คู่มือการจัดการเรียนการสอนเพศศึกษาและชีวิต

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กจิ กรรมท่ี 14 สัมพันธภาพระหว่างบคุ คล (ชน้ั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย ม.4 - ม.6 และ ปวช.) เร่อื ง สัมพนั ธภาพระหวา่ งเพศ / การเลือกคคู่ รอง • วัตถปุ ระสงค์ เพอ่ื ให้นักเรียนมคี วามรคู้ วามเข้าใจในเรือ่ งสัมพนั ธภาพระหวา่ งเพศ และแนวทางในการเลอื กคู่ครอง • สาระสำ� คญั เพอ่ื นตา่ งเพศทคี่ บกนั ใชว่ า่ จะตอ้ งมคี วามรกั กนั แบบหนมุ่ สาวเสมอไป เปน็ เพอื่ นทคี่ อยชว่ ยเหลอื เกอื้ กลู กนั ก็ได้ ผู้หญิง ผชู้ าย เมือ่ มีความพงึ พอใจซึ่งกนั และกนั กจ็ ะสานสัมพนั ธ์ใหพ้ ัฒนางอกงามต่อไป โดยมกั จะ แบ่งเปน็ 3 ข้ันตอน คอื ขั้นมิตรภาพ ข้ันความรัก และขั้นความสัมพนั ธ์ทางเพศ ซ่งึ จะเป็นขั้นสดุ ท้ายสำ� หรับ การตกลงทจ่ี ะใช้ชีวติ อยู่ดว้ ยกัน และความรักกบั วัยรุ่นชา่ งเปน็ ชว่ งเวลาท่ีสดใส ตื่นเต้น และความร้สู กึ ในใจ วบู วาบไปหมด แตว่ ัยร่นุ ชายและหญงิ จะตดั สนิ ใจเลอื กคบใครเปน็ แฟนในตอนนี้ ยงั ไม่ใชค่ �ำตอบของคชู่ วี ิต ในอนาคต • ระยะเวลา 50 นาที • ขนั้ ตอนในการดำ� เนนิ กิจกรรม 1. นำ� เขา้ สบู่ ทเรยี น โดยใหน้ กั เรยี นแสดงความคดิ เหน็ ในหวั ขอ้ รกั ในวยั เรยี นควรมหี รอื ไม่ เพราะเหตใุ ด 2. แบง่ กล่มุ แยกนกั เรยี นชายกับนกั เรยี นหญงิ ให้แตล่ ะกล่มุ วางแผนการเลอื กคู่ครองในอนาคต 3. ใหน้ กั เรยี นชม animation เรอื่ ง สมั พนั ธภาพระหวา่ งเพศ / การเลอื กคคู่ รอง อย่ใู นชดุ สมั พนั ธภาพ ระหวา่ งบคุ คล (ชั้นมัธยมศกึ ษาตอนปลาย ม.4 - ม.6 และ ปวช.) 4. วิทยากรให้นักเรียนแต่ละกลุ่มสรุปเรื่องการวางแผนการเลือกคู่ครองของนักเรียน โดยใช้ตัวอย่าง ในวดี ิทศั น์ 5. วทิ ยากรบรรยายสรปุ เรอ่ื งความแตกตา่ งทางความคดิ ระหวา่ งชายและหญงิ ในเรื่องความสมั พันธ์ ทางเพศและการมีเพศสัมพนั ธ์ ความสัมพันธ์ระหว่างชายหญงิ • ผู้หญิงคดิ วา่ : การทผ่ี ้ชู ายมาใกลช้ ดิ พดู คุย แปลว่า “เขาชอบเรา” ถา้ ความถ่ีในการมาพูดคยุ มากขึ้น จบั ตอ้ งเนอื้ ตัว อาจแปลความว่า “เขารกั เราแล้ว” ผู้หญงิ ไม่คิดเร่ืองการมีเพศสัมพันธ์ แต่ผ้ชู ายคิด (นค่ี อื อันตรายท่ผี ู้หญิงไมร่ )ู้ • ผู้ชายคิดว่า : การแสดงออกกับผู้หญิงไม่ได้หมายถึง “ความรัก” เสมอไป อาจเกิดจาก แรงกระตนุ้ ทางเพศหรอื เปน็ แค่ “พงึ พอใจ” “นา่ สนใจ” “ลองดนู ะ เผอ่ื ได”้ การจบั เนอื้ ตอ้ งตวั รกุ ลำ้� ไปเรอ่ื ย ๆ จนยากจะควบคมุ ถา้ ผหู้ ญงิ เลน่ ดว้ ย ผชู้ ายจะแปลความวา่ เธอพรอ้ มจะมอี ะไรกบั เราแน่ เพราะเพศชายอารมณเ์ พศถกู กระตนุ้ งา่ ย ไปเรว็ หยดุ ยาก (นค่ี อื อนั ตรายทผ่ี ชู้ ายไมร่ )ู้ 37

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื สำ� เร็จรปู ยคุ ดจิ ิตอล ผู้หญิงยดึ ถือ “ความรัก” เปน็ ตวั ตงั้ ขณะที่ผชู้ ายนน้ั “ความใคร่” มากอ่ น เมอ่ื อยู่ใกล้ชิดกนั จงึ ยากจะหัก หา้ มการมเี พศสมั พนั ธ์ ธรรมชาตกิ ำ� หนดมาอยา่ งนนั้ แตเ่ ราสามารถสอนได้ ขดั เกลาได้ โดยทำ� ใหช้ ายหญงิ รจู้ กั ธรรมชาตขิ องแต่ละฝ่าย การมีเพศสัมพนั ธ์ • ผู้ชายคิดว่า : นอนกับผู้หญิงเป็นเพียงความสนุกช่ัวคราว เธอเองก็ OK นี่นา (ตอนน้ัน) นอนกนั แล้วก็จบ ต่างคนต่างแยกกนั ตอ้ งการเมื่อใดก็มาเจอกันอกี เราก็โต ๆ กันแลว้ คดิ เอง รับผดิ ชอบตนเองไดน้ ่ีนะ • ผ้หู ญิงคดิ ว่า : ฉันยอมมีอะไรกับเธอเพราะรกั นะ เรามอี ะไรกันแล้ว เราเป็นของกนั และกนั เปน็ ความสขุ ทางใจ ความรกั ผูกพัน และความรบั ผิดชอบ แต่ในความเป็นจรงิ เพื่อนต่างเพศท่ีคบกัน ใช่ว่าจะตอ้ งมีความรกั กันแบบหนุ่มสาวเสมอไป เป็นเพ่อื น ทคี่ อยช่วยเหลือเกอ้ื กูลกนั ก็ได้ รู้รึเปลา่ วา่ ผู้หญิง ผู้ชาย เม่ือมีความพงึ พอใจซึง่ กันและกนั ก็จะสานสมั พนั ธ์ ใหพ้ ฒั นางอกงามตอ่ ไป (โดยมกั จะแบง่ เป็น 3 ขน้ั ตอน คือ ขั้นมิตรภาพ ขน้ั ความรัก และขัน้ ความสมั พนั ธ์ ทางเพศ ซึ่งจะเปน็ ขั้นสุดทา้ ยส�ำหรบั การตกลงทจี่ ะใชช้ ีวติ อยดู่ ว้ ยกนั ) ข้ันมิตรภาพ เป็นขั้นเริ่มต้นที่ต่างฝ่ายต่างเกิดความสนใจกัน เป็นการมอบความรู้สึกท่ีดีให้แก่กัน ชว่ ยเหลือซึง่ กนั และกนั และสานความสัมพันธ์ไปอย่างตอ่ เน่อื ง / ข้ันความรกั เป็นข้นั ที่ต่างฝ่ายต่างรู้สกึ ผูกพนั ทางใจ มคี วามร้สู กึ ที่ตา่ งก็มุง่ จะทำ� อะไรก็ตามให้อกี ฝา่ ยได้รับความสุข ความพอใจ เชอื่ ม่นั และไว้วางใจซึง่ กัน และกัน แต่ข้นั นตี้ อ้ งใช้เวลานานกวา่ ท่ีจะเกดิ ความรู้สกึ และข้นั ความสมั พนั ธ์ทางเพศเป็นข้ันสดุ ทา้ ยทผี่ ้ชู าย อาจจะใช้ทางลัดข้ามขั้นมิตรภาพมาเป็นขั้นนี้ได้เลยแม้จะไม่มีความรัก แต่ผู้หญิงมักจะมาเป็นขั้นตามล�ำดับ เพราะผู้หญิงให้ความส�ำคัญกับความรักมากกว่าความสัมพันธ์ทางเพศ (รายละเอียดศึกษาได้จากเนื้อหา ประกอบการสอน กจิ กรรมชุดที่ 14) • อุปกรณแ์ ละส่อื 1. บอร์ดขนาดปานกลาง - ใหญ่ 2 บอร์ด 2. กระดาษ flip chart ปากกาเคมี กระดาษกาว 3. สอื่ DVD animation เรอื่ ง สมั พนั ธภาพระหว่างเพศ / การเลือกค่คู รอง อยู่ในชดุ สมั พันธภาพ ระหว่างบคุ คล (ช้ันมัธยมศกึ ษาตอนปลาย ม.4 - ม.6 และ ปวช.) • การประเมนิ ผล สงั เกตการมสี ่วนร่วมในกิจกรรมกลุ่ม และการอภิปรายแลกเปล่ียน 38

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กิจกรรมที่ 15 สงั คมและวัฒนธรรม (ชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย ม.4 - ม.6 และ ปวช.) เรอื่ ง กฎหมายทค่ี วรร้ใู นเร่อื งเพศ / การสร้างเปา้ หมายให้ตนเอง • วัตถุประสงค์ เพื่อให้นักเรียนมีความรู้ความเข้าใจในเรื่องการวางแผนเกี่ยวกับอนาคตของตนเองและเรียนรู้เร่ือง กฎหมายทีเ่ กยี่ วข้องในเร่อื งเพศ • สาระส�ำคัญ เป้าหมายในชีวิตจะเป็นการตั้งทิศทางท่ีมุ่งไปสู่บางสิ่งที่คนเราเห็นว่าส�ำคัญหรือมีความหมายต่อตนเอง เป้าหมายในชีวิตที่ชัดเจนจะเป็นตัวก�ำหนดทิศทางการเลือกความเป็นไปได้ต่าง ๆ และน�ำไปสู่การกระท�ำ กจิ กรรมตา่ ง ๆ ในชวี ติ ซงึ่ จะมที งั้ เปา้ หมายระยะสน้ั และระยะยาว ซงึ่ แนน่ อนหลายคนไมส่ ามารถไปถงึ เปา้ หมาย ทว่ี างไวไ้ ด้ อาจจะด้วยเหตุผลหลายประการ อาทิเชน่ ขาดการวางแผน หรอื มีอุปสรรค เชน่ ไมไ่ ดเ้ รียนต่อ หรือท�ำผดิ กฎหมาย ซง่ึ กฎหมายเก่ยี วกับเร่อื งเพศก็นบั ว่ามคี วามส�ำคัญ ซ่งึ นักเรียนควรมีความรคู้ วามเข้าใจ ท่ถี ูกต้อง • ระยะเวลา 50 นาที • ขน้ั ตอนในการด�ำเนนิ กจิ กรรม 1. นำ� เข้าสูบ่ ทเรียน พดู คุย เกย่ี วกบั เร่ืองความคดิ ความฝนั เปา้ หมายในอนาคตของบคุ คล 2. ให้นักเรียนเขยี นเป้าหมายของตนเอง รวมถงึ แนวทางทจ่ี ะไปสเู่ ป้าหมายและอุปสรรค 3. แบง่ กลมุ่ แยกนักเรยี นชายกับนักเรยี นหญงิ ใหแ้ ตล่ ะกลมุ่ ระดมความคิด วา่ กฎหมายเก่ียวกับเรื่อง เพศมีอะไรบ้าง 4. ให้นักเรียนชม animation เร่ือง กฎหมายที่ควรรู้ในเร่ืองเพศ / การสร้างเป้าหมายให้ตนเอง อยู่ในชุด สงั คมและวฒั นธรรม (ชน้ั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย ม.4 - ม.6 และ ปวช.) 39

คู่มือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื สำ� เร็จรปู ยคุ ดิจติ อล 5. วิทยากรบรรยายสรุป เรื่องกฎหมายท่ีควรรู้ในเรื่องเพศ และความส�ำคัญของการวางเป้าหมาย ในชีวติ (รายละเอยี ดศึกษาได้จากเนอ้ื หาประกอบการสอน กจิ กรรมชุดท่ี 15) • การประเมินผล จากการอภปิ รายและการตอบค�ำถามของนกั เรยี น 40

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth บทที่ 2 การปรับแนวคดิ เพอ่ื พิชติ ปัญหา และสรา้ งทักษะชวี ติ 41

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื ส�ำเรจ็ รปู ยคุ ดจิ ิตอล วธิ กี ารสอนเร่อื งของการคดิ เมอื่ คราวใดทป่ี ญั หาถาโถมเขา้ มาอยา่ งไมค่ าดคดิ ถา้ คณุ คดิ เปน็ และควบคมุ อารมณ์ได้ คณุ จะรวู้ ธิ แี กไ้ ข ปัญหา และสามารถตดั สินใจหรือท�ำอะไรได้ดีเกินคาด แต่น่าเสียดายท่ีไมม่ ขี ายท่ีใดในโลก คณุ ต้องฝึกเอาเอง เท่าน้ันจึงจะสามารถสรา้ งเป็นทกั ษะข้นึ มาได้ ดงั นั้นการพฒั นากระบวนการคดิ จงึ เป็นเรอ่ื งที่สำ� คัญ กระบวนการคดิ (Cognitive) กระบวนการคิดเป็นขั้นตอนการรับข้อมูลและจัดการข้อมูล น�ำมาสังเคราะห์และสร้างองค์ความรู้ใหม่ โดยก�ำหนดเปา้ หมายและทิศทางในการคดิ สามารถคดิ สรา้ งสรรค์สง่ิ ใหม่ใชใ้ นการแก้ปัญหา พัฒนาคุณภาพ ชีวิตได้ดงั รปู กระบวนการคิด การรับร้ขู อ้ มูล น�ำข้อมลู มาจดั การ สังเคราะหข์ ้อมลู ผา่ นประสาทสมั ผสั ทัง้ 5 เสนอผลงาน วิธีการสอนในเรื่องของการคดิ แบง่ ออกได้ 2 ลกั ษณะ 1. วธิ กี ารสอนให้คิดเป็น โดยการฝึกหาคำ� ตอบดว้ ยตนเอง กระตุ้นใหไ้ ด้คิดโดยใชจ้ ินตนาการรวมทั้ง การศึกษาค้นคว้าจากตำ� รา 2. สอนข้ันตอนกระบวนการคิดและการประยุกต์ใช้ซงึ่ ผ้เู รยี นสามารถนำ� ไปปรบั ใช้ในชีวิตประจ�ำวนั ได้ ทฤษฎีการเรียนรูป้ ระสบการณต์ นเอง (Cognitive - Experiential Self - Theory) ทฤษฎีน้ีมีพื้นฐานมาจากความคิด ความรู้สึก แรงจูงใจ และผลของการกระท�ำโดยมาจากพ้ืนฐาน ประสบการณ์ในชีวิตประจ�ำวัน ซ่ึงประกอบด้วยความคิด 2 ด้าน คือ ความคิดในเชิงเหตุผล (Rational Thinking) และความคดิ ในเชงิ ประสบการณ์ (Experiential Thinking) การท่คี นเราจะประสบความสำ� เรจ็ ทง้ั ในชีวิตส่วนตัวและการท�ำงานหรือไม่ ขึ้นอยู่กับความสามารถท่ีจะใช้ความคิดทั้ง 2 ด้านผสมผสานกันอย่าง เหมาะสมหรือไม่ อย่างไร คนท่ีประสบความส�ำเร็จในการงานและในความสัมพันธ์กับผู้อื่นรู้ว่าเม่ือใดควรจะ ใชค้ วามคดิ เชงิ ประสบการณ์ เมอ่ื ใดควรจะใชค้ วามคดิ เชงิ เหตผุ ล หรอื เมอื่ ใดควรจะใชค้ วามคดิ ทง้ั 2 สนบั สนนุ กนั อย่างไร และเม่ือใดก็ตามทบ่ี ุคคลสามารถใชค้ วามคิดไดท้ ้ัง 2 ด้านประสานผสมกลมกลืนกนั ก็จะก่อใหเ้ กดิ ประโยชน์สงู สดุ พวกเขาจะมคี วามพอใจในตนเอง มีพลงั มคี วามกงั วลและความเครยี ดน้อย สุขภาพก็จะดไี ด้ ทัง้ กายและใจรวมถึงจิตวิญญาณจะอ่อนโยน / ตวั อย่างเช่น 1. ใช้ความคิดเชิงประสบการณม์ ากกวา่ เหตุผล - ชายศีรษะล้านสูงวัยท่านหนึ่งเป็นคนที่ไม่ค่อยมีความสุขในชีวิตเพราะเขาคอยแต่จะคิดว่าเขา มีปมด้อยที่ศีรษะล้าน มอี ยู่วนั หนึ่ง ลูกนอ้ งไดซ้ ้ือแตงโมมาฝาก / เขาก็โกรธเปน็ การใหญค่ ิดว่า ลูกนอ้ งประชดประชนั จึงทำ� ใหก้ ารทำ� งานเกิดปัญหาไม่ลงรอยกัน 42

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth - ช่างก่อสร้างฝีมือดีรับเหมาก่อสร้างก�ำแพงวัด ใช้เวลาก่อสร้างประมาณ 5 - 6 เดือน เม่ือ สรา้ งเสรจ็ ปรากฏวา่ มกี อ้ นอฐิ อยู่ 2 กอ้ นวางเอยี งไมเ่ ขา้ รปู เมอ่ื มองดแู ลว้ ทำ� ใหด้ ูไมเ่ รยี บรอ้ ย และขาดความสวยงามในสายตาของชา่ ง ทำ� ใหช้ า่ งกอ่ สรา้ งทกุ ข์ใจมาก เขาจงึ บอกกบั เจา้ อาวาส วา่ จะขอรอื้ ทงิ้ แลว้ สรา้ งใหม่ เจา้ อาวาสบอกไมต่ อ้ งหรอก เสยี ทง้ั เวลาและวสั ดอุ ปุ กรณ์ ชา่ งกอ่ สรา้ ง กย็ ง่ิ ทกุ ข์ใจวนเวยี นมาดกู ำ� แพงอยทู่ กุ วนั วนั หนง่ึ ขณะทชี่ า่ งยนื ดกู ำ� แพงอยนู่ นั้ มคี นทมี่ าทำ� บญุ ที่วัดพูดคุยกับช่างว่า ท่านเห็นด้วยไหมก�ำแพงวัดน้ีสร้างได้สวยงามมาก ช่างก็โกรธแล้วตอบ กลับไปว่า ไฉนท่านแกล้งพดู เช่นน้ี ท่านไม่เห็นหรอื ว่า มีก้อนอิฐอยู่ 2 กอ้ นวางเอยี งไม่เขา้ รูป คู่สนทนาตอบว่าเห็น แต่คุณลองพิจารณาดูให้ดี อิฐเป็นพัน ๆ วางเรียงอย่างได้รูป สวยงาม อย่างย่ิง ไฉนคณุ จึงมองเพียงแค่ 2 กอ้ นละ่ ช่างเรมิ่ เหน็ ด้วย หลงั จากน้ันเขาก็ไม่ทกุ ข์ใจอกี เลย 2. ใชเ้ หตผุ ลมากกวา่ ประสบการณ์ ชายตาดคี นหนึ่งมีเพือ่ นเป็นชายตาบอด ทัง้ สองพากันไปท�ำบญุ ท่ีวัด ชายคนทีต่ าดมี องเห็น ก็กราบพระ ในขณะท่ชี ายตาบอดกราบสุนัขเพราะมองไม่เหน็ ชายตาดีจึงดชุ ายตาบอดวา่ ทำ� ไม ท�ำเช่นนน้ั หนั มาทางนี้กราบพระใหม่ ชายตาบอดกล่าววา่ ไมเ่ ป็นไรหรอกเพราะเวลาเขากราบ เขากก็ ราบพระทกุ ครั้งแหละ ชายตาดโี มโหแลว้ ตวาดว่า จะบา้ หรือ สนุ ัขก็คือสุนขั พระกค็ อื พระ จะเหมือนกนั ได้อย่างไร ชายตาบอดกล่าววา่ ถา้ หากเขาคิดแบบชายตาดี ชวี ิตเขาคงไม่มคี วามสุข เพราะตามองไมเ่ หน็ ตอ้ งคอยกงั วลอยู่วา่ ทำ� ถกู หรือไม่ 3. ความคิดเชงิ ประสบการณ์สามารถชว่ ยแก้ปญั หาได้ มชี ายผู้หนง่ึ ขับรถยนต์ไปทำ� ธุระทีต่ า่ งจังหวัดซ่ึงทุรกันดาร สองขา้ งทางเปน็ ปา่ การขนสง่ หรือ การสอื่ สารยงั ไมก่ ้าวหนา้ ยงั ไม่มีโทรศพั ท์มือถือ ไม่มไี ฟฟา้ ขากลับเมอื่ เขาขบั รถมาได้ประมาณ ครงึ่ ทาง ปรากฏวา่ ยางรถรว่ั เขาจงึ จำ� เป็นตอ้ งเปล่ียนยาง ในขณะท่ีก�ำลงั เปลยี่ นยางอยนู่ ้ันกม็ ี ลมพายุพัดแรงพัดเอากระดาษหนังสือพิมพ์ท่ีเขาวางนอตและสกรูไว้ หายเข้าไปในป่าข้างทาง เขาเพยี รหาอยูห่ ลายรอบแตไ่ มพ่ บ ทำ� อย่างไรดี เพราะถ้าลอ้ รถขาดนอต กจ็ ะใสเ่ ข้าที่เดิมไม่ได้ ซงึ่ หมายความวา่ เขาต้องนอนค้างที่บริเวณนี้ เขาคดิ อยหู่ ลายรอบ เขาก็คิดไดว้ ่าต้องถอดนอต จากลอ้ รถทเ่ี หลือข้างละหน่ึงตัว รวมเปน็ สามตวั มาใส่อนั ท่ียางร่วั กจ็ ะสามารถขบั รถตอ่ ไปได้ ทั้งหมดนี้ก็เป็นตัวอย่างที่แสดงให้เห็นถึงวิธีคิดและการใช้ความคิดให้เกิดประโยชน์สูงสุด การคิดแบบสุดโตง่ ดา้ นใดดา้ นหนึ่งจงึ ไมเ่ กิดผลดี ฉะนัน้ เพื่อความสมดุลและประสิทธภิ าพ จงึ ควร ตอ้ งฝึกใช้ความคิดใหไ้ ด้อยา่ งถกู ต้องและเหมาะสม ยืดหย่นุ ได้ จะท�ำให้ชีวิตดีข้ึนท้ังส�ำหรับตนเอง และคนรอบข้าง 43

คู่มือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เร็จรปู ยคุ ดิจิตอล ทักษะชวี ิต (Life skills) ทกั ษะชีวติ หมายถงึ ความสามารถขั้นพืน้ ฐานของบคุ คลที่จะจดั การกบั ปัญหาตา่ ง ๆ รอบตัวทเ่ี กิดขึ้น ในชีวิตประจ�ำวันในสภาพสังคมและสิ่งแวดล้อมน้ันได้อย่างถูกต้องเหมาะสม มีประสิทธิภาพ สามารถด�ำรง ชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่างปกติสุข ความรู้ ทัศนคติ ค่านิยม เป็นองค์ประกอบส�ำคัญที่น�ำไปใช้ในการป้องกันพฤติกรรมสุขภาพ แต่ไม่สามารถท�ำนายได้ว่า จะเปลี่ยนพฤติกรรมได้เสมอ การมีทักษะชีวิตจึงเปรียบเสมือนตัวเช่ือม เปน็ แรงจงู ใจใหเ้ กิดพฤติกรรมได้ โดยถ่ายทอดความรู้ ทศั นคติ และค่านิยม ถ่ายทอดออกมาว่าสิง่ ใดควรทำ� และมีความสามารถที่จะท�ำอะไร ดังน้ันทักษะชีวิตจะก่อให้เกิดพฤติกรรมและเกิดความสามารถทางจิตสังคม (Psychosocial Competence) ซ่ึงหมายถึงการที่บุคคลมีสุขภาพจิตที่ดีและมีความสามารถในการปรับตัว และการมีพฤติกรรมท่ีดีในทุกสภาวะแวดล้อม อีกด้านหน่ึงความสามารถทางจิตสังคมเป็นส่ิงที่ส�ำคัญในการ สง่ เสริมสขุ ภาพกาย จิตสังคม โดยเฉพาะอย่างยง่ิ เป็นปญั หาท่ีสัมพนั ธ์กบั พฤตกิ รรมหรอื พฤติกรรมทสี่ มั พันธ์ กับการที่ไม่สามารถเผชิญกับความเครียด หรือแรงกดดันในชีวิต ความคิดความสามารถในการเผชิญและ ทักษะทางสังคมจะรวมกันเป็นทักษะชีวิต ซ่ึงเมื่อมีการฝึกฝนจะท�ำให้บุคคลสามารถจัดการกับส่ิงที่ท้าทาย ในชีวติ ดังน้นั การส่งเสริมทักษะชีวิตจึงเป็นวธิ กี ารป้องกนั ปญั หาตา่ ง ๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพวธิ หี นง่ึ ดงั นนั้ เมอื่ ผเู้ รยี นสามารถเรยี นรแู้ ละฝกึ วธิ คี ดิ รวมทง้ั ฝกึ ปฏบิ ตั เิ ปน็ การใชป้ ญั ญาผนวกกบั การเพม่ิ ทกั ษะ พื้นฐานของชีวิตจะมีชีวิตอยู่อย่างชาญฉลาด (Life Smart) รู้วิธีการด�ำเนินชีวิตและรู้จักควบคุมอารมณ์ก็จะ สามารถเข้ากบั ผอู้ ่ืนและสามารถแก้ปญั หาในเชิงปฏิบตั ไิ ด้อย่างมีประสิทธิภาพตอ่ ไป 44

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กจิ กรรมท่ี 1 แชรป์ ระสบการณ์ • วตั ถุประสงค์ 1. เพอื่ ใหน้ กั เรยี นเรยี นรวู้ า่ ความรู้ เจตคติ ความเชอื่ แตกตา่ งกนั ในแตล่ ะบคุ คลตามประสบการณท์ มี่ มี า 2. เพอ่ื ใหน้ ักเรียนยอมรบั ความรู้ เจตคติ ความเช่ือของบุคคลอืน่ ได้ • เวลา 30 นาที • วธิ ีดำ� เนนิ กิจกรรม วิธีดำ� เนนิ การ สอ่ื อปุ กรณ์ 1. เสนอภาพปรศิ นาเกยี่ วกบั การรับรขู้ องบุคคล ภาพปริศนาเกย่ี วกับการรบั รู้ของบคุ คล / ภาพท่ี 1 ให้นักเรยี นดู (ภาพ A) 2. ใหน้ กั เรยี นแต่ละคนบอกวา่ ภาพนนั้ คอื อะไร…… 3. นกั เรยี นอภปิ รายรว่ มกนั ถงึ ความคดิ เหน็ ทแ่ี ตกตา่ งกนั 4. นกั เรียนชว่ ยกันสรุปขอ้ คิดท่ีไดจ้ ากการรว่ มกจิ กรรม 5. สรปุ ภาพ A คือ B กบั C (อาจเพม่ิ รปู โคมไฟ ทีม่ องไดห้ ลายแบบ) A B C • สรุปแนวคดิ ทไี่ ดจ้ ากกจิ กรรม การรบั รู้และแนวคิดของแตล่ ะบุคคลจะแตกต่างกันออกไปตามความรู้และประสบการณ์ท่ีได้รับมา ไม่มี ใครถกู ไมม่ ีใครผดิ แต่เป็นการเปดิ มุมมองในสิ่งเดยี วกนั วา่ มีความหลากหลายได้ การยอมรบั และปรบั เปลี่ยน แงค่ ิดมมุ มองสามารถทำ� ได้ • การประเมนิ ผล จากการอภปิ รายและการตอบค�ำถามของนักเรียนเกยี่ วกับการรับรขู้ องบุคคลตอ่ ภาพปรศิ นา 45

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื ส�ำเร็จรปู ยคุ ดจิ ิตอล กิจกรรมท่ี 2 ปรับแนวคิดและความเขา้ ใจให้ตรงกนั • วตั ถุประสงค์ 1. เพ่ือใหน้ กั เรยี นเรียนรูถ้ ึงความเชอื่ ความจรงิ / ถกู ตอ้ ง / ไมถ่ กู ต้องเป็นอยา่ งไร 2. เพอื่ ใหน้ ักเรียนเขา้ ใจความจริงและความเชอื่ บางคร้งั ไม่ใช่เรือ่ งเดยี วกนั 3. อย่าเช่อื ในสิ่งทเ่ี หน็ / รับร้มู าโดยมิไดไ้ ตรต่ รอง • เวลา 60 นาที • วธิ ดี ำ� เนนิ กิจกรรม ส่ืออุปกรณ์ ใบกิจกรรม วิธดี �ำเนนิ การ 1. ตัง้ ค�ำถามให้นกั เรียนตอบ - กนิ วติ ามนิ ซีมาก ๆ ชว่ ยปอ้ งกนั ไข้หวดั ได้ ใช่ ไม่ใช่ เพราะอะไร...... - แตง่ ตัวโป๊มีโอกาสจะถกู ข่มขนื ไดง้ า่ ย ใช่ ไม่ใช่ เพราะอะไร........ - คนติดเกาะท่ีไมม่ ีนำ้� จดื ไม่สามารถมชี ีวติ อยไู่ ด้เกนิ เจด็ วนั เพราะตามหลัก วทิ ยาศาสตรค์ นขาดน้ำ� เกนิ เจ็ดวันจะเสยี ชีวติ ถูก ไม่ถกู เพราะเหตุใด......... 2. เลา่ เรือ่ งเดก็ ชาย 2 คน ตรวจสอบสิ่งของในกล่อง สถานการณ์ ตัวอยา่ งที่ 1 พิสูจน์ 3. บรรยาย สงิ่ ของ ความเช่ือเกิดจากประสบการณ์ท่ีไดร้ บั ทง้ั ทางตรงและทางออ้ มซง่ึ ได้จากประสาท สัมผัสและไดเ้ ห็นจริง หรือถา้ สัมผสั ไม่ได้ อยไู่ กล อาจใชเ้ ครือ่ งมือชว่ ย เชน่ เรดาร์ หรอื อาศัยจติ สัมผัส ความเชือ่ ท่ีถูกต้องตอ้ งใช้ปญั ญาพจิ ารณา ดงั พระพุทธเจา้ ได้กำ� หนดไว้ไม่ใหเ้ ชื่ออะไร โดยงา่ ยตามกาลามสูตร 10 ประการ 1. อย่าปลงใจเชอ่ื โดยฟงั ตามกนั มา 2. อย่าปลงใจเชอื่ โดยถอื วา่ เป็นของเก่าเลา่ สืบ ๆ กันมา 3. อยา่ ปลงใจเชื่อเพราะข่าวเล่าลอื 4. อย่าปลงใจเชื่อโดยอ้างคมั ภรี ์หรอื ต�ำรา 5. อยา่ ปลงใจเชอ่ื โดยคิดเดาเอาเอง 6. อยา่ ปลงใจเชอื่ โดยคดิ คาดคะเนอนุมานเอา 7. อยา่ ปลงใจเชอ่ื โดยตรกึ (นกึ ) เอาตามอาการท่ีปรากฏ 8. อย่าปลงใจเช่ือเพราะเห็นว่าต้องกับความเหน็ ของตน 9. อย่าปลงใจเชื่อว่าผพู้ ูดควรเชือ่ ถือได้ 10. อยา่ ปลงใจเชอื่ ว่าผ้พู ดู นั้นเปน็ ครูของเรา ความถกู ตอ้ ง / ไมถ่ ูกต้อง การพิจารณาความถูกตอ้ งหรอื ไม่ขน้ึ อยู่กับองค์ประกอบ หลายประการ เช่น ใช้เครอื่ งมอื อะไรวดั / ใครเปน็ ผ้วู ัด และวัดเพือ่ วตั ถุประสงคอ์ ะไร สิง่ ท่ถี กู ตอ้ งที่น่ีแต่อาจไม่ถกู ตอ้ งในอีกสถานทแ่ี หง่ หนึ่งกเ็ ป็นได้ ดังนัน้ ต้องพจิ ารณาให้ รอบคอบ 46

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth วธิ ดี ำ� เนนิ การ สอื่ อุปกรณ์ ความจรงิ ตามหลกั ตามพระพทุ ธศาสนา มี 3 แบบ คอื 1. จริงสมมตุ ิ / จริงบัญญตั ิ เชน่ คน โต๊ะ เก้าอ้ี ฯลฯ 2. จริงชีวิต / จริงสภาวะ เชน่ ยาเพนนซิ ลิ นิ สามารถฆ่าเช้อื โรคไดท้ ุกชนดิ / กินวติ ามินซมี าก ๆ ช่วยป้องกนั โรคไขห้ วัดได้ 3. จรงิ แท้ / จริงปรมัต เชน่ คำ� สอน หรือการเกิด แก่ เจบ็ ตาย ความจริงในข้อที่ 1 ที่ 2 สามารถเปลยี่ นแปลงไดต้ ลอดเวลา 4. เม่ือบรรยายจบแลว้ ถามนักเรยี นวา่ จะแกไ้ ขคำ� ตอบของตนเองท่ตี อบในคร้งั แรกหรอื ไมเ่ พราะเหตุใด....... • สรุปแนวคดิ ทไ่ี ดจ้ ากกิจกรรม ความถูกต้อง / ความเชื่อ / และความจริง ท่ีไม่ใช่จริงแท้ สามารถเปลย่ี นแปลงไดต้ ามกาลเวลา สถานที่ และสิ่งแวดล้อมนั้น ๆ แต่ประการส�ำคัญไม่ใช่คิดว่าไม่มีความถูกต้องท่ีแท้จริงในโลกนี้แล้วเราจะท�ำอะไรก็ได้ มนษุ ยเ์ ปน็ สัตว์สังคมตอ้ งเคารพกฎและกติกาตา่ ง ๆ ของสังคมนน้ั ๆ • การประเมนิ ผล 1. สงั เกตจากการมสี ่วนรว่ มและอภิปราย 2. พิจารณาจากการตอบค�ำถามในใบกิจกรรม ภาพส่งิ ของรูปทรงกลม / เหล่ยี ม ใบกจิ กรรมที่ 2 ปรับแนวคดิ และความเขา้ ใจให้ตรงกนั - กินวติ ามินซีมาก ๆ ช่วยป้องกันไข้หวดั ได้ ใช่ / ไม่ใช่ เพราะอะไร...... - แต่งตัวโป๊มีโอกาสจะถูกข่มขืนไดง้ ่าย ใช่ / ไม่ใช่ เพราะอะไร........ - คนตดิ เกาะท่ีไมม่ นี �ำ้ จดื ไม่สามารถมชี วี ิตอยไู่ ดเ้ กนิ เจ็ดวันเพราะตามหลักวิทยาศาสตร์คนขาดน้ำ� เกนิ เจ็ดวันจะเสียชวี ิต ถกู / ไม่ถกู เพราะเหตุใด......... 47

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื สำ� เรจ็ รปู ยคุ ดิจติ อล สถานการณท์ ี่ 1 พสิ ูจนส์ ิ่งของ ครูตอ้ งการใหเ้ ดก็ 2 คน พิสูจน์ของในกลอ่ งวา่ มอี ะไรบา้ ง โดย เด็กคนที่ 1 ใชม้ อื คล�ำลงไปในกลอ่ ง แล้วกพ็ บวา่ มลี กู บอลกลม ๆ ขนาดเล็กอยูห่ ลายลกู เด็กคนท่ี 2 ใชม้ ือคล�ำลงไปในกล่อง แล้วก็พบว่ามีลูกบอลกลม ๆ ขนาดเล็กอยู่หลายลกู เชน่ กนั แตเ่ ดก็ คนนค้ี ดิ วา่ นา่ จะมสี งิ่ ของทมี่ ลี กั ษณะเปน็ รปู สามเหลย่ี มและสเ่ี หลย่ี มปนอยดู่ ว้ ย เพราะเขาเหน็ ครหู ยิบมันใส่ลงไปในกล่อง เขาจึงบอกเด็กชายคนที่ 1 ว่า ในกลอ่ ง ไมไ่ ดม้ เี ฉพาะลกู บอลกลม ๆ ขนาดเลก็ อยหู่ ลายลกู เทา่ นนั้ แตย่ งั มสี ง่ิ ของทม่ี ลี กั ษณะ เป็นรูปสามเหล่ียมและสี่เหลย่ี มปนอยู่ เดก็ คนที่ 1 ตอบว่าเปน็ ไปไม่ได้ก็เขาพิสจู นด์ ้วยตนเองแล้วมีแตล่ ูกบอลกลม ๆ ขนาดเล็กเทา่ นน้ั เด็กคนท่ี 2 ตอบว่าไม่ใช่ กล่องน้ีอาจจะเป็นกล่องปริศนามีการสร้างกลไกไม่ให้เข้าถึงส่ิงของ รูปทรงสเี่ หลี่ยม และสามเหล่ยี ม เด็กคนที่ 1 ตอบว่าเป็นไปไมไ่ ดก้ ็เขาพิสจู นแ์ ล้ว กลอ่ งนกี้ เ็ ป็นกล่องธรรมดานีแ้ หละ ค�ำตอบคอื .................เดก็ คนท่ี 2 ถูก เปน็ ไปตามท่เี ขาเหน็ ตอนครทู ำ� กลอ่ งปรศิ นา 48

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กจิ กรรมท่ี 3 เกีย่ วขอ้ งกันไดอ้ ยา่ งไร • วตั ถปุ ระสงค์ 1. เพื่อให้นักเรียนได้เกิดการเรียนรู้ว่าการกระท�ำอย่างหน่ึงอาจส่งผลกระทบหรือเป็นสาเหตุของ สถานการณอ์ นื่ ๆ ได้ 2. เพอื่ เป็นการเตือนใหน้ ักเรียนคิดกอ่ นจะกระทำ� การอยา่ งหนง่ึ อย่างใด • เวลา 60 นาที • วิธีดำ� เนนิ กิจกรรม วิธดี �ำเนนิ การ สือ่ อปุ กรณ์ 1. สอบถามความเห็นของนกั เรยี นว่าปัญหาของวยั รุ่นมีอะไรบ้าง ........... ใบกจิ กรรม 2. คดิ วา่ ปญั หาใดบ้างที่รนุ แรง...........เพราะเหตุใด ................... 3. มคี วามคิดเหน็ อยา่ งไรกับคำ� พูดทีว่ า่ มนั เปน็ สทิ ธสิ ว่ นบุคคล ฉนั จะท�ำอะไรก็ได้ หนีโรงเรียน / เทีย่ วเตร่ / จะทอ้ ง / จะท�ำแท้ง / จะตดิ ยา ค้ายา ไม่เห็นเก่ยี วกับใคร... 4. เลา่ ประสบการณต์ รงความคิดเหน็ ของเดก็ คนหนงึ่ 5. ถามนักเรียนวา่ ใครเหน็ ด้วย............ไมเ่ ห็นด้วย...........เพราะเหตใุ ด............. สถานการณท์ ี่ 2 6. ถ้าปัญหาวัยรุน่ ไมไ่ ด้รับการแก้ไข เช่น ท้องแล้วท�ำแท้ง / คลอดลกู แล้วทง้ิ / นกั เรียน หนีโรงเรยี นไม่ยอมเรยี นหนงั สือ ตัง้ แก๊งรวมกลุ่มทะเลาะกนั หรอื อืน่ ๆ อีกหลายเรือ่ ง ความเหน็ ของเด็กคน นักเรยี นคดิ วา่ จะทำ� ใหป้ ระเทศชาติสูญเสยี อะไรได้บา้ ง เพราะเหตุใด.................. หนง่ึ - หนิ หนงึ่ ก้อนสามารถท�ำใหค้ นตายได้หรือไม่ - การขโมยนอตเสาไฟฟ้าคดิ ว่าผลเสียหายท่ีเกิดขนึ้ มีหรอื ไม่ มากน้อยเพียงใด.... 7. ดูภาพการล้มของโดมิโน ภาพขา่ วต่าง ๆ ที่เกยี่ วกับปญั หาของวยั รุ่นและผลกระทบ ภาพการล้มของโดมิโน ท่เี กิดขึ้น อธบิ ายเพ่มิ เตมิ วา่ วยั รุ่นท�ำอะไรกส็ ามารถทำ� ได้เพราะเปน็ สิทธิส่วนบุคคล ภาพข่าวเกีย่ วกบั แตผ่ ลของการกระทำ� สามารถเก่ยี วโยงกับคนอน่ื เช่น สงั คม ชุมชน ประเทศชาติ คนตดิ ยาบา้ ไดร้ ับผลกระทบอย่างกว้างขวาง เด็กถกู ทอดทิง้ เพ่มิ มากข้ึนเปน็ ภาระของสงั คม ทีจ่ ะตอ้ งดูแลและประชากรของประเทศกจ็ ะขาดประสิทธภิ าพ หรอื ถ้าคนในชาตติ ดิ ยา วัยรุ่นทำ� แทง้ เสพตดิ จะเกดิ อาการคุ้มคลัง่ และก่ออาชญากรรมได้ง่าย ถา้ เป็นดงั น้ีประเทศชาติ กจ็ ะไมพ่ ฒั นา เศรษฐกจิ ล่มจมอาจสูญเสยี เอกราชได้ • สรุปแนวคดิ ทีไ่ ดจ้ ากกจิ กรรม ปญั หาทกุ ปญั หาเกย่ี วเนอื่ งกนั ผลกระทบจะสง่ ตอ่ ถงึ กนั คลา้ ยลกู โซ่ รวมถงึ ผลเสยี หายทตี่ ามมารนุ แรงจน บางครงั้ เราคาดไม่ถึง ฉะนั้นเราจะต้องชว่ ยกันปอ้ งกันและแก้ไขปัญหาตา่ ง ๆ โดยในส่วนตวั ของนักเรยี นเองถา้ จะท�ำอะไรกข็ อให้คิดถึงผลกระทบทจี่ ะตามมาดว้ ย • การประเมนิ ผล 1. สังเกตจากพฤติกรรมในระหว่างการท�ำกิจกรรม 2. พจิ ารณาจากการตอบค�ำถามในใบกิจกรรม 49

คูม่ ือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื ส�ำเร็จรปู ยคุ ดิจิตอล ใบกิจกรรมที่ 3 เกย่ี วขอ้ งกนั ได้อย่างไร - สอบถามความเห็นของนกั เรยี นว่าปัญหาของวัยรนุ่ มีอะไรบ้าง........... - คดิ ว่าปัญหาใดบา้ งท่รี นุ แรง...........เพราะเหตุใด......................... - มีความคิดเห็นอย่างไรกับค�ำพูดที่ว่ามันเป็นสิทธิส่วนบุคคล ฉันจะท�ำอะไรก็ได้ หนีโรงเรียน / เทยี่ วเตร่ / จะทอ้ ง / จะท�ำแท้ง / จะติดยา ค้ายา ไมเ่ หน็ เก่ยี วกบั ใคร..... - ถามนกั เรยี นวา่ ใครเหน็ ด้วย............ไมเ่ หน็ ด้วย...........เพราะเหตุใด.................. - ถา้ ปัญหาวยั รนุ่ ไมไ่ ดร้ ับการแกไ้ ข เช่น ทอ้ งแลว้ ท�ำแทง้ / คลอดลูกแล้วทง้ิ / นกั เรียนหนโี รงเรยี น ไมย่ อมเรียนหนงั สอื ตง้ั แกง๊ รวมกลมุ่ ทะเลาะกัน หรอื อื่น ๆ อกี หลายเรอ่ื ง นกั เรียนคดิ วา่ จะท�ำให้ ประเทศชาติสญู เสียอะไรไดบ้ า้ ง เพราะ เหตุใด............................. - หินหนึ่งก้อนสามารถทำ� ให้คนตายได้หรือไม่ - การขโมยนอตเสาไฟฟา้ คดิ ว่าผลเสยี หายท่ีเกิดขึน้ มีหรอื ไม่ มากนอ้ ยเพยี งใด............. (ตอบ ตายได้ กรณีขว้างหินใส่หน้ารถ แล้วรถเสียหลักพลกิ คว่�ำ / การขโมยนอตเสาไฟฟ้าท�ำให้เสาไฟฟา้ ลม้ เปน็ แนวยาวเสียหายทง้ั เมือง) สถานการณท์ ี่ 2 ความคดิ เหน็ ของเดก็ คนหนงึ่ ในระหวา่ งการจดั คา่ ยใหก้ บั ผทู้ ห่ี ลงผดิ คา้ และเสพยาเสพตดิ เขา้ โครงการทำ� ความดเี พอื่ แผน่ ดนิ โดยการ จะคนื คนดสี สู่ งั คมนนั้ มเี ดก็ คนหนงึ่ เขา้ มาบอกวา่ ผมทำ� ไมไ่ ดห้ รอก เพราะถงึ ผมไมค่ า้ กม็ คี นอนื่ คา้ อกี เยอะไป ท�ำไมผมถึงต้องรับผิดชอบสังคมด้วย ที่บ้านผมมีปัญหาไม่เห็นมีใครช่วยได้เลย เงินไม่มีจะซ้ืออาหารหรือ ยารกั ษาโรคยามเจบ็ ไข้ แถมถกู มองด้วยความดถู ูกเหยยี ดหยาม ผิดกับคนขายอ่นื ท่ีเป็นขาใหญ่ มเี งนิ มีรถ กนิ อาหารภัตตาคาร มคี นยกมือไหวก้ ันให้สลอนไมเ่ ห็นมีใครว่าอะไรเลย……………………… ภาพคนติดยาบา้ และภาพปัญหาสงั คม 50

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth ภาพปญั หาวยั รุน่ / การลม้ แบบโดมิโน 51

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เรจ็ รปู ยคุ ดจิ ติ อล กจิ กรรมท่ี 4 คนเรามีความคิด 2 ด้าน • วัตถุประสงค์ 1. เพอื่ ใหน้ กั เรียนเรียนรวู้ ่าคนเรามคี วามคดิ 2 ดา้ นคือดา้ นเหตุผล และด้านประสบการณ์ 2. เพอื่ ให้นกั เรยี นสามารถประยุกต์ใช้ความคิดทัง้ 2 ด้าน ในการด�ำเนินชีวิตในปจั จบุ ันอยา่ งสมดลุ • เวลา 60 นาที • วิธีด�ำเนินกิจกรรม วิธีดำ� เนินการ ส่อื อปุ กรณ์ 1. ถามนกั เรียนวา่ คนท่เี รียนเกง่ ทสี่ ุด ไดเ้ กียรตินิยมอันดับ 1 ใบกจิ กรรม จะประสบความสำ� เรจ็ ในชวี ติ ทุกคนหรอื ไม่ อย่างไร…. 2. คนทเ่ี รยี นไมด่ สี อบตกบา้ งบางคร้ังจะประสบความสำ� เรจ็ ในชีวิต ไดห้ รือไม่ เพราะเหตุใด................ 3. ให้นกั เรียนอภิปรายรว่ มกัน 4. ให้นักเรียนดขู ้อมลู การรบั สมัครงาน นกั เรยี นเห็นหรือไม่วา่ การ ข้อมลู การรบั สมัครงานทว่ั ไป รับสมัครงานนอกจากความรู้แลว้ สงิ่ ท่สี �ำคญั อีกอยา่ งคือเรื่อง ประสบการณ์เพราะถ้ามีความรูอ้ ย่างเดยี วขาดประสบการณ์ การทำ� งานเมอื่ เจออปุ สรรค/ปญั หา จะไมส่ ามารถแก้ปัญหาได้ หรือมีประสบการณอ์ ย่างเดยี วแตไ่ มม่ คี วามรู้กจ็ ะท�ำงานแบบเดิม ๆ การคิดหรอื พฒั นางานใหมจ่ ะมนี อ้ ย หรอื ถา้ ตอ้ งเจอกบั สง่ิ ใหม่ ๆ จะไม่รวู้ ิธีในการปฏบิ ตั ิงาน ฉะนน้ั ความรจู้ งึ ตอ้ งคู่ประสบการณ์ ในดา้ นความคิดกเ็ หมอื นกนั ความคิดทางด้านเหตผุ ลคอื 1+1=2 ความคิดดา้ นประสบการณ์ 1+1 ไมเ่ ป็น 2 เสมอไป อาจเปน็ 3, 4, 5 ก็ได้ ถามนกั เรียนว่าจรงิ หรอื ไม่..............ในด้านการท�ำงานใชค้ วามรู้ คปู่ ระสบการณ์ ในดา้ นความคดิ กต็ อ้ งใชค้ วามคดิ เชงิ เหตผุ ล + ความคดิ เชิงประสบการณ์ซึง่ เราตอ้ งใช้ใหเ้ หมาะสมวา่ ช่วงไหนต้องใชเ้ หตผุ ล ชว่ งไหนควรใชป้ ระสบการณ์ หรือช่วงไหนต้องใชร้ ่วมกัน ยกตัวอยา่ ง เช่น สถานการณ์ท่ี 3 เรอ่ื งชายศีรษะลา้ นและเรื่องชา่ งก่อสร้างฝมี ือดี และเรือ่ งชายตาดีกับชายตาบอด ชายศรี ษะล้าน / ช่างกอ่ สร้างฝมี ือดี ชายตาดกี ับชายตาบอด สรุป ฉะนั้นถ้าเราฝกึ ใช้ความคดิ ทัง้ 2 ด้านใหเ้ ป็นจะเกิดประโยชน์สงู สดุ สามารถแกป้ ญั หาในชวี ติ ประจ�ำวนั ได้ ตัวอย่างเช่น ความคดิ สถานการณท์ ี่ 4 รถเสยี ขา้ งทาง เชงิ ประสบการณ์สามารถชว่ ยทา่ นได้ (เรือ่ งรถเสยี กลางทาง) 52

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth วิธีด�ำเนินการ สอ่ื อุปกรณ์ แบบฝึกหดั ท่ี 1 เลา่ สถานการณ์ที่ 5 พระ 2 รูป ตดิ ตาม สถานการณ์ท่ี 5 พระ 2 รูป ตดิ ตาม หลวงปชู่ าออกธดุ งค์ หลวงป่ชู าออกธดุ งค์ เมื่อเลา่ จบแลว้ สอบถามนกั เรียนวา่ จะแก้ปญั หาอยา่ งไร...... ใบกิจกรรม แบบฝกึ หดั ที่ 2 เลา่ สถานการณ์ที่ 6 จะตดั สินใจอย่างไรดี สถานการณ์ที่ 6 จะตดั สินใจอยา่ งไรดี เมอื่ เล่าจบแลว้ สอบถามนกั เรยี นว่าจะแก้ปญั หาอยา่ งไร...... ใบกิจกรรม • สรุปแนวคดิ ที่ได้จากกิจกรรม ในการด�ำเนินชีวิต บุคคลท่ีประสบความส�ำเร็จในด้านการงานและความสัมพันธ์กับผู้อื่นจะต้องรู้จักใช้ ความคิดทั้ง 2 ด้าน คือด้านเหตุผลและด้านประสบการณ์อย่างเหมาะสมกลมกลืนกันเพื่อให้เกิดประโยชน์ สูงสุด • การประเมนิ ผล 1. สังเกตจากการมีสว่ นร่วมและอภิปราย 2. พิจารณาจากการตอบคำ� ถามในใบกจิ กรรม ภาพการปะยางรถ ใบกิจกรรมท่ี 4 เรอ่ื งคนเรามีความคิด 2 ดา้ น - ถามนักเรียนว่าคนที่เรียนเก่งท่ีสุด ได้เกียรตินิยมอันดับ 1 จะประสบความส�ำเร็จในชีวิตทุกคน หรอื ไม่ อยา่ งไร....... - คนท่ีเรยี นไมด่ ีสอบตกบา้ งบางครง้ั จะประสบความสำ� เรจ็ ในชีวติ ไดห้ รือไม่ เพราะเหตุใด......... - แบบฝึกหัดที่ 1 เล่าสถานการณ์ที่ 5 พระ 2 รูปติดตามหลวงปู่ชาออกธุดงค์ เมื่อเล่าจบแล้ว สอบถามนักเรยี นวา่ จะแกป้ ญั หาอยา่ งไร...... - แบบฝึกหัดที่ 2 เล่าสถานการณ์ที่ 6 จะตัดสินใจอย่างไรดี เมื่อเล่าจบแล้วสอบถามนักเรียนว่า จะแก้ปัญหาอย่างไร.... 53

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เรจ็ รปู ยคุ ดิจติ อล สถานการณท์ ่ี 3 ชายศีรษะล้าน ช่างก่อสร้างฝมี อื ดี ชายตาดีกบั ชายตาบอด - ชายศีรษะล้านสูงวัยท่านหนึ่งเป็นคนที่ไม่ค่อยมีความสุขในชีวิตเพราะเขาคอยแต่จะคิดว่าเขามี ปมด้อยที่ศีรษะล้าน มีอยู่วันหน่ึง ลูกน้องได้ซื้อแตงโมมาฝาก / เขาก็โกรธเป็นการใหญ่คิดว่า ลูกนอ้ งประชดประชนั จึงท�ำให้การท�ำงานเกิดปัญหาไม่ลงรอยกัน - ช่างกอ่ สรา้ งฝีมือดรี ับเหมากอ่ สร้างกำ� แพงวัด ใช้เวลากอ่ สรา้ งประมาณ 5-6 เดือน เมอื่ สร้างเสร็จ ปรากฏว่ามีก้อนอิฐอยู่ 2 ก้อนวางเอียงไม่เข้ารูป เมื่อมองดูแล้วท�ำให้ดูไม่เรียบร้อยและขาด ความสวยงามในสายตาของช่าง ทำ� ให้ช่างกอ่ สรา้ งทุกข์ใจมาก เขาจงึ บอกกับเจา้ อาวาสวา่ จะขอ รอ้ื ท้ิงแลว้ สรา้ งใหม่ เจ้าอาวาสบอกไมต่ ้องหรอก เสยี ท้งั เวลาและวสั ดุอปุ กรณ์ ช่างก่อสรา้ งกย็ ิง่ ทกุ ข์ใจ วนเวียนมาดกู ำ� แพงอยู่ทุกวนั วันหนงึ่ ขณะทีช่ ่างยนื ดูก�ำแพงอยนู่ นั้ มีคนท่ีมาทำ� บุญท่ีวดั พูดคุยกับช่างว่า ท่านเห็นด้วยไหมก�ำแพงวัดน้ีสร้างได้สวยงามมาก ช่างก็โกรธแล้วตอบกลับ ไปว่า ไฉนท่านแกล้งพูดเช่นนี้ ท่านไม่เห็นหรือว่ามีก้อนอิฐอยู่ 2 ก้อนวางเอียงไม่เข้ารูป คู่สนทนาตอบว่าเห็น แต่คุณลองพิจารณาดูให้ดี อิฐเป็นพัน ๆ วางเรียงอย่างได้รูป สวยงาม อย่างยิ่ง ไฉนคุณจึงมองเพียงแค่ 2 ก้อนล่ะ ช่างเร่ิมเห็นด้วย หลังจากน้ันเขาก็ไม่ทกุ ข์ใจอกี เลย - ชายตาดคี นหนง่ึ มเี พอ่ื นเปน็ ชายตาบอด ทงั้ สองพากนั ไปทำ� บญุ ทวี่ ดั ชายตาดมี องเหน็ กก็ ราบพระ ในขณะที่ชายตาบอดกราบสุนัขเพราะมองไม่เห็น ชายตาดีจึงดุชายตาบอดว่าท�ำไมท�ำเช่นนั้น หันมาทางน้ีกราบพระใหม่ ชายตาบอดกล่าววา่ ไมเ่ ป็นไรหรอกเพราะเวลาเขากราบทุกครั้งเขาก็ กราบพระทุกครั้งแหละ ชายตาดีโมโหแล้วตวาดว่า จะบ้าหรือ สุนัขก็คือสุนัข พระก็คือพระ จะเหมือนกันได้อยา่ งไร ชายตาบอดกล่าวว่าถ้าหากเขาคดิ แบบชายตาดี ชีวิตเขาคงไมม่ ีความสุข เพราะตามองไม่เหน็ ต้องคอยกงั วลอยู่ว่าทำ� ถกู หรอื ไม่ สถานการณ์ท่ี 4 รถเสียกลางทาง ชายผ้หู นง่ึ ขบั รถยนต์ไปท�ำธุระท่ตี า่ งจงั หวดั ซง่ึ ทรุ กันดาร สองขา้ งทางเปน็ ป่า การขนส่งหรอื การสื่อสาร ยังไม่ก้าวหน้า ยังไม่มีโทรศัพท์มือถือ ไม่มีไฟฟ้า ขากลับเม่ือเขาขับรถมาได้ประมาณครึ่งทางปรากฏว่า ยางรถรั่ว เขาจึงจ�ำเป็นต้องเปลี่ยนยาง ในขณะที่ก�ำลังเปล่ียนยางอยู่นั้นก็มีลมพายุพัดแรง พัดเอากระดาษ หนงั สอื พมิ พท์ เี่ ขาวางนอตและสกรูไว้ หายเขา้ ไปในปา่ ขา้ งทาง เขาเพยี รหาอยหู่ ลายรอบแตไ่ มพ่ บ ทำ� อยา่ งไรดี เพราะถ้าล้อรถขาดนอต ก็จะใส่เขาที่เดิมไม่ได้ ซึ่งหมายความว่าเขาต้องนอนค้างท่ีบริเวณนี้ เขาคิดอยู่ หลายรอบ เขาก็คิดได้ว่า ต้องถอดนอตจากล้อรถที่เหลือข้างละหน่ึงตัว รวมเป็นสามตัวมาใส่ล้อท่ียางรั่ว กจ็ ะสามารถขบั รถตอ่ ไปได้ ท้ังหมดนี้ก็เป็นตัวอย่างท่ีแสดงให้เห็นถึงวิธีคิดและการใช้ความคิดให้เกิดประโยชน์สูงสุด การคิดแบบ สดุ โต่งด้านใดด้านหนงึ่ จงึ ไม่เกิดผลดี ฉะน้นั เพื่อความสมดลุ และประสทิ ธิภาพ จึงตอ้ งควรฝกึ ใชค้ วามคิดให้ ได้อยา่ งถกู ตอ้ งและเหมาะสม ยดื หยุ่นได้ จะทำ� ใหช้ วี ิตดขี ึน้ ทัง้ ส�ำหรบั ตนเองและคนรอบข้าง 54

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth สถานการณท์ ี่ 5 พระ 2 รูปติดตามหลวงป่ชู าออกธดุ งค์ ในเช้าวันหน่ึง พระภิกษุรูปท่ี 1 ลุกเดินไปเข้าห้องน�้ำ ในเวลาน้ันยังมืดอยู่จึงเดินไปเตะหมอนของ พระภกิ ษรุ ปู ท่ี 2 และนกึ อยู่ในใจวา่ ทำ� ไมทา่ นลกุ จากทนี่ อนแลว้ จงึ ไมเ่ กบ็ ใหเ้ รยี บรอ้ ย เมอ่ื เจอพระภกิ ษรุ ปู ที่ 2 ขา้ งนอก พระภิกษรุ ปู ท่ี 1 จึงกล่าวว่าท่านทำ� ไมถงึ ไม่เก็บท่นี อนของทา่ นใหเ้ รียบรอ้ ย ดูซนิ ีเ่ ราลกุ เดินจะไป เขา้ ห้องน้�ำจึงเดินเตะถูกหมอนของท่าน พระภิกษุรูปท่ี 2 ตอบว่าถ้าท่านมีสติและส�ำรวมอยู่ตลอดเวลา ท่านจะเดินเตะหมอนของเราได้อย่างไร พระภิกษุรูปท่ี 1 ก็ไม่ยอม ต่อว่าพระภิกษุรูปที่ 2 เป็นฝ่ายผิด พระภิกษุรูปท่ี 2 ก็ไม่ยอมต่อว่าพระภิกษุรูปท่ี 1 เป็นฝ่ายผิด พระท้ังสองรูปเถียงกันไม่มีใครยอมใคร จึงพากันไปหาหลวงปู่ชาให้ช่วยตัดสินให้.................... ผดิ ท้งั 2 รูป ..................................................................................... สถานการณท์ ี่ 6 จะตัดสนิ ใจอยา่ งไรดี ชายคนหนึง่ ขับรถฝา่ สายฝนท่กี �ำลังตกอย่างหนัก ณ ทางสายเปล่ียวแห่งหนง่ึ ขณะทก่ี ำ� ลังจะขบั รถผา่ น เพิงพกั ข้างทางเขาก็เหลือบไปเห็นคน 3 คนซ่ึงทุกคนเปยี กฝนท้งั ตัว นั่งหลบฝนอยู่ในเพงิ แห่งนี้ คนที่หนึ่ง เป็นหญิงสาว นนั่ กค็ ือหญิงคนทีเ่ ขาแอบชอบ คนท่ี 2 เปน็ ชายวยั กลางคน นน่ั คือหมอทเี่ คยผ่าตัดชว่ ยชวี ิต เขาไว้ คนที่ 3 เป็นหญิงชรามีลกั ษณะบง่ บอกว่าปว่ ย ไอตลอดเวลา มีอาการหอบรว่ มดว้ ย ดเู หมอื นวา่ จะ ไม่รอดถ้ายังขืนนั่งสั่นอยู่อย่างนี้ รถของท่านสามารถรับไปได้เพียง 1 คนเท่าน้ันท่านจะตัดสินใจเลือกรับ ใครไป........... เพราะเหตใุ ด….. รับใครไปก็ได้เพราะทกุ คนมเี หตผุ ลของตนเอง แต่บางคน มีวธิ คี ิดทจ่ี ะใหค้ ณุ หมอขับรถพาคนป่วยไป ตวั ทา่ นจะไดน้ ั่งอยกู่ บั หญิงท่ีตนเองสนใจอยู่ ภาพรถ 1 คัน 55

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื สำ� เรจ็ รปู ยคุ ดิจิตอล กิจกรรมที่ 5 ฝึกเทคนคิ การคิดเปน็ (เชงิ สร้างสรรค์และเชิงวเิ คราะห์) • วตั ถปุ ระสงค์ 1. เพื่อให้นักเรยี นเรียนรเู้ ทคนคิ การคดิ เป็น 2. เพื่อให้นักเรยี นนำ� เทคนคิ ของการคดิ เปน็ ไปปรับใช้ในชวี ติ ประจ�ำวัน • เวลา 60 นาที • วิธดี �ำเนินกิจกรรม สอ่ื อปุ กรณ์ วธิ ีด�ำเนนิ การ การคิดเปน็ เปน็ ส่ิงส�ำคญั ของชีวติ เพราะพฤติกรรมหรอื การกระท�ำทแ่ี สดงออกลว้ นมาจาก ความคดิ แทบทั้งนั้น ดงั ค�ำพงั เพยทีว่ า่ ใจเปน็ นาย กายเป็นบา่ ว ซึ่งสิง่ ท้ังหลายมีใจเปน็ ใหญ่ ส�ำเร็จด้วยใจ การรู้จกั คิดหรือคิดเปน็ จะชว่ ยใหก้ ารด�ำเนนิ ชวี ติ เปน็ ไปในทางที่เหมาะสมเพราะเมื่อคิดเปน็ แลว้ กจ็ ะชว่ ยให้พูดเป็น ท�ำเป็น แก้ปญั หาเปน็ และเมื่อพฒั นาขึ้นเรอ่ื ย ๆ จะเป็นคนทมี่ ี ความคดิ ทั้งในเชิงสรา้ งสรรค์และเชิงวเิ คราะห์ได้ ความคดิ เชิงสรา้ งสรรค์ เป็นการมองในภาพรวม มีความยืดหยุ่นปรับเปล่ียนความคิดตาม สถานการณ์ เช่น การคิดประดิษฐส์ งิ่ ต่าง ๆ โดยทำ� สง่ิ ท่ีมีอยู่แล้วให้ดขี ้ึนกว่าเดิม หรือท�ำ สงิ่ ที่ยงั ไม่มีให้เกดิ มขี ึน้ มาใหม่ ความคิดเชิงวิเคราะห์ เปน็ ความคิดแบบแยกส่วนโดยมงุ่ เนน้ ในเรอ่ื งรายละเอยี ด ตัวอย่าง เช่น ขณะทมี่ รี ถวง่ิ ผ่าน 1 คนั เมอื่ คดิ ในเชงิ วิเคราะหจ์ ะดอู อกมาในลักษณะเป็นรถรุ่นไหน สอี ะไร ปา้ ยทะเบียนท่ีไหน วงิ่ เร็วไหม เทคนคิ ในการคิดมี 4 ลกั ษณะคือ 1. คิดไปข้างหนา้ / คิดถกู ทาง 2. คดิ ถกู วิธี 3. คิดมีเหตผุ ล 4. คิดแงบ่ วกและเปน็ กศุ ล คดิ ถกู ทาง เปน็ การมองภาพตลอดตงั้ แตต่ น้ จนจบ จะวาดภาพในมโนทศั นแ์ ละสามารถพดู หรอื พยากรณ์ไดว้ ่าจะเปน็ อย่างไร ดังเช่นผทู้ ี่ชอบเลน่ หมากรกุ จนชำ� นาญ เมอ่ื มองกระดาน หมากรกุ ท้ังหมดแลว้ จะสามารถมองเหน็ การณ์ลว่ งหนา้ ได้ 5 - 6 ตา โดยรวู้ ่าฝา่ ยตรงขา้ ม จะเดนิ ตาใด แลว้ ตนเองจะแกไ้ ขอยา่ งไร ซง่ึ จะประสบผลส�ำเรจ็ อย่างน่าประหลาด คิดถูกวธิ ี คือการคดิ ให้ถกู เรื่องถูกกับสถานการณ์ เช่น การเดนิ ทางไปเชียงใหมม่ ไี ดห้ ลายวิธี ทางรถยนต์ รถไฟ เครือ่ งบิน หรอื ขบั รถไปเอง ท่านต้องเลือกให้เหมาะสมกับเวลาและ งบประมาณทม่ี อี ยู่ หรือลกั ษณะการเดนิ ทางต้องพักทำ� ธุระระหวา่ งทางหรอื ไม่ 56

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth วิธดี ำ� เนนิ การ ส่อื อุปกรณ์ คิดมีเหตผุ ล เปน็ การคิดแบบสมเหตุสมผล หรอื ใช้เหตผุ ลในการคดิ ไม่ใช้อารมณ์หรือ ความชอบส่วนตัวในการตดั สิน เช่น จะเกิดร้งุ กนิ น้ำ� ตอ้ งมีฝนตกหรือมลี ะอองน�ำ้ ในอากาศ คิดแง่บวกและเป็นกศุ ล เม่อื คนเราคิดในแงบ่ วก ผลรับทางบวกก็จะเกดิ ขึ้น เอาง่าย ๆ คิดดี อารมณ์ดี ทำ� อะไรก็ตามทำ� ด้วยความต้ังใจ ท�ำดว้ ยความสขุ ผลรับท่ีเกดิ ข้ึนดีแน่นอน เช่น ครูใช้เราทำ� งานสารพัดอยา่ ง ถ้าเรามวั แต่คิดว่าเพื่อนคนอน่ื มตี ั้งเยอะแยะท�ำไมมาใชเ้ ราคน เดียว เรากจ็ ะโมโห หงุดหงดิ งานกจ็ ะออกมาไมด่ ี แต่ถา้ เราคดิ ว่าครเู ห็นความสามารถของ เรา แลว้ เราจะไดป้ ระสบการณ์จากงานนดี้ ้วย เม่ือคดิ แบบนอี้ ารมณ์กจ็ ะดี ท�ำดว้ ยความต้ังใจ งานก็จะออกมาดี แบบฝกึ หดั สถานการณท์ ี่ 7 สถานการณ์ท่ี 7 ช่งั น�้ำหนกั ช้าง ชงั่ น�้ำหนกั ช้าง นักเรยี นคดิ วา่ เด็กชายซนุ จะมวี ิธีการชัง่ น�้ำหนกั ช้างได้อย่างไร • สรุปแนวคดิ ทไี่ ด้จากกิจกรรม การคดิ เปน็ เปน็ การคิดท้ังในเชงิ สร้างสรรค์และในเชิงวเิ คราะห์ มองทงั้ ภาพรวมและรายละเอยี ด เปน็ การฝึกสร้างความคิดให้มีพลัง ให้มีคุณภาพ และสามารถปรับตามสถานการณ์ที่เปล่ียนแปลงไปได้ ท�ำให้ เข้าใจสงิ่ ตา่ ง ๆ รอบตัวมากขน้ึ • การประเมินผล พิจารณาจากการตอบคำ� ถามในใบกิจกรรม ใบกจิ กรรมท่ี 5 ฝกึ เทคนคิ การคดิ เป็น (เชิงสรา้ งสรรคแ์ ละเชิงวิเคราะห์) สถานการณท์ ี่ 7 ชงั่ นำ้� หนักช้าง ในสมัยกอ่ นเมอื งจีนมีอ�ำนาจมาก มีหลายเมอื งที่ต้องส่งเคร่ืองบรรณาการไปถวายกษัตรยิ ์จีนทกุ ปี มีอยู่ ปีหน่ึงจีนได้รับเครื่องบรรณาการเป็นช้างตัวใหญ่หน่ึงเชือก หลายคนก็มีความสงสัยว่าช้างตัวน้ีใหญ่โตนัก จะมนี ำ้� หนกั เทา่ ไร แต่ในสมยั กอ่ นไมม่ เี ครอ่ื งชงั่ ชนดิ ใดจะสามารถชงั่ นำ้� หนกั ช้างตัวน้ีได้ ณ เวลานั้นมีเด็กชายซุน ลูกของเสนาบดีท่านหนึ่งอาสาช่ัง น้�ำหนักช้างโดย.. ใช้หลักการทดแทน โดยเอาช้างลงเรือแล้วเรือจมไปเท่าใด ทำ� เครอื่ งหมายไว้ แลว้ เอาทรายหรอื กอ้ นหนิ กอ้ นเลก็ ใสล่ งไปใหเ้ รอื จมเทา่ ท่ี ท�ำเครอื่ งหมายไว้ น�ำทรายหรอื ก้อนหินใสถ่ ุงเล็ก แบ่งชัง่ จะได้นำ�้ หนกั ช้าง ภาพชา้ ง 57

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื สำ� เร็จรปู ยคุ ดิจิตอล กจิ กรรมที่ 6 เราคอื คนส�ำคญั • วัตถุประสงค์ 1. เพ่ือใหน้ ักเรยี นแสดงความคิดเหน็ ต่อบคุ คลที่เปน็ ฮโี รของตนเองได้ 2. เพ่อื ใหน้ กั เรยี นส�ำรวจและเหน็ คณุ ค่าในตนเอง 3. เพอ่ื ใหน้ ักเรยี นยอมรับคุณค่าของผู้อนื่ ได้ • เวลา 60 นาที • วธิ ีด�ำเนนิ กิจกรรม วธิ ีด�ำเนินการ สอ่ื อุปกรณ์ 1. ใหน้ กั เรยี นเขยี นชื่อฮีโร่ในดวงใจของตนเอง 1 ชื่อ.............................. ใบกิจกรรม และให้บอกเหตผุ ลด้วยวา่ เพราะเหตุใด.................................................... 2. ใหน้ กั เรยี นสำ� รวจและระบุวา่ ในตวั ของนกั เรียนแตล่ ะคน มคี วามภูมิใจในเรือ่ งใด มากทส่ี ุด..................................เพราะเหตุใด................ สรปุ ภาพรวมลักษณะของฮโี รคือ...................................... 3. ให้นกั เรียนอ่านเร่ือง ฮีโรของผมคือขอทาน ข่าวหนังสอื พมิ พ์ เขยี นดว้ ยชีวติ ฮีโรของผมคือขอทาน ให้นักเรียนดภู าพ ความเป็นจริงของชวี ิตทีแ่ ตกตา่ งกัน และข่าวเขยี นดว้ ยชวี ติ ภาพความเป็นจรงิ ของ ชีวติ www.dek-d.com, มนี าคม 2558 อยากให้ทุกคนตงั้ ใจเรยี น อยา่ ท้อ คนทมี่ ีความพรอ้ มทุกอยา่ งอย่าทำ� ใหพ้ อ่ แมผ่ ดิ หวัง ภาพผปู้ ระสบความส�ำเร็จในด้านตา่ ง ๆ 4. ใหน้ ักเรยี นอภิปรายรว่ มกนั ถึงเรือ่ งที่นักเรยี นได้เรยี นรู้ในวันนี้ • สรปุ แนวคิดทไี่ ดจ้ ากกิจกรรม ทกุ คนมคี ณุ คา่ ในตนเอง อยา่ ดถู กู ตนเอง พยายามคน้ หาใหพ้ บ และพฒั นาตอ่ ไปเรอื่ ย ๆ สง่ิ นจ้ี ะเปน็ กำ� ลงั ใจใหน้ กั เรยี นกา้ วตอ่ ไปในชวี ติ อยา่ งภาคภมู ิ และในทางกลบั กนั เราตอ้ งไมด่ ถู กู ผอู้ น่ื เพราะแตล่ ะคนมคี วามถนดั และความสามารถทแี่ ตกต่างกันออกไป 58

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth • การประเมินผล จากการอภิปรายร่วมกัน จากการพิจารณาค�ำตอบในใบกิจกรรม ใบกจิ กรรมท่ี 6 เราคือคนสำ� คญั 1. ใหน้ กั เรยี นเขยี นชอื่ ฮโี ร่ในดวงใจของตนเอง1 ชอ่ื .............. และใหบ้ อกเหตผุ ลดว้ ยวา่ เพราะเหตใุ ด.......................... 2. ใทหา่ ้นนักภเมู ริใียจนในสเ�ำรร่อื วงจใดแมละารกะทบี่สุวุด่า.ใ..น..ต..ัว.ข..อ..ง.เนพักรเาระียเหนตแใุ ตด่ล..ะ..ค..น...........ภาพฮโี ร่ของผมคือ ขอทาน สรปุ ภาพรวมลกั ษณะของฮีโรคอื ............................................................................... ข่าวหนังสือพิมพ์ ฮีโร่ของผมคอื ขอทาน (คม ชดั ลกึ 13 มกราคม 2551) เซา (อษั ฎายุทธ อนิ ทยน) อายุ 23 ปี นักศกึ ษาวิทยาการคอมพวิ เตอร์ เปน็ เยาวชนตัวอยา่ งโครงการ สานรัก คนเก่ง หัวใจแกร่ง เม่ือยังเด็กอาศัยอยู่กับตา ยาย และเมื่อเขาอายุได้ 12 ปี ตา ยายก็จากไป เขาทำ� ทกุ อย่างเพือ่ หาเลีย้ งตนเอง เปน็ ขโมย เสพส่ิงเสพตดิ คุ้ยขยะหาของกิน วันหนึ่งเขาเห็นขอทานซ่ึงไมม่ ี แขนขายังสามารถด�ำรงชีวิตอยู่ได้ แต่ตัวเขาเองมีอาการครบ 32 จะยอมแพ้ขอทานได้อย่างไร นับแต่น้ัน มาเขาเลกิ ทกุ อย่าง ตงั้ ใจสชู้ วี ติ ไปรบั จ้างดแู ลสวน หาเงินสง่ ตนเองเรยี นและตอ่ มาก็ไดท้ ุนเรยี นต่อและไม่กป่ี ี เขากจ็ ะจบปริญญาตรี ข่าวจากหนงั สือพิมพ์ เขียนด้วยชวี ิต (คม ชัด ลกึ 22 กรกฎาคม 2550) เดก็ หญงิ เมย์ ประมงกิจ ชาวมอรแ์ กน อาศัยอยู่เกาะเหลา จงั หวัดระนอง ญาติโดนจับที่อินเดีย 19 คน ซงึ่ ทั้งหมดนามสกลุ ประมงกจิ เปน็ นามสกุลที่ไดร้ ับพระราชทานจากสมเด็จยา่ แตพ่ วกเขาไม่กลา้ เรยี กรอ้ ง เพราะไมม่ สี ญั ชาติ ไมม่ บี ตั รประชาชน มอี าชพี จบั ปลงิ ขาย ซงึ่ ตกลงกบั นายจา้ งตวั ละ 50 บาท (เพราะตอ้ งดำ� นำ้� ลงทะเลลึก 30 เมตร ครัง้ ละ 2 - 3 ช่วั โมง เสี่ยงกบั ปลาฉลาม และเมอ่ื อยู่ในน�้ำลึกมาก ๆ นาน ๆ กจ็ ะโดน นำ้� บีบตายหรอื ไม่กพ็ กิ าร โชคดหี น่อยอาจแค่ปากแขง็ ขากรรไกรแข็งอยู่ระยะหนง่ึ ) แต่พอขน้ึ มาบนบกกลบั ได้ ราคาลดเหลอื 30 บาท 20 บาท หรอื บางคร้ังได้ 7 บาท พวกเขากต็ อ้ งยอมเพราะไม่มอี ะไรจะกนิ จงึ ขอให้ ท่านผู้ว่าฯ ชว่ ยญาติที่โดนจับกลับมาด้วย และขอให้ทางราชการชว่ ยออกบตั รใหพ้ วกเขาดว้ ย หมายเหตุ พวกผใู้ หญแ่ ละญาตพิ น่ี อ้ งไมร่ หู้ นงั สอื เดก็ หญงิ เมยจ์ งึ เขยี นจดหมายแทนความรสู้ กึ ของพวกเขาทกุ คน ภาพเขียนด้วยชีวิต 59

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื ส�ำเร็จรปู ยคุ ดิจิตอล ภาพหัวใจยิง่ ใหญก่ ว่าความพกิ าร ขา่ วจากหนงั สือพมิ พ์ หวั ใจย่งิ ใหญก่ ว่าความพกิ าร (เดลินวิ ส์ 18 มนี าคม 2551) พอรเ์ ตอร์ เอลเลต็ ต์ เขาเปน็ นกั บาสเกต็ บอลชายประจำ� โรงเรยี นแหง่ หนง่ึ และเขาเปน็ คนหนง่ึ ทท่ี ำ� แตม้ สูงสุดของทีม และเป็นผู้เล่นที่ทรงคุณค่าระดับเยาวชน ซึ่งไม่ใช่เรื่องแปลกท่ีจะมีนักเรียนเก่งบาสเก็ตบอล แต่ทแ่ี ปลก คือ เขามแี ขนเดยี ว ซึง่ เขาคดิ ว่าหากคดิ ว่าคนอนื่ คิดว่าเขาทำ� ไม่ได้ เขากพ็ ร้อมจะพิสจู น์ใหค้ น เหน็ ว่าเขาทำ� ได้ ส�ำหรบั คนบางคนคิดวา่ ความพิการเป็นเรอื่ งใหญ่ แตต่ ราบใดท่คี ณุ ไม่ยอมแพ้ กจ็ ะไม่มี อะไรท่คี ุณท�ำไมไ่ ด้ ภาพจากสามสลึงสูเ่ ศรษฐพี ันล้าน ขา่ วจากหนังสือพิมพ์ จากสามสลึงส่เู ศรษฐีพันลา้ น (คม ชดั ลกึ 18 มีนาคม 2551) เขาเล่าว่าตอนเด็ก ผมมีเงินแค่สามสลึงแต่ผมใช้ความพยายามปั่นเงินท่ีมาจากน�้ำพักน้�ำแรงจนมี พันล้านบาท หากไร้ความทุ่มเทตั้งใจจริง คงจะมาถึงจุดน้ีได้ยาก เม่ือก่อนต้องปากกัดตีนถีบมาโดยตลอด เป็นเด็กเสิร์ฟ เดก็ เข็นผัก เด็กว่ิงเอกสาร บางครง้ั ไม่มีเงินกนิ ข้าว ตอ้ งเอากระดาษทชิ ชูไปละลายนำ้� แล้วกนิ เพือ่ ประทังชีวติ เพราะยากจนมาก แต่ด้วยใจสู้ และเก็บออมโดยมีโอกาสเขา้ หนุ้ กับเพื่อนตง้ั บรษิ ัท จนทุกวันนี้ มพี อแลว้ เพราะทรพั ยส์ นิ ทมี่ มี มี ลู คา่ นบั พนั ลา้ นบาท ทกุ วนั นผ้ี มยนื หยดั ไดเ้ พราะความตงั้ ใจ ความดี และความ มนี �้ำใจทมี่ อบใหค้ นอน่ื โดยไม่หวังผลตอบแทน 60

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth ภาพผูป้ ระสบความส�ำเร็จด้านตา่ ง ๆ (ผา่ นอปุ สรรคมาแล้วทงั้ น้ัน) 61

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื สำ� เรจ็ รปู ยคุ ดิจติ อล กิจกรรมท่ี 7 การส่อื สารทม่ี ีประสิทธิภาพ • วัตถปุ ระสงค์ 1. เพือ่ ให้นกั เรยี นเรียนรถู้ ึงการสอ่ื สารท่มี ปี ระสิทธภิ าพ 2. เพ่ือให้นักเรยี นมที กั ษะการส่ือสารได้อยา่ งเหมาะสมกับกาลเทศะ • เวลา 60 นาที • วธิ ดี ำ� เนินกิจกรรม สอื่ อปุ กรณ์ สถานการณท์ ่ี 8 ฟังผิด วิธีด�ำเนินการ 1. เลา่ เรื่อง ฟังผิดใหน้ กั เรยี นฟงั 2. ให้นักเรียนร่วมกนั อภิปรายถึง สาเหตขุ องการฟงั ผดิ และผลเสียของการฟงั ผดิ (การส่อื สารที่ไม่มปี ระสทิ ธิภาพ) 3. อธิบายวธิ ีการส่อื สาร สารทส่ี ง่ ไป ผสู้ ง่ สาร สอ่ื ผรู้ บั สาร สารทส่ี ง่ กลบั การสือ่ สารประกอบดว้ ย ผู้ส่งสาร / ผูร้ ับสาร / สารทจ่ี ะสง่ (อะไรก็ได้ที่ต้องการจะสง่ ไป ใหผ้ ้รู ับ เชน่ ข้อความหรอื ภาษากาย บางครงั้ จะมสี ือ่ หรอื ตวั กลางชว่ ยในการส่งสาร การสือ่ สารจะมปี ระสทิ ธิภาพ องค์ประกอบของการสือ่ สารจะตอ้ งครบและสมบูรณ์ เช่น ตัวผู้สง่ สารต้องส่งสารทีช่ ัดเจน กิริยาวาจาต้องนุ่มนวล เหมาะสม อารมณป์ กติ ไมโ่ กรธหรือโมโห และตอ้ งเหมาะกบั กาลเทศะ ฯลฯ ในบางประเดน็ ผสู้ ่งสารจะต้องมไี หวพรบิ ในการทจ่ี ะให้ผ้รู ับสารไมโ่ กรธ กรณที ี่ ข้อความน้ันอาจกระทบอารมณ์หรอื ความรสู้ กึ ของผู้รับสารโดยตรง ตัวอยา่ งเชน่ เล่าสถานการณ์ที่ 9 ตอนท่ี 1 ให้นกั เรยี นฟัง (ท�ำไมถงึ ต้องเปน็ ฉันด้วย) สถานการณท์ ่ี 9 ตอนที่ 1 ทำ� ไมถงึ ตอ้ งเป็นฉนั ด้วย นกั เรียนมคี วามคดิ เห็นอย่างไร................................................................. เล่าสถานการณท์ ่ี 9 ตอนท่ี 2 ใหน้ กั เรยี นฟัง สถานการณ์ท่ี 9 ตอนที่ 2 นกั เรียนมีความคิดเหน็ อยา่ งไร................................................................ ขา่ วหนังสอื พมิ พ์ เล่าขา่ วหนงั สือพมิ พ์ เรอ่ื งความขดั แย้งทีเ่ กดิ จากการส่ือสาร ความขดั แยง้ ที่เกิดจาก การส่อื สาร สรุปภาพรวมของเทคนิคการสอื่ สารท่มี ปี ระสทิ ธภิ าพ 62

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth วธิ ีดำ� เนินการ สือ่ อุปกรณ์ ขอ้ ควรระวงั เมอ่ื จะสอ่ื สาร 1. อารมณ์ 2. สารทจ่ี ะสือ่ (ส่งผลกระทบตอ่ ใครหรือไม)่ 3. ต้องระวังความรสู้ ึกของผรู้ บั สาร โดยเอาตนเองเป็นหลกั (แครค์ วามร้สู กึ ของ ผู้อน่ื เชน่ ไมพ่ ูดวา่ คุณโง่จัง / พอ่ แม่เปน็ เตา่ ล้านปี / ขีบ้ น่ / ไมเ่ ขา้ ใจลูก / ท�ำไมถึงท�ำตัวแย่อยา่ งนี้ ฯลฯ สรุป จงคดิ ทุกค�ำทพ่ี ดู แต่อย่าพูดทกุ คำ� ทคี่ ิด แบบฝกึ หดั ขณะทล่ี ูกเดินเข้ามาในบ้านแม่ถามวา่ ทำ� ไมวนั นกี้ ลบั ดึกจงั แลว้ ท�ำไม ไม่โทรมาบอกแมก่ ่อน ลกู ควรตอบว่า.................................................................................... • สรปุ แนวคิดท่ไี ด้จากกจิ กรรม การส่อื สารเป็นสงิ่ สำ� คญั ช่วยใหไ้ ด้ขอ้ มูล ความรู้ และสมั พันธภาพกบั ผู้อน่ื รวมถงึ การช่วยเหลือ ในสิง่ ท่ี ตอ้ งการ แต่ถ้าใชก้ ารสอ่ื สารที่ไม่เหมาะสม อาจก่อให้เกิดความขดั แยง้ หรอื รุนแรงถึงขนั้ เสียชวี ิตได้ • การประเมนิ ผล จากการอภิปรายร่วมกัน จากการพิจารณาค�ำตอบในใบกจิ กรรม ภาพการสอ่ื สาร 63

คูม่ ือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เร็จรปู ยคุ ดจิ ิตอล สถานการณ์ที่ 8 ฟงั ผิด โทรศพั ทด์ งั ขนึ้ ในตอนเยน็ ท่ีส�ำนักสงฆแ์ ห่งหนึ่ง “พระอาจารย์พรหมอยไู่ หม” คนที่โทรมาเสียงเครียด ผู้รับสายตอบว่า เสียใจค่ะ ท่านก�ำลังพักผ่อนอยู่ในห้อง กรุณาโทรกลับมาอีกครั้งภายใน 30 นาทีนะคะ คนโทรมาค�ำรามก่อนทีจ่ ะวางหูไปว่า “เขาก็จะตายภายใน 30 นาทีนี่แหละ” ผรู้ ับสายนงั่ ตวั สั่นงนั งกดว้ ย ความกลัว ใครถามอะไรกต็ อบไม่ได้ พดู ไมอ่ อก เม่อื เวลาผ่านไป 20 นาที พระอาจารยพ์ รหมเดนิ ออกมา จากห้อง และเหน็ เธอผนู้ ้ันนั่งตวั สนั่ อยู่ จึงพดู คุยปลอบโยนและไดค้ วามวา่ “มคี นจะมาฆา่ ท่าน รีบหนีเรว็ ” ท่านถามว่าเขาวา่ อยา่ งนี้เหรอ เธอตอบว่า มคี นโทรมาหาท่านและบอกว่า เขากจ็ ะตายภายใน 30 นาที นี่แหละ พระอาจารยพ์ รหมนงั่ นึกดูจะมกี ารตายภายใน 30 นาทนี ้ี ขณะน้ันทา่ นกน็ กึ ออกว่าเคยให้คำ� แนะน�ำ ชายคนหนงึ่ ทป่ี ว่ ยเป็นเอดส์โดยสอนใหน้ ัง่ สมาธิ คงเปน็ เขาแน่เลย เพือ่ นเขาคงโทรมา ท่านอาจารยพ์ รหม จงึ อธบิ ายให้เธอผรู้ ับโทรศพั ทเ์ ข้าใจ และรีบไปยังบา้ นชายคนนัน้ และได้ทนั พบเขากอ่ นตายพอดี สถานการณท์ ่ี 9 ตอนที่ 1 ทำ� ไมถึงต้องเป็นฉันดว้ ย สถานการณล์ บ เยน็ วันหนงึ่ สามีกลบั มาบา้ นไม่พบภรรยาจงึ น่งั ดทู ีวรี ออยู่ จากน้ันไมน่ านภรรยากก็ ลับ มาบา้ นด้วยทา่ ทีทเ่ี หน่อื ยมากเนอ่ื งจากเธอเพ่ิงมีปญั หากับเจา้ นายมา แถมยังตอ้ งหอบเอางานมาท�ำตอ่ ทบี่ ้าน สามีไมท่ นั สงั เกต จงึ พดู กับภรรยาว่า ท�ำไมกลบั เย็นจัง ผมหวิ ขา้ วจะแยอ่ ย่แู ลว้ ในตูเ้ ยน็ ไมม่ ีอะไรกินเลย ชว่ ยรบี ๆ ท�ำอะไรให้กินหน่อยนะ ภรรยาโกรธลมออกหู ตอบไปว่า จะบา้ หรือไง คนเหนอ่ื ยจะตายอยู่แล้ว ไมเ่ หน็ หรอื หวิ มากนกั ทำ� ไมไมท่ ำ� กนิ เองละ่ รออยไู่ ด้ วันนฉี้ นั ไม่มอี ารมณ์ ไมท่ �ำแลว้ ไปหา...(คำ� ไม่สุภาพ) ...ทีอ่ ่ืน สามีก็โกรธจนลมออกหเู พราะโมโหหวิ สถานการณบ์ วก เยน็ วนั หนง่ึ สามกี ลบั มาบา้ นไมพ่ บภรรยาจงึ นงั่ ดทู วี รี ออยู่ จากนนั้ ไมน่ านภรรยากก็ ลบั มาบ้านดว้ ยทา่ ทีท่เี หนอื่ ยมากเนื่องจากเธอเพง่ิ มีปญั หากับเจา้ นายมา แถมยงั ต้องหอบเอางานมาทำ� ตอ่ ท่บี า้ น สามีไม่ทันสังเกต จึงพูดกับภรรยาว่า ท�ำไมกลับเย็นจัง ผมหิวข้าวจะแย่อยู่แล้ว ในตู้เย็นไม่มีอะไรกินเลย ชว่ ยรีบ ๆ ท�ำอะไรให้กนิ หน่อยนะ ภรรยาตอบว่า ขอโทษทที ี่รัก วนั นีท้ ่ที �ำงานยงุ่ มากเลย และก่อนกลบั บา้ น เพิง่ ทะเลาะกับหวั หน้ามา แถมวันนย้ี ังต้องหอบงานกลบั มาทำ� อีกคงไมม่ ีเวลาดูแลคุณ คุณชว่ ยทำ� อาหารเย็น วันนห้ี น่อยได้ไหมคะ หรือจะออกไปทานข้างนอกกนั ดี สถานการณ์ท่ี 9 ตอนที่ 2 ขา่ วหนงั สอื พิมพ์ ความขัดแย้งทเ่ี กดิ จากการสอื่ สาร (คม ชดั ลึก 14 มีนาคม 2551) มีตำ� รวจสายสืบ 2 นาย ไดเ้ ข้าจบั กมุ แผงขายซดี ลี ะเมิดลิขสทิ ธ์ิในตลาดแห่งหน่งึ ซง่ึ เป็นเขตพน้ื ท่ีทหาร โดยมีการใชค้ วามรนุ แรงเกินกวา่ เหตุกับพอ่ คา้ 2 คน เป็นจงั หวะเดียวกบั ทม่ี ที หาร 2 นาย ยศ ส.ต. และ จ.ส.อ. เหน็ เหตุการณ์กเ็ ดนิ ไปสอบถามเรอ่ื งราว แต่ต�ำรวจ 2 นายเลกิ ชายเสือ้ โชวป์ ืนพกทเี่ อวและหนั มาตะคอกใส่วา่ “กเู ปน็ ตำ� รวจมงึ ไมต่ อ้ งมายงุ่ ” เมอื่ ไดย้ นิ ดงั นน้ั ฝา่ ยทหารจงึ เสยี งดงั เขา้ ใส่ พวกผมกเ็ ปน็ ทหารเหมอื นกนั ทง้ั หมด เถยี งกันชุลมนุ ขณะนนั้ มนี ายทหารยศ ร.ต. เข้าหา้ มปรามใหแ้ ยกกนั สกั พกั ต�ำรวจหนึง่ ใน 2 นายชักปนื มา ยงิ ทหารยศ ส.ต. ตาย โดยคนอ่นื ไมส่ ามารถช่วยได้เพราะต�ำรวจอีกคนยืนถือปนื ขูอ่ ย่ดู ้วย 64

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กิจกรรมที่ 8 การใหค้ ำ� ปรึกษา • วตั ถุประสงค์ 1. เพ่อื ให้นกั เรียนสามารถเลือกคนท่ีจะขอรับคำ� ปรึกษาเมือ่ มีปญั หาไดอ้ ย่างเหมาะสม 2. เพ่ือใหน้ กั เรียนไดส้ ามารถทีจ่ ะเป็นท่ปี รกึ ษาในเบื้องต้นของเพ่อื นและผอู้ ่นื ได้ • เวลา 60 นาที • วธิ ดี �ำเนินกิจกรรม วิธีดำ� เนินการ ส่ืออปุ กรณ์ 1. ถามนกั เรยี น ใครเคยฟงั เพลง หรอื ดูโฆษณาทบ่ี คุ คลนงั่ อยทู่ า่ มกลางฝงู ชน แตร่ สู้ กึ สถานการณ์ท่ี 10 เขา้ ใจ เหมอื นอยคู่ นเดยี วในโลก แต่ไมเ่ ข้าใจ นกั เรยี นคดิ วา่ เพราะเหตใุ ด..................... สถานการณท์ ่ี 11 มีปญั หา 2. เลา่ เรอื่ งจรงิ จากประสบการณ์ (เขา้ ใจแตไ่ มเ่ ขา้ ใจ) ไมอ่ ยากปรึกษาใคร 3. เลา่ เรอื่ งจรงิ จากประสบการณ์ มปี ญั หาไมอ่ ยากปรกึ ษาใคร ถามนกั เรยี นวา่ เพราะเหตใุ ดบคุ คลเมอ่ื มปี ญั หาจงึ ไมอ่ ยากปรกึ ษาใคร........... 4. เปดิ อภปิ รายรว่ มกนั ถงึ ความจำ� เปน็ ของการของรบั คำ� ปรกึ ษา.............. 5. บรรยายเรอ่ื งการใหค้ ำ� ปรกึ ษา การใหค้ ำ� ปรกึ ษาเปน็ กระบวนการใหก้ ารชว่ ยเหลอื ใหผ้ รู้ บั คำ� ปรกึ ษาไดค้ ดิ ไดส้ ำ� รวจ และทำ� ความเขา้ ใจถงึ ปญั หาของตนเอง และสามารถทีจ่ ะตัดสินใจแก้ไขปัญหาของ ตนเองได้ โดยอาศยั เทคนคิ และการสร้างสัมพันธภาพ การให้ค�ำปรึกษาท่ีมปี ระสทิ ธภิ าพ ผูใ้ ห้คำ� ปรกึ ษาตอ้ งมคี วามรใู้ นเร่อื งน้นั ๆ และ ประการสำ� คญั ตอ้ งมคี วามเขา้ ใจและมคี วามรสู้ กึ อยากชว่ ย แตท่ ผ่ี า่ นมาผใู้ หค้ ำ� ปรกึ ษา บางท่าน เชน่ ผูใ้ หญ่จะมีเพยี งขอ้ เดยี ว คอื อยากชว่ ยแตไ่ ม่มีความเขา้ ใจ วัยรุ่นจงึ หัน ไปปรกึ ษาเพอื่ นเป็นส่วนใหญ่ เพราะเพ่อื นเขา้ ใจและอยากชว่ ย แต่ในบางคร้ังเพ่ือนยัง ขาดความรใู้ นเร่อื งน้ัน ๆ จงึ ทำ� ใหก้ ารให้คำ� ปรกึ ษาไมบ่ รรลตุ ามวตั ถปุ ระสงค์เทา่ ทีค่ วร เทคนคิ การใหค้ �ำปรึกษา 1. เรมิ่ ต้นสรา้ งสมั พันธภาพทีด่ ี พดู คยุ แบบเปน็ กนั เอง ใชภ้ าษาแบบงา่ ย ๆ หอ้ งควรมคี วามเปน็ สัดสว่ น ไม่มเี สียงรบกวน / สงบ ท่านง่ั ควรมลี กั ษณะ ตงั้ ฉากเย้อื งกนั เลก็ นอ้ ย ใกล้กันพอทจี่ ะแตะไหล่กนั ได้ สำ� รวจลงไปในปัญหาหรือสาเหตุที่มาขอรับค�ำปรกึ ษา โดยสังเกตความร่วมมือวา่ จะเปิดเผยข้อมูลหรอื ไมอ่ ยา่ งไร ผใู้ ห้คำ� ปรกึ ษาควรสรา้ งความมน่ั ใจให้ผูร้ บั คำ� ปรึกษา โดยบอกวา่ ขอ้ มลู น้จี ะเป็นความลบั ระหวา่ งเรา ตัวอย่างค�ำพดู ที่ใช้ในการส�ำรวจปัญหา.......... ช่วยเลา่ ให้ฟังหน่อยไดไ้ หมวา่ เกิดอะไรขึน้ ..... / ในความคดิ ของเราปญั หาคืออะไร.................... 65

คู่มือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เรจ็ รปู ยคุ ดิจติ อล วธิ ีด�ำเนินการ สอ่ื อปุ กรณ์ ค�ำถามที่ใชส้ ่วนใหญ่ ใช้ค�ำถามปลายเปิด เพราะผพู้ ูดรบั คำ� ปรึกษาจะตอบได้ หลากหลาย เช่น เรอื่ งอะไรท่ที �ำใหไ้ ม่สบายใจ....../ อยากใหช้ ่วยอะไรไหม…. ค�ำถามปลายปิดควรใชเ้ ท่าทจี่ ำ� เปน็ เช่น ใช่ /ไม่ใช่ ใช้ถามเพอื่ ตรวจสอบขอ้ ความที่ ผรู้ บั คำ� ปรกึ ษาพดู มา แตผ่ ใู้ หค้ ำ� ปรกึ ษาไมแ่ น่ใจ เชน่ ทอ้ แทใ้ ชไ่ หม ถา้ ผรู้ บั คำ� ปรกึ ษา นงิ่ นานตอ้ งกระตุ้นให้พูดบางคร้งั เชน่ คิดอย่างไรอยู่ รู้สกึ อย่างไร... และตอ้ งยอมรบั ในบางเร่ืองท่ีผู้รบั คำ� ปรกึ ษาอาจมีความลำ� บากใจในการเล่า ซงึ่ ผู้ให้ค�ำปรึกษาต้อง บอกวา่ บางทมี ันเปน็ การยากที่จะเลา่ เอาไวพ้ รอ้ มแลว้ ค่อยเลา่ ก็ได้ แตเ่ ร่ืองน้กี เ็ ปน็ เรื่องสำ� คญั พอสมควร เราจะยอ้ นกลบั มาคุยทีหลังอกี ดไี หม 2. สรุปและเลือกประเดน็ เช่น วนั นเี้ ราคุยกนั ถึงเรื่อง....... 3. ต้งั เป้าหมายและหาทางแกไ้ ขปัญหารว่ มกัน โดยให้ผ้รู บั ค�ำปรึกษา เป็นผตู้ ัดสนิ ใจในการเลอื ก 4. สรุปและยุตกิ ารให้คำ� ปรกึ ษา 5. ใหน้ กั จติ วทิ ยาสาธิตการใหค้ �ำปรึกษาเบือ้ งตน้ อย่างงา่ ย 6. ใหน้ ักเรยี นฝกึ ปฏิบัติตาม • สรุปแนวคดิ ท่ไี ด้จากกิจกรรม การใหค้ ำ� ปรกึ ษานัน้ นับได้วา่ มคี วามสำ� คัญ เพราะจะเปน็ กระบวนการทจ่ี ะชว่ ยให้ผรู้ บั ค�ำปรึกษา หรอื ผู้ที่ก�ำลังมีปัญหา ได้คิด ทบทวน และท�ำความเข้าใจในปัญหาของตนเอง และสามารถมองเห็นแนวทาง การแกไ้ ขปัญหาหรอื หาทางออกที่เหมาะสมได้ • การประเมินผล จากการอภิปรายรว่ มกัน จากการพิจารณาคำ� ตอบในใบกจิ กรรม ภาพการใหค้ ำ� ปรกึ ษา 66

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth ใบประเมินกจิ กรรมท่ี 8 การให้คำ� ปรกึ ษา 1. ถามนกั เรยี น ใครเคยฟงั เพลง หรอื ดูโฆษณาทบี่ คุ คลนง่ั อยทู่ า่ มกลางฝงู ชน แตร่ สู้ กึ เหมอื นอยคู่ นเดยี ว ในโลก นักเรียนคดิ วา่ เพราะเหตุใด..................... 2. เล่าเร่อื งจริงจากประสบการณ์ มปี ญั หาไม่อยากปรกึ ษาใคร ถามนักเรยี นว่า เพราะเหตุใดบุคคลเมอื่ มปี ญั หาจึงไม่อยากปรึกษาใคร........... สถานการณท์ ี่ 10 เข้าใจแต่ไมเ่ ข้าใจ ในระหว่างจัดค่ายให้ผู้ท่ีหลงผิด ค้าและเสพยาเสพติดเข้าโครงการท�ำความดีเพื่อแผ่นดิน โดยจะคืน คนดีสู่สงั คมนัน้ ก็มเี ดก็ คนหนงึ่ เข้ามาบอกวา่ เขาท�ำไม่ได้หรอก เพราะถงึ เขาไมค่ ้า คนอน่ื ทีค่ ้ากม็ อี กี เยอะไป ท�ำไมถึงต้องรับผิดชอบสังคมด้วยล่ะ ท่ีบ้านผมมีปัญหาไม่เห็นมีใครช่วยได้เลย เงินไม่มีจะซ้ืออาหาร ยา คนมองผมเหมอื นตัวอะไรก็ไมร่ ู้ ทีคนขายอ่ืนทเี่ ปน็ ขาใหญ่ มีเงนิ มีรถ กินอาหารภตั ตาคาร มคี นยกมือ ไหว้กันให้สลอนไม่เห็นมีใครว่าอะไรเลย...อาจารย์ก็เลยบอกไปว่า เออใช่ อาจารย์เข้าใจในความรู้สึกของ นกั เรียน รูด้ วี ่าความจนมันท�ำใหล้ �ำบาก แตเ่ ดก็ กลบั ตอบมาว่า “อาจารย์เข้าใจ แตไ่ ม่เข้าใจหรอก” อาจารย์ กย็ งั ยนื ยนั วา่ กม็ ปี ระสบการณพ์ อสมควร เรยี นรมู้ ากม็ าก เจอผทู้ ม่ี าปรกึ ษาปญั หาแบบนห้ี ลายราย ทำ� ไมอาจารย์ จะไมเ่ ขา้ ใจ แต่เขากย็ งั ยืนยนั วา่ “อาจารย์เขา้ ใจ แตไ่ มเ่ ขา้ ใจ...” สถานการณท์ ่ี 11 มีปญั หาแตไ่ มอ่ ยากปรกึ ษาใคร มีชายผู้หน่ึงเป็นเพ่ือนรุ่นน้องซึ่งสนิทสนมกันสมควรแต่ไม่ค่อยได้เจอกัน เขาแต่งงานและย้ายไปอยู่ ต่างจังหวัด มีลูก 2 คนแล้ว ชายผู้น้ีเป็นคนที่จริงจังต่อชีวิต ไม่ชอบเอาเปรียบใคร และไม่ชอบให้ใคร เอาเปรียบ ตงั้ ใจทำ� งาน ใครไมท่ �ำงานเขาจะวา่ จึงไมม่ ีใครชอบข้ีหน้าสักเทา่ ไร และปกตเิ ขาเปน็ คนพดู น้อย จึงมีเพื่อนน้อยไปโดยปริยาย วันหน่ึงเป็นวันเกิดเขา ก็โทรไป ค�ำถามแรกท่ีถาม คือ เป็นอย่างไรบ้าง สบายดไี หม เขาตอบมาเสียงเครยี ด ๆ ว่า ไม่สบาย ดีนะเน่ียทีย่ งั คิดได้ ไมง่ ั้นพ่ีไม่ไดย้ นิ เสียงผมตลอดไป แล้ว กต็ กใจ ถามกลบั ไปวา่ เฮย้ ! มีอะไร เขาก็เลา่ มา มปี ัญหามากมาย เรอ่ื งงาน ครอบครัว หวั หนา้ ฯลฯ เลยคิดอยากตาย แต่พอดีมเี พอ่ื นคนหน่งึ โทรมาใหข้ ้อคิดเลยยังอยู่ เลยถามวา่ เอา้ ทำ� ไมไม่โทรมาปรึกษาพี่ล่ะ เขาตอบวา่ ผมไมอ่ ยากปรึกษาใคร ก็ถามกลบั ไปวา่ เพราะเหตใุ ด....... 67

คูม่ ือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เรจ็ รปู ยคุ ดจิ ติ อล กิจกรรมที่ 9 การตดั สินใจและการแกไ้ ขปัญหา • วัตถุประสงค์ 1. เพ่อื ใหน้ กั เรียนเรียนรแู้ นวทางในการแก้ไขปัญหา 2. เพ่ือให้นกั เรยี นฝกึ แกไ้ ขปญั หาหรอื สถานการณท์ ่อี าจเกิดขึ้นในการดำ� เนนิ ชวี ิต • เวลา 60 นาที • วิธีดำ� เนินกจิ กรรม ส่อื อุปกรณ์ วธิ ีดำ� เนินการ 1. ถามนักเรียนในการดำ� เนนิ ชวี ติ หรือช่วงชีวิตที่ผ่านมามีใครบา้ งท่ีไม่เคยมีปญั หา หรือไมเ่ คยต้องตดั สนิ ใจอะไรเลย โดยปกตทิ ุก ๆ คนจะพบกบั ปัญหาในชวี ิต มากบ้าง นอ้ ยบา้ งตา่ งกันออกไป บางปญั หาก็แก้ได้ บางปญั หาก็แกไ้ มไ่ ด้ ในส่วนทแี่ กป้ ญั หาไมไ่ ดบ้ ่อยคร้งั เปน็ ผล มาจากปญั หาน้ันรนุ แรงเกินไป ปัญหานั้นเกยี่ วข้องกบั บุคคลหลายคน หรือเจา้ ของ ปัญหาอาจจะขาดประสบการณ์ เทคนิคทจ่ี ะมสี ่วนชว่ ยในการแก้ไขปัญหา หรือการ ตัดสินใจอยา่ งหนง่ึ อยา่ งใด 2. ถามนกั เรยี นว่าคนบา้ (คนไข้โรคจิตเวช) ถูกมดั มอื และเทา้ ท้ังหมด 4 ขา้ งกบั เตียง ใบกจิ กรรม นกั เรยี นคิดวา่ เขาจะสามารถแกม้ ัดตนเองได้หรอื ไม.่ ................ เพราะเหตใุ ด เล่าเรอื่ งจากขา่ วหนงั สือพิมพเ์ กีย่ วกับการฆา่ ตวั ตายของวัยรุ่นเนือ่ งจากเครยี ดทะเลาะ กับแฟน 3. ถามนักเรยี น คิดวา่ เพราะเหตใุ ดท�ำให้คนในขา่ วถึงคิดสนั้ ฆ่าตัวตาย ข่าวจากหนังสอื พมิ พ.์ .... ถา้ นกั เรยี นประสบปัญหาเดยี วกันจะทำ� อยา่ งไร............ ใหน้ ักเรียนช่วยกันอภปิ ราย จากข้ออภิปรายพบวา่ คนในขา่ วฆ่าตวั ตายเพราะความเครยี ด หาทางออกไม่ได้ แต่จากการทน่ี กั เรยี นอภิปรายร่วมกนั จะเหน็ ว่ายงั มที างออกทเี่ หมาะสมกวา่ การฆ่า ตวั ตาย แต่เราจะตอ้ งมขี อ้ มลู และรูจ้ ักเทคนิคในการหาทางออกนั้น ซึ่งขน้ั ตอนของ การตดั สินใจในการแก้ปญั หานบั ว่าเปน็ เร่อื งส�ำคญั ซึง่ จะได้เรยี นรูก้ นั ต่อไป ขั้นตอนการตัดสนิ ใจและแกไ้ ขปญั หา 1. วเิ คราะห์วา่ ปญั หานั้นคืออะไร 2. สาเหตขุ องปญั หานนั้ มาจากอะไร 68

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth วธิ ดี ำ� เนนิ การ ส่ืออุปกรณ์ 3. ผลกระทบและความรุนแรงของปญั หาต่อตนเองในด้านอารมณ์ ความรสู้ ึก ความคดิ พฤติกรรม การด�ำเนินชีวติ ประจ�ำวนั การเรียน และความสมั พนั ธ์ กับบุคคลรอบข้างอยา่ งไร 4. ก�ำหนดทางเลือกในการแก้ไขปญั หา 5. วิเคราะห์ขอ้ ดแี ละข้อเสียของแตล่ ะทางเลือก 6. ตัดสินใจเลือกวิธกี ารแก้ไขปัญหาและหาทางแก้ไขข้อเสยี ทอี่ าจเกดิ ขนึ้ 7. ประเมินผลการแก้ไขปญั หา หมายเหตุ 1 กรณมี ีหลายปญั หา ให้นำ� ปัญหาท่ีสำ� คญั เร่งดว่ นมาแก้ไขก่อน เชน่ อาจจะเปน็ ภัยถึงชวี ติ หรอื สง่ ผลถงึ อนาคต หมายเหตุ 2 ใหพ้ จิ ารณาใหร้ อบคอบในการเลอื กแกไ้ ขปัญหา เพราะถา้ เราเลอื ก ถกู ต้องและเราสามารถแกไ้ ขปัญหาหน่งึ ไดอ้ าจจะช่วยลดความรนุ แรงในปัญหาท่ี 2 ไดเ้ ชน่ กัน แบบฝกึ หัด ศึกษาถงึ ปญั หาคนฆ่าตัวตาย • สรุปแนวคดิ ที่ได้จากกิจกรรม ทกุ คนลว้ นมปี ญั หา จะแตกตา่ งกนั บา้ งในเรอ่ื งของระดบั ความรนุ แรงมากนอ้ ย ปญั หาสว่ นใหญส่ ามารถ ที่จะแก้ไขได้ถ้าเรารู้ถึงเทคนิคและข้ันตอนในการท่ีจะแก้ปัญหา หรือถ้าเป็นปัญหาท่ีแก้ไม่ได้เราก็สามารถหา ทางออกทเี่ หมาะสมเพอ่ื ลดระดับความรุนแรงได้ • การประเมินผล 1. จากการอภิปรายรว่ มกนั ในระหว่างดำ� เนินกจิ กรรม 2. พจิ ารณาคำ� ตอบจากใบกิจกรรม ใบกิจกรรมท่ี 9 การตัดสนิ ใจและการแกไ้ ขปญั หา - ถามนักเรยี นว่าคนบา้ (คนไขโ้ รคจิตเวช) ถูกมดั มือและเท้าท้ังหมด 4 ขา้ งกับเตยี ง นกั เรยี นคดิ วา่ เขาจะสามารถแกม้ ัดตนเองไดห้ รอื ไม.่ ................ เพราะเหตใุ ด แกไ้ ดโ้ ดยค่อย ๆ ขยับมอื ทล่ี ะขา้ ง 69

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื ส�ำเรจ็ รปู ยคุ ดิจิตอล สถานการณ์ที่ 12 ขา่ วหนังสือพิมพล์ กู ผอู้ �ำนวยการโดดตกึ ตาย นกั เรยี นคิดว่าปญั หาคอื อะไร ............จะมวี ธิ ีแก้ไขอยา่ งไร ..... แนวทางการแก้ไขข้อเสยี ของทางเลอื กนนั้ ........................................................... ข่าวหนงั สือพิมพล์ กู ผอู้ ำ� นวยการทะเลาะกับแฟนโดดตึกตาย นาย....ก....บตุ รชายคนเดยี วของ....ผอู้ ำ� นวยการ สถานศึกษาแห่งหนึ่งในกรุงเทพฯ กระโดดตึกลงมา เสียชีวิต แฟนสาวให้การว่าก่อนเกิดเหตุผตู้ ายกลบั จากเทีย่ วสถานเรงิ รมย์ เวลาประมาณ 02.00 น. จากนน้ั มี ปากเสียงกันแลว้ จู่ ๆ ผตู้ ายกพ็ ูดวา่ ไมร่ ักก็ไม่เป็นไรไวเ้ จอกนั ชาติหนา้ 70

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กจิ กรรมที่ 10 การควบคมุ อารมณ์ • วัตถปุ ระสงค์ 1. เพ่ือใหน้ กั เรยี นเรียนรู้ในเร่ืองอารมณ์ และผลกระทบของอารมณต์ อ่ พฤตกิ รรม 2. เพือ่ ใหน้ กั เรยี นเรยี นรวู้ ิธีการควบคุมอารมณข์ องตนเองใหเ้ หมาะสมกับสถานการณ์ • เวลา 60 นาที • วิธดี �ำเนนิ กิจกรรม สือ่ อปุ กรณ์ ใบกิจกรรม วิธดี �ำเนนิ การ เกมสล์ ูกโป่ง 1. สอบถามนักเรียนวา่ อารมณ์เกี่ยวขอ้ งกับชวี ิตประจำ� วนั อยา่ งไรบ้าง.. สถานการณท์ ่ี 13 2. เล่นเกมส์ลูกโป่ง เร่ืองนายพกั รบ 3. เลา่ สถานการณ์ท่ี 13 นายพกั รบ สอบถามนักเรียนว่า เพราะเหตใุ ด พกั รบจึงถูกสนุ ัขกัด... 4. บรรยายเพ่มิ ในเรอ่ื งของอารมณ์ อารมณแ์ ละความคิดมคี วามเกย่ี วข้องกนั อย่เู สมอ แยกออกจากกนั ไดย้ าก เมอื่ มี อารมณม์ าก / รนุ แรง เชน่ โกธร เกลยี ด มกั จะลืมตัว ทำ� พฤตกิ รรมต่าง ๆ ขาดการ ไตรต่ รอง เมื่อเปน็ เช่นน้ี เรียกว่าอารมณ์นำ� ความคดิ แตเ่ มอื่ เราสามารถควบคมุ อารมณข์ องเราได้ เราจะมีสติ เรียกว่า ความคดิ น�ำอารมณ์ ดังค�ำพระทวี่ ่า “สติมา ภาพลูกโปง่ ปญั ญาเกดิ สติเตลิดมักจะเกิดปญั หา” ดังน้นั เราจึงควรมาท�ำความรจู้ กั เข้าใจในเรื่อง อารมณท์ งั้ ของตนเองและผ้อู ่ืน เพราะอารมณม์ ีความสำ� คญั ตอ่ มนุษย์อยา่ งมาก ทงั้ ดา้ นผลดีและผลเสีย และสง่ ผลต่อสุขภาพรา่ งกายและการอยูร่ อดของคนเราในสังคม คนเราต้องมปี ฏิสมั พันธ์กบั คนอื่น ดงั นน้ั การควบคมุ อารมณจ์ ึงมคี วามจำ� เปน็ การเกิดของอารมณ์มีองค์ประกอบท่ซี ับซอ้ น ทงั้ ยงั เก่ยี วขอ้ งกับความรสู้ กึ นกึ คิด ลกั ษณะนิสัย และสามารถเกดิ ขนึ้ ไดก้ ับทกุ คน สรุปโดยงา่ ย ๆ อารมณเ์ กดิ ข้ึน เนือ่ งจากมีสงิ่ เรา้ เขา้ มากระทบอินทรีย์ (รา่ งกาย) หลงั จากน้ัน มสี มองสว่ นไฮโปทา ลามสั (Hypothoalmus) ควบคุมการเกิดของอารมณ์ โดยทั่ว ๆ ไป อารมณ์พนื้ ฐาน ของมนุษยม์ ที ้ังทางบวกและทางลบ ทางบวก เช่น รัก สนุก ดีใจ ทางลบ เชน่ โกรธ กลัว เศรา้ อิจฉา รษิ ยา ฯลฯ การเกดิ อารมณ์ทางลบ มักจะเกิดผลเสียหลายประการ 1. ทางดา้ นร่างกาย หัวใจเต้นเร็ว / หายใจเรว็ / ขนลุก / ปวดท้อง (อารมณม์ ผี ลตอ่ การทำ� งานของกระเพาะอาหาร / ตัวส่นั ) 2. การเรียน / ทำ� งาน เบือ่ หงุดหงดิ เรียนไม่รเู้ รอ่ื ง งานออกมาไม่ดี 3. ทัศนคติ มีความคิดในแง่ลบ มองโลกในแง่รา้ ย อาจเป็นโรคจิตได้ 4. สงั คม คนที่มอี ารมณ์รนุ แรงอยู่เสมอ มกั จะเขา้ กับใครไม่คอ่ ยได้ ไม่มีใครอยาก คบหาสมาคมด้วย 71

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื ส�ำเรจ็ รปู ยคุ ดิจติ อล วธิ ดี �ำเนนิ การ ส่ืออปุ กรณ์ การควบคมุ อารมณ์โกรธ 1. พจิ ารณายอมรับว่า เรามีอารมณ์โกรธ 2. ตั้งสตทิ ำ� ใหส้ งบลงกอ่ น อาจจะใช้การนบั เลข / ก�ำหนดลมหายใจ / ผอ่ นคลาย / ทอ่ งไว้วา่ เย็นเขา้ ไว้ ฉนั ตงั้ ใจจะไม่ใหเ้ รือ่ งรุนแรงเกดิ ขน้ึ 3. แสดงความร้สู ึกของเราไดแ้ ต่ตอ้ งไมก่ า้ วร้าว และไม่ละเมิดสิทธิผู้อืน่ 4. พจิ ารณาสาเหตุโดยพยายามเปดิ ใจใหก้ วา้ ง และยืดหยนุ่ 5. หาทางออก หรือแก้ปญั หาที่เหมาะสม หมายเหตุ 1. อย่าเกบ็ ความโกรธเพราะจะท�ำใหเ้ ปน็ คนเครยี ดง่าย ระบายความโกรธ ออกมา ถ้าวา่ คนอ่ืนไมไ่ ด้ ให้เขยี นกระดาษหรอื เล่นกฬี าที่ออกแรง เช่น แบดมนิ ตนั ฟุตบอล ว่ายน�้ำ (ห้ามแข่งขันเพราะจำ� ท�ำให้เครยี ดมากขึน้ ) หรอื หางานอดิเรกท�ำ เชน่ ปลกู ตน้ ไม้ ดหู นงั ฟงั เพลง แบบฝกึ หัด ผลเสยี ของการควบคมุ อารมณ์ไม่ได้ แบบฝึกหดั ที่ 1 สถานการณ์ที่ 14 หมปู ง้ิ สถานการณ์ที่ 14 หมูป้ิง นักเรยี นจะปฏิบตั อิ ย่างไรเพอื่ ไม่ใหเ้ กิดเหตกุ ารณค์ ล้ายกับหมปู งิ้ .... แบบฝึกหดั ที่ 2 สถานการณท์ ่ี 15 เหตเุ กิดเพราะใคร สถานการณ์ที่ 15 นักเรยี นจะปฏบิ ัติอย่างไรเพือ่ ไม่ให้เกิดเหตุการณ์คลา้ ยเรอื่ งเหตเุ กิดเพราะใคร.... เหตุเกิดเพราะใคร หมายเหตุ 2 ไม่มกี ารสร้างสถานการณ์หรอื สมมุ ติเหตุการณ์ไดเ้ หมือนจรงิ ในดา้ น การฝกึ ปฏบิ ัตกิ ารควบคุมอารมณ์ นกั เรียนจงึ ตอ้ งอาศัยการเรียนรู้ และเทคนิคและ น�ำไปฝกึ ฝนเอง โดยนกั เรยี นต้องฝึกภาคปฏิบัตแิ ละลงบนั ทึกในแบบบันทึกเหตกุ ารณ์ ประจ�ำวันทุกคร้ัง • สรปุ แนวคดิ ที่ไดจ้ ากกิจกรรม อารมณ์สามารถเกิดขึ้นได้กับทุกคน ซึ่งเป็นเรื่องธรรมดา แต่อารมณ์ในทางลบจะมีผลเสียต่อมนุษย์ อย่างมากทงั้ ดา้ นร่างกายและจติ ใจ รวมถงึ การอยู่รอดในสงั คม ดังน้นั บุคคลจงึ ควรรู้เท่าทนั อารมณ์ และฝึก ควบคมุ อารมณข์ องตนเอง ตลอดจนวธิ กี ารแสดงออกทเี่ หมาะสม เพอื่ หลกี เลยี่ งและปอ้ งกนั สถานการณท์ ร่ี นุ แรง เช่น การท�ำรา้ ยผู้อื่น ซง่ึ ถอื เป็นการกอ่ อาชญากรรม • การประเมนิ ผล 1. จากการอภิปรายร่วมกันในระหว่างด�ำเนนิ กจิ กรรม 2. พจิ ารณาค�ำตอบจากใบกิจกรรม 72

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth ใบกิจกรรมที่ 10 การควบคมุ อารมณ์ 1. สอบถามนกั เรียนว่า อารมณ์เกี่ยวข้องกบั ชีวติ ประจ�ำวันอยา่ งไรบา้ ง.. 2. เล่าสถานการณท์ ี่ 13 นายพักรบ สอบถามนกั เรยี นว่า เพราะเหตุใด พกั รบจงึ ถกู สุนขั กดั ... 3. นกั เรียนจะปฏบิ ตั อิ ย่างไรเพ่อื ไม่ให้เกดิ เหตุการณ์คลา้ ยกบั หมูปิ้ง.... 4. นกั เรียนจะปฏบิ ัติอยา่ งไร เพ่ือไม่ใหเ้ กิดเหตุการณ์คลา้ ยเร่ือง เหตุเกิดเพราะใคร.. ภาพสนุ ขั สถานการณ์ที่ 13 นายพักรบ พักรบเดินหัวเสียออกจากบ้านเพราะโดนแม่ดุท่ีผลการเรียนของเขาตกต�่ำลงมาก ระหว่างทางพบกับ เดก็ กลมุ่ หนงึ่ กำ� ลงั ไลต่ สี นุ ขั อยู่ จนมนั วง่ิ หนตี ดิ กำ� แพงและไมม่ ที างหนไี ปไหนเพราะเดก็ รมุ ลอ้ มพรอ้ มกบั ถอื ไม้ จะตมี นั ทนั ใดนนั้ สนุ ขั ทไี่ มม่ ที างสตู้ วั นนั้ กเ็ หา่ และขดู่ ว้ ยเสยี งอนั ดงั ตง้ั ทา่ จะกดั ทำ� ใหเ้ ดก็ กลมุ่ นนั้ ชะงกั ไมก่ ลา้ เขา้ ใกล้ แตพ่ ักรบตะโกนบอกวา่ ไมต่ อ้ งกลวั เราจดั การเอง วา่ แลว้ พักรบก็เดินเขา้ ไปหาสนุ ัขพรอ้ มไม้อันยาว แต่ขณะท่ีพักรบไม่ทันระวังตัวสนุ ัขกก็ ระโจนเขา้ กดั พกั รบหลายท่ี และว่งิ หนีอย่างรวดเร็ว เดก็ ทุกคนตกใจร้อง หาคนชว่ ย ในขณะทพี่ กั รบลม้ ลง และนอนร้องด้วยความเจ็บปวด ภาพหมูป้ิง สถานการณท์ ี่ 14 หมูปิ้ง ชายคนหน่ึงพักอยู่ในย่านชุมชนเขตกรุงเทพมหานคร ทุกเช้าเขาต้องซ้ือข้าวเหนียวหมูปิ้งไปให้ ครอบครัว จ�ำนวน 15 ไมท้ กุ วัน จนเป็นท่ีสนทิ สนมกบั แมค่ ้าเปน็ อย่างดี โดยทุกวนั แมค่ ้าจะเตรียมไวใ้ ห้ เขาเสมอ วนั หน่ึง มีเด็กคนหนง่ึ มาซ้อื หมูปง้ิ บอกกับคนขายหมูปงิ้ ว่า วนั นผ้ี มสอบ รบี มากเลย ยังไม่ได้กนิ ขา้ วเช้า ขอซือ้ หมปู ิง้ 5 ไม้กอ่ นนะ แตข่ ณะนัน้ หมูป้ิงยงั ไมส่ กุ ซ่ึงเปน็ ขณะเดยี วกับทช่ี ายผู้นนั้ มารบั หมูปิง้ พอดี แมค่ า้ หมปู ิ้ง เม่อื ทราบว่า เด็กยังไม่ได้กินข้าวและจะรบี ไปสอบ แมค่ า้ จงึ ดงึ หมปู ิ้งจำ� นวน 5 ไม้จากในถุง 73

คูม่ ือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื ส�ำเรจ็ รปู ยคุ ดจิ ติ อล ของชายคนนั้นส่งให้เด็กน้อยไป แล้วบอกว่า คุณกรุณารอสักแป๊บหน่ึงนะ ประมาณ 5 นาที วันนี้หมูสุก ไมท่ นั ชายผนู้ น้ั โมโหมาก ทำ� ไมแมค่ า้ เอาหมขู องตนใหค้ นอนื่ ไป ผมเปน็ ลกู คา้ ประจำ� ซอ้ื ทกุ วนั มาเปน็ ปี ๆ แลว้ ไม่เอาแล้ว ไมซ่ อ้ื อีกแลว้ และเขาก็ขับรถออกไป เขาขับรถวนอยูห่ ลายรอบเพราะไม่มที ี่จอดรถพอที่จะหาซือ้ หมปู ิ้งทีอ่ นื่ ได้ เวลาผ่านไป 20 นาที เขาจึงตอ้ งซอื้ น้�ำเตา้ หู้กลับบ้าน ชายผนู้ ้นั หลงั จากหายโมโหแล้ว กลับมา นงั่ นึกดูอกี ทีเขาทำ� อะไรลงไป.........เขาทำ� ถกู แลว้ หรอื .....ตอ่ ไปจะซื้อหมปู งิ้ ได้ท่ีไหน สถานการณ์ท่ี 15 เหตุเกิดเพราะใคร หลังงานกีฬาสีของโรงเรียนมัธยมแห่งหน่ึง มีนักเรียนชายสองคนชกต่อยกัน ระหว่างต่อสู้กันอยู่นั้น คนหนึ่งถูกยิงและเสียชีวิตขณะน�ำส่งโรงพยาบาล ต�ำรวจจับกุมคู่กรณีและตั้งข้อหาฆ่าผู้อ่ืน จากปากค�ำของ ผ้เู หน็ เหตกุ ารณ์ การต่อสูเ้ กิดขึ้นเพราะผตู้ ายได้กล่าวล้อเลยี นค่กู รณีว่าขีแ้ พ้ แข่งฟตุ บอลกแ็ พ้ ว่าไมเ่ อาไหน และผเู้ ห็นเหตุการณ์ยงั กล่าวอกี ว่า ทง้ั คดู่ ม่ื สุรามาด้วย ภาพคนทะเลาะกนั 74

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กิจกรรมที่ 11 การเข้าใจผ้อู ่นื และการรบั ผดิ ชอบตอ่ สงั คม • วัตถุประสงค์ 1. เพอื่ ใหน้ ักเรียนเรยี นรทู้ ่ีจะเขา้ ใจผอู้ นื่ และร่วมรับผดิ ชอบต่อสงั คม 2. เพอ่ื ใหน้ กั เรยี นเข้าใจพทุ ธสภุ าษิตท่ีวา่ “เมตตาเปน็ เครือ่ งค้�ำจุนโลก” • เวลา 60 นาที • วิธีด�ำเนนิ กจิ กรรม ส่ืออุปกรณ์ ใบกจิ กรรม วธิ ีด�ำเนนิ การ สถานการณ์ที่ 16 1. เล่าสถานการณ์ท่ี 16 ใครเอาไป ใครเอาไป ให้นักเรยี นร่วมกันอภิปรายวา่ ใครผิด.... 2. เล่าสถานการณ์ที่ 17 หากนิ ง่ายแต่เสียหายมหาศาล สถานการณท์ ี่ 17 หากนิ งา่ ยแตเ่ สียหาย มหาศาล 3. เลา่ สถานการณท์ ่ี 18 เด็กชายขายขวด สถานการณท์ ี่ 18 เดก็ ชายขายขวด 4. เล่าสถานการณ์ท่ี 19 ทหารกลา้ สถานการณ์ท่ี 19 ทหารกล้า ให้นักเรยี นร่วมอภปิ รายว่า มีความคดิ เห็นอย่างไรกับ 4 เรอ่ื งที่ได้รับร้ใู น วนั น.ี้ ...... • สรปุ แนวคิดที่ได้จากกจิ กรรม มนษุ ย์เปน็ สัตว์สังคม การท่ีจะอยู่ร่วมกันอยา่ งสงบสขุ ต้องมคี วามเข้าใจ และเห็นใจผอู้ ื่น เอาใจเขา มาใส่ใจเรา เพราะเมตตาเป็นเคร่อื งคำ้� จนุ โลก การมโี อกาสได้ชว่ ยเหลือผู้อ่ืนหรือทำ� คณุ ตอ่ ประเทศนบั ไดว้ ่า มปี ระโยชน์มาก ถึงแม้เราไม่มโี อกาสชว่ ยเหลือผอู้ ่ืนแต่ก็ต้องไม่สรา้ งปญั หา หรือก่อความเดอื ดรอ้ นใหส้ งั คม ถา้ ท�ำไดด้ ังนี้ กน็ บั ว่าท�ำคณุ ประโยชน์ตอ่ สงั คมอย่างหน่ึง • การประเมนิ ผล 1. จากการอภิปรายร่วมกนั ในระหว่างด�ำเนนิ กจิ กรรม 2. พจิ ารณาค�ำตอบจากใบกิจกรรม สถานการณท์ ่ี 16 ใครเอาไป มาลกี ับสมใจเป็นเพื่อนรว่ มชั้นเรียนเดียวกัน นัง่ โต๊ะใกล้กันแตไ่ มส่ นทิ กนั มากนัก วนั หนึง่ เวลาใกลเ้ ท่ียง มาลเี หน็ สมใจยงั นง่ั อา่ นหนงั สอื อยทู่ ี่โตะ๊ จงึ ลกุ ไปเขา้ หอ้ งนำ�้ และวางกระเปา๋ สตางค์ใบเลก็ ไวบ้ นโตะ๊ แตเ่ มอื่ กลบั 75

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เร็จรปู ยคุ ดิจิตอล ออกมาจากห้องน�้ำ ก็ไม่เหน็ กระเปา๋ ของเธอแลว้ มาลีจงึ ถามสมใจวา่ เหน็ กระเป๋าใบเล็กของฉนั หรอื ไม่ สมใจ ตอบวา่ ไม่เหน็ เพราะเมอื่ มาลไี ปเขา้ หอ้ งนำ้� สมใจกล็ ุกไปหาเพือ่ นพอดี แต่มาลยี นื ยันว่าวางของไว้ และเม่ือ ถามเพื่อนในหอ้ งแล้ว เพือ่ นบอกวา่ ไม่เหน็ มาลีจงึ โทษสมใจว่าขโมยไป สมใจบอกวา่ ไมไ่ ด้เอาไป ท้ังสองจึง ทะเลาะกนั อย่างรุนแรง พอดีอาจารยผ์ ่านมาเหน็ เหตุการณเ์ ขา้ ให้เพ่ือนท้งั ห้องช่วยกันหา ปรากฏว่ากระเปา๋ ดงั กลา่ วตกอยู่ในซอกของโตะ๊ ตวั หนง่ึ ครูใหม้ าลขี อโทษสมใจ แตม่ าลกี ็ไมข่ อโทษเพราะโกรธทส่ี มใจทำ� ของเธอ ตกแล้วไม่ยอมเก็บให้ ครูถามว่า ถ้าสมใจไม่ได้ท�ำของตกล่ะ มาลีบอกจะขอโทษ (ดูผลจากกล้องวงจรปิด เห็นเด็กผู้ชายว่งิ ชนโต๊ะของก็ลว่ งลงไป มาลีจึงขอโทษสมใจ) สถานการณท์ ่ี 17 หากนิ ง่ายแต่เสยี หายมหาศาล........ ภาพหากนิ ง่ายแต่เสียหายมหาศาล สถานการณท์ ่ี 18 เด็กชายขายขวด เกบ็ ขวดขายได้ 80,000 บาท บริจาคชว่ ยเด็กเอดสห์ มด เดก็ ชายซนุ อุ่ยซี อายุ 12 ปี อยโู่ รงเรยี นเสียหง ในเขตชางไค ซง่ึ เมืองนมี้ ีสถานที่เลยี้ งเด็กกำ� พรา้ ท่ี ตดิ เอดส์อยู่ ในเบอ้ื งต้นเขาน�ำเงินในกระปุ๊กออมสิน 920 บาท ไปบริจาค และคิดหาวิธีจะหาเงินไปบริจาค เพมิ่ ได้อย่างไร เขาไดไ้ ปเกบ็ ขวดขายและสะสมอดออมเป็นเวลา 2 ปี ไดเ้ งินทั้งสิน้ 83,000 บาท เขาบริจาค เงินให้เด็กก�ำพร้าท่ีติดเอดส์หมด มีหลายคนถามว่าเขาท�ำท�ำไม เขาตอบว่า ผมเสียใจเหมือนกันในเมื่อผม ท�ำดีท�ำไมเพื่อนถงึ ไมเ่ ห็นด้วย ผมแคอ่ ยากจะใหค้ วามรกั ความเอ้อื อาทรต่อเด็กกำ� พร้า พวกเขาจะร้สู กึ วา่ ไม่ เดียวดายถ้าเห็นว่ามีพวกเราห่วงใยอยู่ บางครั้งผมอยากใช้เงินซื้อของเล่นเหมือนกันแต่คิดว่าไม่จ�ำเป็น แต่สำ� หรบั เด็กกำ� พรา้ แล้วเงนิ นช้ี ่วยซ้ืออาหารให้พวกเขาได้ (ภาพอยู่หนา้ 77) 76

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth ทึง่ ! เดก็ วยั 12 เกบ็ ขวดขายได้ 8 หม่ืน บรจิ าคชว่ ยเดก็ เอดสห์ มด เม่ือ 3 ธ.ค. หนังสือพิมพ์ไชน่าเดลี่ รายงานว่า เด็กชายซุนของจีน ได้รับรางวัลระดับชาติเน่ืองในวันเอดส์โลก หลังจากเด็กรายน้ีท�ำท�ำความดีด้วย การบริจาคเงิน ถึง 20,000 หยวน หรือ 83,000 บาท ที่ได้จากการเก็บ-ขาย ขวดพลาสติกน้�ำอัดลมและน�้ำผลไม้ 160,000 ใบ ให้กับเด็กก�ำพร้าในหมู่บ้าน ทเี่ ชื้อเอดสร์ ะบาดในมณฑลเหอหนาน พร้อมกับยงั บริจาคหนังสอื ให้อีก 800 เล่ม เดก็ ชายซุนเรียนอยู่โรงเรียนเสยี่ วหง เร่ิมระดมเงนิ ทุนตั้งแต่เม่อื 2 ปีกอ่ น เม่ือได้ยินว่าจะมีการก่อสร้างสถานเลี้ยงเด็กก�ำพร้าไชนีส เรด ริบบ้ิน ในเขต ชางไคให้กับผู้ติดเช้ือเฮชไอวีที่ตกเป็นเหยื่อจากการขายเลือดประทังชีวิต ทีแรกเด็กชายซนุ น�ำเงินในกระปุกทเ่ี ก็บไว้ 222 หยวนหรอื 920 บาทไปบริจาค จากนั้นใช้วิธีหาเงินด้วยการเก็บขวดพลาสติกตามถนนเวลาเลิกเรียนไปขาย แม้ว่าจะถกู เพอ่ื นล้อ “ผมเสยี ใจเหมอื นกนั ในเมอ่ื ผมทำ� ความดี ทำ� ไมเพอ่ื นถงึ ไมเ่ หน็ ดว้ ย ผมแคอ่ ยากจะใหค้ วามรกั และอาทร ตอ่ เดก็ กำ� พร้าทต่ี ิดเชอื้ เอดส์ พวกเขาจะได้ไม่รสู้ กึ เดียวดาย ถ้าเหน็ ว่าเราทกุ คนห่วงใย” เดก็ ชายซุนกลา่ ว รายงานระบวุ ่าพอ่ แม่ของเดก็ ชายซนุ มรี ายไดเ้ ดอื นละ 8,300 บาทเทา่ นนั้ แมเ่ ตือนด้วยวา่ ไม่อยากให้ ซุนใชเ้ วลาไปเก็บขวดมากเกินไป เพราะกลวั จะกระทบสขุ ภาพและบางครั้งบอกว่าใหซ้ ื้อของใหต้ น ภาพความแตกตา่ งระหวา่ งสงั คม 77

คู่มือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เร็จรปู ยคุ ดจิ ิตอล สถานการณท์ ี่ 19 ทหารกล้า ร้อยตำ� รวจเอก ธรณิศ ศรสี ุข ผู้บังคบั หมวด (สญั ญาบัตร 1) กองรอ้ ยรบพิเศษที่ 1 กองกำ� กบั การ 1 กองบังคับการสนับสนนุ ทางอากาศ กองบัญชาการต�ำรวจตระเวนชายแดน เมอื่ วนั ที่ 29 กนั ยายน 2550 เวลาประมาณ 08.00 น. ได้นำ� กำ� ลังออกลาดตระเวนโดยรถจกั รยานยนต์ ตามยุทธวิธเี พือ่ ตรวจพ้ืนทีร่ บั ผิดชอบ และป้องกันผู้กอ่ ความไมส่ งบดกั ซุม่ โจมตีขบวนรถยนต์ของทางราชการ ทข่ี นส่งหีบบัตรเลือกตง้ั นกั เรียนสภาเทศบาล ต.บันนังสตา จ.ยะลา ขณะลาดตระเวนตามถนนสายสรุ าษฏร์ -บา้ นภกั ดี มาถึง ม.5 ต.เขือ่ นบางลาง อ.บนั นงั สตา จ.ยะลา ซ่ึงเปน็ ทางโค้งลงเขา ด้านขา้ งเปน็ เนินดนิ สงู ประกอบกับมีป่ารกทึบทั้งสองขา้ งทาง ไดถ้ กู กลมุ่ ผ้กู ่อความไมส่ งบ ดกั ซมุ่ โจมตี ร.ต.อ.ธรณศิ ศรสี ขุ หัวหนา้ ชุดลาดตระเวน ได้ตอบโต้การซุ่มโจมตีและไล่ติดตาม ระหว่างท่ีไล่ติดตามฝ่ายกลุ่มก่อความไม่สงบได้ใช้ อาวุธปนื ยิงตอบโต้ ถกู ร.ต.อ.ธรณศิ ศรสี ุข บริเวณศีรษะ เสียชีวิตในทเ่ี กิดเหตุวันท่ี 7 ตุลาคม 2550 สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เสดจ็ พระราชดำ� เนินมาเป็นองค์ ประธาน ในพธิ พี ระราชทานเพลิง ร.ต.อ.ธรณศิ ศรีสขุ ณ จงั หวดั ขอนแกน่ และมพี ระราชเสาวนยี ์ต่อครอบครัว ดงั น้ี “รอ้ ยตำ� รวจเอกธรณศิ ศรสี ขุ เปน็ ผทู้ เ่ี สยี สละและรกั ชาตอิ ยา่ งมาก บคุ คลอนื่ ควรนำ� มาเปน็ แบบอยา่ ง เวลา นป้ี ระเทศชาตติ อ้ งการคนอยา่ งนี้ เพราะสถานการณภ์ าคใตย้ งั มคี วามรนุ แรงและอนั ตรายมาก จงึ อยากใหท้ กุ คน ทมุ่ เทการปฏิบตั หิ น้าที่ ขอใหท้ ุกคนชว่ ยกนั ” นอกจากน้นั พระองค์ท่านได้ตรสั ว่า “เรามางานนเี้ พอื่ ใหเ้ กียรตแิ ก่ เขา และขอบใจต่อครอบครวั ของผู้กองแคนทเ่ี ลีย้ งลกู ให้เปน็ คนดี” ใบกิจกรรมท่ี 11 การเข้าใจผ้อู นื่ และการรบั ผดิ ชอบต่อสงั คม 1. เลา่ สถานการณท์ ี่ 16 ใครเอาไป ให้นกั เรยี นรว่ มกันอภปิ รายวา่ ใครผดิ ... 2. ใหน้ กั เรยี นร่วมอภิปรายวา่ มีความคิดเห็นอยา่ งไรกับ 4 เร่อื งที่ได้รบั รใู้ นวนั น.ี้ ...... 78

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กิจกรรมท่ี 12 สมาธิ การตระหนกั รใู้ นตน • วัตถุประสงค์ 1. เพือ่ ใหน้ ักเรยี นเขา้ ใจถงึ ประโยชน์ของการท�ำสมาธิ 2. เพอื่ ให้นักเรียนสามารถปฏิบตั สิ มาธิไดด้ ้วยตนเอง • เวลา 60 นาที สอ่ื อุปกรณ์ • วิธีดำ� เนินกจิ กรรม ใบกจิ กรรม วิธีดำ� เนินการ 1. ถามนกั เรยี นว่าสมาธิคอื อะไร......................................... ประโยชนข์ องสมาธคิ อื อะไร............................................. ใครเคยฝึกสมาธมิ าบา้ งแลว้ ............................................. 2. บรรยายสรปุ เกี่ยวกบั สมาธิ สมาธิ คือ การตั้งใจทำ� จติ ใจใหส้ งบแนว่ แน่อย่กู บั สง่ิ ใดสิง่ หนึ่งไมฟ่ งุ้ ซ่าน อยู่กับ ปจั จุบัน ประเภทของสมาธิ พระครนู ำ� ฝึก สมาธแิ บง่ ตามวัตถปุ ระสงค์ของการปฏบิ ตั ิ มี 2 ประเภทคอื 1. สมั มาสมาธิ มงุ่ นพิ พาน คือการต้งั จติ ทำ� สมาธิ ขม่ อารมณ์หรือกเิ ลส ให้ระงบั ช่วั คราว 2. วปิ ัสสนากรรมฐาน มุง่ สร้างปัญญา ให้เห็นตามจริง ไม่ยดึ ติด กำ� หนดอารมณ์ ใหอ้ ยกู่ ับปจั จุบนั ประโยชน์ของสมาธิ 1. ทางด้านร่างกาย ชีพจรเต้นช้า สม่ำ� เสมอ การหายใจชา้ ลง มีผลดีตอ่ ระบบ ภูมิคุ้มกนั 2. ดา้ นสุขภาพ ชว่ ยลดอาการปวดศรี ษะและอาการอืน่ ๆ ได้ 3. ดา้ นครอบครวั ลดความขดั แยง้ ในครอบครัว 4. ดา้ นสังคม เมือ่ สมาธดิ ี มีความคิดสร้างสรรคผ์ ลงานดี มคี วามเจริญกา้ วหนา้ ในการทำ� งาน 5. ด้านจิตใจ ท�ำให้ผอ่ นคลาย ลดความเครยี ด นอกจากน้ี การปฏิบตั ิสมาธิ ยงั ทำ� ใหร้ า่ งกายหล่ังสารเอนโดรฟนิ มีผลท�ำใหส้ ดช่นื สุขสบาย 3. ฝกึ ปฏบิ ัติน่ังสมาธิ • สรปุ แนวคิดทไ่ี ดจ้ ากกิจกรรม จติ ทเี่ ปน็ สมาธเิ ปน็ จติ ทมี่ พี ลงั สามารถนำ� ไปใชป้ ระโยชนต์ า่ ง ๆ ได้ เชน่ ความคดิ สรา้ งสรรค์ เมอื่ จติ สงบ ใจเยน็ ไม่หงุดหงดิ ไมฟ่ งุ้ ซ่าน ลดความเครยี ดได้ 79

คู่มือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื ส�ำเร็จรปู ยคุ ดจิ ิตอล • การประเมินผล จากการฝึกภาคปฏิบัติ ใบกจิ กรรมท่ี 12 สมาธิ / การตระหนกั รู้ในตน ถามนกั เรยี นว่าสมาธิคอื อะไร......................................... ประโยชน์ของสมาธิคืออะไร............................................. ใครเคยฝึกสมาธมิ าบ้างแลว้ ............................................. ภาพการนั่งสมาธิ 80

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กิจกรรมที่ 13 เทคนิคการคลายเครยี ด • วตั ถปุ ระสงค์ 1. เพือ่ ให้นกั เรียนเรียนรู้สาเหตขุ องความเครียด 2. เพอื่ ใหน้ ักเรยี นสามารถเลอื กแนวทางการจดั การกับความเครียดได้ 3. เพื่อให้นักเรียนปฏิบัตแิ ละลงมือจดั การกบั ปัญหา หรือความเครยี ดของตนเองและผู้อ่นื ได้ • เวลา 60 นาที • วิธีด�ำเนนิ กิจกรรม ส่ืออุปกรณ์ ใบกจิ กรรม วธิ ดี �ำเนนิ การ สถานการณท์ ่ี 20 1. ถามนักเรยี นว่า “ใครไมเ่ คยมคี วามเครียดเลย” ท�ำอย่างไรดี 2. แล้วเราจะรไู้ ดอ้ ย่างไรว่า อย่างไหนเครยี ดมากเครียดนอ้ ย สถานการณ์ ก. ครูใหญแ่ จ้งใหเ้ ดก็ ชายแดงเขา้ พบภายในครึ่งช่ัวโมง สถานการณ์ ข. ครูใหญ่แจ้งใหเ้ ดก็ ชายแดงเขา้ พบในวนั พร่งุ น้ี สถานการณ์ ก. หรือ ข. เครยี ดมากกว่ากนั เพราะอะไร......... 3. นกั เรียนคิดวา่ มีวิธีคลายเครียดอยา่ งไรบ้าง .. 4. เลา่ สถานการณท์ ่ี 20 ทำ� อยา่ งไรดี ในสถานการณ์นี้ เดก็ ชายแดงเครยี ดมากนอ้ ยเพยี งไร... ถ้านักเรียนเป็นเดก็ ชายแดงจะท�ำอยา่ งไร ……… เรียนรเู้ รื่องความเครยี ด 1. ความเครยี ดเป็นส่วนหน่ึงในชวี ิตประจำ� วันท่ที กุ คนต้องประสบ ความเครยี ดเป็น สภาวะจติ ใจของคนในดา้ นอารมณ์และความรู้สกึ ทีเ่ กิดขนึ้ เมือ่ เผชิญกับสิ่งต่าง ๆ ที่มาคกุ คามทั้งภายนอกและภายในตัวบคุ คล รวมทัง้ สภาพแวดลอ้ มต่าง ๆ ที่ทำ� ให้เกดิ ความกดดัน / วิตกกังวล / ความขัดแย้ง / ความคับข้องใจ ซง่ึ ท�ำให้ รา่ งกายและจติ ใจเกดิ การปรบั ตวั เพ่อื รักษาสมดุลไว้ โดยแสดงออกทางดา้ น รา่ งกาย จิตใจ และพฤติกรรม เช่น หวั ใจเต้นเรว็ / หายใจเร็ว / ความดนั เลอื ดสงู / มอื สน่ั / เหงื่อออกมาก / นอนไมห่ ลับ / ไม่มสี มาธิ / หงดุ หงิดง่าย / วติ กกังวล ฯลฯ ซงึ่ จะแตกต่างกนั ไปแตล่ ะบคุ คล 2. ระดับของความเครยี ด แบ่งได้เปน็ 3 ระดับ 1. เล็กน้อย สว่ นใหญ่มักเกดิ ในชวี ิตประจำ� วัน และเกิดข้ึนในเวลาสน้ั ๆ เชน่ รถติด ขับรถเรว็ เกินก�ำหนด สมั ภาษณ์งาน เปน็ ต้น 2. ปานกลาง ระยะเวลาของความเครยี ดจะนานกวา่ อาจกนิ เวลาเป็นชั่วโมง เปน็ วนั เช่น ความขดั แยง้ ระหว่างเพอ่ื น การท�ำงานหนัก 3. รุนแรง ความเครยี ดจะกนิ ระยะเวลานานเป็นเดอื นเปน็ ปี และส่งผลต่อการ ด�ำเนนิ ชีวิต เชน่ เปน็ โรคร้ายแรง / ถูกใหอ้ อกจากงาน เป็นต้น หมายเหตุ 1 ระดบั ความเครยี ดจะแตกตา่ งกันในแต่ละบคุ คลข้ึนอยู่กบั การปรบั ตัว และ การจัดการกับความเครยี ดนั้น 81

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เรจ็ รปู ยคุ ดจิ ิตอล วธิ ดี ำ� เนินการ สือ่ อปุ กรณ์ หมายเหตุ 2 ความเครียดถ้ามีในระดบั ไมร่ ุนแรง สามารถเปน็ แรงผลกั ให้มพี ลงั ใน การต่อสู้ หรือแกไ้ ขปญั หา เช่น การดูถูกเอาไวม้ าก / เด็กคนนีเ้ อาดีไมไ่ ด้ / เด็กคนน้ี กจ็ ะพยายามท�ำทกุ วธิ ที างเพือ่ ลบคำ� สบประมาทน้ัน 3. สาเหตุความเครยี ดในวัยรุ่น ใบกิจกรรม - ทางด้านรา่ งกาย มีโรคประจำ� ตัว / เจ็บปว่ ยบอ่ ย / พิการไมส่ มส่วน / รา่ งกาย มีการเปลยี่ นแปลงอย่างรวดเรว็ / อ้วนไป / ผอมไป / ไมห่ ล่อ / ไม่สวย - ทางดา้ นจติ ใจ อารมณ์ไม่มั่นคง / ออ่ นไหวง่าย / เจา้ ระเบยี บบางครง้ั / จรงิ จังกับชวี ิต / อยากรู้ / อยากลอง / ยังต้องพ่ึงพาคนอืน่ / รสู้ ึกด้อยกว่าผู้อื่น / ตอ้ งการอสิ ระและการยอมรบั - ทางดา้ นครอบครัว สังคม สิ่งแวดล้อม เข้าโรงเรียนใหม่ เรียนตอ่ แฟน การเลยี้ งดูท่เี ขม้ งวดเกนิ ไป สภาพครอบครัวแตกแยก ตดิ สิ่งเสพติด สูญเสยี ของรัก ฐานะทางเศรษฐกจิ ของพ่อแม่ สัมพนั ธภาพที่ไมด่ ีระหวา่ งเพ่ือน ครู และพอ่ แม่ 4. การจัดการกับความเครียด เป็นกลวิธที บ่ี ุคคลลงมือดำ� เนนิ การเพ่อื จัดการและ สถานการณ์ที่ 20 ควบคมุ สถานการณ์ท่ีกอ่ ใหเ้ กิดความเครยี ด และเพอื่ ลดระดับความเครยี ดน้ัน ทำ� อย่างไรดี แบง่ ได้ 2 แบบ คือ 1. มงุ่ จดั การท่ีอารมณ์ คือพยายามท่จี ะควบคมุ หรือบรรเทาอารมณท์ ี่ไมพ่ งึ ประสงค์ที่มีสาเหตมุ าจากสถานการณน์ ั้น โดยไมไ่ ด้เปล่ียนแปลงหรือจดั การ กบั สถานการณ์นัน้ เชน่ ความเครยี ดทคี่ ดิ วา่ ตนเองไมม่ คี ่า โดยเม่ือทกั ทาย คนรู้จกั แลว้ ไมม่ กี ารตอบสนอง และคดิ ว่าเขาไม่อยากพดู กบั เราหรอื เปลา่ ถา้ เปน็ ในลกั ษณะน้ี ก็ต้องเปลย่ี นวธิ คี ิด เชน่ เขาอาจไมท่ นั เห็นเรา 2. มงุ่ เนน้ ทก่ี ารจัดการกับปัญหา คือ พยายามทำ� ความเขา้ ใจกับปญั หาวา่ ปัญหาคืออะไร สาเหตุเปน็ อย่างไร มีทางออกไหม โดยใช้เกณฑแ์ ละเทคนิค การตดิ สินใจมาช่วย และเลอื กวธิ ีทด่ี ีท่สี ุด 5. เทคนิคของการคลายเครียด 1. ใช้เทคนิคการผ่อนคลายท่ีเหมาะสมกับตนเอง เช่น การก�ำหนดลมหายใจ / การนับเลข / โยคะ / ผอ่ นคลายกล้ามเนื้อ / สวดมนต์ / ท�ำสมาธิ / ปล่อยวาง และฝกึ การใหอ้ ภยั ฯลฯ 2. หางานอดิเรกทำ� เช่น ปลูกตน้ ไม้ นอน ดูหนงั ฟังเพลง ฯลฯ 3. ดูแลสุขภาพร่างกายใหแ้ ขง็ แรง ทั้งเร่อื งอาหาร ออกก�ำลงั กาย และการพักผอ่ นทีเ่ พียงพอ 4. ระบายออกโดยการเลน่ กฬี าทต่ี อ้ งออกแรง เชน่ วง่ิ บาสเกตบอล ฟตุ บอล ฯลฯ 5. หลีกเลย่ี งการแข่งขนั 6. ใชก้ ลไกในการป้องกันตนเองในบางครงั้ เชน่ หนี หรอื เลี่ยง 7. พดู คยุ กับคนท่ีไวใ้ จได้ เป็นการเปิดโอกาสให้เราได้มีโอกาสแลกเปลยี่ น ความเหน็ ของเรากับบุคคลอ่ืน และเป็นการช่วยให้เราไดร้ ะบายความรูส้ กึ อดึ อดั ออกมา 8. เรียนรู้ทีจ่ ะอยูก่ บั ความเครยี ดและหาบุคคลทส่ี ามารถพอทช่ี ว่ ยเราได้ 9. ปรับความคิดและอารมณ์ ฝึกคดิ ในแงบ่ วก เพราะความคดิ เปน็ ปัจจยั ทีจ่ ะช่วยให้เราปรับเปลีย่ นพฤตกิ รรม 10. ใชเ้ หตุผลในการแกไ้ ขปัญหารวมถงึ ทักษะในการตดั สินใจ 82

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth วธิ ดี �ำเนนิ การ สื่ออปุ กรณ์ แบบฝึกหัดสถานการณ์ท่ี 21 เบื่อบา้ น สถานการณท์ ่ี 21 นกั เรียนคิดว่า สายรุ้ง มีความเครียดอยู่ในระดบั ใด... เบือ่ บา้ น นกั เรยี นมีวธิ ีใดชว่ ยสายรงุ้ ไดบ้ ้าง..... หมายเหตุ สถานการณ์ในแบบฝกึ หดั เปน็ การสรา้ งหรือสมมุตขิ ึน้ ใชเ้ ปน็ กรณีศึกษาได้ เพียงฝกึ ทกั ษะ การจะปรับหรอื ประยกุ ต์ใชจ้ ริงในชวี ิตประจำ� วนั นักเรยี นต้องเรยี นรู้ ด้วยตนเอง โดยนักเรยี นต้องบันทึกเหตุการณ์ต่าง ๆ ท่ีประสบ และนกั เรียนได้จดั การ โดยใชว้ ธิ ีใด ลงในแบบบนั ทกึ เหตุการณ์ประจำ� วนั ทกุ ครง้ั • สรุปแนวคดิ ท่ีได้จากกิจกรรม ในโลกนี้ ไมม่ ที ่ีไหนที่ความเครียดไปไม่ถงึ ความเครยี ดในระดับพอเหมาะเปน็ สิ่งทที่ ้าทาย ชว่ ยกระตนุ้ ให้มุ่งม่นั ทำ� งานใหส้ �ำเร็จตามเป้าหมาย แต่ความเครียดในระดับสูงจะเปน็ อนั ตราย อาจน�ำไปสู่ความเจ็บป่วย ทางจติ ทร่ี นุ แรง การเรยี นรแู้ ละฝกึ ทจ่ี ะจดั การกบั ความเครยี ดเปน็ การสรา้ งความพรอ้ มในการทจี่ ะสามารถเผชญิ กับปญั หาและหาทางออกไดอ้ ยา่ งเหมาะสม • การประเมนิ ผล จากการอภิปรายร่วมกัน จากการพจิ ารณาคำ� ตอบในใบกจิ กรรม ใบกิจกรรมท่ี 13 เทคนิคการคลายเครียด สถานการณ์ ก. หรือ ข. เครียดมากกวา่ กนั ............... เพราะอะไร......... ในสถานการณ์น้ี เด็กชายแดงเครยี ดมากนอ้ ยเพยี งไร... ถ้านักเรียนเปน็ เด็กชายแดงจะท�ำอยา่ งไร ……… นักเรียนคดิ ว่า สายรุง้ มีความเครยี ดอยู่ในระดับใด.... นกั เรียนมวี ธิ ีใดช่วยสายรงุ้ ไดบ้ า้ ง..... 83

คู่มือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เร็จรปู ยคุ ดจิ ติ อล สถานการณ์ที่ 20 ท�ำอย่างไรดี น.ส.ชมพูกำ� ลงั ศึกษาชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ี่ 4 และเสาร์อาทติ ยน์ ้ี น.ส.ชมพูและกลมุ่ เพื่อนวางแผนจะไป เทีย่ วบา้ นเพ่อื นทชี่ อื่ อ้อ ซ่ึงจะจัดงานประจำ� ปี พอถงึ วนั ศุกร์ น.ส.ชมพู ซึ่งจะเป็นผทู้ ี่นำ� รายงานของกล่มุ ไป ส่งอาจารย์ ขณะเดินจะไปโรงเรียนซึ่งต้องผ่านคลอง น.ส.ชมพูพบสุนัขก�ำลังกัดกันอยู่ และทันใดนั้นสุนัข ทั้งสองก็กระโจนมาทาง น.ส.ชมพู น.ส.ชมพูตกใจจึงว่ิงหนีและสะดุดก้อนหินล้มลง สมุดรายงานกระเด็น ตกลงไปในคลองเปียกหมดทั้งเล่ม น.ส.ชมพูเครียดและกลุ้มใจมากไม่รู้จะท�ำอย่างไร จะเอางานท่ีไหนไป สง่ อาจารย์ จะบอกอาจารยว์ า่ อยา่ งไร และวนั เสาร์จะไปเท่ียวกบั เพ่ือนไดอ้ ย่างไร ใหน้ ักเรยี นหาวธิ ชี ว่ ย น.ส.ชมพดู ว้ ย (หมายเหตุในเวลานน้ั ยงั ไมม่ ีคอมพวิ เตอร์ใช้) สถานการณท์ ี่ 21 เบ่ือบ้าน สายรงุ้ เปน็ ลกู สาวคนเดยี วซง่ึ อยตู่ ามลำ� พงั พอ่ แม่ ลกู แตพ่ อ่ กบั แมม่ ปี ากเสยี งกนั เปน็ ประจำ� เนอื่ งจาก แม่สืบรู้มาว่าพ่อมีเมียน้อยและน�ำเงินบางส่วนไปให้บ้านเมียน้อย ท�ำให้รายได้ท่ีมีอยู่ของครอบครัวไม่พอใช้ เหตุการณ์นท้ี ำ� ให้สายรุ้งเบอ่ื บา้ นมากไม่อยากอยบู่ า้ นเห็นพ่อกบั แมท่ ะเลาะกัน ภาพวธิ คี ลายเครียด 84

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กจิ กรรมที่ 14 ทักษะการปฏเิ สธ • วตั ถุประสงค์ 1. เพื่อให้นักเรยี นเรยี นรู้ถงึ หลกั การปฏิเสธที่เหมาะสม 2. เพื่อให้นักเรียนฝกึ ปฏิบัติทกั ษะการปฏเิ สธ เพ่ือนำ� ไปปรบั ใชก้ ลบั ชีวติ ประจำ� วนั • เวลา 60 นาที • วธิ ดี �ำเนินกจิ กรรม วธิ ีด�ำเนนิ การ สอ่ื อปุ กรณ์ 1. ให้นกั เรียนยกตัวอยา่ งสถานการณท์ ่ีไม่อยากปฏิบตั ิ หรือสถานการณ์ทคี่ บั ขอ้ งใจ ใบกจิ กรรม ซง่ึ นกั เรียนอยากจะปฏิเสธ / ไมอ่ ยากกระท�ำกจิ กรรมน้นั ๆ………….. 2. อธิบายการปฏเิ สธทเี่ หมาะสม (ปฏิเสธแตย่ งั รกั ษาสมั พันธภาพเดิมไว้อยู่) การปฏเิ สธเปน็ การเจรจาในเรอ่ื งท่นี ักเรียนไม่อยากกระทำ� ตามขอ้ เสนอหรือค�ำชกั ชวน ของเพอื่ นหรอื บุคคลรอบขา้ ง การปฏิเสธทดี่ ตี ้องน่มุ นวลเหมาะสมเพอ่ื รกั ษา สัมพนั ธภาพทดี่ ีระหวา่ งกันเอาไว้ หลกั การปฏิเสธ คือ 1. บอกปฏิเสธตามความร้สู กึ ของตนเอง เชน่ ฉันไมช่ อบ..... 2. เสนอแนวทางอน่ื ใหก้ บั คเู่ จรจา เชน่ เอาอยา่ งนด้ี ไี หม / ฉนั เหน็ วา่ เราควรจะ... 3. ตรวจดคู วามรู้สึกของคเู่ จรจากบั ข้อเสนอของเรา เชน่ คณุ คงจะเห็นดว้ ยกบั ฉันนะ / คงจะดีกบั เธอนะ 4. กลา่ วสรุปและขอบคุณเมอ่ื คูเ่ จรจาเห็นด้วย เช่น ขอบคณุ มากเลย / ดีใจจงั ท่ี เธอชอบ หมายเหตุ การปฏเิ สธอย่างนุ่มนวลเหมาะสม บางครั้งใช้ไมไ่ ด้ เพราะคู่เจรจา พยายามทีจ่ ะรบเรา้ เพ่อื ให้เราปฏิบัตติ ามค�ำชกั ชวนนน้ั โดยยกตัวอย่างสารพัด หรอื อาจอ้างเหตุผลตา่ ง ๆ นานาเพือ่ ให้เราสับสน หรือบางครัง้ ก็ข่มขเู่ พือ่ ให้ เรากลวั เชน่ เธอกลวั ใชไ่ หม / ทำ� ไมละ่ / คณุ โตแลว้ นะ / คนอน่ื กท็ ำ� กนั / ไมก่ ลา้ ซิ / ท�ำเปน็ เด็กไรเ้ ดียงสาไปได้ / นดิ ๆ หน่อย ๆ ไมเ่ ปน็ ไรม้ัง / ไมม่ ีใครร้หู รอกนา่ / จะท�ำหรอื ไม่ท�ำ... ไมท่ ำ� เจบ็ แน่ ฯลฯ ดงั นัน้ เราต้องปฏิเสธอยา่ งจรงิ จงั ซ่งึ มีอยู่ 3 ลกั ษณะ เลือกใหเ้ หมาะสมกบั สถานการณน์ น้ั ๆ 1. ปฏเิ สธซ้ำ� เช่น ไม่ / ฉนั บอกวา่ ไม่ 2. การผดั ผอ่ น เป็นการพยายามทีจ่ ะชว่ ยไม่ใหป้ ฏบิ ตั ิในเวลานนั้ เป็นการยดื เวลาไดร้ ะยะหนึง่ เช่น ฉนั ยงั ไม่พร้อม / เอาไวว้ นั หลงั นะ 3. การต่อรองเปน็ ความพยายามทจ่ี ะท�ำให้คู่เจรจาทำ� ในสง่ิ ที่ดกี วา่ เช่น เราไปทำ� อย่างอ่ืนกันดีกว่า / เราคิดวา่ วิธีน้ีไม่เหมาะลองแบบอน่ื ดีกว่าม้ัย แบบฝกึ หดั ฝกึ ทกั ษะปฏเิ สธ สถานการณ์ที่ 22 ไมด่ ีกวา่ สถานการณท์ ี่ 22 ไม่ดีกวา่ 85

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เรจ็ รปู ยคุ ดจิ ติ อล • สรุปแนวคิดท่ไี ด้จากกิจกรรม ทักษะการปฏิเสธเป็นวธิ กี ารทีเ่ รามักจะใชเ้ ลี่ยงหรอื ไม่ปฏบิ ัติในสง่ิ ที่ไมช่ อบ ซ่งึ ถ้าร้ถู ึงหลักการปฏเิ สธที่ เหมาะสม กส็ ามารถทจ่ี ะเอาตวั รอดได้ และยงั เปน็ การรกั ษาสมั พนั ธภาพทดี่ ตี อ่ เพอ่ื นหรอื บคุ คลรอบขา้ งไดด้ ว้ ย แต่ต้องผ่านการฝกึ ฝนจงึ จะสามารถนำ� ไปใชใ้ นยามคบั ขันได้อย่างมปี ระสทิ ธภิ าพ • การประเมนิ ผล จากการฝึกปฏิบตั ทิ กั ษะการปฏิเสธ จากการพิจารณาคำ� ตอบในใบกจิ กรรม ใบกจิ กรรมท่ี 14 ทักษะการปฏิเสธ ใหน้ กั เรยี นยกตวั อย่างสถานการณ์ที่ไม่อยากปฏบิ ตั ิ หรอื สถานการณท์ ่คี บั ขอ้ งใจ ซงึ่ นกั เรียนอยากจะ ปฏเิ สธ / ไมอ่ ยากกระทำ� กิจกรรมน้นั ๆ………….. 1. มดจะท�ำอยา่ งไร............... สถานการณ์ที่ 22 ไมด่ ีกวา่ มดเปน็ หญงิ สาววยั รุ่น ครอบครัวมฐี านะปานกลางและยดึ ถือขนบธรรมเนยี มประเพณี วา่ กุลสตรตี อ้ ง วางตวั เหมาะสมซง่ึ เธอปฏบิ ัติไดด้ ี ในขณะเดียวกันเธอกช็ อบแสวงหาประสบการณ์ใหม่ ๆ ของชีวิต เม่ือเธอ มาเรียนตอ่ อาชีวะในจงั หวดั พรอ้ มเพอ่ื นสนทิ ช่ือไก่ โดยพักอยู่หอพักซ่ึงมีคนหลายประเภท ไกช่ อบสนุกเท่ยี ว เตรแ่ ละแนะน�ำใหเ้ ธอรู้จกั เพอื่ นชายคนหนงึ่ ชอื่ หน่มุ ซ่งึ สนทิ สนมกัน ไปเที่ยวดว้ ยกันหลายครัง้ และทุกคร้งั มีไก่ ไปด้วยเสมอ วันหนึง่ ไกแ่ ละเพือ่ นทห่ี อชวนไปเท่ียวเธค มดปฏิเสธแต่ทนเพอ่ื นรบเร้าไม่ไหวและกลัวเพือ่ นว่า ไมเ่ ปดิ หูเปดิ ตาบ้าง จึงตกลงไปโดยมหี นมุ่ ไปด้วย ในดสิ โก้เธคเพ่ือน ๆ ชวนด่ืมเหลา้ แตม่ ดปฏเิ สธขอดม่ื น�้ำผลไม้แทน เมอ่ื เพอื่ น ๆ เมา รวมท้งั หนมุ่ ก็เรมิ่ เมาแล้วพยายามจับมอื และใกล้ชดิ โดยแรงยุของเพอื่ น ๆ มดอึดอัดพยายามปฏิเสธ บอกวา่ ยังไมถ่ งึ เวลา ครจู ะลงโทษ พอ่ แม่รูไ้ ม่ดี หนุม่ บอกว่าไมเ่ ห็นเป็นไรไมม่ ีใคร รู้หรอก ยง่ิ พ่อแม่อยู่ตา่ งจังหวัดไม่รใู้ หญ่เลย เพือ่ น ๆ กย็ อุ ีก หน่มุ จงึ พยายามลวนลามมดอยู่เรือ่ ย ๆ ...... มดจะทำ� อย่างไรดี ภาพในบาร์แห่งหน่งึ 86