หน่วยที่ 16 การบันทึกบัญชีเกี่ยวกับอุตสาหกรรม

การจดั ทางบตน้ ทนุ การผลิต ความหมายของงบต้นทุนการผลิต งบต้นทนุ การผลิต (Statement of Cost of Goods Manufactured /ManufacturingStatement) คือ งบท่แี สดงรายละเอยี ดเกี่ยวกบั ตน้ ทุนสนิ ค้าท่ีผลติ เสร็จ กล่าวคือการคานวณตน้ ทนุ สินค้า ท่ผี ลติ เสร็จในรูปงบนัน่ เอง

สว่ นประกอบของงบตน้ ทุนการผลติ งบตน้ ทนุ การผลติ ประกอบดว้ ยสว่ นที่สาคัญดงั น้ี กรณีดาเนนิ กิจการเป็นปแี รกหรอื งวดบัญชีแรก 1. วตั ถุดบิ ใชไ้ ปในการผลิต 2. ค่าแรงทางตรง 3. คา่ ใช้จ่ายการผลติ 4. งานระหวา่ งทาคงเหลือปลายงวด กรณีดาเนินกิจการเปน็ ปที ่สี องหรอื งวดบญั ชีทีส่ องเปน็ ตน้ ไป 1. งานระหว่างทาคงเหลอื ต้นงวด 2. วัตถุดิบใช้ไปในการผลิต 3. ค่าแรงทางตรง 4. ค่าใช้จ่ายการผลติ 5. งานระหวา่ งทาคงเหลอื ปลายงวด

รูปแบบของงบตน้ ทนุ การผลิต รปู แบบของงบตน้ ทนุ การผลติ เป็นดงั น้ี



งานระหว่างทาตน้ งวด 22,600 บาท วตั ถุดบิ ตน้ งวด 11,950 บาท ซอื้ วตั ถดุ บิ 95,240 บาท คา่ ขนสง่ เข้า 4,000 บาท สง่ คืนวตั ถดุ ิบ 1,100 บาท สว่ นลดรับ 3,300 บาท ค่าแรงทางตรง 224,310 บาท คา่ แรงงานทางออ้ ม 101,500 บาท เงินสมทบกองทุนประกันสงั คม 9,300 บาท

คา่ สาธารณูปโภค 47,990 บาท คา่ ซ่อมบารุงเครื่องจกั ร 28,700 บาท ค่าใชจ้ า่ ยเบด็ เตลด็ 3,420 บาท วัสดโุ รงงานใช้ไป 14,440 บาท ค่าเสอ่ื มราคา-เครื่องอบว้นุ เสน้ 88,000 บาท คา่ เสื่อมราคา-เครื่องจักร 77,000 บาท คา่ เสอ่ื มราคา-อาคารโรงงาน 210,000 บาท งานระหวา่ งทาปลายงวด 36,520 บาท วตั ถุดิบปลายงวด 18,800 บาท





สนิ คา้ คงเหลอื

สาระการเรยี นรู้ 1. สนิ คา้ คงเหลอื ของกิจการอตุ สาหกรรม 2. การวัดมลู คา่ และการคานวณตน้ ทุนสนิ คา้ คงเหลือ 3. การแสดงรายการสนิ คา้ คงเหลอื ของกจิ การอุตสาหกรรมในงบการเงนิ

สนิ คา้ คงเหลือของกจิ การอุตสาหกรรม ความหมายของสนิ ค้าคงเหลือตามคานิยาม ตามมาตรฐานการบญั ชีฉบับที่ 2 (ปรับปรงุ 2561)เร่อื ง สินคา้ คงเหลือ สินค้าคงเหลือ หมายถึง สินทรพั ย์ ซง่ึ มลี กั ษณะใดลักษณะหนึง่ ดังตอ่ ไปน้ี 1. ถอื ไวเ้ พื่อขาย ตามลกั ษณะการประกอบธุรกิจ ตามปกติของกิจการ 2. อยใู่ นระหว่างกระบวนการผลติ เพอ่ื ใหเ้ ป็นสนิ คา้ สาเรจ็ รปู เพื่อขายหรอื 3. อย่ใู นรปู ของวตั ถุดบิ หรอื วสั ดุทีม่ ไี ว้เพ่อื ใชใ้ นกระบวนการผลิตสินคา้ หรอื ให้บริการ

ดงั นั้น สนิ ค้าคงเหลือของกิจการซื้อขายสินคา้ คอื สนิ ค้าสาเร็จรปู สว่ นสินค้าคงเหลอื ของกิจการอุตสาหกรรม ประกอบด้วย 1. สนิ คา้ สาเรจ็ รปู คงเหลือ (Finished Goods) 2. งานระหว่างทาคงเหลือ/สนิ คา้ ระหว่างผลติ คงเหลือ (Work-in-Process Inventory /Goods in Process Inventory) 3. วัตถุดิบคงเหลือ (Material Inventory) 4. วัสดุโรงงาน (Factory Supplies)

การวัดมลู ค่าและการคานวณต้นทุนสินคา้ คงเหลอื การวัดมูลค่าและการคานวณต้นทุนสนิ คา้ คงเหลอื ตามมาตรฐานการบญั ชี เรอื่ ง สินค้าคงเหลือกาหนดไวด้ งั นี้ มูลค่าสุทธิท่ีจะได้รับ หมายถึง ราคาโดยประมาณที่คาดว่าจะขายได้ตามลักษณะการประกอบ ธุรกิจตามปกติ หักด้วยประมาณการต้นทุน ในการผลิตสินค้านั้นให้เสร็จ และต้นทุนที่ จาเป็นตอ้ งจ่ายไปเพ่อื ใหข้ ายสินคา้ นนั้ ได้ Scienc e Tech nol o g y Engin eer in g Ar ts M a t hem a tics



จากมาตรฐานการบญั ชีข้างต้น สรุปไดว้ ่า การวัดมูลค่าสินค้าคงเหลือต้องวัดด้วยราคาทุนหรือมูลค่า สุทธิที่จะได้รับ แล้วแต่มูลค่าใดจะต่ากว่า ดังนั้นกิจการจะต้องคานวณต้นทุนสินค้าคงเหลือด้วยราคาทุน ซ่ึงมี หลายวิธี เช่น วิธีต้นทุนมาตรฐาน วิธีราคาขายปลีก วิธีราคาเจาะจง วิธีเข้าก่อน-ออกก่อน วิธีถัวเฉล่ียถ่วง นา้ หนกั และคานวณมลู ค่าสทุ ธิทีจ่ ะได้รับ จากน้ันนาไปเปรียบเทียบกนั และใชม้ ูลค่าทต่ี ่ากวา่ การคานวณต้นทุนสินค้าคงเหลือมีหลายวิธี ดังท่ีได้กล่าวมาแล้ว แต่ในวิชาการบัญชีอุตสาหกรรมน้ี จะนาเสนอเพียง 3 วิธี ส่วนการคานวณต้นทุนสินค้าคงเหลือวิธีอ่ืน การคานวณมูลค่าสุทธิที่จะได้รับ รวมทั้ง การบนั ทึกรายการปรบั ปรงุ สินค้าคงเหลือเพ่อื ปรับเข้าสู่มลู ค่าสุทธทิ ่ีจะได้รับ จะไดศ้ ึกษาในระดบั สงู ต่อไป

1. วิธีราคาเจาะจง (Specific Identification Method) วิธีน้ี เหมาะสาหรับสินค้าที่มีปริมาณไม่มาก และไม่ อาจสับเปลี่ยนกันได้ หรือเป็นสินค้าที่ผลิตข้ึนและแยกต่างหากไว้สาหรับโครงการหน่ึงโครงการใดโดยเฉพาะ การ เลือกใช้วิธีน้ีทาให้ทราบราคาทุนท่ีแท้จริงของสินค้าแต่ละรายการ เน่ืองจากการนาสินค้าไปใช้จะเป็นลักษณะท่ี สินค้าท่ีทราบต้นทุนอยา่ งชัดเจน 2. วิธีเข้าก่อน-ออกก่อน (First- In, First-Out Method/FIFO) วิธีน้ีเหมาะสาหรับสินค้าที่มีปริมาณมาก หรือ สินค้าท่ีมีลักษณะการนาไปใช้ในลักษณะคล้ายคลึงกันหรือใกล้เคียงกันหรือสับเปล่ียนกันได้การเลือกใช้วิธีน้ีทาให้ ทราบราคาทุนที่ใกล้เคียงกับความเป็นจริงในปัจจุบัน เนื่องจากการนาสินค้าไปใช้จะเป็นลักษณะที่สินค้าที่ซ้ือเข้า มากอ่ นจะถกู นาไปใช้กอ่ น ดังนน้ั สินคา้ คงเหลือจะเป็นสนิ คา้ ทซ่ี ้ือมาคร้ังหลงั ๆ 3. วิธีต้นทุนถัวเฉล่ียถ่วงน้าหนัก (Weighted Average Method) วิธีน้ีเหมาะสาหรับสินค้าท่ีมีปริมาณมาก หรือสินค้าท่ีมีลักษณะการนาไปใช้ในลักษณะคล้ายคลึงกันหรือใกล้เคียงกันหรือสับเปล่ียนกันได้คล้ายกับวิธีเข้า ก่อน-ออกก่อน การเลือกใช้วิธีนี้ทาให้ทราบราคาทุนถัวเฉล่ีย ราคาทุนจะสูงหรือต่า ข้ึนอยู่กับต้นทุนการซื้อหรือ การผลิตในแต่ละคร้ัง วิธีนี้ใช้กับกิจการท่ีใช้วิธีบัญชีสินค้าคงเหลือแบบส้ินงวดส่วนกิจการที่ใช้วิธีบัญชีสินค้า คงเหลอื แบบตอ่ เนื่องจะใช้วธิ ตี ้นทนุ ถัวเฉลย่ี เคลอ่ื นไหว (Moving Average Method)

วธิ ีต้นทุนถวั เฉล่ียถ่วงน้าหนัก จะคานวณต้นทุนถัวเฉลี่ยต่อหน่วย โดยนาต้นทุนของสินค้าที่มีไว้เพื่อขาย หารดว้ ยจานวนหนว่ ยทม่ี ไี ว้เพอ่ื ขาย ซึ่งจะคานวณเม่อื ส้ินรอบระยะเวลาบัญชี ส่วนวธิ ตี น้ ทนุ ถัวเฉลยี่ เคลือ่ นไหว จะคานวณต้นทุนถัวเฉล่ยี ตลอดเวลาและทุกครั้งท่ีมกี ารซื้อสินค้าเข้ามา กจ็ ะนาสนิ คา้ ทซี่ ้อื เข้ามาใหม่ไปถวั เฉลย่ี กับสินคา้ คงเหลือ ดังนั้นวิธนี จ้ี ะยุ่งยากกว่าวิธีอื่น อย่างไรก็ตามวิธีต้นทุนถัว เฉลี่ยถ่วงน้าหนักเหมาะกับกิจการที่ซ้ือวัตถุดิบมาเพื่อผลิต เพราะต้นทุนสินค้าจะถูกนามาเฉลี่ยซึ่งจะแสดงต้นทุน โดยรวมของสนิ คา้ ทผ่ี ลติ ข้ึนได้ดกี ว่าวิธอี ื่น การเลือกใช้วิธีคานวณต้นทุนสินค้าคงเหลือได้อย่างเหมาะสม จะทาให้การบริหารจัดการสินค้ามี ประสิทธิภาพ ลดค่าใช้จ่าย และยังทาให้งบการเงินแสดงยอดที่ถูกต้อง หากมีปัญหาใด ผู้บริหารก็สามารถ แกป้ ัญหาไดอ้ ยา่ งมีประสิทธภิ าพและทนั ทว่ งที กิจการต้องใช้วธิ ีการคานวณมูลค่าดว้ ยวธิ ีการเดยี วกัน สาหรบั สินค้าคงเหลือทุกชนิดที่มีลักษณะและการ ใช้คล้ายคลึงกัน สาหรับสินค้าคงเหลือท่ีมีลักษณะและการใช้ต่างกัน อาจใช้วิธีคานวณต้นทุนที่ต่างกันไปได้หาก เหมาะสม



ให้ทา คานวณต้นทุนวัตถุดิบคงเหลือ (สาหรับกิจการที่ใช้วิธีบัญชีสินค้าคงเหลือแบบส้ินงวดและวิธีบัญชีสินค้า คงเหลือแบบต่อเน่อื ง) 1. วิธรี าคาเจาะจง (Specific Identification Method) รายละเอียดเก่ียวกบั วตั ถดุ บิ คงเหลอื มดี ังน้ี ยอดยกมา จาานวน 1 ชิ้น ซื้อครัง้ ท่ี 1 จาานวน 2 ชน้ิ ซื้อครั้งท่ี 2 จาานวน 4 ช้นิ ซื้อคร้ังท่ี 3 จาานวน 1 ช้ิน 2. วธิ เี ข้ากอ่ น-ออกก่อน (First- In, First-Out Method) 3. วิธีต้นทุนถัวเฉลี่ยถ่วงน้าหนัก (Weighted Average Method) และวิธีถัวเฉล่ียเคล่ือนไหว (Moving Average Method)

1. วิธีราคาเจาะจง (Specific Identification Method) วิธีบัญชสี นิ คา้ คงเหลือแบบสิน้ งวดและวิธีบญั ชสี ินค้าคงเหลอื แบบต่อเนอื่ งจะไดผ้ ลลพั ธ์เทา่ กัน ต้นทนุ วัตถุดิบคงเหลือ คานวณได้ดังนี้ ยอดยกมา จานวน 1 ช้ินๆ ละ 900 บาท = 900 X 1 = 900 บาท ซื้อครง้ั ที่ 1 จานวน 2 ชิ้น ๆ ละ 1,000 บาท = 1,000 X 2 = 2,000 บาท ซือ้ ครั้งท่ี 2 จานวน 4 ชนิ้ ๆ ละ 950 บาท = 950 X 4 = 3,800 บาท ซ้ือครัง้ ที่ 3 จานวน 1 ชนิ้ ๆ ละ 1,100 บาท = 1,100 X 1 = 1,100 บาท 7,800 บาท

2. วธิ เี ข้าก่อน-ออกก่อน (First- In, First-Out Method) 2.1 วธิ บี ญั ชีสินคา้ คงเหลือแบบส้นิ งวด ซอ้ื คร้ังที่ 3 จานวน 5 ช้ิน ๆ ละ 1,100 บาท = 1,100 X 5 = 5,500 บาท = 2,850 บาท ซื้อคร้ังท่ี 2 จานวน 3 ช้นิ ๆ ละ 950 บาท = 950 X 3 8,350 บาท



3. วิธตี ้นทุนถวั เฉลย่ี ถ่วงน้าหนกั (Weighted Average Method) 3.1 วิธบี ญั ชสี ินค้าคงเหลือแบบสน้ิ งวด ยอดยกมา จานวน 10 ชนิ้ ๆ ละ 900 บาท = 900 X 10 = 9,000 บาท = 20,000 บาท ซอ้ื ครั้งท่ี 1 จานวน 20 ช้นิ ๆ ละ 1,000 บาท = 1,000 X 20 = 14,250 บาท = 5,500 บาท ซ้ือครั้งท่ี 2 จานวน 15 ชิน้ ๆ ละ 950 บาท = 950 X 15 48,750 บาท ซ้ือครั้งที่ 3 จานวน 5 ช้นิ ๆ ละ 1,100 บาท = 1,100 X 5



กิจการที่ใช้วิธีบัญชีสินค้าคงเหลือแบบสิ้นงวด จะทาการตรวจนับวัตถุดิบ และคานวณ ต้นทุนในวันส้ินงวดบัญชี เพ่ือจะได้ทราบมูลค่าของวัตถุดิบคงเหลือปลายงวด ตามวิธีต่างๆ ที่กล่าว มาแล้วส่วนกิจการที่ใช้วิธีบัญชีสินค้าคงเหลือแบบต่อเนื่อง จะทราบยอดคงเหลือของวัตถุดิบจาก บญั ชวี ัตถดุ ิบแต่ก็มีการตรวจนับและคานวณต้นทุน เชน่ เดียวกัน แต่จะทา ณ วันท่ีมีการเบิกวัตถุดิบ ไปใช้ กลา่ วคอื กิจการต้องบันทกึ มูลคา่ ของวตั ถดุ บิ ณ วนั เบิกไปใช้

การแสดงรายการสนิ คา้ คงเหลอื ของกจิ การอตุ สาหกรรมในงบการเงิน สนิ ค้าคงเหลอื ไม่วา่ จะเป็นของกิจการประเภทใด ถือเปน็ สนิ ทรัพย์หมุนเวยี น (Current Assets) สาหรบั กิจการผลิต สนิ ค้าคงเหลือ จะแสดงในงบตา่ งๆ ดังนี้

การจ่ายชาระหน้ีค่าวัตถดุ บิ ในกรณที กี่ จิ การซอ้ื วัตถุดิบเปน็ เงนิ เช่อื แผนกบญั ชีและการเงินจะต้องพจิ ารณาเงือ่ นไขหรอื ขอ้ ตกลง ในการซ้ือวตั ถดุ ิบ เชน่ กาหนเวลาชาระหนี้ ส่วนลดรับ (ถ้าม)ี ทงั้ นีเ้ พือ่ ประโยชนส์ งู สุดของกิจการ โดยปกติผู้ขายจะส่งใบขอเรียกเก็บเงิน (ใบวางบิล) มาให้กิจการ เม่ือแผนกบัญชีและการเงินได้รับ แล้ว จะต้องตรวจสอบเอกสารท่ีเก่ียวข้องท้ังหมด เช่น ใบสั่งซื้อ ใบรายงานการรับของใบกากับสินค้าหรือ ใบกากับภาษี เป็นต้น และพึงระมัดระวังในกรณีท่ีกิจการส่งคืนวัตถุดิบหรือขอส่วนลดกรณีวัตถุดิบชารุด หรือไมต่ รงตามทส่ี ัง่ ซื้อ

การบันทกึ รายการเกี่ยวกบั วตั ถดุ ิบวธิ ีบญั ชีสินคา้ คงเหลือแบบส้ินงวดแลแบบต่อเน่อื ง การบนั ทึกรายการเกยี่ วกบั วตั ถดุ บิ คงเหลอื เหมอื นกับการบนั ทึกรายการเกี่ยวกับสนิ คา้ คงเหลือ ของกิจการซอ้ื ขายสนิ คา้ ซงึ่ มี 2 วิธี คอื 1. วิธีบัญชสี นิ คา้ คงเหลือแบบสนิ้ งวด (Periodic Inventory Method) 2. วิธีบญั ชีสินค้าคงเหลือแบบตอ่ เนื่อง (Perpetual Inventory Method)

การบนั ทกึ รายการเกยี่ วกับวตั ถุดิบวิธีบญั ชีสินค้าคงเหลอื แบบส้นิ งวด วิธีน้ีกิจการจะบันทึกรายการเก่ียวกับวัตถุดิบ ในบัญชีที่เกี่ยวข้อง เช่น ซ้ือวัตถุดิบ ค่าขนส่งเข้า ส่งคืนวัตถุดิบ ส่วนลดรับ การบันทึกรายการเก่ียวกับวัตถุดิบแยกออกจากกัน ทาให้กิจการไม่ ทราบยอดคงเหลือของวัตถุดิบ ดังน้ันเม่ือถึงวันสิ้นงวดบัญชีกิจการจะต้องตรวจนับ วัตถุดิบคงเหลือและคานวณต้นทุนวัตถุดิบคงเหลือ ตามวิธีท่ีกิจการเลือกใช้ ตามมาตรฐานการ บัญชี ขอ้ ดขี องวิธนี ค้ี อื ประหยัดเวลาในการบนั ทกึ บญั ชี ขอ้ เสยี คอื กจิ การจะไม่ทราบยอดคงเหลือ ของวัตถุดิบ ณ เวลาใดเวลาหนึ่งการบันทึกรายการแบ่งออกเป็น 2 กรณีคือกรณีกิจการไม่จด ทะเบียนเขา้ สรู่ ะบบภาษีมลู คา่ เพิ่มและกรณีกจิ การจดทะเบียนเข้าสู่ระบบภาษีมลู ค่าเพ่ิม

การบนั ทึกรายการเก่ยี วกบั วตั ถดุ บิ วธิ บี ญั ชีสนิ คา้ คงเหลอื แบบส้นิ งวด

การบนั ทึกรายการเกย่ี วกบั วตั ถดุ บิ วธิ บี ญั ชีสนิ คา้ คงเหลอื แบบส้นิ งวด





การคานวณวัตถดุ ิบใชไ้ ปในการผลิต-วธิ บี ญั ชีสินค้าคงเหลือแบบสิ้นงวด การคานวณวัตถดุ บิ ใชไ้ ปในการผลิต คานวณไดด้ ังนี้



การบันทึกรายการเกย่ี วกบั วตั ถุดบิ วิธบี ญั ชีสนิ ค้าคงเหลอื แบบตอ่ เนอื่ ง วิธีนกี้ ิจการจะบนั ทึกรายการเกย่ี วกบั วตั ถุดบิ ในบญั ชีวัตถดุ บิ เช่น ซื้อวัตถุดิบ ค่าขนส่งเข้าส่งคืน วัตถดุ บิ ส่วนลดรบั การเบิกวัตถดุ ิบไปใชใ้ นการผลิตหรือการรับคืนวัตถุดิบท่ีเหลือจากการผลิต ดังน้ันบัญชี วตั ถุดิบจะแสดงรายการเคล่ือนไหวของวัตถดุ ิบตลอดเวลา ขอ้ ดขี องวิธีนี้คือทาให้กิจการทราบยอดคงเหลือ ของวัตถุดิบ ณ วันใดวันหน่ึง ข้อเสียคือ เสียเวลาในการบันทึกบัญชี การบันทึกรายการแบ่งออกเป็น 2 กรณี คือ กรณีกิจการไม่จดทะเบียนเข้าสู่ระบบภาษีมูลค่าเพิ่ม และกรณีกิจการจดทะเบียนเข้าสู่ระบบ ภาษมี ูลคา่ เพิ่ม

การบนั ทึกรายการเก่ยี วกบั วัตถดุ บิ วิธบี ญั ชสี ินคา้ คงเหลอื แบบต่อเน่อื ง







บัตรวตั ถดุ ิบ บัตรวัตถุดิบ (Stock Card) เป็นบัตรท่ีใช้บันทึกรายละเอียดเก่ียวกับ วัตถุดิบ คือการรับและจ่ายวัตถุดิบ โดยแสดงรายละเอียดการ เปลี่ยนแปลงอย่างต่อเน่ืองตลอดเวลาท้ังในส่วนของปริมาณการ รับเข้า ปริมาณการเบิกใช้เข้างานแต่ละงาน และปริมาณของวัตถุดิบ ท่ีคงเหลืออยู่ในแต่ละช่วงเวลาบัตรวัตถุดิบ 1 บัตร ใช้กับวัตถุดิบ 1 ชนิด ตวั อย่างรปู แบบบัตรวัตถดุ ิบ

ตวั อย่างรปู แบบบตั รวัตถดุ บิ

ในการบันทึกบัญชีเกี่ยวกับวัตถุดิบของกิจการผลิต ไม่ว่ากิจการจะซื้อวัตถุดิบชนิดใด ปกติจะบันทึกรวมอยู่ในบัญชีเดียวกัน ดังนั้น บัตรวัตถุดิบจึงเปรียบเสมือนบัญชีแยกประเภทย่อย ของบญั ชซี อ้ื วัตถุดบิ หรอื บญั ชวี ัตถุดิบ ดงั ตัวอยา่ ง

1. บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวันท่วั ไป

2. ผา่ นรายการจากสมุดรายวนั ทั่วไปไปบญั ชแี ยกประเภทท่วั ไป (เฉพาะบญั ชีวตั ถดุ บิ )