AYT ORBİTAL DERS ANLATIM MODÜLLERİ

1. Modül Orbital A. ATOMUN KUANTUM MODELİ 4 3. Periyodik Özellikler 40 Ders Anlatım Modülleri 1. Bohr Atom Modeli 4 TEST 10 42 2. Modern Atom Modeli TEST 11 47 AYT 5 TEST 12 52 ve Orbital Kavramı TEST 13 53 Editör D. ELEMENTLERİ TANIYALIM 54 Prof. Dr. Serkan YAVUZ TEST 1 7 1. Elementlerin Sınıflandırılması 54 3. Kuantum Sayıları 8 2. Elementlerin Periyodik Sistemdeki ISBN 56 978-605-06549-3-6 TEST 2 12 Konumu ve Özellikleri 60 TEST 14 Kapak Tasarımı TEST 3 13 E. YÜKSELTGENME 62 Orbital Yayınları Grafik Birimi 4. Orbital Türleri 14 64 5. Çok Elektronlu Atomlarda Orbitallerin BASAMAKLARI 65 Dizgi - Mizanpaj 16 TEST 15 66 Orbital Yayınları Dizgi Birimi Enerji Seviyeleri TEST 16 67 TEST 17 68 Basım Yeri TEST 4 18 TEST 18 69 ???????? TEST 19 70 (0312) ??? ?? ?? TEST 5 19 TEST 20 71 TEST 21 B. ELEKTRON DİZİLİMLERİ 20 TEST 22 TEST 6 26 TEST 7 31 TEST 8 35 C. PERİYODİK SİSTEM 36 1. Periyodik Sistemin Genel Özellikleri 36 2. Bir Elementin Periyodik Sistemdeki 37 Yerinin Belirlenmesi TEST 9 39 Bu kitap, 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre; tamamının/bir kısmının elektronik, mekanik ya da her hangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılmaz, yayımlanamaz ve depolanamaz. Her hakkı saklıdır ve Orbital Yayınlarına aittir. rstmrdm−150322−3B

Modern Atom Teorisi ATOM MODELLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ John Joseph John Ernest Niels Erwin Dalton Thomson Rutherford Bohr Schrödinger 1803 1897 1913 1911 1926 2 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri

Modern Atom Teorisi 1803 1897 1911 DALTON ATOM MODELİ THOMSON ATOM MODELİ RUTHERFORD ATOM MODELİ 1803 yılında John Dalton deneysel 1897 yılında J. J. Thomson, Crookes 1911 yılında Rutherford yaptığı altın sonuçlara dayanan ilk bilimsel atom Tüpü adı verilen bir düzenek yardı- levha deneyi sonucunda, atom mer- modelini önermiştir. mıyla atom içerisinde bulunan negatif kezinde küçük bir hacimde yer alan yüklü parçacıkların yani elektronların çekirdeği keşfetmiştir. Ayrıca atomun • Elementlerin en küçük yapı taşları varlığını kanıtlamıştır. büyük bir kısmının boşluktan oluştu- atomlardır. ğunu ve bu boşlukta elektronların yer • Atomlar nötr oldukları için, negatif aldığını ifade etmiştir. • Atomlar içi dolu kürelerdir. yükleri dengeleyecek kadar pozitif yük içerirler. • Atomdaki (+) yükler çok küçük bir • Atomlar daha küçük parçalara hacimde toplanmıştır. bölünemezler. • Atomun ana yapısı pozitif yüklü taneciklerden meydana gelmiştir. • Her atomun çekirdeğindeki (+) • Bir elementin tüm atomları aynıdır. yük sayısı farklıdır. • Atomun kütlesini pozitif yükler • Farklı elementlerin atomları farklı oluşturur. Rutherford atom modelinin hatalı kütlelere sahiptir. ve eksik yönleri • Negatif yükler, pozitif yüklerin • Bileşikler, farklı cins atomların be- içerisinde homojen olarak dağıl- • Çekirdekli atom modeline göre, lirli oranlarda birleşmesi ile oluşur. mıştır. elektronlar çekirdeğin çevresinde gelişi güzel dağılmıştır. Dalton atom modelinin hatalı ve • Thomson atom modeli, üzümlü eksik yönleri kek modeli olarak da bilinir. • Elektron hareketleri hakkında bilgi vermez. • Atomlar boşluklu yapıda olup, içi Thomson atom modelinin hatalı ve dolu küreler değildir. eksik yönleri • Elektriklenme ve radyoaktif olay- • Proton ve elektronlar atom içeri- larda atomların parçalanabildiği sinde gelişi güzel dağılmamıştır. anlaşılmıştır. • Nötronlardan bahsetmemiştir. • Bir elementin tüm atomları aynı kütlede olmak zorunda değildir. Aynı elementin izotoplarının küt- leleri farklıdır. Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 3

Modern Atom Teorisi 1. Bohr Atom Modeli Bohr Atom Modeli ➽➽ 1913 yılında Niels Bohr, Rutherford atom modelinde özellikle elektron hareketleri ile ilgili Enerji seviyeleri arasındaki fark- tan daha az veya daha fazla ener- açıklanamayan konuları ele alarak yeni bir atom modeli geliştirmiştir. ji ile elektronlar uyarılamaz. Bohr atom modeline göre; ÊÊ Elektronlar çekirdek etrafında yörünge ya da enerji düzeyi denilen katmanlarda bulunur. ÊÊ Katmanlar içten dışa doğru 1, 2, 3, …, n şeklinde numaralandırılır veya içten dışa doğru K, L, M, N… harfleri ile tanımlanır. ÊÊ Elektronlar yörüngeler arasında bulunamazlar. ÊÊ Yörüngelerin enerjisi, çekirdekten dışarı doğru gidildikçe artar. Temel Hal ve Uyarılmış Hal ÊÊ Elektronlar çekirdeğe en yakın katmanları tercih ederler. Bu durumda en düşük enerjili ve kararlı halde bulunurlar. Her atomun en kararlı haline temel hal denir. ÊÊ Elektronlar enerji alarak üst enerji seviyelerine çıkabilir. Bu hale uyarılmış hal denir. Uya- rılmış hal, kararsız ve yüksek enerjilidir. Uyarılan elektronlar aldıkları enerjiyi etrafa vere- rek temel hale geri döner. Işın Absorpsiyon Emisyon Işın He2 Atomu He2 Atomu He2 Atomu Atomların, ışınları soğurmalarına Temel Hal absorpsiyon, ışınları yaymalarına Temel Hal Uyarılmış Hal ise emisyon denir. ÖRNEK 1 ÖRNEK 2 Bohr atom modeline göre, Bohr atom modeline göre aşağıdaki yörüngeler arası elekt- ron geçişlerinden hangisi emisyona (yayılma) örnek olarak I. Elektronlar çekirdekten belirli bir uzaklıkta hareket eder. gösterilebilir? II. Çekirdekten uzaklaştıkça yörüngelerin enerjisi azalır. III. Bir atomda yörüngeler, çekirdeğe yakından uzağa doğru A) K’dan L’ye B) M’den N’ye C) K’dan M’ye n = 1, 2 ,3… gibi tam sayılarla ifade edilir. D) N’den M’ye E) L’den M’ye yargılarından hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) I ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 4 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 12 DD

Sürekli Spektrum Modern Atom Teorisi Hidrojen Emisyon Spektrumu Hidrojen Absorpsiyon Spektrumu Bohr Atom Modelinin Hatalı ve Eksik Yönleri Her bir atomun emisyon spektru- ÊÊ Yalnızca 1H, 2He+, 3Li2+ gibi tek elektronlu sistemlerin spektrumlarını açıklayabilmiştir. mu birbirinden farklıdır. Bu ne- denle spektrumlar atomlar için Ancak Bohr atom modeli, çok elektronlu taneciklerin (atom ve iyonların) spektrumlarını ayırt edici bir özelliktir. açıklamakta yetersiz kalmıştır. ÊÊ Elektronların çizgisel yörüngelerde döndüğü öngörülmüştür. Günümüzde elektronların orbital adı verilen üç boyutlu hacimsel bölgelerde bulunduğu kabul edilmektedir. Modern Atom Modeli ve Orbital Kavramını Ortaya Çıkaran Önemli Gelişmeler ÊÊ 1924 yılında Louis De Broglie, elektronların dalga özelliği gösterdiğini belirtmiştir. ÊÊ 1927 yılında Werner Heisenberg, elektronun konumunun ve hızının aynı anda belirlene- meyeceğini öne sürmüştür (Heisenberg Belirsizlik İlkesi). ÊÊ 1926 yılında Erwin Schrödinger, elektron gibi küçük taneciklerin enerjilerini ve genel dav- ranışını açıklayan matematiksel bir denklem geliştirmiştir (Schrödinger Dalga Denklemi). Schrödinger denkleminin çözümlenmesi sonucunda elektronların bulunma olasılıklarını gösteren bölgeler ortaya çıkmıştır. Sonuç ÊÊ Bohr atom modelinde önerildiği gibi elektronların çekirdek etrafında dairesel yörüngelerde dolandığı düşüncesi elektronun dalga özelliği göstermesi ile uyumlu değildir. ÊÊ Ancak elektronların çekirdek etrafında bulunma olasılığının olduğu üç boyutlu bölgeler- den bahsedilebilir. Bohr atom modelinin deney ve gözlemlerden elde edilen bulguları açıklamadaki sınırlılıkla- rı nedeniyle modern atom teorisi (kuantum atom modeli) ortaya atılmıştır. ÖRNEK 3 ÖRNEK 4 I. Çok elektronlu taneciklerin spektrumlarını açıklayamaması I. Erwin Schrödinger II. Werner Heisenberg II. Elektronun sabit bir yörüngede sabit bir hızla hareket eder- III. Louis de Broglie ken enerji kaybederek çekirdeğe neden düşmediğini açıkla- yamaması Yukarıdaki bilim insanlarından hangileri modern atom teo- risinin gelişimine katkı sağlamıştır? III. Uyarılmış bir atomun temel hale dönerken ışıma yapması Yukarıda verilenlerden hangileri Bohr atom modelinin ye- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II tersizliklerindendir? D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 34 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 5 CE

Modern Atom Teorisi 2. Modern Atom Modeli ve Orbital Kavramı ÊÊ Elektronların kütlesi çok küçük, hızı çok büyük olduğundan hızı ve yeri aynı anda bilinemez. ÊÊ Modern atom modeline göre, elektronların çekirdek etrafında bulunma ihtimalinin yüksek olduğu bölgelere orbital (elektron bulutu) adı verilir. ÊÊ Orbitallerde elektronların yerleri net sınırlar ile çizilemez. Elektronlar orbitallerin herhangi bir yerinde bulunabilir. ÊÊ Çekirdeğe yakın elektronların potansiyel enerjileri düşük, hızları yüksektir. YÖRÜNGE ORBİTAL sp d Modern Atom Modeli RR Elektronların izlediği varsayılan dairesel RR Elektronların bulunma olasılığının yük- (Bulut Modeli) yollardır. sek olduğu hacimsel bölgelerdir. Orbitaller, alt enerji düzeyi ya da RR Elektronların dairesel hareketlerini temsil RR Elektronların üç boyutlu hareketlerini alt kabuk şeklinde de ifade edile- ederler. temsil ederler. bilir. RR Her yörünge bir enerji düzeyi ile temsil RR Farklı enerji düzeylerinde farklı orbitaller edilir. bulunabilir. RR Her yörüngede belli sayıda elektron RR Bir orbitalde en fazla 2 elektron buluna- bulunabilir. bilir. RR Çizgisel daireler şeklindedirler. RR Farklı şekillere sahip olabilirler. ÖRNEK 5 ÖRNEK 6 Modern atom modeli ile ilgili, Orbital kavramı ile ilgili, I. Elektronların orbital içindeki yerleri, net sınırlarla belirlenmiştir. I. Bulut modeli olarak da adlandırılır. II. Farklı enerji ve şekillere sahip olabilirler. II. Elektronlar dairesel yörüngelerde bulunur. III. Elektronun hareket ettiği varsayılan çizgisel yörüngelerdir. III. Çekirdeğe yakın olan elektronların potansiyel enerjileri dü- yargılarından hangileri doğrudur? şüktür. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 6 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 56 BB

1. Bohr atom modeli ile ilgili, Orbital Yayınları Bohr Atom Modeli ve Modern Atom Modeli I. Atom, çok küçük hacimli bir çekirdek ve etrafında daire- 3. Bir elektronun konumunun ve hızının aynı anda belirlene- sel yörüngelerde dönmekte olan elektronlardan oluşur. meyeceği, \"belirsizlik ilkesi\" olarak tanımlanır. II. Hidrojen atomu ve tek elektronlu katyonların görünür böl- Belirsizlik ilkesini ortaya koyan bilim insanı aşağıdaki- ge spektrumlarını açıklar. lerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) De Broglie I II. Pozitif yüklü çekirdek içerisinde elektronlar rastgele da- B) Schrödinger ğılmıştır. C) J. C. Maxwell D) Heisenberg yargılarından hangileri doğrudur? E) Albert Einstein A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III Orbital Yayınları 4. Bohr atom modeline göre M kabuğunda bulunan bir elektron ile ilgili, 2. A I. 3. yörüngede bulunur. II. Enerjisi N kabuğunda bulunan elektrondan daha fazladır. III. 2. yörüngeye geçerken dışarı ışın yayar. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III B Orbital Yayınları 5. Bohr atom modeli aşağıdaki taneciklerden hangisinin emisyon spektrumunu açıklayamaz? Hidrojen atomunda katmanlar arasında elektron geçişleri yukarıda gösterilmiştir. A) 5B4+ B) 4Be3+ C) 3Li2+ Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? D) 2He E) 1H A) A durumunda atom dışarıdan enerji alır. B) B durumunda atom ışıma yapar. C) A durumunda atom uyarılmış hale, B durumunda ise temel hale dönüşür. D) A durumuna absorbsiyon (soğurma), B durumuna emisyon (ışıma) adı verilir. E) Atom A durumunda kararlı, B durumunda kararsız konuma geçer. 12345 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 7 CEDBD

Modern Atom Teorisi 3. Kuantum Sayıları Schrödinger’e göre; n, ℓ ve mℓ Kuantum sayıları, bir atomun sahip olduğu elektronları ve elektronların bulundukları varsayı- kuantum numaralarından oluşan lan orbitalleri tanımlamak için kullanılır. 4 farklı kuantum sayısı bulunur. kuantum seti bir orbitali tanımlar. Kuantum sayıları n, ℓ, mℓ ve ms kuantum numara- n Baş Kuantum Sayısı ℓ Açısal Momentum Kuantum Sayısı larından oluşan bir kuantum seti mℓ Manyetik Kuantum Sayısı ise herhangi bir orbitalde bulunan ms Spin Kuantum Sayısı bir elektronu tanımlar. a. Baş Kuantum Sayısı (n) Baş kuantum sayısı (n) birincil kuantum sayısı olarak da bilinir. ÊÊ Yörünge sayısı veya elektronun bulunduğu enerji düzeyini gösterir. ÊÊ Elektronların çekirdeğe olan ortalama uzaklığını belirler. n : Yörünge sayısı ÊÊ n = 1, 2, 3, 4.. gibi pozitif tam sayılı değerler alır. n2 : Yörüngede bulunan orbital ÊÊ Baş kuantum sayısının değeri büyüdükçe elektronun enerjisi artar ve çekirdekten uzaklaşır. sayısını verir. Katman Baş Kuantum Sayısı N 2n2 : Yörüngede bulunan elektron K n=1 M L n=2 L sayısını verir. K Çekirdek M n=3 n=1 n=2 n=3 N n=4 n=4 ÖRNEK 7 ÖRNEK 8 Schrödinger bir atom orbitalini tanımlamak için, Baş kuantum sayısı (n) ile ilgili, I. Baş kuantum sayısı I. Temel enerji düzeyini belirtir ve sıfırdan büyük tam sayılı II. Açısal momentum kuantum sayısı değerler alır. III. Spin kuantum sayısı IV. Manyetik kuantum sayısı II. 3. enerji düzeyinde en fazla 9 elektron bulunabilir. III. 2. enerji düzeyinde bulunabilecek toplam elektron sayısı en kuantum sayılarından hangilerini kullanmıştır? fazla 18’dir. A) Yalnız I B) I ve II C) I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur? D) I, II ve IV E) II, III ve IV A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 8 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 78 DA

Modern Atom Teorisi Açısal momentum kuantum sayısı b. Açısal Momentum Kuantum Sayısı (ℓ) ÊÊ Orbitalin türünü (şeklini) belirtir. (l) ikincil veya yan kuantum sa- ÊÊ Bir enerji düzeyinde hangi orbital türlerinin (alt kabukların) olduğunu gösteren kuantum yısı olarak da bilinir. sayısıdır. ÊÊ 0’dan n−1’e kadar olan tam sayı değerleri alır. n = 1 ise  = 0 değerini alır.  = 0, 1, 2 … (n−1) n = 2 ise ℓ = 0 ve  = 1 değerlerini alır. n = 3 ise  = 0,  = 1 ve  = 2 değerlerini alır. ÊÊ Her bir açısal momentum kuantum sayısı, bir orbital türüne karşılık gelir. Enerji Düzeyi Orbital Türü Açısal Momentum Orbital Türü Sembolün Anlamı n=1 1s Kuantum Sayısı n=2 =0 s sharp (keskin) n=3 2s, 2p =1 p principal (asıl) n=4 3s, 3p, 3d =2 d diffuse (yayılmış) 4s, 4p, 4d, 4f =3 f fundamental (temel) ÊÊ Her bir enerji düzeyinde, açısal momentum kuantum sayısı kadar alt enerji düzeyi (orbital türü) bulunur. Örneğin, n = 2 ise  = 0 ve  = 1 olacağından bu enerji düzeyinde iki alt enerji düzeyi (s ve p orbitalleri) bulunur. ÖRNEK 9 ÖRNEK 10 Baş kuantum sayısı (n) 3 ve açısal momentum kuantum sa- Bir atoma ait 3. enerji düzeyi ile ilgili, yısı () 1 olan orbital aşağıdakilerden hangisidir? I. Baş kuantum sayısı n = 3’tür. A) 3s B) 3p C) 3d II. Açısal momentum kuantum sayısı () 0, 1 veya 2 değerlerini D) 4f E) 4d alabilir. III. s, p, d ve f orbitallerini içerir. ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ yargılarından hangilerinde doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) I ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 9 10 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 9 BC

Modern Atom Teorisi c. Manyetik Kuantum Sayısı (mℓ) m = 2 + 1 formülü m’nin ÊÊ Orbitallerin uzaydaki yönelmesini gösterir. ÊÊ Bir orbital türünün manyetik alanda kaç alt orbitale ayrıldığını gösteren kuantum sayısıdır. hangi değeri aldığını bulmaya ya- ÊÊ mℓ, sıfır da dâhil olmak üzere − ile + arasındaki bütün tam sayı değerlerini alabilir. rayan bir formül değildir. Bu for- mül yardımıyla yalnızca bir enerji mℓ = −,…,0,… + düzeyinde bulunabilecek kaç çeşit orbital türü olduğu belirlenebilir. ÊÊ Verilen herhangi bir  değeri için mℓ, 2ℓ + 1 tane farklı değer alabilir. ℓ = 0 ise mℓ , 2 + 1 = 2.0 + 1 = 1 tane değer alır. (mℓ = 0) ℓ = 1 ise mℓ , 2 + 1 = 2.1 + 1 = 3 farklı değer alır. (mℓ = −1, 0, +1) ℓ = 2 ise mℓ , 2 + 1 = 2.2 + 1 = 5 farklı değer alır. (mℓ = −2, −1, 0, +1, +2) ℓ = 3 ise mℓ , 2 + 1 = 2.3 + 1 = 7 farklı değer alır. (mℓ = −3,−2, −1, 0, +1, +2,+3) s orbitali (1 alt orbital) p orbitali (3 alt orbital) d orbitali (5 alt orbital)  mℓ m m m s0 0 +1 +2 p1 −1, 0, +1 +1 d2 −2, −1, 0, +1, +2 0 00 f 3 −3, −2, −1, 0, +1, +2, +3 s orbitali -1 -1 p orbitali -2 d orbitali Manyetik Alanda Orbitallerin Yarılma Sayıları (Alt orbital sayıları) ÖRNEK 11 ÖRNEK 12 Baş kuantum sayısı (n), açısal momentum kuantum sayısı Manyetik kuantum sayısı (mℓ) ile ilgili, (ℓ) ve manyetik kuantum sayısı (mℓ) değerleri için; I. Pozitif ve negatif tamsayılı değerler alabilir. I. n = 2 ℓ = 1 mℓ = −1 II. Orbitalin uzaydaki yönelimini ifade eder. III. Manyetik kuantum sayısının sayısal değeri 2ℓ + 1 e eşittir. II. n = 1 ℓ = 0 mℓ = +1 III. n = 3 ℓ = 3 mℓ = 0 yargılarından hangileri doğrudur? yukarıda verilen değerlerden hangileri atoma ait herhangi A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II bir orbitali tanımlar? D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 10 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 11 12 AC

Modern Atom Teorisi d. Spin kuantum sayısı (ms) ➽➽ Elektronun kendi ekseni etrafında dönme hareketi spin olarak adlandırılır. ÊÊ Elektron 2 farklı spine sahip olabilir. ÊÊ Elektronun saat yönünde veya ters yönde belirli bir hızda döndüğü kabul edilir. ÊÊ Spin kuantum sayısı (ms) elektronun dönme yönünü belirtir. ÊÊ Spin kuantum sayısı + 1 veya - 1 değerlerini alabilir. 2 2 ➽➽ Schrödinger; her bir atom orbitalini tanımlamak için baş kuantum sayısını (n), açısal mo- mentum kuantum sayısını (ℓ) ve manyetik kuantum sayısını (mℓ) kullanmıştır. ÊÊ Ancak hidrojen spektrumunda açıklanamayan bazı noktaların elektronun spin adı verilen kendi etrafında dönme hareketi ile açıklanabileceği düşünülmüştür. ÊÊ 1925 yılında George Uhlenbeck ve Samuel Goudsmit tarafından ileri sürülen elektronun kendi ekseni etrafında dönme olayı, spin kuantum sayısı (ms) ile tanımlanmıştır. ÊÊ Bununla birlikte atoma ait her hangi bir elektron dört farklı kuantum numarasından oluşan Bir atomdaki spin kuantum sayısı bir kuantum seti ile tanımlanmış olur. + 1 olan tüm elektronlar aynı NS 2 dönerken, yöne - 1 değerlerini 2 alanlar ise diğer yöne döner. + 1 – 1 2 2 S N ÖRNEK 13 ÖRNEK 14 Bir atomda n = 2, ℓ = 1, mℓ = 0 ve ms = - 1 olan en fazla kaç 3p orbitali ile ilgili; 2 elektron bulunabilir? I. Baş kuantum sayısı 3’tür. A) 1 B) 2 C) 3 II. Manyetik kuantum sayısı 2’dir. D) 5 E) 6 III. Spin kuantum sayısı + 1 olan en fazla 3 elektron bulundu- 2 rabilir. ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ yargılarından hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 13 14 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 11 AC

Kuantum Sayıları 1. Açısal momentum kuantum sayısı ile ilgili, Orbital Yayınları 4. Kuantum sayılarıyla ilgili olarak, I. İkincil kuantum sayısı olarak da bilinir. I. Baş kuantum sayısının (n) değeri arttıkça elektronun po- II. ℓ ile gösterilir. tansiyel enerjisi artar. I II. Orbitallerin şekillerini belirleyen kuantum sayısıdır. yargılarından hangileri doğrudur? II. Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ), 2 olan orbitalin manyetik kuantum sayısı (mℓ) −1 olabilir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II III. Spin kuantum sayısı (ms), bir orbitalde dönüş yönleri bir- D) I ve III E) I, II ve III birinin tersi olan iki elektron bulunabileceğini belirtir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 2. Baş kuantum sayısı n = 2 olan bir elektron ile ilgili; 5. n = 4 ve ℓ = 3 kuantum sayılarına sahip bir elektronla ilgili, I. Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ) 1 ve 2 değerlerini alabilir. I. Baş kuantum sayısı 3’tür. II. Manyetik kuantum sayısı (mℓ) −2 değerini alabilir. Orbital Yayınları II. 4f orbitalinde bulunur. I II. Manyetik kuantum sayısının (ml) değeri −3 olabilir. yargılarından hangileri yanlıştır? III. Spin kuantum sayısı + 1 değerini alamaz. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 2 yargılarından hangileri yanlıştır? D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız II B) Yalnız IIl C) I ve ll D) I ve Ill E) I, ll ve lll 6. Atomdaki bir elektron aşağıda verilen kuantum sayıla- rından hangisine sahip olamaz? n ℓ mℓ ms A) 2 00 B) 2 1 −1 + 1 C) 3 2 +2 2 D) 3 3 +1 3.  En fazla 18 elektron bulundurabilen katmanda yer alır. E) 4 10 - 1  Manyetik kuantum sayısı beş farklı değer alabilir. 2 Yukarıda bilgileri verilen orbital aşağıdakilerden hangi- Orbital Yayınları + 1 sidir? 2 - 1 2 A) 2s B) 2p C) 3s D) 3p E) 3d + 1 2 12 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 123456 E E E E AD

Kuantum Sayıları 1. Baş kuantum sayısı bilinen bir elektron ile ilgili, 4. Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ) 2 olan bir orbitalin I. Spin kuantum sayısı baş kuantum sayısı aşağıdakilerden hangisi olamaz? II. Alt orbital türü III. Enerji düzeyi A) 6 B) 5 C) 4 özelliklerinden hangileri kesinlikle bilinir? Orbital Yayınları D) 3 E) 2 A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III ÖSYM SORUSU 5. Kuantum sayılarıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi yan- lıştır? 2. 2. enerji düzeyinde bulunabilecek orbital türü ve maksi- A) Baş kuantum sayısı (n) sıfırdan büyük tam sayılardır. mum alt orbital sayısı aşağıdaki seçeneklerden hangi- B) Açısal momentum kuantum sayısının (ℓ) alabileceği en sinde doğru verilmiştir? küçük sayısal değer 1’dir. C) Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ) orbital tipini verir. Orbital Türü Alt Orbital Sayısı Orbital Yayınları D) Manyetik kuantum sayısı mℓ, açısal momentum kuan- tum sayısına (ℓ) bağlı olup orbital sayısını verir. A) s 1 E) Spin kuantum sayısı (ms) + 1 ve - 1 değerlerini alır. 2 2 B) s 2 C) s, p 4 D) s, p 6 E) s, p, d 10 ÖSYM SORUSU 6. n = 4 ve mℓ = −2 kuantum sayılarına sahip bir elektronla ilgili, 3. Bir atoma ait 3s ve 3p orbitalleri için aşağıdakilerden I. Elektronun baş kuantum sayısı 4’tür. hangisi aynıdır? A) Enerjileri II. Elektron d orbitalinde bulunabilir. B) Orbital şekilleri C) Açısal momentum kuantum sayıları III. Elektron p orbitalinde bulunabilir. D) Baş kuantum sayıları E) İçerebilecekleri maksimum elektron sayıları Orbital Yayınları I V. Elektron için ms = + 1 veya - 1 olabilir. 2 2 yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I, II ve III E) I, II ve IV 123456 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 13 BCDEBE

Modern Atom Teorisi UYGULAMA 1 Aşağıdaki nötr atomların temel hal elektron dizilimlerini yaparak orbital diyagramlarını çiziniz. 9F :..................................................................................................................................................................................................... 10Ne :..................................................................................................................................................................................................... 11Na :..................................................................................................................................................................................................... 14Si :..................................................................................................................................................................................................... 15P :..................................................................................................................................................................................................... 17Cl :..................................................................................................................................................................................................... 21Sc :..................................................................................................................................................................................................... 23V :..................................................................................................................................................................................................... 26Fe :..................................................................................................................................................................................................... 33As :..................................................................................................................................................................................................... ÖRNEK 19 ÖRNEK 20 X atomunun temel hâldeki elektron dağılımında 10 tam dolu, Temel hal elektron diziliminde 8 tam dolu orbitali olan 3 yarı dolu orbitali vardır. Buna göre, X atomunun elektron atomla ilgili, sayısı kaçtır? I. Atom numarası 17’dir. A) 22 B) 23 C) 24 II. 2 tane yarı dolu orbitali vardır. D) 28 E) 30 III. Elektron dizilimi 3p5 ile sonlanır. ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ yargılarından hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 22 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 19 20 BC

Modern Atom Teorisi Atom Elektron Elektron dizilimlerinin kısa gösterimi Numarası Sembolü Dağılımı Atomların elektron dizilimleri soy gazların elektron dizilimlerinden yararlanılarak kısaltılabilir. 1 H 1s1 ÊÊ 12Mg elementinin 12 tane elektronu vardır. 10Ne soy gazının ise 10 tane elektronu vardır. 2 He 1s2 Magnezyumun 12 tane elektronu yerine [10Ne] yazılarak elektron dizilimi kısaltılmış olur. 3 Li [He]2s1 10Ne : 1s2 2s2 2p6 12Mg : 1s2 2s2 2p6 3s2 12Mg : [10Ne] 3s2 10Ne 4 Be [He]2s2 5 B [He]2s22p1 Anyon ve Katyonların Elektron Dizilimi 6 C [He]2s22p2 ÊÊ Negatif yüklü iyonların elektron dizilimleri toplam elektron sayısına göre, nötr atomlarda 7 N [He]2s22p3 olduğu gibi yapılır. 17Cl− anyonunda toplam 18 tane elektron bulunur. Elektron dizilimi 18 elektrona göre yapılır. 8 O [He]2s22p4 17Cl− : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 9 F [He]2s22p5 ÊÊ Pozitif yüklü iyonların elektron dizilimleri ise proton sayısına göre yapılan elektron dizili- 10 Ne [He]2s22p6 11 Na [Ne]3s1 minden katyon yükü kadar elektron çıkarılarak yapılır. Elektronlar en dış katmandan baş- 12 Mg [Ne]3s2 layarak çıkarılır. 13Al3+ katyonunun elektron dizilimi, 13Al atomunun nötr halinin elektron 13 AI [Ne]3s23p1 dizilimi yazılıp, en dıştan itibaren 3 elektron çıkarılarak bulunur. Katyon yükü 3+ olduğu 14 Si [Ne]3s23p2 15 P [Ne]3s23p3 için önce 3p deki bir elektron sonra 3s deki iki elektron silinir. 16 S [Ne]3s23p4 17 CI [Ne]3s23p5 çıkarılır 13Al3+ : 1s2 2s2 2p6 18 Ar [Ne]3s23p6 13AI : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p1 19 K [Ar]4s1 20 Ca [Ar]4s2 Özel Durum: Elektronlar ilk olarak en dış kabuktaki orbitalden kopar. 4s, 3d ve 4p den elekt- ronların kopma sırası; 4p, 4s ve 3d şeklindedir. 21Sc+ katyonunun elektron dizilimi yapılırken, nötr 21Sc atomunun elektron dizilimindeki 4s deki elektronlardan biri çıkarılır. Soy gazlar bir elektron buradan çıkarılır 21Sc : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d1 2He : 1s2 21Sc+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d1 10Ne : 1s2 2s2 2p6 18Ar : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 iki elektron buradan çıkarılır 36Kr : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p6 25Mn: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5 25Mn2+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5 27Co önce buradan iki elektron çıkarılır : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d7 ardından buradan bir elektron çıkarılır. 27Co3+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 23

Modern Atom Teorisi UYGULAMA 2 Aşağıdaki atomların temel hal elektron dizilimlerini soy gazların elektron dizilimlerinden yararlanarak gösteriniz. 16S :.............................................................................................................................................................................................. 20Ca :.............................................................................................................................................................................................. 22Ti :.............................................................................................................................................................................................. 26Fe :.............................................................................................................................................................................................. 33As :.............................................................................................................................................................................................. 37Rb :.............................................................................................................................................................................................. UYGULAMA 3 Aşağıdaki taneciklerin temel hal elektron dizilimlerini soy gazların elektron dizilimlerinden yararlanarak gösteriniz. 15P3− :.............................................................................................................................................................................................. 32Se2− :.............................................................................................................................................................................................. 20Ca2+ :.............................................................................................................................................................................................. 22Ti2+ :.............................................................................................................................................................................................. 26Fe3+ :.............................................................................................................................................................................................. 30Zn2+ :.............................................................................................................................................................................................. 31Ga3+ :.............................................................................................................................................................................................. 24 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri

Modern Atom Teorisi Metaller Yarı metaller Nükleer reaktörlerde Ametaller Soy gazlar elde edilen elementler Periyodik Sistemde Soldan Sağa Doğru Periyodik Sistemde Yukarıdan Aşağıya Doğru Atom numarası artar. Atom numarası artar. Atom yarıçapı, çapı, hacmi azalır. Atom yarıçapı, çapı, hacmi artar. İyonlaşma enerjisi genelde artar. İyonlaşma enerjisi azalır. Elektronegatiflik genelde artar. Elektronegatiflik azalır. Metalik özellik azalır. Metalik özellik artar. Ametalik özellik artar. Ametalik özellik azalır. Değerlik elektron sayısı artar. Değerlik elektron sayısı değişmez. Yörünge sayısı değişmez. Yörünge sayısı artar. • Atom yarıçapı azalır. • İyonlaşma enerjisi artar. • Elektron ilgisi artar. • Elektronegatiflik artar. • Metalik özellik azalır. • Ametalik özellik artar. • Atom yarıçapı artar. • İyonlaşma enerjisi azalır. • Elektron ilgisi azalır. • Elektronegatiflik azalır. • Metalik özellik artar. • Ametalik özellik azalır. 50 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri

UYGULAMA CEVAPLARI UYGULAMA 1 UYGULAMA 4 a. 7 elektron vardır. 9F : 1s2 2s2 2p5 b. 15 elektron bulunabilir. 10Ne : 1s2 2s2 2p6 c. 3 elektron bulunabilir. 11Na : 1s2 2s2 2p6 3s1 14Si : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p2 UYGULAMA 5 15P : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3 a. 5. periyot 1A grubu Des: 1 17Cl : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 b. 4. periyot 2A grubu Des: 2 21Sc : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d1 c. 4. periyot 7B grubu Des: 7 23V : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d3 d. 4. periyot 3A grubu Des: 3 26Fe : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d6 e. 3. periyot 6A grubu Des: 6 33As : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p3 UYGULAMA 2 UYGULAMA 6 16S : [10Ne] 3s2 3p4 a. 18Ar > 10Ne > 2He 20Ca : [18Ar] 4s2 b. 19K > 20Ca > 31Ga 22Ti : [18Ar] 4s2 3d2 c. 7N3− > 8O2− > 9F− 26Fe : [18Ar] 4s2 3d6 d. 11Na+ > 12Mg2+ > 13Al3+ 33As : [18Ar] 4s2 3d10 4p3 e. 16S2− > 17Cl− > 18Ar > 19K+ > 20Ca2+ 37Rb : [36Kr] 5s1 UYGULAMA 7 UYGULAMA 3 a. CaCO3 4+ 4+ 15P3− : [18Ar] b. PbO2 6+ 32Se2− : [18Ar] 4s2 3d10 4p4 5+ 20Ca2+ c. Na2Cr2O7 4+ 22Ti2+ : [18Ar] 2- 26Fe3+ : [18Ar] 3d2 d. Mg(NO3)2 3+ 30Zn2+ : [18Ar] 3d5 4+ 31Ga3+ : [18Ar] 3d10 e. NaHCO3 5+ : [18Ar] 3d10 f. OH− 4+ g. C2O42− h. SO32− i. HPO42− j. HCO3−



2. Modül Orbital A. GAZLARIN ÖZELLİKLERİ 2 1. Buhar Basıncı 38 Ders Anlatım Modülleri 1. Gazların Genel Özellikleri 2 2. Gazların Özelliklerini Etkileyen 2. Gazların Su Üzerinde Toplanması 39 AYT 3 Nicelikler 6 3. Tepkime Sonucu Açığa Çıkan Gazların Editör 3. Gaz Basıncının Ölçülmesi Prof. Dr. Serkan YAVUZ Su Üzerinde Toplanması 40 ISBN TEST 10 41 978-605-06549-3-6 TEST 1 8 G. GAZLARDA KİNETİK TEORİ 42 Kapak Tasarımı 1. Kinetik Teori 42 Orbital Yayınları Grafik Birimi TEST 2 9 2. Graham Difüzyon (Yayılma) Yasası 44 3. Çarpma Sayısı 46 Dizgi - Mizanpaj B. GAZ YASALARI 10 Orbital Yayınları Dizgi Birimi VE İDEAL GAZ DENKLEMİ 10 TEST 11 47 12 Basım Yeri 1. İdeal Gaz Denklemi H. GERÇEK GAZLAR 48 ???????? 2. Gaz Yasaları 1. İdeal Gazlar ve Gerçek Gazlar 48 (0312) ??? ?? ?? 2. Faz Diyagramları 50 TEST 3 20 3. Gazların Sıvılaştırılması 51 Bu kitap, 5846 sayılı yasanın hükümlerine 4. Joule−Thomson Olayı 52 göre; tamamının/bir kısmının elektronik, TEST 4 21 mekanik ya da her hangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılmaz, yayımlanamaz ve depolanamaz. C. GAZLARIN YOĞUNLUĞU 22 Her hakkı saklıdır ve Orbital Yayınlarına aittir. TEST 5 25 TEST 12 53 D. KAPLARIN BİRLEŞTİRİLMESİ 26 TEST 13 54 TEST 6 30 TEST 14 55 TEST 7 31 TEST 15 56 E. DALTON KISMİ BASINÇLAR YASASI TEST 16 57 (BASINÇ−MOL SAYISI İLİŞKİSİ) 32 TEST 8 36 TEST 17 58 TEST 9 37 TEST 18 59 F. BUHAR BASINCI ve GAZLARIN TEST 19 60 SU ÜZERİNDE TOPLANMASI 38 TEST 20 61 rstmrdm−150322−3B Orbital Yayınları

Gazlar Sıcaklık ve basınç etkisi altında maddelerin fiziksel hali değişir. 1. Gazların Genel Özellikleri Yüksek sıcaklık ve düşük basınç- larda madde gaz hali, düşük sı- ➽➽ Maddeler; başlıca katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç fiziksel halde bulunurlar. caklık ve yüksek basınçlarda ise katı hali tercih eder. ÊÊ Maddenin gaz hali, en yüksek enerjili ve en düzensiz halidir. ÊÊ Gazların yoğunluğu katı ve sıvılara göre daha düşüktür. ÊÊ Gaz tanecikleri çok hızlı hareket eder ve aralarında büyük boşluklar bulunur. ÊÊ Birden fazla türde gaz, aynı kaba konulduğunda tamamen kabı doldurur ve homojen ola- rak karışırlar. ÊÊ Maddenin gaz hali en çok sıkıştırılabilir halidir. ÊÊ Bulundukları kabın türüne göre sıcaklık artışı ile genleşebilir. ÊÊ Gazlar, tanecikli yapıdadır. Gaz tanecikleri atom (He ve Ne gibi) veya moleküler (O2, Cl2 ve CO2 gibi) yapıda olabilir. ÊÊ Gaz tanecikleri titreşim, öteleme ve dönme hareketi yapar. He, Ne gibi tek atomlu gazlar yalnızca öteleme hareketi yapar. ➽➽ Gaz tanecikleri sahip oldukları kinetik enerji sayesinde birbirlerinden bağımsız olarak sü- rekli hareket eder. Bu nedenle bulundukları kabı tamamen doldurup, birbirine ve kabın iç çeperine sürekli çarparlar. ÖRNEK 1 ÖRNEK 2 Gazların özellikleriyle ilgili olarak, aşağıda verilen bilgiler- Gazlar ile ilgili, den hangisi yanlıştır? I. Uygun şartlarda sıkıştırılabilirler. A) Gaz karışımları homojendir. II. Tanecikleri arasında itme-çekme kuvvetleri çok büyüktür. B) Gaz tanecikleri yüksek sıcaklıklarda daha hızlı hareket eder. III. Belirli bir hacimleri yoktur. C) Gazlar bulundukları kabı tamamen doldurur. D) Sürekli ve gelişigüzel hareket ederler. yargılarından hangileri doğrudur? E) Gazların yoğunluğu katı ve sıvılara göre daha fazladır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 2 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 12 CE

Gazlar 2. Gazların Özelliklerini Etkileyen Nicelikler Kapalı kaplardaki gaz basıncı ma- Gazların davranışları, nometre ile, açık hava basıncı ise barometre ile ölçülür. ÊÊ hacim ÊÊ sıcaklık Gazların kinetik enerjisini etkile- ÊÊ mol sayısı yen tek özellik sıcaklıktır. ÊÊ basınç 0 K veya -273 ºC’ye mutlak sıfır niceliklerine bağlı olarak değişir. sıcaklığı denir. Mutlak sıfır noktası en düşük sıcaklıktır. 1. Hacim 2. Mol Sayısı ÊÊ Bir cismin uzayda kapladığı yere hacim ÊÊG azlar tanecikli yapıdadır. ÊÊ Gaz taneciklerinin sayısı, mol sayısı ile denir. ifade edilir. ÊÊ Katı ve sıvıların belirli hacimleri vardır. ÊÊ Gazlar ile ilgili hesaplamalarda miktar Gazlar bulunduğu kabı tamamen doldu- rur. Bu nedenle gazların hacmi, bulun- olarak mol sayısı kullanılır. duğu kapalı kabın hacmine eşittir. ÊÊM ol latince büyük yığın anlamına gelir. ÊÊG azlarla ilgili hesaplamalarda hacim bi- Küçük maddelerin oluşturduğu büyük yı- rimi olarak litre (L) kullanılır. ğınları tanımlamaya yarar. 1L = 1000 cm3 = 1000 mL = 1 dm3 ÊÊ6 ,02.1023 sayısına Avogadro sayısı de- 1m3 = 1000 L nir, NA ile sembolize edilir. 3. Basınç 1 mol tanecik = 6,02.1023 tanedir ÊÊ Gazların kabın iç yüzeyine çarparak bi- 4. Sıcaklık rim yüzeye uyguladıkları dik kuvvete ba- ÊÊ Sıcaklık, maddeyi oluşturan taneciklerin sınç denir. Kuvvet ortalama kinetik enerjilerinin göstergesi- Alan dir. Basınç = ÊÊ Sıcaklık termometre ile ölçülür. ÊÊ Sabit sıcaklıkta bir gazın basıncı birim ÊÊ Sıcaklık birimleri Celcius (ºC) ve Kelvin hacimdeki tanecik sayısı ile doğru oran- (K) dir. tılıdır. ÊÊ Gazlar ile ilgili hesaplamalarda sıcaklık ÊÊ Gazlar bulundukları kabın her noktasına birimi olarak Kelvin (K) kullanılır. Kelvin cinsinden sıcaklığa mutlak sıcaklık denir. aynı basıncı uygular. T(K) = t(ºC) + 273 ÊÊ Gaz basıncının birimi atmosfer (atm)'dir. 1 atm = 76 cmHg = 760 mmHg Suyun kaynama 100 373 1 mmHg = 1 torr noktası 100 bölme 100 bölme Suyun donma 0 273 noktası Kelvin Celcius (K) (ºC) Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 3

Gazlar UYGULAMA 2 Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız. UYGULAMA 1 Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız. a. 23 ºC = K a. 120 cm3 = L b. 250 K = ºC L c. 400 K = ºC b. 600 mL = mL d. 273 ºC = K mL e. 300 K = ºC c. 0,2 L = L d. 50 cm3 = e. 250 cm3 = UYGULAMA 3 Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız. a. 38 cmHg = atm b. 190 torr = atm c. 0,75 atm = mmHg d. 0,5 atm = torr e. 1,5 atm = cmHg ÖRNEK 3 ÖRNEK 4 I. K İlk Sıcaklık Son Sıcaklık I. 32 ºC 64 ºC II. atm II. 64 K 128 K III. 127 ºC 800 K III. torr IV. mmHg Yukarıdakilerden hangisinde bir gaz örneğinin mutlak sı- V. cm3 caklığı iki katına çıkmıştır? Yukarıda verilen birimlerden kaç tanesi basınç birimidir? A) 1 B) 2 C) 3 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) 4 E) 5 D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 4 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 34 CD

Gazlar f. İdeal gaz denkleminde tek değişken sabitken çizilen grafikler P (atm) P (atm) P.V = n.R.T T1 nnn312 İdeal gaz denkleminde R dışında T2 sadece bir değişken sabit tutula- T3 V (L) rak çizilen grafikler şöyle yorum- T sabit lanır. V (L) n1 > n2 > n3 P (atm) n sabit Aynı sıcaklıkta farklı miktarlardaki gazların T1 > T2 > T3 P-V grafikleri n1 n2 Mol sayıları aynı olan gazların farklı n3 sıcaklıklardaki P-V grafikleri V (L) V V V V n1 n2 n1 P1 Örneğin yukarıda verilen ha- n3 n2 P1 P2 P2 cim-basınç grafiğinde, aynı sıcak- n3 P3 P3 lıkta farklı miktarlarda He gazla- rına ait üç farklı eğri bulunuyor. T (K) -273 t (°C) T (K) -273 t (°C) P.V = n.R.T (P sabit) (P sabit) (n sabit) (n sabit) P.V α n n1 > n2 > n3 P3 > P2 > P1 n1 > n2 > n3 P3 > P2 > P1 Her bir eğri farklı moldeki bir gaz örneğini temsil eder. Hangisinin Sabit basınçta mol sayısı farklı olan gazların Mol sayıları aynı olan farklı basınçtaki gazların mol sayısının daha büyük oldu- V – T grafikleri V – T grafikleri ğunu anlamak için hacim değeri sabit tutulur. Bu amaçla grafikte P P P P herhangi bir hacim değerinden n1 V1 V2 V1 yukarı bir doğru çizilir. n1 n2 n2 V3 V2 n3 n3 V3 P (atm) T (K) -273 t (°C) T (K) -273 t (°C) P1 (V sabit) (V sabit) (n sabit) (n sabit) n1 > n2 > n3 V3 > V2 > V1 P2 n1 n1 > n2 > n3 V3 > V2 > V1 P3 n2 Sabit hacimde mol sayıları farklı olan gazların Mol sayıları aynı olan farklı hacimdeki gazların n3 P – T grafikleri P – T grafikleri V (L) V sabitlendi Ardından grafikleri kestikleri nok- V P talardan eğrilerin basınç değerleri T1 T2 T1 T2 belirlenir. T3 T3 P α n doğru orantılı olduğu için ba- n (mol) n (mol) sınç sıralaması yapıldığında mol (P sabit) (V sabit) sayılarının sıralaması da bulun- T1 > T2 > T3 T1 > T2 > T3 muş olur. Sabit basınçta sıcaklıkları farklı olan gazların Sabit hacimde sıcaklıkları farklı olan gazların P1 > P2 > P3 olduğuna göre, mol V – n grafikleri P – n grafikleri sayıları, n1 > n2 > n3 şeklinde sıralanır. Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 19

1. 27 ºC’de sabit hacimli bir kapta 2,8 gram N2 gazı 0,6 atm Gaz Yasaları ve İdeal Gaz Denklemi basınç yapmaktadır. 4. P (atm) Bu kaba 2,8 gram daha N2 gazı eklenip sıcaklık 100 ºC arttırılır ise son durumdaki gaz basıncı kaç atm olur? Orbital Yayınları T1 (N: 14 g/mol) T2 T3 A) 1,6 B) 1,3 C) 1,0 D) 0,7 E) 0,6 V (L) Yukarıdaki grafikte bir miktar X gazının farklı sıcaklıklarda ba- sınç - hacim değişimleri verilmiştir. Buna göre T1, T2 ve T3 sıcaklıkları arasındaki ilişki aşa- ğıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? 2. 0 1 2 3 4 A) T1 > T2 > T3 B) T1 > T3 > T2 C) T2 > T3 > T1 M D) T2 > T1 > T3 E) T3 > T2 > T1 Ne(g) Pdış = 1 atm 2 L Serbest piston 5. 13,44 litre hacmindeki bir kapta 3,01.1023 tane He gazı ve 4,4 gram CO2 gazı bulunmaktadır. Yukarıdaki sistemde 2 litrelik kapta Neon gazı 2,5 atmosfer- lik basınç yapmaktadır. Buna göre, sıcaklığın 273 °C olduğu sabit hacimli kaba yapılan basınç kaç mmHg’dır? (C: 12, O: 16 g/mol) Açık hava basıncı 1 atm olan ortamda sabit sıcaklıkta M musluğu açılıp sistem dengeye geldiğinde piston hangi noktada durur? (Her bölme 1 L'dir.) A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4 Orbital Yayınları A) 38 B) 76 C) 152 D) 760 E) 1520 Hacim (L) ÖSYM SORUSU 3. V2 V1 -273 0 Sıcaklık (°C) 6. Belli bir sıcaklık ve dış basınçta içi helyum gazıyla doldurul- 273 muş elastik bir balonun içindeki gazın bir kısmı aynı koşul- larda boşaltılarak balonun ağzı tekrar kapatılmıştır. 1 atm dış basınca sahip bir ortamda 3,2 gram O2 gazı ideal pistonlu bir kapta bulunmaktadır. Balonun başlangıca göre son durumuyla ilgili, Buna göre; I. Balondaki helyum gazının ortalama kinetik enerjsi azal- mıştır. I. V1 hacmi 22,4 litredir. II. Balondaki helyum gazının mol sayısı değişmemiştir. II. O2 gazının basıncı 76 cmHg’dir. I II. Balonun hacmi azalmıştır. V1 yargılarından hangileri doğrudur? I II. V2 oranı 1 ’dir. Orbital Yayınları 2 (Helyum gazının ideal davranışta olduğu düşünülecektir.) yargılarından hangileri doğrudur? (O: 16 g/mol) A) Yalnız I B) Yalnız Il C) I ve ll A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve Ill E) I, ll ve lll D) I ve II E) II ve III 20 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 123456 ADDAEC



3. Modül Orbital A. ÇÖZÜCÜ−ÇÖZÜNEN 2. Kaynama Noktası Yükselmesi 34 Ders Anlatım Modülleri ETKİLEŞİMLERİ 38 2 3. Donma Noktası Alçalması 40 AYT TEST 1 6 4. Osmotik Basınç 42 43 Editör B. DERİŞİM BİRİMLERİ TEST 8 44 Prof. Dr. Serkan YAVUZ 1. Kütlece Yüzde (%) Derişim 8 44 2. Hacimce Yüzde (%) Derişim 8 TEST 9 47 ISBN 3. Milyonda bir kısım (ppm) 11 D. ÇÖZÜNÜRLÜK 48 978-605-06549-3-6 TEST 2 12 1. Çözeltilerin Sınıflandırılması 49 50 Kapak Tasarımı TEST 3 14 TEST 10 57 Orbital Yayınları Grafik Birimi 4. Molar Derişim (Molarite) 15 2. Çözünürlük Hesaplamaları 58 TEST 4 16 TEST 11 59 Dizgi - Mizanpaj 24 3. Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler 60 Orbital Yayınları Dizgi Birimi TEST 5 61 5. Molal Derişim (Molalite) TEST 12 62 Basım Yeri 6. Mol Kesri 25 63 ???????? TEST 6 26 TEST 13 (0312) ??? ?? ?? 27 TEST 14 TEST 7 28 TEST 15 C. KOLİGATİF ÖZELLİKLER 1. Buhar Basıncı Düşmesi 29 TEST 16 30 TEST 17 30 TEST 18 Bu kitap, 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre; tamamının/bir kısmının elektronik, mekanik ya da her hangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılmaz, yayımlanamaz ve depolanamaz. Her hakkı saklıdır ve Orbital Yayınlarına aittir. rstmrdm−150322−3B

Çözeltiler Bir karışımda derişim, yoğunluk gibi fiziksel özelliklerin aynı oldu- Bir maddenin, başka bir maddenin tanecikleri arasında iyonlar ya da moleküller hâlinde, ho- ğu bölgelere faz denir. Zeytinya- mojen olarak dağılmasına çözünme denir. ğı−su iki fazlı, tuzlu su tek fazlı karışımlardır. ÊÊ Çözeltiler, fiziksel özellikleri her yerinde aynı olan homojen karışımlardır. ÊÊ Bir çözeltide en az iki bileşen vardır. Genellikle çözelti içinde miktarı çok olan bileşene \"çözücü\", miktarı az olan bileşene ise \"çözünen\" denir. Çözünme Olgusu Çözeltiler oluşurken çözücü ve çözünen tanecikleri arasında üç tür etkileşim gerçekleşir. Bu etkileşimler; ÊÊ Çözücü−çözücü etkileşimleri (çözücüyü oluşturan taneciklerin birbirinden ayrılması) ÊÊ Çözünen−çözünen etkileşimleri (çözüneni oluşturan taneciklerin birbirinden ayrılması) ÊÊ Çözücü−çözünen etkileşimleri (çözücü ve çözüneni oluşturan taneciklerin birbiriyle etki- leşmesi) Basamak 1 Basamak 2 Isı alarak Çözücü gerçekleşir Isı alarak gerçekleşir Çözünen Basamak 3 Gerçekleşirken ısı verir Çözelti Moleküler Çözünme ÊÊ Çözünen madde çözücü içerisinde moleküler olarak dağılıyorsa, moleküler çözünme ger- çekleşir. ÊÊ Çözeltide yüklü tanecikler (iyonlar) bulunmadığı için bu tür çözeltiler, elektriği iletmezler. C6H12O6(k) + su C6H12O6(suda) C2H5OH(s) + su C2H5OH(suda) Çözücü Su Çözünen Şeker 2 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri

Çözeltiler İyonik Çözünme ÊÊ Çözünen madde, çözücü içerisinde iyonlarına ayrılıyorsa, iyonik çözünme gerçekleşir. Asitler, bazlar ve tuzlar suda iyonlarına ayrılarak çözünürler. HCl(suda) H+(suda) + Cl‒(suda) KOH(suda) K+(suda) + OH‒(suda) İyonik bağlı bileşikler (tuzlar) ve NaCI(suda) Na+(suda) + CI‒(suda) polar kovalent bağlı bazı bileşikler suda iyonlarına ayrışarak çözünür- ÊÊ Sodyum klorür (NaCI) suda, Na+ ve CI‒ iyonlarına ayrılarak çözünür. Oluşan Na+ iyonları ler. suyun kısmen negatif yüklü olan oksijen kısmı, CI‒ iyonları da su moleküllerinin kısmen Çözünme sırasında, iyonlar ve polar yapılı olan su molekülleri pozitif yüklü olan hidrojen kısmı tarafından sarılır. Bu şekilde iyonların su molekülleri tara- arasında iyon−dipol etkileşimleri oluşur. fından sarılmasına hidratasyon (hidratlaşma) denir. Na+ ve CI‒ iyonlarının su molekülleri tarafından sarılması, hidratlaşması ÊÊ Bu olay su yerine başka bir çözücü tarafından gerçekleştirilirse solvatasyon olarak ad- landırılır. ÊÊ Çözünme sırasında iyonların birbirinden ayrılması için enerji gerekir. İyonlar su ile sarı- larak hidratlaştığı zaman enerji açığa çıkar. Bu enerjiye hidratlaşma enerjisi denir. Açığa çıkan enerji (hidratlaşma enerjisi) iyonları birbirinden ayırmak için gerekli olan enerjiden büyükse çözünme gerçekleşir. ÖRNEK 1 ÖRNEK 2 KBr tuzunun suda çözünmesiyle ilgili, Çözünme olayıyla ilgili, I. K+ iyonu ile suyun kısmi negatif kısmı etkileşir. I. İyonik olarak çözünen bir maddenin iyonlarının su molekül- II. Kimyasal bir olaydır. leri tarafından sarılmasına hidratasyon denir. III. K+ ve Br‒ iyonları ile su arasında iyon−dipol etkileşimleri oluşur. II. İyonik olarak çözünen bir maddenin iyonlarının su dışındaki yargılarından hangileri doğrudur? çözücü molekülleri tarafından sarılmasına solvatasyon denir. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II III. Moleküler olarak çözünen maddelerin çözeltileri elektrik akımını iletmez. D) I ve III E) I, II ve III yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 12 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 3 DE

Çözeltiler Çözünme − Moleküler yapı ilişkisi Molekül polarlığı, molekülün geo- metrisi ile doğrudan ilişkilidir. ➽➽ Çözünme olayı için genel kural; benzer benzeri çözer ilkesidir. RR İki atomlu moleküllerde; ➽➽ Polar çözücüler polar çözünenleri, apolar çözücüler ise apolar çözünenleri çözer. Bu du- iki atom aynı ise molekül apolar, farklı ise polardır. rum moleküller arası etkileşimlerle açıklanabilir. RR Üç veya daha fazla sayıda ➽➽ Maddelerin birbiri içinde çözünmesi türler arası zayıf etkileşimlere bağlıdır. Çözünme sü- atomdan oluşan moleküller- de, merkez atom üzerinde recinde çözücü ve çözünen arasında; ortaklaşılmamış elektron çifti varsa polar, yoksa ÊÊ Hidrojen bağları, apolar moleküldür. ÊÊ Dipol−dipol etkileşimleri, ÊÊ İyon−dipol etkileşimleri, ÊÊ İyon−indüklenmiş dipol etkileşimleri, ÊÊ Dipol−indüklenmiş dipol etkileşimleri, ÊÊ İndüklenmiş dipol−indüklenmiş dipol etkileşimleri (London kuvvetleri) oluşabilir. ➽➽ Çözücü ve çözünen tanecikleri arasında aşağıdaki etkileşimler oluşursa maddeler birbiri içinde iyi çözünür. Çözünen Çözücü Etkileşim Türü Apolar (I2) Apolar (CCI4) İnd. dipol−ind. dipol etkileşimleri (London) Polar (HBr) Polar (H2O) Dipol−dipol etkileşimleri İyon (NaCI) Polar (H2O) İyon−dipol etkileşimleri NH3 H2O Hidrojen bağları ÖRNEK 3 ÖRNEK 4 Polar maddeler polar çözücülerde, apolar maddeler apolar çö- Madde Çözücü zücülerde iyi çözünürler. Yukarıdaki bilgilere göre, aşağıda I. NaCl CCl4 verilen madde çiftlerinden hangisinin birbiri içinde çözün- H2O mesi beklenmez? II. C6H6 C2H5OH III. C6H12O6 A) HF − H2O B) CCl4 − H2O C) CH3OH − H2O Yukarıdaki maddelerden hangilerinin karşısında belirtilen çözücüde çözünmesi beklenir? D) C6H14 − CCl4 E) I2 − CS2 A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 4 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 34 BB

Organik bileşikler yalnızca karbon Çözeltiler ve hidrojenden oluşuyorsa apolar yapılıdır. Karbon ve hidrojenin ya- İndüklenmiş dipol − indüklenmiş dipol etkileşimleri ile çözünme: Bu etkileşimler apolar nında oksijen veya azot gibi bir taneciklerin birbiri içinde çözünmesini sağlar. atom varsa polar moleküldür. ÊÊ I2 katısı ve CCl4 sıvısı apolar yapılı moleküllerden oluşur. ÊÊ Her ikisi de apolar yapılı olduklarından I2 katısı CCl4 içerisinde çok iyi çözünür. ÊÊ Çözünme sırasında I2 molekülleri ile CCl4 molekülleri arasında indüklenmiş dipol−indük- lenmiş dipol etkileşimleri (London kuvvetleri) oluşur. Dipol − dipol etkileşimi ile çözünme: ÊÊ HCl ve H2O molekülleri polar yapılıdır. ÊÊ HCl gazı, H2O sıvısında çözündüğünde molekül arasındaki en etkin çekim kuvveti dipol dipol etkileşimleridir. Hidrojen bağları ile çözünme: Molekülleri arasında hidrojen bağı oluşturabilen maddeler birbiri içinde çok iyi çözünür. F, O veya N atomlarına bağlı hidrojen bulunduran bileşikler yoğun fazlarda molekülleri arasında hidrojen bağı yapabilir. ÊÊ NH3 ve H2O molekülleri arasında hidrojen bağları oluşur. ÊÊ Hidrojen bağları bu iki molekül arasındaki en etkin çekim kuvvetidir. UYGULAMA 1 Aşağıda bazı kimyasal tür çiftleri verilmiştir. Bu çiftler arasındaki etkileşimleri belirleyerek çiftlerin birbiri içinde çözünüp çö- zünmeyeceklerini yazınız. Kimyasal Tür Çifti Etkileşim türü Çözünür veya Çözünmez a. NaBr − H2O b. H2O − CS2 c. C6H6 − H2O d. CH3OH− H2O e. CCl4 − Br2 f. I2 − H2O Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 5

Çözücü−Çözünen Etkileşimleri 1. Çözücü Çözünen Etkileşim Türü Orbital Yayınları 4. I. Benzin I. H2O HF Hidrojen bağları II. Sirke II. CHCl3 Hidrojen bağları I II. Zeytinyağı CH4 Dipol − dipol etkileşimleri III. H2O H2S Yukarıdaki sıvılardan hangileri suyla karıştırıldığında tek fazlı bir karışım elde edilir? Yukarıdaki çözücü − çözünen çiftlerinin karşısında be- lirtilen etkileşim kuvvetlerinden hangileri yanlış veril- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II miştir? D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 5. Çözücü Çözünen I. H2O KBr II. CCl4 Br2 III. H2O NaCl 2. Çözünme olayı ile ilgili, Yukarıda verilen çözücü ve çözünenler arasındaki çö- zünme olaylarından hangileri hidratasyon sonucunda I. İyonik bağlı bileşikler suda iyonlarına ayrılarak çözünür. gerçekleşir? II. Kovalent bağlı bileşiklerin tamamı suda moleküler olarak A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II çözünür. I II. Polar çözücüler polar maddeleri daha iyi çözer. D) I ve III E) I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur? Orbital Yayınları A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 6. Sudan farklı olan X, Y ve Z arı sıvılarından eşit hacimlerde alınarak özdeş deney tüplerine I. durumdaki gibi ayrı ayrı D) I ve III E) I, II ve III konulmuştur. Daha sonra her bir tüpe, içindeki sıvıyla eşit hacimde arı su eklenerek tüpler çalkalanmıştır. Bir süre son- ra tüplerdeki sıvıların II. durumlardaki gibi olduğu gözlen- miştir. I. durum II. durum XYZ XYZ 3. K+ .........a.......... H2O NH3.........b..........H2O Yukarıda gösterilen tanecik çiftleri arasındaki etkileşim- Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? lerle ilgili, (II. duruma geçişte sıvılar arasında tepkime olmadığı düşü- I. a ile b etkileşimlerinin türü farklıdır. nülecektir.) A) X, suyla homojen bir çözelti oluşturmuştur. II. b, hidrojen bağıdır. B) X'in molekülleri polar yapıdadır. C) Y ve Z'nin yoğunlukları suyunkinden farklıdır. I II. a, iyon − dipol etkileşimidir. Orbital Yayınları D) Y'nin molekülleri apolar yapıda olabilir. E) Z'nin sudaki çözünürlüğü X'inkinden daha çoktur. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 6 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 123456 BDEBDE

Çözeltiler Tabiatta bitkiler topraktan suyu osmoz olayı yardımıyla emer. 4. Osmotik Basınç ➽➽ Osmoz, çözünen taneciklerin geçemediği yarı geçirgen bir zardan çözücü moleküllerinin Deniz suyundan kullanılabilir ve içme suyu elde etmek için genel- kendiliğinden geçmesi olayıdır. likle ters osmoz yöntemi uygula- nabilir. Ters osmoz yönteminde, ÊÊ Yarı geçirgen zarın iki tarafında farklı derişimdeki çözeltiler yer aldığında, çözücü daha damıtma yöntemine göre daha az enerji kullanılır. Bu yöntemle su seyreltik çözeltiden (daha fazla çözücü içerir) daha derişik çözeltiye (daha az çözücü arıtımı daha az maliyetle gerçek- içerir) kendiliğinden geçer. leşir. ÊÊ Osmotik basınç ise, osmoz sırasında daha seyreltik çözeltiden, çözücü akışını durdurmak için gereken basınçtır Osmotik Basınç YARI GEÇİRGEN ZAR OSMOZ SAF SU Çözünen Su geçişi ÇÖZELTİ OSMOZ SAF SU Tanecikler YARI GEÇİRGEN ZAR Osmoz Derişik çözeltinin olduğu tarafa osmotik basınçtan daha fazla basınç uygulanırsa su molekül- lerinin geçiş yönü değişir. Bu olaya ters osmoz denir. Ters osmoz ile; ÊÊ deniz suyundan içme suyu elde edilebilir. ÊÊ atık sular arıtılabilir. ÊÊ sert suların sertliği giderilebilir. BASINÇ SAF SU YARI GEÇİRGEN ZAR ÇÖZELTİ TERS OSMOZ Çözünen Su geçişi ÇÖZELTİ TERS SAF SU Tanecikler OSMOZ YARI GEÇİRGEN ZAR Ters Osmoz 40 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri



4. Modül Orbital A. TEPKİMELERDE ISI DEĞİŞİMİ 2 C. TEPKİME ISILARININ Ders Anlatım Modülleri TOPLANABİLİRLİĞİ 1. Endotermik (ısı alan) Tepkimeler 2 26 AYT 1. Entalpi Kuralları 26 2. Ekzotermik (ısı veren) Tepkimeler 3 2. Tepkime Isılarının Toplanabilirliği Editör 27 Prof. Dr. Serkan YAVUZ 3. Isı Kapsamı (Entalpi) 4 (HESS YASASI) 29 TEST 7 30 ISBN 4. Endotermik ve Ekzotermik Tepkimelerde TEST 8 31 978-605-06549-3-6 TEST 9 32 Isı Kapsamı 5 TEST 10 33 Kapak Tasarımı TEST 11 34 Orbital Yayınları Grafik Birimi TEST 1 8 TEST 12 35 TEST 13 36 Dizgi - Mizanpaj TEST 2 9 TEST 14 37 Orbital Yayınları Dizgi Birimi TEST 15 38 5. Madde Miktarı ve Tepkime Isısı İlişkisi 10 TEST 16 39 Basım Yeri TEST 17 ???????? 6. Isı (Entalpi) Türleri 12 (0312) ??? ?? ?? 7. Oluşum Entalpisi 14 TEST 3 18 TEST 4 19 B. BAĞ ENERJİLERİ 20 1. Bağ Enerjisi 20 2. Bağ Kuvveti 20 TEST 5 21 3. Bağ Enerjileri Yardımıyla 22 Tepkime Entalpisinin Hesaplanması TEST 6 24 Bu kitap, 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre; tamamının/bir kısmının elektronik, mekanik ya da her hangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılmaz, yayımlanamaz ve depolanamaz. Her hakkı saklıdır ve Orbital Yayınlarına aittir. rstmrdm−150322−3B

Kimya ve Enerji Enerji: İş yapabilme kapasitesi- dir. Madde gibi enerji de yoktan 1. Endotermik (ısı alan) Tepkimeler var edilemez ya da var olan enerji ➽➽ Dışarıdan ısı (enerji) alarak gerçekleşen tepkimelere endotermik tepkime adı verilir. yok edilemez. Fiziksel ve kimyasal olaylarda enerji alış−verişi gerçek- Yüksek enerji leşir. CaO(k) + CO2(g)Enerji Sistem ortamdan ısı alır. 178,3 kJ CaCO3(k) Düşük enerji 1 mol CaCO3 katısının parçalanması Isı: Madde ile ortam arasındaki sırasındaki ısı değişimi sıcaklık farkından dolayı aktarılan enerjidir. CaCO3(k) + 178 kJ/mol CaO(k) + CO2(g) Sıcaklık: Bir sistemin tanecikleri- ➽➽ Endotermik tepkimelerde ısı girenler tarafına yazılır. nin (atomlarının ya da molekül- lerinin) ortalama kinetik enerjisi- X(g) + ısı Y(g) + Z(g) nin bir ölçüsüdür. Madde ile ortam arasında ısı akışının yönünü belir- ➽➽ Endotermik tepkimelerin, başladıktan sonra devam edebilmesi için sürekli olarak dışarı- leyen hâl değişkenidir, enerji de- ğildir. dan ısı alması gerekir. ➽➽ Isı alarak gerçekleşen bazı fiziksel ve kimyasal olaylar aşağıda verilmiştir. ÊÊ Erime, buharlaşma ve süblimleşme gibi maddelerin daha düzensiz yapıya geçtiği olaylar ÊÊ Bir atomdan elektron koparılması yani katyon oluşumu ÊÊ Bağ kırılmaları ÊÊ Analiz (ayrışma) tepkimeleri 2H2O(s) + Enerji 2H2(g) + O2(g) (elektroliz ile ayrışma) CaCO3(k) + ısı CaO(k) + CO2(g) (ısı ile ayrışma) ÖRNEK 1 ÖRNEK 2 I. CO2(g) CO2(k) 2SO3(g) + 198 kJ 2SO2(g) + O2(g) II. 2KClO3(k) 2KCl(k) + 3O2(g) Yalıtılmış bir kapta gerçekleşen yukarıdaki tepkime ile ilgili, III. C(k) + O2(g) CO2(g) I. Ortamın sıcaklığı zamanla azalır. II. Tepkime başladıktan sonra kendiliğinden devam eder. Yukarıdaki olaylardan hangileri endotermiktir? III. Endotermik bir tepkimedir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 2 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 12 BC

Kimya ve EnerjiEnerji 2. Ekzotermik (ısı veren) Tepkimeler ➽➽ Gerçekleşirken dışarı ısı (enerji) veren tepkimelere ekzotermik tepkime adı verilir. Yüksek enerji C(grafit) + O2(g) Sistem ortama ısı verir. 393,5 kJ CO2(k) Bir tepkimede alınan ya da veri- Düşük enerji len ısı miktarı, tepkimeye girenler ve ürünlerin fiziksel haline bağlı- 1 mol grafitin yanması sırasındaki ısı değişimi dır. Bu nedenle maddelerin fiziksel halleri tepkime denkleminde belir- C(k) + O2(g) CO2(g) + 394 kJ/mol tilmelidir. ➽➽ Ekzotermik tepkimelerde ısı ürünler tarafına yazılır. X(g) + Y(g) Z(g) + ısı Azotun yanması, diğer yanma ➽➽ Ekzotermik tepkimeler, başladıktan sonra kendiliğinden devam eder. tepkimelerinden farklı olarak en- dotermiktir. ➽➽ Isı vererek gerçekleşen bazı fiziksel ve kimyasal olaylar aşağıda verilmiştir. N2(g)+2O2(g)+66 kJ 2NO2(g) ÊÊ Donma, yoğunlaşma ve kırağılaşma gibi maddelerin daha düzenli yapıya geçtiği olaylar ÊÊ Kimyasal türler arasında bağ oluşumu ÊÊ Bazı atomların elektron alarak anyon oluşturması ÊÊ Gazların suda çözünmesi ÊÊ Yanma tepkimeleri ÊÊ Sentez (birleşme) tepkimeleri ÊÊ Nötrleşme tepkimeleri ÖRNEK 3 ÖRNEK 4 I. Uyarılmış atomun temel hale geçmesi I. I2(g) I2(k) II. Naftalinin süblimleşmesi III. Demirin paslanması II. •Cl(g) + •Cl(g) Cl2(g) III. H+(suda) + OH−(suda) H2O(s) Yukarıdaki olaylardan hangileri ekzotermiktir? Isıca yalıtılmış kaplarda gerçekleşen yukarıdaki olaylardan hangilerinde ortamın sıcaklığının artması beklenir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 34 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 3 CE

Kimya ve Enerji Tepkime sırasında oluşan ara hal- ler ne olursa olsun bir sistemin 3. Isı Kapsamı (Entalpi) durumunun sadece başlangıç ve son hâllerine bağlı olmasına hâl ➽➽ Her madde yapısında az ya da çok enerji depo eder. Sistemin sahip olduğu enerjinin fonksiyonu denir. Hal fonksiyonla- rı, maddenin bulunduğu hâle nasıl tümüne ısı kapsamı veya entalpi denir. H ile gösterilir. geldiği, izlediği yolu değil o andaki hâli ile ilgili özellikleri ifade eder. ÊÊ Uluslararası birim sisteminde (SI) entalpi birimi kJ veya kJ/mol’dür. ÊÊ Maddelerin sahip olduğu entalpi değeri doğrudan ölçülemez. ÊÊ Fiziksel veya kimyasal bir değişim sırasında alınan ya da verilen ısı yardımıyla entalpi değişimi ∆H hesaplanabilir. Tepkime Isısı (Tepkime Entalpisi) Bir kimyasal tepkimede alınan ya da verilen enerjiye tepkime ısısı denir. ➽➽ Sabit basınç altında gerçekleşen bir tepkimede alınan ya da verilen ısı miktarına tepkime entalpisi denir ve ∆H ile gösterilir. ➽➽T epkimenin entalpi değişimi, ÊÊ Tepkimeye giren maddelerin türüne ve fiziksel hâline, ÊÊ Tepkime ortamının sıcaklık ve basıncına, ÊÊ Tepkimeye giren madde miktarına bağlıdır. ➽➽T epkimenin entalpi değişimi, ÊÊ İzlenen yola ve katalizöre bağlı değildir. ÊÊ Tepkime entalpisi izlenen yola bağlı olmadığı için bir hal fonksiyonudur. ➽➽ Bir tepkimenin entalpi değişimi aşağıdaki formülü ile hesaplanabilir. ∆HTepkime = Ürünlerin entalpileri toplamı − Girenlerin entalpileri toplamı ∆HTepkime = ∑Hürünler − ∑Hgirenler ÖRNEK 5 ÖRNEK 6 Aşağıdaki özelliklerden hangisi tepkime entalpisine etki etmez? Bir tepkimenin entalpi değişimi ile ilgili, A) Sıcaklık B) Basınç I. Sabit basınç altında tepkime sırasında alınan ya da verilen C) Madde türü ısı miktarıdır. D) Maddelerin fiziksel hâli E) Tepkimenin izlediği yol II. Birimi kJ veya kJ/mol’dür. III. Girenlerin ve ürünlerin ısı kapsamları ayrı ayrı ölçülerek bu- ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ lunabilir. ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ yargılarından hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 4 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 56 EC

Kimya ve Enerji 4. Endotermik ve Ekzotermik Tepkimelerde Isı Kapsamı Endotermik tepkimeler ➽➽ Girenlerin ısı kapsamı, ürünlerin ısı kapsamından küçüktür. ➽➽ Endotermik tepkimelerde, tepkimenin sürekliliği için ısı gereklidir. Bu nedenle endotermik tepkimeler genellikle istemsizdir, kendiliğinden gerçekleşmez. ➽➽ Girenler daha düşük enerjili olduğu için ürünlerden daha karalıdır. X2 + Y2 + ısı 2XY Endotermik tepkimelerde ΔH > 0 dır. Ekzotermik tepkimeler ➽➽ Ürünlerin ısı kapsamı, girenlerin ısı kapsamından küçüktür. ➽➽ Ekzotermik tepkimeler genellikle istemlidir. Tepkime başlaması için gerekli enerjiyi aldık- tan sonra kendiliğinden devam eder. ➽➽ Ürünler daha düşük enerjili olduğu için girenlerden daha karalıdır. A+B C + ısı Ekzotermik tepkimelerde ΔH < 0 dır. Potansyel Enerji (kJ/mol) Potansyel Enerji (kJ/mol) Ürünler Isı alır 2XY Girenler A + B Isı verir ∆H < 0 Girenler X2 + Y2 ∆H > 0 Ürünler C Tepkime Koordinatı Tepkime Koordinatı Endotermik tepkimede PE-TK grafiği Ekzotermik tepkimede PE-TK grafiği ÖRNEK 7 ÖRNEK 8 Ekzotemik tepkimeler ile ilgili, A(g) + B(g) C(g) + D(g) I. Girenlerin entalpileri toplamı, ürünlerin entalpileri toplamın- Tepkimesinin entalpi değişimi ΔH = + 856 kJ’dir. dan büyüktür. Tepkimede oluşan ürünlerin toplam entalpisi +466 kJ ol- II. Tepkimenin devam edebilmesi için ısı gereklidir. duğuna göre tepkimeye girenlerin toplam entalpisi kaç kJ III. ΔH < 0 dır. dür? yargılarından hangileri doğrudur? A) +390 B) −390 C) −490 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) +490 E) +380 D) I ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 78 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 5 DB

Kimya ve Enerji ÖRNEK 10 ÖRNEK 9 Potansiyel Enerji (kJ/mol) PE (kJ) Z 150 -15 X2 + Y2 25 X + Y -49 2XY TK Yukarıdaki potansiyel enerji – tepkime koordinatı grafiğine Yukarıda, göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? X2 + Y2 2XY A) Girenlerin toplam ısı kapsamı 25 kJ’dir. B) Ürünlerin toplam ısı kapsamı 150 kJ’dir. tepkimesine ait entalpi değişim diyagramı verilmiştir. C) Tepkime entalpisi ∆H = − 125 kJ’dir. Buna göre, I. Ürünlerin entalpi değeri −34 kJ'dir. D) Endotermik bir tepkimedir. II. 1 mol XY oluştuğunda 17 kJ ısı açığa çıkar. III. Tepkime ısısı −49 kJ'dir. E) Tepkime denklemi, X + Y + 125 kJ Z şeklindedir. yargılarından hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 6 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 9 10 CB



5. Modül Orbital A. TEPKİME HIZLARI 2 TEST 5 25 Ders Anlatım Modülleri 1. Çarpışma Teorisi 2 2. Potansiyel Enerji – Tepkime C. TEPKİME HIZINA ETKİ EDEN 26 AYT 4 FAKTÖRLER 26 Koordinatı Grafikleri 26 Editör 1. Tepkimeye Giren Maddelerin Türü 27 Prof. Dr. Serkan YAVUZ TEST 1 8 2. Temas Yüzeyi 27 3. Derişim 29 ISBN TEST 2 8 4. Basınç – Hacim 30 978-605-06549-3-6 3. Kimyasal Tepkimelerin Hızları 10 5. Sıcaklığın Tepkime Hızına Etkisi 4. Ortalama ve Anlık Hız 11 6. Katalizör Kapak Tasarımı Orbital Yayınları Grafik Birimi TEST 3 13 TEST 6 31 5. Homojen ve Heterojen Tepkimeler 14 Dizgi - Mizanpaj 6. Tepkime Hızlarının İzlenmesi 14 TEST 7 32 Orbital Yayınları Dizgi Birimi B. TEPKİMELERE AİT D. DENEYSEL VERİLER YARDIMI Basım Yeri İLE HIZ İFADESİNİN BULUNMASI ???????? HIZ İFADELERİNİN YAZILMASI 18 (Başlangıç Hızları Yöntemi) 34 (0312) ??? ?? ?? 1. Tek Basamaklı Tepkimelerde Derişime TEST 8 36 Bağlı Hız İfadesi 18 TEST 4 21 TEST 9 37 5. Mekanizmalı (Çok Basamaklı) 22 TEST 10 38 Tepkimelerde Hız İfadesi TEST 11 39 Bu kitap, 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre; tamamının/bir kısmının elektronik, mekanik ya da her hangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılmaz, yayımlanamaz ve depolanamaz. Her hakkı saklıdır ve Orbital Yayınlarına aittir. rstmrdm−150322−3B

Kimyasal Tepkimelerde Hız 1. Çarpışma Teorisi Kimyasal tepkimelerin hızlarını, nasıl ilerlediklerini, hızlarının nasıl ➽➽ Kimyasal tepkimeler, tepkimeye giren taneciklerin çarpışması sonucunda gerçekleşir. kontrol edileceğini ve tepkime hı- zının nelere bağlı olduğunu incele- ÊÊ Bu çarpışmalar sonucunda, tepkimeye giren taneciklerdeki bağlar kopar ve ürünlerde yen alt disipline kimyasal kinetik denir. yeni bağlar oluşur. Kimyasal tepkimeler taneciklerin ÊÊ Kimyasal tepkimelerin, taneciklerin çarpışmasıyla gerçekleştiğini ifade eden teoriye çarpışmaları sonucu oluşur. çarpışma teorisi denir. Çarpışma gerçekleştiğinde karar- sız durumda yüksek potansiyel Geçiş Hali Teorisi enerjili bir geçiş hali oluşur. Bu geçiş haline aktifleşmiş kompleks XY Yeni bağ XY denir. XY XY XY XY Yeni bağ H2 I2 2HI HI HI HI HI HI HI Ürünler Reaktifler Aktifleşmiş Kompleks Etkin Çarpışma Her çarpışma tepkimeyle sonuçlanmaz. Tepkimeyle sonuçlanan çarpışmalara etkin çarpışma denir. ➽➽ Kimyasal tepkimenin hızı etkin çarpışma sayısı ile doğru orantılıdır. Bir çarpışmanın tepkimeyle sonuçlanabilmesi için; 1. Tepkimeyi meydana getirecek tanecikler belirli bir kinetik enerjiyle çarpışmalıdır. Bu enerjiye eşik enerjisi denir. Eşik enerjisini aşamayan tanecikler tepkime vermezler. 2. Tepkimeyi meydana getirecek tanecikleri uygun geometride çarpışmalıdır. bu iki şartı sağlayan çarpışmalar etkin çarpışma adını alır. A2(g) + B2(g) 2AB(g) ➽➽ Yukarıdaki tepkime gerçekleşirken moleküller uygun geometride aşağıdaki gibi çarpışma- lıdır. AB AB AB AB AB + AB Aktifleşmiş kompleks 2 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri

Kimyasal Tepkimelerde Hız ➽➽ Moleküller aşağıdaki gibi çarpışırsa tepkime gerçekleşmez. A ABB Tepkime olmaz Tepkime olmaz Tepkime ortamındaki etkin çar- AB A pışma sayısı arttıkça tepkime hızı da artar. B ➽➽ NO(g) + O3(g) NO2(g) + O2(g) Tepkimesi gerçekleşirken NO ve O3 molekülleri uygun geometrik düzlemde çarpışmalıdır. ÖRNEK 1 ÖRNEK 2 Bir kimyasal tepkimenin gerçekleşebilmesi için, Çarpışma teorisine göre, tepkimeyle sonuçlanan çarpışmalara etkin çarpışma denir. Bir kimyasal tepkimedeki etkin çarpış- I. Taneciklerin birbirleri ile çarpışmaları gerekir. malarla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? II. Reaktiflerin gaz halde olması gerekir. A) Tanecikler uygun doğrultuda çarpışır. III. Tepkimeye girecek taneciklerdeki bağların kopması, ürün- B) Çarpışan tanecikler belirli bir kinetik enerjiye sahiptir. C) Etkin çarpışma sayısı arttıkça tepkime hızı da artar. lerde yeni bağların oluşması gerekir. D) Her çarpışma tepkime ile sonuçlanır. E) Etkin çarpışma sırasında yüksek enerjili aktifleşmiş komp- şartlarından hangileri sağlanmalıdır? leks oluşur. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 12 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 3 CD

Kimyasal Tepkimelerde Hız Tepkime koordinatı, tepkimenin izlediği yol demektir ve zaman 2. Potansiyel Enerji – Tepkime Koordinatı Grafikleri gibi düşünülebilir. Bir tepkimenin gerçekleşmesi sırasında kimyasal türlerin enerji değişimini gösteren grafiklere potansiyel enerji – tepkime koordinatı grafiği denir. Aktifleşme enerjisi: Bir kimyasal tepkimedeki taneciklerin çarpışarak ürüne dönüşebilmeleri için gerekli olan minimum enerjiye aktifleşme enerjisi ya da eşik enerjisi denir. ÊÊ Ea ile gösterilir. ÊÊ Bir tepkimenin aktifleşme enerjisi tepkimeye giren maddelerin türüne bağlıdır. ÊÊ Aktifleşme enerjisi her zaman pozitif bir sayıdır. ÊÊ Aktifleşme enerjisi küçük olan tepkimeler daha hızlı gerçekleşir. Potansiyel Enerji (kJ) H F Aktifleşmiş kompleks Aktifleşmiş kompleks bir geçiş ha- [H2F2]* lidir, ara ürün değildir. HF Aktifleşme enerjisi her zaman po- zitiftir. Girenler HF Eai Eag Ürünler H2 + F2 HF HF HF ∆H 2HF Tepkime Koordinatı Aktifleşmiş kompleks: Çarpışma gerçekleştiği anda kararsız durumda, yüksek potansiyel enerjili bir geçiş hali oluşur. Bu geçiş haline aktifleşmiş kompleks denir. Tepkimeye girenlerin ürünlere dönüşmesine ileri tepkime, ürünlerin girenlere dönüşmesine geri tepkime denir. ÊÊ Her iki tepkime de aktifleşmiş kompleks üzerinden yürür. ÊÊ Tepkimeye girenlerin aktifleşmiş kompleks oluşturmaları için sahip olmaları gereken en düşük enerjiye ileri tepkimenin aktifleşme enerjisi (Eai) denir. ÊÊ Eai: Aktifleşmiş kompleksin potansiyel enerjisi ile girenlerin toplam potansiyel enerjileri arasındaki farka eşittir. ÊÊ Ürünlerin aktifleşmiş kompleks oluşturmalarını sağlayacak en düşük enerjiye ise geri tep- kimenin aktifleşme enerjisi (Eag) denir. ÊÊ Eag: Aktifleşmiş kompleksin potansiyel enerjisi ile ürünlerin toplam potansiyel enerjileri arasındaki farka eşittir. ÊÊ Tepkime entalpileri (ΔH) aktivasyon enerjileri farkı ile hesaplanabilir. ∆H = Eai − Eag 4 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri

Kimyasal Tepkimelerde Hız Endotermik Tepkimeler Potansiyel enerji − tepkime koor- Potansiyel ÊÊ Ürünlerin ısı kapsamı, tepkimeye giren- dinatı grafiğindeki değerlerin deği- Enerji (kJ/mol) şimlerine göre, tepkimelerin endo- lerin ısı kapsamından daha fazladır. termik ya da ekzotermik oldukları Aktifleşmiş kompleks yorumları yapılabilir. x ÊÊ Girenlerin toplam enerjisi: z ÊÊ Ürünlerin toplam enerjisi: y Ürünlerin toplam potansiyel ener- Eai Eag ÊÊ Aktifleşmiş kompleksin enerjisi : x jisi, girenlerin toplam potansiyel y Ürünler ÊÊ İleri aktifleşme enerjisi Eai = x − z enerjisinden büyük olan tepkime- ÊÊ Geri aktifleşme enerjisi Eag = x − y ler endotermiktir. z ∆H > 0 ÊÊ ΔH = Eai − Eag = y − z Girenler Girenlerin toplam potansiyel ener- Tepkime jisi, ürünlerin toplam potansiyel Koordinatı enerjisinden büyük olan tepkime- ler ekzotermiktir. Ekzotermik Tepkimeler Potansiyel ÊÊ Tepkimeye girenlerin ısı kapsamı, ürün- Enerji (kJ/mol) lerin ısı kapsamından daha fazladır. Aktifleşmiş kompleks x ÊÊ Girenlerin toplam enerjisi: y ÊÊ Ürünlerin toplam enerjisi: z Eai Eag ÊÊ Aktifleşmiş kompleksin enerjisi: x Ürünler ÊÊ İleri aktifleşme enerjisi Eai = x −y y Girenler ÊÊ Geri aktifleşme enerjisi Eag = x − z ∆H < 0 ÊÊ ΔH = Eai − Eag = z − y z Tepkime Koordinatı UYGULAMA 1 X+Y Z Tepkimesi için çizilen yukarıdaki PE – TK grafiğine göre, c) Aktifleşmiş kompleksin enerjisi kaç kkal dir? d) Eai kaç kkal dir? PE (kkal) e) Eag kaç kkal dir? f) ∆H, tepkime ısısı kaç kkal dir? 80 Z 60 40 X + Y 20 Tepkime Koordinatı verilen soruları cevaplayınız. a) Girenlerin toplam potansiyel enerjisi kaç kkal dir? b) Ürünlerin toplam potansiyel enerjisi kaç kkal dir? Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 5

Kimyasal Tepkimelerde Hız ÖRNEK 3 ÖRNEK 4 Potansiyel Enerji (kJ) Potansiyel Enerji (kJ) A 65 45 B 15 C Tepkime Koordinatı Zaman Potansiyel enerji−tepkime koordinatı yukarıdaki gibi olan Potansiyel enerji−zaman grafiği yukarıdaki gibi olan tepki- tepkime ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? me ile ilgili, A) Endotermik bir tepkimedir. B) İleri tepkimenin aktifleşme enerjisi 50 kJ dir. I. Ürünlerin potansiyel enerjisi C ye eşittir. C) Geri tepkimenin aktifleşme enerjisi 20 kJ dir. II. Girenlerin potansiyel enerjisi B+C ye eşittir. D) Tepkime entalpisi ∆H = +30 kJ dir. III. Ekzotermik bir tepkimedir. E) Aktifleşmiş kompleksin potansiyel enerjisi 30 kJ dir. yargılarından hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) I ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ÖRNEK 5 ÖRNEK 6 A(g) + B(g) C(g) + 85 kJ N2(g) + 2O2(g) + 24 kJ 2NO2(g) Tepkimesinin ileri aktifleşme enerjisi 35 kJ olduğuna göre, Tepkimesinin geri aktivasyon enerjisi 60 kJ dir. geri aktifleşme enerjisi kaç kJ dir? Buna göre, A) 50 B) 85 C) 120 D) 145 E) 170 I. Tepkimenin ileri aktivasyon enerjisi 84 kJ dir. ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ II. Aktifleşmiş kompleksin potansiyel enerjisi 150 kJ ise ürünle- ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ rin potansiyel enerjisi 90 kJ dür. ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ III. Tepkimenin entalpi değişimi ∆H = − 24 kJ dir. ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ yargılarından hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) I ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 6 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 3456 EECC