ภาษาไทย ม ปลาย

ห น า | 51 บทท่ี 3 การอา น สาระสาํ คญั การอานเปนการแปลความหมายของตัวอักษรออกมาเปนความคิดและนําไปใชตัดสินใจ แกปญหา และสรางวิสยั ทศั นใ นการดาํ เนนิ ชวี ิตและมีนสิ ยั รกั การอา น ผลการเรยี นรูท ี่คาดหวัง ผเู รยี นสามารถ 1. จบั ใจความสรุปความ ตีความ แปลความและขยายความเรอ่ื งทอี่ าน 2. วิเคราะห วจิ ารณความสมเหตสุ มผล ความเปนไปไดและลาํ ดบั ความคิด ของเรอ่ื งที่อานได 3. เขา ใจความหมายของภาษาถน่ิ สาํ นวน สภุ าษิตในวรรณกรรมทองถน่ิ 4. เลอื กอา นหนงั สอื จากแหลงความรู เปนผมู ีมารยาทในการอา นและรกั การอา น ขอบขายเนือ้ หา เรอ่ื ง 1 ความสาํ คญั ของการอาน เรอ่ื ง 2 วิจารณญาณในการอาน เรอ่ื ง 3 การอา นแปลความ ตีความ ขยายความ จบั ใจความหรอื สรุปความ เรอ่ื ง 4 วรรณคดี เรอ่ื ง 5 หลักการวจิ ารณวรรณกรรม เรอ่ื ง 6 ภาษาถ่นิ เรอ่ื ง 7 สาํ นวน, สภาษติ เรอ่ื ง 8 วรรณกรรมทอ งถ่ิน

52 | ห น า เรอ่ื งท่ี 1 ความสําคัญของการอาน 1 การอา นชวยพัฒนาคุณภาพชีวิต ทําใหผ ูอานไดรับสาระความรูเ พ่ิมข้ึน เปนคนทันสมัย ทันเหตุการณแ ละความเคลื่อนไหวของเหตุการณบา นเมือง ตลอดจนสังคมและวิทยาการใหมๆ เปน ตน ผูอา นเม่ือไดร ับความรูจากการอา นแลว จะสามารถนําสาระตา งๆ มาสรางสรรคใ หเกิดประโยชนต อชีวิต สังคมและประเทศชาติในโอกาสตอไปได 2. การอานชวยใหเกิดความเพลิดเพลิน หนังสือหลายประเภทนอกจากจะใหความรู ความคิด แลว ยังใหค วามเพลิดเพลินอีกดว ย ผูอ า นหนังสือจะไดรับความเพลิดเพลิน ไดร ับความสุข อีกทัง้ ยังสราง ความฝน จติ นาการแกผ อู าน ตลอดจนเปนการพกั ผอ นและคลายเครยี ดไดเปน อยางดี 3. การอานมีผลตอ การดําเนินชีวิตท่ีสุขสมบูรณข องมนุษย ผลที่ไดรับจากการอา น นอกจากจะ เปน พืน้ ฐานของการศึกษา ศิลปวิทยาการ และชวยในการพัฒนาอาชีพแลว ยังมีผลชวยใหผูอ านได แนวคิดและประสบการณจ ําลองจากการอานอีกดวย ซ่ึงความคิดและประสบการณจะทําใหผ ูอา น มีโลกทัศนกวางขึ้น เขา ใจตนเอง เขา ใจผูอ่ืน และเขาใจสังคมเปนอยา งดี อันจะมีผลตอการดําเนินชีวิต และการดาํ รงตนอยใู นสังคมไดอยา งมีความสุข

ห น า | 53 เรือ่ งท่ี 2 วิจารณญาณในการอาน วิจารณญาณในการอา น คือการรับสารจากการอานใหเ ขา ใจเนือ้ หาสาระแลว ใชส ติปญ ญา ใครค รวญหรอื ไตรต รอง โดยอาศัยความรู ความคิด ประสบการณมาเปน เหตุผลประกอบและสามารถนํา ไปใชในชวี ติ ไดอ ยางถกู ตองเหมาะสม การใชวิจารณญาณในการอาน จะเร่ิมตนท่ีการอา นดว ยความต้ังใจและพยายามทําความเขาใจ เนอ้ื หาสาระของเรื่องท่ีอา นแลวใชค วามรู ความคิด เหตุผลและประสบการณป ระกอบการคิด ใครค รวญ ใหส ามารถรับสารไดถูกตอ ง ถอ งแท การอานโดยใชว ิจารณญาณประกอบดวยการเขาใจของเรื่อง การรูจกั เขยี น การเขา ใจความสัมพันธของสารและการนําไปใช การอา นอยา งมีวิจารณญาณจะตองใชค วามคิด วิเคราะห ใครครวญและตัดสินใจวา ขอความทีไ่ ดอ านนนั้ ส่งิ ใดเปนความสาํ คัญ สง่ิ ใดเปน ใจความประกอบหรือพลความ สามารถแยกขอเท็จ จรงิ จากขอ คดิ เห็นได ตลอดจนวนิ ิจฉัยไดว า ขอความทีอ่ า นน้ันควรเช่ือถือไดหรือไมเพียงใด และการอา น ประเมินคาวาขอ ความที่ไดอา นมีเนื้อหาสาระหรือมีแงคิดท่ีดีหรือไม อาจนําไปใชป ระโยชนไดเ พียงไร รวมท้ังการประเมินคา งานเขียนในดา นตา งๆ เชน ความรู ความสามารถ ความจริงใจและกลวิธี ในการเขยี น ขน้ั ตอนของวิจารณญาณในการอาน มีดงั น้ี 1. อานใหเ ขาใจตลอดเรอ่ื ง เปนการอา นสารดวยความตงั้ ใจใหเขาใจรายละเอียดตลอดเรอ่ื ง 2. วิเคราะหเ รื่อง เม่ืออา นและเขา ใจเรื่องแลวจะตองนํามาวิเคราะหสาระสําคัญใหรูเรื่องที่อา น เปน เรื่องประเภทใด อะไรเปนขอเท็จจริง อะไรเปนขอ คิดเห็น และอะไรเปน ประโยชน ลักษณะของ ตัวละครเปน อยา งไร เปนเร่ืองประเภทรอ ยแกว รอยกรอง บทความ ขาว หรือละคร ฯลฯ ผูเ ขียนมีเจตนา อยา งไรในการเขยี นเรอ่ื งน้ี ใชก ลวิธีในการนาํ เสนออยางไร ซึ่งผูอา นตองพิจารณาแยกแยะใหได 3. ประเมินคาของเรื่อง เม่ืออานและวิเคราะหแยกแยะเรื่องแลว นํามาประเมินคา วา ส่ิงใดเท็จ ส่งิ ใดจรงิ สงิ่ ใดมีคา ไมมีคา มีประโยชนในดา นใด นาํ ไปใชก ับใครเมอ่ื ไรและอยางไร

54 | ห น า 4. นําเรื่องที่อา นไปใช หลังจากผา นขั้นตอนของการอา น ทําความเขา ใจ วิเคราะหแ ละประเมิน คา แลวตอ งนําไปใชไ ดท ั้งในการถายทอดใหผูอ่ืน และนําไปใชใ นการดําเนินชีวิตไดอ ยา งเหมาะสมกับ กาลเทศะและบุคคล หลักการอานอยา งใชวิจารณญาณ 1. พจิ ารณาความถูกตองของภาษาที่อาน เชน ดา นความหมาย การวางตําแหนง คํา การเวน วรรค ตอน ความผดิ พลาดดงั กลา วจะทําใหก ารสือ่ ความหมายผดิ ไป 2. พจิ ารณาความตอ เนอ่ื งของประโยความเี หตผุ ลรบั กันดีหรอื ไม โดยอาศยั ความรดู านตรรกวทิ ยา เขาชวย ขอ ความจากประโยคจะตอ งไมขัดแยงกัน หรือเรียงลําดับไมส ับสนวุนวายจนอานไมร ูเ ร่ืองหรือ อา นเสยี เวลาเปลา 3. พิจารณาดูความตอเน่ืองของเรื่องราวระหวางเร่ืองที่เปนแกนหลักหรือแกนนํากับแกนรอง และสวนประกอบอืน่ ๆ กลมกลืนกันดีหรอื เปลา 4. รูจกั แยกแยะขอ เทจ็ จรงิ ออกจากเรอื่ งการแสดงความรูและขอคิดเห็นของผูแ ตง เพ่ือจะไดน ํามา พจิ ารณาภายหลงั ไดถกู ตองใกลเคยี งความเปนจรงิ ยิง่ ขึน้ 5. พิจารณาความรู เน้ือหา ตัวอยางท่ีได วามีสวนสัมพันธกันอยา งเหมาะสมหรือไมเ พียงใด เปนความรูความคิด ตัวอยางที่แปลกใหมหรืออางอิงมาจากไหน นาสนใจเพียงใด จากน้ันควรทําการ ประเมินผลโดยทั่วไปวา ผลจากการอา นจะทําใหเ กิดความรูค วามคิดมากนอยเพียงใด โดยเฉพาะอยา งยิง่ ความคิดสรา งสรรคที่ผูอา นประสงคห รอื ปรารถนาจะไดจ ากการอานนน้ั ๆ อยเู สมอ การอานอยางมีวิจารณญาณไมใ ชส ่ิงที่ทําไดง ายๆ ผูก ระทําจะตองหมั่นฝกหัด สังเกต จํา และ ปรับปรุงการอานอยูเสมอ แรกๆ อาจรูสึกเปน ภาระหนักและนา เบื่อหนา ย แตถ าไดกระทําเปน ประจํา เปนนสิ ัยแลวจะทาํ ใหค วามลาํ บากดงั กลา วหายไป ผลรบั ทเ่ี กดิ ข้นึ นั้นคมุ คา ยงิ่ กจิ กรรมท่ี 1 ใหผูเรียนอา นขาว บทความ หรือขอความ และใชว ิจารณญาณในการอา นตามข้ันตอนทั้ง 4 ขัน้ ตอน และประเมินตนเองวา สามารถทําไดครบทุกขั้นตอนหรือไม และเม่ือประเมินแลวรูสึกสนใจ เรอ่ื งของการอา นเพิ่มขึ้นหรอื ไม

ห น า | 55 เร่อื งท่ี 3 การอานแปลความ ตีความ ขยายความ จบั ใจความหรอื สรุปความ การอา นแปลความ หมายถึงการแปลเรือ่ งราวเดิมใหออกมาเปน คําใหม ภาษาใหมห รือแบบใหม ความมุงหมายของการแปลความอยูท่ีความแมนยําของภาษาใหมว า ยังคงรักษาเน้ือหาและความสําคัญ ของเรอ่ื งราวเดมิ ไวค รบถวนหรอื ไม สําหรับการแปลความบทรอยกรองเปนรอ ยแกว หรือการถอดคําประพันธรอ ยกรองเปน รอ ยแกว น้ัน ควรอานขอ ความและหาความหมายของศัพทแ ลว เรียบเรียงเนื้อเร่ืองหรือเน้ือหาเปน รอยแกว ให สละสลวย โดยท่เี นอ้ื เรอ่ื งหรอื เนือ้ หาน้ันยงั คงเดิมและครบถวน เชน พฤษภกาสร อกี กญุ ชรอนั ปลดปลง โททนตเ สนงคง สาํ คัญหมายในกายมี นรชาติวางวาย มลายสนิ้ ท้ังอนิ ทรีย สถิตทว่ั แตช ั่วดี ประดบั ไวในโลกา (สมเดจ็ พระมหาสมณเจา กรมพระปรมานุชติ ชโิ นรส : กฤษณาสอนนอ งคาํ ฉนั ท) ความหมายของศพั ท พฤษภ = ววั กาสร = ควาย กญุ ชร = ชา ง ปลดปลง = ตาย โท = สอง ทนต = ฟน เสนง = เขา นรชาติ = มนษุ ย วางวาย = ตาย มลาย = สน้ิ ไป อนิ ทรยี  = รา งกาย สถิต = คงอยู ประดบั = ตกแตง โลกา = โลก แปลความเปน รอยแกวก็คอื ววั ควายและชาง เมือ่ ตายแลว ยังมฟี นและเขาทง้ั สองขางเหลอื อยู สว นมนุษยเมื่อตายไปรางกายก็ สิน้ ไป คงเหลอื แตค วามชั่วหรอื ความดีท่ไี ดทาํ ไวเทานัน้ ที่ยงั คงอยูในโลกน้ี การอา นตีความ การอานตีความหรือการอานวินิจสารเปน การอา นอยางพิจารณาถ่ีถวนดวยความเขา ใจเพ่ือใหไ ด ประโยชน หรือเปนไปตามวัตถุประสงคข องผูเ ขียน จะเปน การอา นออกเสียงหรืออานในใจก็ได แตจุดสําคัญ อยูที่การใชส ติปญ ญาตีความหมายของคําและขอ ความ ท้ังหมดรวมทั้งสิ่งแวดลอ มทุกอยางท่ีเก่ียว ของกับข อความท่ีอา น ดังน้ันจึงตองอาศัยการใชเหตุผลและความรอบคอบในการพิจารณาท้ังถอยคําและสิ่งแวดลอ ม ท้ังหมดท่ีผูอานจะตีความสารใดๆ ไดก วางหรือแคบ ลึกหรือต้ืนขนาดไหน ยอ มขึ้นอยูก ับประสบการณ

56 | ห น า สวนตัวและความเฉียบแหลมของวิจารณญาณ เปนการอานที่ผูอ า นพยายามเขา ใจความหมายในสิ่งท่ีผูเขียน มไิ ดก ลาวไวโดยตรง ผูอานพยายามสรปุ ลงความเหน็ จากรายละเอยี ดของเรือ่ งท่ีอา น การอานตีความน้ัน ผูอ านจะตอ งคิดหาเหตุผล เขา ใจผูเ ขียน รูวัตถุประสงครูภาษาที่ผูเขียนใชท ้ัง ความหมายตรงและความหมายแฝง อน่ึงขอความทั้งรอยแกวและรอ ยกรองบางบท มิไดมีความหมาย ตรงอยา งเดียวแตม ีความหมายแฝงซอ นเรนอยู ผูอานตองแปลความกอนแลวจึงตีความใหเ ขา ใจ ความหมายทีแ่ ฝงอยู สารทเี่ ราอา นอยนู ้ีมี 2 ประเภท คือ ประเภทรอ ยแกวและประเภทรองกรอง ดังน้ัน การตีความจึงมี การตีความทง้ั สารประเภทรอ ยแกวและประเภทรอยกรอง ตวั อยางการตีความสารประเภทรอยกรอง “นาคีมีพิษเพีย้ ง สรุ โิ ย เลอ้ื ยบท ําเดโช แชมชา พษิ นอ ยหย่งิ ยโส แมลงปอง ชแู ตห างเองอา อวดอา งฤทธี” (โคลงโลกนติ )ิ โคลงบทน้ีกลา วถึงสัตว 2 ชนิด ที่มีลักษณะแตกตา งกัน เปรียบเสมือนคน 2 จําพวก พวกแรกมีอาํ นาจ หรอื มีความสามารถแตไ มแสดงออกเมือ่ ยงั ไมถ ึงเวลาอนั สมควร สวนพวกที่ 2 มีอํานาจ หรอื ความสามารถนอ ยแตอวดดี กวียกยอ งคนจาํ พวกแรก เหยยี ดหยามคนจาํ พวกหลัง โดยสังเกตจากการ ใชถอยคํา เชน ชูหางบา ง พิษนอ ยบา ง ฉะน้ัน ควรเอาอยา งคนจําพวกแรก คือมีอํานาจมีความสามารถ แตไ มแสดงออกเมอ่ื ยงั ไมถึงเวลาอนั สมควร ขอปฏิบตั ใิ นการอา นตีความ 1. อา นเรอ่ื งใหละเอยี ดแลว พยายามจบั ประเดน็ สาํ คัญของขอเขยี นใหไ ด 2. ขณะอานพยายามคิดหาเหตุผล และใครครวญอยางรอบคอบ แลวนํามาประมวลเขา กับ ความคิดของตนวาขอความนน้ั ๆ หมายถงึ สิ่งใด 3. พยายามทําความเขาใจกับถอยคําบางคําที่เห็นวา มีความสําคัญรวมท้ังสภาพแวดลอมหรือ บริบทเพอื่ กาํ หนดความหมายใหชดั เจนยงิ่ ขนึ้ 4. การเรยี บเรยี งถอ ยคาํ ทไ่ี ดม าจากการตีความ จะตองมีความหมายชดั เจน 5. พงึ ระลกึ วาการตีความมิใชการถอดคาํ ประพนั ธ ซึ่งตอ งเก็บความหมายของบทประพันธน้ันๆ มาเรียบเรียงเปน รอยแกว ใหครบท้ังคํา และขอ ความ การตีความน้ันเปน การจับเอาแตใจความสําคัญ การตีความจะตอ งใชค วามรูค วามคิดอนั มเี หตุผลเปนประการสําคัญ

ห น า | 57 ขอควรคาํ นึงในการตีความ 1. ศึกษาประวตั ิและพื้นฐานความรขู องผูเ ขยี น 2. ศึกษาสภาพสังคมในสมัยท่ีงานเขียนน้ันเกิดขึน้ วา เปน สังคมชนิดใด เปน ประชาธิปไตยหรือ เผดจ็ การเปน สังคมเกษตร พาณชิ ยห รอื อตุ สาหกรรม เปนสังคมท่เี ครง ศาสนาหรอื ไม 3. อา นหลายๆ ครัง้ และพจิ ารณาในรายละเอียด จะทําใหเหน็ แนวทางเพมิ่ ขนึ้ 4. ไมยดึ ถอื สงิ่ ท่ตี นตคี วามน้ันถูกตอง อาจมีผูอ ่ืนเห็นแยงก็ได ไมควรยึดมัน่ ในกรณีท่ีไมตรงกับ ผูอนื่ วา ของเราถูกตอ งที่สุด การอา นขยายความ การอา นขยายความ คือ การอธิบายเพ่ิมเติมใหล ะเอียดข้ึนภายหลังจากไดตีความแลว ซึ่งอาจใชวิธี ยกตวั อยา งประกอบหรอื มีการอา งองิ เปรยี บเทยี บเนอ้ื ความใหกวา งขวางออกไปจนเปน ที่เขา ใจชดั เจนย่งิ ขนึ้ ตัวอยา ง ความโศกเกดิ จากความรกั ความกลัวเกดิ จากความรกั ผทู ลี่ ะความรกั เสียไดก ็ไมโ ศกไมกลวั (พุทธภาษิต) ขอความน้ีใหข อคดิ วา ความรกั เปนตนเหตใุ หเกดิ ความโศก และความกลัวถา ตัดหรือละความรัก ได ทัง้ ความโศก ความกลัวก็ไมมี ขยายความ เมื่อบุคคลมีความรักในส่ิงใดหรือคนใด เขาก็ตอ งการใหสิ่งน้ันคนน้ันคงอยูใหเขารักตลอดไป มนุษยสวนมากกลัววาคนหรือสิ่งที่ตนรักจะแตกสลายหรือสูญสิ้นจากไป แตเ ม่ือถึงคราวทุกอยา งยอ ม เปลีย่ นไปไมอ าจคงอยูได ยอ มมีการแตกทําลายสูญสลายไปตามสภาพ ถา รูค วามจริงดังน้ีและรูจักละ ความรกั ความผกู พันนนั้ เสยี เขาจะไมต อ งกลัวและไมต อ งโศกเศรา เสยี ใจอกี ตอ ไป การขยายความน้ใี ชในกรณีท่ีขอ ความบางขอความ อาจมีใจความไมสมบูรณจ ึงตองมีการอธิบาย หรือขยายความเพ่ือใหเ กิดความเขาใจยิง่ ขึน้ การขยายความอาจขยายความเกี่ยวกับคําศัพทหรือการให เหตุผลเพ่ิมเตมิ เชน สาํ นวน สุภาษติ โคลง กลอนตา งๆ เปน ตน การอานจบั ใจความหรือสรุปความ การอานจับใจความหรือสรุปความ คือ การอา นท่ีมุงคน หาสาระของเรื่องหรือของหนังสือแตละ เลม ทีเ่ ปนสว นใจความสาํ คัญและสวนขยายใจความสําคญั ของเรอ่ื ง ใจความสําคัญ คือ ขอ ความท่ีมีสาระคลุมขอ ความอ่ืนๆ ในยอหนาน้ันหรือเร่ืองน้ันทั้งหมด ขอความอ่ืนๆ เปนเพียงสวนขยายใจความสําคัญเทาน้ัน ขอความหน่ึงหรือตอนหน่ึงจะมีใจความสําคัญ ทีส่ ุดเพียงหน่ึงเดียว นอกน้ันเปน ใจความรอง คําวา ใจความสําคัญน้ี บางทีเรียกเปนหลายอยา ง เชน

58 | ห น า แกน หรือหัวใจของเร่ือง แกนของเร่ืองหรือความคิดหลักของเร่ือง แตจะอยา งไรก็ตามใจความสําคัญคือ ส่งิ ทเี่ ปน สาระท่สี าํ คญั ทสี่ ุดของเร่ืองนน่ั เอง ใจความสําคัญสวนมากจะมีลักษณะเปนประโยค ซ่ึงอาจจะปรากฏอยูในสวนใดสวนหนึ่งของ ยอหนา ก็ได จุดท่ีพบใจความสําคัญของเร่ืองแตล ะยอหนา มากทีส่ ุดคือ ประโยคที่อยูตอนตน ยอหนา เพราะผูเ ขียนมักจะบอกประเด็นสําคัญไวก อน แลวจึงขยายรายละเอียดใหช ัดเจน รองลงมาคือประโยค ตอนทายยอหนา โดยผูเ ขียนจะบอกรายละเอียดหรือประเด็นยอ ๆ กอ น แลวจึงสรุปดวยประโยคท่ีเปน ประเด็นไวภ ายหลัง สําหรับจุดท่ีพบใจความสําคัญยากข้ึนก็คือประโยคตอนกลางยอหนา ซึ่งผูอ าน จะตอ งใชความพยายามสงั เกตใหด ี สวนจดุ ทหี่ าใจความสําคัญยากที่สุด คือ ยอ หนา ที่ไมม ีประโยคสําคัญ ปรากฏชดั เจน อาจมีหลายประโยคหรอื อาจจะอยูรวมๆ กนั ในยอ หนา กไ็ ด ซึ่งผอู านตองสรปุ ออกมาเอง การอา นและพิจารณานวนยิ าย คําวา “นวนิยาย” (Novel) จัดเปนวรรณกรรมประเภทหน่ึง หมายถึง หนังสือที่เขียนเปนรอ ยแกว เลาถงึ ชวี ิตในดา นตางๆ ของมนุษย เชน ดา นความคิด ความประพฤติ และเหตุการณต างๆ ท่ีเกิดขึน้ ใน ชวี ิตจริงของมนษุ ย ชื่อคน หรอื พฤตกิ รรมท่แี สดงออกเปนเรือ่ งสมมุติทัง้ สิน้ นวนิยายแบง เปน 6 ประเภท ดงั น้ี 1. นวนิยายอิงประวัติศาสตร เชน ผูชนะสิบทิศ (อิงประวัติศาสตรมอญ) ชูซีไทเฮา (อิงประวัติศาสตรจ ีน) ส่ีแผน ดิน (อิงประวัติศาสตรไ ทยสมัยรัตนโกสินทร แผนดินรัชกาลที่ 5 -8) กระทอมนอ ยของลุงทอม(องิ ประวตั ิศาสตรอเมรกิ า) 2. นวนยิ ายวิทยาศาสตร คือ นวนิยายท่ีนําความมหัศจรรยทางวิทยาศาสตรแขนงตางๆ มาเขียน เปน เรือ่ งราวท่ีนา ต่ืนเตน เชน กาเหวาท่ีบางเพลง สตารว อร(Star war) มนุษยพ ระจันทร มนุษยล อ งหน เปน ตน 3. นวนยิ ายลกึ ลบั ฆาตกรรม นักสืบ สายลบั เชน เรอ่ื งเชอรล อกโฮม มฤตยยู อดรกั 4. นวนยิ ายเกีย่ วกบั ภูตผปี ศาจ เชน แมนาคพระโขนง กระสือ ศรี ษะมาร เปน ตน 5. นวนยิ ายการเมอื ง คือ นวนนิยายที่นําความรูท างการเมืองการปกครองมาเขียนเปนเนื้อเรื่อง เชน ไผแดง ของ ม.ร.ว. คกึ ฤทธิ์ ปราโมช เปาบุน จิ้น สามกก สารวตั รใหญ เปนตน 6. นวนิยายดา นสังคมศาสตร คือ นวนิยายที่สะทอ นสภาพสังคม เชน เร่ืองเมียนอย เสียดาย เพลงิ บุญ เกมเกียรติยศ นางมาส เปนตน

ห น า | 59 องคประกอบของนวนิยาย นวนยิ ายแตล ะเรอ่ื งมีองคป ระกอบทีส่ าํ คัญดงั น้ี 1. โครงเรือ่ ง (Plot) หมายถึง ของขา ยหรือโครงเรือ่ งราวหรือเหตุการณต างๆ ที่ตอ เนื่องเปนเหตุ เปนผลตอ กนั 2. เนือ้ เรื่อง (Story) หมายถึง เรือ่ งราวตา งๆ ที่ผูเ ขียนถา ยทอดยกมาทําใหผ ูอ า นทราบวา เรื่องที่ อานนน้ั เปน เรอ่ื งราวของใคร เกิดข้ึนที่ไหน อยางไร เมื่อใด มีเหตุการณหรือความเห่ียวของกันระหวา ง ตวั ละครอยางไร 3. ฉาก (Setting) คือสถานท่ีเกิดเหตุการณใ นเร่ืองอาจเปนประเทศ เมือง หมูบ า น ทุง นา ในโรงภาพยนตร ฯลฯ 4. แนวคดิ (Theme) ผูแตง จะสอดแทรกแนวคดิ ไวอ ยางชัดแจนในคําพูด นิสัย พฤติกรรม หรือ บทบาทของตวั ละคร หรอื พบไดใ นการบรรยายเรอ่ื ง 5. ตัวละคร (Characters) ผูแตงเปน ผูส รา งตัวละครข้ึนมา โดยตัง้ ชือ่ ให แลวกําหนดรูปรา ง หนา ตา เพศ วัย นิสัยใจคอ บุคลิกภาพ ตลอดจนกําหนดบทบาทและโชคชะตาของตัวละคร เหลานัน้ ดวย หลักการอานและพิจารณานวนยิ ายมดี งั น้ี 1. โครงเรื่องและเนื้อเรื่อง การแสดงเนื้อเรื่อง คือการเลา เรื่องนั่นเอง ทําใหผูอ า นทราบวา เปน เรือ่ งราวของใคร เกิดขึน้ ที่ไหน อยางไร เม่ือใด มีเหตุการณอ ะไร สวนโครงเร่ืองน้ันคือสวนที่เนน ความเกีย่ วของระหวา งตวั ละครในชวงเวลาหนึ่งซ่งึ เปน เหตผุ ลตอ เนอ่ื งกัน โครงเรอ่ื งท่ีดีมลี กั ษณะดงั น้ี 1.1 มีความสัมพันธกันระหวางเหตุการณตางๆ ในเรื่องและระหวางบุคคลในเรื่องอยาง เกี่ยวเนื่องกนั ไปโดยตลอด 1.2 มีขัดแยง หรือปมของเร่ืองท่ีนาสนใจ เชน ความขัดแยงของมนุษย กับส่ิงแวดลอม การตอ สรู ะหวา งอาํ นาจอยา งสูงกับอํานาจอยา งตํ่าภายในจิตใจ การชิงรักหักสวาท ฯลฯ ขัดแยงเหลาน้ีเปนสง สาํ คญั ท่ที าํ ใหต วั ละครแสดงพฤตกิ รรมตา งๆ ออกมาอยา งนาสนใจ 1.3 มีการสรา งความสนใจใครร ูต ลอดไป (Suspense) คือการสรางเร่ืองใหผ ูอานสนใจใครร ู อยางตอ เน่ืองโดยตลอด อาจทําไดหลายวิธี เชน การปดเร่ืองท่ีผูอ านตอ งการทราบไวก อ น การบอกให ผูอา นทราบวา จะมีเหตุการณส ําคัญเกิดขึ้นในตอนตอไป การจบเร่ืองแตละตอนท้ิงปญหาไวใหผูอ าน อยากรูอ ยากเหน็ เรอ่ื งราวตอ ไปน้ี

60 | ห น า 1.4 มีความสมจริง (Realistic) คือเรือ่ งราวท่ีเกิดขึน้ เปน ไปอยางสมเหตุสมผล มิใชเ หตุ ประจวบหรือเหตุบังเอิญท่ีมีน้าํ หนักเบาเกินไป เชน คนกําลังเดือดรอ นเรื่องเงิน หาทางออกหลายอยา งแต ไมสาํ เร็จ บังเอิญถกู สลากกนิ แบง รฐั บาลจงึ พนความเดอื ดรอ นไปได 2. กลวิธีในการดําเนินเร่ือง จะชว ยใหเ รือ่ งนาสนใจและเกิดความประทับใจซ่ึงอาจทําได หลายวธิ ี เชน 2.1 ดาํ เนนิ เรอ่ื งตามลําดับปฏิทิน คือเร่ิมต้ังแตล ะครเกิด เติบโตเปน เด็ก เปนหนุม สาว แก แลว ถึงแกก รรม 2.2 ดําเนินเร่ืองยอนตน เปน การเลา แบบกลา วถึงเหตุการณใ นตอนทายกอนแลว ไปเลา ตงั้ แตจนกระทั่งจบ 2.3 ดําเนินเรื่องสลับไปมา คือ การเร่ิมเรื่องในตอนใดตอนหน่ึงกอ นก็ได เชน อาจกลา ว ถงึ อดตี แลวกลับมาปจจบุ นั อกี หรอื การเลาเหตกุ ารณท่ีเกดิ ตา งสถานทส่ี ลับไปมา ผูอานควรพิจารณาวากลวิธีในการดําเนินเร่ืองของผูเขียนแตละแบบมีผลตอเร่ืองน้ัน อยา งไร ทําใหเร่ืองนาสนใจชวนติดตามและกอใหเ กิดความประทับใจหรือไม หรือวากอ ใหเ กิด ความสบั สนยากตอ การตดิ ตามอาน 3. ตัวละคร ผูอ า นสามารถพิจารณาตวั ละครในนวนยิ ายในดา นตอไปน้ี 3.1 ลักษณะนิสัยของตวั ละคร 3.1.1 มคี วามสมจรงิ เหมือนคนธรรมดาทั่วไป คือ มีทั้งดีและไมด ีอยูใ นตัวเอง ไมใ ช วาดีจนหาท่หี นึ่ง หรอื เลวจนหาทชี่ มไมพบ 3.1.2 มีการกระทําหรือพฤติกรรมที่สดคลอ งกับลักษณะนิสัยตนเอง ไมป ระพฤติ ปฏิบตั ิในทหี่ นง่ึ อยา งหนง่ึ และอีหนง่ึ อยา งหนง่ึ 3.1.3 การเปลี่ยนลกั ษณะนสิ ัยของตวั ละครตองเปนไปอยางสมเหตสุ มผล 3.2 บทสนทนาของตวั ละคร บทสนทนาทด่ี ี ควรพจิ ารณาดงั น้ี 3.2.1 มคี วามสมจรงิ คือ สรา งบทสนทนาใหส อดคลอ งกับฐานะและลักษณะนิสัยของ ตวั ละครในเรอ่ื ง 3.2.2 มสี ว นชว ยใหเ รอ่ื งดาํ เนนิ ตอ ไปได 3.2.3 มสี ว นชว ยใหร ูจ กั ตวั ละครในดา นรปู รางและนิสยั ใจคอ 4. ฉาก หมายถงึ สถานทีแ่ ละเวลาที่เรอ่ื งนน้ั ๆ เกดิ ขึ้น มหี ลักการพิจารณาดงั น้ี 4.1 สอดคลองกับเน้ือเรื่อง และชว ยสรา งบรรยากาศ เชน บานรางมีใยแมงมุมจับอยู ตามหอ ง ฯลฯ นา จะเปน บา นท่ีมีผีสิง คืนท่ีมพี ายฝุ นตกหนกั จะเปน ฉากสําหรับฆาตกรรม 4.2 ถูกตอ งตามสภาพความเปนจริง ฉากที่มีความถูกตอ งตามสภาพภูมิศาสตรและ เหตกุ ารณในประวตั ศิ าสตร จะชวยเสรมิ ใหนวนยิ ายเรอ่ื งน้นั มคี ุณคา เพม่ิ ข้ึน

ห น า | 61 5. สารัตถะ หรือสารของเรื่อง หมายถึง แนวคิด จุดมุงหมายหรือทัศนะของผูแตง ท่ีตอ งการสื่อ มาถึงผูอ าน ผูแ ตงอาจจะบอกผูอานตรงๆ หรือใหต ัวละครเปน ผูบ อกหรืออาจปรากฏที่ชื่อเรื่อง แตโดยมากแลวผูแ ตง จะไมบอกตรงๆ ผูอานตอ งคน หาสาระของเร่ือง เชน เร่ืองผูดีของดอกไมส ด ตองการจะแสดงวา ผูด ีน้ันมีความหมายอยางไร เรื่องจดหมายจากเมืองไทยของโบต๋ันตอ งการแสดงให เหน็ ขอดีขอ เสยี ของคนไทย โดยเฉพาะน้าํ ใจซึง่ คนชาตอิ ่นื ไมมีเหมอื น นวนิยายท่ีดีจะตองมีสารัตถะของเรื่องและมีคุณคา ตอผูอานไมทางใดก็ทางหน่ึง หลักสําคัญใน การเลือกวรรณกรรมในการอา นตอ งเลือกใหตรงกับความสนใจ มีเน้ือหาสาระตรงตามความตอ งการ เปนวรรณกรรมที่ดีใหคณุ คา แกช ีวติ ดงั น้ี 1. เน้ือหาความคดิ เหน็ มีจดุ มงุ หมายทด่ี ี มีความคิดสรางสรรค 2. กลวิธีในการแตงดี ไดแกภาษาท่ีใช และองคประกอบอ่ืนๆ สื่อความหมายไดต รงตาม ความตอ งการ อานเขาใจงายและสลวย 3. มคี ุณประโยชน

62 | ห น า เรอื่ งที่ 4 วรรณคดี วรรณคดี คือ หนงั สอื ที่ไดร ับการยกยอ งวา แตงดีมีลักษณะเดน ในเชิงประพันธ มีคุณคา สูงในดา น ความคิด อารมณแ ละความเพลิดเพลิน ทําใหผ ูอ านเห็นความงาม ความไพเราะ เกิดความซาบซึง้ กินใจ วรรณคดีจงึ มคี วามงดงามดานวรรณศลิ ป ชว ยยกระดับจติ ใจ ความรูส ึก และภูมิปญ ญาของผูอา นใหสูงขึน้ วรรณคดีจงึ เปน มรดกทางวฒั นธรรมอยา งหนง่ึ ความสําคญั ของวรรณคดี วรรณคดีเปน สิ่งสรางสรรคอันลํ้าคาของมนุษย มนุษยส รางและสือ่ สารเรือ่ งราวของชีวิต วฒั นธรรมและอารมณความรูสึกที่เกี่ยวขอ งหรือสะทอนความเปนมนุษยด ว ยกลวิธีการใชถ อ ยคําสํานวน ภาษา ซง่ึ มีความเหมอื นหรอื แตกตางกันไปในแตล ะยคุ สมัย พระยาอนุมานราชธน (ยง เสฐียรโกเศศ) ไดกลาวถึงความสําคัญของวรรณคดีไวในหนังสือ แงคดิ จากวรรณคดีวา โลกจะเจริญกาวหนา มาไดไกลก็เพราะวิทยาศาสตร แตล ําพังวิทยาศาสตรเทา น้ันไมครอบคลุม ไปถึงความเปนไปในชีวิตท่ีมีอารยธรรมและวัฒนธรรมสูง เราตอ งมีศาสนา เราตองมีปรัชญา เราตองมี ศิลปะ และเราตอ งมีวรรณคดีดวย ส่ิงเหลา น้ียอมนํามาแตความดีงาม นําความบันเทิงมาใหแ กจิตใจ ใหเ ราคดิ งาม เหน็ งาม ประพฤติงาม มีความงามเปน เจา เรือน แนบสนิทอยูในสันดาน ศิลปะและวรรณคดี น้ีแหละคือแดนแหง ความเพลิดเพลินใจ ทําใหมีใจสูงเหนือใจแข็งกระดาง เปน แดนท่ีทําใหค วามแข็ง กระดา งตองละลายสญู หาย กลายเปนมีใจงาม ละมุนละมอ ม เพียบพรอ มไปดวยคุณงามความดี วรรณคดีมีความสําคัญทางดานการใชภาษาสะทอนใหเห็นวิถีชีวิตของคน การสืบทอดและ อนุรักษวัฒนธรรม กฎระเบียบคําสอน และเปน เครือ่ งมือสรางความสามัคคีใหเกิดในกลุมชน และให ความจรรโลงใจ นอกจากจะใหคุณคา ในดา นอรรถรสของถอยคําใหผูอ า นเห็นความงดงามของภาษาแลว ยังมคี ุณคา ทางสตปิ ญญาและศลี ธรรมอกี ดว ย วรรณคดีจงึ มีคณุ คาแกผอู า น 2 ประการคอื 1. คุณคาทางสุนทรียภาพหรือความงาม สุนทรียภาพหรือความงามทางภาษาเปนหัวใจของ วรรณคดี เชน ศิลปะของการแตงทั้งการบรรยาย การเปรียบเทียบ การเลือกสรรถอ ยคําใหมีความหมาย เหมาะสม กระทบอารมณผ ูอ าน มีสัมผัสใหเ กดิ เสยี งไพเราะเปน ตน 2. คุณคาทางสารประโยชน เปน คุณคาทางสติปญ ญาและสังคมตามปกติวรรณคดีจะเขียนตาม ความเปนจริงของชีวิต ใหคติสอนใจแกผูอา น สอดแทรกสภาพของสังคม วัฒนธรรมประเพณี ทําให ผอู านมีโลกทัศนเ ขาใจโลกไดกวางขนึ้

ห น า | 63 ลักษณะของหนงั สือทีเ่ ปน วรรณคดี 1. มีโครงเรอ่ื งดี ชวนอา น มีคุณคาสาระและมปี ระโยชน 2. ใชสาํ นวนภาษาทีป่ ระณีต มีความไพเราะ 3. แตงไดถกู ตองตามลักษณะคําประพนั ธ 4. มีรสแหง วรรณคดีท่ีผูอา นคลอยตาม “วรรณคดีมรดก” หมายถึง วรรณคดีที่บรรพบุรุษหรือกวีสมัยกอ นแตง เอาไว และเปน ที่นิยม อานกันอยางแพรหลาย ความนิยมน้ันตกทอดเร่ือยมาจนถึงปจจุบัน ซึ่งเปรียบเสมือนมรดกอันล้ําคา ของชาติทบี่ รรพบรุ ษุ มอบไวแกอนชุ นรนุ หลงั ใหเหน็ ความสําคญั ของวรรณคดีมรดก วรรณคดีมรดกมักจะแสดงภาพชีวิตของคนในสมัยกอ นที่มีการประพันธว รรณคดีเร่ืองน้ันๆ โดยไมป ดบงั สวนทีบ่ กพรอ ง ทง้ั ยังแทรกแนวคดิ ปรัชญาชวี ติ ของกวีไวดว ย วรรณคดีมรดกมีคุณคาในดานประวัติศาสตร สังคม อารมณ วรรณศิลป ตลอดจนใหคติสอนใจ นบั เปน มรดกทางปญ ญาของคนในชาติ ขนบของการแตงวรรณคดีมรดก ขนบการแตงวรรณคดีมรดก ขนบ หมายถึง ธรรมเนียมนิยม “ขนบวรรณคดี” หมายถึงธรรมเนียมนิยมในการแตง วรรณคดีที่ นยิ มปฏิบัติกัน ไดแก 1. รูปแบบและเนื้อหา รูปแบบท่ีนิยมไดแ ก ลิลิต นิราศ เพลงยาว บทละคร โคลง ฉันท กาพย กลอน และราย รูปแบบและเนื้อหาจะตองเหมาะสมกันเชน ถา เปนการสดุดี วีรกรรมของกษัตริย หรือ วีรบรุ ษุ จะแตงเปนนริ าศหรอื เพลงยาว เปน ตน 2. เนอ้ื เรอ่ื งจะเกยี่ วกับศาสนาเพือ่ ส่ังสอน สดดุ ีวรี กรรมของวรี บรุ ษุ หรอื เพ่ือระบายอารมณ 3. ลกั ษณะการเขยี นจะเริ่มดว ยบทไหวค รู สดดุ ีกษัตรยิ  กลา วชมบา นเมอื ง แลว ดําเนินเรื่องหาก เปน วรรณคดีทม่ี ีการทําสงครามจะมีบทจดั ทัพดวย 4. การใชถอ ยคํา จะเลือกใชถ อยคําที่สละสลวยมีความหมายท่ีทําใหผ ูอ านเกิดความซาบซึ้งและ ประทบั ใจ หลกั การพินจิ และวจิ ารณว รรณคดี การวจิ ารณ หมายถงึ การพิจารณาเพื่อเปนแนวในการตดั สนิ วาสิง่ ใดดีหรือส่ิงใดไมดี การวิจารณ วรรณคดีจะตองพิจารณาทุกขั้นตอน ทุกองคป ระกอบของงานเขียนมีการแยกแยะต้ังแตการใชถ อ ยคํา สํานวน ภาษา รูปประโยค เนื้อเรื่อง แนวคิด การนําเสนอเนื้อหา และคุณคาท้ังดานวรรณศิลปและคุณคา ทางดา นสังคม คณุ คา ทางวรรณศลิ ปไ ดแ ก การพจิ ารณาศิลปะและรูปแบบงานประพันธโ ดยพิจารณาจากศิลปะ ในการแตง ท้ังบทรอ ยแกวและบทรอยกรอง มีกลวิธีในการแตงมีรูปแบบการนําเสนอที่เหมาะสม

64 | ห น า กบั เนอ้ื หา มีความนาสนใจและมีความคิดอยางสรางสรรค ใชส ํานวนในการแตงมีรูปแบบการนําเสนอที่ เหมาะสมกับเน้ือหา มีความนาสนใจและมีความคิดอยางสรางสรรค ใชส ํานวนภาษาสละสลวย สอ่ื ความหมายไดช ดั เจน คุณคา ดานสังคม เปน การพิจารณาจากการที่ผูประพันธม ักแสดงภูมิปญ ญาของตน คานิยม และ จริยธรรมท่ีสะทอ นใหเ ห็นสภาพสังคมไดมากนอ ยเพียงใด หรือเกี่ยวขอ งสัมพันธก ับสังคมอยา งไร มสี วนชวยพฒั นาสังคมหรือประเทืองปญ ญาของตนในสังคมชวยอนุรักษส่ิงท่ีมีคุณคาของชาติ บานเมือง และมีสวนชวยสนบั สนนุ คานยิ มอนั ดีงาม เปนตน การพิจารณาวรรณคดี คือ การแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับวรรณคดีเลมใดเลม หน่ึงอยางสั้นๆ โดยมีเจตนานําวรรณคดีน้ันใหผูอ า นรูจ ักวา มีเนื้อเรือ่ ง มีประโยชนแ ละมีคุณคา อยา งไร ผูพ ินิจมี ความคิดเห็นอยา งไรตอ วรรณคดีเร่ืองน้ันๆ ชอบหรือไมชอบ เพราะเหตุใด ในการพินิจหรือวิจารณ วรรณคดีมหี ลักการดงั น้ี 1. แยกองคป ระกอบของหนงั สอื หรอื วรรณคดีท่วี จิ ารณใ หได 2. ทําความเขา ใจกับองคประกอบท่ีแยกออกมาใหแจมแจง ชดั เจน 3. พจิ ารณาหรอื วจิ ารณวรรณคดีในหวั ขอ ตอ ไปน้ี 3.1 ประวตั ิความเปนมา 3.2 ลักษณะของการประพนั ธ 3.3 เรอ่ื งยอ 3.4 การวิเคราะหเ รอ่ื ง 3.5 แนวคดิ และจดุ มงุ หมายในการแตง ฉาก ตวั ละคร และการใชภ าษา 3.6 คณุ คาดา นตางๆ การอานวรรณคดเี พอ่ื การวิเคราะหวจิ ารณ การอานวรรณคดี ผูอานควรมีจุดประสงคใ นการอา น เชน การอา นเพื่อฆา เวลาเปน การอา นที่ไม ตองวิเคราะหวาหนงั สอื นน้ั ดีเลวอยางไร การอา นเพ่ือความเจริญทางจิตใจ เปนการอา นเพื่อใหรูเ นื้อเรื่อง ไดร ับรสแหง วรรณคดี การอา นเพ่ือหาความรูเ ปนการอานเพ่ือเพงเล็งเนื้อเรื่อง คนหาความหมาย และ หวั ขอ ความรูจ ากหนงั สือท่ีอา น การอานเพ่ือพินิจวรรณคดี จะตองอานเพื่อหาความรูและเพื่อความเจริญ ทางจิตใจ จะตองอา นดวยความรอบคอบ สังเกตและพิจารณาตัวอักษรที่อา น และตองสามารถทราบวา วรรณคดีท่ีอา นเปนวรรณคดีประเภทใด เชน คําสอน สรรเสริญวีรบุรุษของชาติ การแสดงอารมณ บทละคร นิทาน และยังตอ งพิจารณาเน้ือเรื่องและตัวละครวาเนื้อเรื่องน้ันเปน เนื้อเร่ืองเกี่ยวกับอะไร มีแนวคิดอยา งไร ตัวละครมีลักษณะนิสัยอยางไร สุนทรียภาพแหง บทรอยกรองเปน อยางไร เชน การใช ถอยคําเหมาะสม มีความไพเราะ และสรางมโนภาพแจมชัดมากนอ ยเพียงใด เปนตน ในการอานวรรณคดี

ห น า | 65 ประเภทรอยกรองจะไดรับรสเต็มที่ บางครัง้ ผูอ านจะตองอานออกเสียงอยา งชา ๆ หากเปนบทรอยกรอง และอา นเปน ทํานองเสนาะดวยแลว จะทําใหผูอานไดร ับรสแหงถอยคํา ทําใหเกิดจินตภาพไดรับ ความไพเราะแหงเสยี งไปดว ย ในการวิเคราะหวิจารณว รรณคดีน้ัน ตองฝก ตีความหมายของบทรอ ยกรอง ในช้ันแรก จะตอ งศึกษาตัวอยา งการวิเคราะหว ิจารณจากการตีความหรืออานจากหนังสือท่ีวิเคราะหวิจารณ และตีความวรรณคดี จากน้ันจึงตองฝกวิเคราะหวิจารณ ฝก พิจารณาอยางรอบคอบ การตีความแนวคิด ในเรอ่ื งวรรณคดีนั้นไมจ าํ เปนตองเหมอื นกนั ขึ้นอยกู บั การมองและประสบการณข องผูตีความ ตวั อยางการวิเคราะหวรรณคดี รายยาวมหาเวสสนั ดรชาดก มหาเวสสนั ดรชาดกเปน ชาติหนึ่งของพระโพธสิ ตั วก อนทจี่ ะเสวยพระชาติเปน พทุ ธองค เนอ้ื ความ โดยยอมดี งั น้ี ครั้งหน่ึงกษัตริยแหง กรุงสีวีราษฎรท รงพระนามวา พระเจาสญชัย มีพระมเหสีทรงพระนาม พระนางผสุ ดแี ละพระราชโอรสองคห นง่ึ ทรงพระนามวา เวสสนั ดร พระเวสสนั ดรมีพระทยั ฝก ใฝการทําทานมาแตยังทรงพระเยาว เมื่อมีพระชนมายุพอสมควรท่ีจะ อภิเษกสมรสไดก ็ทรงอภิเษกสมรสกับพระนางมัทรี พระเวสสันดรทรงบําเพ็ญทานบารมีทุกวัน มีพราหมณจากเมืองกลิงคราษฎรแ ปดคนไดม าขอชางปจจัยนาคซึ่งเปน ชางคูบานคูเมือง พระเวสสันดร ไดประทานชางแกพ ราหมณเ พราะทรงทราบวา เมืองกลิงคราษฎรเกิดทุพภิกขภัยทําใหบ รรดาชาวเมือง สวี ีราษฎรโกรธแคนขับไลพ ระองคอ อกจากเมอื ง พระเวสสันดรไดเสด็จออกจากเมืองพรอมดวยพระนางมัทรีพระโอรสและธิดา ตลอดทางท่ีเสด็จ ผานไดบริจาคของตา งๆ แกผ ูท ี่มาขอจนหมดส้ิน แลวทรงพระดําเนินโดยพระบาทจนถึงเขาวงกต ประทับอยู ณ ที่นัน้ ทรงผนวชเปน ฤาษี พระนางมัทรีก็ทรงรักษาศลี กลาวถึงพราหมณชูชกไดภริยาสาวสวยคนหนึ่งมีชื่ออมิตตาดา นางไดยุใหชูชกไปขอสอง กุมารจากพระเวสสันดร ชูชกก็เดินทางไปยังเขาวงกตไดพบพระเวสสันดรพระองคไ ดประทานสอง กุมารใหแ กช ูชก ชูชกฉุดกระชากลากสองกุมารไปจนพนประตูปา สว นนางมัทรีเสด็จออกไปหาอาหาร ไปประสบลางรา ยตางๆ ทาํ ใหท รงเปน หว งพระโอรสและพระธิดาจึงเสด็จกลับอาศรม พอทราบความจริง เรือ่ งพระโอรสและธดิ าก็ทรงอนโุ มทนาดว ย ฝา ยชูชกพาสองกุมารหลงเขา ไปในเมืองสีวีราษฎร พระเจาสญชัยทอดพระเนตรแลวทรง ทราบวาพระกุมารน้ันคือ พระนัดดาก็ทรงไถต ัวสองกุมาร สวนชูชกน้ันกินอาหารมากจนทองแตกตาย พระเจาสหญชัยและพระนางผสุดีใหสองกุมารพาไปยังอาศรมเพ่ือรับพระเวสสันดรและพระนางมัทรี

66 | ห น า กลับเมือง เม่ือท้ังหกกษัตริยพบกันก็ถึงแกวิสัญญีภาพ (สลบ) ไปทุกองค เทวดาจึงบันดาลใหเกิดฝน โบกขรพรรษตกลงมาใหชมุ ชื่น ท้งั หกองคจ งึ ฟน คนื ชีวติ และเสดจ็ กลบั พระนคร ตัวอยางการพิจารณาคณุ คาวรรณคดี การวจิ ารณวรรณคดีท่ีกลา วมาแลว จะพจิ ารณาต้งั แตประวัติความเปนมา ประวัติผูแตง ลักษณะ คําประพันธ เร่ืองยอ ในการวิเคราะหคุณคา วรรณคดีน้ันจะตองพิจารณาการเขียน ลักษณะการเขียน สํานวนภาษาที่ใช แมก ระทั่งคติเตือนใจ คําคม พฤติกรรมและนิสัยของตัวละครในวรรณคดีเรื่องน้ันๆ ก็เปนองคป ระกอบสําคัญท่ีสง ผลใหว รรณคดีเร่ืองน้ันมีคุณคา ซ่ึงจะนําเสนอตัวอยางวรรณคดี รายยาว มหาเวสสนั ดรชาดกกัณฑ ทานกณั ฑและวรรณคดีสามัคคีเภทคาํ ฉนั ท ดงั น้ี 1. ทานกณั ฑ ผูแตง “สํานักวัดถนน เนื้อเรื่องกลาวถึงกอนที่พระเวสสันดรจะเสด็จออกไปอยูปา ไดทรงทําทานครัง้ ย่ิงใหญเ รียกวา สัตตสดกมหาทาน แลว ทูลลาพระเจา สญชัยและพระนางผุสดี รุงขึน้ พระเวสสันดรใหเจาหนาท่ีเบิกเงินทองบรรทุกรถทรง เสด็จออกจากเมืองพรอ มพระนางมัทรีและสอง กุมาร ขณะเสดจ็ ทรงโปรยเงินทองเหลาน้ันเปนทาน กอนจะถึงปามีพราหมณมาทูลขอรถทรงบริจาคให พระเวสสนั ดรทรงอมุ พระชาลี พระนางมัทรีทรงอุมพระกัณหา เสดจ็ มงุ สปู าดว ยพระบาท” พินิจตวั ละครในกณั ฑท านกณั ฑ ซ่ึงจะพินิจเปน ตัวอยา งเพียง 1 ตัว เทาน้ัน คือ พระเวสสันดรเพราะ ถือวาเปนตัวเอกของเร่ือง พระเวสสันดรคือ พระโพธิสัตวชาติสุดทายกอนจะมาเปนพระพุทธเจาพฤติกรรม ของพระองคจงึ เปน แนวท่ีเหนอื บคุ คลธรรมดา ซึ่งบคุ คลธรรมดายากท่จี ะปฏิบัติไดด งั พระองค อาทิ 1.1 ใฝใ จท่ีจะทําทาน ซึ่งเปนลักษณะนิสัยท่ีมีมาแตย ังทรงพระเยาว ครั้งเสด็จขึ้น ครองราชยก็ทรงบริจาคทานทุกวันเปนประจาํ แมช างปจจัยนาค ซ่ึงเปนชางคูบา นคูเ มืองก็ประทานใหแ ก ผทู เ่ี ดอื นรอนจนเปน เหตุใหถ ูกเนรเทศ กอนออกจากเมอื งยังไดบ ริจาคทานอันย่ิงใหญท่ีเรียกวา สัตตสดก มหาทาน ดังขอ ความ “พระพักตรเ ธอผองแผว เพื่อจะบําเพ็ญพระโพธิญาณเสด็จออกยังโรงทาน ทองสนาม...เธอก็ใหพระราชทานส้ินทกุ ประการ ประจงจัดสัตตสดกมหาทาน เปนตน วา คชสารเจ็ดรอย ...ใหจัดโคนมนับรอ ยมิไดขาด ทั้งทาสทาสีก็สิ้นเสร็จ...เธอหยิบยกสัตตสดกมหาทานแลว พระทัยทา ว เธอผองแผวชื่นบานตอทานบารมี...” นอกจากน้ีพระเวสสนั ดรไดท รงบําเพ็ญทานอันยิ่งใหญ คือ บุตรทาน และประทานพระชายาใหแกพ ราหมณ (พระอินทร ปลอมมา) การใหท านทัง้ สองครัง้ นี้เปน ยอดแหงทาน หามผี ใู ดกระทําไดเ ชนพระองค 1.2 ทรงมั่นในอุเบกขา ทรงมีพระทัยท่ีเด็ดเด่ียวมัน่ คงไมหวัน่ ไหวตอ การกระทําใดๆ ที่จะ ทาํ ใหพ ระองคทรงเกดิ กเิ ลส 1.3 ทรงเปน ผูร อบคอบ เห็นไดจ ากการทํากําหนดคา ตัวสองกุมาร ซ่ึงเปนพระโอรสและ พระธดิ าท่ีพระองคป ระทานแกชูชก เพอื่ มิใหสองกุมารตองไรร บั ความลําบากและไดร บั ความเสอ่ื มเสยี

ห น า | 67 คณุ คาของกณั ฑทานกณั ฑ 1. คณุ คาดานวรรณศลิ ป (ความงามทางภาษา) ทานกัณฑน ้ีดีเดนในเชิงพรรณนาโวหาร มีการใชโวหารที่ไพเราะและทําใหเกิดจินตภาพแกผ ูอ า น เชน ตอนที่พระนางผสุ ดพี ูดกับพระเวสสนั ดรใชถอ ยคาํ ทีอ่ า นแลว ซาบซึ้งกินใจ “วาโอพอฉัตรพิชัยเชตเวสสันดรของแมเ อย ต้ังแตน ้ีพระชนนีจะเสวยพระอัสสุชนธารา แมไป ทลู พระบดิ าเธอก็ไมโ ปรด แมว อนขอโทษเธอก็ไมให...พระลกู เอย...แตน ้ีจะชุมชื่นไปดวยน้าํ คางในกลาง ปาพอ จะเสวยแตมลู ผลาตา งเครอ่ื งสาธโุ ภชนท กุ เชา ค่ํา ถึงขมขื่นก็จะกลืนกล้าํ จาํ ใจเสวย...” 2. คณุ คา ดานสงั คม 2.1 ดานการปกครอง ในเร่ืองพระเวสสันดรจะเห็นวา กษัตริยทรงฟงเสียงประชาชน เมื่อประชาชนลงมติใหเนรเทศพระเวสสันดร เพราะเจา สญชัยก็ยอมเนรเทศแสดงใหเห็นถึงความเปน ประชาธิปไตย 2.2 สภาพสังคมที่ไมยอมรับหญิงมาย หญิงใดเปน มายก็จะถูกดูหมิน่ เหยียดหยาม จากสังคมและไมม ีใครอยากไดเ ปนคคู รอง 3. ดานคา นยิ ม 3.1 คา นยิ มเกีย่ วกับการทํางาน โดยการทําทานเปนการเสียสละเพ่ือเพื่อนมนุษยและหวังใน ผลบุญน้ันจะสงใหต นสบายในชาติตอ ไป ความคิดน้ียังฝงอยูใ นใจคนไทยมาทุกสมัย จึงนิยมทําบุญ บริจาคทาน 3.2 ความเชื่อเกี่ยวกับเร่ืองชา งเผือก ชางเผือกถือวา เปนชา งคูบารมีพระมหากษัตริย และความเชื่อนน้ั ยังปรากฏมาจนถงึ ปจจบุ นั น้ี 4. ดา นความรู ใหความรูเ กี่ยวกับการสัตตสดกมหาทาน ซึ่งในสมัยอยุธยาก็ปรากฏการทําทานลักษณะน้ี ในสมัยพระเจาปราสาททองและประเทศทเ่ี ปน เมอื งข้นึ ประเทศอน่ื ตองสงเครอ่ื งบรรณาการมาถวาย

68 | ห น า เร่อื งที่ 5 หลกั การวิจารณวรรณกรรม เม่ือกลา วถงึ วรรณกรรมยอมเปน ท่ีเขาใจกันท่ัวไปวา หมายถึงงานเขียนดานตา งๆ ในรูปของบทละคร สารคดี เรื่องสั้น นวนยิ าย และกวนี พิ นธซงึ่ มมี าตงั้ แตโ บราณแลว ทง้ั ทเ่ี ปน รอยแกวและรอ ยกรอง ลักษณะของวรรณกรรม 1. วรรณกรรมเปน งานประพันธท ี่แสดงความรูสึกนึกคิด โดยท่ัวไปมนุษยจะพูดหรือเขียนแลว จะสงความรูส ึกนึกคิด อยางใดอยา งหน่ึง เชน ฝนตก ตนไมสีเขียว ความรูสึก จะสัมผัสไดทางกายและใจ เชน รูสึกหนาว รูสึกรอ น เปนตน สวนความคิดคือสิ่งที่เกิดจากใชสติปญญาใครค รวญเกี่ยวกับสิ่งใด ส่ิงหนง่ึ มากระทบอารมณ 2. วรรณกรรมเปนงานประพนั ธท่เี กดิ จากจนิ ตนาการ เปน การสรา งภาพขึ้นในจิตใจ จากส่ิงที่เคย พบเคยเหน็ ในชวี ิต สงิ่ ท่ีสรางสรรคขน้ึ มาจากจนิ ตนาการออกจะมเี คา ความจรงิ อยบู า ง 3. วรรณกรรมเปนงานประพันธใชภ าษาวรรณศิลป เชน คําวาใจกวางเหมือนแมนํ้า หรือ หมิ ะขาวเหมอื นสําลี เปนตน ประเภทของวรรณกรรม ในปจ จุบันวรรณกรรมแบงประเภทโดยดูจากรูปแบบการแตงและการแบง ตามเนื้อหา ออกเปน 4 ประเภท คือ 1. ประเภทรอยแกว คือ วรรณกรรมท่ีไมมีลักษณะบังคับ ไมบ ังคับจํานวนคํา สัมผัส หรือเสียง หนกั เบาวรรณกรรมทแ่ี ตง ดวยรอยแกว ไดแก นิทาน นยิ าย นวนยิ าย เรือ่ งส้นั สารคดี บทความ ขา ว 2. ประเภทรอยกรอง คือ วรรณกรรมที่มีลักษณะบังคับในการแตง ซึ่งเรียกวา ฉันทลักษณ เชน โคลง ฉันท กาพย กลอน รา ย ลิลิต วรรณกรรมท่ีแตงดวยคําประเภทรอยกรอง ไดแ ก บทละคร นิยาย บทพรรณนา บทสดดุ ี บทอาเศียรวาท 3. ประเภทสารคดี คือ วรรณกรรมท่ีมีเนื้อหาสาระใหค วามรู ความคิดและอาจใหค วามบันเทิง ดวย เชน สารคดีทองเท่ียว ชวี ประวตั ิ บันทกึ จดหมายเหตุ หนงั สอื คตธิ รรม บทความ เปน ตน 4. ประเภทบันเทิงคดี คือ วรรณกรรมท่ีแตง ขึน้ โดยอาศัยเคา ความจริงของชีวิตหรือจินตนาการ โดยมงุ ใหความบันเทิงแกผ ูอ า นเปนลาํ ดบั ไดแก เรอ่ื งส้ัน นิทาน นวนยิ าย บทละครพดู เปนตน วรรณกรรมทีไ่ ดรบั การยกยอ ง ในการอานหนงั สอื แตล ะเลม โดยเฉพาะหนงั สอื ประเภทวรรณคดี ผูอ า นยอ มไดรับประสบการณ ทางอารมณบา ง ไดรับคุณคา ทางปญญาบาง หรืออาจไดรับทัง้ สองประการบาง สว นวรรณกรรมบางเรื่อง แมมิไดเปน วรรณคดีก็อาจใหท ้ังประสบการณทางอารมณแ ละใหค ุณคา ทางปญญา ท้ังน้ีข้ึนอยูกับผูอ านวา จะสามารถเขา ถงึ วรรณกรรมน้นั ไดพ ยี งไร วรรณกรรมบางเรอ่ื งแตง ไดด ีจนไดรับการยกยอ ง ซึ่งมีลักษณะ ดงั น้ี

ห น า | 69 งานประพันธทั้งปวงยอมแฝงไวซ่ึงแนวคิดและคานิยมบางประการ อันจะกอ ใหเกิดความงอกงาม ทางสตปิ ญ ญาและพัฒนาการสมรรถภาพการพิจารณาความประณีตความละเอียดออ นทางภาษาไดอยา งดี ย่ิง แนวคิดที่ปรากฏในวรรณกรรมน้ัน อาจหมายถึงความคิดสําคัญของเรื่องหรืออาจเปน ความคิดอ่ืนๆ สอดแทรกอยใู นเรอ่ื งกไ็ ด ยกตัวอยางนิทานเรอ่ื งปลาปูท องใหแ นวคดิ วาความอิจฉาริษยา ของแมเ ล้ียงเปนสาเหตุใหล ูกเลี้ยง ถกู ทําทารณุ กรรมอยางแสนสาหสั บทรอยกรองเร่ือง นํ้าตา ใหแ นวคิดสําคัญวา น้าํ ตาเปน เพ่ือนของมนุษยท ้ังในยามทุกข และยามสุข สว นคานิยมจากวรรณกรรมน้ัน หมายถึงความรูสึก ความคิด หรือความเช่ือของมนุษย รวมถึง ความเช่ือม่ัน การยึดถือปฏิบัติในเรื่องตา งๆ ในการดําเนินชีวิต คา นิยมจึงเปน ตัวกําหนดพฤติกรรมของ มนุษยในการเลือกกระทําหรือเวนกระทําสิ่งใดส่ิงหน่ึง ซึ่งถือวา ทําหรือคิดเชน ตามกาลเวลา ยกตัวอยาง เชน คา นิยมเรื่องการมีคูค รอง ดังคํากลอนตอนหน่ึงจากเรื่องเสภาขุนชา งขุนแผน ตอนที่นางพิมพิลาไลย ยงั เปน สาวไดพ ูดกับนางสานทองผเู ปนพ่เี ล่ียงวา ธรรมดาเกดิ เปน สตรี ช่ัวดีคงไดค ูมาสสู อง มารดายอ มอตุ สาหป ระดบั ประคอง หมายปองวา จะปลกู ใหเ ปนเรอื น อนั หนง่ึ เราเขาก็วา เปนผดู ี มั่งมีแมมิใหล ูกอายเพอ่ื น จากคําประพันธน ้ี สะทอนใหเ ห็นคา นิยมของสตรีสมัยกอ นวา เปนผูห ญิงตองรักนวลสงวนตัว อยูในโอวาทของมารดา เมอ่ื จะมีคูควรใหมารดาตกแตง ใหไมช งิ สุกกอ นหา ม สรุปวรรณกรรมทัง้ ปวงยอม แฝงไวซ่ึงแนวคิดและคานิยมบางประการ อันจะกอใหเกิดความงอกงามทางสติปญ ญา และพัฒนา สมรรถภาพการพจิ ารณาความละเอยี ดออนทางภาษาลักษณะการใชถอยคาํ ภาษาท่ีดีในวรรณกรรม วรรณกรรมท่ีดียอ มมีความประณีตในการใชภาษา อันจะทําใหผูอ า นพัฒนาสมรรถภาพในการ พิจารณาความประณตี ละเอยี ดออ นของภาษาไดด ขี ึน้

70 | ห น า วรรณกรรมท่ีดีเปนศิลปะแขนงที่อาศัยภาษาเปนส่ือถา ยทอดความไพเราะความประทับใจหรือ อารมณความรูส ึก ซ่งึ มีหลกั พจิ ารณา 3 ประการใหญๆ ดงั น้ี 1. การใชถอยคํา เสยี ง ความหมาย การเลอื กใชถ อ ยคาํ ชดั เจน ตรงตามความหมายมเี สยี งไพเราะ 2. การเรียบเรียงถอ ยคาํ การเรยี บเรยี งถอ ยคาํ ใหอ ยตู ําแหนงที่ถูกตองถูกแบบแผนของภาษายอ ม ทําใหภาษามีความไพเราะมีความชดั เจน ทําใหผรู ับสารเขาใจความคิดของผสู ่ือสารไดถ กู ตอ ง 3. ศิลปะการประพนั ธ การมีศิลปะในการประพันธ หมายความวาผูแ ตงตองรูจ ักเลือกใชถอ ยคํา ท่ีเหมาะสมเพื่อจะทําใหเ กิดความไพเราะทางภาษา การใชก วีโวหาร หรือสํานวนโวหารจะชว ยใหผ ูอ า น มองเห็นภาพชัดเจน และเกิดความไพเราะทางภาษามากข้ึน ตอ ไปน้ีจะกลาวถึงศิลปะการประพันธ พอสงั เขป 3.1 ไวพจน หมายถึง การใชคําที่มีความหมายอยา งเดียวกัน ซึ่งตองพิถีพิถันเลือกใช ใหเหมาะสมกับเนอ้ื หา เชน พอสบเนตรวนดิ ามารศรี แรงฤดดี าลเลห เสนหา ดงั ตอ งศรซา นพิษดว ยฤทธิย์ า เขา ตรงึ ตราตรอมตรมระทมทรวง ตะลงึ เลง็ เพงแลชะแงพกั ตร จนลงลักษณหลกี ไปควรโลลวง ใหเ สียวปลาบวาบไหวใจระลวง ปะหนง่ึ ดวงจติ ดบั เพราะลบั นาง (จากคาํ ประพนั ธบางเรื่อง ของพระยาอปุ กิตศิลปสาร) คําท่ีมีความหมายวา ผูหญิง ในท่ีน้ีมี 4 คํา คือ วนิดา มารศรี นงลักษณ บางกวีสามารถเลือกใช ไดเ หมาะสมกับเนอ้ื ความในเรอ่ื ง 3.2 การใชคําเลียนเสียงธรรมชาติและเสียงตางๆการนําเสียงที่ไดยินจากะรรมชาติมา รอยกรองพรรณนาใหเ กิดความรูสึกเหมือนไดยินภาพทําใหเกิดความไพเราะนา ฟง และสะเทือนอารมณ เชน ครนื ครนื ใชฟ ารอ ง เรยี มครวญ หงึ่ หึง่ ใชล มหวน พ่ีให ฝนตกใชฝนนวล พท่ี อด ใจนา รอนใชรอนไฟไหม ทรี่ อนกลกาม (ตํานานศรีปราชญ ของพระยาปริยตั ธิ รรมธาดา) คาํ วา “ครนื ครนื ” เปน การเลยี นเสยี งฟา รอง คําวา “หง่ึ หึ่ง” เปนการเลยี นเสยี งลมพัด

ห น า | 71 3.3 การเลนคํา หมายถึง การนําคําพองรูปพอ งเสียงมาเรียบเรียงหรือรอยกรองเขา ดวยกัน จะทําใหเกดิ เสยี งไพเราะและเพมิ่ ความงดงามทางภาษาเชน ปลาสรอยลอยลอ งชล วา ยเวยี นวนปนกนั ไป เหมอื นสรอยทรงทรามวัย ไมเหน็ เจาเศรา บวาย คาํ วา “สรอย” คาํ แรกเปน ชีอ่ ปลา คําวา “สรอย” คาํ หลงั หมายถึงสรอ ยคอ 3.4 การใชค ําอัพภาส หมายถึง คําซ้ําชนิดหน่ึง โดยใชพยัญชนะซํ้าเขา ไปขา งหนา คํา เชน รกิ เปน ระรกิ ยิ้ม เปน ยะยม้ิ แยม เปน ยะแยม การใชคําอัพภาสหลายๆ คําในที่ใกลก ัน ทําใหแ ลเห็นภาพและเกิดความรูส ึกสะเทือนอารมณ ตามไปดว ย เชน สาดเปนไฟยะแยง แผลงเปนพิษยะยงุ พุงหอกใหญ คะควา งขวางหอกซดั คะไขว (ลลิ ิตตะเลงพาย) 3.5 การใชโ วหารภาพพจน โวหารภาพพจน หมายถึง ถอยคําท่ีเรียบเรียงโดยไมกลาวอยา ง ตรงไปตรงมา ผูประพันธมีเจตนาจะใหผูอ านเขาใจ และประทับใจย่ิงขึ้นกวา การชําคําบอกเลา ธรรมดา การใชโ วหารภาพพจนอ าจทําไดห ลายวธิ ี เชน 3.5.1 เปรียบส่ิงหน่ึงวาเหมือนอีกสิ่งหน่ึง ในการเปรียบเทียบน้ีจะมีคําแสดงความหมาย อยา งเดยี วกับคาํ วา เหมอื น ปรากฏอยดู ว ย ไดแกค าํ วา เปรยี บเหมอื น เสมอื น ดจุ ประดจุ ดจุ ดงั ราวเพยี ง เชน คณุ แมหนาหนกั เพีย้ ง พสุธา (เพี้ยง-โทโทษ มาจากคําวาเพยี ง) คณุ บดิ รดจุ อา กาศกวา ง 3.5.2 เปรียบสิ่งหน่ึงเปนอีกสิ่งหน่ึง บางตําราเรียกวา อุปลักษณ เชน พอ แมคือ รมโพธิ์ รมไทร ของลกู ราชาธิราชนอ ม ใจสตั ย อํามาตยเปนบรรทดั ถอ งแท 3.5.3 สมมุติส่ิงตา งๆ ใหมีกิริยาอาการเหมือนมนุษย หรือท่ีเรียกวาบุคลาธิษฐาน เชน นา้ํ เซาะหนิ รนิ รนิ หลากไหล ไมห ลบั เลยช่วั ฟา ดนิ สลาย 3.5.4 การใชค ําสัญลักษณห รือส่ิงแทนสัญลักษณ หมายถึง ส่ิงหน่ึงใชแ ทนอีกส่ิงหน่ึง เชน แมนเปนบัวตวั พ่เี ปน ภุมรา เชยผกาโกสมุ ประทุมทอง 3.6 การกลาวเกินจริง หรือท่ีเรียกวา อติพจน (อธิพจน) การกลาวเกินจริงน้ีปรากฏอยูใน ชีวิตตามปกติ เชน เม่ือเราตอ งการจะเนนความรูสึกบางอยา ง เชนกลา ว “เหน่ือยสายตัวจะขาด” หรือ “รอนแทบสุก” การกลา วเกินจริง ทําใหเ กดิ ความแปลกและเรียกรองความสนใจไดดี

72 | ห น า 3.7 การเลน เสียงวรรณยุกต กวีใชค ําที่ประกบดวยสระ พยัญชนะ และตัวสะกดอยา ง เดยี วกนั ตางกันแตวรรณยกุ ต โดยนํามาเรยี งไวในท่ใี กลกันทําใหเกิดเสยี งไพเราะดจุ เสยี งดนตรี เชน “สละสละสมร เสมอช่ือ ไมนา นกึ ระกํานามไม แมน แมน ทรวงเรยี ม” หรอื “จะจบั จองจอ งส่ิงใดนั้น ดสู าํ คญั ค่ันคั้นอยา งงันฉงน อยา ลามลวงลว งดแู ลศกล คอยแคะคนขนคน ใหค วรการ” 3.8 สัมผสั อกั ษร กวีจะใชคาํ ที่มีเสียงพยญั ชนะเดยี วกัน เชน โคลงกลบอกั ษรลวน ชายชาญชยั ชาติเช้ือ เชงิ ชาญ สเู ศกิ สดุ เศกิ สาร สง สรอ ง ราวรามรทุ รแรงราญ รอนราพณ เกรกิ เกียรติไกรกึกกอ ง กอ กูก รงุ ไกร (พระราชนพิ นธพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยหู วั ) 3.9 สัมผัสสระ กวีจะใชคาํ ทมี่ ีเสียงสระคลอ งจองกนั เชน เขา ทางตรอกออกทางประตู คางคกขน้ึ วอแมงปอใสตุงติง้ น้าํ รอ นปลาเปนน้ําเย็นปลาตาย เพ่อื นกนิ หางา ยเพอ่ื นตายหายาก 3.10 การใชค ําปฎิพฤกษ หมายถึง ความขัดแยง ที่กวีนํามากลาวคูกันเพื่อแสดงคุณสมบัติ 2 อยางท่ีแยงกนั อนั อยใู นสิง่ เดยี วกนั เชน ความหวานชื่นในความขมขื่น ความเงียบเหงาในความวุนวาย กิจกรรมท่ี 1 ใหผ เู รยี นตอบคาํ ถาม และรวมกจิ กรรมตอ ไปน้ี 1. วรรณคดี คอื อะไร 2. วรรณคดีกบั วรรณกรรมแตกตางกันอยา งไร 3. ใหผ ูเ รยี นรวมรวมรายชือ่ หนงั สอื ท่เี ปนวรรณคดีและวรรณกรรมประเภทละ 3 เลม 4. ใหส รปุ คณุ คา ของวรรณคดแี ละวรรณกรรมท่ีรวบรวมมาไดจากขอ 3

ห น า | 73 เร่ืองท่ี 6 ภาษาถ่ิน ความหมายของภาษาถิ่น ภาษาถิ่น หมายถึง ภาษาท่ีใชส่ือความหมายตามทอ งถิ่นตา งๆ ซึ่งจะแตกตา งกันในถอยคํา สําเนียงแตก ็สามารถจะติดตอสือ่ สารกันได และถือวา เปนภาษาเดียวกัน เพียงแตแตกตา งกันตามทองถิน่ เทา น้นั ภาษาถิน่ บางทีม่ ักจะเรียกกันวา ภาษาพ้ืนเมืองทั้งน้ีเพราะไมไดใ ชเปน ภาษามาตรฐานหรือ ภาษากลางของประเทศ สาเหตทุ ่ที าํ ใหเกิดภาษาถิ่น ภาษาถิ่น เกิดจากสาเหตุการยา ยถิน่ ฐาน เม่ือกลุมชนท่ีใชภ าษาเดียวกันยา ยถิ่นฐานไปต้ังแหลง ใหม เน่ืองจากเกิดภัยธรรมชาติ มีการรุกรานของศัตรู เม่ือแยกยายไปอยูคนละถ่ินนานาๆ ภาษาท่ีใชจ ะคอ ย เปลย่ี นแปลงไปเชน เสยี งเปลย่ี นไป คาํ และความหมายเปลยี่ นไป ทําใหเ กดิ ภาษาถน่ิ ข้นึ คณุ คาและความสาํ คัญของภาษาถิ่น 1. ภาษาถ่ินเปน วฒั นธรรมทางภาษาและเปนเอกลักษณของแตล ะทอ งถิ่น 2. ภาษาถนิ่ เปน สัญลกั ษณที่ใชสือ่ สารทําความเขาใจและแสดงความเปน ญาติ เปน พวกเดียวกัน ของเจา ของภาษา 3. ภาษาถิ่นตนกําเนิดและเปนสวนหนึ่งของภาษาไทยและวรรณคดีไทย การศึกษาภาษาถิ่น จะชวยใหก ารส่ือสารและการศึกษาวรรณคดีไดเขา ใจลกึ ซงึ่ ยิ่งขน้ึ 4. การศึกษาและการใชภ าษาถ่ิน จะชว ยใหก ารส่ือสารไดมีประสิทธิภาพและสรางความเปนหน่ึง ของคนในชาติ ลกั ษณะของภาษาถิ่น 1. มีการออกเสยี งตา งๆ ถิ่น เพราะสภาพทางภูมิศาสตร ความหา งไกลขาดการติดตอสือ่ สารกัน เปน เวลานานมากๆยอมทําใหออกเสยี งตา งกันไป 2. การผสมกันทางเชือ้ ชาติเพราะอยูใกลเ คียงกันทําใหม ีภาษาอ่ืนมาปน เชน ภาษาอีสาน มภี าษากลางและเขมรมาปนเพราะมเี ขตแดนใกลก นั ทําใหภ าษาเปลยี่ นไปจากภาษากลาง 3. การถายทอดทางวฒั นธรรมและเทคโนโลยีซึ่งกันและกัน ทําใหภ าษาเปล่ยี นจากภาษากลาง 4. หนวยเสยี งของภาษาถ่นิ มีสวนคลายกนั และแตกตางกัน หนวยเสยี งของภาษากลางมี 21 เสียง ภาษาถิ่นมีหนว ยเสียงตรงกันเพียง 17 เสียง นอกน้ันแจกตา งกัน เชน ภาษาถิน่ เหนือและอีสานไมมีหนวย เสยี ง ช และ ร ภาษาถิ่นใตไ มม หี นวยเสยี ง ง และ ร เปนตน

74 | ห น า 5. หนวยเสียงวรรณยุกตใ นภาษาถิน่ แตกตางกันไป ภาคใตม ีเสียงวรรณยุกต 7 เสียง ภาคเหนือ และอสี านมเี สยี งวรรณยกุ ต 6 เสยี ง ตวั อยา งการกลายเสยี งวรรณยกุ ต มา (กลาง) ภาคใตอ อกเสยี งเปน หมา ขาว (กลาง) ภาคอีสานออกเสยี งเปน ขา ว ชาง (กลาง) ภาคเหนอื ออกเสยี งเปน จา ง 6. การกลายเสยี งพยญั ชนะในภาษาถนิ่ เหนอื ใต อสี าน น้ันมีสว นแตกตา งกันหลายลักษณะ เชน 6.1 ภาษาไทยเหนือ จะมีคา ที่กลายเสียงพยัญชนะจากภาษาไทยกลางอยูหลายตัว ภาษาไทยกลางเปน ช ไทยเหนอื จะเปน จ เชน ชา งเปน จา ง ฉะนัน้ เปนจะอ้ัน ใชเ ปนไจ ภาษาไทยกลางใช ร ไทยเหนอื จะเปน ฮ เปน รกั เปนฮกั รองเปนฮอ ง โรงเรยี นเปนโฮงเฮยี น ภาษาไทยกลางเปน คิดเปนกึ้ด ค้ิว เปน กิ๊ว ภาษากลางใช ท ภาษาไทยเหนือใช ต เชน ทานเปน ตาน ทา นเปนตา น และภาษาไทยเหนือ นอกจากจะใชพยัญชนะตางกันแลวยังไมคอยมีตัวควบกลํ้าเชน ขีก้ ลาก เปน ข้ีขาด โกรธ เปน โขด นอกจากน้ีจะมคี ําวา โปรด ไทยเหนอื โปด ใคร เปนไผ เปนตน 6.2 ภาษาไทยอสี านก็มีกลายเสยี งหรอื มหี นวยเสยี งตางกับภาษาไทยกลางหลายตัว ตัวอยา ง ช ใช ซ แทนเสยี ง ร ใช ฮ แทนเสยี ง ญ และ ย จะออกเสยี งนาสกิ แทนภาษาไทยกลาง ชา ง ไทยอีสานเปน ซา ง เรา เปน เฮา เลือด เปน เฮือด หญงิ เปน ญงิ (นาสิก) ใหญ เปน ใญ ภาษาไทยอีสานจะไมม ีคําควบกล้าํ คลายเหนอื เชน กลวย เปน กว ย ปลา เปน ปา ของ เปน ขอ เปรต เปน เผด และภาษาไทยอีสานมีการสลับ รบั เสยี งดว ย เชน ตะกรอ เปน กะตอ ตะกรา เปน กะตา ตะกรดุ เปน กะตดุ เปน ตน 6.3 ภาษาไทยใตก็มีการกลายเสียงพยัญชนะจากภาษาไทยกลางเหมือนกัน ภาษาไทยกลาง เปน ง ภาษาไทยใตจ ะเปน ฮ เสียง ฐ จะเปน ล (บางจังหวัด) และญ จะออกเสียงนาสิก ตัวอยาง ภาษาไทย กลาง คําวา เงิน ภาษาไทยใต เปน เฮิง งาน เปน ฮาน รัก เปน หลัก เปนตน นอกจากนี้พยัญชนะและคําอ่ืน ท่ีภาษาไทยกลาง 7. ภาษาถิ่นเหนอื ใตและอสี านมกี ารกลายเปนเสยี งจากภาษาไทยกลางหนว ยเสยี ง 7.1 ภาษาไทยเหนอื จะกลายเสียงสระ อิ เปน อึ เชน คดิ เปน ก้ดึ สระอึเปน สระเออ เชน ถึงเปน เถิง สระอะ เปนสระอา เชน มะปราง เปน หมา ผาง มะละกอ เปนหมากกวยเต็ด สระเอ เปน สระแอ เชน เอวเปนสระแอว เปนตน 7.2 ภาษาไทยอีสานมีการกลายเสียงสระเชน สระเอือ เปน เอีย เชน เน้ือเปน เน้ีย สระอัวเปน สระสระโอ เชนวัว เปน โง ตัว เปน โต สระอึ เปน สระเออ เชน คร่ึง เปน เคิ่ง สระอา เปน สระอัว เชน ขวา เปน ขวั เปนตน 7.3 ภาษาไทยอีสานมีการกลายเสียสระ เชน ภาษาไทยกลางใช สระ อิ อี ภาษาถิน่ ใตใ ช สระเอะ เอ เชน ส่ี เปน เส ซกี เปน แซก สระเอะ เอ ใชเ ปนสระแอะ แอ เชน เดก็ เปนแดก็ เปน ตน

ห น า | 75 8. ความหมายของคําในภาษาถิน่ แตกตา งไปจากภาษากลาง เชน คําวารักษา ภาษาถิ่นใตมี ความหมายวา เลี้ยง เชน นําลิงไปรักษา หมายถึงนําลิงไปเลี้ยง บัวลอย ภาษาถิน่ เหนือหมายถึงผักตบชวา แพรนม ภาษาถน่ิ อสี านหมายถงึ ผา เชด็ หนา ภาษาถน่ิ ใตเรยี กผา เชด็ หนา วา ผานยุ เปน ตน  กจิ กรรมท่ี 2 ใหผ เู รยี นเขยี นเครื่องหมาย วงกลม ลอมรอบขอ ที่ถกู ที่สดุ เพยี งขอเดยี ว 1. ขอใดใหความหมายภาษาถนิ่ ไดถูกตอ ง ก. ภาษาตระกูลตางๆ ข. ภาษาทีพ่ ดู กันในทองถนิ่ นน้ั ๆ ค. ภาษาทใี่ ชพ ูดกันทั่วประเทศ ง. ภาษาของชนกลุมใหญทว่ั โลก 2. ขอใดเปน สาเหตุสาํ คญั ทีท่ ําใหเ กดิ ภาษาถ่ิน ก. สภาพภูมปิ ระเทศ ข. การยายถ่นิ ฐาน ค. การแลกเปลี่ยนวฒั นธรรม ง. ถูกทกุ ขอ 3. คาํ ในขอ ใดท่เี ปน คําเฉพาะของภาษาถนิ่ ภาคเหนอื ก. งอ ข. งอน ค. งืด ง. งีบ 4. “ฝนตกฟา รอง พอ แมเขาอยหู นกุ ” คําวา หนกุ เปนคาํ ในภาษาถ่นิ ภาคใด ก. เหนอื ข. ใต ค. อสี าน ง. กลาง 5. ภาษาถ่นิ ใด ทม่ี ีหนวยเสยี งวรรณยกุ ตมากที่สดุ ก. ภาษาถิน่ เหนอื ข. ภาษาถ่ินอสี าน ค. ภาษาถน่ิ ใต ง. ภาษากลาง

76 | ห น า เร่อื งท่ี 7 สํานวน สุภาษติ สํานวน หมายถึง คํากลาวหรอื กลุมคําที่มีความหมายเชิงเปรียบเทียบเปน เชิงใหใชความคิด และ ตีความบางสาํ นวนจะบอกหรอื สอนตรงๆ บางสํานวนสะทอ นความคิด ความรูส ึกของกลุม ชนในทองถิน่ ในอดตี ดวย สุภาษิต หมายถึง คํากลาวท่ีดีงามเปน ความจรงิ ทุกสมัยเปน คาํ สอนใหป ระพฤติ ปฏบิ ตั ิ ดงั ตวั อยา ง “หลํารองชักงา ย หลําใจชกั ยาก” ความหมาย คดิ จะทาํ อะไรตอ งคดิ ใครครวญใหรอบคอบกอ นตดั สนิ ใจ “นอนจนหวนั แยงวาน” ความหมาย นอนต่ืนสายมากจนตะวนั สองสวางไปทวั่ บาน “พูดไป สองไพเบยี้ นิง่ เสยี ตาํ ลงึ ทอง” ความหมายพูดไปไมม ีประโยชนอ ะไร นงิ่ ไวด กี วา “เกลอื จิ๋มเกลอื ” ความหมาย ไมยอมเสยี เปรยี บกนั แกเ ผด็ กันใหส าสม “ขายผา เอาหนา รอด” ความหมาย ยอมเสียสละของท่จี าํ เปน ท่มี อี ยูเ พอ่ื จะรักษาชื่อเสียงของตนไว “ฝนทงั่ ใหเปน เขม็ ” ความหมายเพยี รพยายามสดุ ความสามารถจนกวาจะสําเรจ็ ผล “นํ้ามาปลากินมด นาํ้ ลดมดกินปลา” ความหมาย ทีใครทีมัน

ห น า | 77 เรอ่ื งท่ี 8 วรรณกรรมทองถ่ิน วรรณกรรมทอ งถิน่ หมายถึง เรือ่ งราวของชาวบา นท่ีเลาสืบตอ กันมาหลายชัว่ อายุคนทั้งการพูด และการเขียนในรูปของ คติ ความเช่ือ และประเพณี การแสดงออกในการใชถอ ยคําท่ีมีหลากหลาย รูปแบบ เชน นิทานพื้นบา น เพลงกลอ มเด็ก ปริศนา คําทาย ภาษิต คําคม บทเทศน และคํากลาวใน พธิ ีกรรมตา งๆ ลักษณะของวรรณกรรมทองถน่ิ 1. วรรณกรรมทอ งถิ่น โดยทั่วไปมีวัดเปนศูนยก ลางเผยแพร กวีผูประพันธส วนมาก คือ พระภิกษุ และชาวบา น 2. ภาษาที่ใชเ ปนภาษาถิ่น ใชถ อ ยคําสํานวนทองถ่ินที่เรียบงา ย ชาวบานท่ัวไปรูเ ร่ืองและ ใชฉนั ทลกั ษณท ี่นยิ มในทอ งถน่ิ นั้น เปน สาํ คัญ 3. เนื้อเรื่องสวนใหญเปน เร่ืองจักรๆ วงศๆ มุงใหค วามบันเทิง และสอดแทรกคติธรรมทาง พุทธศาสนา 4. ยึดคานยิ มแนวปรัชญาพุทธศาสนา เชน กฎแหง กรรม หรอื ธรรมะยอมชนะอธรรม เปน ตน ประเภทของวรรณกรรมทอ งถน่ิ วรรณกรรมทองถน่ิ แบง ไดเ ปน 2 ประเภท คือ 1. ประเภทมุขปาฐะ เปน วรรณกรรมที่ไมไ ดเขียนเปน ลายลักษณ เปน วรรณกรรมปากเปลาจะ ถายทอดโดยการบอก หรอื การเลา หรอื การรอง ไดแก บทกลอมเดก็ นทิ านพ้นื บา น เพลงพ้ืนบาน ปริศนาคํา ทาย ภาษิต สาํ นวนโวหาร คาํ กลาวในพธิ กี รรมตา งๆ 2. ประเภทเขยี นเปนลายลักษณ ไดแก นิทาน คาํ กลอน บันทกึ ทางประวตั ิศาสตรใ นทอ งถิน่ และ ตาํ ราความรูตางๆ คณุ คาของวรรณกรรมทองถ่นิ 1. คุณคาตอการอธิบายความเปน มาของชุมชนและเผา พนั ธุ 2. สะทอนใหเหน็ โลกทัศนและคา นยิ มตา งๆ ของแตละทองถิ่น โดยผานทางวรรณกรรม 3. เปนเครอื่ งมอื อบรมสง่ั สอนจรยิ ธรรมของคนในสงั คมสามารถนาํ ไปประยกุ ตใ ชในสงั คมปจ จุบันได 4. เปนแหลงบนั ทกึ ขอ มลู เก่ียวกบั วฒั นธรรม ประเพณี และการดาํ เนนิ ชีวิตของคนในทอ งถนิ่ 5. ใหค วามบันเทิงใจแกชุมชนทั้งประเภทที่เปน วรรณกรรมและศิลปะการแสดงพื้นบา น เชน หมอลําของภาคอีสาน การเลน เพลงเรือ เพลงเกี่ยวขา ว ของภาคกลาง การซอ การเลา คา วของภาคเหนือ การเลน เพลงบอก รองมโนราหข องภาคใต เปนตน 6. กอใหความสามัคคีในทองถน่ิ เกดิ ความรกั ถิน่ และหวงแหนมาตภุ มู ิ

78 | ห น า รปู แบบของวรรณกรรมทอ งถ่ิน 1. รปู แบบของวรรณกรรมทองถ่นิ ภาคกลาง 1.1 กลอนสวด หรอื เรียกวา คาํ พากย ไดแ ก กาพยยานี ฉบัง สุรางคนางค 1.2 กลอนบทละคร (นอก) ใชฉันทลักษณเหมือนกลอนบทละครทั่วไปแตไมเ ครงครัด จาํ นวนคาํ และแบบแผนมากนกั 1.3 กลอนนิทาน บทประพันธเปน กลอนสุภาพ (กลอนแปด) เปนรูปแบบท่ีไดร ับ ความนยิ มมาก 1.4 กลอนแหล นยิ มจดจาํ สืบตอกนั มาหรอื ดนกลอนสด ไมนยิ มบนั ทกึ เปน ลายลักษณ 2. รปู แบบของวรรณกรรมทองถน่ิ ภาคอีสาน 2.1 โคลงสาร เปน ฉันทลักษณท่ีบังคับเสียงเอกโท สว นมากใชประพันธว รรณกรรม ประเภทนิทาน นยิ าย หรอื นิทานคตธิ รรม 2.2 กาพยหรือกาพยเซิ้ง ประพันเปนบทส้ันๆ สําหรับขับลําในพิธี เชน เซ้ิงบ้ังไฟ เซิ้งนางแมว ฯลฯ 2.3 ราย (ฮา ย) ลกั ษณะเหมอื นรา ยยาว ใชประพนั ธว รรณกรรมชาดก หรือนิทานคติธรรมที่ ใชเ ทศน เชน มหาชาติ (ฉบับอสี านเรียกวาลาํ มหาชาต)ิ 3. รปู แบบของวรรณกรรมทอ งถิ่นภาคเหนอื 3.1 คําวธรรม ฉันทลักษณเหมือนรา ยยาวชําสําหรับเทศน นิยมประพันธวรรณกรรม ประเภทนิทานชาดกหรอื นิทานคตธิ รรม 3.2 คําวซอ คําประพันธท่ีบังคับสัมผัสระหวา งวรรคและบังคับเสียงเอกโท นิยมแตนิทาน เปนคาํ วซอแลวนาํ มาขับลาํ ในท่ปี ระชุมชน ตามลลี าทาํ นองเสนาะของภาคเหนอื 3.3 โคลง ภาษาถิ่นเหนือออกเสียงเปน “กะลง” เปน ฉันทลักษณท ่ีเจริญรุงเรือง ควบคูก ับ “คา วธรรม” มีท้ังกะลงส่ีหอง สามหอ ง และสองหอง (โคลงส่ี โคลงสาม และ โคลงสอง) 4. รปู แบบของวรรณกรรมทอ งถ่นิ ภาคใต วรรณกรรมพ้ืนบานภาคใตฉ ันทลักษณร ว มกับวรรณกรรมทอ งถ่ินภาคกลาง แตจากการ ศึกษาความนิยมเรื่องฉันทลักษณข องวรรณกรรมภาคใต พบวา นิยม “กลอนสวด” (คํากาพย) มากท่ีสุด วรรณกรรมลายลักษณภาคใตเกินรอ ยละ 80 ประพันธเ ปน กลอนสวด โดยเฉพาะนิทานประโลมโลก (เรอ่ื งจกั รๆวงศๆ)

ห น า | 79 การวิเคราะหค ณุ คา ของวรรณกรรมทองถนิ่ การวิเคราะหวรรณกรรมทอ งถ่ินน้ันจะวิเคราะหตามคุณคา ของวรรณกรรมดา นตางๆ เม่ือศึกษา วรรณกรรมทองถ่ินเร่ืองใด เราจะตองวินิจวิเคราะหห รือพิจารณาดูวา วรรณกรรมเร่ืองน้ันมีคุณคาใน ดา นใดดงั ตอ ไปน้ี 1. คุณคาดานจริยศาสตรห รือคุณคาดา นจริยธรรม วิเคราะหวา วรรณกรรมที่อา นและศึกษาเปน ตัวอยางความประพฤติ การดําเนินชีวิตวา อะไรผิด อะไรถูก อยางไรดี อยา งไรเหมาะสม วรรณกรรม ทอ งถ่ินจะทําหนา ท่ีตัวอยางแบบแผนและความประพฤติของชาวบา นใหถ ูกตอ งสอดคลอ งกับขอ ตกลง ของสังคม ชุมชน ตามกฎหมายระเบียบประเพณีอนั ดีงาม 2. คุณคา ดา นสุนทรียศาสตรห รือความงามความไพเราะ วรรณกรรมทอ งถิ่นจะใหค ุณคา ดานความงามความไพเราะของถอ ยคํา ใชค ําสัมผัสคลอ งจอง ความไพเราะของทวงทํานองของเพลง บทกวีเมอื่ ฟงหรอื อานจะทําใหเกดิ จนิ ตนาการ เกดิ ความซาบซง้ึ ในอารมณความรูสกึ 3. คุณคาภาษา วรรณกรรมทองถ่ินจะเปนสื่อที่ทําใหภ าษาถิ่นดํารงอยูแ ละชว ยใหภ าษาถิน่ พัฒนาอยูเ สมอมีการคิดคน สรางสรรค ถอ ยคําภาษาเพ่ือส่ือความในวรรณกรรมทอ งถิน่ ทั้งเพลงพื้นบา น บทกวี ซอภาษิต จะมีกลวิธีการแตงที่นาสนใจ มีการเลน คําซ้ําคําทอ งถิน่ ถอยคําที่นํามาใชม ีเสียงสูงต่าํ มเี สยี งไพเราะ ฟงแลว รน่ื หู 4. คุณคา ดา นการศึกษา วรรณกรรมทองถ่ินประเภทตําราคําสอน นิทานนอกจากจะให ความบันเทิงแลว ยังจะใหค วามรูทุกแขนง ท้ังศิลปวัฒนธรรม อาชีพและเสริมสรา งปญ ญา โดยเฉพาะ ปริศนาคําทายจะใหทง้ั ความรู ความบันเทงิ เสริมสรางสตปิ ญญา 5. คุณคา ดา นศาสนา วรรณกรรมทอ งถ่ินจะเปนส่ือถา ยทอดคําสอนและปรัชญาทางศาสนา เผยแพรส ูคนในชุมชนทองถิน่ ใหค นชุมชนใชเ ปน เครื่องยึดเหนีย่ วทางจิตใจ ใหแนวคิดในการดํารงชีวิต เชน นิทานชาดกตางๆ เปนตน 6. คุณคาดา นเศรษฐศาสตร วรรณกรรมประเภทตํารายา ตําราพยากรณ การทําพิธีบายศรีสูขวัญ หรอื บทสวดในพธิ กี รรมตางๆ สามารถนํามายดึ เปน อาชีพได วรรณกรรมเกยี่ วกบั คํา ภาษาสามารถชว ยให ประหยัดอดออมได 7. คุณคา ทางสังคมไดรับความบันเทิงสนุกสนาน วรรณกรรมทอ งถิ่นจะปลูกฝง คานิยมใน การผูกมติ รผูกสมั พนั ธของคนในทอ งถ่ิน การอยูรวมกนั อยางมกี ารพง่ึ พาซึง่ กันและกนั สรา งความสามัคคี ในหมคู ณะใหข อ คดิ คตธิ รรมท่ีเก่ียวของกับชวี ิตความเปน อยกู ารทํามาหากินและสง่ิ แวดลอ ม เปน ตน 8. คุณคาดานประวัติศาสตรโบราณคดีและความเปนมาของชุมชนแตละทองถิ่น เชน วรรณกรรมประเภทตํานาน ไดแ กตํานานเกี่ยวกับโบราณสถาน โบราณวัตถุ ตํานานช่ือบา นชื่อเมือง เปน ตน

80 | ห น า การวิเคราะหค ุณคา ของวรรณกรรมทองถ่ินจะพิจารณาจากคุณคา ดา นตา งๆ ดังกลา วมา ซ่ึงวรรณกรรมแตละเรื่อง แตละประเภทยอ มจะใหค ุณคาแตกตางกัน การศึกษาวรรณกรรมทอ งถิน่ ที่จะ เกิดประโยชนจะตองพิจารณา วินิจ วิเคราะห และนําไปใชไ ดอยางเหมาะสมจึงเปน หนาท่ีของเยาวชนท่ี จะถือเปนภารกิจที่จะตองชวยกันอนุรักษว รรณกรรมท่ีมีคาเหลาน้ีไว และชวยกันสืบทอดใหค นรุน หลัง ไดม โี อกาสเรยี นรู ศึกษาและพฒั นาเพ่อื ความเปนเอกลักษณข องชาตติ อ ไป มารยาทในการอา น มารยาทเปนวัฒนธรรมทางสังคม เปนความประพฤติท่ีดีเหมาะสมท่ีสังคมยอมรับและยกยอง ผูม ีมารยาทคือ ผูท ่ีไดร ับการอบรมสัง่ สอน ขัดเกลามาดีแลว มารยาทในการอา นแมจะเปนเรื่องเล็กๆ นอ ยๆ ท่ีบางคนอาจไมร ูสึก แตไมควรมองขา ม มารยาทเหลาน้ีจะเปน เครื่องบง ช้ีใหเ ห็นวา บุคคลน้ันได รบั การอบรมสั่งสอนมาดีหรอื ไม อยางไร ดงั เชน ภาษติ ทวี่ า “สําเนยี งสอภาษากริยาสอสกุล” มารยาทท่ัวๆ ไปในการอานมีดงั น้ี 1. ไมควรอานเรอ่ื งที่เปนสวนตวั ของบุคคลอื่น เชน จดหมาย สมุดบันทกึ 2. ในขณะท่ีมีผูอานหนงั สอื ไมค วรชะโงกไปอานขางหลังใหเปน ท่รี ําคาญและไมควรแยงอา น 3. ไมอ า นออกเสยี งดงั ในขณะที่ผูอนื่ ตอ งการความสงบ 4. ไมแกลง อา นเพอ่ื ลอ เลยี นบุคคลอน่ื 5. ไมค วรถือวิสาสะหยบิ หนงั สอื อน่ื มาอานโดยไมไดรบั อนญุ าต 6. ไมอานหนงั สอื เม่อื ยใู นวงสนทนาหรอื มีการประชุม 7. เมื่ออา นหนังสือในหองสมุดหรือสถานทีซ่ ่ึงจัดไวใ หอ า นหนังสือโดยเฉพาะไมสงเสียงดัง ควรปฏิบตั ิตามระเบียบกฎเกณฑของสถานทีเ่ หลา นัน้ อยา งเครงครัด การปลูกฝง การรกั การอาน 1. ตองทําความเขา ใจกับเรื่องที่อา นใหช ัดเจนแจมแจง จับใจความเรื่องที่อานไดต ลอดทั้งเรื่อง และตอ งเขา ใจเนอ้ื หาใหถ กู ตอ งดวย 2. ใหไ ดรบั รสชาติจาการอา น เชนเกิดความซาบซึ้งตามเนื้อเรื่อง หรือสํานวนจากการประพันธ นน้ั ๆ เกดิ อารมณร ว ม เหน็ ภาพพจนต ามผปู ระพนั ธ 3. เหน็ คณุ คาของเรอ่ื งที่อาน เกดิ ความสนใจใครต ดิ ตาม ดังนั้นการเลอื กอานในสิ่งที่สนใจก็เปน เหตุผลหนง่ึ ดว ย 4. รูจกั นาํ สิ่งทีเ่ ปนประโยชนจากหนงั สอื ไปใชใหไ ดเหมาะสมกับตนเอง 5. รูจ ักเลือกหนังสือท่ีอา นไดเหมาะสมตามความตองการและโอกาส คุณสมบัติเหลา น้ี เปนเบอ้ื งตน ทจี่ ะปลกู ฝงใหรกั การอาน 

ห น า | 81 บทท่ี 4 การเขยี น สาระสาํ คญั การศึกษาหลักเกณฑการเขยี นใหเขาใจ ปฏิบัติตามหลักและวิธีการเขียน กระบวน การเขียนเพ่ือ การสือ่ สาร เขียนคํา ขอ ความใหถ ูกตอง เลือกใชค ําไดเ หมาะสม ส่ือความหมายไดช ัดเจน จะชวยใหก าร สือ่ สารดว ยการเขยี นมีประสทิ ธภิ าพ ผูเขยี นมีมารยาทและรกั การเขยี น ผลการเรยี นรูทค่ี าดหวงั ผเู รยี นจะสามารถ 1. เขียนจดหมายเขียนเรียงความ เขียนยอ ความ เขียนบันทึก เขียนรายงาน เขียนประกาศ เขยี นใบสมัครงาน เขยี นสารคดี บันเทิงคดี เขยี นคําอวยพร เขียนโครงการ เขยี นคาํ กลา วรายงาน 2. แตงคําประพนั ธ ประเภท กาพย กลอน โคลง ฉนั ท รา ย ได 3. มารยาทและสรา งนสิ ัยรกั การเขยี น ขอบขา ยเนอ้ื หา เรอ่ื งที่ 1 หลักการเขยี น เรอ่ื งที่ 2 หลักการแตงคําประพนั ธ เรอ่ื งท่ี 3 มารยาทและนิสัยรกั การเขยี น

82 | ห น า เรอื่ งที่ 1 หลกั การเขยี น ความหมายและความสาํ คญั ของการเขยี น การเขยี น คือ การแสดงความรู ความคิด อารมณค วามรูสึกและความตอ งการของผูสง สารออกมา เปน ลายลักษณอ ักษร เพ่ือใหผ ูรับสารอานเขาใจไดร ับความรู ความคิด อารมณ ความรูส ึก และความตองการ ตา งๆ เหลา น้นั การเขียนเปนพฤติกรรมของการสง สารของมนุษย ซึ่งมีความสําคัญไมย ่ิงหยอ นไปกวา การสงสารดว ยการพูดและการอา น เพราะการเขียนเปนลายลักษณอ ักษรหรือตัวหนังสือจะคงทนถาวร และกวางขวางกวาการพูด และการอาน การท่ีเราไดท ราบความรูค วามคิดและวิทยาการตา งๆ ของบุคคล ในยคุ กอนๆ ก็เพราะมนษุ ยรูจ กั การเขยี นสญั ลักษณแ ทนคาํ พดู ถา ยทอดใหเราทราบ การเขยี นเพ่อื สงสารมีประสิทธิภาพมากนอยแคไหนน้ันยอมข้ึนอยูก ับผูส ง สารหรือผูเ ขียนซึ่งจะ ตอ งมีความสามารถในหลายดาน ทั้งกระบวนการคิดกระบวนการเขียนความสามารถในดา นการใชภ าษา และอ่นื ๆดงั น้ี 1. เปนผูมีความรูในเร่ืองที่จะเขียนเปนอยางดี มีจุดประสงคในการถายทอดเพ่ือจะใหผ ูอา นได รบั สงิ่ ใดและทราบพน้ื ฐานของผูรับสารเปน อยางดดี ว ย 2. สามารถเลือกรูปแบบและกลวิธีในการเขียนไดเหมาะสมกับเน้ือหาและโอกาส เชน การเขียน คําช้ีแจงก็เหมาะที่จะเขียนแบบรอยแกว หากเขียนคําอวยพรในโอกาสตางๆ อาจจะใชการเขียนแบบ รอ ยกรองเปน โคลง ฉนั ท กาพย กลอน จะเหมาะสมกวา เปนตน 3. มีความสามรถในการใชภาษาโดยเฉพาะภาษาเขียนทงั้ การเขยี นคาํ และขอความตามอักขรวิธี รวมทั้งการเลอื กใชถอยคาํ สาํ นวนตางๆ 4. มคี วามสามารถในการศึกษาคน ควาและการฝกฝนทักษะการเขยี น 5. มีศลิ ปะในการใชถ อยคาํ ไดไพเราะเหมาะสมกบั เนื้อหาหรอื สารทต่ี อ งการถายทอด หลกั การเขียนทดี่ ี 1. เขยี นตวั หนงั สอื ชดั เจน อานงา ย เปนระเบียบ 2. เขียนไดถูกตองตามอักขรวิธี สะกดการันต วรรณยุกต วางรูปเครือ่ งหมายตา งๆ เวนวรรณ ตอนไดถ กู ตอง เพื่อจะสือ่ ความหมายไดตรงและชดั เจน ชวยใหผ ูอา นเขาใจสารไดด ี 3. เลือกใชถอ ยคําไดเ หมาะสม สื่อความหมายไดด ี กะทัดรัด ชัดเจนเหมาะสมกับเนื้อหา เพศ วยั และระดบั ของผูอาน 4. เลอื กใชส าํ นวนภาษาไดไพเราะ เหมาะสมกบั ความรู ความคิด อารมณ ความรูสึก ท่ีตองการ ถา ยทอด 5. ใชภ าษาเขียนไมค วรใชภ าษาพดู ภาษาโฆษณาหรอื ภาษาทีไ่ มไ ดม าตรฐาน

ห น า | 83 6. เขยี นไดถ กู ตองตามรปู แบบและหลักเกณฑของงานเขียนแตล ะประเภท 7. เขียนในสิ่งสรางสรรค ไมเขียนในส่ิงท่ีจะสรางความเสียหายหรือความเดือดรอ นใหแกบ ุคคล และสงั คม การทจ่ี ะสือ่ สารดวยการเขยี นไดดี ผเู ขยี นตองมีความสามารถในดา นการใชภาษาและตอ งปฏิบัติ ตามหลักการเขยี นที่ดีมีมารยาท การเขยี นรปู แบบตางๆ รปู แบบการเขยี น งานเขียนในภาษาไทยมี 2 รปู แบบคอื งานเขยี นประเภทรอ ยกรองกับงานเขียน ประเภทรอ ยแกว ซึ่งผูเรยี นไดเคยศึกษามาบางแลวในระดับมัธยมศึกษาตอนตน ในที่นี้จะพูดถึงงานเขียน ประเภทรอ ยแกวที่ผูเรียนจําเปน ตองใชในชีวิตประจําวัน เชน การเขียนจดหมาย การเขียนเรียงความ การเขียนยอความ การจดบันทึกและการเขียนแสดงความคิดเห็น และงานเขียนประเภทรอยกรองบาง ประเภทเทา นั้น การเขยี นจดหมาย การเขียนจดหมายเปนวิธีการท่ีนิยมใชเ พื่อการสือ่ สารแทนการพูด เมื่อผูสงสารและผูรับสารอยู หา งไกลกัน เพราะประหยดั คาใชจาย มีลายลกั ษณอกั ษรเปนหลักฐานสงถึงกันไดสะดวกทุกพื้นท่ี จดหมาย ทเ่ี ขยี นตดิ ตอกันมีหลายประเภทเปน ตนวา จดหมายสว นตัว เปน จดหมายท่ีเขียนถึงกันระหวา งญาติมิตร หรือครูอาจารย เพ่ือสงขาวคราว บอกกลา วไตถามถงึ ความทุกขสุข แสดงถึงความรกั ความปรารถนาดี ความระลึกถึงตอ กัน รวมทั้งการเลา เรอ่ื งหรอื เหตกุ ารณท ี่สาํ คัญ การขอความชวยเหลอื ขอคําแนะนาํ ซึง่ กันและกัน จดหมายกิจธุระ เปนจดหมายท่ีบุคคลเขียนติดตอกับบุคคลอืน่ บริษัท หางรานและหนวยงาน อ่ืนๆ เพ่ือแจงกิจธุระ เปน ตนวา การนัดหมายขอสมัครงาน ขอความชวยเหลือและขอคําปรึกษาเพ่ือ ประโยชนใ นดา นการงานตางๆ จดหมายธุรกิจ เปนจดหมายที่เขียนติดตอ กันในเรื่องธุรกิจ และการเงินระหวางบริษัท หา งราน และองคการตา งๆ จดหมายราชการหรือหนังสือราชการ เปนจดหมายท่ีติดตอกันเปน ทางราชการจากสวนราชการ หน่ึงถึงอีกสว นราการหน่ึงขอ ความในหนังสือถือวา เปน หลักฐานทางราชการและมีสภาพผูกมัดถาวรใน ราชการ จดหมายราชการจะมีเลขทข่ี องหนงั สอื มีการลงทะเบียนรบั -สง ตามระเบียบของงานสารบรรณ การเขียนจดหมายแตล ะประเภทจะมีลักษณะแตกตางกันไป แตโดยทั่วไปจะมีแนวโนมใน การเขยี นดงั น้ี 1. สวนประกอบของจดหมายท่ีสําคัญคือ ท่ีอยูของเจาของจดหมาย วัน เดือน ปท่ีเขียนขอ ความ ทต่ี อ งการส่ือสาร คาํ ขึน้ ตน และคําลงทาย

84 | ห น า 2. ใชภาษาที่ส่ือความหมายตรง ชัดเจน สั้น กะทัดรัดไดใ จความ เพ่ือใหผ ูร ับจดหมายไดทราบ อยางรวดเรว็ การเขยี นแบบน้มี ักใชในการเขยี นจดหมาย กจิ ธุระ จดหมายธรุ กจิ และจดหมายราชการ 3. ใชถ อยคําภาษาในเชิงสรางสรรค เลือกเฟนถอ ยคําใหนาอา น ระมัดระวังในการใชถ อยคํา การเขยี นลกั ษณะน้เี ปน การเขยี นจดหมายสว นตวั 4. จดหมายที่เขียนติดตอเปน ทางการตอ งศึกษาวา ควรจะสงถึงใคร ตําแหนง อะไร เขียนช่ือ ชอื่ สกุล ยศ ตาํ แหนง ใหถูกตอง 5. ใชคําขึน้ ตน และคําลงทายใหเหมาะสมกับผรู บั ตามธรรมเนยี ม 6. กระดาษและซองเลือกใชใ หเ หมาะสมกับประเภทของจดหมาย ถา เปนจดหมายที่สง ทาง ไปรษณีย จะตองเขียนนามผูสงไวมุมซองบนดานซายมือ พรอ มท่ีอยูและรหัสไปรษณีย การจา หนาซอง ใหเ ขียนหรือพิมพช ื่อท่ีอยูข องผูรับใหช ัดเจนและอยา ลืมใสร หัสไปรษณียดว ย สว นดวงตราไปรษณีย ใหปดไวมมุ บนขวามือ คา ไปรษณียากรตอ งใหถ กู ตองตามกําหนด การเขียนเรียงความ การเขียนเรียงความเปนรูปแบบการเขียนอยา งหน่ึง ซึ่งจะตอ งใชศิลปะในการเรียบเรียงถอยคํา ภาษาใหเ ปน เนื้อเรื่อง เพ่ือถา ยทอดขอเท็จจริง ความรู ความรูส ึก จินตนาการและความเขาใจดวยภาษาท่ี ถูกตองสละสลวยการจะเขียนเรียงความไดด ีผูเ ขียนจะตองศึกษารูปแบบ กฏเกณฑใหเ ขาใจและฝก เขียน เปน ประจาํ การเขียนเรยี งความ มีสว นสาํ คญั 3 สว น คอื สวนท่ี 1 ความนาํ หรอื คาํ นาํ ความนําเปน สวนแรกของการเขียนเรียงความ ซ่ึงผูรูไ ดแ นะนําใหเ ขียนหลังจากเขียนสวนอ่ืนๆ เสรจ็ เรยี บรอยแลว และจะไมซ ้ํากับขอความลงทายหรือสรุป ความนําของการเขียนเรียงความจะทําหนา ท่ี ดงั น้ี 1. กระตุนใหผ อู านเกดิ ความสนใจตอ เนอ่ื งของเรอ่ื งนน้ั ๆ 2. ปูพื้นฐานความเขา ใจใหกับผอู า น หรอื ชี้ใหเหน็ ความสําคัญของเรอ่ื งกอนที่จะอานตอ ไป 3. บอกขอบขายเนอ้ื เรอ่ื งน้ันๆ วามีขอบขายอยา งไร

ห น า | 85 สวน 2 เนื้อเรอ่ื งหรอื ตัวเรื่อง การเขียนเน้ือเรื่อง ผูเรียนจะตอ งดูหัวขอเร่ืองที่จะ เขียนแลวพิจารณาวาเปน เร่ืองลักษณะใด ควรต้ังวัตถุประสงคข องการเขียนเรียงความอยางไร เพื่อใหขอเท็จจริงแกผ ูอ านเพ่ือโนม นา วใจใหผูอ า น เช่ือหรือคลอยตาม เพื่อใหความบันเทิงหรือเพื่อสงเสริมใหผ ูอา นใชความคิดของตนใหกวางขวางข้ึน เมื่อไดจุดประสงคในการเขยี น ผูเ รยี นจะสามารถกาํ หนดขอบขา ยของหวั ขอเรอ่ื งท่ีจะเขยี นได สวนท่ี 3 บทสรปุ หรอื ความลงทา ย การเขยี นบทสรุปหรอื ความลงทา ย ผูรูไดแ นะนาํ ใหเขยี นหลังจากเขียนโครงเรือ่ งเสร็จแลวเพราะ ความลงทา ยจะทําหนา ท่ีย้ําความสําคัญของเรื่อง ชว ยใหผูอ า นจดจําสาระสําคัญในเรื่องน้ีได หรือชว ยให ผูอา นเขา ใจจุดประสงคข องผเู ขยี นอกี ดวย วิธีการเขยี นความลงทายอาจทําไดดงั น้ี 1. สรุปความทั้งหมดทีน่ าํ เสนอในเรอ่ื ง ใหไ ดส าระสําคัญอยางชดั เจน 2. นาํ เรอ่ื งที่เปนสวนสาํ คญั ที่สุดในเนอ้ื เรอ่ื งมากลาวยํ้าตามจุดประสงคของเรอ่ื ง 3. เลอื กคํากลา วที่นา เช่ือถอื สุภาษิต คําคมทส่ี อดคลอ งกบั เรอ่ื งมาเปนความลงทา ย 4. ฝากขอ คดิ และแนวปฏบิ ตั ใิ หก ับผูอา น เพ่อื นาํ ไปพิจารณาและปฏบิ ัติ 5. เสนอแนวคดิ หรอื ขอ ใครครวญลกั ษณะปลายเปดใหผูอา นนาํ ไปคดิ และใครครวญตอ ลักษณะของเรยี งความท่ีดี ควรมีลกั ษณะท่เี ปนเอกภาพ สมั พนั ธภาพ และสารตั ถภาพ เอกภาพ คือ ความเปนอนั หนง่ึ อนั เดยี วกนั ของเรอ่ื งไมเขยี นนอกเรอ่ื ง สัมพันธภาพ คือ มีความสัมพันธกันตลอดเร่ือง หมายถึงขอความแตล ะขอ ความหรือแตละ ยอ หนาจะตอ งมีความสมั พนั ธเกี่ยวเนื่องกนั โดยตลอด สารตั ถภาพ คือ การเนน สาระสําคัญของยอ หนาแตละยอ หนาและของเรอ่ื งท้งั หมดโดยใชถ อ ยคํา ประโยค ขอ ความทก่ี ระชับ ชดั เจน สื่อความเรอ่ื งทั้งหมดไดเปน อยางดียงิ่ การเขยี นยอความ การยอความ คือการนําเรื่องราวตา งๆ มาเขียนใหมดวยสํานวนภาษาของผูย อ เอง เม่ือเขียนแลว เนือ้ ความเดิมจะสั้นลง แตยังมีใจความสําคัญครบถวนสมบูรณ การยอความนี้ ไมมีขอบเขตวา ควรจะส้ัน หรือยาวเทาใดจึงจะเหมาะ เพราะบางเรือ่ งมีพลความมากก็ยอ ลงไปไดมาก แตบ างเรือ่ งมีใจความสําคัญ มาก ก็อาจยอ ได 1 ใน 2 หรอื 1 ใน 3 หรอื 1 ใน 4 ของเรอ่ื งเดมิ ตามแตผยู อ จะเหน็ สมควร ใจความสําคัญ คือ ขอ ความสําคัญในการพูดหรือการเขียน พลความ คือขอความที่เปน รายละเอียดนํามาขยายใจความสาํ คัญใหช ดั เจนย่งิ ขึ้น ถาตดั ออกผฟู งหรอื ผอู านก็ยงั เขา ใจเรอ่ื งนนั้ ได

86 | ห น า หลกั การยอความ จากสิ่งที่ไดอ าน ไดฟ ง 1. อา นเนอ้ื เรอ่ื งทจ่ี ะยอใหเ ขา ใจ อาจมากกวา 1 เทยี่ วก็ได 2. เม่ือเขา ใจเรื่องดีแลว จึงจับใจความสําคัญทีละยอหนาเพราะ 1 ยอหนา จะมีใจความสําคัญ อยา งเดียว 3. นาํ ใจความสําคญั แตล ะยอหนา มาเขยี นใหมดวยภาษาของตนเอง โดยคํานงึ ถึงส่งิ ตางๆ ดงั น้ี 3.1 ไมใชอักษรยอ ในขอความที่ยอ 3.2 ถามีคําราชาศัพทใ นเรอ่ื งใหค งไวไ มต องแปลออกเปน คําสามัญ 3.3 จะไมใชเ ครื่องหมายตางๆ ในขอ ความทยี่ อ เชน อญั ประกาศ 3.4 เนอ้ื เรอ่ื งท่ยี อ แลว โดยปกติเขยี นติดตอ กันในยอ หนาเดียวและควรมีความยาวประมาณ 1 ใน 4 ของเรอ่ื งเดมิ 4. คํานําในการอา นยอความ ใหใชแบบคํานํายอ ความ ตามประเภทของเร่ืองท่ีจะยอโดยเขียน คาํ นาํ ไวย อ หนาแรก แลว จงึ เขยี นขอ ความทยี่ อในยอ หนา ตอ ไป การเขยี นบนั ทึก การเขียนบันทึกเปนวิธีการเรียนรูแ ละจดจําที่ดี นอกจากนี้ขอ มูลท่ีถูกบันทึกไวย ังสามารถนําไป เปน หลกั ฐานอางอิงเพอื่ ประโยชนอื่นตอไป เชน การจดบันทกึ จาการฟง การบันทึกจากการฟง หรือการประสบพบเห็นดวยตนเอง ยอ มกอใหเ กิดความรู ในท่ีน้ีใครขอ แนะนําวิธีจดบันทึกจากการฟง และจากประสบการณต รง เพื่อผูเรียนจะสามารถนําไปใชป ระโยชนใน การศึกษาดว ยตนเองไดว ธิ ีหนง่ึ วิธจี ดบันทึกจาการฟง การจดบันทึกจาการฟง จะไดผ ลดีเพียงใดข้ึนอยูกับสมรรถภาพในการฟงของผูจ ดบันทึก ในขณะที่ฟงอยูน ้ัน เราไมสามารถจดจําคําพดู ไดท ุกคํา ดังน้ันวิธีจดบันทึกจากการฟงจึงจําเปน ตองรูจ ักเลือก จดเฉพาะประเด็นสําคัญ ใชห ลักการอยา งเดียวกับการยอ ความน่ันเอง กลาวคือตองสามารถแยก ใจความสําคัญออกจากพลความได ขอความตอนใดท่ีไมส ําคัญหรือไมเกี่ยวของกับเร่ืองน้ันโดยตรงก็ไม จาํ เปนตอ งจดและวิธีการจดอาจใชอกั ษรยอ หรอื เครอ่ื งหมายทใ่ี ชกันท่ัวไปเพอ่ื บนั ทกึ ไวไดอยางรวดเรว็ เชน ร.ร. แทน โรงเรยี น ร.1 แทน รัชกาลที่ 1 > แทน มากกวา

ห น า | 87 ผูเรียนอาจใชอ ักษรยอหรือเครือ่ งหมายของผูเรียนเองโดยเฉพาะ แตท้ังนี้จะตอ งใหเ ปน ระบบ จะไดไมส ับสนภายหลัง ผฟู ง จบั ความรูสึกหรอื เจตนาของผูพ ดู ในขณะทฟี่ ง ดว ยวา มีจุดประสงคเชนไร เม่อื บันทึกใจความ สําคัญไดครบถวนแลว ควรนําใจความสําคัญเหลาน้ันมาเรียบเรียงเสียใหม อน่ึงในการเรียบเรียงน้ีอยาทิ้ง เวลาใหเนน่ิ นานจนเกนิ ไป เพราะผจู ดยังสามารถจาํ ขอ ความบางตอนท่ไี มไ ดจดไว จะไดเพ่ิมเติมความรูแ ละ ความคดิ ไดอ ยา งสมบูรณ บันทกึ การประชุม การดําเนินกิจกรรมตา งๆ ในปจ จุบันมักจะมีการประชุมเพื่อปรึกษาหารือกันกอ นเสมอและ ในการประชุมทุกครัง้ จะตองมีผูจ ดบันทึกการประชุมเพื่อเปน หลักฐาน บันทึกการประชุมมีรูปแบบ ดงั ตวั อยา งตอ ไปน้ี บันทกึ การประชมุ การประชุม (ลงชอื่ คณะกรรมการหรอื ช่อื การประชุมนน้ั ๆ) คร้ังท่ี (ลงครง้ั ท่ปี ระชมุ ) เม่ือ (ลงวนั ที่ เดอื น พ.ศ. ที่ประชุม) ณ (ลงชือ่ สถานที่ที่ประชุม) ผเู ขา ประชุม 1. เขยี นชือ่ ผมู าประชุม.................................................................................... 2. .................................................................................................................. 3. .................................................................................................................. ฯลฯ ผูขาดประชุม 1. เขยี นรายชอ่ื หรอื จาํ นวนผทู ่ีไมม าประชุม....................................................... 2. .................................................................................................................. 3. .................................................................................................................. ฯลฯ เรม่ิ ประชมุ เวลา (ลงเวลาทีเ่ ริม่ ประชมุ ) ขอ ความ(เร่ิมดวยประธานกลาวเปดการประชุม การอานรายงาน (บันทึก)การประชุมครัง้ ท่ีแลว (ถา มี) ที่ประชุมรับรองหรือแกไขอยางไร แลว ถึงเรื่องท่ีจะประชุมถา มีหลายเรื่องใหย กเร่ืองท่ี 1 เรื่องที่ 2 และตอ ๆ ไปตามลําดับ และใหม ีมติของทปี่ ระชุม (ทุกเรอ่ื ง)

88 | ห น า เลกิ ประชุม (ลงเวลาเลกิ ประชุม).................................................................................. (ลงชอ่ื ...................................................ผูบ นั ทกึ การประชุม ศพั ทเฉพาะท่ใี ชใ นกิจกรรมการประชุมทค่ี วรรบู างคาํ 1. ผูเ ขา ประชุม หมายถึง ผูท ่ีไดรับเชิญหรือไดรับการแตง ตั้งใหเ ปนผูม ีสิทธิเขา ประชุม เพื่อทําหนา ที่ตางๆ เชนทําหนา ที่เปน ผูน ําการประชุม เปนผูเสนอความคิดเห็นตอที่ประชุม เปน ผูจดบันทึกการประชุม เปนตน 2. วาระ หมายถึง เรื่องหรือหัวขอหรือประเด็นปญหาตา งๆ ที่ตอ งหาคําตอบ หาขอ ยุติหรือวิธีแกไ ข โดยจดั เรียงลาํ ดับเรอ่ื งตามความเหมาะสม 3. ขอเสนอ ในการประชุมถา ขอใหที่ประชุมพิจารณาเร่ืองใดเร่ืองหน่ึง มีศัพทเ ฉพาะเพ่ือใชบอก ความประสงคว า เสนอและเรยี กเรอ่ื งที่เสนอวา ขอเสนอ 4. สนบั สนนุ คดั คาน อภปิ ราย ขอ เสนอที่มีผูเสนอตอที่ประชุมน้ัน ผูเ ขา ประชุมมีสิทธิเห็นดว ยหรือไมเห็นดวยก็ได ถา เห็นดว ยเรียกวาสนับสนุน ไมเ ห็นดว ยเรียกวา คัดคาน การแสดงความคิดเห็น เพื่อสนับสนุนหรือ คดั คา นขอ เสนอเรียกวา การอภิปรายใหตรงประเดน็ และมเี หตุผลสนบั สนนุ อยา งชดั เจน 5. มติ คือ ขอตดั สนิ ใจของทป่ี ระชมุ เพอื่ นาํ ไปปฏิบัติ เรียกวา มติท่ีประชมุ การเขียนบนั ทกึ ประจาํ วัน วธิ ีเขยี นอาจแตกตา งกันออกไป แตม แี นวทางในการเขยี น ดงั น้ี 1. บนั ทึกเปน ประจาํ ทกุ วันตามความเปน จรงิ โดยมีสมุดบันทึกตางหาก 1 เลม 2. บอกวนั เดอื นปทบ่ี ันทึกไวอยา งชดั เจน 3. การบันทึกอาจเริ่มจากเชา ไปคํา่ โดยบนั ทกึ เรอ่ื งที่สาํ คัญและนาสนใจ 4. การบนั ทึกอาจแสดงทรรศนะและความรูส กึ สวนตวั ลงไปดวย 5. การใชภาษาไมมีรูปแบบตายตัว สวนใหญใ ชภาษางายๆ สนุกสนาน ท้ังนี้ขึ้นอยูกับ ความพอใจและบุคลิกของผูบนั ทกึ เอง

ห น า | 89 วิธีจดบนั ทึกจากประสบการณต รง ความรูบางอยา งเราไมอาจหาไดจากการอานหรอื การฟง ตอ งอาศัยการไปดูและสังเกตดว ยตนเอง เรียนจากประสบการณต รง วิธีการจดบันทึกจากการสังเกตของจริงน้ันคลายกับการบันทึกจากการอา น และการฟงนั่นเอง กลาวคือ เราตอ งรูจ ักสังเกตส่ิงที่สําคัญๆสังเกตดูความสัมพันธข องส่ิงตา งๆ ท่ีเราเห็น น้ันวาเกี่ยวของกันอยางไรมีลักษณะอยางไร แลว บันทึกเปนขอ มูลไวใ นสว นของขอสงสัยหรือ ความคิดเห็นเราอาจบันทึกไว เมื่อนําบันทึกที่ไดจากการสังเกตมาเรียบเรียงใหมน ้ันควรระบุเร่ืองที่จะ บันทึก วัน เวลา สถานที่ หากมีขอสังเกตหรือมาเรียบเรียงใหมน ้ัน ควรระบุเรื่องที่จะบันทึก วัน เวลา สถานที่ หากมขี อ สงั เกตหรอื ความคดิ เหน็ ประการใด ใหเรยี บเรยี งไวใ นตอนทา ย ทัง้ น้ีควรเขียนใหรวบรัด ใหร ายละเอียดเฉพาะทจี่ าํ เปนและไมใชถอยคาํ ทีฟ่ มุ เฟอย ในชีวิตประจําวันเราไดรับสารจากวิธีการสือ่ สารหลายประเภท ไมว า จะเปนหนังสือ วิทยุ โทร ทัศน หรืออาจเปน ส่ิงท่ีเราไดเห็นและประสบมาดวยตนเอง ถาเราเพียงแตจ ดจําสิ่งเหลา นัน้ โดยไมได จดบนั ทกึ ก็อาจจะลมื และอยไู ดไมน าน แตถา มกี ารจดบนั ทกึ ไวกจ็ ะชว ยใหอ ยูไดน านวนั ขนึ้ การเขียนรายงาน รายงานการศึกษาคนควาเปนการเขียนเสนอเพ่ือรายงานการศึกษาคนควาเร่ืองใดเร่ืองหน่ึง โดยเฉพาะ โดยกอนเขียนจะตองมีการศึกษาคน ควาจัดระบบและเรียบเรียงเปนอยางดีขั้นตอนการเขียน รายงานการคน ควา 1. เลือกเรอ่ื งหรอื ประเดน็ ที่จะเขยี น ซ่งึ เปน เรอ่ื งทตี่ นสนใจ กําลังเปน ท่ีกลาวถึงในขณะนัน้ เรื่อง แปลกใหมนาสนใจ จะไดรบั ความสนใจมากขึ้น 2. กาํ หนดขอบเขตท่จี ะเขยี นไมก วางหรอื แคบจนเกนิ ไป สามารถจดั ทําไดในเวลาท่กี าํ หนด 3. ศึกษาคนควาและเก็บรวบรวมขอมูลอยา งเพียงพอท้ังจากเอกสาร การสัมภาษณ การสังเกต หรอื จากสื่อมวลชนตา งๆ เปน ตน 4. บันทึกขอมูลท่ีไดค นควาพรอมแหลงทีม่ าของขอ มูลอยา งละเอียด โดยจดบันทึกลงในบัตร หรอื สมุดบนั ทึก ทง้ั น้ีเพือ่ นํามาเขยี นเชงิ อรรถและบรรณานกุ รมในภายหลัง 5. เขยี นโครงเรอ่ื งอยา งละเอยี ด โดยลาํ ดบั หวั ขอ ตางๆ อยา งเหมาะสม 6. เรยี บเรยี งเปนรายงานท่เี หมาะสม โดยมรี ูปแบบของรายงานท่สี าํ คญั 3 สวนคอื 6.1 สวนประกอบตอนตน 6.1.1 หนาปกรายงาน 6.1.2 คํานาํ 6.1.3 สารบัญ 6.1.4 บัญชีตาราง หรอื ภาพประกอบ (ถา มี)

90 | ห น า 6.2 สวนเนอ้ื เรอ่ื ง 6.2.1 สว นทีเ่ ปน เนอ้ื หา 6.2.2 สวนประกอบในเนอ้ื หา 6.2.2.1 อญั ประกาศ 6.2.2.2 เชงิ อรรถ 6.2.2.3 ตารางหรอื ภาพประกอบ (ถามี) 6.3 สว นประกอบตอนทา ย 6.3.1 บรรณานกุ รม 6.3.2 ภาคผนวกหรอื อภิธานศัพท (ถา ม)ี การใชภ าษาในการเขียนรายงาน 1. ใชภาษากะทัดรัด เขา ใจงาย และตรงไปตรงมา 2. ใชภ าษามาตรฐาน ตามธรรมเนยี มนยิ ม 3. เวนวรรคตอนอยา งถกู ตองเหมาะสม เพอ่ื ใหเนอ้ื ความกระจางชัด เขาใจงาย 4. การเขียนท่ัวๆไป ควรใชศัพทธ รรมดา แตในกรณีที่ตอ งใชศัพทเ ฉพาะวิชา ควรใชศ ัพทท ่ีได รับการรับรองแลวในแขนงวิชาน้ันๆ โดยเฉพาะอยางยิ่งศัพทซ่ึงคณะกรรมการบัญญัติศัพทภาษาไทย ของราชบญั ฑิตสถานไดบญั ญตั ไิ วแ ลว 5. การเขียนยอหนาหนึง่ ๆ จะตองมีใจความสําคัญเพียงอยา งเดียว และแตล ะยอ หนาจะตองมี ความสมั พันธตอเนอ่ื งกันไปจนจบ การเขียนประกาศ ประกาศ หมายถึง การบอกกลา วหรือชี้แจงเรือ่ งราวตางๆ ใหสาธารณชนหรือผูเก่ียวขอ งทราบ ผูรับขอ มูลไดท ราบจากสือ่ มวลชนตา งๆ เชน วิทยุ โทรทัศน หนังสือพิมพ หรือจากฝา ยโฆษณาใบปลิว เปนตน ลักษณะของประกาศที่ผเู ขยี นจะไดพบเสมอๆ แบง ไดเปน 2 แบบ คือ 1. แบบประกาศท่ีเปนทางการ ประกาศลกั ษณะน้ีมักออกจากหนว ยงานราชการรัฐวิสาหกิจหรือ องคก รตา งๆ สว นมากจะเปนเร่ืองเกี่ยวกับกลุม คนสวนใหญ รูปแบบการเขียนมักจะมีประเด็นสําคัญ ดงั น้ี คอื 1.1 ชือ่ หนว ยงานหรอื องคก รทีอ่ อกประกาศ 1.2 เรอ่ื งที่ประกาศ 1.3 เนอ้ื ความที่ประกาศ สว นใหญจ ะมีรายละเอียดอยางนอย 2 สวนคอื

ห น า | 91 1.3.1 เหตผุ ลความเปนมา 1.3.2 รายละเอียด เงอ่ื นไข และขอ เสนอแนะตา งๆ 1.4 วนั เดอื นปท ี่ประกาศน้นั จะมผี ลบังคับใชน บั ตั้งแตเวลาท่ีปรากฏในประกาศ 1.4.1 การลงนามผปู ระกาศ คอื ผูมีอํานาจในหนวยงานท่เี ปน เจาของประกาศน้นั 1.4.2 ตาํ แหนงของผูป ระกาศ 2. ประกาศท่ีไมเปนทางการ ประกาศลักษณะน้ีมักออกจากบริษัท หางราน หรือของบุคคลใด บุคคลหน่ึง จะมีจุดประสงคเ ฉพาะเรื่อง เชน ประกาศรับสมัครงาน ประกาศของหาย ประกาศลักษณะน้ี จะมีเฉพาะขอมูลท่ีจําเปน ทั้งน้ีสว นใหญจะเปนการประกาศในหนา หนังสือพิมพซ ่ึงตอ งประหยัดเนื้อท่ี โฆษณา เนอ่ื งจากคา โฆษณามีราคาสูง การเขียนโฆษณา การโฆษณาสินคา บริการเปน การสงสารโนม นา วใจตอ สาธารณชน เพ่ือประโยชนืในการขาย สนิ คา หรอื บริการตา งๆ ซ่งึ มลี กั ษณะดงั น้ี 1. บทโฆษณาจะมีสวนนําที่สะดุดหู สะดุดตา ซ่ึงมีผลทําใหส ะดุดใจสาธารณชน ดวยการใช ถอ ยคาํ แปลกๆ ใหมๆ อาจเปนคาํ สัมผสั อกั ษร คาํ เลยี นเสยี งธรรมชาติ 2. ไมใ ชถ อ ยคาํ ทีย่ ดื ยาว ครอบคลมุ เน้อื หาอยางครบถวน มกั ใชเปนรปู ประโยคส้ันๆ หรือวลีส้ันๆ ทําใหผ อู านรบั รูไดอยางฉบั พลัน 3. เน้ือหาจะชี้ใหเห็นถึงความดี วิเศษของคุณภาพ ของสินคา หรือบริการ สว นมากจะเนน ความเปนจรงิ เชน “ทนทานปานเหลก็ เพชร” 4. ผูโ ฆษณาจะพยายามจับจุดออนของมนุษย โดยจะโนม นาวใจในทํานองท่ีวาถาใช เครื่องสําอางคชนิดน้ีแลว ผวิ พรรณจะเปลงปล่งั บา ง เรอื นรา งจะสวยมีเสนหบาง 5. เนอ้ื หาสารโฆษณา มักขาดเหตุผล ขาดความถกู ตองทางวชิ าการ 6. สารโฆษณาจะปรากฏทางสอื่ ชนดิ ตา งๆ ซ้ําๆ กนั หลายครั้งหลายหน การเขียนคําอวยพร พร คือ คําท่ีแสดงความปรารถนาดี ท่ีบุคคลจะพึงกลาวแกผ ูอ่ืน ในการเขียนคําอวยพรตอ งเขียน ใหเ หมาะสมกับโอกาส เชน อวยพรในวันข้ึนปใ หม อวยพรในการทําบุญข้ึนบา นใหม อวยพรในงาน มงคลสมรส อวยพรผทู ่ลี าไปศึกษาตอ ณ ตางประเทศ นอกจากคํานึงถึงโอกาสท่ีจะกลา วคําอวยพรแลว ตอ งคํานึงถึงบุคคลท่ีจะรับพรวา เปน ผูอยูใน ฐานะใด เปนคนเสมอกนั หรอื เปน ผมู ีอาวุโสสูงกวาหรือตํ่ากวา ผูพูด คําอวยพรมีใหเ ปนรายบุคคลหรือให แกหมูคณะทง้ั นีเ้ พอ่ื จะไดเ ลอื กใชถ อ ยคาํ ใหถ ูกตองเหมาะสมเปน กรณีไป มขี อเสนอแนะดงั น้ี

92 | ห น า 1. ในการแตง คําอวยพรสําหรับโอกาสตา งๆ พรท่ีใหก ันก็มักเปนสิ่งอันพึงปรารถนา เชน พรสี่ประการ คือ อายุ วรรณะ สุขะ พละ ความสําเร็จในกิจการงาน ความสมหวัง ความมีเกียรติ เปน ตน ท้ังน้ี แลวแตผ ูอ วยพรจะเห็นวาสิ่งใดเหมาะสมที่จะนํามากลาว โดยเลือกหาคําที่ไพเราะ มีความหมายดี มาใชแ ตงใหไ ดเ นอ้ื ความตามทีป่ ระสงค 2. ถาเปน การอวยพรญาติมิตร ที่มีอายุอยูใ นวัยใกลเ คียงกันก็กลาวอวยพรไดเลย แตถ าเปนผูที่ สูงกวา ดว ยวัยวุฒิ คุณวุฒิ และชาติวุฒิ ก็ควรอา งส่ิงท่ีตนเคารพนับถือ หากเปนพุทธศาสนิกชนก็ อางคุณพระศรีรตั นตรยั ใหด ลบนั ดาลพร เพื่อความเปนสิริมงคลแกผ ทู ไ่ี ดร บั พร การเขียนโครงการ การทํางานขององคก รหรือหนว ยงานตา งๆ น้ันจําเปน ตอ งมีโครงการเพื่อบอกเหตุผลของการ ทํางานน้ัน บอกวัตถุประสงค เปาหมาย วิธีการดําเนินงาน ระยะเวลา สถานที่ งบประมาณที่ใช บุคคลที่ รับผิดชอบ เพื่อใหก ารทํางานนัน้ ดําเนินไปดวยดี ขอใหดูตัวอยา งโครงการและศึกษาแนวการเขียน โครงการในแตละหวั ขอ ใหเ ขา ใจ ยกตวั อยางโครงการท่ีเปน ปจจุบัน โครงการประชมุ สมั มนาคณะกรรรมการบรหิ ารองคก ารบรหิ ารสวนตาํ บล (อบต.) ภาคตะวนั ออก ประจําปง บประมาณ 2551 ……………………………………. 1. หลกั การและเหตผุ ล ตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 8 ไดกําหนดทิศทางการพัฒนาประเทศทั้ง ในทศวรรษหนา และในชว ง พ.ศ. 2540-2544 ใหเนน คนเปนศูนยก ลาง หรือเปน จุดหมายหลักของการ พัฒนา ท้ังน้ีเพื่อนําไปสูวิสัยทัศน “ครอบครัวอบอุน ชุมชนเขม แข็ง สังคมมีสมรรถภาพ เสรีภาพ ความยตุ ธิ รรม และมกี ารพฒั นาที่สมดุล บนพื้นฐานของความเปนไทย” ซึ่งจะเปนการพัฒนาในลักษณะ ท่ีตอเนื่องและยั่งยืน ทําใหค นไทยสวนใหญม ีความสุขท่ีแทจริงในระยะยาว และองคการบริหารสวน ตําบลซึ่งเปนหนว ยงานบริหารราชการสว นทอ งถิ่นท่ีจัดขึ้นตามพระราชบัญญัติสภาตําบลและองคการ บรหิ ารสว นตําบล พ.ศ. 2537 มีหนา ที่ในการสง เสริมการศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม สงเสริมการพัฒนา สตรี เด็ก เยาวชน โดยมีอํานาจอิสระในการดําเนินกิจกรรม กําหนดแผนงาน และการใชงบประมาณของ ตนเอง หากองคก ารบริหารสว นตาํ กลไดร ว มจดั และสงเสรมิ การศึกษาในตําบลอยา งแทจริงแลวก็จะทําให การพัฒนาคุณภาพของคนเปนไปอยา งมีประสิทธิภาพ ทัดเทียมมานานาอารยประเทศที่เจริญแลว กรมการศึกษานอกโรงเรียนจึงไดรวมกับสํานักคณะกรรมการการประถมศึกษาแหง ชาติ มอบหมายให ศนู ยก ารศึกษานอกโรงเรยี นภาคตะวนั ออกจดั สัมมนาคณะกรรมการบริหารองคการบริหารสวนตําบลขึ้น

ห น า | 93 2. วัตถปุ ระสงค 2.1 เพ่ือใหค ณะกรรมการบริหาร อบต. มีความรูความเขา ใจเกี่ยวกับการศึกษาท้ังในระบบ โรงเรยี นและนอกระบบโรงเรยี น 2.2 เพื่อใหค ณะกรรมการบริหาร อบต. มีสวนรว มในการวางแผน และจัดกิจกรรมการศึกษา ในระบบโรงเรยี นและการศึกษานอกระบบโรงเรยี น 2.3 เพ่ือใหค ณะกรรมการบริหาร อบต. มีความเขา ใจเกี่ยวกับการพัฒนาทรัพยากรมนุษย ตามแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ฉบับท่ี 8 มีสว นในการพัฒนาสังคม เด็ก สตรี และครอบครัว รวมกบั ศนู ยบ รหิ ารนอกโรงเรยี นอาํ เภอ(ศบอ.) และเกดิ การขยายผลอยางตอเนอ่ื ง 3. เปาหมาย 3.1 เชงิ ปริมาณ กลุมเปาหมายทัง้ ส้นิ 115 คน ประกอบดวย 3.1.1 ประธาน อบต. จงั หวดั ละ 3 คน 9 จงั หวดั จาํ นวน 27 คน 3.1.2 ปลดั อบต.จงั หวดั ละ 3 คน 9จงั หวดั จาํ นวน 27 คน 3.1.3 หน.ศบอ. จงั หวดั ละ 3 คน 9 จงั หวดั จาํ นวน 27 คน 3.1.4 ผูอาํ นวยการศนู ยการศึกษานอกโรงเรยี นจงั หวดั (ศนจ.) จาํ นวน 9 คน 3.1.5 เจาหนาทศี่ นู ยการศึกษานอกโรงเรยี นจงั หวดั จาํ นวน 9 คน 3.1.6 เจาหนาท่ศี นู ยก ารศกึ ษานอกโรงเรยี นภาคตะวนั ออก จาํ นวน 7 คน 3.1.7 พนักงานขับรถยนต ของ ศนจ. จาํ นวน 9 คน รวม 115 คน 3.2 เชงิ คณุ ภาพ กลุม เปา หมายมคี วามรูความเขาใจเกี่ยวกับงานการศึกษามีสวนรว มในการสนับสนุนและจัดการ ศึกษาท้ังในระบบและนอกระบบโรงเรียน เพ่ือพัฒนาสังคม เด็ก สตรี และครอบครัวอยา งแทจริงและ ขยายผลอยางตอ เนอ่ื ง 4. วธิ ดี าํ เนนิ การ 4.1 ข้นั เตรียมการ 4.1.1 ศึกษา สาํ รวจ รวบรวมขอ มลู 4.1.2 ขออนมุ ตั ิโครงการ 4.1.3 ประสานงานผเู กีย่ วของ 4.1.4 ดาํ เนนิ การประชุมสัมมนา 4.2 ข้ันดาํ เนนิ การ 4.2.1 จดั ประชุมสัมมนาจาํ นวน 2 วนั 4.2.2 รวบรวมแผนพฒั นาของ อบต. เกย่ี วกบั การจดั การศึกษา เพ่อื นาํ เสนอผูเกย่ี วขอ ง

94 | ห น า 4.2.3 ตดิ ตาม ประเมินผลการดาํ เนนิ งานรว มกบั หนวยงานทเ่ี ก่ยี วของ 5. ระยะเวลา/สถานท่ ี 5.1 จัดประชุมสัมมนา ระหวางวันท่ี 24-25 สิงหาคม 2551 ณ โรงแรมสตาร อําเภอเมือง จังหวัด ระยอง 5.2 ตดิ ตาม ประเมินผล ภายในเดอื นกันยายน 2551 พ้ืนที่ 9 จงั หวดั ในภาคตะวนั ออก 6. งบประมาณ ใชง บประมาณประจําป 2551 หมวดคา ตอบแทน ใชส อย วัสดุ งานพัฒนาคุณภาพการศึกษานอก โรงเรยี น กรมการศึกษานอกโรงเรยี น จาํ นวนเงนิ 140,000 บาท มีรายละเอียดดงั น้ี คาใชส อยและวสั ดุในการประชุมสัมมนา - คา ทพ่ี ัก 115x425 = 48,875.- บาท - คา อาหารวา งและเคร่อื งดมื่ 115x100x2 = 23,000.- บาท - คาอาหรกลางวัน 115x120x2 = 27,600.- บาท - คา อาหารเยน็ 115x150 = 17,250.- บาท - คา ตอบแทนวิทยากร 600x2 ช่ัวโมง = 1,200.- บาท - คาตอบแทนวิทยากร 600x1.5 ช่ัวโมง = 450.- บาท - คานาํ้ มันเชอ้ื เพลงิ = 1,000.- บาท - คาวสั ดุ = 20,675.- บาท หมายเหตุ ทกุ รายการขอถวั จา ยตามทจี่ ายจรงิ 7. เครอื ขา ย/หนว ยงานท่ีเกยี่ วขอ ง - ศนู ยก ารศึกษานอกโรงเรยี นจงั หวดั ในภาคตะวนั ออก - ศนู ยบริการการศึกษานอกโรงเรยี นอาํ เภอในภาคตะวนั ออก - หนวยงานสังกัดกรมการปกครองในภาคตะวนั ออก 8. การประเมนิ ผลโครงการ - ประเมินระหวา งการประชุมสัมมนา - ประเมินหลงั การประชุมสัมมนา - สรปุ และรายงานผลการประชุมสัมมนา 9. ผูร บั ผดิ ชอบโครงการ นางญาณิศา เจรีรตั น งานโครงการพเิ ศษ ฝายนโยบายและแผนงาน ศนู ยก ารศึกษานอกโรงเรยี นภาคตะวนั ออก

ห น า | 95 10. ความสัมพันธกบั โครงการอนื่ - โครงการพฒั นาเครอื ขา ย - โครงการพฒั นาบุคลากร - โครงการพฒั นาคณุ ภาพการศึกษานอกโรงเรยี น - โครงการจดั กิจกรรมการศึกษานอกโรงเรยี นในศนู ยการเรยี นชุมชน (ศรช.) 11. ผลทีค่ าดวา จะไดร บั ศบอ.มีสวนในการวางแผนพัฒนาการจัดการศึกษานอกโรงเรียน รว มกับ อบต.ไดต รงตาม นโยบายของรัฐบาล ตลอดท้ังสามารถขยายผลการพฒั นาในพน้ื ท่ไี ดอ ยา งมปี ระสิทธิผล ผขู ออนมุ ตั ิโครงการ ผูเหน็ ชอบโครงการ ผอู นมุ ัตโิ ครงการ (นางญานศิ า เจรีรตั น) (นางสาวสุรภี สกุลรตั น) (นายชวี ติ อจุ วาท)ี อาจารย 2 ระดบั 6 ผชู ว ยผอู าํ นวยการ ศนภอ. ผอู าํ นวยการ ศนภอ. การเขยี นคํากลา วรายงาน การเขยี นคํากลา วรายงานในการเปดหรอื ปด การประชุมสัมมนาน้ันจะมี 2 สวน คือ คาํ กลา วรายงานของเจาของงาน และคาํ กลา วเปด ของประธานการเปด หรอื ปดการประชุม คํากลา วรายงานและคาํ กลา วเปด 1. คาํ กลาวรายงานพิธเี ปดการประชมุ สมั มนาจะกลา วถึงรายละเอยี ด หรอื มแี นวทางการเขยี นดงั น้ี 1.1 คําขนึ้ ตน นยิ มใชค ําวา “เรยี น….” และขอบคุณ 1.2 บอกกลาวผูเขา ประชุมและหนวยงานหรือสถานะของผูเ ขา ประชุม พรอมทั้งบอก จํานวนผเู ขารวมประชุม 1.3 บอกวตั ถุประสงคของการประชุม 1.4 บอกระยะเวลาของการประชุม 1.5 บอกวิทยากรบุคคล หนวยงานที่มีสวนรวม มสี วนเก่ียวขอ งชว ยเหลอื สนบั สนนุ 2. คาํ กลาวเปด การประชุมมแี นวทางในการเขยี นดงั น้ี 2.1 คาํ ข้นึ ตน หรอื คําทักทาย จะเอยชือ่ บุคคลตาํ แหนงของผเู ขาประชุม 2.2 บอกถงึ ความรูสึกขอบคณุ บคุ คล วทิ ยากรหรอื หนวยงานที่เกี่ยวขอ งชวยเหลอื 2.3 บอกขอเสนอแนะแนวทางขอคดิ เหน็ ทีเ่ ปน ประโยชนต อการประชุม 2.4 อวยพรและแสดงความปรารถนาดีทจี่ ะใหก ารประชุมบรรลผุ ลตามวตั ถุประสงค สวนคํากลา วรายงานและคํากลา วปดการประชุม ก็จะมีลักษณะคลา ยกันแตจะมีรายละเอียด เกย่ี วกบั ผลของการดาํ เนนิ งานการประชมุ เพ่ิมเขา มา และมีการมอบวุฒบิ ตั รหรอื ของที่ระลึกอกี เทา น้ัน

96 | ห น า ตัวอยาง คาํ กลา วรายงานในพธิ เี ปดการประชุมสมั มนา คณะกรรมการบรหิ ารองคก ารบรหิ ารสวนตาํ บล (อบต.) ภาคตะวนั ออก ปงบประมาณ 2551 ณ โรงแรมสตาร อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั ระยอง วันท่ี 26 สิงหาคม 2551 .................................... เรยี นทา นประธาน ผูอาํ นวยการศนู ยการศึกษานอกโรงเรยี นภาคตะวันออก ผูอ ํานวยการศูนยก าร ศึกษานอกโรงเรียนจังหวัด หัวหนาศูนยบริการการศึกษานอกโรงเรียนอําเภอปลัด อบต. ประธาน อบต. เจาหนาทศี่ นู ยการศึกษานอกโรงเรยี นจงั หวดั ดฉิ นั นางสาวสรุ ภี สกุลรตั น ในฐานะผูจดั การประชุมสัมมนารสู ึกเปน เกียรติอยางยิง่ ที่ทา นไดให เกียรติมาเปนประธานในการประชุมสัมมนาครั้งน้ี การประชุมสัมมนาครัง้ นปี้ ระกอบดว ยผูประชุมสัมมนาจาํ นวน 99 คน ดงั น้ี - ผอู าํ นวยการศนู ยการศึกษานอกโรงเรยี นจงั หวดั ในภาคตะวนั ออก 9 ทาน - หวั หนาศนู ยบ ริการการศึกษานอกโรงเรยี นอาํ เภอในภาคตะวนั ออก 27 ทาน - ปลดั อบต.จากจงั หวดั ในภาคตะวนั ออก 27 ทา น - ประธาน อบต. จากจงั หวดั ในภาคตะวนั ออก 27 ทาน - เจา หนา ทศี่ นู ยก ารศึกษานอกโรงเรยี นจงั หวดั ในภาคตะวนั ออก 9 ทาน วตั ถุประสงคข องการประชุมสัมมนา 1. เพอ่ื ใหค ณะกรรมการบรหิ าร อบต. มีความรูความเขาใจเกี่ยวกับงานการศึกษานอกโรงเรยี น โรงเรยี น 2. เพ่ือใหคณะกรรมการบริหาร อบต. มีสว นรว มในการวางแผนและจัดกิจกรรมการศึกษานอก 3. เพอ่ื ใหค ณะกรรมการบริหาร อบต. มีความเขา ใจเกี่ยวกับการพัฒนาทรัพยากรมนุษย ในสวน ของการพฒั นาสังคม เดก็ สตรี และครอบครัว รวมกบั หนว ยงานการศึกษานอกโรงเรยี น วิทยากรในการประชุมสัมนาประกอบดวย - ผูอาํ นวยการศนู ยการศึกษานอกโรงเรยี นภาคตะวนั ออก - ผตู รวจราชการสวนถอ งถ่นิ จงั หวดั ระยอง - รองประธานคณะกรรมการพฒั นาสตรีภาคตะวนั ออก ในโอกาสน้ี ดฉิ นั ขอเรยี นเชญิ ทา นประธานไดก รณุ ากลาวเปด การประชุมและบรรยายพิเศษตามท่ี ทา นเหน็ สมควร ขอเรยี นเชญิ

ห น า | 97 ตําอยา ง คาํ กลาวของประธาน พิธีเปด การประชมุ สมั มนาคณะกรรมการบรหิ ารองคการบรหิ ารสว นตาํ บล (อบต.) ภาคตะวนั ออก ปงบประมาณ 2551 วันท่ี 26 สิงหาคม 2551 ณ โรงแรมสตาร อาํ เภอเมือง จงั หวัดระยอง ................................................ ทานผูอํานวยการศูนยก ารศึกษานอกโรงเรียนจังหวัด ทา นหัวหนา ศูนยบริการการศึกษานอกโรงเรียน อาํ เภอ ทานปลัด อบต. ทา นประธาน อบต. เจาหนา ทศี่ นู ยก ารศึกษานอกโรงเรยี นจงั หวดั ทุกทา น ผมมีความยินดีที่ไดม าเปนประธานในการประชุมสัมมนาคณะกรรมการบริหารองคการสวน ตําบล (อบต.) ภาคตะวันออก ปงบประมาณ 2551 ในวันน้ี นับวา เปนโอกาสที่ดีท่ีงานการศึกษานอก โรงเรียนไดม ีโอกาสรวมประชุมสัมมนากับหนวยงานทางดานการปกครอง โดยเฉพาะเปนหนวยงาน การปกครองสวนทองถิ่นที่สามารถนําประโยชนที่ไดจากการประชุมสัมมนาไปใชในการพัฒนาทอง ถิ่นไดโดยตรง ในปจจุบันการศึกษาเปนสิ่งจําเปนอยา งยิง่ ตอ การพัฒนาทุกดา น เนือ่ งจากเปน ส่ิงท่ีจะชวย ใหเ รามีความรูค วามเขา ใจท่ีถูกตอ งไดงา ยโดยเฉพาะในชุมชน ถา สมาชิกไดรับการศึกษานอ ยอาจจะ เปน สาเหตุหน่ึงทําใหช ุมชนประสบกับปญหาตา งๆ ท้ังทางดา นความปลอดภัย ดา นสุขภาพ และปญหา สังคมอืน่ ๆ ท่ีจะตามมาโดยไมคาดคิด หนวยงานของทางราชการไมว า จะเปนหนว ยงานทางการศึกษา หรือหนว ยงานทางการปกครอง ยอ มตองมีภาระรับผิดชอบในการว มกันพัฒนาชุมชนและประเทศชาติ ดังน้ันถา หนว ยงานของเรามี การรวมมอื กันเปน อยา งดียอ มจะกอใหเกดิ ประโยชนมหาศาลแกส ังคมและประเทศชาติได ในการประชุมสัมมนาคร้ังนี้ ผมหวงั เปนอยา งยิ่งวา ผูเ ขาประชุมสัมมนาทกุ ทานคงจะตงั้ ใจและให ความสนใจตลอดระยะเวลาของการประชุมสัมมนา เพ่ือนําความรูแ ละประสบการณท ่ีไดไ ปปรับใชใน การพฒั นาทองถ่ินตามความเหมาะสมและศกั ยภาพของชุมชน ขอขอบคุณวิทยากร เจาหนาที่ศูนยก ารศึกษานอกโรงเรียนภาคตะวันออก ผูอํานวยการศูนยการ ศึกษานอกโรงเรยี นจงั หวัด และผูที่เก่ียวของทุกทา น ที่ชว ยทําใหโ ครงการน้ีดําเนินไปดวยความเรียบรอย ในโอกาสน้ีผมขออาราธนาคุณพระศรีรัตนตรัยและพระบารมีของพระบาทสมเด็จพระเจา อยูห ัว จงดล บันดาลใหผ ูเขาประชุมสัมมนาทุกทานจงประสบแตความสุข ความเจริญ และขอใหการประชุมสัมมนา ครั้งนีด้ าํ เนนิ ไปอยางสัมฤทธิผล ผมขอเปดการประชุมสัมมนาคณะกรรมการบริหารองคการบริหารสวนตําบล (อบต.) ภาคตะวนั ออก ปงบประมาณ 2551 ณ บดั น้ี

98 | ห น า การเขยี นตัวเลขไทย ตวั เลขไทยเกดิ พรอมอกั ษรไทยมานานนบั 700 ป แตป จจบุ นั มผี ูใ ชตวั เลขไทยนอ ยมาก ดวยเหตุน้ี จึงมีการรณรงคเ พื่อใหเ ห็นคุณคา และศิลปะของตัวเลขไทย ซ่ึงคนไทยควรภูมิใจและใชอ ักษรไทยกับ เลขไทยเพ่ือดาํ รงไวซ ่งึ เอกลักษณทางภาษาไทยและเปน มรดกของชาตสิ ืบไป ลักษณะการเขียนตัวเลขไทย การเขยี นตวั เลขไทยเขยี นคลา ยกบั การเขยี นอักษรคือมีหวั มีหางแทบทุกตัว บางตัวคลา ยตัวอักษร เชน เลข ๓ คลา ย ตัว ต เลข ๘ คลา ย ๘ (ไมไตค ู) เปน ตน การเขียน เลข ๙ ก็เขียนคลา ยกับตัวอักษรขอม คนจึงไมนิยมเขียนเพราะมีความรูสึกเขียนยาก ไมคอ ยมีโอกาสไดใ ช ประกอบกับแบบฟอรม ตา งๆ ที่ให กรอกขอ มลู มกั ใชเลขอารบิคเปน สวนใหญ เพื่อเปน การสรา งจิตสํานึกของคนไทยในการอนุรักษก ารใชเลขไทยและเอกลักษณข องชาติไทย ควรดาํ เนนิ การดงั น้ี 1. สงเสริมใหเด็กเขียนเลขไทยต้ังแตระดับอนุบาลข้ึนไปจนถึงระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย เชน การเขียน วันท่ี เดือน พ.ศ. ในแบบฟอรม การกรอกขอมูลตา งๆ แลว ฝก ใหเขียนเลขไทย ๑-๑o แลว เพ่ิม จาํ นวนถึง ๑o 2. ในการเขียนรายงานตางๆ ไมวาจะเปนรายงานแบบเปนทางการหรือไมเปนทางการก็ใชเลขไทย รวมทัง้ การกรอกขอมลู ในบตั รประจาํ ตวั ประชาชน หรอื การไปตดิ ตอธุรกจิ ธนาคารควรใชเลขไทย 3. เขยี นตวั เลขทพี่ บเหน็ ในชีวติ ประจําวนั เปนตวั เลขไทย เชน บานเลขที่ เลขที่ซอย เลขทะเทียน รถเบอรโทรศพั ท ฯลฯ ควรเขยี นเปนเลขไทย ฉะนั้นบคุ คลทุกระดบั ทกุ เพศทกุ วัย ทั้งหนว ยงานของรัฐและ เอกชนควรหันมาใชเลขไทยพรอ มเพรียงกัน ซึ่งเราคนไทยควรภูมิใจท่ีจะใชอ ักษรไทยกับเลขไทยคูก ัน เพือ่ เปนการสรา งจติ สํานกึ และแสดงเอกลักษณท างภาษาและวฒั นธรรมอนั ดขี องชาตไิ ทย 4. รัฐบาล สวนราชการ และหนวยงานท่ีเกี่ยวของไมมีการกําหนดนโยบาย สัง่ การใหสวน ราชการและหนวยงานเอกชนใชตวั เลขไทยในหนงั สอื ราชการและหนังสอื ตดิ ตอ ราชการดว ยแสง 5. รณรงคใ หประชาชนคนไทยใชเ ลขไทยในการเขียนและส่ือสารทุกประเภทตลอดเวลา ทง้ั รณรงคใ หสื่อสารมวลชนใชตวั เลขไทยดวย การสงเสริมการใชเลขไทย ภาษาไทย เพื่อเนนการสรางจิตสํานึกและอนุรักษเอกลักษณไทย น้ัน กระทรวงศึกษาธิการไดม ีหนังสือขอความรวมมือสว นราชการในกระทรวงศึกษาธิการตามหนังสือท่ี ศธ.o๒o๑ ๒/๔๓o ลงวันที่ 10 มกราคม 2546 ขอความรวมมือจากสว นราชการ เร่ืองการใชเ ลขไทย เลขศักราช เลขปพุทธศกั ราช และอนุรกั ษภาษาไทยเพ่อื สรา งจกิ สาํ นึกของคนไทยในการอนุรักษเ อกลักษณ ของชาติ ขอใหหนว ยงานราชการใชเลขไทยในหนงั สอื ราชการ ใชเ ลขศักราชเปนพุทธศักราช ในกิจกรรม

ห น า | 99 ทุกดาน ซึ่งเปนนโยบายของรัฐบาลตัง้ แตป  2543 ในฐานะที่เปนคนไทยคนหน่ึงจึงตองรวมอนุรักษเ อก ลักษณไ ทยภาษาไทยดว ยการใชเลขไทย เร่อื งท่ี 2 หลกั การแตงคาํ ประพนั ธ คําประพันธห รือรอยกรองมีหลายประเภท เชน โคลง กลอน กาพย ฉันท และ รายบทรอ ยกรอง เปนขอความท่ีประดิดประดอยตกแตงคําภาษาอยางมีแบบแผนและมีเงื่อนไขพิเศษบังคับไว เชน บังคับ จาํ นวนคํา บังคับวรรค บังคับสมั ผสั เรียกวา “ฉนั ทลักษณ” แนวทางการเขยี นบทรอ ยกรองมดี งั น้ี 1. ศึกษาฉนั ทลกั ษณข องคําประพนั ธนน้ั ๆ ใหเ ขา ใจอยางแจม แจง 2. คดิ หรอื จนิ ตนาการวา จะเขยี นเรอ่ื งอะไร สรางภาพใหเ กิดข้ึนในหวงความคิด 3. ลาํ ดับภาพหรอื ลําดบั ขอความใหเปน อยา งสมเหตผุ ล 4. ถา ยทอดความรูสกึ หรอื จนิ ตนาการนัน้ เปนบทรอยกรอง 5. เลอื กใชคําที่สื่อความหมายไดชดั เจน ทาํ ใหผอู านเกิดภาพพจนแ ละจนิ ตนาการรว มกบั ผูประพนั ธ 6. พยายามเลอื กใชคาํ ท่ไี พเราะ เชน คิด ใชคาํ วา ถวลิ ผหู ญงิ ใชคําวา นารี 7. แตงใหถูกตอ งตามฉนั ทลักษณข องคําประพนั ธ การเขยี นโคลงส่สี ุภาพ มหี ลักการเขยี นดงั น้ี บทหนง่ึ มี 4 บาท บาทหน่ึงมี 2 วรรค เรียกวรรคหนากับวรรคหลัง วรรคหนามี 5 พยางคท ุกบาท วรรคหลังของบาทท่ีหน่ึงที่สองและท่ีสามมี 2 พยางค วรรคหลังของบาทท่ีส่ีมี 4 พยางค และอาจมีคํา สรอ ยไดใ นวรรคหลังของบาทที่หนึ่งและบาทท่ีสาม มีสัมผัสบังคับตามท่ีกําหนดไวในผังของโคลง ไมน ิยมใชสัมผัสสระ ใชแ ตสัมผัสอักษร โคลงบทหน่ึงบังคับใชค ําท่ีมีวรรณยุกตเ อก 7 แหง และ วรรณยกุ ตโท 4 แหง คาํ เอกผอ นผนั ใหใชค ําตายแทนได

100 | ห น า การเขยี นกลอนสภุ าพ มหี ลกั การเขยี นดังนี้ บทหน่ึงมี 4 วรรคหรือ 2 บาทๆ ละ 2 วรรค คือ วรรคสดับ วรรครับ วรรครอง วรรคสง แตล ะ วรรคมี 8 พยางค หรอื 7 หรอื 9 พยางคก ไ็ ด สัมผสั ใชพ ยางคสดุ ทายของวรรคท่ีหน่ึงสมั ผัสกับพยางคท ี่ 3 หรือ 5 ของวรรคที่สองและพยางค สุดทายของวรรคท่ีสอง สัมผัสกับพยางคส ุดทายของวรรคที่สาม พยางคส ุดทา ยวรรคท่ีสามสัมผัสกับ พยางคท่ี 3 หรือ 5 ของวรรคที่ส่ี และพยางคส ุดทายของวรรคท่ีสี่ สัมผัสกับพยางคสุดทา ยของวรรคท่ีสอง ในบทตอ ไป เรียกวา สมั ผสั ระหวา งบท เสียงวรรณยุกตท่ีนิยมในการแตง กลอนมีดังน้ี คือ พยางคส ุดทา ยของวรรคที่สองตอ งใชเสียง จัตวา หรือเสียงเอก หรือเสียงโท และพยางคสุดทา ยของวรรคที่ส่ี นิยมใชวรรณยุกตสามัญหรือเสียงตรี และพยางคน ้ไี มน ยิ มใชเ สยี งวรรณยกุ ตท่ีซ้ํากบั พยางคส ดุ ทายของวรรคที่สองหรอื พยางคส ดุ ทายของวรรค ท่สี าม