ธรรมบท ภาคที่ 4 แปลโดยพยัญชนะ ฉบับสองภาษา (ไทย-บาลี)

อ.นางกิสาโคตมีนนั้ ไมถ่ ือเอาแล้ว ซง่ึ เมลด็ พนั ธ์ผกั กาด ท. สา เอกเคเหปิ สิทฺธตฺถเก อคฺคเหตฺวาแม้ในเรือนหลงั หนง่ึ คดิ แล้ว ในสมยั เป็นทสี่ นิ ้ ไปแหง่ วนั วา่ โอ ! สายณฺหสมเย จินฺเตสิ “อโห ภาริยํ กมมฺ ํ, อหํอ. กรรม อนั หนกั , อ. เรา ได้กระท�ำแล้ว ซงึ่ ความส�ำคญั วา่ `มเมว ปตุ ฺโต มโตติ สฺมกาส,ึ สกลคาเม ปนอ. บตุ ร ของเรานนั่ เทียว ตายแล้ว ดงั นี,้ แตว่ า่ (อ.ชน ท.) ผ้ตู ายแล้ว ชีวนฺเตหิ มตกาเอว พหตุ ราต.ินนั่ เทียว เป็นผ้มู ากกวา่ (กวา่ ชน ท.) ผ้เู ป็นอยอู่ ยู่ ในบ้านทงั้ สนิ ้(ยอ่ มเป็น) ดงั นีฯ้เม่ือนางกิสาโคตมีนนั้ คดิ อยู่ อยา่ งนี ้ อ. หวั ใจ อนั ออ่ นโยน ตสฺสา เอวํ จินฺตฺยมานาย ปตุ ฺตสเิ นเหน มทุ กุ ํเพราะความรกั ในบตุ ร ได้ถงึ แล้ว ซงึ่ ความเป็นแหง่ ธรรมชาตกระด้าง ฯ หทยํ ถทฺธภาวํ อคมาส,ิอ.นางกิสาโคตมีนนั้ ทิง้ แล้ว ซงึ่ บตุ รน้อย ในป่ า ไปแล้ว สา ปตุ ฺตกํ อรฺเ ฉฑฺเฑตฺวา สตฺถุ สนฺตกิ ํสสู่ ำ� นกั ของพระศาสดา ถวายบงั คมแล้ว ณ ที่สดุ แหง่ หนง่ึ ฯ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ อฏเตฺ€าสเ.ิ อกจฺฉรมตฺตา ครัง้ นนั้ อ.พระศาสดา ตรัสแล้ว กะนางกิสาโคตมีนนั้ วา่ อถ นํ สตฺถา “ลทฺธาอ. เมลด็ พนั ธ์ผกั กาด ท. มีนิว้ มือหนงึ่ เป็นประมาณ อนั เธอ ได้แล้ว สทิ ฺธตฺถกาติ อาห.หรือ ดงั นี ้ฯ(อ. นางกิสาโคตมี กราบทลู แล้ว) วา่ ข้าแตพ่ ระองค์ผ้เู จริญ “น ลทฺธา ภนฺเต, สกลคาเม หิ ชีวนฺเตหิ(อ. เมลด็ พนั ธ์ผุ กั กาด ท. มนี วิ ้ มอื หนงึ่ เป็นประมาณอนั หมอ่ มฉนั ) มตกาเอว พหตุ ราต.ิไมไ่ ด้แล้ว, เพราะวา่ (อ. ชน ท.) ผ้ตู ายแล้วนน่ั เทียว เป็นผ้มู ากกวา่กวา่ ชน ท. ผ้เู ป็นอยอู่ ยู่ ในบ้านทงั้ สนิ ้ (ยอ่ มเป็น) ดงั นี ้ฯครัง้ นนั้ อ. พระศาสดา ตรัสแล้ว กะนางกิสาโคตมีนนั้ วา่ อถ นํ สตฺถา “ตฺวํ `มเมว ปตุ ฺโต มโตติอ. เธอ ก�ำหนดแล้ว วา่ อ. บตุ ร ของเรา นน่ั เทียว ตายแล้ว ดงั นี,้ สลลฺ กฺเขส,ิ ธวุ ธมโฺ ม เอส สตฺตานํ, มจฺจรุ าชา หิอ.ธรรม นน่ั เป็นธรรมยงั่ ยืน ของสตั ว์ ท. (ยอ่ มเป็น), ด้วยวา่ อ.มจั จุ สพฺเพ สตฺเต อปริปณุ ฺณชฺฌาสเย เอว มโหโฆ วิยผ้พู ระราชา คร่าไปรอบอยู่ นน่ั เทียว ยอ่ มใสเ่ ข้า ซง่ึ สตั ว์ ท. ทงั้ ปวง ปริกสสฺ มาโนเยว อปายสมทุ ฺเท ปกฺขิปตีติ วตฺวาผ้มู ีอธั ยาศยั อนั ไมเ่ ตม็ รอบแล้ว นน่ั เทียว ในทะเลคืออบาย ราวกะ ธมมฺ ํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาหอ.ห้วงน�ำ้ ใหญ่ ดงั นี ้เมื่อทรงแสดง ซง่ึ ธรรม ตรัสแล้ว ซงึ่ พระคาถานี ้วา่ อ.มจั จุ พาเอา ซ่ึงนระนนั้ ผูม้ วั เมาด้วยดีแล้วในบตุ ร “ตํ ปตุ ฺตปสสุ มฺมตฺตํ พยฺ าสตฺตมนสํ นรํ และสตั ว์ของเลีย้ ง ผูม้ ีใจขอ้ งแลว้ โดยอาการมีอย่างต่างๆ สตุ ฺตํ คามํ มโหโฆว มจฺจุ อาทาย คจฺฉตีติ. ไปอยู่ เพียงดงั อ.ห้วงน�้ำใหญ่ (พาเอา) ซึ่งบ้าน อนั หลบั แลว้ (ไปอยู่ ) ดงั นี้ ฯ ในกาลเป็ นที่สดุ ลงรอบแห่งพระคาถา อ.นางกิสาโคตมี คาถาปริโยสาเน กิสาโคตมี โสตาปตฺติผเลตงั้ อยเู่ ฉพาะแล้ว ในโสดาปัตตผิ ลฯ อ.ชน ท. มาก แม้เหลา่ อื่น ปตฏิ ฺ€หิ, อฺเปิ พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปณุ สึ ตู .ิบรรลแุ ล้ว ( ซง่ึ อริยผล ท.) มีโสดาปัตตผิ ลเป็นต้น ดงั นีแ้ ล ฯก็ อ. นางกสิ าโคตมนี นั้ ทลู ขอแล้ว ซง่ึ การบวช กะพระศาสดา ฯ สา ปน สตฺถารํ ปพฺพชฺชํ ยาจิ.อ. พระศาสดา ทรงสง่ ไปแล้ว สสู่ ำ� นกั ของภิกษุณี ท. (ทรงยงั - สตฺถา ภิกฺขนุ ีนํ สนฺตกิ ํ เปเสตฺวา ปพฺพชาเปส.ินางกิสาโคตมีนนั้ ) ให้บวชแล้ว ฯอ. นางกิสาโคตมีนนั้ ผ้มู ีอปุ สมบทอนั ได้แล้ว ปรากฏแล้ว วา่ สา ลทฺธปู สมปฺ ทา “กิสาโคตมี เถรีติ ปฺายิ.อ.พระเถรี ชื่อวา่ กิสาโคตมี ดงั นี ้ฯ ในวนั หนงึ่ อ. พระเถรีนนั้ ถงึ แล้ว ซง่ึ วาระ ในเรือนแหง่ อโุ บสถ สา เอกทิวสํ อโุ ปสถาคาเร วารํ ปตฺวา ทีปํยงั ประทีป ให้โพลงแล้ว นง่ั แล้ว เหน็ แล้ว ซงึ่ เปลวแหง่ ประทีป ท. ชาเลตฺวา นิสินฺนา ทีปชาลา อุชฺชลนฺติโย จอนั โพลงขนึ ้ อยดู่ ้วย อนั แตกไปอยดู่ ้วย ได้ถือเอาแล้ว (กระท�ำ) ภิชฺชนฺติโย จ ทิสฺวา “เอวเมว อิเม สตฺตาให้เป็นอารมณ์ (ด้วยการกระท�ำไว้ในใจ) วา่ อ. สตั ว์ ท. เหลา่ นี ้ยอ่ ม ทีปชาลา วิย อุปฺปชฺชนฺติ เจว นิรุชฺฌนฺติ จ,เกิดขนึ ้ ด้วยนน่ั เทียว ยอ่ มดบั ด้วย ราวกะ อ. เปลวแหง่ ประทีป ท. นิพฺพานํ ปตฺตา เอวํ น ปฺายนฺตีติ อารมมฺ ณํอยา่ งนนั้ นน่ั เทียว, (อ. สตั ว์ ท.) ผ้บู รรลแุ ล้ว ซงึ่ พระนิพพาน ยอ่ มไม่ อคฺคเหส.ิปรากฏ อยา่ งนี ้ดงั นี ้ฯ146 ธรรมบทภาคท่ี ๔ สองภาษา แปลโดยพยญั ชนะ และ บาลี

อซขยออง่ึ..อ่ พงมสเพปรไอตั ะมรล.วระป่พว์ัศเทแรถรมาะหร.ีกศีนง่เฏาหปนั้ สลรเอ(ดปะเา่ ย็ปานทน็า่นรีปปี ้งา)ยรนวตะอ่ทีก้ท;รม.ะัส,บัเวกแนอา่ิดลง่ั.ป้วแขรลสนึ ว้ะ้วตัดา่ ท้ววใดบั น์ยกูนทพนอ่ งั่.รนั่ นตะเบโครทคัสรนัียตรอธวลมยกแุีฎู่ยุอลเอี่.ท้วมอใยี ยนดวซา่บทังึ่ ทงพี่มดนร้ีวหรงนั้ะแยนนนผ้าน่ัรไิ่พพปาเพทรวแ้อากยีลมน้ะวว สตฺถา คนฺธกฏุ ิยํ นิสนิ ฺโนว โอภาสํ ผริตฺวา ตสสฺ า สมมฺ เุ ข นิสีทิตฺวา กเถนฺโต วิย “เอวเมว โคตมิ อิเม สตฺตา ทีปชาลา วยิ อปุ ปฺ ชฺชนฺติ เจว นิรุชฺฌนฺติ จ, นิพฺพานํ ปตฺวา เอวํ น ปฺ ายนฺติ;อผซเป้งึ่ยเู ็หนพา่ น็องรอนะอย.คย่ีู ้ สดาคู่ นิถงัวซ้ นาารง่ึ ้อนีมพ้ เยีเรม้วปแะื่อา่็นหนอง่ิพทปยพรีู่งาส(น(สบืแนิ ้ตหเกปอ่ง่ า็สนลซตัธ)ง่ึวรอ์รแนมทมสุช.้)สนากัผตธว้ไูปิิ มา่แรขเ่สะหณดเน็สงะรอหิฐยซนกง่่ึู งึ่วซธา่รง่ึ รพ(แมกรหะวตง่นา่ บรคิพัสคุวพแคาาลมลน้ว-) เอวํ นิพฺพานํ อปสสฺ นฺตานํ วสฺสสตํ ชีวติ โต นิพฺพานํ ปสสฺ นฺตสสฺ ขณมตฺตํปิ ชีวิตํ เสยฺโยติ วตฺวา อนสุ นฺธึ ฆเฏตฺวา ธมมฺ ํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาหก็ อ.บคุ คลใด ไมเ่ หน็ อยู่ ซ่ึงบท ชือ่ วา่ อมตะ พงึ เป็นอยู่ “โย จ วสสฺ สตํ ชีเว อปสสฺ ํ อมตํ ปทํ,สิ้นร้อยแห่งปี , อ.ความเป็นอยู่ ส้ินวนั หน่ึง แห่งบคุ คล เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย ปสฺสโต อมตํ ปทนตฺ ิ.ผเู้ หน็ อยู่ ซ่ึงบท ชือ่ วา่ อมตะ เป็นธรรมชาติประเสริฐกวา่ กว่าความเป็นอยู่ ส้ินร้อยแห่งปี แห่งบคุ คลนน้ั นนั้ย่อมเป็น ดงั นี้ ฯจแหากง่ บคอ วท.า)อมรวตรา่ าถยอวมดา่ งตั นํ ซี ้ปงึ่ ม(ทใหนํ าบดนทงั ิพนพที ้ ฯ.า)นเชหื่อลวา่ า่ นอนั้มหตนะา ม(ีสแวห่ นง่ หอนมั เววด้นสแอลง้ว- ตตฺถ “อมตํ ปทนฺต:ิ มรณรหิตโกฏฺ €าสํ อมตมหานิพฺพานนฺติ อตฺโถ.(ยอ่ มอเป.็นค)�ำฯ ท่ีเหลือ เป็ นเช่นกับด้ วยค�ำมีในก่อนนั่นเทียว เสสํ ปรุ ิมสทิสํ เอว.ปผ้นูฏงั่ิสแใมั นลภ้กวิทอาาลยท่าเปง.็ นไดรทงัเทนี่สียีแดุ้ ลวลงฯตแหงั้ อ่งยเทู่ ศเฉนพาาะอแ.ล้วพใรนะพเถรระีชอ่ือรวห่าตั กิสกาบั โดค้วตยม-ี เทสนาวสาเน กิสาโคตมี ยถานิสนิ ฺนาว สห ปฏิสมภฺ ิทาหิ อรหตฺเต ปตฏิ ฺ€หีต.ิอ. เร่ืองแห่งพระเถรีช่ือว่ากสิ าโคตมี กสิ าโคตมีวตถฺ ุ. (จบแล้ว) ฯ ผลติ ส่ือการเรยี นรู้ โดยโรงเรียนพระปริยตั ิธรรม วัดพระธรรมกาย 147

๑๔. อ.เร(่ือองันแขห้า่งพพเจร้ะาเจถะรีกช่ลือ่าวว่า)พฯหุปุตตกิ า ๑๔. พหปุ ุตตฺ กิ าเถรีวตถฺ ุ. (๙๔) อ.พระศาสดา เมื่อประทบั อยู่ ในพระเชตวนั ทรงปรารภ “โย จ วสสฺ สตนฺติ อิมํ ธมมฺ เทสนํ สตฺถาซงึ่ พระเถรี ชื่อวา่ พหปุ ตุ ตกิ า ตรัสแล้ว ซง่ึ พระธรรมเทศนานี ้ วา่ เชตวเน วิหรนฺโต พหปุ ตุ ฺตกิ ํ เถรึ อารพฺภ กเถส.ิโย จ วสสฺ สตํ ดงั นีเ้ป็นต้น ฯ ได้ยนิ วา่ อ.บตุ ร ท. ๗ ด้วย อ.ธิดา ท. ๗ ด้วย ในตระกลู หนงึ่ สาวตฺถิยํ กิเรกสฺมึ กเุ ล สตฺต ปตุ ฺตา สตฺตได้มีแล้ว ในเมืองช่ือวา่ สาวตั ถี ฯ จ ธีตโร อเหสํ.ุ เต สพฺเพปิ วยปปฺ ตฺตา เคอเเหหส.ํุ ปตฏิ ฺ€หิตฺวา อ.บตุ ร ท. เหลา่ นนั้ แม้ทงั้ ปวง ผ้ถู งึ แล้วซง่ึ วยั ตงั้ อยเู่ ฉพาะแล้ว อตฺตโน ธมมฺ ตาย สขุ ปปฺ ตฺตาในเรือน เป็นผ้ถู งึ แล้วซง่ึ สขุ ตามธรรมดา ของตน ได้เป็นแล้ว ฯ เตสํ อปเรน สมเยน ปิ ตา กาลมกาส.ิ มหาอปุ าสกิ า สามิเก นฏฺ เ€ปิ น ตาว ปตุ ฺตานํ โดยสมยั อื่นอีก อ.บดิ า ของบตุ ร ท. เหลา่ นนั้ ได้กระท�ำแล้ว กฏุ มุ พฺ ํ วิภชต.ิซงึ่ กาละ ฯ อ.มหาอบุ าสกิ า ครัน้ เม่ือสามี แม้เสียแล้ว ยอ่ มไมแ่ บง่ซงึ่ ทรัพย์ แก่บตุ ร ท. ก่อน ฯ ครัง้ นนั้ อ.บตุ ร ท. กลา่ วแล้ว กะมหาอบุ าสกิ านนั้ วา่ ครัน้ เม่ือ อถ นํ ปตุ ฺตา อาหํสุ “อมหฺ ากํ ตปํ ิ ตอรปุิ ฏนฺ€ฏาฺเต€ํุบดิ า ของเรา ท. เสยี แล้ว อ.ประโยชน์ อะไร ของทา่ น ด้วยทรัพย์, ตยุ ฺหํ โก อตฺโถ กฏุ มุ เฺ พน, กึ มยํอ.เรา ท. ยอ่ มไมอ่ าจ เพ่ืออนั บ�ำรุง ซงึ่ ทา่ น หรือ ดงั นี ้ฯ น สกฺโกมาต.ิ สา เตสํ กถํ สตุ ฺวา ตณุ ฺหี หตุ ฺวา ปนุ ปปฺ นุ ํ อ.มหาอบุ าสกิ านนั้ ฟังแล้ว ซงึ่ วาจาเป็นเครื่องกลา่ ว เตหิ วจุ ฺจมานา “ปตุ ฺตา มํ ปฏิชคฺคสิ สฺ นฺต,ิ กึ เมของบตุ ร ท. เหลา่ นนั้ เป็นผ้นู ิ่ง เป็น อนั บตุ ร ท. เหลา่ นนั้ กลา่ วอยู่ อวสิทํุาสก.ิฏุ มุ เฺ พนาติ สพฺพํ สาปเตยฺยํ มชฺเฌ ภินฺทิตฺวาบอ่ ย ๆ (คดิ แล้ว )วา่ อ.บตุ ร ท. จกั ปฏิบตั ิ ซง่ึ เรา, อ.ประโยชน์ อะไรของเรา ด้วยทรัพย์ แยกกนั ดงั นี ้ แบง่ แล้ว ซง่ึ สมบตั ิ ทงั้ ปวงในทา่ มกลาง ได้ให้แล้ว ฯ ครัง้ นนั้ อ.ภรรยา ของบตุ รผ้เู จริญท่ีสดุ กลา่ วแล้ว วา่ โอ โ“กอฏโหฺ€อาถเสอมทนฺหตํ าฺวกากํ ตวปิ อิยายหอฺยจิมาฺจเมเยว`นเชเคฏเฺหช€ํฏปฺอ€ุตปาฺโคตตุ จฺตฺฉสตเสฺ มีตติ ภิอรเาทิยหฺาว.อ.แมเ่ จ้า ของเรา ท. ยอ่ มมา สเู่ รือนนี ้ นนั่ เทียว ราวกะวา่ให้ ซงึ่ สว่ น ท. สอง ( ด้วยความคดิ )วา่ อ.บตุ รผ้เู จริญทสี่ ดุ ของเราดงั นี ้ ดงั นี ้ กะมหาอบุ าสกิ านนั้ โดยอนั ลว่ งไปแหง่ วนั เลก็ น้อย ฯแม้ อ.ภรรยา ท. ของบตุ รท่ีเหลือ ท. กลา่ วแล้ว อยา่ งนี ้นน่ั เทียว ฯ (อ.ธิดา ท.) กลา่ วแล้ว อยา่ งนี ้ นน่ั เทียว กะมหาอบุ าสกิ านนั้ เสสปตุ ฺตานํ ภริยาปิ เอวเมว นวํทเสึอ.ุวเมเชวฏฺ€วธทีตสึ ร.ุ ํแม้ในกาล ( แหง่ มหาอบุ าสกิ านนั้ )ไปแล้ว สเู่ รือน ของธิดา ท. อาทึ กตฺวา ตาสํ เคหํ คตกาเลปิเหลา่ นนั้ กระท�ำ ซง่ึ ธิดาผ้เู จริญท่ีสดุ ให้เป็นต้น ฯ อ.มหาอุบาสิกานัน้ เป็ นผู้ถึงแล้วซึ่งความดูหมิ่น เป็ น สา อวมานปปฺ ตฺตา หตุ ฺวา “กึ อิเมสํ สนฺตเิ ก(คดิ แล้ว ) วา่ อ.ประโยชน์อะไร ด้วยการอยู่ ในสำ� นกั ของบตุ ร ท. วตุ ฺเถน, ภิกฺขนุ ี หตุ ฺวา ชีวิสฺสามีติ ภิกฺขนุ ปู สสฺ ยํเหลา่ นี,้ อ.เรา เป็นภิกษุณี เป็น จกั เป็นอยู่ ดงั นี ้ ไปแล้ว สทู่ ี่เป็น คนฺตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ.ท่ีเข้าไปอาศยั แหง่ ภิกษุณี ขอแล้ว ซง่ึ การบวช ฯ อ.ภิกษุณี ท. เหลา่ นนั้ ยงั มหาอบุ าสกิ านนั้ ให้บวชแล้ว ฯ ตา นํ ปพฺพาเชสํุ. สา ลทฺธูปสมฺปทาอ.มหาอุบาสิกานัน้ ผู้มีอุปสมบทอันได้แล้ว เป็ นผู้ช่ือว่า- พหปุ ตุ ฺตกิ าเถรี นาม ปฺ ายิ.พหปุ ตุ ตกิ าเถรี ( เป็น) ปรากฏแล้ว ฯ อ.พระเถรีนนั้ (คดิ แล้ว) วา่ อ.เรา เป็นผ้บู วชแล้ว ในกาล- สา “อหํ มหลฺลกกาเล ปพฺพชิตา, อปปฺ มตฺตายแหง่ ตนเป็นคนแก่ (ยอ่ มเป็น), อนั เรา เป็นผ้ไู มป่ ระมาทแล้ว พงึ เป็น เม ภวิตพฺพนฺติ ภิกฺขนุ ีนํ วตฺตปปฺ ฏิวตฺตํ กโรต,ิดงั นี ้ ยอ่ มกระท�ำ ซงึ่ วตั รและวตั รตอบ แก่ภิกษุณี ท., คดิ แล้ว วา่ “สพฺพรตฺตึ สมณธมมฺ ํ กริสสฺ ามีติ เหฏฺ €าปาสาเทอ.เรา จกั กระท�ำ ซง่ึ สมณธรรม ตลอดราตรีทงั้ ปวง ดงั นี ้ จบั แล้ว เอกํ ถมภฺ ํ หตฺเถน คเหตฺวาซง่ึ เสา ต้นหนงึ่ ในภายใต้แหง่ ปราสาท ด้วยมือ148 ธรรมบทภาคที่ ๔ สองภาษา แปลโดยพยัญชนะ และ บาลี

ซใยทนเควนง่ึอ่ดิกรึ ียตทงมถแน้นแ่ีไลงึกหอสไแ้วรมยดนลวะ้ ู้่งาว่ทดแซ�ำๆ้วอลซงึ่ ย้ง.่ึวเซศสธมใงึ่รีรนาอืสษรนนทมมะนนั่ั่ีอเ้ณวเนัวยขีทธาก่นอียรรยงอรวอะเย่อมร.ทเ่าูมร�ำดซฯกาซพงึ่งัรง่ึตนจงึะม้กนกัีท้ืดรไก�ำมะเตรพ้ทนะาซียบนทัม้ งึ่งเำ�รสฉดะยมพงัซลอ่ คณาง่ึมกึ นธะถกธรบรงึรรทะออมรต่ีทดมย้นำ�อ่,ู ไนัมดแซซๆ้งหังมึ่ง่ึพนสรธ้จืรอีมร้งะรณกจศมหบรัาธเรมทสรแือรอดลียวมย้าววา่ ,ู่ ตํ อาวชิ ฺชมานา สมณธมมฺ ํ กโรต,ิ จงฺกมมานาปิ ป“อฏนิหฺธกาฺเรฏฺย€าฺยเานติ มม รุกฺเข วา กตฺถจิ วา สสี ํ รุกฺขํ หตฺเถน คเหตฺวา ตํ อาวชิ ฺชมานา สมณธมฺมํ กโรต.ิ “สตฺถารา เทสติ ํ ธมมฺ เมว กริสฺสามีติ ธมมฺ ํ อาวชฺเชตฺวา ธมมฺ ํ อนสุ ฺสรมานาว สมณธมมฺ ํ กโรต.ิมนผทเผกดม้้วเไกููีรีหู ้หว่ือมงา่่อนา่ทน็แคเ่ น้คาหผรอวพพรน็งไ่ายัง้สปรหอม่นู้อืบแปุยซเนัม้ปลตู่ตุงึ่ ็้นวธอ่ต(อซรอกิเร.ง่ึปยาพซมซธ็ู่นง่ึรงรึ่ พ)ะรอออมศรน.สนั คเะานิมสุๆ้วรสนรื่เอัศาอ้รดอตธมามนัายิรเีอแแปแัสสน็ัสหปนดเเดง่อกรปรปงงะยาบ็ันีแซทู่ รลง่ึแบัแา(ดธ้วมนสว้รว้แสกงร่ัดยเหนิปมแะ้งพง็่ลกวนแรบ้า่าวลธะตคปุล้วรเรถครครใัสมะรนลร(แีนทู่หชพยลน)บาััน้ร้อ่วตนงะึ่ มป(ผคตง่ัซเ้แรไแูนัรปงึ่ มะลัสหพ็ธนเ้น่วแกง่สร)กบึละฎุร้คิถวฐคุีเใทดงึกานคอียถงัววทลนยาาวา่่ ่ี)-ีู่ ้ อถ สตฺถา คนฺธกฏุ ิยํ นิสนิ ฺโนว โอภาสํ ผริตฺวา สมฺมุเข นิสินฺโน วิย ตาย สทฺธึ กเถนฺโต “พหุปุตฺติเก มยา เทสิตธมฺมํ อนาวชฺชนฺตสฺส อปสฺสนฺตสฺส วสฺสสตํ ชีวิตโต มยา เทสิตธมฺมํ ปสฺสนฺตสฺส มุหุตฺตมฺปิ ชีวิตํ เสยฺโยติ วตฺวา อนสุ นฺธึ ฆเฏตฺวา ธมมฺ ํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห ก็ อ.บคุ คลใด ไมเ่ หน็ อยู่ ซ่ึงธรรม อนั สงู สดุ พงึ เป็นอยู่ “โย จ วสสฺ สตํ ชีเว อปสสฺ ํ ธมฺมมตุ ฺตมํ,สิ้นร้อยแหง่ ปี, อ.ความเป็นอยู่ ส้ินวนั หน่ึง (แหง่ บคุ คล) เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย ปสฺสโต ธมฺมมตุ ฺตมนตฺ ิ.ผเู้ หน็ อยู่ ซ่ึงธรรม อนั สงู สดุ เป็นธรรมชาตประเสริฐกวา่( กวา่ ความเป็นอยู่ ส้ินรอ้ ยแหง่ ปี แหง่ บคุ คลนน้ั ยอ่ มเป็น) ดงั นี้ ฯอเอดพ(กผหอ้..เวงูัหคหนลันา่ธปุวน็าบ่ครีแใก( ้ตาุนรออณัวลน็มมต.ยนัา้อกอฑเอกิมู่หฯปรคา.นัาิตรเบ็นนอลืปถเาตคุวป็อพเ)นปา่ง็คัยน้วงึอ็(อนลทาู่่ผแโยแยลท้รหรูซ่มู เูู่้กาตใ่ีสสฉง่ง่ึ้สบดตุลธบนิพุด้นิ ้ร)อรทราลรวะ้ฯดอ)มะงนันอยยแวอรหนัย้แาอล่่อนั นู่ห้มวบเธปชงึ่ซง่ไแใม็่ืองน่ึปมคนหธวมฺีโเื่อพลรห่า่งมวรกเพรแน็ มา่ปุตะตุหร็นนอรตฺะแง่ ะนัรธ้บมคมหซร้คเุสาํรมง่ึตปั ถดคมนิธอ็ี้นกรางลัอขยธรนบัณนนัา่รมีงนสั้ร้ะออ(มดง๙ูอหนั.้ชวพ.นเ(((ายปอยดยรง่ึตป็ธนะอ่งอ่ั ปฏนิบ(เมโมแถรลีิสาเ้เะหปรกปใยมั เีงน็่็สตนุน)ภบบรร))ิทชิวคฐุะทฯื่ดาอา่กคนทงัววลทนั้นก.่าา่ )).,ี็ ้ ตตฺถ “ธมมฺ มุตตฺ มนฺต:ิ นววิธํ โลกตุ รธมมฺ ํ. โส หิ อตุ ฺตมธมโฺ ม นาม. โย หิ ตํ น ปสสฺ ต,ิ ตสฺส วสสฺ สตํ ชีวติ โต ตํ ธมมฺ ํ ปสฺสนฺตสฺส ปฏิวิชฺฌนฺตสฺส เอกาหํปิ เอกกฺขณมปฺ ิ ชีวิตํ เสยฺโยต.ิ คาถาปริโยสาเน พหุปุตฺติกา เถรี สห ปฏิสมภฺ ิทาหิ อรหตฺเต ปตฏิ ฺ€หีต.ิ อ.เร่ืองแห่งพ(จรบะเแถลร้วีช)่ือวฯ่าพหุปุตตกิ า พหปุ ุตตฺ กิ าเถรีวตถฺ ุ.ซ่งึ เนือ้ คดว้วอาย.มกวแถรหาร่เงคปวพ็ รนนัรเคคหอรน่ือัน่ึงงบพจณั รบฑรแณติลนก้วำ�าหฯนดแล้ว สหสสฺ วคคฺ วณฺณนา นิฏฺ ฐิตา. อ.วรรค ท่ี ๘ (จบแล้ว) ฯ อฏฺ ฐโม วคโฺ ค. ผลติ ส่ือการเรียนรู้ โดยโรงเรยี นพระปริยตั ิธรรม วดั พระธรรมกาย 149

บรรณานุกรม พระพทุ ธโฆษาจารย ์ ธมฺมปทฏฺ ฐกถา จตุตฺโถ ภาโค . กรุงเทพฯ : โรงพิมพม์ หามกฏุ ราชวทิ ยาลยั .๒๕๒๘ พระอมรมุนี คณั ฐีพระธัมมปทฏั ฐกถา ยกศัพท์แปล ภาค ๔ . กรุงเทพฯ : โรงพมิ พม์ หามกฏุ ราชวทิ ยาลยั .๒๕๒๘. คณะกรรมการแผนกตำ� รามหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั พระธัมมปทฏั ฐกถาแปล ภาค ๔ . กรุงเทพฯ : โรงพมิ พม์ หามกฏุ ราชวทิ ยาลยั ๒๕๒๘ . คณาจารยโ์ รงเรียนพระปริยตั ิธรรม วดั พระธรรมกาย สูตรส�ำเร็จ บาลไี วยากรณ์ . กรุงเทพฯ : โรงพมิ พส์ ุขขมุ วทิ การพมิ พ์ จำ� กดั . ๒๕๕๔ . พระวสิ ุทธิสมโพธิ ปทานุกรมกริ ิยาอาขยาต . กรุงเทพฯ : โรงพิมพธ์ รรมบรรณาคาร . ๒๕๒๐. พระมหาสำ� ลี วสิ ุทฺโธ อกั ขรานุกรมกริ ิยาอาขยาต . กรุงเทพฯ : โรงพิมพเ์ ล่ียงเชียงจงเจริญ . ๒๕๒๘. ป.หลงสมบุญ พจนานุกรม มคธ -ไทย . กรุงเทพฯ : โรงพมิ พบ์ ริษทั ธรรมสาร จำ� กดั . ๒๕๔๖ สนามหลวงแผนกบาลี ปัญหาและเฉลยประโยคบาลสี นามหลวง . กรุงเทพฯ : โรงพิมพก์ ารศาสนา . ดร.อุทิส สิริวรรณ ธรรมบท ภาคท่ี ๔ แปลโดยพยญั ชนะ . กรุงเทพฯ : โรงพิมพเ์ ล่ียงเชียง . ๒๕๕๐. บุญสืบ อินสาร ธรรมบท ภาคท่ี ๔ แปลโดยพยญั ชนะ . กรุงเทพฯ : โรงพิมพร์ ุ่งนครการพิมพ์ . ๒๕๔๖. กองพทุ ธศาสนศึกษา สำ� นกั งานพระพทุ ธศาสนาแห่งชาติ ธรรมปทฏั ฐกถา ภาค ๔ แปลโดยพยญั ชนะ . กรุงเทพฯ : โรงพิมพก์ ารศาสนา . ๒๕๕๖.150 ธรรมบทภาคที่ ๔ สองภาษา แปลโดยพยัญชนะ และ บาลี