หนังสือเรียนสาระความรู้พื้นฐาน รายวิชาภาษาไทย (พท31001) ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย

ห น า | 51 3. แจงถงึ กจิ กรรมหรอื การแสดงท่ีจะจดั ขน้ึ วา มอี ะไร มีข้ันตอนอยางไร 4. กลา วเชิญประธานเปดงาน เชิญผูกลา วรายงาน (ถา มี) และกลาวขอบคุณเม่ือประธานกลา วจบ 5. แจงรายการที่จะดําเนินในลําดับตอ ไป ถา มีการอภิปรายก็เชิญคณะผูอ ภิปรายเพ่ือดําเนินการอภิปราย ถาหากงานนัน้ มกี ารแสดงก็แจง รายการแสดง เชน 6. พูดเชอ่ื มรายการหากมีการแสดงหลายชดุ กจ็ ะตอ งมกี ารพูดเชอ่ื มรายการ 7. เม่ือทุกรายการจบสิ้นลง พิธีกรก็จะกลา วขอบคุณแขกผูมีเกียรติ ผูฟง และผูช ม ผูที่ใหการชวยเหลอื สนบั สนนุ งาน หากมีพธิ ีปด พธิ กี รก็จะตอ งดาํ เนนิ การจนพธิ ีปดเสรจ็ เรยี บรอยกจิ กรรมท่ี 9 1. ใหผ ูเ รียนดูและฟง การพูดของพิธีกรในรายการตางๆ ทางโทรทัศนแ ละวิทยุเพ่ือสังเกตขั้นตอนวิธีการและเทคนิคตา งๆ ของพิธีกรเพื่อเปนตัวอยา ง จะไดนําสวนดีมาฝกและใชเ มื่อไดท ําหนาท่ีพิธีกร 2. ในโอกาสตา งๆ ที่กลุม หรือสถานศึกษาจัดงานใหผ ูเรียนใชโ อกาสฝกทําหนาท่ีพิธีกร เพ่ือจะไดฝ กทักษะ การพูดเปนพิธีกร หากจะใหเ พื่อนไดชว ยวิจารณแ ละใหครูประจํากลุม ใหค ําแนะนาํ ก็จะทําใหพัฒนาการพูดเปนพธิ ีกรไดด ี ผมู ีมารยาทดใี นการพดู การมีมารยาทในการพูดกจ็ ะคลายคลึงกับลักษณะการพูดทดี่ ีดงั ทไี่ ดก ลา วในตอนตน แลว ซึ่งอาจประมวลไดด งั น้ี 1. ผพู ูด เปน ผูทีถ่ ายทอดความรูส ึก ความคดิ เหน็ ขอเท็จจริง ตลอดจนทัศนคติของตนไปสูผ ูฟงโดยสื่อทางภาษา เสียง อากัปกิริยา และบุคลิกภาพ ใหม ีประสิทธิภาพทีส่ ุด ผูพ ูดจะตอ งมีมารยาทและคุณธรรมในการพูด และผูพ ูดเองตองมีการเตรียมตัว มีความรู และประสบการณในเรื่องท่ีจะพูดอยางดีและตองรวบรวมเรยี บเรยี งความรูเ หลาน้ันใหเปน ระบบและถา ยทอดใหผ ูฟง เขา ใจงาย และชัดเจน ผูพูด

52 | ห น าเองตอ งมีทักษะในการพูดมีความสนใจท่ีจะพัฒนาบุคลิกภาพอยูเ สมอ เปนการสรางความม่ันใจใหผูพ ูดเอง 2. เรื่องและสาระท่ีพูดตองมีประโยชนต อผูฟ ง ควรเปนเรื่องทันสมัย เนื้อหาชัดเจน ผูพ ูดตอ งขยายความคิดและยกตัวอยา งใหช ดั เจน 3. ผพู ูดตอ งรูจ กั กลุม ผูฟงกอนลวงหนา ทง้ั อาชีพ วยั เพศ ความสนใจของผูฟ ง ฯลฯ รวมทั้งจุดมุงหมายในการพดู เพอื่ จะไดเตรยี มตัวและเน้ือหาไดถูกตอ งนา สนใจ 4. ผูพ ดู ตองคน ควา หาความรู และประมวลความคิดทั้งหมด แยกแยะใหไดวา ความคิดหลักคืออะไร ความคิดรองคืออะไร และควรหาส่ิงสนับสนุนมาประกอบความคิดน้ันๆ เชนเหตุการณท่ีรับรูก ันไดท่ัวไป หรือบุคคลที่มีชื่อเสียง ฯลฯ พรอ มกันน้ันถามีการอางอิงเรื่องที่มาประกอบการพูดท่ีผูพ ูดตอ งบอกแหลงที่มาดวย 5. การจัดระเบียบ และวางโครงเรือ่ ง ตอ งเตรียมใหด ีเพ่ือจะไดไ มพูดวกวน เพราะมิฉะน้ันจะทาํ ใหก ารพดู ไมน า สนใจ และอยาลมื วา ในการพูดแตละครงั้ ตองใหค รอบคลุมจดุ มุง หมายใหค รบถวน 6. ผูพ ูดตอ งเราความสนใจของผูฟง ดว ยการใชภ าษา เสียง กิริยาทา ทาง และบุคลิกภาพสว นตนเขาชว ยใหผ ฟู ง ฟง อยา งตง้ั ใจ และผูพ ูดตองพรอ มในการแกป ญ หาเฉพาะหนาท่อี าจเกดิ ข้นึ ดว ย กจิ กรรมท่ี 10 ผูเ รียนลองประเมินตนเองวา ทา นสามารถเปนนักพูดระดับใด ถา กําหนดระดับ A B C และ Dโดยทานเปน ผูต้ังมาตรฐานเองดว ย และถาไดระดับ C ลงมา ทา นคิดจะปรับปรุงตนเองอยา งไรบางหรือไม

ห น า | 53บทท่ี 3 การอา นสาระสาํ คญั การอานเปนการแปลความหมายของตัวอักษรออกมาเปนความคิดและนําไปใชตัดสินใจแกปญหา และสรา งวสิ ัยทศั นในการดาํ เนนิ ชวี ิตและมีนสิ ยั รกั การอานผลการเรยี นรูท ่ีคาดหวงั ผเู รยี นสามารถ 1. จบั ใจความสรุปความ ตีความ แปลความและขยายความเรอ่ื งทอี่ าน 2. วิเคราะห วจิ ารณค วามสมเหตุสมผล ความเปน ไปไดและลาํ ดบั ความคิด ของเรอ่ื งท่อี านได 3. เขา ใจความหมายของภาษาถิน่ สาํ นวน สุภาษติ ในวรรณกรรมทองถน่ิ 4. เลอื กอานหนงั สอื จากแหลง ความรู เปนผมู มี ารยาทในการอา นและรกั การอา นขอบขายเนือ้ หา เรอ่ื ง 1 ความสําคญั ของการอา น เรอ่ื ง 2 วจิ ารณญาณในการอา น เรอ่ื ง 3 การอา นแปลความ ตีความ ขยายความ จบั ใจความหรอื สรุปความ เรอ่ื ง 4 วรรณคดี เรอ่ื ง 5 หลักการวจิ ารณวรรณกรรม เรอ่ื ง 6 ภาษาถนิ่ เรอ่ื ง 7 สาํ นวน, สภาษติ เรอ่ื ง 8 วรรณกรรมทอ งถ่ิน

54 | ห น าเร่อื งที่ 1 ความสําคญั ของการอาน 1 การอา นชว ยพัฒนาคุณภาพชีวิต ทําใหผูอ านไดร ับสาระความรูเ พิ่มขึ้น เปน คนทันสมัย ทันเหตกุ ารณแ ละความเคลอ่ื นไหวของเหตุการณบานเมือง ตลอดจนสังคมและวิทยาการใหมๆ เปนตน ผูอ านเม่ือไดร ับความรูจ ากการอา นแลว จะสามารถนําสาระตา งๆ มาสรา งสรรคใ หเกิดประโยชนต อ ชีวิตสังคมและประเทศชาติในโอกาสตอไปได 2. การอา นชว ยใหเ กดิ ความเพลดิ เพลนิ หนงั สอื หลายประเภทนอกจากจะใหความรู ความคิดแลวยังใหความเพลิดเพลินอีกดว ย ผูอ า นหนังสือจะไดร ับความเพลิดเพลิน ไดรับความสุข อีกท้ังยังสรา งความฝนจติ นาการแกผ ูอา น ตลอดจนเปน การพกั ผอนและคลายเครยี ดไดเปนอยา งดี 3. การอานมผี ลตอ การดาํ เนนิ ชีวิตที่สุขสมบูรณข องมนุษย ผลที่ไดร ับจากการอาน นอกจากจะเปนพื้นฐานของการศึกษา ศิลปวิทยาการ และชวยในการพัฒนาอาชีพแลว ยังมีผลชว ยใหผูอานไดแนวคิดและประสบการณจ ําลองจากการอานอีกดว ย ซึ่งความคิดและประสบการณจะทําใหผูอ า นมีโลกทัศนก วางขน้ึ เขา ใจตนเอง เขาใจผูอ่นื และเขา ใจสังคมเปนอยา งดี อันจะมีผลตอการดําเนินชีวิตและการดาํ รงตนอยูในสังคมไดอยางมีความสุข

ห น า | 55เรอื่ งท่ี 2 วิจารณญาณในการอาน วิจารณญาณในการอาน คือการรับสารจากการอานใหเขา ใจเนื้อหาสาระแลวใชสติปญญาใครครวญหรือไตรต รอง โดยอาศัยความรู ความคิด ประสบการณม าเปน เหตุผลประกอบและสามารถนําไปใชใ นชีวติ ไดอ ยา งถกู ตอ งเหมาะสม การใชว ิจารณญาณในการอาน จะเร่ิมตน ที่การอานดวยความตัง้ ใจและพยายามทําความเขา ใจเนอ้ื หาสาระของเรอ่ื งทอ่ี า นแลวใชค วามรู ความคิด เหตุผลและประสบการณประกอบการคิด ใครค รวญใหสามารถรับสารไดถ ูกตอ ง ถองแท การอานโดยใชวิจารณญาณประกอบดว ยการเขา ใจของเรื่อง การรูจกั เขยี น การเขา ใจความสมั พนั ธข องสารและการนําไปใช การอานอยา งมีวิจารณญาณจะตอ งใชความคิด วิเคราะห ใครค รวญและตัดสินใจวาขอความทไ่ี ดอ า นนน้ั สิ่งใดเปน ความสําคญั สง่ิ ใดเปน ใจความประกอบหรือพลความ สามารถแยกขอเท็จจรงิ จากขอ คิดเหน็ ได ตลอดจนวินิจฉยั ไดว าขอ ความทอ่ี านนั้นควรเชื่อถอื ไดห รือไมเพียงใด และการอานประเมินคา วา ขอ ความที่ไดอานมีเนื้อหาสาระหรือมีแงค ิดท่ีดีหรือไม อาจนําไปใชป ระโยชนไ ดเ พียงไรรวมท้ังการประเมินคางานเขียนในดานตา งๆ เชน ความรู ความสามารถ ความจริงใจและกลวิธีในการเขยี น ขัน้ ตอนของวิจารณญาณในการอาน มีดงั น้ี 1. อา นใหเ ขา ใจตลอดเรอ่ื ง เปนการอา นสารดวยความต้ังใจใหเ ขา ใจรายละเอียดตลอดเรอ่ื ง 2. วิเคราะหเรื่อง เมื่ออา นและเขา ใจเรื่องแลว จะตอ งนํามาวิเคราะหสาระสําคัญใหร ูเ รื่องที่อานเปน เรื่องประเภทใด อะไรเปน ขอเท็จจริง อะไรเปนขอ คิดเห็น และอะไรเปน ประโยชน ลักษณะของตัวละครเปนอยา งไร เปนเร่ืองประเภทรอยแกว รอยกรอง บทความ ขาว หรือละคร ฯลฯ ผูเขียนมีเจตนาอยางไรในการเขยี นเรอ่ื งน้ี ใชก ลวิธีในการนาํ เสนออยางไร ซงึ่ ผอู านตองพิจารณาแยกแยะใหได

56 | ห น า 3. ประเมินคาของเรอ่ื ง เม่อื อา นและวิเคราะหแยกแยะเรื่องแลว นํามาประเมินคา วาสิ่งใดเท็จ สิ่งใดจรงิ สิง่ ใดมคี า ไมมีคา มีประโยชนใ นดา นใด นาํ ไปใชกับใครเมอ่ื ไรและอยา งไร 4. นําเรื่องท่ีอานไปใช หลังจากผานขั้นตอนของการอาน ทําความเขาใจ วิเคราะหแ ละประเมินคาแลว ตอ งนําไปใชไ ดท้ังในการถา ยทอดใหผูอ ่ืน และนําไปใชในการดําเนินชีวิตไดอ ยา งเหมาะสมกบั กาลเทศะและบุคคล หลกั การอานอยา งใชวิจารณญาณ 1. พิจารณาความถูกตอ งของภาษาที่อา น เชน ดานความหมาย การวางตําแหนง คํา การเวน วรรคตอน ความผดิ พลาดดงั กลาวจะทําใหการสือ่ ความหมายผดิ ไป 2. พิจารณาความตอ เนื่องของประโยควา มีเหตุผลรับกันดีหรือไม โดยอาศัยความรูด า นตรรกวทิ ยาเขา ชวย ขอความจากประโยคจะตองไมขัดแยงกัน หรือเรียงลําดับไมส ับสนวุนวายจนอา นไมร ูเรอ่ื งหรอื อา นเสยี เวลาเปลา 3. พิจารณาดูความตอ เนือ่ งของเรื่องราวระหวา งเร่ืองที่เปนแกนหลักหรือแกนนํากับแกนรองและสวนประกอบอื่น ๆ กลมกลืนกนั ดีหรอื เปลา 4. รจู กั แยกแยะขอเทจ็ จรงิ ออกจากเร่อื งการแสดงความรแู ละขอคิดเห็นของผูแ ตง เพ่ือจะไดนํามาพจิ ารณาภายหลังไดถูกตอ งใกลเคยี งความเปนจรงิ ยิ่งข้นึ 5. พจิ ารณาความรู เนอ้ื หา ตวั อยา งที่ได วา มสี ว นสมั พนั ธกนั อยา งเหมาะสมหรอื ไมเพยี งใด เปนความรูความคิด ตัวอยา งท่ีแปลกใหมห รืออางอิงมาจากไหน นา สนใจเพียงใด จากน้ันควรทําการประเมินผลโดยท่ัวไปวาผลจากการอานจะทําใหเกิดความรูค วามคิดมากนอยเพียงใด โดยเฉพาะอยา งยิง่ความคิดสรา งสรรคท ีผ่ ูอ า นประสงคหรอื ปรารถนาจะไดจ ากการอานนน้ั ๆ อยเู สมอ การอา นอยางมีวิจารณญาณไมใ ชส ิ่งที่ทําไดง า ยๆ ผูกระทําจะตอ งหม่ันฝก หัด สังเกต จํา และปรับปรุงการอา นอยูเสมอ แรกๆ อาจรูสึกเปนภาระหนักและนาเบื่อหนา ย แตถา ไดกระทําเปน ประจําเปนนิสยั แลวจะทาํ ใหความลาํ บากดงั กลาวหายไป ผลรบั ท่ีเกิดขึน้ นัน้ คุม คา ย่งิกจิ กรรมท่ี 1 ใหผูเ รียนอานขา ว บทความ หรือขอความ และใชว ิจารณญาณในการอา นตามขั้นตอนท้ัง 4ขั้นตอน และประเมินตนเองวา สามารถทําไดครบทุกขั้นตอนหรือไม และเม่ือประเมินแลวรูสึกสนใจเรอ่ื งของการอานเพิ่มขน้ึ หรือไม

ห น า | 57เรื่องท่ี 3 การอานแปลความ ตีความ ขยายความ จบั ใจความหรอื สรปุ ความการอานแปลความ หมายถึงการแปลเรอ่ื งราวเดมิ ใหอ อกมาเปนคําใหม ภาษาใหมห รือแบบใหมความมุง หมายของการแปลความอยูท ่ีความแมนยําของภาษาใหมวา ยังคงรักษาเนื้อหาและความสําคัญของเรอ่ื งราวเดมิ ไวค รบถวนหรอื ไมสาํ หรับการแปลความบทรอยกรองเปนรอยแกวหรือการถอดคําประพันธรอ ยกรองเปน รอ ยแกวน้ัน ควรอา นขอ ความและหาความหมายของศัพทแลวเรียบเรียงเน้ือเร่ืองหรือเน้ือหาเปนรอยแกว ใหสละสลวย โดยท่เี นอ้ื เรอ่ื งหรอื เนอ้ื หาน้ันยงั คงเดิมและครบถว น เชนพฤษภกาสร อกี กญุ ชรอนั ปลดปลงโททนตเ สนงคง สําคัญหมายในกายมีนรชาติวางวาย มลายส้ินท้ังอินทรยี สถิตท่ัวแตช ว่ั ดี ประดบั ไวใ นโลกา(สมเดจ็ พระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชุ ิตชโิ นรส : กฤษณาสอนนองคาํ ฉนั ท)ความหมายของศพั ทพฤษภ = ววั กาสร = ควายกญุ ชร = ชา ง ปลดปลง = ตายโท = สอง ทนต = ฟนเสนง = เขา นรชาติ = มนษุ ยวางวาย = ตาย มลาย = ส้นิ ไปอนิ ทรีย = รา งกาย สถิต = คงอยูประดบั = ตกแตง โลกา = โลกแปลความเปน รอ ยแกว ก็คือววั ควายและชาง เมื่อตายแลวยังมีฟนและเขาทัง้ สองขา งเหลอื อยู สว นมนษุ ยเ ม่ือตายไปรางกายก็สิ้นไป คงเหลอื แตค วามชวั่ หรอื ความดีที่ไดท ําไวเ ทานนั้ ที่ยงั คงอยูในโลกน้ี การอานตีความ การอา นตีความหรือการอานวินิจสารเปนการอานอยางพิจารณาถี่ถวนดว ยความเขาใจเพื่อใหไดประโยชน หรือเปนไปตามวัตถุประสงคข องผูเขียน จะเปนการอานออกเสียงหรืออานในใจก็ได แตจ ุดสําคัญอยูท ่กี ารใชส ตปิ ญญาตีความหมายของคําและขอ ความ ทั้งหมดรวมทง้ั สิง่ แวดลอ มทกุ อยางท่ีเกี่ยวข

58 | ห น าองกับขอ ความท่ีอา น ดังน้ันจึงตอ งอาศัยการใชเหตุผลและความรอบคอบในการพิจารณาทั้งถอ ยคําและสิ่งแวดลอ มทั้งหมดท่ีผูอา นจะตีความสารใดๆ ไดกวางหรือแคบ ลึกหรือต้ืนขนาดไหน ยอมขึ้นอยูก ับประสบการณส วนตัวและความเฉียบแหลมของวิจารณญาณ เปนการอา นท่ีผูอ า นพยายามเขาใจความหมายในสงิ่ ทผ่ี เู ขยี นมิไดก ลาวไวโดยตรง ผอู า นพยายามสรปุ ลงความเห็นจากรายละเอียดของเรอ่ื งทอ่ี า นการอา นตีความน้ัน ผูอ านจะตอ งคิดหาเหตุผล เขาใจผูเขียน รูว ัตถุประสงครูภาษาทีผ่ ูเขยี นใชท ้งั ความหมายตรงและความหมายแฝง อน่ึงขอความท้ังรอยแกวและรอ ยกรองบางบท มิไดมีความหมายตรงอยา งเดียวแตมีความหมายแฝงซอ นเรน อยู ผูอ า นตองแปลความกอนแลว จึงตีความใหเขาใจความหมายที่แฝงอยูสารท่ีเราอานอยูน้ีมี 2 ประเภท คือ ประเภทรอยแกวและประเภทรอ งกรอง ดังน้ัน การตีความจึงมกี ารตีความท้ังสารประเภทรอยแกวและประเภทรอยกรองตวั อยางการตีความสารประเภทรอ ยกรอง “นาคมี ีพิษเพี้ยง สรุ โิ ย เลอ้ื ยบท าํ เดโช แชม ชา พิษนอ ยหยงิ่ ยโส แมลงปอ ง ชแู ตหางเองอา อวดอางฤทธี” (โคลงโลกนติ )ิโคลงบทน้ีกลา วถึงสัตว 2 ชนิด ท่ีมีลักษณะแตกตางกัน เปรียบเสมือนคน 2 จําพวกพวกแรกมอี ํานาจหรอื มีความสามารถแตไ มแ สดงออกเมื่อยังไมถ ึงเวลาอันสมควร สวนพวกท่ี 2 มีอํานาจหรอื ความสามารถนอยแตอ วดดี กวียกยอง จาํ พวกแรก เหยยี ดหยามคนจําพวกหลัง โดยสังเกตจากการใชถอยคํา เชน ชูหางบา ง พิษนอ ยบา ง ฉะน้ัน ควรเอาอยางคนจําพวกแรก คือมีอํานาจมีความสามารถแตไมแสดงออกเมอ่ื ยงั ไมถ ึงเวลาอนั สมควรขอปฏิบัติในการอานตีความ1. อา นเรอ่ื งใหละเอยี ดแลวพยายามจบั ประเดน็ สาํ คัญของขอเขยี นใหไ ด2. ขณะอานพยายามคิดหาเหตุผล และใครค รวญอยางรอบคอบ แลว นํามาประมวลเขา กับความคิดของตนวา ขอ ความนน้ั ๆ หมายถึงสิง่ ใด3. พยายามทําความเขาใจกับถอยคําบางคําที่เห็นวา มีความสําคัญรวมทั้งสภาพแวดลอ มหรือบริบทเพื่อกําหนดความหมายใหชดั เจนยิ่งขน้ึ4. การเรยี บเรยี งถอยคาํ ทไี่ ดมาจากการตีความ จะตองมีความหมายชดั เจน5. พึงระลึกวาการตีความมิใชก ารถอดคําประพันธ ซ่ึงตอ งเก็บความหมายของบทประพันธน ้ันๆ มาเรียบเรียงเปน รอ ยแกวใหค รบท้ังคํา และขอ ความ การตีความน้ันเปนการจับเอาแตใจความสําคญั การตีความจะตอ งใชความรูค วามคิดอนั มีเหตผุ ลเปนประการสาํ คัญ

ห น า | 59 ขอควรคาํ นงึ ในการตีความ 1. ศึกษาประวตั ิและพืน้ ฐานความรูของผูเขยี น 2. ศึกษาสภาพสังคมในสมัยที่งานเขียนน้ันเกิดขึน้ วา เปน สังคมชนิดใด เปนประชาธิปไตยหรือเผดจ็ การเปน สังคมเกษตร พาณิชยห รอื อตุ สาหกรรม เปนสังคมท่ีเครงศาสนาหรอื ไม 3. อา นหลายๆ ครง้ั และพจิ ารณาในรายละเอียด จะทาํ ใหเ หน็ แนวทางเพ่ิมขน้ึ 4. ไมยึดถอื สิ่งทต่ี นตีความน้นั ถูกตอง อาจมีผูอ่ืนเห็นแยงก็ได ไมค วรยึดมัน่ ในกรณีท่ีไมต รงกับผูอื่นวาของเราถกู ตอ งทีส่ ดุ การอา นขยายความ การอานขยายความ คือ การอธิบายเพิ่มเติมใหล ะเอียดข้ึนภายหลังจากไดต ีความแลว ซึ่งอาจใชวธิ ียกตัวอยางประกอบหรือมีการอางอิงเปรียบเทียบเนือ้ ความใหก วางขวางออกไปจนเปน ท่ีเขาใจชัดเจนยิ่งข้ึน ตัวอยา ง ความโศกเกดิ จากความรกั ความกลัวเกดิ จากความรกั ผูทลี่ ะความรกั เสยี ไดก ็ไมโศกไมกลัว (พุทธภาษติ ) ขอ ความน้ีใหข อคดิ วา ความรกั เปน ตน เหตใุ หเกดิ ความโศก และความกลัวถา ตัดหรือละความรักได ทั้งความโศก ความกลวั ก็ไมมี ขยายความ เม่ือบุคคลมีความรักในสิ่งใดหรือคนใด เขาก็ตองการใหส่ิงน้ันคนน้ันคงอยูใ หเ ขารักตลอดไปมนุษยสว นมากกลัววาคนหรือสิ่งที่ตนรักจะแตกสลายหรือสูญสิ้นจากไป แตเ มื่อถึงคราวทุกอยางยอ มเปลีย่ นไปไมอ าจคงอยูได ยอ มมีการแตกทําลายสูญสลายไปตามสภาพ ถารูค วามจริงดังน้ีและรูจ ักละความรกั ความผกู พนั นั้นเสยี เขาจะไมต องกลัวและไมต องโศกเศรา เสยี ใจอกี ตอไป การขยายความน้ีใชในกรณีท่ขี อความบางขอความ อาจมีใจความไมสมบูรณจึงตอ งมีการอธิบายหรือขยายความเพื่อใหเ กิดความเขา ใจยิง่ ขึน้ การขยายความอาจขยายความเกี่ยวกับคําศัพทห รือการใหเหตุผลเพิ่มเตมิ เชน สาํ นวน สภุ าษติ โคลง กลอนตางๆ เปน ตน การอา นจับใจความหรือสรุปความ

60 | ห น า การอานจับใจความหรือสรุปความ คือ การอานท่ีมุงคนหาสาระของเรื่องหรือของหนังสือแตล ะเลมทีเ่ ปน สว นใจความสาํ คัญและสวนขยายใจความสาํ คัญของเรอ่ื ง ใจความสําคัญ คือ ขอ ความท่ีมีสาระคลุมขอ ความอ่ืนๆ ในยอหนาน้ันหรือเรื่องน้ันทัง้ หมด ขอความอ่ืนๆ เปนเพียงสว นขยายใจความสําคัญเทาน้ัน ขอความหน่ึงหรือตอนหน่ึงจะมีใจความสําคัญที่สุดเพียงหน่ึงเดียว นอกน้ันเปน ใจความรอง คําวา ใจความสําคัญน้ี บางทีเรียกเปน หลายอยาง เชน แกนหรอื หวั ใจของเรอ่ื ง แกน ของเรอ่ื งหรอื ความคดิ หลกั ของเรอ่ื ง แตจ ะอยา งไรก็ตามใจความสําคัญคือสิ่งที่เปนสาระท่ีสําคญั ท่ีสดุ ของเร่อื ง นน่ั เอง ใจความสาํ คญั สวนมากจะมีลักษณะเปน ประโยค ซึ่งอาจจะปรากฏอยูในสว นใดสว นหนึง่ ของยอหนาก็ได จุดที่พบใจความสําคัญของเรื่องแตล ะยอ หนา มากที่สุดคือ ประโยคที่อยูตอนตนยอ หนาเพราะผูเขียนมักจะบอกประเด็นสําคัญไวกอน แลว จึงขยายรายละเอียดใหชัดเจน รองลงมาคือประโยคตอนทา ยยอ หนา โดยผูเขียนจะบอกรายละเอียดหรือประเด็นยอ ๆ กอ น แลว จึงสรุปดวยประโยคท่ีเปนประเด็นไวภายหลัง สําหรับจุดที่พบใจความสําคัญยากข้ึนก็คือประโยคตอนกลางยอ หนา ซ่ึงผูอานจะตองใชค วามพยายามสังเกตใหด ี สว นจุดท่ีหาใจความสําคัญยากทีส่ ุด คือ ยอ หนาที่ไมม ีประโยคสําคัญปรากฏชดั เจน อาจมีหลายประโยคหรอื อาจจะอยูรวมๆ กนั ในยอหนาก็ได ซ่ึงผูอ า นตองสรปุ ออกมาเอง การอา นและพจิ ารณานวนิยาย คําวา “นวนยิ าย” (Novel) จดั เปนวรรณกรรมประเภทหนง่ึ หมายถึง หนังสือท่ีเขียนเปน รอ ยแกวเลาถึงชวี ิตในดา นตางๆ ของมนษุ ย เชน ดา นความคิด ความประพฤติ และเหตุการณตา งๆ ที่เกิดขึน้ ในชีวิตจริงของมนษุ ย ชื่อคน หรอื พฤตกิ รรมท่ีแสดงออกเปนเรอ่ื งสมมุตทิ ัง้ สนิ้ นวนิยายแบงเปน 6 ประเภทดงั น้ี 1. นวนิยายอิงประวัติศาสตร เชน ผูชนะสิบทิศ (อิงประวัติศาสตรมอญ) ชูซีไทเฮา(อิงประวัติศาสตรจ ีน) สี่แผน ดิน (อิงประวัติศาสตรไทยสมัยรัตนโกสินทร แผนดินรัชกาลที่ 5 -8)กระทอมนอ ยของลุงทอม(องิ ประวตั ิศาสตรอเมรกิ า) 2. นวนยิ ายวิทยาศาสตร คอื นวนยิ ายท่ีนําความมหัศจรรยท างวิทยาศาสตรแขนงตางๆ มาเขียนเปน เรอ่ื งราวที่นาตื่นเตน เชน กาเหวา ท่ีบางเพลง สตารว อร( Star war) มนุษยพ ระจันทร มนุษยลองหนเปน ตน 3. นวนยิ ายลึกลับ ฆาตกรรม นกั สบื สายลบั เชน เร่อื งเชอรลอกโฮม มฤตยยู อดรกั 4. นวนยิ ายเก่ยี วกบั ภูตผปี ศาจ เชน แมนาคพระโขนง กระสือ ศรี ษะมาร เปน ตน 5. นวนยิ ายการเมอื ง คือ นวนนยิ ายท่ีนําความรูทางการเมืองการปกครองมาเขียนเปน เนื้อเรื่องเชน ไผแ ดง ของ ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช เปาบุนจน้ิ สามกก สารวตั รใหญ เปน ตน

ห น า | 61 6. นวนิยายดานสังคมศาสตร คือ นวนิยายที่สะทอนสภาพสังคม เชน เร่ืองเมียนอย เสียดายเพลงิ บญุ เกมเกียรติยศ นางมาส เปนตน องคป ระกอบของนวนยิ าย นวนยิ ายแตล ะเรอ่ื งมอี งคประกอบทีส่ ําคญั ดงั น้ี 1. โครงเรื่อง (Plot) หมายถึง ของขายหรือโครงเรือ่ งราวหรือเหตุการณตางๆ ท่ีตอเนื่องเปน เหตุเปนผลตอ กัน 2. เนือ้ เรื่อง (Story) หมายถึง เรือ่ งราวตา งๆ ท่ีผูเ ขียนถา ยทอดยกมาทําใหผูอา นทราบวา เรื่องท่ีอานนนั้ เปน เรอ่ื งราวของใคร เกดิ ข้ึนที่ไหน อยา งไร เมื่อใด มีเหตุการณหรือความเห่ียวของกันระหวา งตวั ละครอยา งไร 3. ฉาก (Setting) คือสถานทีเ่ กิดเหตุการณในเร่ืองอาจเปน ประเทศ เมือง หมูบ า น ทุงนา ในโรงภาพยนตร ฯลฯ 4. แนวคดิ (Theme) ผแู ตง จะสอดแทรกแนวคดิ ไวอ ยางชัดแจนในคําพูด นิสัย พฤติกรรม หรือบทบาทของตวั ละคร หรอื พบไดใ นการบรรยายเรอ่ื ง 5. ตวั ละคร (Characters) ผูแตงเปน ผูส รา งตัวละครข้ึนมา โดยตัง้ ชือ่ ให แลวกําหนดรูปรางหนาตา เพศ วัย นิสัยใจคอ บุคลิกภาพ ตลอดจนกําหนดบทบาทและโชคชะตาของตัวละครเหลา นัน้ ดวย หลักการอา นและพิจารณานวนยิ ายมีดงั น้ี 1. โครงเรอ่ื งและเนือ้ เรอื่ ง การแสดงเนื้อเรื่อง คือการเลา เรื่องนั่นเอง ทําใหผูอา นทราบวา เปนเร่ืองราวของใคร เกิดขึน้ ท่ีไหน อยางไร เม่ือใด มีเหตุการณอ ะไร สว นโครงเร่ืองน้ันคือสวนที่เนนความเกีย่ วขอ งระหวา งตวั ละครในชวงเวลาหนงึ่ ซ่ึงเปน เหตผุ ลตอเนอ่ื งกนั โครงเรอ่ื งท่ีดีมลี กั ษณะดงั น้ี 1.1 มีความสัมพันธกันระหวางเหตุการณตางๆ ในเรื่องและระหวางบุคคลในเรื่องอยางเกี่ยวเนื่องกันไปโดยตลอด 1.2 มีขดั แยง หรือปมของเร่ืองท่นี า สนใจ เชน ความขัดแยง ของมนษุ ย กบั สงิ่ แวดลอ ม การตอสูร ะหวางอาํ นาจอยางสูงกบั อาํ นาจอยางตา่ํ ภายในจติ ใจ การชิงรกั หกั สวาท ฯลฯ ขัดแยง เหลา นเ้ี ปน สงสาํ คัญท่ที าํ ใหต วั ละครแสดงพฤตกิ รรมตา งๆ ออกมาอยา งนาสนใจ 1.3 มีการสรางความสนใจใครรตู ลอดไป (Suspense) คือการสรางเรอื่ งใหผ อู านสนใจใครร ูอยางตอเนอ่ื งโดยตลอด อาจทาํ ไดหลายวธิ ี เชน การปดเรื่องทผ่ี อู านตองการทราบไวก อน การบอกใหผูอ า น

62 | ห น าทราบวาจะมีเหตุการณสําคัญเกิดขึน้ ในตอนตอ ไป การจบเรื่องแตล ะตอนท้ิงปญหาไวใ หผ ูอา นอยากรูอยากเหน็ เรอ่ื งราวตอไปน้ี 1.4 มีความสมจรงิ (Realistic) คอื เร่ืองราวที่เกิดขนึ้ เปนไปอยางสมเหตสุ มผล มิใชเ หตุประจวบหรอื เหตบุ งั เอิญท่มี ีนาํ้ หนกั เบาเกนิ ไป เชน คนกาํ ลงั เดอื ดรอนเรอ่ื งเงนิ หาทางออกหลายอยา งแตไมสําเร็จ บังเอิญถกู สลากกนิ แบง รฐั บาลจงึ พน ความเดอื ดรอ นไปได 2. กลวิธีในการดําเนินเรือ่ ง จะชวยใหเ รื่องนา สนใจและเกิดความประทับใจซึ่งอาจทําไดห ลายวธิ ี เชน 2.1 ดาํ เนนิ เรอ่ื งตามลําดับปฏิทิน คือเร่ิมต้ังแตละครเกิด เติบโตเปนเด็ก เปนหนุม สาว แกแลว ถึงแกกรรม 2.2 ดําเนินเรื่องยอนตน เปน การเลาแบบกลา วถึงเหตุการณในตอนทายกอนแลว ไปเลา ต้ังแตจ นกระท่งั จบ 2.3 ดําเนินเรื่องสลับไปมา คือ การเร่ิมเรื่องในตอนใดตอนหน่ึงกอ นก็ได เชน อาจกลาวถึงอดตี แลวกลบั มาปจ จบุ นั อกี หรอื การเลา เหตกุ ารณท่ีเกดิ ตา งสถานที่สลับไปมา ผอู า นควรพจิ ารณาวากลวิธีในการดาํ เนนิ เรอ่ื งของผเู ขยี นแตล ะแบบมีผลตอเรื่องน้ันอยา งไร ทาํ ใหเรอ่ื งนา สนใจชวนตดิ ตามและกอ ใหเ กดิ ความประทับใจหรือไม หรือวา กอใหเ กิดความสับสนยากตอ การตดิ ตามอา น 3. ตวั ละคร ผูอานสามารถพิจารณาตวั ละครในนวนยิ ายในดานตอไปน้ี 3.1 ลกั ษณะนสิ ยั ของตวั ละคร 3.1.1 มีความสมจรงิ เหมอื นคนธรรมดาท่ัวไป คือ มีท้ังดีและไมด ีอยูในตัวเอง ไมใชวาดีจนหาทห่ี นึง่ หรอื เลวจนหาที่ชมไมพ บ 3.1.2 มีการกระทําหรือพฤติกรรมที่สดคลอ งกับลักษณะนิสัยตนเอง ไมป ระพฤติปฏบิ ตั ใิ นที่หนึ่งอยางหนง่ึ และอหี นง่ึ อยา งหนง่ึ 3.1.3 การเปล่ียนลกั ษณะนสิ ยั ของตวั ละครตอ งเปนไปอยางสมเหตสุ มผล 3.2 บทสนทนาของตวั ละคร บทสนทนาท่ดี ี ควรพิจารณาดงั น้ี 3.2.1 มีความสมจรงิ คือ สรางบทสนทนาใหสอดคลองกับฐานะและลักษณะนิสัยของตวั ละครในเรอ่ื ง 3.2.2 มีสว นชวยใหเรอ่ื งดาํ เนนิ ตอไปได 3.2.3 มีสวนชวยใหรูจ กั ตวั ละครในดา นรปู รางและนสิ ยั ใจคอ 4. ฉาก หมายถงึ สถานทแี่ ละเวลาทีเ่ รอ่ื งนน้ั ๆ เกิดขน้ึ มีหลักการพจิ ารณาดงั น้ี

ห น า | 63 4.1 สอดคลองกบั เนอ้ื เรอ่ื ง และชว ยสรางบรรยากาศ เชน บานรางมีใยแมงมุมจับอยูตามหอง ฯลฯ นา จะเปนบา นท่ีมีผสี ิง คืนทมี่ ีพายุฝนตกหนกั จะเปน ฉากสาํ หรับฆาตกรรม 4.2 ถูกตองตามสภาพความเปนจริง ฉากท่ีมีความถูกตอ งตามสภาพภูมิศาสตรแ ละเหตุการณในประวตั ิศาสตร จะชว ยเสรมิ ใหน วนยิ ายเรอ่ื งน้นั มคี ณุ คาเพม่ิ ขึ้น 5. สารัตถะ หรือสารของเรื่อง หมายถึง แนวคิด จุดมุง หมายหรือทัศนะของผูแ ตง ท่ีตองการส่ือมาถึงผูอ า น ผูแ ตง อาจจะบอกผูอ า นตรงๆ หรือใหต ัวละครเปน ผูบอกหรืออาจปรากฏท่ีชื่อเรื่อง แตโดยมากแลว ผูแ ตง จะไมบอกตรงๆ ผูอา นตอ งคน หาสาระของเร่ือง เชน เร่ืองผูดีของดอกไมสดตองการจะแสดงวา ผูดีน้ันมีความหมายอยางไร เรื่องจดหมายจากเมืองไทยของโบต๋ันตองการแสดงใหเหน็ ขอ ดีขอเสยี ของคนไทย โดยเฉพาะนํา้ ใจซึง่ คนชาตอิ ื่นไมมีเหมอื น นวนิยายท่ีดีจะตอ งมีสารัตถะของเรื่องและมีคุณคาตอผูอา นไมทางใดก็ทางหน่ึง หลักสําคัญในการเลอื กวรรณกรรมในการอานตอ งเลอื กใหตรงกับความสนใจ มีเนื้อหาสาระตรงตามความตองการ เปนวรรณกรรมทด่ี ีใหค ณุ คา แกช วี ติ ดงั น้ี 1. เน้ือหาความคดิ เหน็ มีจดุ มุง หมายทด่ี ี มีความคิดสรา งสรรค 2. กลวิธีในการแตง ดี ไดแ กภาษาท่ีใช และองคป ระกอบอ่ืนๆ สื่อความหมายไดต รงตามความตองการ อา นเขาใจงายและสลวย 3. มีคุณประโยชน

64 | ห น าเรือ่ งท่ี 4 วรรณคดี วรรณคดี คือ หนังสือที่ไดร ับการยกยองวา แตงดีมีลักษณะเดนในเชิงประพันธ มีคุณคา สูงในดา นความคิด อารมณและความเพลิดเพลิน ทําใหผ ูอานเห็นความงาม ความไพเราะเกิดความซาบซึ้งกินใจ วรรณคดีจึงมีความงดงามดานวรรณศิลป ชว ยยกระดับจิตใจความรูสึก และภมู ปิ ญ ญาของผอู านใหส งู ขนึ้ วรรณคดีจงึ เปน มรดกทางวฒั นธรรมอยางหนง่ึความสาํ คญั ของวรรณคดีวรรณคดีเปน ส่ิงสรางสรรคอ ันล้ําคา ของมนุษย มนุษยสรางและสื่อสารเรื่องราวของชีวิตวั ฒ น ธ ร ร ม แ ล ะ อ า ร ม ณ ค ว า ม รู ส ึ ก ที่ เ กี่ ย ว ข อ ง ห รื อ ส ะ ท อ น ค ว า ม เ ป น ม นุ ษ ย ด ว ย ก ล วิ ธีการใชถ อยคาํ สาํ นวนภาษา ซึง่ มีความเหมอื นหรอื แตกตา งกนั ไปในแตล ะยุคสมัยพระยาอนุมานราชธน (ยง เสฐียรโกเศศ) ไดกลาวถึงความสําคัญของวรรณคดีไวใ นหนังสือแงคดิ จากวรรณคดีวาโลกจะเจริญกาวหนา มาไดไ กลก็เพราะวิทยาศาสตร แตลําพังวิทยาศาสตรเ ทาน้ันไมครอบคลุมไ ป ถึ ง ค ว า ม เ ป น ไ ป ใ น ชี วิ ต ท่ี มี อ า ร ย ธ ร ร ม แ ล ะ วั ฒ น ธ ร ร ม สู ง เ ร า ต อ ง มี ศ า ส น าเราตอ งมีปรัชญา เราตอ งมีศิลปะ และเราตอ งมีวรรณคดีดวย สิ่งเหลาน้ียอมนํามาแตความดีงามนาํ ความบันเทิงมาใหแกจ ิตใจ ใหเราคิดงาม เห็นงาม ประพฤติงาม มีความงามเปนเจาเรือน แนบสนิทอยูในสันดาน ศิลปะและวรรณคดีน้ีแหละคือแดนแหง ความเพลิดเพลินใจ ทําใหมีใจสูงเหนือใจแข็งกระดา ง เปน แดนท่ีทําใหค วามแข็งกระดา งตองละลายสูญหาย กลายเปนมีใจงาม ละมุนละมอ มเพียบพรอมไปดว ยคณุ งามความดีวรรณคดีมีความสําคัญทางดานการใชภาษาสะทอนใหเห็นวิถีชีวิตของคน การสืบทอดและอนุรักษวัฒนธรรม กฎระเบียบคําสอน และเปนเครือ่ งมือสรา งความสามัคคีใหเกิดในกลุมชน และใหความจรรโลงใจ นอกจากจะใหค ณุ คา ในดา นอรรถรสของถอ ยคาํ ใหผูอ า นเห็นความงดงามของภาษาแลวยังมคี ณุ คา ทางสตปิ ญ ญาและศลี ธรรมอกี ดวย วรรณคดีจงึ มคี ณุ คาแกผอู าน 2 ประการคือ1. คุณคาทางสุนทรียภาพหรือความงาม สุนทรียภาพหรือความงามทางภาษาเปน หัวใจของวรรณคดี เชน ศิลปะของการแตงทั้งการบรรยาย การเปรียบเทียบ การเลือกสรรถอยคําใหมีความหมายเหมาะสม กระทบอารมณผูอ า น มีสัมผสั ใหเ กดิ เสยี งไพเราะเปนตน2. คุณคาทางสารประโยชน เปน คุณคา ทางสติปญ ญาและสังคมตามปกติวรรณคดีจะเขียนตามความเปน จริงของชีวิต ใหคติสอนใจแกผูอ า น สอดแทรกสภาพของสังคม วัฒนธรรมประเพณี ทําใหผอู านมีโลกทัศนเขาใจโลกไดกวางขนึ้

ห น า | 65 ลักษณะของหนังสอื ที่เปนวรรณคดี 1. มีโครงเรอ่ื งดี ชวนอา น มีคณุ คา สาระและมีประโยชน 2. ใชสาํ นวนภาษาท่ีประณีต มีความไพเราะ 3. แตงไดถูกตองตามลักษณะคาํ ประพนั ธ 4. มีรสแหงวรรณคดีทีผ่ อู า นคลอยตาม “วรรณคดีมรดก” หมายถึง วรรณคดีที่บรรพบุรุษหรือกวีสมัยกอ นแตง เอาไวและเปนท่ีนิยมอา นกันอยางแพรหลาย ความนิยมน้ันตกทอดเรื่อยมาจนถึงปจ จุบัน ซึ่งเปรียบเสมือนมรดกอันลํ้าคาของชาติที่บรรพบุรุษมอบไวแ กอ นุชนรุนหลังใหเ ห็นความสําคัญของวรรณคดีมรดก วรรณคดีมรดกมักจะแสดงภาพชีวิตของคนในสมัยกอ นที่มีการประพันธว รรณคดีเรือ่ งนัน้ ๆ โดยไมป ด บงั สวนทบี่ กพรอ ง ทั้งยังแทรกแนวคดิ ปรัชญาชวี ิตของกวีไวด ว ย วรรณคดีมรดกมีคุณคา ในดานประวัติศาสตร สังคม อารมณ วรรณศิลป ตลอดจนใหคติสอนใจนบั เปนมรดกทางปญ ญาของคนในชาติ ขนบของการแตง วรรณคดีมรดกขนบการแตงวรรณคดีมรดก ขนบ หมายถึง ธรรมเนียมนิยม “ขนบวรรณคดี” หมายถึงธรรมเนียมนิยมในการแตง วรรณคดีทน่ี ยิ มปฏบิ ตั กิ นั ไดแก 1. รูปแบบและเนื้อหา รูปแบบท่ีนิยมไดแก ลิลิต นิราศ เพลงยาว บทละคร โคลง ฉันท กาพยกลอน และราย รูปแบบและเนื้อหาจะตอ งเหมาะสมกันเชน ถาเปน การสดุดี วีรกรรมของกษัตริย หรือวรี บุรุษ จะแตงเปนนริ าศหรอื เพลงยาว เปน ตน 2. เนอ้ื เรอ่ื งจะเก่ยี วกับศาสนาเพ่อื ส่งั สอน สดดุ ีวรี กรรมของวรี บุรุษหรอื เพือ่ ระบายอารมณ 3. ลักษณะการเขียนจะเร่ิมดวยบทไหวค รู สดุดีกษัตริย กลาวชมบา นเมือง แลวดําเนินเรื่องหากเปน วรรณคดีท่มี ีการทําสงครามจะมบี ทจดั ทัพดว ย 4. การใชถ อ ยคํา จะเลือกใชถ อยคําท่ีสละสลวยมีความหมายที่ทําใหผ ูอานเกิดความซาบซึ้งและประทบั ใจ หลักการพินจิ และวจิ ารณว รรณคดี การวจิ ารณ หมายถึง การพจิ ารณาเพื่อเปนแนวในการตัดสนิ วาสิ่งใดดหี รอื สง่ิ ใดไมดี การวิจารณวรรณคดีจะตอ งพิจารณาทุกขั้นตอน ทุกองคป ระกอบของงานเขียนมีการแยกแยะต้ังแตการใชถ อ ยคําสํานวน ภาษา รูปประโยค เน้ือเรื่อง แนวคิด การนําเสนอเนื้อหา และคุณคาท้ังดา นวรรณศิลปแ ละคุณคาทางดา นสังคม

66 | ห น า คณุ คา ทางวรรณศลิ ปไดแ ก การพิจารณาศิลปะและรูปแบบงานประพันธโดยพิจารณาจากศิลปะในการแตงท้ังบทรอ ยแกวและบทรอ ยกรอง มีกลวิธีในการแตง มีรูปแบบการนําเสนอที่เหมาะสมกับเนื้อหา มีความนา สนใจและมีความคิดอยางสรา งสรรค ใชสํานวนในการแตงมีรูปแบบการนําเสนอท่ีเหมาะสมกับเนื้อหา มีความนา สนใจและมีความคิดอยางสรางสรรค ใชสํานวนภาษาสละสลวย สื่อความหมายไดช ดั เจน คุณคา ดานสังคม เปนการพิจารณาจากการท่ีผูประพันธมักแสดงภูมิปญญาของตน คานิยม และจริยธรรมที่สะทอนใหเห็นสภาพสังคมไดมากนอยเพียงใด หรือเกี่ยวของสัมพันธก ับสังคมอยางไร มีสวนชวยพัฒนาสังคมหรือประเทืองปญ ญาของตนในสังคมชวยอนุรักษส่ิงท่ีมีคุณคา ของชาติ บานเมืองและมีสว นชว ยสนบั สนนุ คา นยิ มอนั ดีงาม เปนตน การพิจารณาวรรณคดี คอื การแสดงความคดิ เหน็ เก่ียวกับวรรณคดีเลมใดเลม หน่ึงอยางส้ันๆ โดยมเี จตนานาํ วรรณคดีน้ันใหผูอ า นรูจักวา มีเนื้อเรื่อง มีประโยชนและมีคุณคา อยา งไร ผูพินิจมีความคิดเห็นอยางไรตอวรรณคดีเรอ่ื งนน้ั ๆ ชอบหรอื ไมชอบ เพราะเหตุใด ในการพินิจหรือวิจารณวรรณคดีมีหลักการดงั น้ี 1. แยกองคป ระกอบของหนงั สอื หรอื วรรณคดีท่วี จิ ารณใ หได 2. ทําความเขา ใจกับองคประกอบทแี่ ยกออกมาใหแจมแจง ชดั เจน 3. พจิ ารณาหรอื วจิ ารณวรรณคดีในหวั ขอ ตอ ไปน้ี 3.1 ประวตั ิความเปนมา 3.2 ลักษณะของการประพนั ธ 3.3 เรอ่ื งยอ 3.4 การวิเคราะหเ รอ่ื ง 3.5 แนวคดิ และจดุ มงุ หมายในการแตง ฉาก ตวั ละคร และการใชภ าษา 3.6 คุณคา ดา นตา งๆ การอานวรรณคดเี พอ่ื การวิเคราะหว จิ ารณ การอานวรรณคดี ผูอ านควรมีจุดประสงคใ นการอาน เชน การอานเพ่ือฆา เวลาเปน การอา นที่ไมตองวิเคราะหว าหนงั สอื น้นั ดีเลวอยา งไร การอา นเพื่อความเจริญทางจิตใจ เปนการอา นเพื่อใหรูเ นื้อเรื่องไดรับรสแหงวรรณคดี การอา นเพ่ือหาความรูเ ปนการอานเพ่ือเพงเล็งเนื้อเรื่อง คน หาความหมาย และหวั ขอความรูจากหนงั สอื ที่อา น การอา นเพื่อพินิจวรรณคดี จะตองอานเพื่อหาความรูแ ละเพื่อความเจริญทางจติ ใจ จะตอ งอานดว ยความรอบคอบ สงั เกตและพิจารณาตัวอักษรที่อาน และตองสามารถทราบวาวรรณคดีท่ีอา นเปนวรรณคดีประเภทใด เชน คําสอน สรรเสริญวีรบุรุษของชาติ การแสดงอารมณ บทละคร นิทาน และยังตองพิจารณาเน้ือเรื่องและตัวละครวาเน้ือเรื่องน้ันเปน เน้ือเรื่องเกี่ยวกับอะไร มี

ห น า | 67แนวคิดอยางไร ตัวละครมีลักษณะนิสัยอยางไร สุนทรียภาพแหงบทรอยกรองเปน อยา งไร เชน การใชถ อยคําเหมาะสม มีความไพเราะ และสรา งมโนภาพแจม ชัดมากนอ ยเพียงใด เปนตน ในการอานวรรณคดีประเภทรอ ยกรองจะไดร ับรสเต็มท่ี บางครัง้ ผูอ า นจะตองอานออกเสียงอยางชา ๆ หากเปน บทรอยกรองและอา นเปนทํานองเสนาะดวยแลว จะทําใหผูอา นไดรับรสแหง ถอ ยคํา ทําใหเกิดจินตภาพไดรับความไพเราะแหงเสยี งไปดวย ในการวิเคราะหว ิจารณว รรณคดีน้ัน ตอ งฝกตีความหมายของบทรอ ยกรอง ในชั้นแรกจะตองศึกษาตัวอยา งการวิเคราะหว ิจารณจ ากการตีความหรืออา นจากหนังสือที่วิเคราะหวิจารณและตีความวรรณคดี จากน้ันจึงตอ งฝก วิเคราะหว ิจารณ ฝก พิจารณาอยา งรอบคอบ การตีความแนวคิดในเรอ่ื งวรรณคดีนั้นไมจาํ เปนตองเหมอื นกนั ขน้ึ อยกู บั การมองและประสบการณของผตู ีความตวั อยา งการวิเคราะหว รรณคดีรายยาวมหาเวสสันดรชาดก มหาเวสสันดรชาดกเปนชาติหน่ึงของพระโพธิสัตวกอ นท่ีจะเสวยพระชาติเปนพุทธองคเนอ้ื ความโดยยอมีดงั น้ี ครั้งหน่ึงกษัตริยแ หง กรุงสีวีราษฎรทรงพระนามวา พระเจา สญชัย มีพระมเหสีทรงพระนาม พระนางผสุ ดีและพระราชโอรสองคหนง่ึ ทรงพระนามวา เวสสนั ดร พระเวสสนั ดรมีพระทยั ฝก ใฝการทําทานมาแตย ังทรงพระเยาว เมื่อมีพระชนมายุพอสมควรที่จะอภิเษกสมรสไดก็ทรงอภิเษกสมรสกับพระนางมัทรี พระเวสสันดรทรงบําเพ็ญทานบารมีทุกวันมีพราหมณจากเมอื งกลิงคราษฎรแ ปดคนไดม าขอชางปจ จัยนาคซึ่งเปนชางคูบา นคูเมือง พระเวสสันดรไดประทานชางแกพ ราหมณเพราะทรงทราบวา เมืองกลิงคราษฎรเ กิดทุพภิกขภัยทําใหบ รรดาชาวเมืองสีวีราษฎรโกรธแคน ขับไลพระองคออกจากเมอื ง พระเวสสันดรไดเ สด็จออกจากเมืองพรอมดวยพระนางมัทรีพระโอรสและธิดา ตลอดทางที่เสด็จผานไดบริจาคของตา งๆ แกผ ูท ม่ี าขอจนหมดสิ้น แลว ทรงพระดําเนินโดยพระบาทจนถึงเขาวงกต ประทับอยู ณ ที่นนั้ ทรงผนวชเปนฤาษี พระนางมัทรีก็ทรงรักษาศีล กลาวถึงพราหมณชูชกไดภริยาสาวสวยคนหนึ่งมีชื่ออมิตตาดา นางไดยุใหชูชกไปขอสองกุมารจากพระเวสสันดร ชูชกก็เดินทางไปยังเขาวงกตไดพ บพระเวสสันดรพระองคไ ดป ระทานสองกุมารใหแกช ูชก ชูชกฉุดกระชากลากสองกุมารไปจนพน ประตูปา สว นนางมัทรีเสด็จออกไปหาอาหารไปประสบลางรา ยตางๆ ทําใหท รงเปนหวงพระโอรสและพระธิดาจึงเสด็จกลับอาศรม พอทราบความจริงเรอื่ งพระโอรสและธดิ าก็ทรงอนโุ มทนาดว ย

68 | ห น า ฝายชูชกพาสองกุมารหลงเขา ไปในเมืองสีวีราษฎร พระเจาสญชัยทอดพระเนตรแลวทรงทราบวาพระกุมารน้ันคือ พระนัดดาก็ทรงไถตัวสองกุมาร สวนชูชกน้ันกินอาหารมากจนทอ งแตกตายพระเจาสหญชัยและพระนางผสุดีใหสองกุมารพาไปยังอาศรมเพื่อรับพระเวสสันดรและพระนางมัทรีกลับเมือง เมื่อทั้งหกกษัตริยพบกันก็ถึงแกว ิสัญญีภาพ (สลบ) ไปทุกองค เทวดาจึงบันดาลใหเกิดฝนโบกขรพรรษตกลงมาใหช มุ ช่นื ท้ังหกองคจ งึ ฟน คนื ชวี ิตและเสดจ็ กลบั พระนครตัวอยา งการพิจารณาคณุ คา วรรณคดี การวจิ ารณว รรณคดีทก่ี ลาวมาแลว จะพจิ ารณาตั้งแตป ระวัติความเปนมา ประวัติผูแตง ลักษณะคําประ พันธ  เรื่องย อ ในก ารวิเคราะ หคุณคา วรรณคดีน้ันจะตองพิจารณาการเขียน ลักษณะการเขียน สํานวนภาษาที่ใช แมกระท่ังคติเตือนใจ คําคม พฤติกรรมและนิสัยของตัวละครในวรรณคดีเรอ่ื งนน้ั ๆ ก็เปนองคประกอบสําคัญที่สง ผลใหวรรณคดีเรื่องน้ันมีคุณคา ซ่ึงจะนําเสนอตวั อยา งวรรณคดี รายยาวมหาเวสสนั ดรชาดกกณั ฑ ทานกณั ฑแ ละวรรณคดีสามัคคีเภทคาํ ฉนั ท ดงั น้ี 1. ทานกณั ฑ ผแู ตง “สํานักวดั ถนน เนื้อเรื่องกลาวถึงกอนที่พระเวสสันดรจะเสด็จออกไปอยูปาไดท รงทําทานครัง้ ยิ่งใหญเ รียกวา สัตตสดกมหาทาน แลวทูลลาพระเจาสญชัยและพระนางผุสดี รุงขึ้นพระเวสสันดรใหเจาหนาที่เบิกเงินทองบรรทุกรถทรง เสด็จออกจากเมืองพรอมพระนางมัทรีและสองกุมาร ขณะเสดจ็ ทรงโปรยเงินทองเหลาน้ันเปนทาน กอนจะถึงปา มีพราหมณมาทูลขอรถทรงบริจาคใหพระเวสสนั ดรทรงอุมพระชาลี พระนางมัทรีทรงอุม พระกัณหา เสดจ็ มุงสปู า ดวยพระบาท” พินิจตัวละครในกัณฑท านกัณฑ ซึ่งจะพินิจเปนตัวอยางเพียง 1 ตัว เทา น้ัน คือ พระเวสสันดรเพราะถอื วาเปน ตวั เอกของเรอ่ื ง พระเวสสันดรคือ พระโพธิสัตวชาติสุดทา ยกอนจะมาเปนพระพุทธเจาพฤตกิ รรมของพระองคจงึ เปนแนวท่เี หนอื บุคคลธรรมดา ซึ่งบคุ คลธรรมดายากที่จะปฏิบัติไดดังพระองคอาทิ 1.1 ใฝใ จที่จะทําทาน ซ่ึงเปนลักษณะนิสัยที่มีมาแตยังทรงพระเยาว ครัง้ เสด็จข้ึนครองราชยก็ทรงบริจาคทานทุกวันเปน ประจํา แมช างปจ จัยนาค ซ่ึงเปน ชา งคูบานคูเ มืองก็ประทานใหแ กผูท ี่เดือนรอนจนเปนเหตุใหถูกเนรเทศ กอ นออกจากเมืองยังไดบริจาคทานอันยิ่งใหญที่เรียกวา สัตตสดกมหาทาน ดังขอความ “พระพักตรเธอผองแผว เพื่อจะบําเพ็ญพระโพธิญาณเสด็จออกยังโรงทานทอ งสนาม...เธอก็ใหพ ระราชทานสิน้ ทุกประการ ประจงจดั สตั ตสดกมหาทาน เปนตน วา คชสารเจ็ดรอย...ใหจดั โคนมนบั รอ ยมไิ ดขาด ท้ังทาสทาสกี ็สนิ้ เสรจ็ ...เธอหยิบยกสตั ตสดกมหาทานแลว พระทัยทาวเธอผองแผวชืน่ บานตอทานบารมี...” นอกจากนี้พระเวสสันดรไดท รงบําเพ็ญทานอันย่ิงใหญ คือ บุตรทานและประทานพระชายาใหแกพ ราหมณ (พระอนิ ทร ปลอมมา) การใหทานทัง้ สองครัง้ นี้เปนยอดแหง ทานหามีผูใดกระทําไดเชน พระองค

ห น า | 69 1.2 ทรงม่ันในอุเบกขา ทรงมีพระทัยที่เด็ดเด่ียวมั่นคงไมห วั่นไหวตอการกระทําใดๆ ที่จะทาํ ใหพ ระองคท รงเกดิ กเิ ลส 1.3 ทรงเปน ผูร อบคอบ เห็นไดจากการทํากําหนดคาตัวสองกุมาร ซึ่งเปน พระโอรสและพระธดิ าท่พี ระองคประทานแกชูชก เพ่ือมิใหสองกุมารตอ งไรร บั ความลําบากและไดรบั ความเสอ่ื มเสยีคณุ คาของกัณฑทานกัณฑ1. คณุ คาดานวรรณศลิ ป (ความงามทางภาษา)ทานกัณฑน้ีดีเดนในเชิงพรรณนาโวหาร มีการใชโ วหารที่ไพเราะและทําใหเ กิดจินตภาพแกผ ูอาน เชนตอนทพี่ ระนางผุสดีพดู กับพระเวสสนั ดรใชถอยคาํ ทอ่ี านแลวซาบซง้ึ กินใจ“วาโอพอฉัตรพิชัยเชตเวสสันดรของแมเอย ต้ังแตน้ีพระชนนีจะเสวยพระอัสสุชนธาราแมไปทูลพระบิดาเธอก็ไมโปรด แมวอนขอโทษเธอก็ไมให. ..พระลูกเอย...แตน้ีจะชุม ช่ืนไปดว ยน้าํ คางในกลางปา พอจะเสวยแตมลู ผลาตา งเครอ่ื งสาธุโภชนทุกเชาคา่ํ ถงึ ขมขื่นก็จะกลนื กลํา้ จาํ ใจเสวย...”2. คณุ คา ดา นสงั คม 2.1 ดานการปกครอง ในเรื่องพระเวสสันดรจะเห็นวากษัตริยท รงฟงเสียงประชาชนเม่ือประชาชนลงมติใหเ นรเทศพระเวสสันดร เพราะเจา สญชัยก็ยอมเนรเทศแสดงใหเ ห็นถึงความเปนประชาธิปไตย 2.2 สภาพสังคมที่ไมย อมรับหญิงมา ย หญิงใดเปนมายก็จะถูกดูหมิน่ เหยียดหยามจากสังคมและไมมีใครอยากไดเ ปน คคู รอง3. ดานคานยิ ม 3.1 คานยิ มเกี่ยวกบั การทํางาน โดยการทําทานเปน การเสียสละเพื่อเพอ่ื นมนุษยและหวังในผลบุญน้ันจะสงใหตนสบายในชาติตอ ไป ความคิดน้ียังฝง อยูในใจคนไทยมาทุกสมัย จึงนิยมทําบุญบริจาคทาน 3.2 ความเชื่อเกี่ยวกับเร่ืองชา งเผือก ชางเผือกถือวาเปน ชา งคูบ ารมีพระมหากษัตริยและความเชือ่ นน้ั ยังปรากฏมาจนถงึ ปจ จบุ นั น้ี4. ดานความรู ใหค วามรูเกยี่ วกับการสตั ตสดกมหาทาน ซ่ึงในสมัยอยุธยาก็ปรากฏการทําทานลักษณะน้ีในสมยั พระเจา ปราสาททองและประเทศท่ีเปนเมืองขึ้นประเทศอืน่ ตอ งสงเครอ่ื งบรรณาการมาถวาย

70 | ห น าเร่อื งท่ี 5 หลกั การวจิ ารณวรรณกรรม เมอื่ กลาวถงึ วรรณกรรมยอ มเปนท่ีเขา ใจกันท่ัวไปวา หมายถึงงานเขียนดานตางๆ ในรูปของบทละคร สารคดี เร่ืองสั้น นวนยิ าย และกวนี พิ นธซ ง่ึ มีมาตงั้ แตโ บราณแลว ทง้ั ท่ีเปน รอ ยแกวและรอ ยกรอง ลกั ษณะของวรรณกรรม 1. วรรณกรรมเปนงานประพันธที่แสดงความรูสึกนึกคิด โดยท่ัวไปมนุษยจ ะพูดหรือเขียนแลวจะสงความรูสึกนึกคิด อยา งใดอยางหน่ึง เชน ฝนตก ตน ไมส ีเขียว ความรูสึกจะสัมผัสไดท างกายและใจ เชน รูสึกหนาว รูส ึกรอน เปน ตน สว นความคิดคือสิ่งที่เกิดจากใชสติปญญาใครครวญเกี่ยวกบั สิง่ ใดส่งิ หนง่ึ มากระทบอารมณ 2. วรรณกรรมเปนงานประพนั ธท ี่เกดิ จากจนิ ตนาการ เปนการสรา งภาพขนึ้ ในจติ ใจ จากสิ่งที่เคยพบเคยเหน็ ในชวี ติ สงิ่ ทสี่ รางสรรคข น้ึ มาจากจนิ ตนาการออกจะมีเคาความจรงิ อยบู าง 3. วรรณกรรมเปน งานประพันธใ ชภาษาวรรณศิลป เชน คําวา ใจกวางเหมือนแมน ํ้า หรือ หิมะขาวเหมอื นสําลี เปน ตน ประเภทของวรรณกรรม ในปจ จุบันวรรณกรรมแบงประเภทโดยดูจากรูปแบบการแตง และการแบงตามเน้ือหาออกเปน 4ประเภท คือ 1. ประเภทรอยแกว คือ วรรณกรรมท่ีไมม ีลักษณะบังคับ ไมบ ังคับจํานวนคํา สัมผัส หรือเสียงหนกั เบาวรรณกรรมทีแ่ ตงดว ยรอยแกว ไดแก นิทาน นยิ าย นวนยิ าย เร่ืองสั้น สารคดี บทความ ขาว 2. ประเภทรอยกรอง คือ วรรณกรรมท่ีมีลักษณะบังคับในการแตง ซึ่งเรียกวา ฉันทลักษณ เชนโคลง ฉนั ท กาพย กลอน รา ย ลิลิต วรรณกรรมที่แตงดว ยคําประเภทรอ ยกรอง ไดแ ก บทละคร นิยาย บทพรรณนา บทสดดุ ี บทอาเศียรวาท

ห น า | 71 3. ประเภทสารคดี คือ วรรณกรรมที่มเี นอ้ื หาสาระใหค วามรู ความคิดและอาจใหความบันเทิงดวย เชน สารคดีทองเทยี่ ว ชวี ประวตั ิ บันทกึ จดหมายเหตุ หนงั สอื คตธิ รรม บทความ เปนตน 4. ประเภทบันเทิงคดี คอื วรรณกรรมที่แตงขึน้ โดยอาศัยเคา ความจริงของชีวิตหรือจินตนาการโดยมุง ใหค วามบันเทิงแกผูอานเปน ลําดับ ไดแ ก เรื่องส้ัน นิทาน นวนิยายบทละครพดู เปนตน วรรณกรรมท่ีไดร บั การยกยอง ในการอา นหนงั สอื แตละเลม โดยเฉพาะหนงั สอื ประเภทวรรณคดี ผอู า นยอมไดร ับประสบการณทางอารมณบ า ง ไดรับคุณคาทางปญญาบาง หรืออาจไดร ับทัง้ สองประการบาง สวนวรรณกรรมบางเรื่องแมม ไิ ดเ ปนวรรณคดีก็อาจใหท ั้งประสบการณท างอารมณแ ละใหค ุณคา ทางปญ ญา ท้ังน้ีขึ้นอยูกับผูอ านวาจะสามารถเขาถึงวรรณกรรมนัน้ ไดพียงไร วรรณกรรมบางเรอ่ื งแตง ไดด ีจนไดรบั การยกยอ ง ซ่ึงมีลักษณะดงั น้ี งานประพันธท ้ังปวงยอ มแฝงไวซ ึ่งแนวคิดและคา นิยมบางประการ อันจะกอใหเกิดความงอกงามทางสตปิ ญ ญาและพัฒนาการสมรรถภาพการพจิ ารณาความประณีตความละเอียดออนทางภาษาไดอยางดียิ่ง แนวคิดท่ีปรากฏในวรรณกรรมน้ัน อาจหมายถึงความคิดสําคัญของเรื่องหรืออาจเปน ความคิดอ่ืนๆสอดแทรกอยูในเรอ่ื งก็ได ยกตัวอยา งนิทานเร่ืองปลาปูทองใหแ นวคิดวา ความอิจฉาริษยา ของแมเ ล้ียงเปน สาเหตุใหลูกเลี้ยงถูกทําทารณุ กรรมอยางแสนสาหสั บทรอยกรองเร่ือง น้าํ ตา ใหแ นวคิดสําคัญวา น้าํ ตาเปน เพื่อนของมนุษยท ั้งในยามทุกขและยามสขุ สวนคา นิยมจากวรรณกรรมน้ัน หมายถึงความรูส ึก ความคิด หรือความเชื่อของมนุษย รวมถึงความเช่ือม่ัน การยึดถือปฏิบัติในเรื่องตา งๆ ในการดําเนินชีวิต คานิยมจึงเปน ตัวกําหนดพฤติกรรมของมนษุ ยในการเลอื กกระทําหรอื เวนกระทําสงิ่ ใดสง่ิ หนง่ึ ซง่ึ ถือวาทําหรือคิดเชนตามกาลเวลา ยกตัวอยางเช

72 | ห น าน คา นิยมเรื่องการมีคูค รอง ดังคํากลอนตอนหน่ึงจากเรื่องเสภาขุนชา งขุนแผน ตอนที่นางพิมพิลาไลยยงั เปนสาวไดพดู กับนางสานทองผูเ ปนพ่ีเลี่ยงวา ธรรมดาเกดิ เปนสตรี ชั่วดคี งไดคูม าสสู อง มารดายอมอตุ สาหป ระดบั ประคอง หมายปองวา จะปลูกใหเปนเรอื น อนั หนง่ึ เราเขาก็วา เปนผูด ี มั่งมีแมมิใหลูกอายเพอ่ื น จากคําประพันธน ้ี สะทอ นใหเห็นคานิยมของสตรีสมัยกอ นวา เปน ผูหญิงตองรักนวลสงวนตัวอยูใ นโอวาทของมารดา เมื่อจะมคี ูควรใหมารดาตกแตง ใหไมช ิงสกุ กอ นหา ม สรุปวรรณกรรมทัง้ ปวงยอ มแฝงไวซึ่งแนวคิดและคานิยมบางประการ อันจะกอ ใหเ กิดความงอกงามทางสติปญ ญา และพัฒนาสมรรถภาพการพิจารณาความละเอยี ดออนทางภาษาลกั ษณะการใชถ อ ยคาํ ภาษาทด่ี ีในวรรณกรรม วรรณกรรมท่ีดียอ มมีความประณีตในการใชภาษา อันจะทําใหผ ูอานพัฒนาสมรรถภาพในการพจิ ารณาความประณตี ละเอยี ดออนของภาษาไดดีขนึ้ วรรณกรรมท่ีดีเปน ศิลปะแขนงที่อาศัยภาษาเปนสื่อถา ยทอดความไพเราะความประทับใจหรืออารมณค วามรูสึก ซ่ึงมีหลกั พจิ ารณา 3 ประการใหญๆ ดงั น้ี 1. การใชถอยคาํ เสยี ง ความหมาย การเลอื กใชถ อ ยคาํ ชดั เจน ตรงตามความหมายมีเสยี งไพเราะ 2. การเรยี บเรยี งถอ ยคาํ การเรยี บเรยี งถอ ยคาํ ใหอยูตาํ แหนง ทถี่ ูกตองถูกแบบแผนของภาษายอมทําใหภ าษามคี วามไพเราะมคี วามชดั เจน ทําใหผรู ับสารเขา ใจความคิดของผูส ่ือสารไดถกู ตอ ง 3. ศิลปะการประพนั ธ การมีศิลปะในการประพนั ธ หมายความวาผูแ ตงตองรูจ ักเลือกใชถอ ยคําท่ีเหมาะสมเพื่อจะทําใหเ กิดความไพเราะทางภาษา การใชกวีโวหาร หรือสํานวนโวหารจะชวยใหผ ูอ านมองเห็นภาพชัดเจน และเกิดความไพเราะทางภาษามากข้ึน ตอไปน้ีจะกลาวถึงศิลปะการประพันธพ อสังเขป 3.1 ไวพจน หมายถึง การใชค ําที่มีความหมายอยางเดียวกัน ซ่ึงตอ งพิถีพิถันเลือกใชใ หเหมาะสมกับเนอ้ื หา เชน พอสบเนตรวนดิ ามารศรี แรงฤดดี าลเลหเสนห า ดงั ตอ งศรซา นพษิ ดวยฤทธิย์ า เขา ตรงึ ตราตรอมตรมระทมทรวง ตะลงึ เลง็ เพงแลชะแงพ กั ตร จนลงลักษณหลกี ไปควรโลลว ง ใหเ สียวปลาบวาบไหวใจระลวง ปะหนง่ึ ดวงจติ ดบั เพราะลบั นาง (จากคาํ ประพนั ธบ างเรื่อง ของพระยาอปุ กิตศิลปสาร) คําที่มีความหมายวาผูหญิง ในท่ีน้ีมี 4 คํา คือ วนิดา มารศรี นงลักษณ บางกวีสามารถเลือกใชไดเหมาะสมกบั เนอ้ื ความในเรอ่ื ง

ห น า | 73 3.2 การใชคําเลียนเสียงธรรมชาติและเสียงตางๆการนําเสียงที่ไดยินจากะรรมชาติมารอยกรองพรรณนาใหเกดิ ความรูสกึ เหมอื นไดย นิ ภาพทําใหเกิดความไพเราะนา ฟง และสะเทือนอารมณ เชน ครนื ครนื ใชฟา รอง เรยี มครวญ หงึ่ ห่งึ ใชล มหวน พใี่ ห ฝนตกใชฝนนวล พีท่ อด ใจนา รอนใชร อนไฟไหม ที่รอ นกลกาม (ตํานานศรปี ราชญ ของพระยาปรยิ ัติธรรมธาดา)คําวา “ครนื ครนื ” เปนการเลยี นเสยี งฟา รองคําวา “หึ่งหึ่ง” เปน การเลยี นเสยี งลมพัด 3.3 การเลนคาํ หมายถึง การนาํ คําพอ งรปู พองเสยี งมาเรยี บเรยี งหรือรอยกรองเขา ดว ยกันจะทําใหเ กดิ เสยี งไพเราะและเพ่ิมความงดงามทางภาษาเชน ปลาสรอยลอยลองชล วา ยเวยี นวนปนกนั ไป เหมอื นสรอยทรงทรามวัย ไมเ หน็ เจาเศราบวายคําวา “สรอย” คําแรกเปนช่อี ปลาคาํ วา “สรอย” คาํ หลงั หมายถึงสรอ ยคอ 3.4 การใชคําอัพภาส หมายถึง คําซํ้าชนิดหน่ึง โดยใชพ ยัญชนะซ้ําเขาไปขา งหนาคํา เชนรกิ เปน ระรกิ ยม้ิ เปน ยะยิม้ แยม เปน ยะแยม การใชค ําอัพภาสหลายๆ คําในท่ีใกลกัน ทําใหแ ลเห็นภาพและเกิดความรูสึกสะเทือนอารมณตามไปดวย เชน สาดเปน ไฟยะแยง แผลงเปนพิษยะยงุ พุงหอกใหญ คะควา งขวา งหอกซดั คะไขว (ลิลิตตะเลงพาย) 3.5 การใชโวหารภาพพจน โวหารภาพพจน หมายถึง ถอ ยคําที่เรียบเรียงโดยไมก ลาวอยา งตรงไปตรงมา ผูป ระพันธม ีเจตนาจะใหผ ูอ า นเขาใจ และประทับใจยิ่งขึ้นกวาการชําคําบอกเลาธรรมดาการใชโ วหารภาพพจนอาจทําไดห ลายวธิ ี เชน 3.5.1 เปรยี บส่งิ หนง่ึ วาเหมอื นอกี สง่ิ หน่ึง ในการเปรียบเทียบน้ีจะมีคําแสดงความหมายอยางเดียวกับคําวา เหมอื น ปรากฏอยดู วย ไดแ กค ําวา เปรียบเหมือน เสมือน ดุจ ประดุจ ดุจดัง ราวเพียง เชน คณุ แมหนาหนกั เพี้ยง พสุธา (เพย้ี ง-โทโทษ มาจากคาํ วา เพยี ง) คุณบดิ รดจุ อา กาศกวาง

74 | ห น า 3.5.2 เปรยี บสง่ิ หนง่ึ เปน อกี สิ่งหนง่ึ บางตาํ ราเรียกวาอุปลักษณ เชน พอ แมค ือ รม โพธิ์ รมไทร ของลกู ราชาธิราชนอม ใจสตั ย อํามาตยเ ปน บรรทดั ถองแท 3.5.3 สมมุติส่ิงตา งๆ ใหมีกิรยิ าอาการเหมอื นมนษุ ย หรอื ทเ่ี รียกวา บุคลาธิษฐาน เชน นํ้าเซาะหนิ รนิ รนิ หลากไหล ไมห ลบั เลยชั่วฟาดนิ สลาย 3.5.4 การใชคาํ สญั ลักษณหรอื สิ่งแทนสัญลกั ษณ หมายถึง สง่ิ หนง่ึ ใชแ ทนอกี ส่งิ หน่ึง เชน แมน เปน บัวตวั พ่เี ปน ภมุ รา เชยผกาโกสมุ ประทุมทอง 3.6 การกลา วเกินจริง หรือท่ีเรียกวา อติพจน (อธิพจน) การกลา วเกินจริงน้ีปรากฏอยูใ นชีวิตตามปกติ เชน เม่ือเราตองการจะเนนความรูสึกบางอยา ง เชน กลา ว “เหนื่อยสายตัวจะขาด” หรือ “รอนแทบสกุ ” การกลาวเกนิ จริง ทําใหเ กดิ ความแปลกและเรียกรอ งความสนใจไดด ี 3.7 การเลนเสียงวรรณยุกต กวีใชคําท่ีประกบดว ยสระ พยัญชนะ และตัวสะกดอยา งเดยี วกนั ตางกันแตวรรณยกุ ต โดยนํามาเรยี งไวในท่ใี กลกันทําใหเกดิ เสยี งไพเราะดจุ เสยี งดนตรี เชน “สละสละสมร เสมอชอ่ื ไมน า นกึ ระกํานามไม แมน แมน ทรวงเรยี ม” หรอื “จะจบั จองจอ งส่งิ ใดนนั้ ดูสําคญั ค่นั ค้ันอยา งงันฉงน อยา ลามลวงลวงดแู ลศกล คอ ยแคะคนขน คนใหควรการ” 3.8 สัมผัสอกั ษร กวีจะใชค าํ ท่ีมีเสยี งพยญั ชนะเดียวกนั เชน โคลงกลบอกั ษรลวน ชายชาญชยั ชาติเช้อื เชงิ ชาญ สเู ศกิ สุดเศกิ สาร สงสรอ ง ราวรามรทุ รแรงราญ รอนราพณ เกรกิ เกียรติไกรกึกกอ ง กอกูก รงุ ไกร (พระราชนพิ นธพ ระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา เจาอยูหวั ) 3.9 สัมผัสสระ กวีจะใชคําทมี่ ีเสียงสระคลองจองกนั เชน เขา ทางตรอกออกทางประตู คางคกขน้ึ วอแมงปอใสตงุ ต้ิง

ห น า | 75 น้ํารอ นปลาเปนนา้ํ เย็นปลาตาย เพือ่ นกนิ หางา ยเพอ่ื นตายหายาก 3.10 การใชค ําปฎิพฤกษ หมายถึง ความขัดแยง ที่กวีนํามากลาวคูกันเพ่ือแสดงคุณสมบัติ 2 อยางทแี่ ยงกนั อนั อยูในส่งิ เดยี วกนั เชน ความหวานชน่ื ในความขมขื่น ความเงียบเหงาในความวุนวายกิจกรรมท่ี 1 ใหผูเรยี นตอบคําถาม และรวมกจิ กรรมตอไปน้ี1. วรรณคดี คอื อะไร2. วรรณคดีกับวรรณกรรมแตกตางกันอยางไร3. ใหผ ูเ รยี นรวมรวมรายชอ่ื หนงั สอื ทเี่ ปนวรรณคดีและวรรณกรรมประเภทละ 3 เลม4. ใหสรปุ คณุ คา ของวรรณคดแี ละวรรณกรรมท่ีรวบรวมมาไดจ ากขอ 3เรอ่ื งท่ี 6 ภาษาถิ่น ความหมายของภาษาถิ่น ภาษาถิน่ หมายถึง ภาษาท่ีใชส่ือความหมายตามทองถิ่นตา งๆ ซ่ึงจะแตกตางกันในถอยคําสําเนียงแตก ็สามารถจะติดตอสือ่ สารกันได และถือวาเปน ภาษาเดียวกัน เพียงแตแตกตางกันตามทอ งถิน่เทาน้นั ภาษาถิน่ บางที่มักจะเรียกกันวา ภาษาพ้ืนเมืองท้ังนี้เพราะไมไ ดใ ชเ ปนภาษามาตรฐานหรือภาษากลางของประเทศ สาเหตทุ ่ีทาํ ใหเ กดิ ภาษาถิ่น

76 | ห น า ภาษาถิน่ เกิดจากสาเหตุการยายถิน่ ฐาน เมื่อกลุมชนที่ใชภ าษาเดียวกันยา ยถิ่นฐานไปต้ังแหลงใหม เนือ่ งจากเกิดภัยธรรมชาติ มีการรุกรานของศัตรู เม่ือแยกยายไปอยูค นละถ่ินนานาๆ ภาษาที่ใชจ ะคอยเปลย่ี นแปลงไปเชน เสยี งเปลยี่ นไป คําและความหมายเปลี่ยนไป ทําใหเกดิ ภาษาถิน่ ข้นึ คณุ คาและความสาํ คญั ของภาษาถิ่น 1. ภาษาถ่นิ เปน วฒั นธรรมทางภาษาและเปน เอกลักษณข องแตละทอ งถน่ิ 2. ภาษาถิ่นเปน สัญลักษณท่ีใชสื่อสารทําความเขาใจและแสดงความเปน ญาติ เปนพวกเดยี วกนั ของเจา ของภาษา 3. ภาษาถิ่นตนกําเนิดและเปนสวนหนึ่งของภาษาไทยและวรรณคดีไทย การศึกษาภาษาถิ่นจะชวยใหก ารส่ือสารและการศึกษาวรรณคดีไดเ ขา ใจลึกซ่ึงย่ิงขน้ึ 4. การศึกษาและการใชภาษาถิ่น จะชวยใหการสื่อสารไดมีประสิทธิภาพและสรา งความเปนหนง่ึ ของคนในชาติ ลักษณะของภาษาถิ่น 1. มีการออกเสยี งตา งๆ ถิ่น เพราะสภาพทางภูมิศาสตร ความหา งไกลขาดการติดตอสือ่ สารกันเปนเวลานานมากๆยอ มทําใหออกเสยี งตางกันไป 2. การผสมกันทางเช้ือชาติเพราะอยูใกลเคียงกันทําใหม ีภาษาอ่ืนมาปน เชน ภาษาอีสาน มีภาษากลางและเขมรมาปนเพราะมเี ขตแดนใกลก นั ทําใหภาษาเปล่ียนไปจากภาษากลาง 3. การถายทอดทางวฒั นธรรมและเทคโนโลยีซงึ่ กันและกัน ทําใหภ าษาเปล่ยี นจากภาษากลาง 4. หนว ยเสียงของภาษาถิน่ มีสวนคลา ยกันและแตกตางกัน หนวยเสียงของภาษากลางมี 21เสียง ภาษาถิน่ มีหนวยเสียงตรงกันเพียง 17 เสียง นอกน้ันแจกตา งกัน เชน ภาษาถิน่ เหนือและอีสานไมม ีหนว ยเสยี ง ช และ ร ภาษาถิ่นใตไมม หี นว ยเสยี ง ง และ ร เปน ตน 5. หนวยเสยี งวรรณยุกตในภาษาถิน่ แตกตางกันไป ภาคใตมีเสียงวรรณยุกต 7 เสียง ภาคเหนือและอสี านมเี สยี งวรรณยกุ ต 6 เสยี ง ตัวอยางการกลายเสยี งวรรณยกุ ต มา (กลาง) ภาคใตออกเสยี งเปน หมา ขาว (กลาง) ภาคอีสานออกเสยี งเปน ขา ว ชาง (กลาง) ภาคเหนอื ออกเสยี งเปน จา ง 6. การกลายเสยี งพยญั ชนะในภาษาถิน่ เหนอื ใต อสี าน น้นั มีสวนแตกตางกันหลายลกั ษณะ เชน 6.1 ภาษาไทยเหนือ จะมีคา ท่ีกลายเสียงพยัญชนะจากภาษาไทยกลางอยูห ลายตัวภาษาไทยกลางเปน ช ไทยเหนือจะเปน จ เชน ชา งเปน จาง ฉะน้ันเปน จะอั้น ใชเ ปนไจ ภาษาไทยกลางใช ร ไทยเหนอื จะเปน ฮ เปน รกั เปน ฮัก รองเปน ฮอง โรงเรยี นเปนโฮงเฮยี น ภาษาไทยกลางเปน คิดเปนกึ้ดคิ้วเปน กิ๊ว ภาษากลางใช ท ภาษาไทยเหนือใช ต เชน ทานเปนตาน ทานเปน ตาน และภาษาไทยเหนือ

ห น า | 77นอกจากจะใชพ ยัญชนะตางกันแลว ยังไมค อ ยมีตัวควบกล้าํ เชน ขี้กลาก เปน ข้ีขาด โกรธ เปน โขดนอกจากน้ีจะมคี ําวา โปรด ไทยเหนอื โปด ใคร เปน ไผ เปน ตน 6.2 ภาษาไทยอสี านก็มีกลายเสยี งหรอื มหี นว ยเสยี งตา งกับภาษาไทยกลางหลายตัว ตัวอยา งช ใช ซ แทนเสยี ง ร ใช ฮ แทนเสยี ง ญ และ ย จะออกเสยี งนาสกิ แทนภาษาไทยกลาง ชา ง ไทยอีสานเปนซาง เรา เปน เฮา เลือด เปน เฮือด หญงิ เปน ญงิ (นาสกิ ) ใหญ เปน ใญ ภาษาไทยอีสานจะไมม ีคําควบกล้าํคลา ยเหนอื เชน กลวย เปน กวย ปลา เปน ปา ของ เปน ขอ เปรต เปน เผด และภาษาไทยอีสานมีการสลับรบั เสยี งดว ย เชน ตะกรอ เปน กะตอ ตะกรา เปน กะตา ตะกรุด เปน กะตดุ เปน ตน 6.3 ภาษาไทยใตก็มีการกลายเสียงพยัญชนะจากภาษาไทยกลางเหมือนกัน ภาษาไทยกลางเปน ง ภาษาไทยใตจ ะเปน ฮ เสยี ง ฐ จะเปน ล (บางจังหวัด) และญ จะออกเสียงนาสิก ตัวอยาง ภาษาไทยกลาง คาํ วา เงนิ ภาษาไทยใต เปน เฮิง งาน เปน ฮาน รัก เปนหลัก เปนตน นอกจากนี้พยัญชนะและคําอ่ืนท่ภี าษาไทยกลาง 7. ภาษาถ่นิ เหนอื ใตและอสี านมีการกลายเปนเสยี งจากภาษาไทยกลางหนว ยเสยี ง 7.1 ภาษาไทยเหนือจะกลายเสียงสระ อิ เปน อึ เชน คิดเปนก้ึด สระอึเปนสระเออ เชน ถึงเปนเถงิ สระอะ เปนสระอา เชน มะปราง เปน หมาผาง มะละกอ เปน หมากกวยเต็ด สระเอ เปนสระแอ เชน เอวเปน สระแอว เปนตน 7.2 ภาษาไทยอีสานมีการกลายเสียงสระเชน สระเอือ เปน เอีย เชน เน้ือเปนเน้ีย สระอัวเปนสระสระโอ เชน วัว เปน โง ตัว เปน โต สระอึ เปนสระเออ เชน คร่ึง เปนเคิ่ง สระอา เปน สระอัวเชน ขวา เปน ขวั เปนตน 7.3 ภาษาไทยอีสานมีการกลายเสียสระ เชน ภาษาไทยกลางใช สระ อิ อี ภาษาถิน่ ใตใชสระเอะ เอ เชน สี่ เปน เส ซีก เปน แซก สระเอะ เอ ใชเปนสระแอะ แอ เชน เดก็ เปนแดก็ เปนตน 8. ความหมายของคําในภาษาถิน่ แตกตา งไปจากภาษากลาง เชน คําวารักษา ภาษาถิ่นใตม ีความหมายวา เลี้ยง เชน นําลิงไปรักษา หมายถึงนําลิงไปเลี้ยง บัวลอย ภาษาถิน่ เหนือหมายถึงผักตบชวาแพรนม ภาษาถ่นิ อสี านหมายถึงผา เชด็ หนา ภาษาถน่ิ ใตเรยี กผา เชด็ หนาวา ผานยุ เปนตน กิจกรรมท่ี 2 ใหผเู รยี นเขยี นเครื่องหมาย วงกลม ลอ มรอบขอทถ่ี กู ท่ีสุดเพยี งขอ เดยี ว1. ขอ ใดใหค วามหมายภาษาถนิ่ ไดถกู ตองก. ภาษาตระกูลตางๆ ข. ภาษาทีพ่ ดู กันในทอ งถนิ่ นน้ั ๆค. ภาษาทีใ่ ชพ ูดกันทั่วประเทศ ง. ภาษาของชนกลุมใหญท ่ัวโลก2. ขอ ใดเปน สาเหตสุ ําคญั ทีท่ ําใหเกดิ ภาษาถิ่น

78 | ห น า ก. สภาพภมู ปิ ระเทศ ข. การยา ยถิ่นฐาน ค. การแลกเปล่ียนวฒั นธรรม ง. ถูกทุกขอ3. คําในขอใดท่เี ปน คําเฉพาะของภาษาถน่ิ ภาคเหนอื ก. งอ ข. งอน ค. งดื ง. งบี4. “ฝนตกฟา รอง พอแมเ ขาอยหู นกุ ” คําวา หนกุ เปน คําในภาษาถิ่นภาคใด ก. เหนอื ข. ใต ค. อสี าน ง. กลาง5. ภาษาถิน่ ใด ท่มี ีหนว ยเสยี งวรรณยกุ ตมากท่สี ดุ ก. ภาษาถ่ินเหนอื ข. ภาษาถิ่นอสี าน ค. ภาษาถ่ินใต ง. ภาษากลาง

ห น า | 79เร่ืองที่ 7 สํานวน สภุ าษติ สํานวน หมายถึง คํากลาวหรอื กลุมคําที่มีความหมายเชิงเปรียบเทียบเปน เชิงใหใชความคิด และตีความบางสาํ นวนจะบอกหรอื สอนตรงๆ บางสาํ นวนสะทอนความคิด ความรูสึกของกลุม ชนในทอ งถิน่ในอดตี ดว ย สภุ าษติ หมายถึง คาํ กลา วทีด่ ีงามเปนความจรงิ ทกุ สมยั เปนคาํ สอนใหประพฤติ ปฏิบัติ ดงั ตวั อยาง “หลาํ รอ งชักงาย หลําใจชกั ยาก” ความหมาย คดิ จะทําอะไรตอ งคดิ ใครครวญใหร อบคอบกอ นตดั สนิ ใจ “นอนจนหวนั แยงวาน” ความหมาย นอนตน่ื สายมากจนตะวนั สอ งสวา งไปทวั่ บาน “พดู ไป สองไพเบ้ีย นง่ิ เสยี ตาํ ลงึ ทอง” ความหมายพูดไปไมมีประโยชนอะไร นง่ิ ไวดกี วา “เกลอื จม๋ิ เกลอื ” ความหมาย ไมยอมเสยี เปรยี บกนั แกเผด็ กันใหสาสม “ขายผา เอาหนา รอด” ความหมาย ยอมเสียสละของท่จี าํ เปน ท่มี ีอยูเพอ่ื จะรักษาชอ่ื เสียงของตนไว “ฝนทั่งใหเ ปน เขม็ ” ความหมายเพยี รพยายามสดุ ความสามารถจนกวา จะสาํ เรจ็ ผล “นํ้ามาปลากนิ มด น้าํ ลดมดกนิ ปลา” ความหมาย ทีใครทมี ัน

80 | ห น าเร่ืองที่ 8 วรรณกรรมทอ งถ่ิน วรรณกรรมทองถิน่ หมายถึง เรือ่ งราวของชาวบานที่เลาสืบตอ กันมาหลายชัว่ อายุคนทั้งการพูดและการเขียนในรูปของ คติ ความเชื่อ และประเพณี การแสดงออกในการใชถอ ยคําที่มีหลากหลายรูปแบบ เชน นิทานพื้นบา น เพลงกลอ มเด็ก ปริศนา คําทาย ภาษิต คําคม บทเทศน และคํากลาวในพิธีกรรมตา งๆ ลักษณะของวรรณกรรมทองถนิ่ 1. วรรณกรรมทองถ่ิน โดยท่ัวไปมีวัดเปน ศูนยกลางเผยแพร กวีผูประพันธส ว นมาก คือพระภิกษุ และชาวบาน 2. ภาษาที่ใชเ ปน ภาษาถิน่ ใชถอ ยคําสํานวนทอ งถิ่นที่เรียบงา ย ชาวบา นทั่วไปรูเร่ืองและใชฉนั ทลกั ษณท่นี ยิ มในทอ งถ่ินนั้น เปน สาํ คัญ 3. เนอ้ื เรอ่ื งสวนใหญเปน เรอ่ื งจกั รๆ วงศๆ มงุ ใหค วามบันเทิง และสอดแทรกคติธรรมทางพุทธศาสนา 4. ยึดคานยิ มแนวปรัชญาพุทธศาสนา เชน กฎแหง กรรม หรอื ธรรมะยอ มชนะอธรรม เปน ตน ประเภทของวรรณกรรมทองถน่ิ วรรณกรรมทองถน่ิ แบง ไดเ ปน 2 ประเภท คอื 1. ประเภทมุขปาฐะ เปนวรรณกรรมที่ไมไดเขยี นเปน ลายลักษณ เปน วรรณกรรมปากเปลาจะถายทอดโดยการบอก หรือการเลาหรือการรอ ง ไดแ ก บทกลอมเด็ก นิทานพ้ืนบานเพลงพ้ืนบา น ปริศนาคําทาย ภาษติ สาํ นวนโวหาร คาํ กลา วในพธิ กี รรมตา งๆ 2. ประเภทเขียนเปนลายลักษณ ไดแก นิทาน คํากลอน บันทึกทางประวัติศาสตรในทอ งถ่ินและตาํ ราความรูต างๆ คณุ คาของวรรณกรรมทอ งถน่ิ 1. คณุ คา ตอการอธิบายความเปน มาของชุมชนและเผา พนั ธุ 2. สะทอนใหเหน็ โลกทัศนและคา นยิ มตา งๆ ของแตละทองถ่นิ โดยผา นทางวรรณกรรม 3. เปน เครอื่ งมอื อบรมสั่งสอนจรยิ ธรรมของคนในสังคมสามารถนาํ ไปประยุกตใชใ นสังคมปจจุบันได 4. เปน แหลง บันทึกขอมูลเกี่ยวกับวัฒนธรรม ประเพณี และการดําเนินชีวิตของคนในทอ งถน่ิ

ห น า | 81 5. ใหความบันเทิงใจแกช ุมชนท้ังประเภทที่เปน วรรณกรรมและศิลปะการแสดงพื้นบาน เชน หมอลําของภาคอีสาน การเลนเพลงเรือ เพลงเกี่ยวขาว ของภาคกลาง การซอ การเลาคา วของภาคเหนอื การเลนเพลงบอก รอ งมโนราหข องภาคใต เปน ตน 6. กอ ใหค วามสามัคคีในทอ งถนิ่ เกดิ ความรกั ถนิ่ และหวงแหนมาตภุ มู ิ รปู แบบของวรรณกรรมทอ งถ่นิ 1. รปู แบบของวรรณกรรมทองถิน่ ภาคกลาง 1.1 กลอนสวด หรอื เรียกวา คําพากย ไดแก กาพยย านี ฉบัง สุรางคนางค 1.2 กลอนบทละคร (นอก) ใชฉ ันทลักษณเหมือนกลอนบทละครท่ัวไปแตไมเครงครัดจาํ นวนคําและแบบแผนมากนกั 1.3 กลอนนิทาน บทประพันธเ ปน กลอนสุภาพ (กลอนแปด) เปน รูปแบบที่ไดร ับความนยิ มมาก 1.4 กลอนแหล นยิ มจดจาํ สืบตอ กนั มาหรอื ดนกลอนสด ไมน ยิ มบนั ทกึ เปน ลายลักษณ 2. รปู แบบของวรรณกรรมทองถิ่นภาคอีสาน 2.1 โคลงสาร เปนฉันทลักษณที่บังคับเสียงเอกโท สวนมากใชประพันธว รรณกรรมประเภทนทิ าน นยิ าย หรอื นิทานคตธิ รรม 2.2 กาพยห รือกาพยเซ้ิง ประพันเปน บทส้ันๆ สําหรับขับลําในพิธี เชน เซ้ิงบั้งไฟ เซ้ิงนางแมว ฯลฯ 2.3 ราย (ฮา ย) ลักษณะเหมอื นรา ยยาว ใชประพนั ธว รรณกรรมชาดก หรอื นิทานคติธรรมท่ีใชเ ทศน เชน มหาชาติ (ฉบบั อสี านเรียกวาลาํ มหาชาต)ิ 3. รปู แบบของวรรณกรรมทอ งถ่นิ ภาคเหนอื 3.1 คําวธรรม ฉันทลักษณเหมือนรายยาวชําสําหรับเทศน นิยมประพันธวรรณกรรมประเภทนิทานชาดกหรอื นิทานคตธิ รรม 3.2 คําวซอ คาํ ประพันธท ี่บังคับสัมผัสระหวางวรรคและบังคับเสียงเอกโท นิยมแตนิทานเปนคาํ วซอแลวนาํ มาขับลําในท่ีประชมุ ชน ตามลลี าทาํ นองเสนาะของภาคเหนอื 3.3 โคลง ภาษาถิ่นเหนือออกเสียงเปน “กะลง” เปนฉันทลักษณท่ีเจริญรุงเรืองควบคูก ับ “คา วธรรม” มีท้ังกะลงส่ีหอง สามหอ ง และสองหอ ง (โคลงส่ี โคลงสาม และโคลงสอง)

82 | ห น า 4. รปู แบบของวรรณกรรมทอ งถ่ินภาคใต วรรณกรรมพื้นบานภาคใตฉันทลักษณรว มกับวรรณกรรมทองถ่ินภาคกลาง แตจ ากการศึกษาความนิยมเรื่องฉันทลักษณของวรรณกรรมภาคใต พบวา นิยม “กลอนสวด” (คํากาพย) มากที่สุดวรรณกรรมลายลักษณภ าคใตเ กินรอ ยละ 80 ประพันธเปน กลอนสวด โดยเฉพาะนิทานประโลมโลก(เรอ่ื งจกั รๆวงศๆ) การวิเคราะหคณุ คาของวรรณกรรมทอ งถน่ิ การวิเคราะหว รรณกรรมทอ งถิ่นน้ันจะวิเคราะหต ามคุณคา ของวรรณกรรมดา นตางๆ เม่ือศึกษาวรรณกรรมทอ งถิน่ เรื่องใด เราจะตอ งวินิจวิเคราะหหรือพิจารณาดูวา วรรณกรรมเรื่องน้ันมีคุณคาในดา นใดดงั ตอ ไปน้ี 1. คุณคาดา นจริยศาสตรหรือคุณคาดานจริยธรรม วิเคราะหว าวรรณกรรมที่อา นและศึกษาเปนตัวอยางความประพฤติ การดําเนินชีวิตวาอะไรผิด อะไรถูก อยางไรดี อยางไรเหมาะสม วรรณกรรมทองถิ่นจะทําหนา ท่ีตัวอยางแบบแผนและความประพฤติของชาวบา นใหถูกตองสอดคลองกับขอตกลงของสังคม ชุมชน ตามกฎหมายระเบียบประเพณีอนั ดีงาม 2. คุณคา ดา นสุนทรียศาสตรหรือความงามความไพเราะ วรรณกรรมทองถิ่นจะใหค ุณคาดานความงามความไพเราะของถอยคํา ใชคําสัมผัสคลอ งจอง ความไพเราะของทวงทํานองของเพลง บทกวีเมื่อฟง หรอื อา นจะทําใหเ กดิ จนิ ตนาการ เกดิ ความซาบซงึ้ ในอารมณความรูส กึ 3. คุณคาภาษา วรรณกรรมทอ งถิ่นจะเปนสื่อที่ทําใหภาษาถิ่นดํารงอยูและชวยใหภาษาถิน่พัฒนาอยูเ สมอมีการคิดคน สรา งสรรค ถอ ยคําภาษาเพ่ือส่ือความในวรรณกรรมทองถิน่ ท้ังเพลงพ้ืนบา นบทกวี ซอภาษิต จะมีกลวิธีการแตง ท่ีนาสนใจ มีการเลนคําซ้ําคําทอ งถิน่ ถอยคําที่นํามาใชม ีเสียงสูงต่าํ มีเสยี งไพเราะ ฟงแลวรน่ื หู 4. คุณคาดา นการศึกษา วรรณกรรมทองถิ่นประเภทตําราคําสอน นิทานนอกจากจะใหความบนั เทงิ แลวยังจะใหค วามรูท กุ แขนง ทง้ั ศิลปวฒั นธรรม อาชีพและเสริมสรางปญญา โดยเฉพาะปริศนาคําทายจะใหท้งั ความรู ความบันเทงิ เสริมสรางสตปิ ญ ญา 5. คุณคา ดา นศาสนา วรรณกรรมทอ งถิน่ จะเปนส่ือถายทอดคําสอนและปรัชญาทางศาสนาเผยแพรส ูค นในชุมชนทอ งถิน่ ใหคนชุมชนใชเ ปนเครื่องยึดเหนีย่ วทางจิตใจ ใหแนวคิดในการดํารงชีวิต เชนนิทานชาดกตางๆ เปน ตน 6. คณุ คาดานเศรษฐศาสตร วรรณกรรมประเภทตาํ รายา ตาํ ราพยากรณ การทาํ พิธบี ายศรสี ูขวญัหรอื บทสวดในพธิ กี รรมตา งๆ สามารถนํามายดึ เปนอาชีพได วรรณกรรมเกีย่ วกับคาํ ภาษาสามารถชว ยใหประหยัดอดออมได

ห น า | 83 7. คุณคาทางสังคมไดรับความบันเทิงสนุกสนาน วรรณกรรมทองถิน่ จะปลูกฝงคานิยมในการผูกมติ รผกู สมั พันธของคนในทองถนิ่ การอยรู ว มกนั อยา งมีการพึง่ พาซ่ึงกันและกัน สรา งความสามัคคีในหมคู ณะใหข อ คดิ คตธิ รรมทีเ่ กี่ยวขอ งกับชีวติ ความเปน อยกู ารทํามาหากินและสง่ิ แวดลอม เปน ตน 8. คุณคาดานประวัติศาสตรโบราณคดีและความเปนมาของชุมชนแตละทองถิ่น เชนวรรณกรรมประเภทตํานาน ไดแ กตํานานเกี่ยวกับโบราณสถาน โบราณวัตถุ ตํานานช่ือบา นชื่อเมืองเปนตน การวิเคราะหค ุณคา ของวรรณกรรมทอ งถิ่นจะพิจารณาจากคุณคา ดานตา งๆ ดังกลาวมา ซึ่งวรรณกรรมแตละเรื่อง แตล ะประเภทยอ มจะใหคุณคาแตกตางกัน การศึกษาวรรณกรรมทอ งถิน่ ที่จะเกิดประโยชนจ ะตอ งพิจารณา วนิ จิ วิเคราะห และนาํ ไปใชไดอ ยา งเหมาะสมจึงเปนหนาท่ีของเยาวชนท่ีจะถือเปน ภารกิจที่จะตอ งชว ยกันอนุรักษวรรณกรรมท่ีมีคาเหลา น้ีไว และชวยกันสืบทอดใหคนรุน หลังไดม ีโอกาสเรยี นรู ศึกษาและพฒั นาเพอื่ ความเปนเอกลักษณของชาติตอ ไป มารยาทในการอา น มารยาทเปน วัฒนธรรมทางสังคม เปน ความประพฤติที่ดีเหมาะสมท่ีสังคมยอมรับและยกยอง ผูมีมารยาทคือ ผทู ่ีไดรบั การอบรมสั่งสอน ขดั เกลามาดแี ลว มารยาทในการอา นแมจะเปน เรื่องเล็กๆ นอยๆท่ีบางคนอาจไมรูส ึก แตไมควรมองขาม มารยาทเหลาน้ีจะเปนเครื่องบงช้ีใหเ ห็นวาบุคคลน้ันไดร ับการอบรมสั่งสอนมาดีหรอื ไม อยา งไร ดงั เชนภาษติ ทว่ี า “สําเนียงสอภาษากริยาสอสกุล” มารยาททัว่ ๆ ไปในการอา นมีดงั น้ี 1. ไมควรอานเรอ่ื งท่เี ปนสว นตวั ของบุคคลอน่ื เชน จดหมาย สมุดบันทกึ 2. ในขณะทีม่ ีผูอ า นหนังสือ ไมค วรชะโงกไปอา นขา งหลังใหเ ปนที่รําคาญและไมควรแยง อาน 3. ไมอา นออกเสยี งดงั ในขณะทีผ่ ูอืน่ ตองการความสงบ 4. ไมแกลงอา นเพ่ือลอเลยี นบคุ คลอ่นื 5. ไมควรถือวิสาสะหยบิ หนงั สอื อืน่ มาอา นโดยไมไ ดร บั อนญุ าต 6. ไมอา นหนงั สอื เม่ือยใู นวงสนทนาหรอื มกี ารประชุม 7. เม่ืออา นหนังสือในหองสมุดหรือสถานทีซ่ ่ึงจัดไวใหอ า นหนังสือโดยเฉพาะไมสง เสยี งดงั ควรปฏิบตั ติ ามระเบียบกฎเกณฑข องสถานทเี่ หลานั้นอยา งเครงครัด การปลูกฝงการรกั การอาน 1. ตองทําความเขา ใจกับเรื่องที่อานใหชัดเจนแจมแจง จับใจความเรื่องท่ีอานไดตลอดทั้งเรื่องและตองเขาใจเนอ้ื หาใหถกู ตอ งดว ย

84 | ห น า 2. ใหไ ดร บั รสชาตจิ าการอา น เชน เกิดความซาบซึง้ ตามเนื้อเรื่อง หรือสํานวนจากการประพันธนน้ั ๆ เกดิ อารมณรวม เหน็ ภาพพจนตามผูป ระพนั ธ 3. เห็นคุณคา ของเรื่องท่ีอา น เกิดความสนใจใครติดตาม ดังนัน้ การเลือกอานในส่ิงท่ีสนใจก็เปนเหตผุ ลหนง่ึ ดวย 4. รูจกั นาํ สิง่ ท่ีเปนประโยชนจากหนงั สอื ไปใชใ หไดเหมาะสมกับตนเอง 5. รูจักเลือกหนังสือท่ีอา นไดเ หมาะสมตามความตอ งการและโอกาส คุณสมบัติเหลา น้ี เปนเบอ้ื งตน ที่จะปลูกฝงใหร กั การอา น 

ห น า | 85บทท่ี 4 การเขยี นสาระสาํ คญั การศึกษาหลักเกณฑก ารเขยี นใหเ ขาใจ ปฏบิ ัติตามหลักและวิธกี ารเขียน กระบวน การเขียนเพ่ือการสือ่ สาร เขียนคํา ขอความใหถูกตอ ง เลือกใชค ําไดเหมาะสม ส่ือความหมายไดชัดเจน จะชวยใหการส่อื สารดวยการเขยี นมีประสทิ ธภิ าพ ผูเ ขยี นมมี ารยาทและรกั การเขยี นผลการเรยี นรูท่ีคาดหวงั ผเู รยี นจะสามารถ 1. เขียนจดหมายเขียนเรียงความ เขียนยอ ความ เขียนบันทึก เขียนรายงานเขียนประกาศ เขียนใบสมัครงาน เขียนสารคดี บันเทิงคดี เขียนคําอวยพร เขียนโครงการ เขียนคํากลา วรายงาน 2. แตงคําประพนั ธ ประเภท กาพย กลอน โคลง ฉนั ท รา ย ได 3. มารยาทและสรางนสิ ัยรกั การเขยี นขอบขายเนือ้ หา เรอ่ื งที่ 1 หลักการเขยี น เรอ่ื งท่ี 2 หลักการแตงคําประพนั ธ เรอ่ื งท่ี 3 มารยาทและนสิ ยั รกั การเขยี น

86 | ห น าเร่ืองที่ 1 หลกั การเขยี น ความหมายและความสาํ คญั ของการเขยี น การเขียน คือ การแสดงความรู ความคิด อารมณค วามรูส ึกและความตองการของผูส งสารออกมาเปน ลายลกั ษณอกั ษร เพอ่ื ใหผ รู บั สารอานเขา ใจไดร ับความรู ความคิด อารมณ ความรูส ึก และความตองการตางๆ เหลา นนั้ การเขียนเปนพฤติกรรมของการสง สารของมนุษย ซ่ึงมีความสําคัญไมย ่ิงหยอ นไปกวาการสงสารดวยการพูดและการอา น เพราะการเขียนเปน ลายลักษณอักษรหรือตัวหนังสือจะคงทนถาวรและกวางขวางกวา การพูด และการอาน การที่เราไดทราบความรูความคิดและวิทยาการตา งๆ ของบุคคลในยุคกอนๆ ก็เพราะมนษุ ยร ูจกั การเขยี นสัญลักษณแทนคาํ พูดถา ยทอดใหเราทราบ การเขยี นเพ่ือสง สารมปี ระสทิ ธิภาพมากนอ ยแคไ หนน้ันยอ มข้ึนอยูกับผูสงสารหรือผูเขียนซึ่งจะตอ งมคี วามสามารถในหลายดาน ทัง้ กระบวนการคิดกระบวนการเขียนความสามารถในดานการใชภ าษาและอื่นๆดงั น้ี 1. เปนผูม ีความรูในเรื่องที่จะเขียนเปนอยา งดี มีจุดประสงคใ นการถายทอดเพื่อจะใหผ ูอา นไดรบั สง่ิ ใดและทราบพ้นื ฐานของผูร ับสารเปน อยา งดดี วย 2. สามารถเลือกรูปแบบและกลวิธีในการเขียนไดเ หมาะสมกับเน้ือหาและโอกาส เชน การเขียนคาํ ชี้แจงก็เหมาะทจี่ ะเขยี นแบบรอยแกว หากเขยี นคําอวยพรในโอกาสตา งๆ อาจจะใชการเขียนแบบรอ ยกรองเปนโคลง ฉนั ท กาพย กลอน จะเหมาะสมกวา เปนตน 3. มคี วามสามรถในการใชภาษาโดยเฉพาะภาษาเขียนท้ังการเขยี นคาํ และขอ ความตามอักขรวิธีรวมทั้งการเลอื กใชถ อยคาํ สาํ นวนตางๆ 4. มคี วามสามารถในการศึกษาคนควา และการฝกฝนทักษะการเขยี น 5. มศี ลิ ปะในการใชถอยคาํ ไดไพเราะเหมาะสมกบั เนอื้ หาหรอื สารทตี่ องการถายทอด หลกั การเขยี นทีด่ ี 1. เขยี นตวั หนงั สอื ชดั เจน อา นงาย เปนระเบียบ 2. เขียนไดถ ูกตอ งตามอักขรวิธี สะกดการันต วรรณยุกต วางรูปเครือ่ งหมายตา งๆ เวน วรรคตอนไดถ ูกตอ ง เพอ่ื จะสอื่ ความหมายไดต รงและชดั เจน ชว ยใหผอู า นเขาใจสารไดดี 3. เลอื กใชถอยคําไดเหมาะสม ส่ือความหมายไดดี กะทัดรัด ชัดเจนเหมาะสมกับเนื้อหา เพศวยั และระดบั ของผูอาน 4. เลอื กใชสาํ นวนภาษาไดไ พเราะ เหมาะสมกบั ความรู ความคิด อารมณ ความรูสึก ที่ตองการถา ยทอด

ห น า | 87 5. ใชภ าษาเขียนไมค วรใชภ าษาพูด ภาษาโฆษณาหรอื ภาษาท่ไี มไดม าตรฐาน 6. เขยี นไดถกู ตอ งตามรปู แบบและหลกั เกณฑข องงานเขียนแตล ะประเภท 7. เขยี นในสิ่งสรางสรรค ไมเขียนในส่ิงที่จะสรา งความเสียหายหรือความเดือดรอนใหแ กบ ุคคลและสงั คม การที่จะสอ่ื สารดว ยการเขยี นไดดี ผูเขยี นตอ งมีความสามารถในดานการใชภ าษาและตอ งปฏิบัติตามหลักการเขยี นท่ีดีมีมารยาท การเขยี นรปู แบบตา งๆ รูปแบบการเขียน งานเขียนในภาษาไทยมี 2 รูปแบบคือ งานเขียนประเภทรอ ยกรองกบั งานเขียนประเภทรอยแกว ซึง่ ผเู รยี นไดเ คยศึกษามาบา งแลว ในระดับมัธยมศึกษาตอนตน ในที่นี้จะพูดถึงงานเขียนประเภทรอ ยแกว ท่ีผูเ รียนจําเปน ตองใชในชีวิตประจําวัน เชน การเขียนจดหมายการเขียนเรียงความ การเขียนยอความ การจดบันทึกและการเขียนแสดงความคิดเห็น และงานเขียนประเภทรอยกรองบางประเภทเทา นน้ั การเขยี นจดหมาย การเขยี นจดหมายเปน วิธีการทนี่ ยิ มใชเพอ่ื การสอ่ื สารแทนการพูด เมือ่ ผูสง สารและผูรับสารอยูหางไกลกนั เพราะประหยดั คาใชจาย มีลายลกั ษณอ กั ษรเปนหลกั ฐานสงถึงกันไดส ะดวกทุกพื้นที่ จดหมายที่เขยี นตดิ ตอกนั มหี ลายประเภทเปนตนวา จดหมายสวนตัว เปนจดหมายที่เขียนถึงกันระหวา งญาติมิตร หรือครูอาจารย เพื่อสง ขาวคราวบอกกลาวไตถามถงึ ความทกุ ขส ุข แสดงถงึ ความรกั ความปรารถนาดี ความระลกึ ถงึ ตอ กัน รวมท้ังการเลาเรอ่ื งหรอื เหตกุ ารณทสี่ าํ คญั การขอความชว ยเหลอื ขอคําแนะนาํ ซ่ึงกนั และกัน จดหมายกิจธุระ เปน จดหมายที่บุคคลเขียนติดตอ กับบุคคลอืน่ บริษัท หา งรา นและหนวยงานอ่นื ๆ เพ่ือแจงกิจธุระ เปน ตน วา การนัดหมายขอสมัครงาน ขอความชวยเหลือและขอคําปรึกษาเพ่ือประโยชนในดา นการงานตางๆ จดหมายธุรกิจ เปนจดหมายที่เขียนติดตอ กันในเรื่องธุรกิจ และการเงินระหวางบริษัท หา งรา นและองคก ารตางๆ จดหมายราชการหรือหนังสือราชการ เปนจดหมายท่ีติดตอ กันเปน ทางราชการจากสวนราชการหน่ึงถึงอีกสวนราการหน่ึงขอ ความในหนังสือถือวา เปนหลักฐานทางราชการและมีสภาพผูกมัดถาวรในราชการ จดหมายราชการจะมีเลขทีข่ องหนงั สอื มกี ารลงทะเบียนรบั -สง ตามระเบียบของงานสารบรรณ การเขียนจดหมายแตละประเภทจะมีลักษณะแตกตางกันไป แตโ ดยท่ัวไปจะมีแนวโนม ในการเขยี นดงั น้ี

88 | ห น า 1. สวนประกอบของจดหมายทีส่ ําคญั คือ ท่ีอยูของเจา ของจดหมาย วัน เดือน ปท ี่เขียนขอความที่ตองการสอื่ สาร คําขึน้ ตน และคาํ ลงทาย 2. ใชภ าษาที่สื่อความหมายตรง ชัดเจน ส้ัน กะทัดรัดไดใ จความ เพ่ือใหผ ูรับจดหมายไดทราบอยา งรวดเรว็ การเขยี นแบบน้ีมักใชในการเขยี นจดหมาย กจิ ธรุ ะ จดหมายธุรกิจ และจดหมายราชการ 3. ใชถ อ ยคําภาษาในเชิงสรางสรรค เลือกเฟนถอ ยคําใหนา อา น ระมัดระวังในการใชถอยคําการเขยี นลกั ษณะน้ีเปน การเขยี นจดหมายสวนตวั 4. จดหมายท่ีเขียนติดตอเปน ทางการตอ งศึกษาวา ควรจะสงถึงใคร ตําแหนงอะไร เขียนช่ือ ช่ือสกุล ยศ ตาํ แหนง ใหถกู ตอง 5. ใชค ําขึน้ ตนและคาํ ลงทา ยใหเ หมาะสมกับผูร บั ตามธรรมเนยี ม 6. กระดาษและซองเลือกใชใ หเหมาะสมกับประเภทของจดหมาย ถา เปนจดหมายท่ีสง ทางไปรษณีย จะตอ งเขียนนามผูสง ไวม ุมซองบนดานซายมือ พรอ มที่อยูแ ละรหัสไปรษณีย การจา หนาซองใหเขยี นหรอื พมิ พชอ่ื ทอ่ี ยขู องผูรบั ใหชดั เจนและอยาลมื ใสร หสั ไปรษณียดวย สว นดวงตราไปรษณียใหป ดไวมมุ บนขวามือ คาไปรษณียากรตองใหถ ูกตองตามกําหนด การเขียนเรียงความ การเขียนเรียงความเปนรูปแบบการเขียนอยางหน่ึง ซึ่งจะตอ งใชศิลปะในการเรียบเรียงถอ ยคําภาษาใหเปน เนื้อเรื่อง เพ่ือถา ยทอดขอเท็จจริง ความรู ความรูสึก จินตนาการและความเขาใจดวยภาษาท่ีถูกตอ งสละสลวยการจะเขียนเรียงความไดด ีผูเขียนจะตอ งศึกษารูปแบบ กฏเกณฑใ หเ ขาใจและฝกเขียนเปน ประจาํ การเขียนเรยี งความ มีสวนสาํ คญั 3 สวน คือ สวนที่ 1 ความนําหรอื คาํ นาํ ความนําเปนสว นแรกของการเขียนเรียงความ ซ่ึงผูร ูไดแนะนําใหเ ขียนหลังจากเขียนสวนอ่ืนๆเสรจ็ เรยี บรอยแลว และจะไมซา้ํ กับขอความลงทายหรอื สรปุ ความนําของการเขียนเรียงความจะทําหนา ท่ีดงั น้ี 1. กระตุน ใหผ ูอา นเกดิ ความสนใจตอเนอ่ื งของเรอ่ื งนน้ั ๆ 2. ปพู ื้นฐานความเขาใจใหก บั ผอู า น หรอื ชใี้ หเ หน็ ความสําคญั ของเรอ่ื งกอนที่จะอานตอ ไป 3. บอกขอบขา ยเนอ้ื เรอ่ื งน้ันๆ วามีขอบขายอยา งไร

ห น า | 89 สว น 2 เน้อื เรื่องหรอื ตัวเรือ่ ง การเขยี นเนื้อเรื่อง ผูเ รียนจะตองดูหัวขอ เรื่องท่ีจะ เขียนแลวพิจารณาวาเปนเรื่องลักษณะใด ควรต้ังวัตถุประสงคข องการเขียนเรียงความอยางไร เพ่ือใหขอเท็จจริงแกผ ูอา นเพ่ือโนม นาวใจใหผ ูอ านเช่ือหรือคลอยตาม เพ่ือใหความบันเทิงหรือเพ่ือสง เสริมใหผูอ า นใชความคิดของตนใหก วา งขวางข้ึน เม่ือไดจดุ ประสงคในการเขยี น ผูเรยี นจะสามารถกาํ หนดขอบขา ยของหวั ขอ เรอ่ื งท่จี ะเขยี นได สวนท่ี 3 บทสรปุ หรอื ความลงทา ย การเขยี นบทสรุปหรอื ความลงทาย ผรู ูไ ดแนะนาํ ใหเขยี นหลังจากเขยี นโครงเรือ่ งเสร็จแลวเพราะความลงทายจะทําหนา ทีย่ ้าํ ความสําคัญของเรอ่ื ง ชว ยใหผ ูอา นจดจาํ สาระสําคัญในเรื่องน้ีได หรือชวยใหผูอานเขาใจจุดประสงคของผูเขยี นอกี ดวย วิธกี ารเขยี นความลงทายอาจทําไดด งั น้ี 1. สรุปความทั้งหมดทน่ี าํ เสนอในเรอ่ื ง ใหไ ดส าระสําคัญอยางชัดเจน 2. นาํ เรอ่ื งทเี่ ปนสวนสาํ คญั ทสี่ ดุ ในเนอ้ื เรอ่ื งมากลาวยาํ้ ตามจุดประสงคของเรอ่ื ง 3. เลอื กคาํ กลาวทน่ี าเชื่อถือ สุภาษิต คําคมทส่ี อดคลองกบั เรอ่ื งมาเปนความลงทา ย 4. ฝากขอคดิ และแนวปฏบิ ตั ใิ หก บั ผอู าน เพอ่ื นาํ ไปพจิ ารณาและปฏบิ ัติ 5. เสนอแนวคดิ หรอื ขอใครค รวญลกั ษณะปลายเปดใหผูอานนาํ ไปคิดและใครค รวญตอ ลักษณะของเรยี งความท่ีดี ควรมลี กั ษณะท่ีเปน เอกภาพ สัมพันธภาพ และสารตั ถภาพ เอกภาพ คอื ความเปน อนั หนง่ึ อนั เดยี วกนั ของเรอ่ื งไมเ ขยี นนอกเรอ่ื ง สัมพันธภาพ คือ มีความสัมพันธก ันตลอดเร่ือง หมายถึงขอ ความแตล ะขอ ความหรือแตล ะยอหนา จะตอ งมีความสมั พันธเก่ยี วเนอ่ื งกนั โดยตลอด สารัตถภาพ คือ การเนน สาระสําคัญของยอหนาแตละยอหนาและของเร่ืองทัง้ หมดโดยใชถ อ ยคาํ ประโยค ขอ ความท่ีกระชับ ชดั เจน ส่อื ความเรอ่ื งทั้งหมดไดเ ปน อยางดีย่ิง การเขยี นยอความ การยอความ คือการนําเรื่องราวตา งๆ มาเขียนใหมดว ยสํานวนภาษาของผูย อเอง เม่ือเขียนแลวเนือ้ ความเดิมจะสั้นลง แตยังมีใจความสําคัญครบถวนสมบูรณ การยอความนี้ ไมม ีขอบเขตวา ควรจะส้ันหรือยาวเทา ใดจึงจะเหมาะ เพราะบางเรือ่ งมีพลความมากก็ยอลงไปไดมาก แตบ างเรือ่ งมีใจความสําคัญมาก ก็อาจยอได 1 ใน 2 หรอื 1 ใน 3 หรือ 1 ใน 4 ของเรอ่ื งเดมิ ตามแตผูยอจะเหน็ สมควร ใจความสําคัญ คือ ขอความสําคัญในการพูดหรือการเขียน พลความ คือขอ ความที่เปนรายละเอียดนํามาขยายใจความสําคญั ใหชดั เจนยิ่งข้ึน ถาตดั ออกผฟู งหรอื ผูอา นก็ยังเขา ใจเรอ่ื งนนั้ ได

90 | ห น า หลกั การยอความ จากสง่ิ ทไ่ี ดอาน ไดฟง 1. อา นเนอ้ื เรอ่ื งที่จะยอ ใหเขา ใจ อาจมากกวา 1 เท่ียวกไ็ ด 2. เมือ่ เขา ใจเรื่องดีแลว จึงจับใจความสําคัญทีละยอ หนา เพราะ 1 ยอ หนา จะมีใจความสําคัญอยางเดยี ว 3. นาํ ใจความสําคญั แตล ะยอ หนา มาเขยี นใหมดวยภาษาของตนเอง โดยคาํ นึงถึงสิง่ ตา งๆ ดงั น้ี 3.1 ไมใชอ ักษรยอในขอความทย่ี อ 3.2 ถา มีคําราชาศัพทในเรอ่ื งใหคงไวไมตองแปลออกเปน คาํ สามัญ 3.3 จะไมใ ชเครื่องหมายตา งๆ ในขอ ความท่ยี อ เชน อญั ประกาศ 3.4 เนอ้ื เรอ่ื งท่ยี อแลว โดยปกติเขยี นตดิ ตอกันในยอหนาเดียวและควรมีความยาวประมาณ1 ใน 4 ของเรอ่ื งเดมิ 4. คํานาํ ในการอา นยอความ ใหใชแ บบคาํ นาํ ยอ ความ ตามประเภทของเรื่องท่ีจะยอ โดยเขียนคํานาํ ไวยอหนาแรก แลวจงึ เขยี นขอความทย่ี อในยอหนา ตอไปการเขยี นบนั ทกึ การเขียนบันทึกเปนวิธีการเรียนรูแ ละจดจําท่ีดี นอกจากนี้ขอมูลท่ีถูกบันทึกไวยังสามารถนําไปเปนหลกั ฐานอา งองิ เพอื่ ประโยชนอนื่ ตอ ไป เชนการจดบันทึกจาการฟง การบันทึกจากการฟงหรือการประสบพบเห็นดวยตนเอง ยอ มกอ ใหเ กิดความรู ในที่น้ีใครข อแนะนาํ วธิ ีจดบนั ทกึ จากการฟง และจากประสบการณตรง เพ่ือผูเ รยี นจะสามารถนาํ ไปใชป ระโยชนในการศึกษาดวยตนเองไดว ธิ ีหนง่ึวิธีจดบนั ทกึ จาการฟงการจดบนั ทกึ จาการฟงจะไดผ ลดีเพยี งใดข้ึนอยูกับสมรรถภาพในการฟงของผูจ ดบันทึกในขณะท่ีฟงอยูน้ัน เราไมส ามารถจดจําคําพดู ไดทุกคํา ดังน้ันวิธีจดบันทึกจากการฟง จึงจําเปนตอ งรูจักเลือกจดเฉพาะประเด็นสําคัญ ใชห ลักการอยา งเดียวกับการยอความน่ันเอง กลาวคือตอ งสามารถแยกใจความสําคัญออกจากพลความได ขอความตอนใดท่ีไมส ําคัญหรือไมเก่ียวของกับเรื่องน้ันโดยตรงก็ไมจําเปน ตองจดและวธิ กี ารจดอาจใชอักษรยอ หรอื เครื่องหมายที่ใชกนั ทวั่ ไปเพื่อบันทึกไวไดอ ยา งรวดเรว็ เชน ร.ร. แทน โรงเรยี น

ห น า | 91ร.1 แทน รัชกาลที่ 1> แทน มากกวาผูเรยี นอาจใชอักษรยอหรือเครื่องหมายของผูเรียนเองโดยเฉพาะ แตทั้งนี้จะตองใหเปน ระบบจะไดไมสับสนภายหลงัผูฟ ง จับความรูสึกหรือเจตนาของผูพ ูดในขณะที่ฟง ดว ยวา มีจุดประสงคเชนไร เมื่อบันทึกใจความสาํ คญั ไดค รบถว นแลว ควรนําใจความสําคัญเหลา น้ันมาเรียบเรียงเสียใหม อน่ึงในการเรียบเรียงน้ีอยา ทิ้งเวลาใหเ น่ินนานจนเกินไป เพราะผูจดยังสามารถจําขอ ความบางตอนท่ีไมไ ดจดไว จะไดเ พ่ิมเติมความรแู ละความคดิ ไดอ ยา งสมบรู ณบนั ทึกการประชุม การดําเนินกิจกรรมตางๆ ในปจ จุบันมักจะมีการประชุมเพ่ือปรึกษาหารือกันกอ นเสมอและในการประชุมทุกครัง้ จะตองมีผูจดบันทึกการประชุมเพ่ือเปนหลักฐาน บันทึกการประชุมมีรูปแบบดังตัวอยา งตอไปน้ี

92 | ห น าบนั ทึกการประชมุการประชุม (ลงช่ือคณะกรรมการหรอื ชือ่ การประชุมนน้ั ๆ)ครั้งที่ (ลงคร้ังทปี่ ระชุม)เมือ่ (ลงวนั ท่ี เดอื น พ.ศ. ทปี่ ระชุม)ณ (ลงชื่อสถานทีท่ ป่ี ระชุม)ผูเขา ประชุม 1. เขียนชือ่ ผูมาประชุม.................................................................................... 2. .................................................................................................................. 3. ..................................................................................................................ฯลฯผูขาดประชุม 1. เขยี นรายชอ่ื หรอื จาํ นวนผูท่ไี มม าประชุม....................................................... 2. .................................................................................................................. 3. .................................................................................................................. ฯลฯเรม่ิ ประชมุ เวลา (ลงเวลาท่เี ร่ิมประชุม) ขอ ความ(เร่มิ ดวยประธานกลา วเปดการประชุม การอา นรายงาน (บันทึก)การประชุมครัง้ ที่แลว(ถามี) ที่ประชุมรับรองหรือแกไ ขอยา งไร แลวถึงเรื่องท่ีจะประชุมถามีหลายเรื่องใหย กเร่ืองท่ี 1 เรื่องท่ี 2และตอ ๆ ไปตามลําดับ และใหม มี ตขิ องทีป่ ระชุม(ทกุ เรอ่ื ง)เลกิ ประชุม (ลงเวลาเลกิ ประชุม)..................................................................................(ลงชอ่ื ...................................................ผบู ันทกึ การประชุม ศัพทเ ฉพาะท่ใี ชในกิจกรรมการประชมุ ทค่ี วรรบู างคาํ 1. ผเู ขาประชมุ หมายถึง ผทู ่ีไดร บั เชิญหรือไดรบั การแตงตง้ั ใหเ ปน ผูมสี ิทธิเขา ประชุม เพ่อื ทําหนาท่ีตา งๆ เชนทาํ หนาทเี่ ปนผนู าํ การประชุม เปนผูเสนอความคดิ เหน็ ตอที่ประชุม เปน ผจู ดบนั ทกึ การประชุม เปน ตน

ห น า | 93 2. วาระ หมายถึง เรื่องหรือหัวขอ หรือประเด็นปญหาตางๆ ที่ตองหาคําตอบ หาขอยุติหรือวิธีแกไขโดยจดั เรียงลาํ ดบั เรอ่ื งตามความเหมาะสม 3. ขอเสนอ ในการประชุมถาขอใหที่ประชุมพิจารณาเร่ืองใดเร่ืองหน่ึง มีศัพทเฉพาะเพื่อใชบอกความประสงควา เสนอและเรยี กเรอ่ื งที่เสนอวา ขอเสนอ 4. สนบั สนนุ คดั คาน อภิปราย ขอเสนอที่มผี ูเ สนอตอ ทป่ี ระชมุ น้ัน ผเู ขาประชุมมีสิทธิเห็นดวยหรือไมเ ห็นดว ยก็ได ถา เห็นดวยเรียกวาสนับสนุน ไมเห็นดว ยเรียกวาคัดคา น การแสดงความคิดเห็น เพื่อสนับสนุนหรือคัดคา นขอ เสนอเรียกวา การอภิปรายใหตรงประเดน็ และมีเหตุผลสนบั สนนุ อยางชดั เจน 5. มติ คือ ขอตดั สนิ ใจของท่ีประชุมเพอ่ื นาํ ไปปฏบิ ัติ เรียกวา มติท่ปี ระชมุ การเขียนบันทกึ ประจาํ วนั วธิ ีเขยี นอาจแตกตา งกันออกไป แตมแี นวทางในการเขยี น ดงั น้ี 1. บันทกึ เปนประจาํ ทกุ วนั ตามความเปนจรงิ โดยมสี มดุ บนั ทกึ ตางหาก 1 เลม 2. บอกวนั เดอื นปท่บี นั ทึกไวอยางชดั เจน 3. การบนั ทึกอาจเริ่มจากเชาไปค่าํ โดยบนั ทกึ เรอ่ื งทส่ี ําคัญและนา สนใจ 4. การบนั ทึกอาจแสดงทรรศนะและความรูส กึ สวนตวั ลงไปดว ย 5. การใชภ าษาไมม ีรูปแบบตายตัว สว นใหญใ ชภาษางา ยๆ สนุกสนาน ทั้งนี้ขึ้นอยูกับความพอใจและบคุ ลกิ ของผบู นั ทกึ เอง วธิ จี ดบนั ทกึ จากประสบการณต รง ความรูบ างอยา งเราไมอ าจหาไดจ ากการอา นหรือการฟง ตองอาศัยการไปดูและสังเกตดว ยตนเอง เรียนจากประสบการณต รง วิธีการจดบันทึกจากการสังเกตของจริงน้ันคลายกับการบันทึกจากการอานและการฟงนั่นเอง กลา วคือ เราตองรูจักสังเกตสิ่งท่ีสําคัญๆสังเกตดูความสัมพันธของสิ่งตา งๆ ที่เราเหน็ นัน้ วา เก่ียวขอ งกันอยางไรมีลักษณะอยางไร แลวบันทึกเปนขอ มูลไวในสวนของขอ สงสัยหรือความคิดเห็นเราอาจบันทึกไว เมื่อนําบันทึกท่ีไดจากการสังเกตมาเรียบเรียงใหมน้ันควรระบุเรื่องที่จะบันทึกวัน เวลา สถานที่ หากมีขอสังเกตหรือมาเรียบเรียงใหมน ้ัน ควรระบุเรื่องที่จะบันทึก วัน เวลา สถานที่

94 | ห น าหากมีขอสังเกตหรือความคิดเห็นประการใด ใหเรียบเรียงไวในตอนทาย ท้ังนี้ควรเขียนใหร วบรัดใหรายละเอียดเฉพาะทจี่ าํ เปน และไมใชถ อยคาํ ท่ฟี ุมเฟอ ย ในชีวิตประจําวันเราไดรับสารจากวิธีการสือ่ สารหลายประเภท ไมว าจะเปนหนังสือ วิทยุ โทรทัศน หรืออาจเปน ส่ิงท่ีเราไดเห็นและประสบมาดว ยตนเอง ถาเราเพียงแตจดจําส่ิงเหลานั้นโดยไมไดจ ดบนั ทึกก็อาจจะลืมและอยไู ดไ มน าน แตถ า มีการจดบนั ทกึ ไวก็จะชวยใหอ ยูไ ดนานวนั ข้ึน การเขียนรายงาน รายงานการศึกษาคน ควา เปนการเขียนเสนอเพื่อรายงานการศึกษาคน ควาเร่ืองใดเร่ืองหน่ึงโดยเฉพาะ โดยกอ นเขียนจะตอ งมีการศึกษาคน ควา จัดระบบและเรียบเรียงเปนอยา งดีขั้นตอนการเขียนรายงานการคน ควา 1. เลือกเร่ืองหรือประเด็นที่จะเขียน ซึ่งเปน เร่ืองท่ีตนสนใจ กําลังเปนท่ีกลา วถึงในขณะนั้นเรอ่ื งแปลกใหมน า สนใจ จะไดรบั ความสนใจมากขึ้น 2. กาํ หนดขอบเขตทีจ่ ะเขยี นไมก วา งหรอื แคบจนเกนิ ไป สามารถจดั ทําไดใ นเวลาทีก่ าํ หนด 3. ศึกษาคน ควาและเก็บรวบรวมขอมูลอยา งเพียงพอทั้งจากเอกสาร การสัมภาษณ การสังเกตหรอื จากส่ือมวลชนตา งๆ เปนตน 4. บันทึกขอ มูลท่ีไดคนควาพรอ มแหลงที่มาของขอมูลอยางละเอียด โดยจดบันทึกลงในบัตรหรอื สมุดบันทกึ ทัง้ น้เี พือ่ นํามาเขยี นเชงิ อรรถและบรรณานกุ รมในภายหลัง 5. เขยี นโครงเรอ่ื งอยา งละเอยี ด โดยลําดับหวั ขอ ตา งๆ อยางเหมาะสม 6. เรยี บเรยี งเปน รายงานที่เหมาะสม โดยมรี ูปแบบของรายงานที่สาํ คัญ 3 สวนคอื 6.1 สวนประกอบตอนตน 6.1.1 หนา ปกรายงาน 6.1.2 คํานํา 6.1.3 สารบัญ 6.1.4 บัญชีตาราง หรอื ภาพประกอบ (ถามี) 6.2 สว นเนอ้ื เรอ่ื ง 6.2.1 สวนทเ่ี ปนเนอ้ื หา 6.2.2 สว นประกอบในเนอ้ื หา 6.2.2.1 อญั ประกาศ 6.2.2.2 เชงิ อรรถ 6.2.2.3 ตารางหรอื ภาพประกอบ (ถามี) 6.3 สว นประกอบตอนทา ย

ห น า | 95 6.3.1 บรรณานกุ รม 6.3.2 ภาคผนวกหรอื อภิธานศพั ท (ถา มี) การใชภาษาในการเขียนรายงาน 1. ใชภาษากะทัดรัด เขาใจงา ย และตรงไปตรงมา 2. ใชภาษามาตรฐาน ตามธรรมเนยี มนยิ ม 3. เวน วรรคตอนอยางถูกตอ งเหมาะสม เพอ่ื ใหเนอ้ื ความกระจา งชดั เขา ใจงาย 4. การเขียนทั่วๆไป ควรใชศ ัพทธรรมดา แตในกรณีท่ีตอ งใชศ ัพทเ ฉพาะวิชา ควรใชศ ัพทท่ีไดรบั การรบั รองแลวในแขนงวชิ านน้ั ๆ โดยเฉพาะอยางยงิ่ ศพั ทซ งึ่ คณะกรรมการบญั ญัติศัพทภ าษาไทย ของราชบญั ฑิตสถานไดบ ญั ญตั ไิ วแ ลว 5. การเขียนยอหนาหนึง่ ๆ จะตองมีใจความสําคัญเพียงอยา งเดียว และแตละยอ หนา จะตอ งมีความสมั พันธตอเนอ่ื งกนั ไปจนจบ การเขียนประกาศ ประกาศ หมายถึง การบอกกลาวหรอื ชแี้ จงเรอ่ื งราวตา งๆ ใหสาธารณชนหรือผูเก่ียวขอ งทราบ ผูรับขอ มูลไดทราบจากสือ่ มวลชนตางๆ เชน วิทยุ โทรทัศน หนังสือพิมพ หรือจากฝายโฆษณาใบปลิว เปนตน ลักษณะของประกาศทผ่ี ูเขยี นจะไดพบเสมอๆ แบงไดเปน 2 แบบ คือ 1. แบบประกาศท่ีเปน ทางการ ประกาศลักษณะน้มี กั ออกจากหนวยงานราชการรัฐวิสาหกิจหรือองคก รตางๆ สวนมากจะเปนเรอ่ื งเกี่ยวกับกลุมคนสวนใหญ รูปแบบการเขียนมักจะมีประเด็นสําคัญ ดังน้ีคือ 1.1 ชือ่ หนว ยงานหรอื องคก รทีอ่ อกประกาศ 1.2 เรอ่ื งที่ประกาศ 1.3 เนอ้ื ความทป่ี ระกาศ สวนใหญจะมีรายละเอียดอยางนอ ย 2 สวนคือ 1.3.1 เหตผุ ลความเปนมา 1.3.2 รายละเอียด เงอ่ื นไข และขอเสนอแนะตา งๆ 1.4 วนั เดอื นปที่ประกาศน้นั จะมผี ลบังคับใชนับต้ังแตเวลาท่ีปรากฏในประกาศ 1.4.1 การลงนามผูป ระกาศ คือผูมีอํานาจในหนว ยงานท่ีเปน เจา ของ ประกาศนั้น 1.4.2 ตาํ แหนง ของผปู ระกาศ

96 | ห น า 2. ประกาศท่ีไมเปน ทางการ ประกาศลักษณะน้ีมักออกจากบริษัท หา งราน หรือของบุคคลใดบุคคลหน่ึง จะมีจุดประสงคเ ฉพาะเรื่อง เชน ประกาศรับสมัครงาน ประกาศของหาย ประกาศลักษณะน้ีจะมีเฉพาะขอ มูลท่ีจําเปน ท้ังนี้สว นใหญจ ะเปน การประกาศในหนาหนังสือพิมพซึ่งตองประหยัดเนื้อท่ีโฆษณา เนอ่ื งจากคา โฆษณามรี าคาสูง การเขียนโฆษณา การโฆษณาสินคาบริการเปนการสงสารโนม นา วใจตอ สาธารณชน เพื่อประโยชนืในการขายสนิ คา หรอื บริการตางๆ ซ่งึ มีลักษณะดงั น้ี 1. บทโฆษณาจะมีสว นนําท่ีสะดุดหู สะดุดตา ซึ่งมีผลทําใหส ะดุดใจสาธารณชน ดว ยการใชถอยคาํ แปลกๆ ใหมๆ อาจเปน คําสัมผสั อกั ษร คําเลยี นเสยี งธรรมชาติ 2. ไมใ ชถอ ยคาํ ที่ยดื ยาว ครอบคลมุ เน้ือหาอยางครบถว น มกั ใชเปนรปู ประโยคสนั้ ๆ หรือวลีส้ันๆทําใหผ อู านรบั รูไ ดอยางฉับพลัน 3. เนื้อหาจะช้ีใหเห็นถึงความดี วิเศษของคุณภาพ ของสินคา หรือบริการ สวนมากจะเนน ความเปนจรงิ เชน “ทนทานปานเหลก็ เพชร” 4. ผูโฆษณาจะพยายามจับจุดออ นของมนุษย โดยจะโนม นา วใจในทํานองท่ีวาถา ใชเครื่องสําอางคชนดิ น้แี ลว ผวิ พรรณจะเปลง ปลงั่ บา ง เรอื นรา งจะสวยมเี สนห บ า ง 5. เนอ้ื หาสารโฆษณา มกั ขาดเหตผุ ล ขาดความถกู ตอ งทางวิชาการ 6. สารโฆษณาจะปรากฏทางส่ือชนดิ ตา งๆ ซ้ําๆ กันหลายครง้ั หลายหน การเขียนคาํ อวยพร พร คือ คําท่ีแสดงความปรารถนาดี ที่บุคคลจะพึงกลาวแกผ ูอ ่ืน ในการเขียนคําอวยพรตอ งเขียนใหเ หมาะสมกับโอกาส เชน อวยพรในวันข้ึนปใหม อวยพรในการทําบุญขึ้นบานใหม อวยพรในงานมงคลสมรส อวยพรผทู ีล่ าไปศึกษาตอ ณ ตางประเทศ นอกจากคํานึงถึงโอกาสที่จะกลาวคําอวยพรแลว ตองคํานึงถึงบุคคลที่จะรับพรวาเปนผูอยูใ นฐานะใด เปน คนเสมอกนั หรอื เปนผมู ีอาวโุ สสูงกวาหรือต่าํ กวาผูพูด คําอวยพรมีใหเ ปน รายบุคคลหรือใหแกห มูคณะทง้ั น้เี พอ่ื จะไดเลอื กใชถอยคาํ ใหถกู ตอ งเหมาะสมเปนกรณีไป มขี อเสนอแนะดงั น้ี 1. ในการแตงคําอวยพรสาํ หรบั โอกาสตางๆ พรทใี่ หกันก็มักเปน สิง่ อนั พงึ ปรารถนา เชน พรส่ีประการ คือ อายุ วรรณะ สุขะ พละ ความสําเร็จในกิจการงาน ความสมหวัง ความมีเกียรติ เปนตน ท้ังน้ีแลวแตผูอ วยพรจะเห็นวา สิ่งใดเหมาะสมที่จะนํามากลา ว โดยเลือกหาคําที่ไพเราะ มีความหมายดี มาใชแตงใหไ ดเ นอ้ื ความตามทีป่ ระสงค

ห น า | 97 2. ถา เปนการอวยพรญาติมติ ร ท่ีมีอายุอยูในวัยใกลเคียงกันก็กลาวอวยพรไดเลย แตถา เปน ผูท่ีสูงกวาดวยวัยวุฒิ คุณวุฒิ และชาติวุฒิ ก็ควรอางสิ่งท่ีตนเคารพนับถือ หากเปน พุทธศาสนิกชนก็อา งคุณพระศรีรตั นตรยั ใหดลบนั ดาลพร เพอ่ื ความเปน สิริมงคลแกผูท ่ไี ดรบั พร การเขียนโครงการ การทํางานขององคกรหรือหนวยงานตางๆ น้ันจําเปนตองมีโครงการเพื่อบอกเหตุผลของการทํางานน้ัน บอกวัตถุประสงค เปาหมาย วิธีการดําเนินงาน ระยะเวลา สถานที่ งบประมาณที่ใช บุคคลท่ีรับผิดชอบ เพ่ือใหการทํางานนัน้ ดําเนินไปดวยดี ขอใหด ูตัวอยา งโครงการและศึกษาแนวการเขียนโครงการในแตละหวั ขอ ใหเ ขา ใจ

98 | ห น า ยกตวั อยา งโครงการท่เี ปน ปจ จบุ นั โครงการประชมุ สมั มนาคณะกรรรมการบรหิ ารองคก ารบรหิ ารสวนตาํ บล (อบต.) ภาคตะวนั ออก ประจําปงบประมาณ 2551 …………………………………….1. หลกั การและเหตผุ ล ตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ฉบับที่ 8 ไดกําหนดทิศทางการพัฒนาประเทศท้ังในทศวรรษหนาและในชวง พ.ศ. 2540-2544 ใหเนน คนเปน ศูนยกลาง หรือเปนจุดหมายหลักของการพัฒนา ท้ังนี้เพ่ือนําไปสูวิสัยทัศน “ครอบครัวอบอุน ชุมชนเขมแข็ง สังคมมีสมรรถภาพ เสรีภาพ ความยุติธรรม และมีการพัฒนาที่สมดุล บนพื้นฐานของความเปนไทย” ซ่ึงจะเปนการพัฒนาในลักษณะท่ีตอเนอ่ื งและย่งั ยนื ทําใหคนไทยสวนใหญม คี วามสุขท่แี ทจริงในระยะยาว และองคการบริหารสวนตําบลซ่ึงเปนหนว ยงานบริหารราชการสว นทองถ่ินที่จัดข้ึนตามพระราชบัญญัติสภาตําบลและองคการบริหารสว นตําบล พ.ศ. 2537 มีหนาที่ในการสง เสริมการศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม สง เสริมการพัฒนาสตรีเด็ก เยาวชน โดยมีอํานาจอิสระในการดําเนินกิจกรรม กําหนดแผนงาน และการใชงบประมาณของตนเอง หากองคก ารบริหารสวนตํากลไดร ว มจัดและสงเสริมการศึกษาในตําบลอยางแทจ ริงแลวก็จะทําใหการพัฒนาคุณภาพของคนเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ ทัดเทียมมานานาอารยประเทศที่เจริญแลวกรมการศึกษานอกโรงเรียนจึงไดรวมกับสํานักคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ มอบหมายใหศนู ยก ารศึกษานอกโรงเรยี นภาคตะวนั ออกจดั สัมมนาคณะกรรมการบริหารองคการบริหารสวนตําบลข้นึ2. วัตถปุ ระสงค 2.1 เพ่ือใหคณะกรรมการบริหาร อบต. มีความรูความเขาใจเกี่ยวกับการศึกษาทั้งในระบบโรงเรยี นและนอกระบบโรงเรยี น 2.2 เพื่อใหค ณะกรรมการบริหาร อบต. มีสวนรวมในการวางแผน และจัดกิจกรรมการศึกษาในระบบโรงเรยี นและการศึกษานอกระบบโรงเรยี น 2.3 เพื่อใหค ณะกรรมการบริหาร อบต. มีความเขาใจเก่ียวกับการพัฒนาทรัพยากรมนุษยตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ฉบับท่ี 8 มีสว นในการพัฒนาสังคม เด็ก สตรี และครอบครัวรวมกบั ศูนยบรหิ ารนอกโรงเรยี นอาํ เภอ(ศบอ.) และเกดิ การขยายผลอยางตอ เนอ่ื ง3. เปา หมาย 3.1 เชงิ ปริมาณ กลุม เปา หมายทง้ั สน้ิ 115 คน ประกอบดว ย 3.1.1 ประธาน อบต. จงั หวดั ละ 3 คน 9 จงั หวดั จาํ นวน 27 คน 3.1.2 ปลดั อบต.จงั หวดั ละ 3 คน 9จงั หวดั จาํ นวน 27 คน

ห น า | 99 3.1.3 หน.ศบอ. จงั หวดั ละ 3 คน 9 จงั หวดั จาํ นวน 27 คน 3.1.4 ผูอ าํ นวยการศนู ยก ารศึกษานอกโรงเรยี น จงั หวดั (ศนจ.) จาํ นวน 9 คน 3.1.5 เจา หนาทศี่ นู ยการศึกษานอกโรงเรยี นจงั หวดั จาํ นวน 9 คน 3.1.6 เจา หนาท่ีศนู ยก ารศกึ ษานอกโรงเรยี นภาคตะวนั ออก จาํ นวน 7 คน 3.1.7 พนักงานขบั รถยนต ของ ศนจ. จาํ นวน 9 คน รวม 115 คน 3.2 เชงิ คณุ ภาพ กลุมเปา หมายมีความรูค วามเขา ใจเกี่ยวกับงานการศึกษามีสวนรว มในการสนับสนุนและจัดการศึกษาท้ังในระบบและนอกระบบโรงเรียน เพื่อพัฒนาสังคม เด็ก สตรี และครอบครัวอยางแทจริงและขยายผลอยา งตอเนอ่ื ง4. วธิ ีดาํ เนนิ การ 4.1 ขนั้ เตรียมการ 4.1.1 ศึกษา สาํ รวจ รวบรวมขอ มลู 4.1.2 ขออนมุ ตั ิโครงการ 4.1.3 ประสานงานผูเกี่ยวขอ ง 4.1.4 ดาํ เนนิ การประชุมสัมมนา 4.2 ข้นั ดาํ เนนิ การ 4.2.1 จดั ประชุมสัมมนาจาํ นวน 2 วนั 4.2.2 รวบรวมแผนพฒั นาของ อบต. เกี่ยวกบั การจดั การศึกษา เพ่ือนาํ เสนอผูเ ก่ียวขอ ง 4.2.3 ตดิ ตาม ประเมินผลการดาํ เนนิ งานรวมกบั หนว ยงานท่ีเกยี่ วของ5. ระยะเวลา/สถานท่ ี 5.1 จัดประชุมสัมมนา ระหวางวันท่ี 24-25 สิงหาคม 2551 ณ โรงแรมสตาร อําเภอเมือง จังหวัดระยอง 5.2 ตดิ ตาม ประเมนิ ผล ภายในเดอื นกันยายน 2551 พนื้ ท่ี 9 จงั หวดั ในภาคตะวนั ออก6. งบประมาณ ใชงบประมาณประจําป 2551 หมวดคาตอบแทน ใชส อย วัสดุ งานพัฒนาคุณภาพการศึกษานอกโรงเรยี น กรมการศึกษานอกโรงเรยี น จาํ นวนเงนิ 140,000 บาท มีรายละเอียดดงั น้ี คาใชสอยและวสั ดุในการประชุมสัมมนา - คา ท่ีพัก 115x425 = 48,875.- บาท

100 | ห น า- คาอาหารวางและเครื่องดืม่ 115x100x2 = 23,000.- บาท- คา อาหรกลางวัน 115x120x2 = 27,600.- บาท- คา อาหารเยน็ 115x150 = 17,250.- บาท- คา ตอบแทนวิทยากร 600x2 ชั่วโมง = 1,200.- บาท- คาตอบแทนวิทยากร 600x1.5 ชัว่ โมง = 450.- บาท- คานา้ํ มันเชอ้ื เพลงิ = 1,000.- บาท- คา วสั ดุ = 20,675.- บาทหมายเหตุ ทุกรายการขอถวั จายตามทจี่ ายจรงิ7. เครอื ขา ย/หนวยงานท่ีเกย่ี วของ- ศนู ยการศึกษานอกโรงเรยี นจงั หวดั ในภาคตะวนั ออก- ศนู ยบริการการศึกษานอกโรงเรยี นอาํ เภอในภาคตะวนั ออก- หนวยงานสงั กดั กรมการปกครองในภาคตะวนั ออก8. การประเมินผลโครงการ- ประเมินระหวา งการประชุมสัมมนา- ประเมินหลงั การประชุมสัมมนา- สรปุ และรายงานผลการประชุมสัมมนา9. ผูร บั ผดิ ชอบโครงการนางญาณศิ า เจรีรตั น งานโครงการพเิ ศษฝา ยนโยบายและแผนงานศนู ยก ารศึกษานอกโรงเรยี นภาคตะวนั ออก10. ความสัมพนั ธก บั โครงการอืน่- โครงการพฒั นาเครอื ขาย- โครงการพฒั นาบุคลากร- โครงการพฒั นาคณุ ภาพการศึกษานอกโรงเรยี น- โครงการจดั กจิ กรรมการศึกษานอกโรงเรยี นในศนู ยก ารเรยี นชุมชน (ศรช.)11. ผลทคี่ าดวา จะไดรบัศบอ.มีสวนในการวางแผนพัฒนาการจัดการศึกษานอกโรงเรียน รว มกับ อบต.ไดตรงตามนโยบายของรัฐบาล ตลอดทัง้ สามารถขยายผลการพฒั นาในพน้ื ทไ่ี ดอยางมปี ระสทิ ธผิ ลผูขออนมุ ตั ิโครงการ ผเู หน็ ชอบโครงการ ผอู นมุ ตั โิ ครงการ