คู่มือ วอลเลย์บอล

¤‹ÙÁ×ͼ½ŒÙ ¡ƒ Ê͹¡ÌÕ Ò ËÒŒ Á«éÍ× -¢Ò www.satc.or.th

คู่มือผูฝ้ กึ สอนกีฬา วอลเลย์บอล หา้ มซื้อ-ขาย จดั ทำ�โดย กองวชิ าการกีฬา การกฬี าแหง่ ประเทศไทย พ.ศ. 2559



คำ� น�ำ คู่มือผู้ฝึกกีฬาวอลเลย์บอลเล่มน้ี การกีฬาแห่งประเทศไทย ได้รับความร่วมมือ จากนายอทุ ยั สงวนพงศ์ ผ้ฝู กึ สอนและผ้ตู ัดสินกฬี าวอลเลยบ์ อลระดบั นานาชาติ เปน็ ผคู้ น้ ควา้ และเรยี บเรยี งตน้ ฉบบั มอบใหก้ ารกฬี าแหง่ ประเทศไทยจดั พมิ พ์ ในพ.ศ. 2549 พ.ศ. 2548 นายวีระพงษ์ บางท่าไม้ ได้ปรับปรุงเนื้อหาให้สอดรับกับยุทธศาสตร์ การกีฬาแห่งประเทศไทย (พ.ศ. 2555-2559) การพัฒนาการกีฬาเพ่ือความเป็นเลิศ การพัฒนาการกีฬาเพื่อการอาชีพ และการพัฒนาการบริการทางการกีฬา โดยมอบให้ การกฬี าแหง่ ประเทศไทย จดั พมิ พเ์ ผยแพร่ ตลอดทงั้ เปน็ เอกสารอา้ งองิ สำ� หรบั การศกึ ษา คน้ คว้าต่อไป การกีฬาแห่งประเทศไทย ขอขอบคุณ นายอุทัย สงวนพงศ์ และ นายวีระพงษ์ บางท่าไม้ ตลอดท้ังผู้มีส่วนสนันสนุนให้คู่มือผู้ฝึกสอนกีฬาวอลเลย์บอล ส�ำเรจ็ ไว้ ณ โอกาสนี้ กองวชิ าการกีฬา การกีฬาแหง่ ประเทศไทย พ.ศ. 2559



สารบญั หนา้ บทท่ี 1 องคป์ ระกอบและบคุ ลิกลกั ษณะของผ้ฝู กึ สอนกฬี าวอลเลยบ์ อล 1 บทที่ 2 หลกั การคัดเลือกนกั กฬี าวอลเลยบ์ อล 17 บทท่ี 3 เทคนิคการฝกึ วอลเลยบ์ อล 21 บทที่ 4 แผนการฝกึ 42 บทที่ 5 การฝึกเพอื่ เตรียมทมี เข้าร่วมการแขง่ ขัน 54 บทท่ี 6 จติ วิทยาการกฬี า 68 บทที่ 7 การบาดเจ็บจากกีฬา 79 บทที่ 8 โภชนาการกับนกั กีฬา 99 บทท่ี 9 การเสรมิ สร้างสมรรถภาพทางกายกฬี าวอลเลยบ์ อล 107 บทท่ี 10 รูปแบบการตงั้ รบั และการรกุ 129



ค่มู ือผฝู้ กึ สอนกีฬาวอลเลยบ์ อล บทท่ี 1 องคป์ ระกอบและบุคลิกลักษณะของผฝู้ ึกสอนกีฬาวอลเลย์บอล “ผู้ฝึกสอน” เป็นค�ำท่ีคนในวงการกีฬามีความภาคภูมิใจใคร่จะเป็น แต่บางคนลืมที่จะศึกษาให้ ถอ่ งแทว้ า่ การเปน็ ผฝู้ กึ สอนมไิ ดร้ บั แตง่ ตงั้ หรอื อปุ โหลกกนั ขนึ้ เทา่ นนั้ ถา้ มตี ำ� แหนง่ หรอื ขาดความรคู้ วาม สามารถ กอ็ าจเป็นเพียงผู้ดูแล ผู้อปุ ถัมภ์ หรอื ผคู้ วบคุมเทา่ น้ันหาใช่ผฝู้ กึ สอนไม่ ผฝู้ กึ สอนจะตอ้ งเปน็ ผมู้ อี ทิ ธพิ ลในทางทถี่ กู ตอ้ งตอ่ การกระทำ� ของนกั กฬี าในทมี เพอ่ื ปฏบิ ตั ภิ ารกจิ ร่วมกนั เป็นผ้ปู ระสานให้นกั กีฬาทกุ คนในทมี มีความเปน็ น�้ำหนงึ่ ใจเดยี วกัน เพอื่ ชกั นำ� ความสำ� เร็จตาม เปา้ หมายที่ไดต้ ้งั ใจไว้รว่ มกัน เป็นผอู้ �ำนวยความสะดวกต่างๆใหน้ กั กฬี า มีการตดิ ตอ่ ปฏิสัมพันธก์ ับฝ่าย ต่างๆ ที่เกยี่ วขอ้ งเป็นอย่างดี จากความส�ำคญั ดังกลา่ ว ผ้ฝู ึกสอนกีฬาทด่ี จี งึ ควรมีองคป์ ระกอบดงั นี้ 1. ความเชอ่ื มนั่ ในตนเอง ในการปฏบิ ตั ภิ ารกจิ ทกุ อยา่ ง แตค่ วามเชอ่ื มน่ั ในตนเองนนั้ จะตอ้ งคอ่ ยๆ สร้างข้นึ ตามลำ� ดบั มิใช่ยดึ มน่ั ในตนเองเป็นหลักเสมอไป การสะสมความสามารถ ประสบการณ์ และ ทกั ษะทไ่ี ดร้ บั จากการเรยี นรู้ และฝกึ ฝนมาทลี ะเลก็ ละนอ้ ยจะเปน็ ฐานทำ� ใหเ้ กดิ ความเชอื่ มน่ั ในการปฏบิ ตั ิ งาน ทำ� ใหเ้ กิดความกลา้ ความทะยานอยากท่ีจะท�ำงานทีย่ ง่ิ ใหญ่และส�ำคญั ข้นึ เป็นลำ� ดบั การก้าวทลี ะ ข้ันอย่างมั่นใจจะท�ำให้การปฏิบัติงานเกิดความผิดพลาดน้อยหรืออาจไม่เกิดข้ึนเลย สุภาษิตท่ีว่า “ถา้ ไม่เคยเปน็ ทหารรบั ใช้ อย่าก้าวไกลเกินอัศวิน” 2. ความเปน็ ผมู้ พี ลงั ผฝู้ กึ สอนจะตอ้ งมพี ลงั ใจสงู มคี วามตง้ั ใจในการปฏบิ ตั งิ านมากกวา่ นกั กฬี า ที่รบั การฝกึ ท�ำงานหนกั มคี วามตง้ั ในท่ีจะชักน�ำให้ทีมประสบความสำ� เรจ็ สูง กล้าเผชิญปัญหา กล้ารับ ผดิ ชอบภารกจิ ทหี่ นกั กวา่ ผรู้ ว่ มงานอน่ื มคี วามอดทนสงู ผฝู้ กึ สอนทด่ี ใี นประวตั ศิ าสตรก์ ฬี าเกอื บทกุ ทา่ น มักจะเป็นผทู้ ี่ทำ� งานหนัก ตืน่ แต่เชา้ นอนดกึ ปฏบิ ัตภิ ารกิจหลายอย่างในแต่ละวนั ด้วยความอดทน คน ที่เป็นผู้ฝึกสอนกฬี าแลว้ กลา่ ววา่ ทำ� งานอยา่ งสบายๆ น้นั เป็นคำ� กล่าวปลอบใจตนเองเท่าน้นั ทแี่ ท้แลว้ มแี ตผ่ ฝู้ กึ สอนทป่ี รารถนาแตค่ วามเหนด็ เหนอื่ ยและปญั หารอ้ ยแปดทต่ี อ้ งคอยแกไ้ ข แตค่ ำ� พดู นน้ั จะกลาย เป็นความสขุ สดชนื่ ในหัวใจของผ้ฝู ึกสอนทุกๆ คน เม่ือทีมได้ประสบผลส�ำเรจ็ ตามเปา้ หมายทก่ี ำ� หนดไว้ 3. กาลเวลา กาลเวลาของผู้ฝึกสอนในท่ีนี้ เป็นค�ำท่ีมีความหมายหลายประการผสมกันอยู่ นับต้ังแตค่ วามตน่ื ตัวอยู่เสมอ จนิ ตนาการและการมองการไกลไปขา้ งหน้า ผฝู้ ึกสอนทด่ี จี ะอาศยั ขอ้ มูล ในปัจจุบันเพื่อคาดการณ์ที่ควรจะเป็นไปในอนาคตได้อย่างใกล้เคียงหรือถูกต้อง และจะต้องค�ำนึงถึง 1

คู่มอื ผูฝ้ กึ สอนกฬี าวอลเลย์บอล เหตุการณ์ในอดีตที่ผ่านมาซ่ึงมีอิทธิพลต่อการท�ำงาน ดังค�ำกล่าวท่ีคอยเตือนสติของผู้ฝึกสอนท่ัวไปว่า คนทมี่ วั คดิ ถงึ แตอ่ ดตี คอื คนทปี่ ลน้ ปจั จบุ นั และคนทม่ี องแตป่ จั จบุ นั โดยลมื อดตี คอื คนทป่ี ลน้ อนาคต หมายความว่า ถ้าผู้ฝึกสอนมัวแต่ค�ำนึงถึงอดีตท่ีตนท�ำมาและประสบความผิดหวัง แล้วตกอยู่ในความ เศร้าโศกเสียใจจะไม่ท�ำให้ปัจจุบันดีข้ึนหรือมัวแต่ค�ำนึงถึงอดีตที่ตนท�ำมาประสบผลส�ำเร็จอย่างดี เม่ือ เปรียบเทียบกับปัจจุบันมีแต่ทรงกับทรุดก็จะเกิดความท้อถอย ถ้าผู้ฝึกสอนมัวแต่มองปัจจุบันท่ีตนเอง ประสบความสำ� เร็จโดยลมื นกึ ถงึ อดีต ความยากล�ำบากของตนเองและนักกฬี าทีต่ ่อสมู้ า ลมื น�ำบทเรยี น ทผ่ี ดิ พลาดในอดตี มาเปน็ แนวทางในการปรบั ปรงุ ปจั จบุ นั ผฝู้ กึ สอนคนนน้ั กำ� ลงั ทำ� ลายอนาคตของตนเอง ดังน้ันผู้ฝึกสอนที่ดีจะต้องตื่นตัวในปัจจุบันอยู่เสมอใฝ่หาความรู้และประสบการณ์เพ่ิมเติมโดยค�ำนึงถึง พน้ื ฐานการทำ� งานในอดตี และคาดการณใ์ นอนาคตว่า ถ้าปฏบิ ตั ิอยา่ งในปจั จบุ ันแล้ว จะสอดคล้องกบั สถานการณใ์ นอนาคตอย่างไร และจะหลกี เลี่ยงความผดิ พลาดเหมอื นในอดีตได้อยา่ งไร 4. ความชดั เจน ผ้ฝู ึกสอนจะตอ้ งเป็นผมู้ คี วามสามารถในการใหเ้ หตผุ ลกับนกั กฬี าได้ชัดเจนสม เหตสุ มผล มแี นวทางให้นกั กีฬาเลือกตัดสินใจและถ่ายทอดความคดิ ของตนออกมาไดอ้ ย่างชดั เจน ผ้ซู ่ึง มีความสามารถในการคิดแต่ไม่สามารถอธิบายหรือแสดงความคิดของตนให้คนอื่นเข้าใจได้ก็เท่ากับว่า คนทไี่ มส่ ามารถคดิ ดงั นน้ั ผฝู้ กึ สอนจะตอ้ งเปน็ คนทมี่ คี วามสามารถใชท้ กั ษะในการสอ่ื สารแนวความคดิ ของตนใหน้ กั กฬี าเขา้ ใจไดอ้ ยา่ งชดั เจน เพอ่ื นกั กฬี าจะไดน้ ำ� ความคดิ นนั้ ไปปฏบิ ตั ไิ ดถ้ กู ตอ้ ง คดิ เปน็ อยา่ ง เดียวไม่พอ ต้องสามารถแสดงหรอื อธบิ ายใหค้ นอืน่ เข้าใจไดอ้ ยา่ งชัดเจนดว้ ย 5. ความเชือ่ ม่ันของตนเอง ความเชื่อมัน่ ของผฝู้ ึกสอนในทนี่ ี้หมายถงึ ความมน่ั คงในความคดิ ท่ี ตนมอี ดุ มการณแ์ ละเหน็ วา่ ถกู ตอ้ ง มคี วามกลา้ ทจี่ ะยดึ มน่ั ในสง่ิ ทถ่ี กู ตอ้ ง ไมเ่ อนเอยี งหวนั่ ไหวหรอื เปลย่ี น ใจเม่ือมีอุปสรรค แม้จะต้องใช้เวลานานในการปลูกฝังความคิดนั้น ผู้ฝึกสอนก็ต้องรอให้เกิดผลได้ด้วย ความอดทน 6. ความกล้าหาญ คุณสมบัติท่เี ขม้ แขง็ ของผ้นู ำ� ซึ่งจะเปน็ ลักษณะของผู้ฝกึ สอนด้วย ความกลา้ หาญดงั กลา่ ว คอื กลา้ เสย่ี ง กลา้ ทดลอง กลา้ ตดั สนิ ใจ กลา้ ทำ� แมว้ า่ ผลลพั ธท์ อ่ี อกมาบางครง้ั อาจลม้ เหลว \"ผ้ฝู ึกสอนทด่ี ีตอ้ งกลา้ ตดั สนิ ใจ แม้จะมีโอกาสผดิ พลาดยงั ดีกว่าไม่กล้าตดั สนิ ใจท�ำอะไร มีแตจ่ ติ ใจ หวน่ั กลวั น่าเวทนาอย่ใู นแดนสนธยา ทีไ่ มร่ ูจ้ ักทั้งความส�ำเรจ็ หรอื ลม้ เหลว\" 7. ความผกู พัน จากประสบการณ์ของมนษุ ยส์ อนว่า \"คนเราจะไม่รสู้ กึ ทจ่ี ะดำ� เนินรอยตามใคร จนกวา่ เขาจะรสู้ กึ วา่ ผนู้ น้ั มคี วามจรงิ ใจ หวงั ดี ใสใ่ จ และเขา้ ใจปญั หาของเขา\" ผฝู้ กึ สอนกฬี าทดี่ คี วร หาโอกาสรว่ มทกุ ขร์ ว่ มสขุ กบั นกั กฬี า เมอื่ นกั กฬี ามคี วามทกุ ข์ ผฝู้ กึ สอนตอ้ งพยายามชว่ ยขจดั ปดั เปา่ ให้ 2

คมู่ อื ผู้ฝกึ สอนกีฬาวอลเลย์บอล เมอ่ื นกั กฬี าเกิดความข้องใจผู้ฝกึ สอนตอ้ งช่วยชแ้ี จง ความผกู พนั กับนกั กฬี าจะเป็นองคป์ ระกอบสำ� คัญ ประการหน่ึงในการสรา้ งความเชื่อถือและศรัทธาในตวั ผฝู้ ึกสอน 8. ความจรงิ ใจ ผฝู้ กึ สอนบางคนมกั พดู หรอื แสดงออกกบั นกั กฬี าในทางเอาอกเอาใจแตซ่ อ่ นความ ไมจ่ ริงใจเอาไว้ เม่อื นานไปนักกฬี าร้กู ็จะสนิ้ ศรทั ธาในตัวผฝู้ ึกสอนผ้นู ั้น ความจรงิ ใจและความบรสิ ทุ ธิ์ใจ บางครงั้ กเ็ ปน็ สง่ิ ทกี่ ดดนั ผฝู้ กึ สอนเพราะผลของความจรงิ ใจทผี่ ฝู้ กึ สอนใหน้ กั กฬี าไปนนั้ ตอ้ งใชร้ ะยะเวลา นานพอสมควรกวา่ ทจี่ ะประจกั ษแ์ จง้ ดงั นน้ั ความอดทนของผฝู้ กึ สอนจงึ ตอ้ งนำ� มาใชป้ ระกอบกบั ความ ร็สึกหวังดีที่ผู้ฝึกสอนให้กับนักกีฬา โดยที่เขายังไม่มีความเข้าใจว่าผู้ฝึกสอนหวังดีต่อเขา “การสร้างให้ เกิดความศรัทธาดกี ว่าการสร้างใหเ้ กดิ ความสงสาร” ลักษณะของผู้ฝึกสอนกีฬาวอลเลย์บอล บคุ ลกิ ลกั ษณะเปน็ คณุ สมบตั เิ ฉพาะตวั ของคนทว่ั ไป ซง่ึ แนน่ อนวา่ แคล่ ะคนจะตอ้ งผดิ แผกแตกตา่ ง ไปตามสภาพแวดล้อมและประสบการณ์ท่ีได้รับ ผู้ฝึกสอนเป็นเสมือนแม่พิมพ์ท่ีจะเป็นแบบอย่างแก่ นกั กฬี า คณุ ลกั ษณะทง้ั หลายของผฝู้ กึ สอนจะมอี ทิ ธพิ ลตอ่ พฤตกิ รรมของนกั กฬี าเปน็ อยา่ งยง่ิ โดยเฉพาะ นักกีฬาท่ีอายุน้อย นอกจากน้ียังมีผลต่อการก�ำหนดนโยบาย เป้าหมาย หรือปรัชญาของทีมที่เข้ารับ ผิดชอบอย่ดู ้วย บุคลิกลกั ษณะของผฝู้ ึกสอนกีฬาวอลเลยบ์ อลจำ� แนกไดด้ งั น้ี 1. ผู้ฝกึ สอนแบบเผดจ็ การ ผฝู้ ึกสอนประเภทนีเ้ ปน็ ผทู้ ีย่ ึดม่ันในระเบียบวนิ ัยอย่างเคร่งครัดถือ เอาตนเองเปน็ ใหญ่ ใชร้ ะบบการลงโทษเพือ่ ให้เกิดระเบยี บวินัย มกั จะข่มขแู่ ละดแู คลนนักกีฬา ไมค่ ่อย มีความเป็นกันเองกับนักกีฬา ยึดม่ันในความคิดของตนเองเสมอ ฉะนั้น จึงมักเลือกผู้ช่วยเหลือหรือผู้ รว่ มทีมทีมคี วามสามารถดอ้ ยกวา่ และบางครง้ั อาจกลายเป็นคนดนั ทรุ งั จนเกิดผลเสียได้ ผลดี 1. ทำ� ใหท้ ีมมีระเบียบวินัย เพราะนักกีฬาทกุ คนต้องอยู่ในระเบยี บวนิ ยั เดียวกัน 2. นกั กีฬามสี มรรถภาพทางกายเฉลยี่ เกอื บเทา่ เทียมกัน เพราะทกุ คนตอ้ งรับการฝึกตาม โปรแกรม ไม่มกี ารยกเว้น และถ้ากระท�ำไม่ไดจ้ ะตอ้ งรับโทษตามทร่ี ะบุไว้ 3. เป็นการกระต้นให้นักกีฬามีความกระตือรือร้นที่จะแข่งขันเพราะความเครียดจาก การฝกึ ซอ้ มทสี่ ะสมมมี ากต้องการระบายออกดว้ ยการแสดงความสามารถให้ประจกั ษ์ 3

คมู่ ือผฝู้ ึกสอนกีฬาวอลเลยบ์ อล 4. สะดวกในการปกครองเพราะการเกรงกลัวต่อกฎเกณฑข์ องทีม 5. ถ้าทีมประสบผลส�ำเร็จในการแข่งขันจะท�ำให้นักกีฬาเห็นคุณค่าของการฝึกซ้อม การเคี่ยวเข็ญของผู้ฝึกสอนที่ท่ีตนพอใจระหว่างการฝึกซ้อมก็จะกลายเป็นเรื่องดี และผ้ฝู กึ สอนจะไดร้ บั การยอมรบั จากนกั กีฬาอยา่ งยิง่ ผลเสีย 1. นกั กฬี าทีข่ าดความอดทนท้งั ร่างกายและจติ ใจไมส่ ามารถร่วมการฝึกได้ตลอด 2. ผู้ฝึกสอนจะได้รับความเกลียดชังจากนักกีฬาเพราะการบังคับการข่มขู่ไม่เป็นส่ิงที่พึง ปรารถนาของมนษุ ย์ 3. นักกฬี าจะขาดความคิดรเิ ริ่ม ไม่คอ่ ยกล้าแสดงออก 4 นกั กฬี าจะขาดความคดิ รเิ รมิ่ ไมค่ อ่ ยกล้าแสดงออก 5. นกั กฬี าจะเกดิ ความเบอ่ื หนา่ ยถา้ การฝกึ ดำ� เนนิ ไปเปน็ ระยะเวลานานเพราะความเครยี ด ทม่ี อี ยเู่ กอื บตลอดเวลา ทำ� ใหผ้ ลการฝึกไมด่ เี ทา่ ทค่ี วร 2. ผฝู้ กึ สอนแบบตามสบาย ผฝู้ กึ สอนประเภทนไี้ มค่ อ่ ยทำ� อะไรจรงิ จงั เพราะไมต่ อ้ งการใหต้ นเอง ลำ� บาก ไม่ชอบวางแผนล่วงหน้า ท�ำอะไรขาดระบบทีแ่ น่นอน ชอบเตรียมทมี หรือฝกึ ซอ้ มใรชว่ งระยะ เวลาสน้ั ๆ การฝกึ ซ้อมไมค่ อ่ ยมีขั้นตอน บางโอกาสก็ปลอ่ ยให้การฝึกเป็นไปอยา่ งอิสระ เป็นคนขเี้ กยี จ แตม่ กั จะอวดเกง่ ทง้ั ๆ ทตี่ นเองไมค่ อ่ ยมคี วามรบั ผดิ ชอบ ขาดการเตรมี ตวั ลว่ งหนา้ ไมค่ อ่ ยทำ� ตามคำ� พดู ไมค่ อ่ ยตรงต่อเวลา ปล่อยปละละเลย ระบบการปกครองให้อิสระแก่นักกีฬาในทกุ ๆ เร่อื ง ผลดี 1. นักกีฬาไมม่ ีความเครยี ดเพราะการฝึกซ้อมเป็นไปอยา่ งอิสระ 2. นักกฬี ากลา้ แสดงความคดิ เหน็ และกล้าถามเมอ่ื เกดิ มีปัญหาสงสัย 3. นกั กฬี าไมต่ ้องฝกึ หนกั ตามความคดิ ของนกั กฬี าเหน็ เปน็ เร่อื งดี 4. นกั กฬี ามคี วามเชอ่ื มน่ั ในตนเอง กลา้ เลน่ กลา้ ตดั สนิ ใจ โดยไมต่ อ้ งกลวั จะถกู ลงโทษตำ� หนิ 5. ผฝู้ กึ สอนสบาย ท�ำอะไรตามความต้องการ ไมต่ ้องฝนื ความรูส้ ึกของตนเอง ผลเสยี 1. ถา้ การแข่งขนั ไม่สัมฤทธ์ิผล ผ้ฝู กึ สอนอาจจะไดร้ ับการต�ำหนิจากนักกฬี า และนักกีฬา จะไมเ่ ช่ือถอื อกี ต่อไป 2. นกั กีฬาจะมองผูฝ้ กึ สอนเปน็ คนไม่มคี วามสามารถขาดความศรัทธา 3. สมรรถภาพของทีมจะลดน้อยถอยลง เพราะการขาดความเอาใจใส่ของผู้ฝึกสอน การฝึกซอ้ มทีไ่ มจ่ รงิ จงั และปลอ่ ยให้ทมี มีอสิ ระมากเกนิ ไป 4

คู่มอื ผูฝ้ กึ สอนกีฬาวอลเลยบ์ อล 4. ไม่สามารถควบคุมทีมให้อยู่ในระเบียบวินัยได้ การหลีกเลี่ยงของนักกีฬาจะเพ่ิม มากขน้ึ ทุกที การว่ากลา่ วตกั เตือนภายหลังจะเกิดประโยชน์นอ้ ย 5. ในสายตาของบคุ คลภายนอกจะมองผฝู้ กึ สอนไมม่ คี วามสามารถ ไมส่ มควรเปน็ ผฝู้ กึ สอน ตอ่ ไป 3. ผู้ฝึกสอนแบบนักธุรกจิ ผูฝ้ กึ สอนประเภทนี้ จะดำ� เนินการทกุ อยา่ งในรปู แบบของธุรกิจ คือ ต้องเล็งผลดีที่จะเกิดขึ้นเป็นหลักส�ำคัญ ก่อนจะลงมือท�ำอะไรจะต้องค้นคว้า ศึกษาถึงผลดีผลเสียจน ถ่องแท้แนใ่ จเสียกอ่ นจงึ จะกระทำ� ลักษณะนิสยั เป็นคนฉลาด ชอบค้นคว้า หาทางเอาเปรียบคู่แขง่ ขัน เอาชนะทกุ วถิ ที าง ชอบทดลองใชว้ ธิ กี ารใหมๆ่ โดยเฉพาะจะสนใจการเลน่ ของทมี ตา่ งๆ เพอื่ หาวธิ เี อาชนะ ให้ได้ไม่ชอบให้ใครมาก้าวก่ายงานในหน้าที่รับผิดชอบ ชอบเลือกเฟ้นนักกีฬา ผู้ช่วยหรือผู้ร่วมงานที่มี คณุ ภาพสงู ทจี่ ะชว่ ยงานไดอ้ ยา่ งเตม็ ท่ี การปฏบิ ตั งิ านทกุ อยา่ งจะตอ้ งมแี ผนงาน และระบบงานทแี่ นน่ อน ล่วงหนา้ ผลด ี 1. ทำ� ใหท้ มี ทนั สมยั อยเู่ สมอในทกุ ๆ ดา้ น ไมว่ า่ จะเปน็ กลวธิ กี ารเลน่ การควบคมุ ทมี อปุ กรณ์ 2. นบั เปน็ การเตรยี มทมี ระยะยาวทใี่ หผ้ ลมาก เพราะมกี ารวางแผนทม่ี รี ะบบมกี ารทดลอง การฝึกใหมๆ่ อยเู่ สมอ 3. มกี ารลงทนุ เพอ่ื การพัฒนาทมี หลายๆ อย่าง ซงึ่ เปน็ การสร้างก�ำลงั ใจแก่นักกฬี า 4. นกั กฬี าจะไดร้ บั ประสบการณแ์ ละความรใู้ หมๆ่ อยา่ งกวา้ งขวางอยเู่ สมอ 5. ผฝู้ กึ สอนจะกระตือรือรน้ ตอ่ งานในหน้าทอี่ ยูเ่ สมอ 6. ช่วยให้วงการกีฬาก้าวหน้าอยู่ตลอดเวลา ทั้งน้ีเพราะความมุ่งม่ันที่จะต้องพยายาม เอาชนะซ่ึงกนั และกันอยู่เสมอ ผลเสยี 1. นกั กฬี าบางคนเกิดความร้สู กึ วา่ เขาไม่มคี วามเป็นตวั ของตวั เอง ต้องเป็นเครื่องทดลอง ของผฝู้ ึกสอนอยตู่ ลอดเวลา 2. บางครงั้ ผฝู้ กึ สอนเชอ่ื มน่ั ในวธิ กี ารใหมๆ่ ของตนเองเกนิ ไป ทำ� ใหล้ ะเลยพนื้ ฐานเบอ้ื งตน้ ของการฝกึ หดั ไป 3. ตอ้ งอาศยั ทุนทรัพย์ในการด�ำเนนิ งานสงู เพราะต้องลงทุนทำ� เคร่ืองมอื ทดลองบอ่ ยๆ 4. ขาดแรงจงู ใจในตวั นกั กฬี าเพราะผฝู้ กึ สอนคดิ วา่ แตล่ ะคนมหี นา้ ทตี่ ง้ั รบั ผดิ ชอบตอ้ งปฏบิ ตั ิ ไมจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งชแ้ี จงกนั มาก 5

คู่มอื ผูฝ้ ึกสอนกีฬาวอลเลยบ์ อล 4. ผฝู้ ึกสอนแบบอดุ มการณ์สูง ผฝู้ ึกสอนประเภทน้ีมกั จะเคยเป็นนกั กีฬามาก่อน หรอื ไมก่ เ็ ป็น คนที่มคี วามเชอ่ื มน่ั มีความรู้สูง ซงึ่ มักจะมีลักษณะตั้งใจมาก คาดการณ์ไว้เกินกวา่ เหตุเกรงวา่ ลูกทมี จะ เล่นได้ไม่ดี มีความกังวลใจอยู่ตลอดเวลา ทุ่มเทก�ำลังกายแลก�ำลังใจกับการฝึกสอนมาก ยอมเสียสละ ความสุขสว่ นตัวเพอ่ื ทีม เปน็ ผูท้ ำ� งานหนักทีส่ ุดในทีม มกั จะเคี่ยวเข็ญนกั กีฬาใหร้ ักการเลน่ อย่างตนเอง มักจะเสียใจและลงโทษตัวเองเมื่อเกิดความผิดพลาดในทีม และจะเป็นผู้มีความสามารถดีมากในการ เล่น ซึ่งนบั เป็นแบบอย่างทีด่ ี และใช้การกระต้นุ หรอื จงู ใจนักกีฬาด้วยการแสดงให้ดเู ป็นตวั อย่างเพอื่ ให้ นกั กฬี าเกดิ ความละอายใจ ถา้ จะหลกี เลย่ี งหรอื ฝกึ ไมเ่ ตม็ ทแ่ี ละมกั มปี ากเสยี งกบั นกั กฬี าทที่ ำ� ไมไ่ ดด้ งั่ ใจ บอ่ ยคร้งั ผลด ี 1. ถา้ นกั กฬี าทำ� ไดอ้ ยา่ งทผี่ ฝู้ กึ สอนตอ้ งการ เขาจะไดร้ บั สงิ่ ตอบแทนจากผฝู้ กึ สอนเปน็ อยา่ งดี 2. ท�ำให้นักกฬี ามคี วามกระตอื รอื ร้นทจี่ ะแขง่ ขันอยู่เสมอ เพราะเกิดความมนั่ ใจในตนเอง และผู้ฝกึ สอน 3. ผฝู้ กึ สอนจะสามารถรกั ษาสมรรถภาพทางกายของตนเองไดต้ ลอดไปเพราะการทำ� งาน หนกั ตลอดเวลา นักกีฬาท่ีมีความเชอ่ื มนั่ ในการก้าวหน้าของตนเอง ยินดีลงทุนลงแรง กบั การฝึกอยา่ งเตม็ ใจ ผลเสีย 1. ผฝู้ กึ สอนมกั จะเอาตวั เองไปเปรยี บเทยี บความสามารถกบั นกั กฬี า และไมเ่ ขา้ ใจวา่ เหตใุ ด นกั กฬี าจงึ ทำ� ไมไ่ ดเ้ หมอื นตนเอง 2. มกั เกดิ ปากเสยี งหรอื ลงโทษนกั กฬี าทดี่ อ้ ยความสามารถจนนกั กฬี าเกดิ ความละอายใจ ท้อแทแ้ ละเลกิ เลน่ ไป 3. ทมี อาจตอ้ งแตกสลายกอ่ นถงึ ฤดกู ารแขง่ ขนั ได้ เพราะนกั กฬี าทนตอ่ การเคยี่ วเขญ็ ไมไ่ หว 4. นักกีฬาท่ีท�ำผิดพลาดหรือเกยี จคร้าน จะมีอคตกิ บั ผฝู้ กึ สอน 5. ผู้ฝึกสอนมักวางแผนการฝึกโดยอาศัยเกณฑ์ความสามารถของตนหรือประสบการณ์ ที่ตนเองได้รับ โดยไมค่ ำ� นงึ ถึงความแตกต่างของตนเองกับนักกฬี า 5. ผฝู้ กึ สอนแบบสภุ าพชน ผูฝ้ กึ สอนประเภทนีม้ ีความเปน็ กันเองกับนกั กฬี าไม่ถอื โทษโกรธใคร ยอมทำ� ทกุ อยา่ งเพอื่ ใหผ้ อู้ น่ื พอใจ ชอบใหผ้ อู้ นื่ พอใจในตนเอง เป็นบุคคลที่มองเห็นว่านักกฬี ามคี วาม สำ� คญั ไมใ่ ชว้ ธิ ขี ม่ ขบู่ งั คบั มกั ใชว้ ธิ ใี หร้ างวลั การฝกึ ซอ้ มมคี วามยดื หยนุ่ มกั มกี ารยกเวน้ การลงโทษนกั กฬี า ท่ีฝ่าฝืนระเบียบการปกครองทีมมักใช้วิธีการหลายๆ แบบ เพ่ือสนองความต้องการของนักกีฬาทุกคน นักกีฬามกั จะมกี ารเรียกร้องอะไรๆ ได้บ่อยๆ 6

คมู่ ือผฝู้ ึกสอนกฬี าวอลเลยบ์ อล ผลด ี 1. นักกีฬามีความรักใคร่สามัคคีกันเพราะมีผู้ฝึกสอนคอยเอาใจใส่ทุกๆ คน และคอย ประสานขอ้ ขัดแย้งในทีม 2. นกั กฬี าสามารถแสดงออกไดเ้ ตม็ ที่ เพราะผฝู้ กึ สอนเปดิ โอกาสใหอ้ ยแู่ ลว้ 3. ความตงึ เครยี ดภายในทมี ไมค่ อ่ ยมเี พราะความอสิ ระในการกระทำ� และผฝู้ กึ สอนกไ็ มไ่ ด้ ขู่เข็ญหรอื ใช้อ�ำนาจแต่ประการใด 4. นักกีฬาทีม่ ปี ัญหาสว่ นตวั สามารถปรึกษากับผฝู้ ึกสอนได้ ทำ� ใหผ้ ฝู้ กึ สอนสามารถช่วย ขจดั ปัญหาเหล่านน้ั ใหแ้ ก่นักกฬี าไดบ้ า้ ง ผลเสีย 1. นักกีฬาจะมองผ้ฝู กึ สอนว่าไมม่ ีความเดด็ ขาด ออ่ นแอไม่เป็นผนู้ ำ� 2. ไม่สามารถควบคมุ นักกีฬาเกเร อวดดี หรือหลงตวั เองได้ 3. เสียเวลากับการเอาอกเอาใจนกั กฬี าโดยใช่เหตุ 4. นกั กฬี าสามารถหลกี เลยี่ ง หลบหลกี หรอื ปฏบิ ตั ไิ มเ่ ตม็ ทไ่ี ด้ 5. ผ้ฝู ึกสอนจะเสียเวลากับการเอาใจนักกฬี า กับเรื่องขดั แยง้ เล็กๆ น้อยๆ ในทมี จนไมม่ ี เวลาเอาใจใส่ในการวางแผนการฝกึ ซอ้ ม ในการเปน็ ผฝู้ กึ สอนกฬี าวอลเลยบ์ อลไมค่ วรยดึ หลกั การเปน็ ผฝู้ กึ สอนแบบใดๆ แบบหนง่ึ โดยเฉพาะ ท้ังนี้เพราะผู้ฝึกสอนทุกแบบต่างก็มีข้อดีข้อเสีย ผู้ฝึกสอนกีฬาวอลเลย์บอล ควรเป็นผู้ฝึกสอนท่ีเป็นได้ ทุกรปู แบบ ท้ังนขี้ ้ึนอย่กู บั สภาพการณ์ต่างๆ โอกาส สถานที่ ลกั ษณะของนกั กีฬา จุดมุ่งหมายของการ ฝึก เป็นตน้ ผู้ฝกึ สอนควรรู้จกั ใชว้ ิจารณญาณของตนเองว่าเม่ือไรควรวางตวั เปน็ อย่างไร เม่อื ไรควรเข้ม งวดกวดขนั เม่อื ไรควรผ่อนปรน เม่อื ไรควรลงโทษ เมื่อไรควรให้อภยั สงิ่ ต่างๆ เหล่านี้ผฝู้ ึกสอนสามารถ เรียนรไู้ ดจ้ ากตำ� รา ประสบการณข์ องตนเอง การสงั เกต และการซกั ถามจากผมู้ ีประสบการณ์มากกวา่ ทั้งน้ีเพอ่ื ความก้าวหน้าของตนเองและนกั กีฬาในทีม สรุปแลว้ ลกั ษณะของผฝู้ ึกสอนกีฬาวอลเลย์บอลควรประกอบด้วยส่ิงต่างๆ ดงั น้ี 1. ต้องมีความรู้ในกีฬาวอลเลย์บอลเป็นอย่างดี ท้ังวิธีการฝึก ทักษะ วิธีการเล่นและกติกา การแข่งขนั 2. ร้จู ักวธิ ีการถ่ายทอดและวธิ ีสอนกฬี าอยา่ งถ่องแท้ สามารถสรา้ งความเขา้ ใจให้นกั กฬี าได้ 3. เปน็ ผมู้ มี นษุ ยส์ มั พันธใ์ นสังคมกบั นกั กฬี าทั่วไป 4. มคี วามยตุ ธิ รรม ตัดสนิ ปญั หาขอ้ ขดั แยง้ ในทมี ดว้ ยความยุติธรรม 7

คมู่ อื ผู้ฝึกสอนกฬี าวอลเลย์บอล 5. มลี กั ษณะของความเปน็ ผนู้ ำ� สามารถเปน็ แบบอยา่ งทด่ี ใี นทกุ ๆ ดา้ นใหแ้ กน่ กั กฬี าได้ เชน่ การ ใชภ้ าษา การตรงต่อเวลา การเลน่ ทีถ่ กู ตอ้ ง การเสยี สละ มีเมตตาจิต ความกระตือรือรน้ รา่ เรงิ การแต่ง กาย การรักษาบคุ ลิกภาพและสขุ ภาพ รวมท้งั การไม่เสพสิ่งเสพตดิ เท่ียวเตร่แหลง่ อบายมุข 6. เปน็ ผมู้ ไี หวพรบิ ดี ตดั สนิ ใจใดๆ ดว้ ยความเฉลยี วฉลาด รจู้ กั แกไ้ ขปญั หาทเี่ กดิ ขนึ้ ดว้ ยความ รอบครอบ 7. รจู้ กั วางแผน และคดิ คน้ วธิ กี ารฝกึ แบบใหมๆ่ ทเ่ี หมาะสมอยตู่ ลอดเวลา เพอ่ื ความกา้ วหนา้ ของทมี และปฏิบัตติ ามแผนท่วี างไว้อย่างจริงจัง 8. มีความรู้และความเขา้ ใจในตัวนกั กีฬาของตนเปน็ อยา่ งดี เพอื่ ความเขา้ ใจในปัญหาสาเหตุ และสามารถหาวธิ ีแกไ้ ขใหก้ ับนกั กฬี าไดถ้ ูกตอ้ ง 9. ตอ้ งมจี ติ วทิ ยาในการแกป้ ญั หาและมคี วามเขา้ ใจพฒั นาการของนกั กฬี าแตล่ ะวยั เปน็ อยา่ งดี 10. สนใจติดตามความกา้ วหน้าในกฬี าวอลเลย์บอลทงั้ ในและนอกประเทศอยเู่ สมอ 11. สร้างแรงจูงใจแกน่ ักกฬี าอย่างมีประสิทธิภาพ 12. เป็นผู้มีความรู้ทางด้านโภชนาการและวิทยาศาสตร์การกีฬา เพื่อน�ำไปประยุกต์ใช้เป็น ประโยชน์ในการวางแผนการฝึก 13. ไมเ่ ป็นผชู้ อบอวดตน ดูหมิ่นนักกีฬาของตนเองและผู้อน่ื 14. เป็นผูม้ ที นุ ทรัพย์เพยี งพอที่จะช่วยเหลอื จุนเจอื นกั กฬี าได้เม่อื เกดิ ความจ�ำเปน็ 15. ถ้าเป็นไปได้ ควรมีสนามและอปุ กรณ์เป็นของตนเอง 16. ให้ความรักและความสนใจแก่นักกีฬาทกุ คนอย่างเสมอภาค ไมล่ �ำเอยี ง 17. ต้องมนี สิ ัยรกั การหาความร้แู ละประสบการณ์ใหมๆ่ ให้ตัวเองอยเู่ สมอ 18. ต้องปฏิบตั ิหน้าทโี่ ดยมุ่งประโยชน์สว่ นรวมมากว่าประโยชน์สว่ นตน 19. ตอ้ งเปน็ ผทู้ รี่ กั ษาความลบั ของนกั กฬี าหรอื ผฝู้ กึ สอนดว้ ยกนั ไดเ้ ปน็ อยา่ งดี 20. ตอ้ งพยายามถา่ ยทอดความรู้และประสบการณ์โดยไม่ปิดบัง เพอื่ เป็นการเผยแพรส่ ิง่ ทด่ี ีมี คา่ ในการจรรโลงการกีฬาของชาติให้กา้ วหน้าสบื ไป ดังนั้นความสามารถของผู้ฝึกสอนหรือโค้ชจึงเป็นเรื่องส�ำคัญมากส�ำหรับนักกีฬาทุกชนิด เพราะผฝู้ กึ สอนเปน็ ผปู้ ฏบิ ตั งิ านเกย่ี วกบั การสอน การฝกึ การแนะนำ� เทคนคิ เฉพาะอยา่ ง การวางแผนการ ฝกึ ซอ้ ม การน�ำทกั ษะและหลกั วชิ าการใหม่ๆ มาใช้กับนักกีฬา มีความคิดดใี นการนำ� ทีม มีทกั ษะในเชิง บริหารและเชงิ มนุษยสมั พันธ์ มคี วามรู้เกีย่ วกับสภาพร่างกายของมนษุ ย์ ใฝ่หาวิธีฝกึ ที่ทนั สมยั สามารถ 8

คู่มอื ผู้ฝึกสอนกฬี าวอลเลยบ์ อล วิเคราะห์และแก้ไขท่าทาง มีทักษะการสื่อสารท่ีดี สามารถบริหารบุคลาการ อย่างมีประสิทธิภาพ มจี ริยธรรม มีบุคลกิ ภาพท่ดี ี มปี รชั ญาเป็นของตวั เอง มเี ปา้ หมายท่ชี ดั เจน อุทิศตน กระตือรือร้นและมี ความคิดริเร่ิม ต้องสร้างวินัยในทีมไม่เป็นแก่ตัว มีความเป็นผู้น�ำ มีความรู้ความเข้าใจด้านจิตวิทยา มคี วามรับผิดชอบ เป็นต้น 6. T Coach Knowledge ความรู้ที่ผฝู้ กึ สอนหรอื โค้ชควรมี ได้แก่ - Theory ทฤษฎี - Teaching การสอน - Training การฝึกซ้อม - Technique เทคนิค/วิธกี าร/รปู แบบการเล่น - Tactic กลเม็ดเคลด็ ลับในการเลน่ - Team work การท�ำงานเปน็ ทีม 9

ค่มู อื ผู้ฝกึ สอนกฬี าวอลเลยบ์ อล 10

คมู่ อื ผูฝ้ ึกสอนกฬี าวอลเลยบ์ อล ข้อคดิ ของการเปน็ ผฝู้ ึกสอน ผฝู้ กึ สอนควรระลกึ ถงึ ความเปน็ มนษุ ยข์ องผรู้ ว่ มทมี ซงึ่ มจี ติ ใจเหมอื นกบั เราทกุ คนทม่ี คี วามตอ้ งการ ชอื่ เสยี ง ตอ้ งการเปน็ ผยู้ อมรบั ของบคุ คลอน่ื ๆ และผรู้ ว่ มทมี ดงั นน้ั ผฝู้ กึ สอนจะตอ้ งมวี ธิ กี ารสรา้ งทมี และ ผู้เล่นให้มีความสามารถไปสู่ชัยชนะให้ได้ อย่างไรก็ตามมนุษย์ย่อมมีความแตกต่างกันไป ผู้ฝึกสอนจะ ตอ้ งรวู้ ธิ วี า่ จะใชว้ ธิ กี ารใดกบั ใครจงึ จะไดผ้ ลดที สี่ ดุ คงจะใชว้ ธิ กี ารแบบเดยี วกนั กบั ทกุ คนไมไ่ ด้ ผฝู้ กึ สอน จะตอ้ งทำ� หนา้ ทใ่ี หด้ ที ส่ี ดุ เตม็ ความสามารถ โดยไมค่ ำ� นงึ ถงึ วา่ จะแพห้ รอื ชนะมากนกั พยายามทำ� ใหด้ ที ส่ี ดุ ผู้ฝึกสอนจะต้องหาแบบที่จ�ำท�ำให้การฝึกง่ายเข้า จะต้องทราบข้อเท็จจริงหรือค�ำตอบจากข้อต่อไปนี้ ก่อนทที่ ำ� ทมี ใหไ้ ดผ้ ลดี 1. มวี ตั ถปุ ระสงคท์ แี่ นน่ อนทจี่ ำ� ทำ� หนา้ ทต่ี อ่ ไปหรอื ไม่ อยา่ งไร ถา้ จะทำ� ไปเพอ่ื อะไร ทำ� อยา่ งไร 2. มีความเช่ือมั่นว่าสามารถทำ� ได้ 3. มีการวางแผนทีด่ ีไว้แล้วหรือยัง ถ้าไม่มี จะทำ� ใหมไ่ ด้หรือไม่ มคี วามรูเ้ พียงพอหรอื ไม่ 4. จะได้รับความร่วมมอื จากทุกฝา่ ยทเี่ กย่ี วขอ้ งหรือไม่ ความเขา้ ใจ การให้โอกาสแกเ่ ราจากผู้ที่ เกีย่ วข้องเปน็ อย่างไร ถา้ หาคำ� ตอบไดแ้ ลว้ กจ็ ะตอ้ งตดั สนิ ใจวา่ จะทำ� ทมี ไดม้ ากนอ้ ยเพยี งไร เพอื่ เปน็ ขอ้ มลู ในการวางแผน ท�ำทมี ตอ่ ไป ผู้ฝกึ สอนตอ้ งระลึกเสมอว่า “ไม่มขี อ้ ผิดหวงั และเสยี ใจ ถ้าเราได้ทุ่มเทอยา่ งจรงิ จงั แล้วได้ ผลแค่ไหน เพียงใด” ไม่ใช่ “เงินกเ็ สยี เมียกด็ า่ กฬี ากแ็ พ้” การฝกึ และการสอนเป็นทง้ั ศาสตรแ์ ละศลิ ป์ท่ตี อ้ งพยายามทำ� ทมี ใหด้ ีข้ึน และเป็นกระบวนการท่ี ไมห่ ยดุ ยงั้ งานของผฝู้ กึ สอนกฬี าเปน็ งานตอ่ เนอื่ งไมม่ วี นั หยดุ หนทางทจ่ี ะไปสจู่ ดุ หมายปลายทางนน้ั ยาว ไกลและไมม่ ีทางลดั ท่จี ะไปสูจ่ ดุ หมายปลายทาง การวางแผนทด่ี ี การมผี ู้ช่วย ผรู้ ่วมงานและนักกฬี าที่ดี นั้น จะท�ำให้ผู้ฝึกสอนน�ำทีมไปสู่ชัยชนะได้ ดังน้ันการเลือกผู้ช่วย การเลือกผู้ร่วมงานและการเลือก นักกฬี า จึงเป็นหวั ใจของความสำ� เรจ็ ของทุกๆ คนในทมี ผู้ฝึกสอนมีความส�ำคัญในการสร้างทีมหรือเตรียมตัวนักกีฬา มีการวางแผนในการพัฒนาทักษะ และเทคนคิ การเลน่ ศกึ ษาทมี ทจี่ ะแขง่ ขนั สรา้ งสมรรถภาพทางกายของนกั กฬี า รวมทงั้ ความพรอ้ มทาง ด้านจิตใจในช่วงการแขง่ ขนั หรือประมาณ 3–6 เดอื นก่อนฤดูการแขง่ ขนั สรปุ ไดด้ งั น้ี 1. เตรยี มและวางโปรแกรมการฝกึ เพอ่ื พฒั นาทกั ษะ เทคนคิ ยทุ ธวธิ ขี องผเู้ ลน่ และของทมี ในชว่ ง การฝึกตา่ งๆ 11

คู่มือผฝู้ กึ สอนกีฬาวอลเลยบ์ อล 2. วิเคราะห์การเล่นของทีมคู่แข่งขัน โดยการสอดแนมเพ่ือเตรียมยุทธวิธีและรูปแบบการเล่นที่ จะนำ� ไปใช้ในวันแขง่ ขัน 3. เตรียมผู้เล่นให้พร้อมทัง้ รา่ งกายและจติ ใจ ผฝู้ ึกสอนกับจิตวทิ ยาการกฬี า ความส�ำเร็จของนักกีฬานอกจากนักกีฬาจะมีความสามารถทางกายดี ทักษะดี สภาพจิตใจของ นกั กฬี าตอ้ งดดี ว้ ย กลา่ วคอื การฝกึ ซอ้ มของนกั กฬี าจะดเี พยี งใดกต็ าม เมอ่ื ถงึ เวลาแขง่ ขนั สภาพจติ ใจอาจ จะไมพ่ รอ้ มหรอื ขาดความเชอ่ื มน่ั ทำ� ใหท้ กั ษะทฝ่ี กึ ซอ้ มมานนั้ นำ� มาใชไ้ มไ่ ดเ้ ตม็ ที่ ความตกใจ ความกลวั ความประหม่าเป็นส่ิงหนึ่งที่ท�ำให้นักกีฬาแสดงความสามารถไม่เต็มที่ จิตวิทยาการกีฬาจึงมีบทบาทท่ี สำ� คัญมากทีจ่ ะเพ่มิ ประสิทธิภาพและประสบความสำ� เรจ็ ผูฝ้ กึ สอนจงึ ควรทราบจติ วทิ ยาการกีฬาเบื้อง ต้น ดังนี้ 1. การฝึกนักกีฬาจะต้องมีจุดมุ่งหมาย ผู้ฝึกสอนต้องมีจุดมุ่งหมายทุกคร้ังของการฝึก มีกระบวนการข่าวสารข้อมูลให้นักกีฬาได้รับรู้ข้อมูลที่ถูกต้องแม่นย�ำ เพื่อการรับรู้และการร่วม กระบวนการฝึกท่มี ปี ระสิทธิภาพ 2. แรงจูงใจเป็นสิ่งที่จ�ำเป็นส�ำหรับการฝึก ฉะน้ันการฝึกทุกครั้งจะต้องพยายามจัดส่ิงแวดล้อม และกิจกรรมทท่ี า้ ทายทำ� ใหเ้ กดิ แรงจงู ใจให้นักกีฬาหม่ันฝกึ ซ้อมอยู่เสมอ 3. ความวิตกกังวล นักกีฬาทุกคนจะต้องมีความวิตกกังวลไม่มากก็น้อย สุดแล้วแต่ว่าใครจะมี มากหรือน้อย อาจจะกลัวว่าจะสู้คู่แข่งขันไม่ได้ ความวิตกกังวลท�ำให้ความสามารถของนักกีฬาลดลง ผู้ฝึกสอนต้องพูดให้ก�ำลังใจและท�ำความเข้าใจกับนักกีฬาในเรื่องต่างๆ ที่เขามีความกังวลอยู่ให้เข้าใจ และลดภาวะความกงั วลใหเ้ หลอื ในระดับท่ีพอดี 4. การฝกึ ซอ้ มจะตอ้ งหาวธิ กี ารฝกึ ทที่ ำ� ใหเ้ กดิ ผลการฝกึ ทดี่ ที สี่ ดุ เรยี นรไู้ ดเ้ รว็ และนำ� ไปใชใ้ นการ แข่งขันได้จรงิ 5. การฝึกให้นักกีฬามีสมาธิแน่วแน่ มีจิตใจมั่นคง มีจิตใจจดจ่อต่อการฝึกซ้อมและการแข่งขัน เสมอ จะทำ� ใหน้ ักกีฬามคี วามสามารถในการแสดงออกทีด่ ีขนึ้ 6. ฝกึ ใหน้ กั กฬี ามคี วามมน่ั ใจ การฝกึ ใหม้ คี วามมนั่ ใจคอื ฝกึ ใหน้ กั กฬี าทำ� ไดจ้ รงิ ๆ และฝกึ ทำ� ซำ้� ๆ จนกว่าจะสามารถท�ำได้อย่างอตั โนมัติ 12

คมู่ อื ผู้ฝึกสอนกฬี าวอลเลย์บอล 7. เวลาฝึกซ้อมและการแข่งขัน จะต้องกระตุ้นให้นักกีฬาแสดงความสามารถอย่างเต็มที่ สนุก เรา้ ใจ ทุม่ เทและมจี ติ ใจท่เี ขม้ แขง็ เปน็ เลอื ดนักสทู้ แี่ ทจ้ รงิ 1. วางตวั ผู้เล่น (ต�ำแหนง่ ) 2. ควบคุมการอบอนุ่ รา่ งกาย 3. เนน้ ยำ้� ยทุ ธวธิ กี ารเลน่ อยา่ งสน้ั ๆ แตไ่ ดใ้ จความใหก้ บั ผเู้ ลน่ อกี ครงั้ กอ่ นการแขง่ ขนั 4. วเิ คราะหก์ ลวธิ แี ละเทคนคิ การเลน่ ของผเู้ ลน่ ในทมี ของตนเองและฝา่ ยตรงขา้ มซง่ึ เรยี กวา่ “การ อา่ นเกม” แลว้ เกบ็ ขอ้ มลู ไวป้ ระกอบการชนี้ ำ� ใหก้ บั ผเู้ ลน่ ของทมี ตนเองระหวา่ งการขอเวลานอกหรอื พกั ระหว่างเซตซ่ึงเรียกวา่ “การแกเ้ กม” 5. วเิ คราะหก์ ารเลน่ ของทมี และของผเู้ ลน่ ภายหลงั การแขง่ ขนั สนิ้ สดุ ลงเพอื่ ชแี้ จงใหเ้ หน็ จดุ ออ่ น และขอ้ ผดิ พลาด เพ่อื นำ� ไปปรบั ปรุงการเล่นครั้งต่อไป สิ่งท่ีผูฝ้ กึ สอนควรปฏบิ ตั ริ ะหว่างทท่ี ีมกำ� ลงั แข่งขนั 1. เมอ่ื เริม่ ตน้ การแขง่ ขนั ควรพจิ ารณาวา่ ผเู้ ลน่ สามารถนำ� ยทุ ธวธิ ไี ปใช้เล่นได้เพยี งใด 2. พจิ ารณายทุ ธวิธีการเลน่ ของทมี ฝ่ายตรงข้ามและหาลทู่ างเอาชนะวธิ ีนนั้ 3. พิจารณาผู้เล่นทุกคนว่าท�ำหน้าที่ได้สมบูรณ์เพียงใด หากมีใครเล่นผิดปกติต้องเตรียมการ เปลย่ี นตัวกับผูเ้ ล่นทีเ่ หมาะสมคนอืน่ 4. จากขอ้ 3 บางครง้ั ผฝู้ กึ สอนควรปลอ่ ยเลน่ อกี ระยะหนง่ึ เพอ่ื ใหโ้ อกาสผเู้ ลน่ คนนนั้ สามารถปรบั ตวั ใหด้ ขี ้นึ 5. ไมค่ วรรีบเปลีย่ นแปลงยทุ ธวธิ ีการเลน่ ของทมี จนกว่าจะแนใ่ จว่ายทุ ธวธิ ีเดมิ ใช้ไมไ่ ด้แล้ว 6. ขณะดูการแขง่ ขนั ของนกั กีฬาต้อง ต้องไมแ่ สดงอาการผดิ หวัง สิ้นหวัง อาการเหลา่ นี้จะสง่ ผล ไปถงึ สภาพจติ ใจของผูเ้ ล่นเป็นอย่างมาก 7. ตอ้ งคดิ เสมอวา่ ไมม่ กี ารแขง่ ขนั ครง้ั ใดสนิ้ สดุ ลงกอ่ นทท่ี มี ใดทมี หนง่ึ จะทำ� คะแนนสดุ ทา้ ยได้ ทมี ทมี่ ฝี มี อื เปน็ รองกม็ โี อกาสเปน็ ฝา่ ยชนะได้ ตอ้ งคดิ เอาชนะโดยไมช่ อบสญู เสยี สภาพของความมนี ำ้� ใจนกั กฬี า 8. ผฝู้ กึ สอนจะต้องควบคมุ ผ้เู ล่นบางคนไมใ่ หแ้ สดงออกในลักษณะ “ดารา” เพราะความสำ� เร็จ ของทมี เกดิ ขน้ึ ไดจ้ ากการรว่ มมอื รว่ มใจกนั ของผเู้ ลน่ ทกุ คน ผเู้ ลน่ ทที่ ำ� ตวั เดน่ คนเดยี วมกั ทำ� ใหร้ ะบบการ เลน่ เป็นทีมเสยี ไป 13

คู่มือผู้ฝกึ สอนกฬี าวอลเลย์บอล 9. ประเมินผลการเล่นของทีมโดยแสดงให้เห็นการได้การเสียของคะแนน ซึ่งผู้ฝึกสอนควรเก็บ บันทกึ ข้อมูลการเล่นทุกครัง้ เพ่อื น�ำไปวิเคราะหพ์ ัฒนาการของทีม ขณะทผ่ี ฝู้ กึ สอนเฝา้ มองการเลน่ ของผเู้ ลน่ อยนู่ น้ั ผฝู้ กึ สอนควรทำ� การประเมนิ ผลสมั ฤทธข์ิ องการ เล่นโดยรวมของทีม ไม่เพยี งแต่เทคนคิ และยทุ ธวธิ ีการเลน่ เท่านั้น ควรพจิ ารณาถงึ สมาธแิ ละการแสดง นำ้� ใจนกั สู้ของผู้เลน่ ด้วย หากผเู้ ลน่ ไม่สามารถแสดงๆ ความสามารถในทกุ ๆ ด้านไดอ้ ยา่ งสมบูรณ์ ควร พจิ ารณาดผู เู้ ลน่ ทเ่ี หมาะสม เพอ่ื เปลยี่ นตวั ผเู้ ลน่ นนั้ เขา้ ไปเลน่ แทน สงิ่ ทผี่ ฝู้ กึ สอนควรพจิ ารณาประกอบ การเปลี่ยนตวั ผ้เู ลน่ ดงั ต่อไปนี้ 1. หากทีมเร่ิมต้นการเล่นได้ดีหรือท�ำแต้มได้เรื่อยๆ ผู้ฝึกสอนต้องไม่ท�ำการเปลี่ยนตัวผู้เล่นโดย ยึดหลักว่า “อยา่ เปลยี่ นแปลงทมี ขณะมีคะแนนนำ� ” เพราะการเปล่ียนตัวผเู้ ลน่ สำ� รองเข้าไปอาจทำ� ให้ แผนการเล่นทีก่ �ำลังดอี ยูข่ องทมี เสยี ไป 2. การเปลยี่ นตวั บอ่ ยครงั้ ไมเ่ กดิ ประโยชนแ์ ตอ่ ยา่ งใด เพราะจะทำ� ใหก้ ารเลน่ ของทมี ระสำ่� ระสา่ ย และผเู้ ลน่ ขาดความตอ่ เนือ่ ง 3. ผเู้ ลน่ ตวั จรงิ เปน็ ผเู้ ลน่ ทผี่ ฝู้ กึ สอนเลอื กสรรแลว้ วา่ สามารถเลน่ ไดส้ มั พนั ธก์ นั ดที สี่ ดุ การเปลย่ี น ตัวผู้เล่นสำ� รองเขา้ ไปแทนอาจท�ำใหผ้ ลสัมฤทธิใ์ นดา้ นเทคนิค ยุทธวิธี ลดลงไปจากทเี่ คยมี 4. การเปลี่ยนตัวผู้เล่นตัวจริงบางคนที่มีอิทธิพลต่อก�ำลังใจของทีมออกไป ผู้ฝึกสอนอาจต้อง พจิ ารณาเปน็ พเิ ศษ เชน่ หวั หนา้ ทมี หรอื ผเู้ ลน่ ทเ่ี ปน็ แกนหลกั ของทมี บางครงั้ เขาเลน่ ไดไ้ มด่ ี หากผฝู้ กึ สอน ไม่สามารถหาผู้เล่นส�ำรองเข้าไปเปลี่ยนตัวโดยรักษาสภาพจิตใจและก�ำลังใจของทีมได้เหมือนเดิมแล้ว ผ้ฝู ึกสอนกไ็ มค่ วรตดั สนิ ใจขอเปล่ยี นตัว 5. ในการแข่งขันกับทีมที่อ่อนกว่า อาจเป็นไปได้ท่ีผู้ฝึกสอนจะเปลี่ยนตัวผู้เล่นเกือบท้ังทีม โดยคงประสบการณส์ ูงไว้ 2-3 คน เพ่ือให้ผ้เู ล่นส�ำรองลงไปแสดงความสามารถบา้ ง 6. การเปลย่ี นตวั ควรมกี ารวางแผนไวล้ ว่ งหนา้ โดยผเู้ ลน่ ทถ่ี กู เปลย่ี นตวั เขา้ ไปจะตอ้ งนำ� แผนการ เล่นใหม่ๆ จากผู้ฝึกสอนไปใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อทีม ผู้เล่นส�ำรองที่ถูกเปล่ียนตัวเข้าไปต้องรับบทบาท และหนา้ ทขี่ องตนเปน็ อยา่ งดี ซงึ่ ถา้ เปน็ ไปไดเ้ ขาควรรตู้ ง้ั แตเ่ ขากำ� ลงั ฝกึ ซอ้ มตามโปรแกรมการฝกึ มาแลว้ เชน่ เปลย่ี นตัวเขา้ ไปสกัดก้ันฝา่ ยตรงข้ามโดยเฉพาะ 7. ก่อนท่ีผู้ฝึกสอนจะให้สัญญาณขอเปลี่ยนตัวต่อผู้ตัดสิน ผู้ฝึกสอนควรเรียกผู้เล่นส�ำรองท่ีจะ เปล่ยี นตวั มารบั ค�ำสง่ั และฟังค�ำแนะน�ำเพือ่ ทบทวนแผนการเล่นทเ่ี ขาต้องน�ำลงไปใชห้ รือนำ� ลงไปบอก เพอ่ื นรว่ มทีม แล้วจงึ อบอ่นุ รางกายสกั ครกู่ อ่ นที่จะใหล้ งไปเปล่ียนตวั 14

คู่มือผู้ฝึกสอนกีฬาวอลเลย์บอล 8. ผฝู้ กึ สอนควรใหเ้ หตผุ ลตอ่ ผเู้ ลน่ สำ� รองและประโยชนท์ ผ่ี เู้ ลน่ สำ� รองแตล่ ะคนจะสามารถกระทำ� ใหแ้ ก่ทมี ได้ เช่น เสริ ์ฟ สกดั ก้นั เป็นต้น บทบาทของผู้ฝกึ สอนในช่วงเวลาพกั ระหวา่ งเซต ในชว่ งเวลาพกั ระหวา่ งเซต ผฝู้ กึ สอนควรนำ� ขอ้ มลู การเลน่ ทผ่ี า่ นมานำ� มาวจิ ารณอ์ ยา่ งยอ่ ๆ พรอ้ ม ทง้ั วางแผนการเลน่ ในเซตตอ่ ไปวา่ แตกตา่ งกนั อยา่ งไร สมควรเปลยี่ นแปลงหรอื ไม่ ทงั้ นผี้ ฝู กึ สอนตอ้ งเดา ใจผู้ฝึกสอนฝ่ายตรงข้ามด้วยว่า เขาจะวางตัวผู้เล่นของเขาแบบใดหรือจะเปลี่ยนแผนการเล่นอย่างไร หรอื ไม่ ซงึ่ บทบาทของผ้ฝู กึ สอนในชว่ งเวลาพกั ระหวา่ งเซตสรุปไดด้ งั น้ี 1. ผู้ฝึกสอนควรปรกึ ษาหารอื ขอคำ� แนะน�ำจากคณะผูฝ้ ึกสอน จากผูเ้ ล่นท่ีมปี ระสบการณ์หรอื ใหเ้ ขาวจิ ารณก์ ารเลน่ ของทมี เราและทมี ฝา่ ยตรงขา้ ม ซง่ึ จะชว่ ยเพมิ่ ขอ้ มลู ทเี่ ปน็ ประโยชนต์ อ่ การวางแผน การเลน่ ตอ่ ไป 2. ผฝู้ กึ สอนตอ้ งตรวจสอบตำ� แหนง่ ผเู้ ลน่ ของทมี ทว่ี างตวั จะใหเ้ ลน่ ตอ่ ไปวา่ เหมาะสมหรอื ไมเ่ พยี งใด 3. ผู้ฝึกสอนต้องคอยกระตุ้นให้ผู้เล่นเกิดความกระตือรือร้นและตื่นตัวอยู่เสมอโดยไม่ปล่อยให้ สภาพจิตใจของผ้เู ลน่ ถดถอยลง และตอ้ งแน่ใจว่าลูกทีมของตนจะลงสนามต่อไปอยา่ งคึกคกั ทีส่ ุด 4. หากผฝู้ กึ สอนและลกู ทมี มคี วามรสู้ กึ ทไ่ี มด่ ตี อ่ ผตู้ ดั สนิ เชน่ ไมท่ นั เกม ตดั สนิ ผดิ พลาด ฯลฯ จะ ตอ้ งไมแ่ สดงออก เพราะปญั หานที้ ำ� ใหส้ ภาพจติ ใจของทมี เปลย่ี นแปลงไปในทางลบ โดยเฉพาะผฝู้ กึ สอน หากใช้เวลาพักระหว่างเซตน้ีต�ำหนิผู้ตัดสินให้ผู้เล่นฟัง ผู้เล่นมักคล้อยตามจนท�ำให้สูญเสียเวลาในการ วางแผนการเลน่ โดยใช่เหตุ 5. ถึงแม้ว่าทีมเป็นฝ่ายพ่ายแพ้หรือเป็นรองอยู่ในการแข่งขันที่ผ่านมา ผู้ฝึกสอนควรปลุกระดม เพ่ือสรา้ งความม่ันใจใหล้ ูกทมี กระตนุ้ ใหม้ มุ านะท่ีจะเอาชนะในการแขง่ ขันตอ่ ไปให้ได้ เพราะจากสถิตทิ ี่ ผ่านมาทมี ที่ชนะคูแ่ ข่งขนั ก่อนเวลาพัก เคยพ่ายแพ้การแข่งขนั มามากตอ่ มากแล้ว เชน่ ชนะมา 2 เซต แลว้ แต่เซตที่ 3-5 พ่ายแพก้ ็มี 6. การประสานมือร่วมกันระหว่างผู้ฝึกสอนกับผู้เล่นทีมก่อนลงสนามแข่งขันเป็นวิธีการหน่ึงท่ี ชว่ ยกระตนุ้ สภาพจิตในให้ฮึกเหิมได้ 15

คู่มอื ผฝู้ กึ สอนกีฬาวอลเลยบ์ อล บทบาทของผู้ฝึกสอนภายหลังการแข่งขัน เมื่อสิ้นสุดการแข่งขันและผู้ฝึกสอนพาทีมกลับท่ีพัก ผู้ฝึกสอนยังคงมีหน้าท่ีและบทบาทที่ต้อง กระท�ำดังนี้ 1. ทำ� บนั ทกึ เทคนคิ การเลน่ ของผเู้ ลน่ แตล่ ะคนในสภาพการณต์ า่ งๆ รวมทง้ั ประสทิ ธภิ าพในการ เลน่ ยุทธวธิ ตี ่างๆ ของทมี ขอ้ บกพรอ่ งที่ควรแก้ไข 2. นดั ประชุมผเู้ ลน่ ท้ังหมดและคณะผ้ฝู กึ สอน เพอื่ อภปิ รายผลการเลน่ ท่ผี ่านมาของทมี ใหผ้ เู้ ลน่ มีโอกาสได้พูด อภปิ รายและชแ้ี จงถึงสงิ่ ต่างๆ ที่เก่ยี วขอ้ งและเปน็ ประโยชน์ต่อทมี อย่างเต็มท่ที ั้งผู้เล่นท่ี ลงสนามและไม่ได้ลงสนาม การพบปะพูดคุยกันคร้ังน้ีจะช่วยสร้างบรรยากาศและเป็นศูนย์รวมจิตใจ ผเู้ ลน่ ใหเ้ กดิ ความสนใจรว่ มกนั ทจี่ ะฝกึ ซอ้ มและเตรยี มตวั เพอ่ื การแขง่ ขนั ในโอกาสตอ่ ไป ดงั นน้ั ผฝู้ กึ สอน และผรู้ ว่ มทมี จงึ ควรมกี ารประเมนิ ผลหลงั จากการแขง่ ขนั เพอ่ื เปน็ การสรา้ งขวญั กำ� ลงั ใจ แรงจูงใจของทีม ไมว่ ่าผลการแขง่ ขันจะชนะหรือแพ้ 16

ค่มู ือผู้ฝกึ สอนกีฬาวอลเลย์บอล บทที่ 2 หลักการคดั เลอื กนักกฬี าวอลเลยบ์ อล การท�ำหน้าท่ีผู้ฝึกสอนโดยท่ัวไปน้ัน ผู้ฝึกสอนมีความรับผิดชอบในหน้าท่ีหลายประการ แต่ท่ี ส�ำคญั ประการหนึ่งซ่ึงผฝู้ กึ สอนทกุ คนมสี ว่ นรับผิดชอบคือ การคดั เลอื กตวั นักกีฬา เพอ่ื เขา้ รว่ มเปน็ ทีม ตวั แทนของสถาบนั หรอื สโมสร ตลอดจนชมรมตา่ งๆ ในการคดั เลอื กนกั กฬี า เพอ่ื ความมงุ่ หมายดงั กลา่ วนี้ ผฝู้ กึ สอนจำ� เปน็ ตอ้ งอาศยั องคป์ ระกอบตา่ งๆ ในการพจิ ารณาคดั เลอื กเพอ่ื ใหไ้ ดน้ กั กฬี าทม่ี คี วามสามารถ สรา้ งประโยชน์ใหก้ ับทมี ไดอ้ ยา่ งเตม็ ท่ี องคป์ ระกอบในการพิจารณาคัดเลือกนักกีฬาวอลเลยบ์ อลมดี ังน้ี 1. รปู รา่ ง ลักษณะภายนอกทีส่ ามารถเหน็ ได้เด่นชดั คอื ความสูง นกั กฬี าวอลเลย์บอลท่ีดคี วรมี รูปร่างสูงเพราะความสูงของนักกีฬานับเป็นความได้เปรียบท่ีถูกต้องตามกติกา ย่ิงสามารถคัดเลือก นักกีฬาที่มีความสูงได้มากเท่าไรยิ่งดี แต่ให้ค�ำนึงถึงช่วงระยะเวลาฝึกซ้อมก่อนการแข่งขันในโปรแกรม ซ่ึงเป็นเป้าหมายหลักของทีมด้วย ขอให้ผู้ฝึกสอนทุกคนพึงเข้าใจว่าการฝึกหัดทักษะและการเคล่ือนท่ี ส�ำหรับผู้ที่มีร่างกายสูงๆ น้ัน ต้องอาศัยช่วงระยะเวลานาน ส่วนการฝึกทักษะและการเคล่ือนท่ีของ นักกีฬาท่ีมีความสูงในระดับปานกลางจะใช้เวลาน้อย แต่ก็ต้องไม่ลืมด้วยว่านักกีฬาที่มีรูปร่างสูงนั้น สามารถเลน่ บอลในระดบั สูงได้ดมี คี วามได้เปรยี บแฝงอยใู่ นตัว ดังนน้ั ถ้าทมี มีระยะเวลาในการฝกึ ซ้อม กันก่อนการแข่งขันมากกค็ วรเลอื กนกั กฬี าท่มี ีความสงู มากๆ เขา้ มาฝกึ จึงจะมีโอกาสประสบผลส�ำเร็จ มากยง่ิ ข้นึ ส�ำหรับการคัดเลือกนักกีฬาท่ีมีความสูงมากๆ น้ัน ถ้าหากมีค�ำถามว่าควรจะเลือกนักกีฬาที่มี ลกั ษณะสูงโยง่ หรอื สูงใหญ่ เข้ามาฝกึ หดั ดี กข็ อตอบว่า ถ้ามเี วลาในการฝึกซอ้ มพอเพียง การเสริมสร้าง กล้ามเนื้อและความแข็งแรงให้กับนักกีฬา กระท�ำได้ง่ายกว่าการลดขนาดหรือน�้ำหนักตัวของนักกีฬา และอีกประการหนึ่งคนท่ีมีลักษณะสูงใหญ่มักจะมีการเคล่ือนที่ช้า ซึ่งเป็นอุปสรรคต่อการเล่น วอลเลยบ์ อล ฉะนน้ั จงึ ควรเลอื กนักกฬี าทีม่ ีลกั ษณะสงู โยง่ มาฝกึ หัดมากกวา่ นกั กฬี าทีม่ ลี กั ษณะสงู ใหญ่ 17

คูม่ อื ผูฝ้ ึกสอนกีฬาวอลเลย์บอล 2. รยางค์ รยางค์คอื สว่ นทีย่ ่นื ออกไปจากล�ำตัวของมนษุ ย์ คอื แขนและขา ในการเลอื กนักกีฬา วอลเลยบ์ อล ผฝู้ ึกสอนควรสงั เกตรยางคด์ งั กล่าวของนักกฬี าใหด้ ี นักกฬี าคน ใดมรี ยางคย์ าว นกั กฬี า คนน้ันจะมีความไดเ้ ปรียบทางรูปร่างแฝงอยู่ ซ่ึงนับเปน็ สง่ิ ดีในการเลน่ อนง่ึ ใหพ้ จิ ารณาฝา่ มอื และนว้ิ มอื ดว้ ย นกั กฬี าใดมฝี า่ มอื ใหญ่ นว้ิ ยาว นกั กฬี าคนนนั้ สามารถฝกึ หดั เลน่ กฬี าวอลเลยบ์ อลไดง้ า่ ย เพราะทกั ษะการเลน่ วอลเลยบ์ อลหลายอยา่ งตอ้ งอาศยั นว้ิ และฝา่ มอื ในการ บงั คบั ทศิ ทางของลูก ฉะน้นั ผู้ฝึกสอนจงึ ไมค่ วรละเลยความส�ำคญั ขอ้ น้ี 3. สายตา วอลเลย์บอลเป็นกีฬาท่ีต้องอาศัยความฉับไวของการคาดคะเนทิศทางตลอดจน ความเร็ว และความแรงของลกู บอลดว้ ยสายตา ฉะนน้ั นักกีฬาคนใดทม่ี คี วามผิดปกติทางสายตายอ่ มมี ความเสยี เปรยี บอยใู่ นตวั ผฝู้ กึ สอนจงึ ควรคำ� นงึ ถงึ ความจรงิ ขอ้ นี้ และทส่ี ำ� คญั อกี ประการหนง่ึ คอื อนั ตราย ที่จะเกิดขึ้นกับนักกีฬาท่ีสวมแว่น เพราะขณะท่ีเล่นอยู่มีโอกาสท่ีลูกบอลจะปะทะกับแว่นตาได้ ดังนั้น ถา้ จำ� เปน็ ตอ้ งฝกึ หดั ใหแ้ กน่ กั กฬี าทส่ี วมแวน่ นนั้ ควรใหน้ กั กฬี าทสี่ วมแวน่ เปลยี่ นไปใชค้ อนแทคเลนสจ์ ะ ชว่ ยใหเกิดความปลอดภยั มากขน้ึ 4. สมรรถภาพทางกาย สมรรถภาพทางกาย หมายถึง ความสามารถโดยรวมของร่างกายของ มนษุ ย์ ผู้ใดมสี มรรถภาพทางกายดหี รือไม่ ใหพ้ ิจารณาจากองคป์ ระกอบตา่ งๆ ดังนี้ 4.1 ความแข็๋งแรง หมายถึง ความสามารถในหารท�ำงานของกล้ามเนื้อ เช่น การกระโดดได้สูง เป็นตน้ 4.2 พลงั หมายถึง ความสามารถในการท�ำงานสูงสดุ ของกล้ามเนื่อในระยะเวลาสัน้ ๆ หรอื ปฏิบตั ิ เพยี งครั้งเดยี ว เล่น การตบลกู อยา่ งรุนแรง เปน็ ต้น 4.3 ความอดทน หมายถงึ ความสามารถในการทำ� งานอยา่ งตอ่ เนอื่ งของกล้ามเนอื้ และระบบไหล เวยี นในระยะเวลานาน โดยมคี วามเมอ่ื ยลา้ หรอื ความเหนด็ เหนอืี่ ยและสามารถฟน้ื สภาพไดใ้ นระยะเวลา อนั สัน้ เช่น สามาถวิ่งระยะไกล สามรถเล่นวอลเลย์บอลได้หลายๆ เซต เปน็ ต้น 4.4 การทรงตัว หมายถึง ความสามารถในการรักษาสมดุลของร่างกายให้เหมาะสมกบั การเล่นมิ ให้เกิดการเสียหลักหรือล้ม การทรงตัวของนักกีฬาวอลเลย์บอลนี้มีทั้งการทรงตัวบนพื้นแลการทรงตัว ในอากาศ เพราะนักกฬี าวอลเลยบ์ อลมีโอกาสทจี่ ะลอยตัวเล่นลูกบอลบนอากาศอยเู่ สมอๆ 4.5 ความเรว็ หมายถงึ ความสามารถในการเคลอ่ื นไหวของขอ้ ตอ่ เพอื่ ใหอ้ วยั วะสว่ นทต่ี อ้ งการใช้ งานเคลื่อนทไี่ ปอยา่ งรวดเรว็ เชน่ การเคล่ือนไหวของมือและแขนในการตบลกู 18

คูม่ ือผฝู้ ึกสอนกฬี าวอลเลยบ์ อล 4.6 ความออ่ นตวั หมายถงึ ความสามารถในการเคลอื่ นทข่ี องขอ้ ตอ่ ตา่ งๆ ของรา่ งกายเพอื่ ใหเ้ กดิ การเฃ่ือนไหวของอวยั วะสว่ นท่จี ะใช้งาน เชน่ การกม้ ตัว ถ้าขอ้ต่อกระดูกสนั หลงั สามารถเคลอื่ นไหวได้ เป็นมัมกว้างกก็ ้มตัวไดม้ าก ถ้ากระดูกสนั หลงั เคล่อื นไหวไดเ้ ปน็ มุมแคบหรอื เคลือ่ นไหวไดน้ ้อยกก็ ม้ ตวั ไดน้ ้อย 4.7 ความคลอ่ งตวั หมายถึงความสาารถในการเปลย่ี นทิศทางการเคล่ือนที่ของร่างกาย เช่น การ วิ่งซกิ แซก การวิ่งกลัวตวั เป็นต้น 4.8 การประสานงานของกล้ามเนอื้ กบั ระบบประสาท หมายถงึ ความเรว็ ในการท�ำงานประสาน สัมพันธ์ระหว่างกล้ามเนื้อกับประสาทส่วนต่างๆ เช่น การรับลูกตบเมื่อประสาทสายตาเห็นลูกว่ิงมา กล้ามเน้ือแขนขา ก็สามารถท�ำงานเพื่อการรบั ลกู น้ันไดอ้ ยา่ งทนั ท่วงที 5. จติ ใจ ควรคดั เลอื กนกั กฬี าทมี่ คี วามปกตทิ างจติ ใจ พวกนกั กฬี าทจ่ี ติ ผดิ ปกตทิ ง้ั หลาย เชน่ พวก ลกั เพศ พวกคุ้มดีคุม้ ร้่าย ใจออ่ น ตกใจงา่ ย ขาดความกล้า ความมัน่ ใจใตตนเอง ไมส่ มควรทจี่ ะคดั เลอื ก มารว่ มทมี เพราะจะท�ำใหเ้ พื่อนรว่ มทมี ขอดความม่นั คงทางจิตใจไปด้วย 6. อารมณ์รว่ มในการฝกึ ซอ้ ม นกั กีฬาทดี่ ีควรมีความรสู้ กึ ท่ตี อ่ การเลน่ ไมว่ า่ จะเป็นขณะฝกึ ซ้อม หรอื ขณะแขง่ ขนั ถา้ นกั กฬี าคนใดไมม่ อี ารมณร์ ว่ มในการฝกึ ซอ้ มอยากจะแขง่ ขนั อยา่ งเดยี วเวลาซอ้ มไม่ อยากซอ้ มหรอื ซอ้ มแบบเสียไม่ได้ ไม่ควรคัดเลือกนกั กฬี าประเภทนไี้ ว้ร่วมทมี 7. ชีวิตประจ�ำวัน ควรเลือกนักกีฬาที่มีการด�ำเนินชีวิตประจ�ำวัน เอ้ืออ�ำนวยต่อการเล่นกีฬา เพราะการฝึกกีฬาจ�ำเป็นต้องอาศัยเวลาฝึกซ้อม นักกีฬาที่มีภารกิจรัดตัวไม่อาจสละเวลาให้กับการฝึก ซอ้ มได้เต็มที่ ทำ� ใหเ้ กิดผลเสียตอ่ การด�ำเนนิ ชวี ิตประวนั ด้านอน่ื ๆ ของเขา ถ้าไมจ่ �ำเปน็ จรงิ ๆ ผู้ฝกึ สอน ไมค่ วรคดั เลอื กมาร่วมทีมเพราะจะเป็นการลงทุนทไี่ มค่ ุ้มคา่ สำ� หรับนกั กีฬาคนน้นั 8. อุปนสิ ยั ประจำ� ตัว นักกีฬาคนใดเปน็ คนขีเ้ กยี จ ชอบเอาเปรียบเพือ่ นร่วมทมี เห็นแกต่ วั เปน็ คนสกปรก สขุ นสิ ยั ไมด่ ี ขอบทบั ถมเพอื่ นรว่ มทมี ชอบทำ� ตวั เดน่ ขอบดหู มน่ิ ผอู้ นื่ ดแี ตพ่ ดู ไมค่ อ่ ยทำ� ชอบ หลกี เลย่ี งการฝึก ไมม่ ีความอดทน ชอบข่มขผู่ ู้อื่น กา้ วร้าวไรม้ นษุ ยธรรม เห็นแก่ได้ ไมเ่ สยี สละ ขอบเสพ ของมนึ เมาหรือขอบอบายมุข ไม่ควรน�ำมาร่วมทีม 9. การสนบั สนุน ในการฝึกซม้ อกีฬา นกั กฬี าใดไดร้ ับการสนับสนุนจากบุคคลโดยรอบ เช่น พ่อ แม่ พี่น้อง ครู เพื่อนฝงู เปน็ อยา่ งดีจะมคี วามกา้ วหน้าเร็วกวา่ ผู้ท่ไี ด้รบั การสนับสนุนนอ้ ย เพราะคนทีไ่ ด้ รบั การสนับสนุนดีจะมกี �ำลงั ใจในการฝกึ ซอ้ มดี ไดร้ บั การเอาใจใสด่ ี สุขภาพจิตดไี ม่มีกังวล ซง่ึ ลว้ นเปน็ ส่ิงจ�ำเปน็ ต่อการเลน่ กีฬาทั้งสิน้ 19

คู่มอื ผู้ฝกึ สอนกฬี าวอลเลยบ์ อล 10. ประสบการณ์ วอลเลย์บอลเป็นกีฬาท่ีต้องอาศัยประสบการณ์การฝึกซ้อมและแข่งขันโดย เฉพาะอยา่ งยอง่ การแขง่ ขันกับทีมคู่ตอ่ สู้ท่มี รี ะดบั ฝีมือสงู กว่า ทั้งน้ี เพราะสง่ิ ดงั กล่าวจะน�ำมาซึ่งความ เช่ือม้ันตนเองแก่นักกีฬา มีนักกีฬาเป็นจ�ำนวนมากท่ีผ่านการฝึกซ้อมมาอย่างโชกโชนแต่ไม่ค่อยได้ลง แขง่ ขนั พอถงึ เวลาแข่งขันจริงนักกีฒาจะขาดความมน่ั ใจในตนเองไม่สามารถเลน่ ไดด้ ังทฝ่ี กึ ซ้อมมา ทำ� ใหโ้ อาสทจ่ี ะประสบผลสำ� เรจ็ มนี อ้ ย ดงั นนั่ ประสบการณใ์ นการแขง่ ขนั จงึ เปน็ สง่ิ สำ� คญั ยงิ่ ทผ่ี ฝู้ กึ สอนควร ใช้ในการพจิ ารณาคดั เลอื กนักกฬี าด้วย 11. มนุษยสัมพันธ์ นักกีฬาท่ีดีควรเป็นผู้ที่เข้ากับเพ่ือนร่วมทีมและบุคคลอื่นโดยท่ัวไปได้ง่าย เป็ฯฝู้ที่รู้จักสร้างมิตรไมตรี รู้จักกาลเทศะ รู้จักให้เกียรติผู้อื่น ยึดถืออาวุโสท้ังคุณวุฒิ เป็นคนร่าเริง สนุกสนาน ไม่ถอื ตัว เป็นคนทีม่ ีระเบียบวนิ ัยในตนเอง สามารถดำ� รงชวี ิตในสงั คมไดอ้ ย่างมคี วามสขุ 12. ความคิดริเร่ิมและการเรียนรู้ นักกีฬาท่ีดีจะต้องมีความม่ันใจในตนเองมีความคิดริเริ่มที่ดี และกลา้ แสดงออก มีความสามารถในการเรยี นรเู้ ร็ว รับการถ่ายทอดได้งา่ ย มีความทรงจำ� ดี มีผลการ เรียนดีถา้ ยงั เป็นนักเรยี น ท้ังนี้เพอ่ื ปอ้ งกนั ความผิดพลาดจากการสอบตกอนั จะเปน็ เหตใุ หน้ ักกฬี าผู้นน้ั เกดิ ความกงั วลใจ และบคุ คลท่วั ไปจะมองวา่ การเล่นกฬี าทำ� ให้เกดิ ฝลเสียตอ่ การเรียนได้ 13.โอกาสทจี่ ะสรา้ งผลประโยชนใ์ หก้ บั ทมี ควรคดั เลอื กนกั กฬี าทส่ี ารถทำ� ประโยชนใ์ หก้ บั ทมี ได้ เปฯ็ เวลานาน ทงั้ นโี้ ดยการพจิ ารณาจากระดบั อายุ หรอื ระดบั การศกึ ษาถา้ เปน็ ผฝู้ กึ สอนทอ่ี ยใู่ นโรงเรยี น กค็ วรเลอื นกั กฬี าทเ่ี รยี นในระดบั เรม่ิ ตน้ ของโรงเรยี นเพราะจะไดม้ โี อกาสสรา้ งชอื่ เสยี งใหส้ ถาบนั ไดน้ าน ถา้ เปน็ ผู้ฝกึ สอนของสโมสรหรือชมรมกฬี าก็ควรเลือกนักกีฬาท่ีอายนุ อ้ ยๆ เช่นกัน 14. ความสนใจ นักกีฬาวอลเลย์บอลท่ีดีควรเป็นผู้มีความกระตือรือร้นต่อกิจกรรมของ วอลเลย์บอล ไม่วา่ จะเปน็ การเล่น การฝกึ ซอ้ ม การแข่งขนั การตดั สนิ การจดั การแขง่ ขนั การดู การฟงั การศึกษาจากตำ� ราหรอื การเข้าร่วมสัมมนาตลอดจนการพดู คุยถงึ วอลเลยบ์ อล 15. ฐานะทางเศรษฐกิจ ถ้าเป็ฯไปได้ควรเลือกนักกีฬาที่มีฐานะทางครอบครัวดี สามารถช่วย เหลือตนเอง และเพ่ือนร่วมทีมได้ ทั้งน้ีเพ่ือเป็นการแบ่งเบาภาระของผู้ฝึกสอนในด้านการจัดหางบ ประมาณสนับสนุน อีกทั้งยังเป็นการช่วยให้นักกีฬาได้มีโอกาสช่วยเหลือซึ่งกันและกันในเรื่องต่างๆ ท่ี จำ� เป็นอกี ดว้ ย 20

คู่มือผฝู้ กึ สอนกฬี าวอลเลยบ์ อล บทท่ี 3 เทคนคิ การฝกึ วอลเลย์บอล เทคนิคการฝึกทักษะต่างๆ ในการเล่นกีฬาวอลเลย์บอล ผู้ฝึกสอนต้องมีการวางแผนการฝึก มจี ิตวิทยาการฝกึ การฝกึ ตอ้ งฝึกจากง่ายไปหายากตามลำ� ดบั จากน้อยไปหามาก เพอื่ สร้างความมนั่ ใจ ความรักและให้ผู้เล่นชื่นชมในสิ่งที่เขาสามารถท�ำได้ เมื่อฝึกไปตามขึ้นตอนด้วยความเต็มใจของตนเอง โดยไม่ต้องควบคุม บังคับหรือฝืนใจกัน อย่างไรก็ตามในการฝึกน้ันสามรรถภาพทางกายเป็นสิ่งส�ำคัญ ทีส่ ุดในการฝกึ และฝกึ การเคล่อื นทแี่ บบต่างๆ เช่น การสไลด์เท้า การกา้ วไขวเ้ ทา้ การวงิ่ การหยดุ การ หมนุ ตัว และการถอยหลงั การเคลอ่ื นทเี่ ขา้ หาลูกบอลในทศิ ทางตา่ งๆ เปน็ ต้น ซึง่ ตอ้ งฝกึ จนเกดิ ความ ชำ� นาญเพราะถา้ หากการเคลือ่ นทีไ่ มด่ ีแล้วโอกาสที่จะไดร้ บั ความสำ� เร็จในการฝึกแทบจะไมม่ ีเลย ในท่ี น้ีจะไม่ขอกล่าวถึงการเคล่ือนท่ีเพราะต้องฝึกในข้ันพื้นฐานมาแล้ว แต่จะกล่าวถึงเทคนิคในการฝึกหัด ทา่ ทางของการเลน่ กฬี าวอลเลย์บอล 21

คู่มือผู้ฝกึ สอนกีฬาวอลเลย์บอล ท่าเตรียมพร้อม ท่าทางการเตรยี มพร้อมของผเู้ ลน่ ในการรบั ลกู บอลและการสกัดกน้ั จะมีลักษณะทแี่ ตกต่างกนั ทา่ เตรยี มพรอ้ มในการรบั ลูกบอล การเตรยี มความพรอ้ มทจี่ ะรบั ลกู บอลดว้ ยมอื ลา่ ง ตอ้ งยอ่ สะโพกลง เขา่ ทงั้ สองยน่ื เลยปลายนวิ้ เทา้ ลำ� ตวั กม้ ไปขา้ งหนา้ จนไหลท่ ง้ั สองขา้ งอยรู่ ะดบั เหนอื เขา่ แขนทงั้ สองขา้ งอยดู่ า้ นหนา้ ลำ� ตวั หรอื กางแขน ออกเล็กนอ้ ย การรับลูกมือล่างที่ลูกบอลมาข้างหน้าและ ลูกลอยลงมาต�่ำ ถ้ายืนอยู่เฉยๆ จะรับลูกไม่ได้ ตอ้ งกา้ วเทา้ ใดเทา้ หนงึ่ ไปข้างหน้าแล้ว ย่อตวั ลง ต�่ำให้น�้ำหนักตัวตกอยู่ท่ีเท้าหน้า บางครั้งต้อง คกุ เขา่ ดว้ ย 22

ค่มู ือผฝู้ กึ สอนกีฬาวอลเลย์บอล ทา่ เตรียมพร้อมเพอื่ สกัดกน้ั ยนื ยอ่ ตวั เลก็ นอ้ ย สายตาจอ้ งจบั ทผ่ี ตู้ บลกู บอลของฝา่ ยตรงขา้ ม มอื ทงั้ สองยกขนึ้ ในลกั ษณะเตรยี ม พร้อม การสกัดกน้ั จะได้ผลหรอื ไมน่ ัน้ จำ� เป็นต้องอาศัยการเคล่อื นทท่ี ร่ี วดเร็ว ซึง่ ปกติถา้ เปน็ ระยะ 1-3 ก้าว จะใชว้ ธิ กี ้าวไปด้านข้าง แตถ่ ้าเกิน 2 กา้ ว ควรใช้วิธีหันข้างตวั เข้าหาตาขา่ ยแลว้ ใช้วิธแี ละหยุดเพอื่ กระโดดสกดั กั้นและถอยหลังออกจากตาขา่ ยใหไ้ ดอ้ ย่างรวดเร็วเพ่อื การเตรยี มตวั เป็นฝา่ ยรกุ ต่อไป การเซตหรือการส่งลกู บอลด้วยมือบน 23

ค่มู อื ผู้ฝกึ สอนกฬี าวอลเลยบ์ อล การเซต การเตรยี มเซตลูกบอล มือท้งั สองจะต้องยก ขึ้นและกางนิ้ว ออกให้ตรงใบหน้าตามองลูกบอลผ่าน ระหว่างมือท้ังสองข้างส่วนแขนต้องงอเป็นมุมฉากจาก ท่าเตรียมพรอ้ ม ผเู้ ลน่ จะเคลอื่ นท่อี ย่างรวดเร็วไปอยใู่ ต้ ลูกบอลและหันหน้าไปยังทิศทางท่ีจะส่งลูกไป ย่อเข่า กางนว้ิ ออกท้งั หมดตามองผ่านมือทง้ั สองข้างไปยงั จดุ ที่ จะสง่ ลกู ไป การเซตลกู บอลไปขา้ งหลัง การเซตลกู บอลไปขา้ งหลงั ไมจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งแอน่ หลังแล้วดันสะโพกไปข้างหน้าขณะที่มือจะถูกลูกเพียง เงยหน้าข้ึนแล้วหงายข้อมือไปข้างหลังพร้อมกับยก ข้อศอกตามลูกที่เซตออกไปลูกบอลก็จะถูกส่งออกไป ด้านหลังของตัวเซตไดโ้ ดยง่าย 24

คมู่ ือผ้ฝู กึ สอนกีฬาวอลเลยบ์ อล การเซตลกู ที่ตอ้ งการเปลย่ี นทศิ ทางของลกู อย่างฉับพลนั เริม่ จากผู้เลน่ ยกข้อศอก กางน้ิวมอื ยอ่ ตัวแลว้ ยืดตัวขึ้นสงู จดุ ส�ำคัญคอื ต้องเคลอื่ นทีใ่ ห้ลูกบอล อยูต่ รงใบหน้า ลำ� ตวั ตรง ลักษณะอยา่ งน้ีจะท�ำให้ทมี ตรงขา้ มมองไมอ่ อกวา่ ตวั เซตจะเซตลูกไปทางไหน ซง่ึ ตวั เซตจะสามารถเปลยี่ นทศิ ทางของลกู ไปขา้ งหนา้ ขา้ งหลงั ทางซา้ ยหรอื ขวาไดง้ า่ ยมากเพยี งแตข่ ยบั มือเท่าน้นั 25

คู่มอื ผ้ฝู ึกสอนกฬี าวอลเลยบ์ อล การกระโดดเซต การกระโดดเซตใชห้ ลกั การเดยี วกนั คอื ยกมอื ขน้ึ กางนวิ้ ออก ลำ� ตวั ตง้ั ตรงและตอ้ งกระโดดลอยตวั ให้นิ่งในอากาศ กอ่ นท่ีจะเซตลูกออกจากมอื ไป ท้งั นี้ เพอื่ ใหเ้ กดิ ความแมน่ ยำ� แนน่ อนโดยไมเ่ นน้ การสง่ ลกู ไปในระยะไกล การเซตลูกท่อี ยู่หา่ งจากตาขา่ ย เมอื่ ผเู้ ลน่ จะเซตลกู บอลทอ่ี ยหู่ า่ งจากตาขา่ ยไมม่ ากนกั ผเู้ ลน่ ตอ้ งเคลอื่ นทไ่ี ปอยใู่ ตล้ กู บอลแลว้ จงึ จะเซต แตถ่ า้ ลกู บอลอยหู่ า่ งจากตาขา่ ยมากหรอื เปน็ การเซตลกู บอลจากแดนหลงั จะตอ้ งใชก้ ารยอ่ ตวั ให้ มากเพอื่ ใช้แรงสง่ จากการเหยยี ดเข่าช่วยเสริมแรงจากแขนด้วย สรปุ ผเู้ ล่นตอ้ งเคล่ือนที่ไปอยใู่ ตล้ ูกบอลให้ลูกอย่ตู รงหนา้ ผาก จึงจะสามารถเซตลกู ได้สะดวก 26

ค่มู ือผู้ฝกึ สอนกีฬาวอลเลย์บอล การปรบั จงั หวะในการเซตลกู ให้สัมพันธก์ บั การเคล่ือนทขี่ องตวั เอง ทกั ษะทส่ี ำ� คญั ของตวั เซต คอื การเซตลกู บอลใหส้ มั พนั ธ์ กบั การเคลอื่ นทข่ี องตวั ตบ ตวั เซตตอ้ งสามารถเรง่ จงั หวะในการ เซตลูกบอลให้เร็วข้ึนโดยการกระโดดขึ้นไปหาลูกบอลหรือรอ จงั หวะเซตลกู บอลใหช้ า้ ดว้ ยการยอ่ ตวั ลงมานอกจากนจ้ี ะตอ้ ง สามารถบังคับลกู บอลใหส้ งู ตำ�่ ชา้ หรอื เรว็ ไดอ้ กี ดว้ ยเพอื่ สรา้ ง โอกาสใหต้ วั ตบเคลอ่ื นทเี่ ขา้ ตบลกู บอลไดด้ ที ส่ี ดุ 27

คูม่ อื ผฝู้ กึ สอนกีฬาวอลเลย์บอล การเซตลกู บอลใหต้ บ การเซตลกู บอลใหเ้ พอื่ นรว่ มทมี ตบเปน็ หวั ใจสำ� คญั ทจี่ ะนำ� ไปสชู่ ยั ชนะ ซง่ึ มที งั้ ตบลกู บอลใกลแ้ ละ หา่ งจากตวั เซต รูปภาพ การเซตลกู ใหเ้ พอ่ื นร่วมทมี ตบลกู บอลเรว็ ในระยะหา่ งตวั เซต การเซตลูกบอลให้ตบลูกบอลเร็วทุกแบบจะได้ผลดีและหลอกทีมตรงข้ามให้สกัดกั้นได้ยากต้อง อาศยั การส่งลกู บอลแรกที่ดี คอื ลกู บอลแรกตอ้ งสง่ ให้ใกลต้ าขา่ ย ใหต้ ัวเซตกระโดดเซต เพราะจะทำ� ให้ ผู้สกัดกั้นของทีมตรงข้ามกังวลใจว่าตัวเองจะตบลูกบลเองหรือไม่ การเซตลูกบอลเร็วห่างจากตัวเซต จะต้องหงายข้อมือกลับเข้าหาตัวให้เต็มท่ีและเซตลูกบอลด้วยการเคลื่อนไหวข้อมือที่ดีด้วยเพื่อให้การ บังคบั ลูกบอลให้พงุ่ ไปเรว็ ช้า ใกลห้ รือไกลได้ 28

คมู่ อื ผฝู้ ึกสอนกฬี าวอลเลยบ์ อล การเซตลูกบอลเร็วให้เพ่อื นร่วมทีมตบในระยะใกลๆ้ ตวั เซต ลูกบอลแรกที่ส่งมาควรอยู่ในระดับท่ีตัวเซตต้องกระโดดเซต เพ่ือหลอกการสกัดกั้นของทีมตรง ข้ามได้ด้วย การเซตลูกเร็วใกล้ตัวจะต้องเหยียดแขนออกให้สุดแล้วเซตลูกบอลด้วยการเคล่ือนไหวของ ข้อมือเท่านั้นและต้องควบคุมความสูงและความเร็วของลูกบอลให้สัมพันธ์กับจังหวะการเข้าตบของ ตัวตบด้วย การตบลกู เร็วที่จะหลอกหรอื ตบใหไ้ ดผ้ ลอยทู่ ่ีลกั ษณะการกระโดดของตัวตบลกู เรว็ คือตวั ตบจะ ต้องกระโดดขึน้ จากพื้นก่อนทต่ี วั เซตลกู บอลโดยมรี ะยะหา่ งจากตวั เซตประมาณ 1 เมตร ลอยตัวอยใู่ น อากาศเพอื่ ตบลกู บอลทต่ี วั เซตสง่ มาให้ การลอยตวั อยใู่ นอากาศจะทำ� ใหผ้ สู้ กดั กนั้ ของทมี ตรงขา้ มจำ� เปน็ ตอ้ งคอนสกดั ก้ันตัวตบลกู เร็วตลอดเวลาอย่างน้อย 1 คน ตวั เซตจะสง่ ลกู บอลให้ตบลกู บอลเร็วในระยะ ใกล้ตัวหรือไม่ ข้ึนอยู่กับไหวพริบของตัวเซตที่จะสังเกตการณ์การสกัดก้ันของทีมตรงข้ามว่ามีจุดอ่อน ณ จุดไหน แต่ถ้าตวั ตบลกู บอลเรว็ ไมก่ ระโดดลอยตวั รออยกู่ อ่ น ทมี ตรงขา้ มจะสามารถทำ� การสกดั กนั้ โดยผู้ เลน่ 2 หรอื 3 คน พรอ้ มๆ กนั โดยใช้วธิ ีสังเกตจากลกั ษณะของลกู บอลทีต่ ัวเซตสง่ ออกไป 29

คู่มอื ผู้ฝกึ สอนกฬี าวอลเลยบ์ อล ความสมั พันธใ์ นการตบลกู เร็วระยะใกล้ตวั เซตกบั ตัวตาม ตัวตบจะกระโดดห่างจากตัวเซตเล็กน้อย ลอยตวั ขน้ึ ในขณะทตี่ วั เซตกำ� ลงั จะเซตลกู บอลและ จะตบลูกบอลท่ีลอยพ้นตาข่ายข้ึนมาอย่างรวดเร็ว ขณะทีล่ ูกบอลยงั เคล่ือนที่อยู่ การตบลกู บอลเรว็ เชน่ นท้ี ง้ั ตวั เซตและตวั ตบ ต้องมีความสัมพันธ์ในเร่ืองของ จังหวะ การเซต การกระโดดและการตบอย่างดยี ่งิ การเล่นลกู บอล เรว็ แบบนี้นิยมเรียกกนั ว่า “ลูกบอลเรว็ เอ” ซึง่ เป็น พน้ื ฐานของลกู บอลเรว็ แบบอ่ืนๆ ความเข้าใจในเร่อื งของ “บอลเรว็ ” ดงั นี้ บอลเรว็ เอ คือ การเซตบอลเรว็ ใหต้ วั ตบท�ำการตบในระยะใกลก้ บั ตัวเซตและอยหู่ น้าตวั เซต บอลเรว็ บี คอื การเซตบอลเรว็ ใหต้ วั ตบทำ� การตบในระยะหา้ งจากตวั เซตออกไปเลก็ นอ้ ย คอื หา่ ง จากตัวเซตมากกว่าบอลเรว็ เอ และการเซตบอลเร็ว บี จะสงู กว่าบอลเรว็ เอ เล็กนอ้ ยโดยอยู่หน้าตัวเซต เชน่ กัน บอลเรว็ ซี เปน็ การเซตแบบเดยี วกับบอลเร็ว เอ แต่อยูด่ า้ นหลังของตัวเซต บอลเรว็ ดี เปน็ การเซตแบบเดยี วกบั บอลเรว็ บี แตอ่ ยดู่ า้ นหลงั ของตวั เซตเชน่ เดยี วกบั บอลเรว็ ซี ดงั นน้ั การเซตบอลเรว็ ทำ� การรกุ แบบผสมนน้ั โดยพนื้ ฐานแลว้ จะประกอบดว้ ยดา้ นหนา้ และดา้ น หลังของตัวเซต ดา้ นหนา้ คือบอลเร็ว เอ บี หรือหัวเสา ดา้ นหลัง คอื บอลเรว็ ซี ดี หรือหวั เสา 30

คมู่ ือผฝู้ กึ สอนกฬี าวอลเลย์บอล ลกั ษณะการรกุ 2 แบบทีก่ ลา่ วมานี้เปน็ ลกั ษณะการรุกขนั้ พ้ืนฐานเทา่ นั้น เพราะการรกุ แบบผสม ยงั มอี กี หลายอย่าง อย่างไรกต็ าม หากสมรรถภาพทางกายไมด่ พี อ อยา่ งเพง่ิ ฝกึ การรกุ อย่างรวดเรว็ อาจ จะบาดเจ็บได้ การเซตลูกให้ผเู้ ลน่ ต�ำแหนง่ หน้าซา้ ยตบ ผู้เลน่ ต�ำแหนง่ หน้าซ้ายหรอื ตำ� แหนง่ 4 ปกตแิ ล้วจะเปน็ ตัวตบหลกั ของทีมและจะยืนห่างจากตวั เซตมาก เปน็ ตวั ตบทป่ี ระสทิ ธภิ าพสงู เพราะเปน็ ตวั ตบทจ่ี ะทำ� คะแนนใหก้ บั ทมี โดยมตี วั ตบลกู บอลเรว็ เหลอดให้ แต่ตอ้ งอาศัยการเซตลูกทแี่ มน่ ยำ� จึงจะท�ำใหก้ ารตบมปี ระสิทธภิ าพได้ ซึ่งตัวเซตที่ดี ขอ้ มือ ต้องมีความยืดหยุ่นได้อย่างดีย่ิงเพราะต้องใช้ข้อมือเพื่อการชะลอความเร็วของลูกที่จะเซตและเร่ง ความเร็วของลูกพร้อมท้ังปรับทิศทางของลูกท่ีเซตออกไปให้สมพันธ์กับจังหวะของการตบด้วยเพ่ือให้ เลือกผู้สกัดกั้นเพียงคนเดียวตรงด้านหน้าของตัวตบต�ำแหน่งหน้าซ้ายตัวเซตต้องเซตลูกให้พุ่งอย่าง รวดเรว็ ในระดบั ทไ่ี มส่ งู นกั ไปยงั ตวั ตบตำ� แหนง่ หนา้ ซา้ ย โดยมตี วั ตบลกู เรว็ แสรง้ กระโดดหลอกผสู้ กดั กน้ั ตำ� แหนง่ กลางหนา้ ของทมี ตรงขา้ มเอาไว้ ดงั นนั้ การเซตลกู นนี้ อกจากใชค้ วามยดื หยนุ่ ของขอ้ มอื แลว้ ตอ้ ง อาศัยการโยกลำ� ตัวให้เหยียดตรงไปข้างหน้าช่วยอกี ด้วย ลกู บอลจงึ จะพุ่งไปอย่างรวดเรว็ 31

คมู่ อื ผู้ฝกึ สอนกีฬาวอลเลยบ์ อล การกระโดดเซตลูกดว้ ยมอื เดยี ว รูปภาพ เมื่อลูกบอลถูกส่งมาในระดับสูงใกล้ตาข่ายจนท�ำการเซตลูกสองมือไม่อาจกระท�ำได้ตัวเซตต้อง พยายามเซตลกู ดว้ ยมอื เพยี งขา้ งเดยี ว โดยหนั ฝา่ มอื มาทางแดนของตนเอง เซตลกู ดว้ ยการสง่ แรงจากนวิ้ อย่างเดยี ว การหลอกล่อโดยวิธหี ยอดลกู ดว้ ยปลายน้วิ ในปัจจุบันตัวเซตมักจะมีรูปร่างสูง เป็นผู้เล่นที่ถนัดมือซ้าย เพราะขณะที่หันหน้าเซตลูกบอลไป ให้ผู้เล่นต�ำแหน่งหน้าซ้ายตบลูกบอล ตัวเซตมีโอกาสตบลูกบอลตามน้�ำหรือหยอดลูกด้วยปลายนิ้วมือ ขา้ งซ้ายไดเ้ พ่อื ใหท้ มี ตรงข้ามหลงทาง คดิ ว่าตวั เซตจะเซตลูกให้ตัวตบลูก การเลน่ ลูกตอ่ เนอ่ื งหลังจากการเซตลกู หลงั จากเซตลกู แลว้ ตวั เซตตอ้ งสงั เกตการสกดั กนั้ ของทมี ตรงขา้ มและตอ้ งพรอ้ มทจี่ ะเลน่ ลกู ทถ่ี กู สกดั กน้ั มาตอ่ ไปไดท้ นั ที โดยการเคลอ่ื นทไ่ี ปอยใู่ นตำ� แหนง่ ทเี่ หมาะสมตามรปู แบบของทมี ทฝ่ี กึ ซอ้ มกนั มา 32

คู่มอื ผู้ฝึกสอนกฬี าวอลเลย์บอล การเหวย่ี งแขนและบิดล�ำตวั เพอ่ื ตบลกู บอล การฝกึ เหวยี่ งแขนและบดิ ลำ� ตวั นสี้ ามารถชว่ ยใหต้ บลกู บอลไดร้ นุ แรงและตบไดใ้ นจดุ ทส่ี งู สดุ ทจี่ ะ ตบลูกบอลได้ การตบลกู บอลทด่ี ี แขนของคนตบจะต้องเหยียดตรงขณะท่ฝี า่ มือถูกลูกบอลพอดี การเหวีย่ งแขน ผู้เล่นต้องเหว่ียงแขนทั้งสองขึ้นโดยให้น้ิวหัวแม่มืออยู่ด้านในใกล้ตัว และยกข้อศอกขึ้นด้านบน เหนอื ศรี ษะแลว้ เหวี่ยงมอื เหยยี ดแขนสง่ แรงไปยังลูกบอล การใช้แรงบดิ ลำ� ตวั (แรงเกลยี ว) เมอื่ ลกู บอลทเ่ี ซตมาใหต้ บอย่หู ่างจากตาข่าย ลอยมาชา้ และสงู ผู้เลน่ สามารถใช้แรงบดิ ของลำ� ตวั ช่วยเสริมความรนุ แรงในการตบได้ 33

ค่มู ือผ้ฝู ึกสอนกีฬาวอลเลยบ์ อล ทา่ ทางการตบบอลเรว็ ท่าทางการตบลกู อยู่หา่ งตาขา่ ย ลกู ลอยมาช้าและสงู 34

คูม่ ือผ้ฝู ึกสอนกีฬาวอลเลยบ์ อล การเคลื่อนทีเ่ ข้าหาจุดกระโดดเพอ่ื ทำ� การตบลกู บอล การเคล่อื นทเี่ ขา้ หาจดุ กระโดดเป็นสิ่งส�ำคัญทส่ี ุดในการตบลูกบอลทม่ี ีประสิทธภิ าพ การเคลอ่ื นท่เี ขา้ หาจดุ กระโดด โดยปกติแล้วการก้าวเท้าเข้าหาจุดกระโดด ก้าวสุดท้ายของผู้เล่นที่ตบลูกบอลด้วยมือขวา จะ เป็นการกา้ วดว้ ยเท้าขวาตามด้วยเท้าซ้ายเพ่ือการหยุดและถบี ตัวข้ึนจากพ้นื การก้าวเท้าแบบน้จี ะท�ำให้ ผูต้ บสามารถควบคมุ การทรงตัวได้ง่ายและโดยเฉพาะอยา่ งยิ่งจะมีผลดใี นการปรบั จังหวะการถีบตัวขึ้น จากพนื้ ดว้ ย การเปล่ียนทศิ ทางลกู บอลจากการตบ ทกั ษะในการเปลยี่ นทิศทางของลกู บอลจากการตบ เช่น วง่ิ เข้าหาลกู บอลเปน็ แนวเฉียงกับสนาม แต่ต้องการตบลูกบอลเป็นแนวตรง ต้องอาศัยการบิดล�ำตัวและการเปล่ียนจุดสัมผัสกับลูกบอล เพ่ือ เปลย่ี นทิศทางของลูกบอลไปในทิศทางท่ีตอ้ งการ การย่อตัวเพื่อกระโดดตบลูกบอล ผู้เล่นจะกระโดดได้ไมสูง ถ้าการย่อตัวต่�ำมากเกินไปหรือน้อยเกินไปขณะท่ีก้าวเท้าสุดท้ายเพ่ือ ถบี ตัวขน้ึ จากพ้ืน การย่อตวั ท่ีถูกตอ้ ง สะโพกและหวั เข่าต้องงอเป็นมมุ ประมาณ 100 องศา สรปุ ขอ้ สำ� คญั ในการกระโดดจะอยทู่ ก่ี า้ วสดุ ทา้ ย และการยอ่ ตวั เพราะจะชว่ ยในการปรบั จงั หวะ เปลี่ยนทิศทางและช่วยให้กระโดดไดส้ ูง 35

คู่มอื ผู้ฝกึ สอนกีฬาวอลเลย์บอล การย่อตวั เพือ่ กระโดด จุดส�ำคัญของการส่งตัวจากพื้นหรอการกระโดดคือการย่อตัวเพ่ือให้มุมที่ล�ำตัวท�ำกับขาท่อนบน (สะโพก) และมมุ ทขี่ าทอ่ นบนทำ� กบั ขาทอ่ นลา่ ง (หวั เขา่ ) เปน็ มมุ ทเี่ หมาะสม คอื ประมาณ 90-100 องศา ถา้ ยอ่ มากหรอื นอ้ ยเกนิ ไปจะทำ� ใหก้ ระโดดไมไ่ ดส้ งู สดุ ดงั นนั้ ตอ้ งยอ่ ตวั จนมมุ ทสี่ ะโพกและหวั เขา่ ประมาณ 90-100 องศา การกระโดดตบลกู บอลจากแดนหลงั ปจั จบุ นั เทคนคิ การตบและการสกดั กนั้ ไดพ้ ฒั นาอยา่ งรวดเรว็ จนฝา่ ยรกุ ตอ้ งหาวธิ กี ารใหมๆ่ ออก มาใช้ ประกอบกับเวลาท่ีตวั เซตอยใู่ นแถวหน้าตัวตบจะเหลือเพียง 2 คน ทีมตรงข้ามสกดั กน้ั ได้ง่ายข้นึ จงึ ทำ� ใหเ้ กดิ เทคนคิ การตบลกู จากแดนหลงั โดยผเู้ ลน่ แถวหลงั จะกระโดดลอยตวั จากแดนหลงั เขา้ มาตบ ลกู บอลในแดนหนา้ อยา่ งไรกต็ ามการตบลกู จากแดนหลงั ไม่ใช่การเซตลูกสงู ๆ กลบั ไปใหผ้ ู้เลน่ แถวหลัง ตบเทา่ นนั้ คือ คอ่ นข้างเรว็ ไมส่ ูงมาก เพือ่ ไม่ให้ทมี ตรงข้ามตั้งหลกั รบั ลกู ไดท้ ัน การตบลูกจากแดนหลงั จะตบลกู ปกั ลงในแดนของทีมตรงข้ามไม่ได้ แตต่ ้องตบลูกบอลยาวโดย การพบั ขอ้ มือ เพ่อื ใหล้ ูกบอลหมุนลงในลักษณะทวนเขม็ นาฬิกาทเี่ รยี กว่า ท็อปสปิน การตบลกู จากแดนหลงั ลกู บอลทเี่ ซตมาใหจ้ ะอยหู่ า่ งตาขา่ ย ดงั นน้ั จะตอ้ งตบลกู บอลใหล้ งไปยงั จดุ ใกลๆ้ เสน้ หลังของสนามทีมตรงข้าม มิฉะนน้ั ลกู บอลจะติดตามข่าย เพราะมมุ ทจี่ ะกดลูกบอลลงได้ ตอ้ งเปน็ การตบลกู บอลท่เี ซตมาใกลๆ้ ตาขา่ ยเทา่ นั้น การตบลูกจากแดนหลังจงึ แตกต่างจากการตบลกู จากแดนหน้า 36

ค่มู อื ผู้ฝึกสอนกีฬาวอลเลย์บอล การเสิร์ฟ การเสิร์ฟเป็นการรุกท่ีส�ำคัญอันดับแรกเพราะถ้าเสิร์ฟดีทีมอาจจะได้คะแนนทันทีจากการเสิร์ฟ หรอื ทีมตรงข้ามมรี กุ กลับไม่ไดต้ ้องส่งลกู กลบั มาง่ายๆ ให้ทมี เราเป็นฝ่ายรกุ กลับอกี ครัง้ ลกั ษณะท่าทาง การเสริ ์ฟหลายมแี บบ เช่น การเสริ ฟ์ ลูกดว้ ยมือบนแบบเทนนสิ ผเู้ สริ ฟ์ ยนื หนั หนา้ ไปยงั ทศิ ทางทตี่ อ้ งการเสริ ฟ์ ลกู โยนลกู บอลขน้ึ สงู เหนอื ศรี ษะเลก็ นอ้ ยทางดา้ น หน้าของหัวไหล่ของแขนท่ีจะใช้เสิร์ฟลูก ยึดล�ำตัวขึ้น ยกแขนไปข้างหลังข้างใบหูและเหว่ียงแขนช่วง ข้อศอกถึงฝ่ามือให้เป็นแนวขนานกับพื้น โดยไม่เปล่ียนต�ำแหน่งของข้อศอก ให้ส่วนท่ีแข็งของฝ่ามือ (สนั มือ) ถกู จุดกง่ึ กลางของลูกบอลพอดี ขณะทแี่ ขนเหยียดสุดพร้อมกบั ถา่ ยน�้ำหนักตวั ไปท่แี ขนใหเ้ นน้ ตรงไปขา้ งหนา้ 37

คูม่ อื ผฝู้ กึ สอนกฬี าวอลเลย์บอล การเสิร์ฟลูกดา้ นขา้ งล�ำตัว การเสิร์ฟลูกแบบเหล่ียงแขนจากข้างล�ำตัวผ่านเหนือศีรษะ ผู้เสิร์ฟโยนลูกบอลขึ้นไม่สูงมากนัก ทางด้านหนา้ ของไหลข่ วาเหว่ียงแขนขวาใหข้ อ้ ศอกเหยียดตึงไปข้างหลงั แล้วจงึ เหวีย่ งแขนและไหลข่ วา ตรงไปขา้ งหนา้ ข้อศอกเหยียดตึง ให้สนั มอื ถูกตรงกลางของลกู บอล การกระโดดเสริ ์ฟ การกระโดดเสิร์ฟต้องโยนลูกบอลให้สูงข้ึนไปทางด้านหน้าของล�ำตัวแล้วจึงกระโดดขึ้นใช้วิธีการ ตลี กู เชน่ เดียวกบั การตบลูกจากแดนหลงั ส่งลูกบอลเคล่อื นทโ่ี ค้งข้ามตาขา่ ยไปยังแดนตรงข้าม การรบั ลูกบอล ท่าพื้นฐานการรบั ลกู บอลดว้ ยมือลา่ ง ผเู้ ล่นต้องยนื แยกเท้า ห่างกนั มากกวา่ 1 ช่วงไหล่เลก็ นอ้ ย ย่อตวั ลงต่�ำ ถ้าอยใู่ นตำ� แหน่งใกลก้ ับ เส้นริมสนาม เท้าท่ีอยู่ใกล้เส้นริมสนามจะอยู่ในลักษณะก้าวล้�ำไปข้างหน้าปล่อยไหล่ทั้งสองข้างตาม สบายไมต่ อ้ งเกรง็ มอื แขนทงั้ สองขา้ งอยดู่ า้ นหนา้ ลำ� ตวั เลก็ นอ้ ยเพอ่ื เตรยี มรบั ลกู บอล เมอื่ ลกู บอลเคลอ่ื นท่ี มาใกล้จึงค่อยเหยียดแขน ประกบมือและเกร็งข้อศอกประกอบการกดหัวแม่มือทั้งสองเพื่อการปะทะ ลกู บอลอยา่ งเหมาะสม 38

คู่มอื ผฝู้ ึกสอนกีฬาวอลเลยบ์ อล การรบั ลกู บอลด้านขา้ งของล�ำตวั เม่อื ลกู บอลลอยมา ในระดับสงู ทางด้านข้างของลำ� ตวั ผู้เลน่ จะต้องเอียงไหล่ท่ีอยู่ด้านตรงข้ามลงต่�ำไปทางด้านที่จะส่งลูกบอล ออกไปเล็กน้อย ยกแขนทั้งสองข้างข้ึนรับลูกบอลโดยแนบแขนท้ัง สองขา้ งชดิ กนั สว่ นทแ่ี บนราบของแขนหนั ไปสทู่ ศิ ทางทจ่ี ะสง่ ลกู ไป แล้วออกแรงสง่ ลูกบอลไปด้วยการเหยียดเข่าและแขนประกอบกัน การรบั ลูกบอลดว้ ยมือเพยี งข้างเดยี ว บางครง้ั ผเู้ ลน่ ไมม่ โี อกาสรบั ลกู บอลทพ่ี งุ่ มาอยา่ งรวดเรว็ ดว้ ยมอื ทง้ั สองขา้ งจำ� เปน็ ตอ้ งใชม้ อื เพยี ง ข้างเดยี วรับลกู ทางดา้ นข้างของล�ำตวั โดยเหยยี ดแขนเฉยี งเป็นมมุ 45 องศา ไปข้างหน้า เพอ่ื ลกู บอล จะไดส้ ะทอ้ นกลบั เขา้ ในสนาม การรบั ลกู บอลแบบน้ี ผเู้ ลน่ จะหนั หนา้ ของลำ� ตวั เขา้ หาดา้ นในของสนาม เทา้ ขา้ งทอี่ ยู่ชดิ กับเสน้ ข้างต้องก้าวเฉยี งไปข้างหน้าเหยยี ดแขนออกไปเป็นเส้นทแยงมมุ จึงจะสามารถ รับลูกบอลเขา้ ไปในสนามได้ และบางครง้ั เม่ือรบั ลูกด้วยมือข้างเดียวแลว้ กม็ ว้ นตวั ด้วย โดยเมอ่ื เหยียด ลำ� ตวั ลงต�่ำใตล้ ูกบอล รับลูกบอลแลว้ จงึ ทิ้งสะโพกและหัวไหล่ลงม้วนตัวไปกบั พืน้ 39

คู่มือผฝู้ ึกสอนกฬี าวอลเลยบ์ อล การพุ่งตัวไปข้างหน้าเพ่ือรับลูกบอลสองมือ การพุ่งตวั เข้ารบั ลกู บอลสองมือ ใชใ้ นโอกาสที่ลูกบอลมาต่�ำและไม่ไกลตวั มากนกั การพงุ่ ตัวไปรับ จึงไม่ต้องม้วนตัวตามส่วนมากปล่อยหน้าอกไถลไปกับพื้น จากท่าเตรียมพร้อมโล้ตัวไปตามทิศทางที่ ลกู บอลมาพรอ้ มกบั ฉกี เทา้ พงุ่ ตวั ไปหาลกู บอลพรอ้ มกบั เหยยี ดแขนทงั้ สองไปขา้ งหนา้ ประสานมอื ทงั้ สอง เพอ่ื รบั ลูกบอล การพุง่ ตวั รบั ลูกบอลมือเดียว ใช้ในโอกาสท่ีลูกมาต่�ำและห่างตัวผู้ รบั มาก ใชห้ ลกั การเชน่ เดยี วกบั การพงุ่ ตวั รบั ลูกสองมือโดยใช้วิธีรับลูกบอลด้วยหลังมือ หรือด้านหน้าแขนท่อนล่างส�ำหรับผู้หญิงมี ความแขง็ แรงนอ้ ยกวา่ ผชู้ าย อาจจะใชฝ้ า่ มอื ข้างหนึ่งวางกับพื้นรับน้�ำหนักตัวและใช้อีก มอื หนงึ่ รบั ลกู และคกุ เขา่ ลงบนพนื้ ชว่ ยรบั นำ�้ หนัก การฝึกหัดใหม่ ให้เริ่มจากการเสริม สร้างสมรรถภาพทางกายจนผู้เล่นสามารถ ใชแ้ ขนรบั นำ�้ หนกั ตวั เองได้ มคี วามมน่ั ใจและ เข้าใจวิธีวิธีปฏิบัติท่ีถูกต้องการฝึกหัดจึงจะ ไมเ่ กิดการบาดเจ็บ 40

คมู่ อื ผู้ฝกึ สอนกีฬาวอลเลยบ์ อล การสกดั กั้น ต�ำแหน่งและท่าทางของผู้สกัดกน้ั กอ่ นทท่ี มี ตรงขา้ มจะทำ� การรกุ ผเู้ ลน่ แดนหนา้ ของฝา่ ยตง้ั รบั ควรจะอยใู่ นทา่ พนื้ ฐานของการสกดั กนั้ ทบ่ี รเิ วณชดิ กบั ตาขา่ ยและพงุ่ ความสนใจทง้ั หมดไปยงั การเคลอื่ นทข่ี องทมี ตรงขา้ มเพอื่ คาดการณว์ า่ ทมี ตรงข้ามจะท�ำการรกุ ด้วยวิธีใดท่ีบริเวณไหนของตาขา่ ย ผู้สกัดกั้นต้องยกมือทั้งสองข้างขึ้นมาระดับไหล่ ย่อเข่าลงเล็กน้อย และพุ่งความสนใจไปยงั การ เคลอื่ นไหวของตวั ตบทมี ตรงขา้ ม เมอื่ ทมี ตรงขา้ มจะเรมิ่ ทำ� การรกุ ผสู้ กดั กนั้ ตอ้ งอยใู่ นลกั ษณะยอ่ ตวั ลงตำ่� พร้อมจะกระโดด โดยสะโพกและหัวเข่างอท�ำมุมประมาณ 100 องศา เพ่ือให้ลอยตัวได้สูงที่สุด เม่ือ กระโดดขนึ้ ไป ทา่ ทางในการสกดั กัน้ ผู้เล่นยกมือขึ้นมาระดับหัวไหล่ งอเข่าเล็กน้อย สายตาจ้องจับอยู่ที่ตัวตบของทีมตรงข้าม เมื่อ ตัดสินใจสกัดกั้นให้ถีบตัวข้ึนอย่างรวดเร็ว ล�ำตัวยึดตรงเหยียดแขนขึ้นเหนือตาข่าย กางนิ้วมือและวาง แขนทงั้ สองข้างเรยี งกนั เพอ่ื ขวางทศิ ทางลกู บอลจากการตบลงสพู่ นื้ ดว้ ยปลายเทา้ ยอ่ เขา่ พรอ้ มทจี่ ะเลน่ ต่อไป 41

คู่มือผู้ฝึกสอนกีฬาวอลเลยบ์ อล บทท่ี 4 แผนการฝึก แผนการฝกึ การทำ� แผนการฝกึ จะตอ้ งค�ำนงึ ถึงระดับของผู้เล่น และควรวางแผนการฝึกเปน็ ระยะๆ ดงั น้ี 1. ระยะหัวเลย้ี วหวั ตอ่ คอื ระยะการเปลยี่ นแปลงจากส่งิ เกา่ มาเปน็ ส่ิงใหม่ตอ้ งทบทวนสงิ่ ที่เคย ไดร้ บั การฝกึ มาแลว้ ได้แก่ ความแข็งแกร่งของร่างกาย เทคนคิ กำ� ลังใจ ความสมั พนั ธข์ องทมี และอ่นื ๆ เพ่อื น�ำมาใชใ้ นการฝึกขัน้ ต่อไป 2. ระยะการฝึก คอื ระยะทีผ่ ู้เลน่ จะตอ้ งพยายามปรับปรุงสมรรถภาพร่างกายใหแ้ ขง็ แรงพร้อม ทจี่ ะเลน่ วอลเลยบ์ อลใหด้ กี วา่ เดมิ ในขณะเดยี วกนั กต็ อ้ งศกึ ษาเทคนคิ ใหมๆ่ และพยายามฝกึ ใหเ้ กดิ ความ ชำ� นาญ 3. ระยะปรบั ปรงุ ให้ดี คือ ระยะท่ีผ้เู ลน่ จะต้องฝกึ อย่างหนักเพอื่ ใหเ้ กิดความเคยชนิ เปน็ นสิ ยั และ ตอ้ งพฒั นาสมรรถภาพรา่ งกายใหอ้ ยใู่ นสภาพทสี่ มบรู ณย์ งิ่ ๆ ขนึ้ ไป 4. ระยะการเลน่ ทีม คอื ระยะสำ� คญั ท่ผี ู้เลน่ จะต้องอยใู่ นสภาวะท่ีสมบูรณ์ทสี่ ุดทงั้ ร่างกาย จติ ใจ และความสามารถซึง่ จะต้องแสดงออกในการเล่นอย่างมเี ทคนิคและชนั้ เชงิ ท่ดี ีที่สุดสามารถปฏิบัติได้ เม่ือพิจารณาวางแผนการฝึกเป็นระยะๆ ดังกล่าวข้างต้นแล้ว ต้องวางโครงการฝึกให้กับผู้เล่น ดังตอ่ ไปนี้ 1. โครงการฝึกตลอดปี 2. โครงการฝึกครงึ่ ปี 3. โครงการฝกึ รายสัปดาห์ 4. โครงการฝึกรายวัน 42

คูม่ ือผฝู้ ึกสอนกฬี าวอลเลย์บอล โครงการฝกึ ตลอดปี ข้ันที่ สัปดาหท์ ่ี 1 1–9 ระยะเวลา 2 10 – 17 ระยะหัวเลี้ยวหวั ตอ่ 3 18 – 22 ระยะการฝึก 4-6 23 – 48 ระยะปรับปรงุ ระยะการเลน่ ทีม โครงการฝึกครง่ึ ปี ระยะเวลา ข้ันที่ สปั ดาหท์ ี่ ระยะหัวเลี้ยวหัวต่อ 1 1–4 ระยะการฝกึ 2 5 – 13 ระยะปรบั ปรงุ 3 14 – 17 ระยะการเลน่ ทีม 4 18 – 24 โครงการฝกึ รายสัปดาห์ โครงการฝึกรายสปั ดาห์ เปน็ โครงการย่อยของโครงการใหญ่ การวางแผนการฝึกขนึ้ อยกู่ ับความ สามารถของสว่ นรวม แต่ในหนึ่งสัปดาหจ์ ะตอ้ งมกี ารฝึกทกุ ๆ อยา่ งเพอ่ื ใหเ้ กิดผลการฝกึ ดังน้คี อื 1. รูแ้ ละเขา้ ใจในเทคนิคเบอื้ งต้น 2. สามารถนำ� เทคนคิ ไปใช้ 3. เพอื่ เสริมสร้างสมรรถภาพทางรา่ งกาย การฝึกในหนึง่ สปั ดาห์ กำ� หนดใหฝ้ กึ ไม่เกนิ 6 วนั หยดุ 1 วัน โดยจัดใหม้ ีวนั พกั ผ่อนเพือ่ คลาย ความตงึ เครยี ด สัญลกั ษณ์กำ� หนดเวลาของการฝึก (ในกรณีการฝกึ 120 นาท)ี ๏ หมายถงึ การฝกึ หนัก Δ หมายถงึ การฝึกหอ้ ย ๐ หมายถึงการฝกึ ปานกลาง X หมายถึงไม่มีการฝกึ 43