11. SINIF ODAM DERS ANLATIM MODÜLLERİ

Orbital ÖNSÖZ Ders Anlatım Modülleri Saygıdeğer Öğretmen Arkadaşlarımız ve Sevgili Öğrencilerimiz, 11. Sınıf Modern Atom Teorisi Öğrenme, kişinin yaşantıları sonucu davranışlarında meydana gelen değişmelerin kendisidir. Kimya dersinin severek çalışılması ve kalıcı öğrenilmesinin sağlanması Modülü için gerekli yaşantıyı oluşturan baş elementler; şüphesiz siz değerli öğretmenler- imiz ve öğrencilerimizsiniz. Orbital Yayınları olarak başlıca hedefimiz gereken bu Editör yaşantıyı sizler için sunmak, öğretmen ve öğrenci arasındaki bilgi aktarımını daha Doç. Dr. Serkan YAVUZ verimli ve pratik hale getirmektir. Bu amaç doğrultusunda hazırlamış olduğumuz Orbital Ders Anlatım Modülleri’ni, öğretmen ve öğrenci arasındaki birleştirici hal- ISBN ka olarak, öğrenme zincirinin bir parçası olmasını umut ederek sizlerin beğenisine 978-605-06549-6-7 sunuyoruz. Kapak Tasarımı Orbital Ders Anlatım Modülleri; Orbital Yayınları Grafik Birimi (RE) MEB Talim Terbiye Kurulu’nun yayımladığı güncel Kimya öğretim programın- Dizgi − Mizanpaj da yer alan kazanımlar dikkate alınarak hazırlanmıştır. Orbital Yayınları Dizgi Birimi (RE) Hücreleme yöntemi ile başlıklara ayrılmış ve her bir bölüm hem yüz yüze hem Basım Yeri de uzaktan eğitimde sınıf içi işleyişe uygun şekilde planlanmıştır. ???????? (0312) ??? ?? ?? Konu anlatımları gereksiz ayrıntılardan arındırılarak konunun özünü kavrata- cak bilgilerden oluşturulmuştur. Konu içerisinde ayrıca dikkat edilmesi gere- Bu kitap, 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre; ken noktalar, sayfaların kenarında pratik notlar halinde verilmiştir. Böylece tamamının/bir kısmının elektronik, mekanik önemli yerlerin dikkat çekmesi ve akılda kalıcılığının artırılması amaçlanmıştır. ya da her hangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılmaz, Sayfa sonlarına, konunun kavranmasına katkı sağlayacak örnek sorular yer- yayımlanamaz ve depolanamaz. leştirilmiştir. Konu anlatımları ve ardından gelen bu örnek sorular öğrenmeyi ve akılda tutmayı kolaylaştıran bir sistematik ile hazırlanmıştır. Her hakkı saklıdır ve Orbital Yayınlarına aittir. Bir bütünlük oluşturan konu kümelerinin ardından, hem sınıf içi uygulama- rstmrdm−270921−2B ya hem de ödevlendirmeye uygun kazanım testleri yer almaktadır. Böylece öğrencilerin kazanımlara dair yanlış veya eksik öğrenmelerinin süreç başında ortaya çıkarılıp giderilmesi amaçlanmıştır. Modüllerin sonunda tüm alt bölümleri içeren yeterli miktarda ünite testi bulunmaktadır. Bu testlerde öğrencilerin konu ile ilgili karşılaşılabileceği her türlü bilgi, işlem ve yorum temelli sorulara yer verilmiştir. Böylece konunun tamamına yönelik tekrar ve ölçme yapılmasına olanak sağlanmıştır. Orbital Ders Anlatım Modülleri ile öğretmenlerimiz için Kimya dersini anlatmanın, öğrencilerimiz için ise dersi takip etmenin ve konuları anlamanın kolaylaşacağını ümit ediyoruz. Orbital Yayınları olarak hazırladığımız bu kaynağın; öğrencilerimizin Kimya dersine olan ilgisini arttıracağına inanıyoruz. Kimya’yı severek çalışmanız ve kolaylıkla öğrenmeniz dileğiyle. Orbital Yayınları

11. Sınıf 1. Modül İÇİNDEKİLER

A. ATOMUN KUANTUM MODELİ 6 TEST 12 54 55 1. Bohr Atom Modeli 6 56 2. Modern Atom Modeli ve Orbital Kavramı 8 TEST 13 56 TEST 1 9 D. ELEMENTLERİ TANIYALIM 58 3. Kuantum Sayıları 10 1. Elementlerin Sınıflandırılması 62 TEST 2 64 14 2. Elementlerin Periyodik Sistemdeki 66 TEST 3 68 Konumu ve Özellikleri 69 4. Orbital Türleri 70 5. Çok Elektronlu Atomlarda Orbitallerin 15 TEST 14 71 72 Enerji Seviyeleri 16 73 74 TEST 4 E. YÜKSELTGENME BASAMAKLARI 75 76 TEST 5 18 77 78 B. ELEKTRON DİZİLİMLERİ 20 TEST 15 21 TEST 16 TEST 6 22 TEST 17 TEST 7 28 TEST 18 TEST 8 33 TEST 19 C. PERİYODİK SİSTEM 37 TEST 20 1. Periyodik Sistemin Genel Özellikleri 38 TEST 21 2. Bir Elementin Periyodik Sistemdeki 38 Yerinin Belirlenmesi TEST 22 TEST 9 39 3. Periyodik Özellikler TEST 23 TEST 10 41 42 TEST 24 TEST 11 44 TEST 25 49 TEST 26

Modern Atom Teorisi ATOM MODELLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ John Joseph John Ernest Niels Erwin Dalton Thomson Rutherford Bohr Schrödinger 1803 1897 1913 1911 1926 4 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri

Modern Atom Teorisi 1803 1897 1911 DALTON ATOM MODELİ THOMSON ATOM MODELİ RUTHERFORD ATOM MODELİ 1803 yılında John Dalton deneysel 1897 yılında J. J. Thomson, Crookes 1911 yılında Rutherford yaptığı altın sonuçlara dayanan ilk bilimsel atom Tüpü adı verilen bir düzenek yardı- levha deneyi sonucunda, atom mer- modelini önermiştir. mıyla atom içerisinde bulunan negatif kezinde küçük bir hacimde yer alan yüklü parçacıkların yani elektronların çekirdeği keşfetmiştir. Ayrıca atomun • Elementlerin en küçük yapı taşları varlığını kanıtlamıştır. büyük bir kısmının boşluktan oluştu- atomlardır. ğunu ve bu boşlukta elektronların yer • Atomlar nötr oldukları için, negatif aldığını ifade etmiştir. • Atomlar içi dolu kürelerdir. yükleri dengeleyecek kadar pozitif yük içerirler. • Atomdaki (+) yükler çok küçük bir • Atomlar daha küçük parçalara hacimde toplanmıştır. bölünemezler. • Atomun ana yapısı pozitif yüklü taneciklerden meydana gelmiştir. • Her atomun çekirdeğindeki (+) • Bir elementin tüm atomları aynıdır. yük sayısı farklıdır. • Atomun kütlesini pozitif yükler • Farklı elementlerin atomları farklı oluşturur. Rutherford atom modelinin hatalı kütlelere sahiptir. ve eksik yönleri • Negatif yükler, pozitif yüklerin • Bileşikler, farklı cins atomların be- içerisinde homojen olarak dağıl- • Çekirdekli atom modeline göre, lirli oranlarda birleşmesi ile oluşur. mıştır. elektronlar çekirdeğin çevresinde gelişi güzel dağılmıştır. Dalton atom modelinin hatalı ve • Thomson atom modeli, üzümlü eksik yönleri kek modeli olarak da bilinir. • Elektron hareketleri hakkında bilgi vermez. • Atomlar boşluklu yapıda olup, içi Thomson atom modelinin hatalı ve dolu küreler değildir. eksik yönleri • Elektriklenme ve radyoaktif olay- • Proton ve elektronlar atom içeri- larda atomların parçalanabildiği sinde gelişi güzel dağılmamıştır. anlaşılmıştır. • Nötronlardan bahsetmemiştir. • Bir elementin tüm atomları aynı kütlede olmak zorunda değildir. Aynı elementin izotoplarının küt- leleri farklıdır. Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 5

Modern Atom Teorisi 1. Bohr Atom Modeli Bohr Atom Modeli ➽➽ 1913 yılında Niels Bohr, Rutherford atom modelinde özellikle elektron hareketleri ile ilgili Enerji seviyeleri arasındaki fark- tan daha az veya daha fazla ener- açıklanamayan konuları ele alarak yeni bir atom modeli geliştirmiştir. ji ile elektronlar uyarılamaz. Bohr atom modeline göre; ÊÊ Elektronlar çekirdek etrafında yörünge ya da enerji düzeyi denilen katmanlarda bulunur. ÊÊ Katmanlar içten dışa doğru 1, 2, 3, …, n şeklinde numaralandırılır veya içten dışa doğru K, L, M, N… harfleri ile tanımlanır. ÊÊ Elektronlar yörüngeler arasında bulunamazlar. ÊÊ Yörüngelerin enerjisi, çekirdekten dışarı doğru gidildikçe artar. Temel Hal ve Uyarılmış Hal ÊÊ Elektronlar çekirdeğe en yakın katmanları tercih ederler. Bu durumda en düşük enerjili ve kararlı halde bulunurlar. Her atomun en kararlı haline temel hal denir. ÊÊ Elektronlar enerji alarak üst enerji seviyelerine çıkabilir. Bu hale uyarılmış hal denir. Uya- rılmış hal, kararsız ve yüksek enerjilidir. Uyarılan elektronlar aldıkları enerjiyi etrafa vere- rek temel hale geri döner. Işın Absorpsiyon Emisyon Işın He2 Atomu He2 Atomu He2 Atomu Atomların, ışınları soğurmalarına Temel Hal absorpsiyon, ışınları yaymalarına Temel Hal Uyarılmış Hal ise emisyon denir. ÖRNEK 1 ÖRNEK 2 Bohr atom modeline göre, Bohr atom modeline göre aşağıdaki yörüngeler arası elekt- ron geçişlerinden hangisi emisyona (yayılma) örnek olarak I. Elektronlar çekirdekten belirli bir uzaklıkta hareket eder. gösterilebilir? II. Çekirdekten uzaklaştıkça yörüngelerin enerjisi azalır. III. Bir atomda yörüngeler, çekirdeğe yakından uzağa doğru A) K’dan L’ye B) M’den N’ye C) K’dan M’ye n = 1, 2 ,3… gibi tam sayılarla ifade edilir. D) N’den M’ye E) L’den M’ye yargılarından hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) I ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 6 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 12 DD

Sürekli Spektrum Modern Atom Teorisi Hidrojen Emisyon Spektrumu Hidrojen Absorpsiyon Spektrumu Bohr Atom Modelinin Hatalı ve Eksik Yönleri Her bir atomun emisyon spektru- ÊÊ Yalnızca 1H, 2He+, 3Li2+ gibi tek elektronlu sistemlerin spektrumlarını açıklayabilmiştir. mu birbirinden farklıdır. Bu ne- denle spektrumlar atomlar için Ancak Bohr atom modeli, çok elektronlu taneciklerin (atom ve iyonların) spektrumlarını ayırt edici bir özelliktir. açıklamakta yetersiz kalmıştır. ÊÊ Elektronların çizgisel yörüngelerde döndüğü öngörülmüştür. Günümüzde elektronların orbital adı verilen üç boyutlu hacimsel bölgelerde bulunduğu kabul edilmektedir. Modern Atom Modeli ve Orbital Kavramını Ortaya Çıkaran Önemli Gelişmeler ÊÊ 1924 yılında Louis De Broglie, elektronların dalga özelliği gösterdiğini belirtmiştir. ÊÊ 1927 yılında Werner Heisenberg, elektronun konumunun ve hızının aynı anda belirlene- meyeceğini öne sürmüştür (Heisenberg Belirsizlik İlkesi). ÊÊ 1926 yılında Erwin Schrödinger, elektron gibi küçük taneciklerin enerjilerini ve genel dav- ranışını açıklayan matematiksel bir denklem geliştirmiştir (Schrödinger Dalga Denklemi). Schrödinger denkleminin çözümlenmesi sonucunda elektronların bulunma olasılıklarını gösteren bölgeler ortaya çıkmıştır. Sonuç ÊÊ Bohr atom modelinde önerildiği gibi elektronların çekirdek etrafında dairesel yörüngelerde dolandığı düşüncesi elektronun dalga özelliği göstermesi ile uyumlu değildir. ÊÊ Ancak elektronların çekirdek etrafında bulunma olasılığının olduğu üç boyutlu bölgeler- den bahsedilebilir. Bohr atom modelinin deney ve gözlemlerden elde edilen bulguları açıklamadaki sınırlılıkla- rı nedeniyle modern atom teorisi (kuantum atom modeli) ortaya atılmıştır. ÖRNEK 3 ÖRNEK 4 I. Çok elektronlu taneciklerin spektrumlarını açıklayamaması I. Erwin Schrödinger II. Werner Heisenberg II. Elektronun sabit bir yörüngede sabit bir hızla hareket eder- III. Louis de Broglie ken enerji kaybederek çekirdeğe neden düşmediğini açıkla- yamaması Yukarıdaki bilim insanlarından hangileri modern atom teo- risinin gelişimine katkı sağlamıştır? III. Uyarılmış bir atomun temel hale dönerken ışıma yapması Yukarıda verilenlerden hangileri Bohr atom modelinin ye- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II tersizliklerindendir? D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 34 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 7 CE

Modern Atom Teorisi 2. Modern Atom Modeli ve Orbital Kavramı ÊÊ Elektronların kütlesi çok küçük, hızı çok büyük olduğundan hızı ve yeri aynı anda bilinemez. ÊÊ Modern atom modeline göre, elektronların çekirdek etrafında bulunma ihtimalinin yüksek olduğu bölgelere orbital (elektron bulutu) adı verilir. ÊÊ Orbitallerde elektronların yerleri net sınırlar ile çizilemez. Elektronlar orbitallerin herhangi bir yerinde bulunabilir. ÊÊ Çekirdeğe yakın elektronların potansiyel enerjileri düşük, hızları yüksektir. YÖRÜNGE ORBİTAL sp d Modern Atom Modeli RR Elektronların izlediği varsayılan dairesel RR Elektronların bulunma olasılığının yük- (Bulut Modeli) yollardır. sek olduğu hacimsel bölgelerdir. Orbitaller, alt enerji düzeyi ya da RR Elektronların dairesel hareketlerini temsil RR Elektronların üç boyutlu hareketlerini alt kabuk şeklinde de ifade edile- ederler. temsil ederler. bilir. RR Her yörünge bir enerji düzeyi ile temsil RR Farklı enerji düzeylerinde farklı orbitaller edilir. bulunabilir. RR Her yörüngede belli sayıda elektron RR Bir orbitalde en fazla 2 elektron buluna- bulunabilir. bilir. RR Çizgisel daireler şeklindedirler. RR Farklı şekillere sahip olabilirler. ÖRNEK 5 ÖRNEK 6 Modern atom modeli ile ilgili, Orbital kavramı ile ilgili, I. Elektronların orbital içindeki yerleri, net sınırlarla belirlenmiştir. I. Bulut modeli olarak da adlandırılır. II. Farklı enerji ve şekillere sahip olabilirler. II. Elektronlar dairesel yörüngelerde bulunur. III. Elektronun hareket ettiği varsayılan çizgisel yörüngelerdir. III. Çekirdeğe yakın olan elektronların potansiyel enerjileri dü- yargılarından hangileri doğrudur? şüktür. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 8 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 56 BB

1. Bohr atom modeli ile ilgili, Orbital Yayınları Bohr Atom Modeli ve Modern Atom Modeli I. Atom, çok küçük hacimli bir çekirdek ve etrafında daire- 3. Bir elektronun konumunun ve hızının aynı anda belirlene- sel yörüngelerde dönmekte olan elektronlardan oluşur. meyeceği, \"belirsizlik ilkesi\" olarak tanımlanır. II. Hidrojen atomu ve tek elektronlu katyonların görünür böl- Belirsizlik ilkesini ortaya koyan bilim insanı aşağıdaki- ge spektrumlarını açıklar. lerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) De Broglie I II. Pozitif yüklü çekirdek içerisinde elektronlar rastgele da- B) Schrödinger ğılmıştır. C) J. C. Maxwell D) Heisenberg yargılarından hangileri doğrudur? E) Albert Einstein A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III Orbital Yayınları 4. Bohr atom modeline göre M kabuğunda bulunan bir elektron ile ilgili, 2. A I. 3. yörüngede bulunur. II. Enerjisi N kabuğunda bulunan elektrondan daha fazladır. III. 2. yörüngeye geçerken dışarı ışın yayar. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III B Orbital Yayınları 5. Bohr atom modeli aşağıdaki taneciklerden hangisinin emisyon spektrumunu açıklayamaz? Hidrojen atomunda katmanlar arasında elektron geçişleri yukarıda gösterilmiştir. A) 5B4+ B) 4Be3+ C) 3Li2+ Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? D) 2He E) 1H A) A durumunda atom dışarıdan enerji alır. B) B durumunda atom ışıma yapar. C) A durumunda atom uyarılmış hale, B durumunda ise temel hale dönüşür. D) A durumuna absorbsiyon (soğurma), B durumuna emisyon (ışıma) adı verilir. E) Atom A durumunda kararlı, B durumunda kararsız konuma geçer. 12345 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 9 CEDBD

Modern Atom Teorisi 3. Kuantum Sayıları Schrödinger’e göre; n, ℓ ve mℓ Kuantum sayıları, bir atomun sahip olduğu elektronları ve elektronların bulundukları varsayı- kuantum numaralarından oluşan lan orbitalleri tanımlamak için kullanılır. 4 farklı kuantum sayısı bulunur. kuantum seti bir orbitali tanımlar. Kuantum sayıları n, ℓ, mℓ ve ms kuantum numara- n Baş Kuantum Sayısı ℓ Açısal Momentum Kuantum Sayısı larından oluşan bir kuantum seti mℓ Manyetik Kuantum Sayısı ise herhangi bir orbitalde bulunan ms Spin Kuantum Sayısı bir elektronu tanımlar. a. Baş Kuantum Sayısı (n) Baş kuantum sayısı (n) birincil kuantum sayısı olarak da bilinir. ÊÊ Yörünge sayısı veya elektronun bulunduğu enerji düzeyini gösterir. ÊÊ Elektronların çekirdeğe olan ortalama uzaklığını belirler. n : Yörünge sayısı ÊÊ n = 1, 2, 3, 4.. gibi pozitif tam sayılı değerler alır. n2 : Yörüngede bulunan orbital ÊÊ Baş kuantum sayısının değeri büyüdükçe elektronun enerjisi artar ve çekirdekten uzaklaşır. sayısını verir. Katman Baş Kuantum Sayısı N 2n2 : Yörüngede bulunan elektron K n=1 M L n=2 L sayısını verir. K Çekirdek M n=3 n=1 n=2 n=3 N n=4 n=4 ÖRNEK 7 ÖRNEK 8 Schrödinger bir atom orbitalini tanımlamak için, Baş kuantum sayısı (n) ile ilgili, I. Baş kuantum sayısı I. Temel enerji düzeyini belirtir ve sıfırdan büyük tam sayılı II. Açısal momentum kuantum sayısı değerler alır. III. Spin kuantum sayısı IV. Manyetik kuantum sayısı II. 3. enerji düzeyinde en fazla 9 elektron bulunabilir. III. 2. enerji düzeyinde bulunabilecek toplam elektron sayısı en kuantum sayılarından hangilerini kullanmıştır? fazla 18’dir. A) Yalnız I B) I ve II C) I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur? D) I, II ve IV E) II, III ve IV A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 10 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 78 DA

Modern Atom Teorisi Açısal momentum kuantum sayısı b. Açısal Momentum Kuantum Sayısı (ℓ) ÊÊ Orbitalin türünü (şeklini) belirtir. (l) ikincil veya yan kuantum sa- ÊÊ Bir enerji düzeyinde hangi orbital türlerinin (alt kabukların) olduğunu gösteren kuantum yısı olarak da bilinir. sayısıdır. ÊÊ 0’dan n−1’e kadar olan tam sayı değerleri alır. n = 1 ise  = 0 değerini alır.  = 0, 1, 2 … (n−1) n = 2 ise ℓ = 0 ve  = 1 değerlerini alır. n = 3 ise  = 0,  = 1 ve  = 2 değerlerini alır. ÊÊ Her bir açısal momentum kuantum sayısı, bir orbital türüne karşılık gelir. Enerji Düzeyi Orbital Türü Açısal Momentum Orbital Türü Sembolün Anlamı n=1 1s Kuantum Sayısı n=2 =0 s sharp (keskin) n=3 2s, 2p =1 p principal (asıl) n=4 3s, 3p, 3d =2 d diffuse (yayılmış) 4s, 4p, 4d, 4f =3 f fundamental (temel) ÊÊ Her bir enerji düzeyinde, açısal momentum kuantum sayısı kadar alt enerji düzeyi (orbital türü) bulunur. Örneğin, n = 2 ise  = 0 ve  = 1 olacağından bu enerji düzeyinde iki alt enerji düzeyi (s ve p orbitalleri) bulunur. ÖRNEK 9 ÖRNEK 10 Baş kuantum sayısı (n) 3 ve açısal momentum kuantum sa- Bir atoma ait 3. enerji düzeyi ile ilgili, yısı () 1 olan orbital aşağıdakilerden hangisidir? I. Baş kuantum sayısı n = 3’tür. A) 3s B) 3p C) 3d II. Açısal momentum kuantum sayısı () 0, 1 veya 2 değerlerini D) 4f E) 4d alabilir. III. s, p, d ve f orbitallerini içerir. ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ yargılarından hangilerinde doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) I ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 9 10 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 11 BC

Modern Atom Teorisi c. Manyetik Kuantum Sayısı (mℓ) m = 2 + 1 formülü m’nin ÊÊ Orbitallerin uzaydaki yönelmesini gösterir. ÊÊ Bir orbital türünün manyetik alanda kaç alt orbitale ayrıldığını gösteren kuantum sayısıdır. hangi değeri aldığını bulmaya ya- ÊÊ mℓ, sıfır da dâhil olmak üzere − ile + arasındaki bütün tam sayı değerlerini alabilir. rayan bir formül değildir. Bu for- mül yardımıyla yalnızca bir enerji mℓ = −,…,0,… + düzeyinde bulunabilecek kaç çeşit orbital türü olduğu belirlenebilir. ÊÊ Verilen herhangi bir  değeri için mℓ, 2ℓ + 1 tane farklı değer alabilir. ℓ = 0 ise mℓ , 2 + 1 = 2.0 + 1 = 1 tane değer alır. (mℓ = 0) ℓ = 1 ise mℓ , 2 + 1 = 2.1 + 1 = 3 farklı değer alır. (mℓ = −1, 0, +1) ℓ = 2 ise mℓ , 2 + 1 = 2.2 + 1 = 5 farklı değer alır. (mℓ = −2, −1, 0, +1, +2) ℓ = 3 ise mℓ , 2 + 1 = 2.3 + 1 = 7 farklı değer alır. (mℓ = −3,−2, −1, 0, +1, +2,+3) s orbitali (1 alt orbital) p orbitali (3 alt orbital) d orbitali (5 alt orbital)  mℓ m m m s0 0 +1 +2 p1 −1, 0, +1 +1 d2 −2, −1, 0, +1, +2 0 00 f 3 −3, −2, −1, 0, +1, +2, +3 s orbitali -1 -1 p orbitali -2 d orbitali Manyetik Alanda Orbitallerin Yarılma Sayıları (Alt orbital sayıları) ÖRNEK 11 ÖRNEK 12 Baş kuantum sayısı (n), açısal momentum kuantum sayısı Manyetik kuantum sayısı (mℓ) ile ilgili, (ℓ) ve manyetik kuantum sayısı (mℓ) değerleri için; I. Pozitif ve negatif tamsayılı değerler alabilir. I. n = 2 ℓ = 1 mℓ = −1 II. Orbitalin uzaydaki yönelimini ifade eder. III. Manyetik kuantum sayısının sayısal değeri 2ℓ + 1 e eşittir. II. n = 1 ℓ = 0 mℓ = +1 III. n = 3 ℓ = 3 mℓ = 0 yargılarından hangileri doğrudur? yukarıda verilen değerlerden hangileri atoma ait herhangi A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II bir orbitali tanımlar? D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 12 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 11 12 AC

Modern Atom Teorisi d. Spin kuantum sayısı (ms) ➽➽ Elektronun kendi ekseni etrafında dönme hareketi spin olarak adlandırılır. ÊÊ Elektron 2 farklı spine sahip olabilir. ÊÊ Elektronun saat yönünde veya ters yönde belirli bir hızda döndüğü kabul edilir. ÊÊ Spin kuantum sayısı (ms) elektronun dönme yönünü belirtir. ÊÊ Spin kuantum sayısı + 1 veya - 1 değerlerini alabilir. 2 2 ➽➽ Schrödinger; her bir atom orbitalini tanımlamak için baş kuantum sayısını (n), açısal mo- mentum kuantum sayısını (ℓ) ve manyetik kuantum sayısını (mℓ) kullanmıştır. ÊÊ Ancak hidrojen spektrumunda açıklanamayan bazı noktaların elektronun spin adı verilen kendi etrafında dönme hareketi ile açıklanabileceği düşünülmüştür. ÊÊ 1925 yılında George Uhlenbeck ve Samuel Goudsmit tarafından ileri sürülen elektronun kendi ekseni etrafında dönme olayı, spin kuantum sayısı (ms) ile tanımlanmıştır. ÊÊ Bununla birlikte atoma ait her hangi bir elektron dört farklı kuantum numarasından oluşan Bir atomdaki spin kuantum sayısı bir kuantum seti ile tanımlanmış olur. + 1 olan tüm elektronlar aynı NS 2 dönerken, yöne - 1 değerlerini 2 alanlar ise diğer yöne döner. + 1 – 1 2 2 S N ÖRNEK 13 ÖRNEK 14 Bir atomda n = 2, ℓ = 1, mℓ = 0 ve ms = - 1 olan en fazla kaç 3p orbitali ile ilgili; 2 elektron bulunabilir? I. Baş kuantum sayısı 3’tür. A) 1 B) 2 C) 3 II. Manyetik kuantum sayısı 2’dir. D) 5 E) 6 III. Spin kuantum sayısı + 1 olan en fazla 3 elektron bulundu- 2 rabilir. ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ yargılarından hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 13 14 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 13 AC

Orbital Türleri ve Enerjileri 1. 6s, 4d ve 5p orbitallerinin enerjilerinin karşılaştırılması 4. aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) 4d < 5p < 6s B) 6s < 5p < 4d C) 5p < 4d < 6s D) 4d < 6s < 5p E) 5p < 6s < 4d Orbital Yayınları Sınır yüzey diyagramı şekildeki gibi olan bir orbital ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur? A) En çok 6 elektron içerir. B) Baş kuantum sayısı (n) 2 olabilir. C) Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ) = 2'dir. D) Sınır yüzey diyagramı aynı olan 3 orbitalden oluşur. E) (n + ℓ) değeri 2 olabilir. 2. 3s ve 3p orbitalleri ile ilgili, Orbital Yayınları I. n + ℓ değeri büyük olan 3s orbitalidir. II. 3p nin enerjisi 3s den daha fazladır. III. mℓ = 0 değerine sahip birer orbitalleri vardır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve Il C) I ve lIl D) II ve Ill E) I, ll ve lll 3. 3. temel enerji düzeyi ile ilgili, Orbital Yayınları 5. Orbitallerin enerjileriyle ilgili, I. Üç farklı tür orbital bulundurur. I. 4. enerji düzeyindeki s orbitalinin enerjisi, 3. enerji düze- II. Toplam 18 elektron bulundurabilir. yindeki p orbitalinin enerjisinden yüksektir. I II. n + ℓ değeri 6 olan orbital içerir. yargılarından hangileri doğrudur? II. Aynı enerji düzeyinde bulunan p orbitallerinden px'in ener- jisi, pz'nin enerjisinden daha düşüktür. III. 5. enerji düzeyinde bulunan orbitallerden p'nin enerjisi f'nin enerjisinden daha düşüktür. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III 12345 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 21 ADCCB

Modern Atom Teorisi Orbitalin içerdiği toplam elektron sayısı ➽➽ Bir atoma ait elektronlar orbitallere belirli kurallara göre yerleşirler. 2p4 Orbital türü Elektronların orbitallere yerleşmesinde geçerli olan ilkeler: Temel enerji ÊÊ Aufbau İlkesi düzeyi (Başkuantum sayısı) ÊÊ Hund Kuralı ÊÊ Pauli İlkesi 2p4 Orbital şeması 1. Aufbau İlkesi: Elektronlar orbitallere yerleşirken önce en düşük enerjili orbitali tercih eder- ler. Daha sonra yüksek enerjili orbitale yerleşirler. 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p6 5s2 4d10... Orbitallerin enerji artışı Elektronlar orbitallere soldan sağa doğru yerleştirilir. 2. Hund Kuralı: Özdeş enerjili alt orbitallere elektronlar tek tek ve aynı spinli olarak yerleşirler. Orbitallerin enerji sıralaması, aşa- Bütün eş enerjili orbitaller birer elektron aldıktan sonra ikinci elektronlar zıt spinli olma koşu- ğıdaki şemadan yararlanarak çı- luyla yerleşmeye başlar. kartılabilir. 7N : 1s2 2s2 2p3 8O : 1s2 2s2 2p4 1s 2s 2p P P P P 3s 3p 3d O O 4s 4p 4d 4f O 5s 5p 5d 5f 6s 6p 6d 6f 3. Pauli İlkesi: Bir atomun herhangi iki elektronu, aynı dört kuantum sayısına sahip olamaz. 7s 7p 7d 7f İki farklı elektron için, kuantum sayılarından n, l ve ml aynı olabilir. Ancak n, l ve ml aynı ise ms'leri aynı olamaz. Bir orbital en fazla iki elektron alabilir ve bu elektronlar zıt spinlidir. 2He : 1s2 n = 1 n = 1 l = 0 l = 0 ml = 0 1 ml = 0 1 2 2 ms = + ms = - Atomların ve İyonların Elektron Dizilimleri (Elektron konfigürasyonları) Element atomlarında elektron dağılımları; kısaltılmış spdf, genişletilmiş spdf ve orbital diyag- ramı olarak üç faklı şekilde gösterilebilir. ÊÊ Kısaltılmış spdf 9F : 1s2 2s2 2p5 ÊÊ Genişletilmiş spdf ÊÊ Orbital Diyagramı 9F : 1s2 2s2 2px2 2py2 2pz1 9F : 1s2 2s2 2p5 22 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri

Modern Atom Teorisi Aşağıda nötr haldeki bazı elementlerin temel hal elektron dağılımları verilmiştir. ÊÊ 1H atomunun bir elektronu bulunur ve en düşük enerjili orbital olan 1s orbitaline yerleşir. (Aufbau ilkesi) 1H : 1s1 1H : 1s1 Nötr bir atomda elektron sayısı veya proton sayısına eşit olduğu için elektron dizilimi atom numarasına göre yapılabilir. ÊÊ 2He atomunun iki elektronu bulunur ve ikinci elektron 1s orbitaline zıt spinli olarak yerleşir. (Pauli ilkesi) 2He : 1s2 5B atomunda beşinci elektron 2p orbitallerinden herhangi birine aşağıdaki şekillerde yerleşebilir. 5B : 1s2 2s2 2p1 ÊÊ 3Li atomunun üç elektronu bulunur ve 1s orbitali iki elektronla dolduğu için üçüncü elekt- 5B : 1s2 2s2 2p1 ron bir üst enerjili orbital olan 2s orbitaline yerleşir. 4Be atomunda ise dördüncü elektron 2s orbitalinde bulunan elektrona göre zıt spinli olarak yerleşir. 3Li : 1s2 2s1 4Be : 1s2 2s2 5B : 1s2 2s2 2p1 ÊÊ 5B atomunda beşinci elektron, eş enerjili ve özdeş olan px, py ve pz orbitallerinden her- hangi birine yerleşebilir. 5B : 1s2 2s2 2p1 Hund kuralı d orbitalleri için de geçerlidir. ÊÊ 6C atomunda altıncı elektron, boş olan p orbitallerinden herhangi birine aynı spinli olarak yerleşebilir.(Hund kuralı) 6C : 1s2 2s2 2p2 ÊÊ 7N atomunda yedinci elektron, boş kalan p orbitaline , diğer 2p orbitallerinde bulunan elektronlarla aynı spinli olacak şekilde yerleşmek zorundadır. 7N : 1s2 2s2 2p3 ÊÊ 8O atomunda sekizinci elektron, yarı dolu olan üç 2p orbitalinden herhangi birine yerleşe- bilir. 8O : 1s2 2s2 2p4 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 23

Modern Atom Teorisi UYGULAMA 1 Aşağıdaki nötr atomların temel hal elektron dizilimlerini yaparak orbital diyagramlarını çiziniz. 9F :..................................................................................................................................................................................................... 10Ne :..................................................................................................................................................................................................... 11Na :..................................................................................................................................................................................................... 14Si :..................................................................................................................................................................................................... 15P :..................................................................................................................................................................................................... 17Cl :..................................................................................................................................................................................................... 21Sc :..................................................................................................................................................................................................... 23V :..................................................................................................................................................................................................... 26Fe :..................................................................................................................................................................................................... 33As :..................................................................................................................................................................................................... ÖRNEK 19 ÖRNEK 20 X atomunun temel hâldeki elektron dağılımında 10 tam dolu, Temel hal elektron diziliminde 8 tam dolu orbitali olan 3 yarı dolu orbitali vardır. Buna göre, X atomunun elektron atomla ilgili, sayısı kaçtır? I. Atom numarası 17’dir. A) 22 B) 23 C) 24 II. 2 tane yarı dolu orbitali vardır. D) 28 E) 30 III. Elektron dizilimi 3p5 ile sonlanır. ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ yargılarından hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 24 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 19 20 BC

Modern Atom Teorisi Atom Elektron Elektron dizilimlerinin kısa gösterimi Numarası Sembolü Dağılımı Atomların elektron dizilimleri soy gazların elektron dizilimlerinden yararlanılarak kısaltılabilir. 1 H 1s1 ÊÊ 12Mg elementinin 12 tane elektronu vardır. 10Ne soy gazının ise 10 tane elektronu vardır. 2 He 1s2 Magnezyumun 12 tane elektronu yerine [10Ne] yazılarak elektron dizilimi kısaltılmış olur. 3 Li [He]2s1 10Ne : 1s2 2s2 2p6 12Mg : 1s2 2s2 2p6 3s2 12Mg : [10Ne] 3s2 10Ne 4 Be [He]2s2 5 B [He]2s22p1 Anyon ve Katyonların Elektron Dizilimi 6 C [He]2s22p2 ÊÊ Negatif yüklü iyonların elektron dizilimleri toplam elektron sayısına göre, nötr atomlarda 7 N [He]2s22p3 olduğu gibi yapılır. 17Cl− anyonunda toplam 18 tane elektron bulunur. Elektron dizilimi 18 elektrona göre yapılır. 8 O [He]2s22p4 17Cl− : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 9 F [He]2s22p5 ÊÊ Pozitif yüklü iyonların elektron dizilimleri ise proton sayısına göre yapılan elektron dizili- 10 Ne [He]2s22p6 11 Na [Ne]3s1 minden katyon yükü kadar elektron çıkarılarak yapılır. Elektronlar en dış katmandan baş- 12 Mg [Ne]3s2 layarak çıkarılır. 13Al3+ katyonunun elektron dizilimi, 13Al atomunun nötr halinin elektron 13 AI [Ne]3s23p1 dizilimi yazılıp, en dıştan itibaren 3 elektron çıkarılarak bulunur. Katyon yükü 3+ olduğu 14 Si [Ne]3s23p2 15 P [Ne]3s23p3 için önce 3p deki bir elektron sonra 3s deki iki elektron silinir. 16 S [Ne]3s23p4 17 CI [Ne]3s23p5 çıkarılır 13Al3+ : 1s2 2s2 2p6 18 Ar [Ne]3s23p6 13AI : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p1 19 K [Ar]4s1 20 Ca [Ar]4s2 Özel Durum: Elektronlar ilk olarak en dış kabuktaki orbitalden kopar. 4s, 3d ve 4p den elekt- ronların kopma sırası; 4p, 4s ve 3d şeklindedir. 21Sc+ katyonunun elektron dizilimi yapılırken, nötr 21Sc atomunun elektron dizilimindeki 4s deki elektronlardan biri çıkarılır. Soy gazlar bir elektron buradan çıkarılır 21Sc : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d1 2He : 1s2 21Sc+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d1 10Ne : 1s2 2s2 2p6 18Ar : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 iki elektron buradan çıkarılır 36Kr : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p6 25Mn: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5 25Mn2+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5 27Co önce buradan iki elektron çıkarılır : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d7 ardından buradan bir elektron çıkarılır. 27Co3+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 25



11. Sınıf 2. Modül İÇİNDEKİLER

A. GAZLARIN ÖZELLİKLERİ 4 2. Gazların Su Üzerinde Toplanması 41 3. Tepkime Sonucu Açığa Çıkan Gazların 1. Gazların Genel Özellikleri 4 42 2. Gazların Özelliklerini Etkileyen Nicelikler 5 Su Üzerinde Toplanması 3. Gaz Basıncının Ölçülmesi 8 43 TEST 10 44 TEST 1 10 G. GAZLARDA KİNETİK TEORİ 44 TEST 2 11 46 1. Kinetik Teori 48 B. GAZ YASALARI VE İDEAL GAZ DENKLEMİ 12 2. Graham Difüzyon (Yayılma) Yasası 3. Çarpma Sayısı 49 1. İdeal Gaz Denklemi 12 50 2. Gaz Yasaları 14 TEST 11 50 TEST 3 22 H. GERÇEK GAZLAR 52 53 TEST 4 23 1. İdeal Gazlar ve Gerçek Gazlar 54 2. Faz Diyagramları C. GAZLARIN YOĞUNLUĞU 24 3. Gazların Sıvılaştırılması 55 4. Joule−Thomson Olayı 56 TEST 5 27 57 TEST 12 58 D. KAPLARIN BİRLEŞTİRİLMESİ 28 59 TEST 13 60 TEST 6 32 61 TEST 14 62 TEST 7 33 63 TEST 15 E. DALTON KISMİ BASINÇLAR YASASI 34 (BASINÇ−MOL SAYISI İLİŞKİSİ) TEST 16 TEST 8 38 TEST 17 TEST 9 39 TEST 18 F. BUHAR BASINCI ve GAZLARIN 40 TEST 19 SU ÜZERİNDE TOPLANMASI 40 TEST 20 1. Buhar Basıncı

Gazlar Sıcaklık ve basınç etkisi altında maddelerin fiziksel hali değişir. 1. Gazların Genel Özellikleri Yüksek sıcaklık ve düşük basınç- larda madde gaz hali, düşük sı- ➽➽ Maddeler; başlıca katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç fiziksel halde bulunurlar. caklık ve yüksek basınçlarda ise katı hali tercih eder. ÊÊ Maddenin gaz hali, en yüksek enerjili ve en düzensiz halidir. ÊÊ Gazların yoğunluğu katı ve sıvılara göre daha düşüktür. ÊÊ Gaz tanecikleri çok hızlı hareket eder ve aralarında büyük boşluklar bulunur. ÊÊ Birden fazla türde gaz, aynı kaba konulduğunda tamamen kabı doldurur ve homojen ola- rak karışırlar. ÊÊ Maddenin gaz hali en çok sıkıştırılabilir halidir. ÊÊ Bulundukları kabın türüne göre sıcaklık artışı ile genleşebilir. ÊÊ Gazlar, tanecikli yapıdadır. Gaz tanecikleri atom (He ve Ne gibi) veya moleküler (O2, Cl2 ve CO2 gibi) yapıda olabilir. ÊÊ Gaz tanecikleri titreşim, öteleme ve dönme hareketi yapar. He, Ne gibi tek atomlu gazlar yalnızca öteleme hareketi yapar. ➽➽ Gaz tanecikleri sahip oldukları kinetik enerji sayesinde birbirlerinden bağımsız olarak sü- rekli hareket eder. Bu nedenle bulundukları kabı tamamen doldurup, birbirine ve kabın iç çeperine sürekli çarparlar. ÖRNEK 1 ÖRNEK 2 Gazların özellikleriyle ilgili olarak, aşağıda verilen bilgiler- Gazlar ile ilgili, den hangisi yanlıştır? I. Uygun şartlarda sıkıştırılabilirler. A) Gaz karışımları homojendir. II. Tanecikleri arasında itme-çekme kuvvetleri çok büyüktür. B) Gaz tanecikleri yüksek sıcaklıklarda daha hızlı hareket eder. III. Belirli bir hacimleri yoktur. C) Gazlar bulundukları kabı tamamen doldurur. D) Sürekli ve gelişigüzel hareket ederler. yargılarından hangileri doğrudur? E) Gazların yoğunluğu katı ve sıvılara göre daha fazladır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 4 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 12 CE

Gazlar 2. Gazların Özelliklerini Etkileyen Nicelikler Kapalı kaplardaki gaz basıncı ma- Gazların davranışları, nometre ile, açık hava basıncı ise barometre ile ölçülür. ÊÊ hacim ÊÊ sıcaklık Gazların kinetik enerjisini etkile- ÊÊ mol sayısı yen tek özellik sıcaklıktır. ÊÊ basınç 0 K veya -273 ºC’ye mutlak sıfır niceliklerine bağlı olarak değişir. sıcaklığı denir. Mutlak sıfır noktası en düşük sıcaklıktır. 1. Hacim 2. Mol Sayısı ÊÊ Bir cismin uzayda kapladığı yere hacim ÊÊG azlar tanecikli yapıdadır. ÊÊ Gaz taneciklerinin sayısı, mol sayısı ile denir. ifade edilir. ÊÊ Katı ve sıvıların belirli hacimleri vardır. ÊÊ Gazlar ile ilgili hesaplamalarda miktar Gazlar bulunduğu kabı tamamen doldu- rur. Bu nedenle gazların hacmi, bulun- olarak mol sayısı kullanılır. duğu kapalı kabın hacmine eşittir. ÊÊM ol latince büyük yığın anlamına gelir. ÊÊG azlarla ilgili hesaplamalarda hacim bi- Küçük maddelerin oluşturduğu büyük yı- rimi olarak litre (L) kullanılır. ğınları tanımlamaya yarar. 1L = 1000 cm3 = 1000 mL = 1 dm3 ÊÊ6 ,02.1023 sayısına Avogadro sayısı de- 1m3 = 1000 L nir, NA ile sembolize edilir. 3. Basınç 1 mol tanecik = 6,02.1023 tanedir ÊÊ Gazların kabın iç yüzeyine çarparak bi- 4. Sıcaklık rim yüzeye uyguladıkları dik kuvvete ba- ÊÊ Sıcaklık, maddeyi oluşturan taneciklerin sınç denir. Kuvvet ortalama kinetik enerjilerinin göstergesi- Alan dir. Basınç = ÊÊ Sıcaklık termometre ile ölçülür. ÊÊ Sabit sıcaklıkta bir gazın basıncı birim ÊÊ Sıcaklık birimleri Celcius (ºC) ve Kelvin hacimdeki tanecik sayısı ile doğru oran- (K) dir. tılıdır. ÊÊ Gazlar ile ilgili hesaplamalarda sıcaklık ÊÊ Gazlar bulundukları kabın her noktasına birimi olarak Kelvin (K) kullanılır. Kelvin cinsinden sıcaklığa mutlak sıcaklık denir. aynı basıncı uygular. T(K) = t(ºC) + 273 ÊÊ Gaz basıncının birimi atmosfer (atm)'dir. 1 atm = 76 cmHg = 760 mmHg Suyun kaynama 100 373 1 mmHg = 1 torr noktası 100 bölme 100 bölme Suyun donma 0 273 noktası Kelvin Celcius (K) (ºC) Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 5

Gazlar UYGULAMA 2 Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız. UYGULAMA 1 Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız. a. 23 ºC = K a. 120 cm3 = L b. 250 K = ºC L c. 400 K = ºC b. 600 mL = mL d. 273 ºC = K mL e. 300 K = ºC c. 0,2 L = L d. 50 cm3 = e. 250 cm3 = UYGULAMA 3 Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız. a. 38 cmHg = atm b. 190 torr = atm c. 0,75 atm = mmHg d. 0,5 atm = torr e. 1,5 atm = cmHg ÖRNEK 3 ÖRNEK 4 I. K İlk Sıcaklık Son Sıcaklık I. 32 ºC 64 ºC II. atm II. 64 K 128 K III. 127 ºC 800 K III. torr IV. mmHg Yukarıdakilerden hangisinde bir gaz örneğinin mutlak sı- V. cm3 caklığı iki katına çıkmıştır? Yukarıda verilen birimlerden kaç tanesi basınç birimidir? A) 1 B) 2 C) 3 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) 4 E) 5 D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 6 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 34 CD

Gazlar Gazların içinde bulunabileceği iki tür kap vardır. 1. Sabit Hacimli Kap 2. Sabit Basınçlı Kap Camdan veya metalden yapılmış kaplar İdeal pistonlu kaplar ve elastik balonlar sabit hacimli kaplardır. Bu kaplarda sı- sabit basınçlı kaplardır. Piston serbest caklık artışı veya gaz miktarının artması kaldığı sürece ve elastik balon patlama- kabın hacmini değiştirmez, basıncın art- dığı sürece içerideki gaz basıncı dış ba- masına yol açar. sınca eşittir. X(g) M X(g) İdeal piston M Elastik balon Gazın mol sayısı ya da sıcaklığı Gazın mol sayısı ya da sıcaklığı artırılırsa, artırılırsa, Elastik balon sabit basınçlı kap gibi düşünülür. ÊÊ hacim değişmez. ÊÊ piston yukarı doğru hareket eder. ÊÊ gaz basıncı artar. ÊÊ hacim artar. ÊÊ gaz basıncı değişmez. ÖRNEK 5 ÖRNEK 6 İdeal pistonlu kap içerisinde bir miktar gaz bulunmaktadır. Gazların hacimleri ile ilgili, I. İçinde bulundukları kabın hacmine eşittir. Bu kap bir süre soğutulduğunda, II. Sıcaklık arttığında artar. I. Gazın hacmi azalır. III. Madde miktarına bağlı olarak değişir. II. Gazın miktarı artar. III. Gazın basıncı değişmez. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? yukarıdakilerden hangileri gerçekleşir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 56 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 7 DA

Gazlar 3. Gaz Basıncının Ölçülmesi a. Barometre: Açık hava basıncını ölçmek için kullanılan cihaza barometre denir. Açık hava Boşluk Deniz seviyesinde, basıcını ilk ölçen bilim insanı Evangelista Torricelli’dir. Civa 760 mmHg ÊÊ Deniz seviyesinden yukarı doğru çıktıkça havanın yoğunluğu azalır. Bu yüzden, yüksek- Açık Hava Açık Hava Basıncı Basıncı lere çıkıldıkça atmosfer basıncında azalma gözlenir. Civa Civa ÊÊ Açık hava basıncı (1 atm), deniz seviyesinde ve 0 ºC da, tam olarak 760 mm (veya 76 cm) Torricelli deneyinde deniz seviye- yükseklikteki civa sütunun yaptığı basınca eşittir. sinde civa sütununun yüksekliği 76 cm olarak ölçmüştür. Barometredeki sıvı yüksekliği; ÊÊ Dış basınca, sıvının yoğunluğuna, yerçekimi ivmesine ve sıcaklığa bağlıdır ÊÊ Sıvının içine daldırılan cam borunun şekline, kesit alanına, sıvıya daldırılma açısına bağlı değildir. b. Manometre: Kapalı bir kaptaki gaz basıncını ölçmek için kullanılan, içerisinde civa bulunan U şeklindeki cam borudur. ÊÊ Manometreler ikiye ayrılır; açık uçlu manometre, kapalı uçlu manometre. Kapalı uçlu ma- nometrede, gazın basıncı civa seviyeleri arasındaki farka eşittir. Kapalı Uçlu Manometre Açık Uçlu Manometre Basınç ölçümlerinde civa yerine Boşluk P0 başka bir sıvı kullanıldığında cam borudaki sıvı yüksekliği, Gaz Gaz h h dHg . hHg = dsıvı . hsıvı formülü ile hesaplanır. Civa Civa Pgaz = h Pgaz = Po + h ÖRNEK 7 ÖRNEK 8 Açık hava basıncıyla ilgili, Boşluk h = 100 mm I. Atmosferde bulunan gazların uyguladığı basınca denir. II. Barometre ile ölçülür. Hg III. Deniz seviyesinden yukarılara çıkıldıkça atmosfer basıncı artar. yargılarından hangileri doğrudur? Atmosfer basıncının 100 mmHg olduğu bir ortamda civalı ba- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III rometre ile ölçüm yapılmaktadır. Barometrede civa yerine su kullanılırsa h yüksekliği kaç cm olur? (dHg =13,6 g/cm3, D) I ve II E) II ve III dsu = 1 g/cm3) ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) 34 B) 68 C) 136 ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) 272 E) 544 ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 8 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 78 DC

Gazlar ÊÊ Civa dolu kaplara batırılmış tüplerde herhangi bir gaz bulunuyorsa, bu gazın basıncı ölçü- lürken aşağıdaki bağıntılar kullanılabilir. He(g) Ne(g) Xe(g) P0 P0 P0 Hg h h Hg Hg PHe = P0 PNe = (P0 + h) PXe = (P0 – h) cmHg Bu tüplerde gazın bulunduğu cam ÊÊ Kapiler tüpler ince kılcal borulardır. Kapiler tüplerde gaz basınçları aşağıdaki bağıntılar borunun yüksekliği yüksekliği, ga- zın hacmi olarak kabul edilebilir. yardımıyla ölçülür. P0 X gazı X gazı Civa h Civa Civa h P0 h P0 X gazı PX = P0 PX = P0 – h PX = P0 + h ÖRNEK 9 ÖRNEK 10 Gaz Boşluk h X gazı h 14 cmHg X gazı 16 cmHg 9 cmHg Hg X gazı Hg a. b. I. Tüp II. Tüp III. Tüp Yukarıdaki gaz basıncının ölçülmesi amacıyla kullanılan iki farklı düzenekle ilgili, Aynı ortamda bulunan şekildeki tüplerde eşit miktarlarda X gazı örnekleri civa damlası ile kapatılmıştır. 1 atm dış ba- I. a düzeneği manometre, b ise barometredir. sınç altında tüpler şekildeki gibi dengede olduğuna göre, II. b düzeneğinde açık hava basıncı artarsa h yüksekliği artar. X gazlarının basınçları arasındaki ilişki aşağıdakilerden III. a düzeneğinde h yüksekliği gazın basıncını verir. hangisidir? A) I > II > III B) I > III > II C) II > III > I yargılarından hangileri doğrudur? D) III > I > II E) III > II > I A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 9 10 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 9 EB

Gazların Özellikleri 1. Gazların genel özellikleri ile ilgili aşağıda verilen ifade- Orbital Yayınları 4. I. Camdan yapılmış kap lerden hangisi yanlıştır? II. Elastik Balon A) Bulundukları kabı tamamen doldururlar. III. Serbest pistonlu kap B) Gaz karışımları homojendir. C) Yoğunlukları katı ve sıvıya göre daha azdır. Yukarıdaki kaplardan hangilerinde iç basınç bulunduğu D) Maddenin en düzenli halidir. ortamın basıncına eşit değildir? E) Tanecikler arası etkileşim yok denecek kadar azdır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III 2. Gaz basıncı ile ilgili, 5. Barometrede özkütlesi 2,72 g/cm3 olan X sıvısı kullanıldı- ğında sıvı yüksekliği 250 cm ölçülüyor. I. Kapalı kaplardaki gaz basıncı manometre ile ölçülür. II. Gaz tanecikleri, bulundukları kabın iç çeperlerine çarpa- Barometrenin bulunduğu ortamda açık hava basıncı kaç mmHg’dır? (dHg = 13,6 g/cm3) rak gaz basıncını oluşturur. I II. Gaz basıncı birim hacimdeki tanecik sayısı, taneciklerin A) 500 B) 400 C) 300 D) 200 E) 100 hızı ve çarpma sayısıyla orantılı olarak değişir. Orbital Yayınları yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 6. 3. 100 mL = ……I…….L Elastik balon 760 torr = ……II……..atm Yukarıdaki balona bir miktar gaz doldurulmuştur. 27 ºC = ………III……..K Buna göre, Yukarıda verilen hacim, basınç ve sıcaklık dönüşümleri I. Elastik balon, sabit basınçlı kap gibi davranır. yapıldığında I, II ve III nolu boşluklara gelecek sayılar II. Gaz miktarı balonun hacmini etkiler. aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? I II. Balonun içindeki gaz basıncı ile dış basınç eşittir. yargılarından hangileri doğrudur? I II III Orbital Yayınları A) 1 0,1 273 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II B) 0,1 1 300 C) 0,1 0,1 273 D) II ve III E) I, II ve III D) 1 0,5 323 E) 0,1 1 250 10 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 123456 DEBAAE

1. Gazlarla ilgili; Gazların Özellikleri I. Çok atomlu gazlar titreşim, dönme ve öteleme hareketi 4. yapar. H2(g) He(g) II. Düşük sıcaklık ve yüksek basınçta sıvılaştırılabilirler. III. Gaz tanecikleri birbirleri ile her oranda karışabilir. Orbital Yayınları ab yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) Yalnız IIl C) I ve ll Belirli bir sıcaklıkta sabit hacimli a kabında H2 ve serbest pistonlu b kabında ise He gazı bulunmaktadır. D) I ve Ill E) I, ll ve lll Bu kaplarda bulunan gazlar bir süre ısıtıldığında, I. Kinetik enerji II. Hacim I II. Basınç niceliklerinden hangileri her iki gaz içinde artar? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 2. 0,25 atmosfer, D) II ve III E) I, II ve III I. 19 mmHg II. 190 torr III. 38 cmHg basınç değerlerinden hangilerine eşittir? A) Yalnız II B) I ve Il C) I ve lIl D) II ve Ill E) I, ll ve lll Orbital Yayınları 3. He(g) He(g) 5. Gazların davranışlarına ilişkin hesaplamalarda Kelvin ölçeği He(g) P0 kullanılır. Sl birim sisteminde sıcaklığın birimi Kelvin’dir. Cel- P0 P0 cius ve Kelvin sıcaklık ölçekleri arasındaki dönüşüm aşağı- h cm h cm daki eşitlikle ifade edilir: Hg Hg Hg T(K) = t (ºC) + 273 I. II. III. Buna göre 1 atm basınç altında suyun donma ve kayna- Farklı ortamlarda bulunan kaplara batırılmış kapiler tüplerde ma noktasının Kelvin (K) cinsinden değeri aşağıdakiler- eşit mollerde He gazları bulunmaktadır. den hangisinde doğru olarak verilmiştir? Buna göre, kapların bulunduğu ortamlardaki açık hava Orbital Yayınları Donma noktası Kaynama noktası basınçlarının karşılaştırılması aşağıdakilerden hangi- A) 0 100 sinde doğru olarak verilmiştir? B) 273 373 C) 0 273 A) III > II > I B) II > I > III C) II > III > I D) 273 546 E) 100 0 D) I > II > III E) III > I > II 12345 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 11 EAEAB



11. Sınıf 3. Modül İÇİNDEKİLER

A. ÇÖZÜCÜ−ÇÖZÜNEN ETKİLEŞİMLERİ 4 D. ÇÖZÜNÜRLÜK 46 TEST 1 8 1. Çözeltilerin Sınıflandırılması 46 B. DERİŞİM BİRİMLERİ 10 TEST 10 49 1. Kütlece Yüzde (%) Derişim 10 2. Çözünürlük Hesaplamaları 2. Hacimce Yüzde (%) Derişim 13 50 3. Milyonda bir kısım (ppm) 14 TEST 11 51 TEST 2 16 3. Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler 52 TEST 3 17 TEST 12 60 61 4. Molar Derişim (Molarite) 18 62 63 TEST 4 TEST 13 64 26 65 TEST 5 66 TEST 14 67 5. Molal Derişim (Molalite) 27 68 6. Mol Kesri 69 28 TEST 15 70 TEST 6 29 TEST 7 30 TEST 16 31 TEST 17 C. KOLİGATİF ÖZELLİKLER 32 TEST 18 1. Buhar Basıncı Düşmesi 32 2. Kaynama Noktası Yükselmesi 3. Donma Noktası Alçalması 36 TEST 19 4. Osmotik Basınç 40 TEST 20 TEST 8 42 44 TEST 21 TEST 9 45 TEST 22

Çözeltiler Bir karışımda derişim, yoğunluk gibi fiziksel özelliklerin aynı oldu- Bir maddenin, başka bir maddenin tanecikleri arasında iyonlar ya da moleküller hâlinde, ho- ğu bölgelere faz denir. Zeytinya- mojen olarak dağılmasına çözünme denir. ğı−su iki fazlı, tuzlu su tek fazlı karışımlardır. ÊÊ Çözeltiler, fiziksel özellikleri her yerinde aynı olan homojen karışımlardır. ÊÊ Bir çözeltide en az iki bileşen vardır. Genellikle çözelti içinde miktarı çok olan bileşene \"çözücü\", miktarı az olan bileşene ise \"çözünen\" denir. Çözünme Olgusu Çözeltiler oluşurken çözücü ve çözünen tanecikleri arasında üç tür etkileşim gerçekleşir. Bu etkileşimler; ÊÊ Çözücü−çözücü etkileşimleri (çözücüyü oluşturan taneciklerin birbirinden ayrılması) ÊÊ Çözünen−çözünen etkileşimleri (çözüneni oluşturan taneciklerin birbirinden ayrılması) ÊÊ Çözücü−çözünen etkileşimleri (çözücü ve çözüneni oluşturan taneciklerin birbiriyle etki- leşmesi) Basamak 1 Basamak 2 Isı alarak Çözücü gerçekleşir Isı alarak gerçekleşir Çözünen Basamak 3 Gerçekleşirken ısı verir Çözelti Moleküler Çözünme ÊÊ Çözünen madde çözücü içerisinde moleküler olarak dağılıyorsa, moleküler çözünme ger- çekleşir. ÊÊ Çözeltide yüklü tanecikler (iyonlar) bulunmadığı için bu tür çözeltiler, elektriği iletmezler. C6H12O6(k) + su C6H12O6(suda) C2H5OH(s) + su C2H5OH(suda) Çözücü Su Çözünen Şeker 4 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri

Çözeltiler İyonik Çözünme ÊÊ Çözünen madde, çözücü içerisinde iyonlarına ayrılıyorsa, iyonik çözünme gerçekleşir. Asitler, bazlar ve tuzlar suda iyonlarına ayrılarak çözünürler. HCl(suda) H+(suda) + Cl‒(suda) KOH(suda) K+(suda) + OH‒(suda) İyonik bağlı bileşikler (tuzlar) ve NaCI(suda) Na+(suda) + CI‒(suda) polar kovalent bağlı bazı bileşikler suda iyonlarına ayrışarak çözünür- ÊÊ Sodyum klorür (NaCI) suda, Na+ ve CI‒ iyonlarına ayrılarak çözünür. Oluşan Na+ iyonları ler. suyun kısmen negatif yüklü olan oksijen kısmı, CI‒ iyonları da su moleküllerinin kısmen Çözünme sırasında, iyonlar ve polar yapılı olan su molekülleri pozitif yüklü olan hidrojen kısmı tarafından sarılır. Bu şekilde iyonların su molekülleri tara- arasında iyon−dipol etkileşimleri oluşur. fından sarılmasına hidratasyon (hidratlaşma) denir. Na+ ve CI‒ iyonlarının su molekülleri tarafından sarılması, hidratlaşması ÊÊ Bu olay su yerine başka bir çözücü tarafından gerçekleştirilirse solvatasyon olarak ad- landırılır. ÊÊ Çözünme sırasında iyonların birbirinden ayrılması için enerji gerekir. İyonlar su ile sarı- larak hidratlaştığı zaman enerji açığa çıkar. Bu enerjiye hidratlaşma enerjisi denir. Açığa çıkan enerji (hidratlaşma enerjisi) iyonları birbirinden ayırmak için gerekli olan enerjiden büyükse çözünme gerçekleşir. ÖRNEK 1 ÖRNEK 2 KBr tuzunun suda çözünmesiyle ilgili, Çözünme olayıyla ilgili, I. K+ iyonu ile suyun kısmi negatif kısmı etkileşir. I. İyonik olarak çözünen bir maddenin iyonlarının su molekül- II. Kimyasal bir olaydır. leri tarafından sarılmasına hidratasyon denir. III. K+ ve Br‒ iyonları ile su arasında iyon−dipol etkileşimleri oluşur. II. İyonik olarak çözünen bir maddenin iyonlarının su dışındaki yargılarından hangileri doğrudur? çözücü molekülleri tarafından sarılmasına solvatasyon denir. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II III. Moleküler olarak çözünen maddelerin çözeltileri elektrik akımını iletmez. D) I ve III E) I, II ve III yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 12 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 5 DE

Çözeltiler Çözünme − Moleküler yapı ilişkisi Molekül polarlığı, molekülün geo- metrisi ile doğrudan ilişkilidir. ➽➽ Çözünme olayı için genel kural; benzer benzeri çözer ilkesidir. RR İki atomlu moleküllerde; ➽➽ Polar çözücüler polar çözünenleri, apolar çözücüler ise apolar çözünenleri çözer. Bu du- iki atom aynı ise molekül apolar, farklı ise polardır. rum moleküller arası etkileşimlerle açıklanabilir. RR Üç veya daha fazla sayıda ➽➽ Maddelerin birbiri içinde çözünmesi türler arası zayıf etkileşimlere bağlıdır. Çözünme sü- atomdan oluşan moleküller- de, merkez atom üzerinde recinde çözücü ve çözünen arasında; ortaklaşılmamış elektron çifti varsa polar, yoksa ÊÊ Hidrojen bağları, apolar moleküldür. ÊÊ Dipol−dipol etkileşimleri, ÊÊ İyon−dipol etkileşimleri, ÊÊ İyon−indüklenmiş dipol etkileşimleri, ÊÊ Dipol−indüklenmiş dipol etkileşimleri, ÊÊ İndüklenmiş dipol−indüklenmiş dipol etkileşimleri (London kuvvetleri) oluşabilir. ➽➽ Çözücü ve çözünen tanecikleri arasında aşağıdaki etkileşimler oluşursa maddeler birbiri içinde iyi çözünür. Çözünen Çözücü Etkileşim Türü Apolar (I2) Apolar (CCI4) İnd. dipol−ind. dipol etkileşimleri (London) Polar (HBr) Polar (H2O) Dipol−dipol etkileşimleri İyon (NaCI) Polar (H2O) İyon−dipol etkileşimleri NH3 H2O Hidrojen bağları ÖRNEK 3 ÖRNEK 4 Polar maddeler polar çözücülerde, apolar maddeler apolar çö- Madde Çözücü zücülerde iyi çözünürler. Yukarıdaki bilgilere göre, aşağıda I. NaCl CCl4 verilen madde çiftlerinden hangisinin birbiri içinde çözün- H2O mesi beklenmez? II. C6H6 C2H5OH III. C6H12O6 A) HF − H2O B) CCl4 − H2O C) CH3OH − H2O Yukarıdaki maddelerden hangilerinin karşısında belirtilen çözücüde çözünmesi beklenir? D) C6H14 − CCl4 E) I2 − CS2 A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 6 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 34 BB

Organik bileşikler yalnızca karbon Çözeltiler ve hidrojenden oluşuyorsa apolar yapılıdır. Karbon ve hidrojenin ya- İndüklenmiş dipol − indüklenmiş dipol etkileşimleri ile çözünme: Bu etkileşimler apolar nında oksijen veya azot gibi bir taneciklerin birbiri içinde çözünmesini sağlar. atom varsa polar moleküldür. ÊÊ I2 katısı ve CCl4 sıvısı apolar yapılı moleküllerden oluşur. ÊÊ Her ikisi de apolar yapılı olduklarından I2 katısı CCl4 içerisinde çok iyi çözünür. ÊÊ Çözünme sırasında I2 molekülleri ile CCl4 molekülleri arasında indüklenmiş dipol−indük- lenmiş dipol etkileşimleri (London kuvvetleri) oluşur. Dipol − dipol etkileşimi ile çözünme: ÊÊ HCl ve H2O molekülleri polar yapılıdır. ÊÊ HCl gazı, H2O sıvısında çözündüğünde molekül arasındaki en etkin çekim kuvveti dipol dipol etkileşimleridir. Hidrojen bağları ile çözünme: Molekülleri arasında hidrojen bağı oluşturabilen maddeler birbiri içinde çok iyi çözünür. F, O veya N atomlarına bağlı hidrojen bulunduran bileşikler yoğun fazlarda molekülleri arasında hidrojen bağı yapabilir. ÊÊ NH3 ve H2O molekülleri arasında hidrojen bağları oluşur. ÊÊ Hidrojen bağları bu iki molekül arasındaki en etkin çekim kuvvetidir. UYGULAMA 1 Aşağıda bazı kimyasal tür çiftleri verilmiştir. Bu çiftler arasındaki etkileşimleri belirleyerek çiftlerin birbiri içinde çözünüp çö- zünmeyeceklerini yazınız. Kimyasal Tür Çifti Etkileşim türü Çözünür veya Çözünmez a. NaBr − H2O b. H2O − CS2 c. C6H6 − H2O d. CH3OH− H2O e. CCl4 − Br2 f. I2 − H2O Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 7

Çözücü−Çözünen Etkileşimleri 1. Çözücü Çözünen Etkileşim Türü Orbital Yayınları 4. I. Benzin I. H2O HF Hidrojen bağları II. Sirke II. CHCl3 Hidrojen bağları I II. Zeytinyağı CH4 Dipol − dipol etkileşimleri III. H2O H2S Yukarıdaki sıvılardan hangileri suyla karıştırıldığında tek fazlı bir karışım elde edilir? Yukarıdaki çözücü − çözünen çiftlerinin karşısında be- lirtilen etkileşim kuvvetlerinden hangileri yanlış veril- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II miştir? D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 5. Çözücü Çözünen I. H2O KBr II. CCl4 Br2 III. H2O NaCl 2. Çözünme olayı ile ilgili, Yukarıda verilen çözücü ve çözünenler arasındaki çö- zünme olaylarından hangileri hidratasyon sonucunda I. İyonik bağlı bileşikler suda iyonlarına ayrılarak çözünür. gerçekleşir? II. Kovalent bağlı bileşiklerin tamamı suda moleküler olarak A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II çözünür. I II. Polar çözücüler polar maddeleri daha iyi çözer. D) I ve III E) I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur? Orbital Yayınları A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 6. Sudan farklı olan X, Y ve Z arı sıvılarından eşit hacimlerde alınarak özdeş deney tüplerine I. durumdaki gibi ayrı ayrı D) I ve III E) I, II ve III konulmuştur. Daha sonra her bir tüpe, içindeki sıvıyla eşit hacimde arı su eklenerek tüpler çalkalanmıştır. Bir süre son- ra tüplerdeki sıvıların II. durumlardaki gibi olduğu gözlen- miştir. I. durum II. durum XYZ XYZ 3. K+ .........a.......... H2O NH3.........b..........H2O Yukarıda gösterilen tanecik çiftleri arasındaki etkileşim- Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? lerle ilgili, (II. duruma geçişte sıvılar arasında tepkime olmadığı düşü- I. a ile b etkileşimlerinin türü farklıdır. nülecektir.) A) X, suyla homojen bir çözelti oluşturmuştur. II. b, hidrojen bağıdır. B) X'in molekülleri polar yapıdadır. C) Y ve Z'nin yoğunlukları suyunkinden farklıdır. I II. a, iyon − dipol etkileşimidir. Orbital Yayınları D) Y'nin molekülleri apolar yapıda olabilir. E) Z'nin sudaki çözünürlüğü X'inkinden daha çoktur. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 8 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 123456 BDEBDE



11. Sınıf 4. Modül İÇİNDEKİLER

A. TEPKİMELERDE ISI DEĞİŞİMİ 4 C. TEPKİME ISILARININ TOPLANABİLİRLİĞİ 28 1. Endotermik (ısı alan) Tepkimeler 4 1. Entalpi Kuralları 28 2. Tepkime Isılarının Toplanabilirliği (HESS YASASI) 29 2. Ekzotermik (ısı veren) Tepkimeler 5 3. Isı Kapsamı (Entalpi) 6 4. Endotermik ve Ekzotermik Tepkimelerde Isı Kapsamı 7 TEST 7 32 TEST 1 10 TEST 8 33 TEST 2 11 TEST 9 34 5. Madde Miktarı ve Tepkime Isısı İlişkisi 12 TEST 10 35 6. Isı (Entalpi) Türleri 14 7. Oluşum Entalpisi 16 TEST 3 20 TEST 11 36 TEST 4 21 TEST 12 37 B. BAĞ ENERJİLERİ 22 TEST 13 38 1. Bağ Enerjisi 22 TEST 14 39 2. Bağ Kuvveti 22 TEST 5 23 TEST 15 40 3. Bağ Enerjileri Yardımıyla Tepkime Entalpisinin 24 TEST 16 41 Hesaplanması TEST 6 26 TEST 17 42

Kimya ve Enerji Enerji: İş yapabilme kapasitesi- dir. Madde gibi enerji de yoktan 1. Endotermik (ısı alan) Tepkimeler var edilemez ya da var olan enerji ➽➽ Dışarıdan ısı (enerji) alarak gerçekleşen tepkimelere endotermik tepkime adı verilir. yok edilemez. Fiziksel ve kimyasal olaylarda enerji alış−verişi gerçek- Yüksek enerji leşir. CaO(k) + CO2(g)Enerji Sistem ortamdan ısı alır. 178,3 kJ CaCO3(k) Düşük enerji 1 mol CaCO3 katısının parçalanması Isı: Madde ile ortam arasındaki sırasındaki ısı değişimi sıcaklık farkından dolayı aktarılan enerjidir. CaCO3(k) + 178 kJ/mol CaO(k) + CO2(g) Sıcaklık: Bir sistemin tanecikleri- ➽➽ Endotermik tepkimelerde ısı girenler tarafına yazılır. nin (atomlarının ya da molekül- lerinin) ortalama kinetik enerjisi- X(g) + ısı Y(g) + Z(g) nin bir ölçüsüdür. Madde ile ortam arasında ısı akışının yönünü belir- ➽➽ Endotermik tepkimelerin, başladıktan sonra devam edebilmesi için sürekli olarak dışarı- leyen hâl değişkenidir, enerji de- ğildir. dan ısı alması gerekir. ➽➽ Isı alarak gerçekleşen bazı fiziksel ve kimyasal olaylar aşağıda verilmiştir. ÊÊ Erime, buharlaşma ve süblimleşme gibi maddelerin daha düzensiz yapıya geçtiği olaylar ÊÊ Bir atomdan elektron koparılması yani katyon oluşumu ÊÊ Bağ kırılmaları ÊÊ Analiz (ayrışma) tepkimeleri 2H2O(s) + Enerji 2H2(g) + O2(g) (elektroliz ile ayrışma) CaCO3(k) + ısı CaO(k) + CO2(g) (ısı ile ayrışma) ÖRNEK 1 ÖRNEK 2 I. CO2(g) CO2(k) 2SO3(g) + 198 kJ 2SO2(g) + O2(g) II. 2KClO3(k) 2KCl(k) + 3O2(g) Yalıtılmış bir kapta gerçekleşen yukarıdaki tepkime ile ilgili, III. C(k) + O2(g) CO2(g) I. Ortamın sıcaklığı zamanla azalır. II. Tepkime başladıktan sonra kendiliğinden devam eder. Yukarıdaki olaylardan hangileri endotermiktir? III. Endotermik bir tepkimedir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 4 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 12 BC

Kimya ve EnerjiEnerji 2. Ekzotermik (ısı veren) Tepkimeler ➽➽ Gerçekleşirken dışarı ısı (enerji) veren tepkimelere ekzotermik tepkime adı verilir. Yüksek enerji C(grafit) + O2(g) Sistem ortama ısı verir. 393,5 kJ CO2(k) Bir tepkimede alınan ya da veri- Düşük enerji len ısı miktarı, tepkimeye girenler ve ürünlerin fiziksel haline bağlı- 1 mol grafitin yanması sırasındaki ısı değişimi dır. Bu nedenle maddelerin fiziksel halleri tepkime denkleminde belir- C(k) + O2(g) CO2(g) + 394 kJ/mol tilmelidir. ➽➽ Ekzotermik tepkimelerde ısı ürünler tarafına yazılır. X(g) + Y(g) Z(g) + ısı Azotun yanması, diğer yanma ➽➽ Ekzotermik tepkimeler, başladıktan sonra kendiliğinden devam eder. tepkimelerinden farklı olarak en- dotermiktir. ➽➽ Isı vererek gerçekleşen bazı fiziksel ve kimyasal olaylar aşağıda verilmiştir. N2(g)+2O2(g)+66 kJ 2NO2(g) ÊÊ Donma, yoğunlaşma ve kırağılaşma gibi maddelerin daha düzenli yapıya geçtiği olaylar ÊÊ Kimyasal türler arasında bağ oluşumu ÊÊ Bazı atomların elektron alarak anyon oluşturması ÊÊ Gazların suda çözünmesi ÊÊ Yanma tepkimeleri ÊÊ Sentez (birleşme) tepkimeleri ÊÊ Nötrleşme tepkimeleri ÖRNEK 3 ÖRNEK 4 I. Uyarılmış atomun temel hale geçmesi I. I2(g) I2(k) II. Naftalinin süblimleşmesi III. Demirin paslanması II. •Cl(g) + •Cl(g) Cl2(g) III. H+(suda) + OH−(suda) H2O(s) Yukarıdaki olaylardan hangileri ekzotermiktir? Isıca yalıtılmış kaplarda gerçekleşen yukarıdaki olaylardan hangilerinde ortamın sıcaklığının artması beklenir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 34 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 5 CE

Kimya ve Enerji Tepkime sırasında oluşan ara hal- ler ne olursa olsun bir sistemin 3. Isı Kapsamı (Entalpi) durumunun sadece başlangıç ve son hâllerine bağlı olmasına hâl ➽➽ Her madde yapısında az ya da çok enerji depo eder. Sistemin sahip olduğu enerjinin fonksiyonu denir. Hal fonksiyonla- rı, maddenin bulunduğu hâle nasıl tümüne ısı kapsamı veya entalpi denir. H ile gösterilir. geldiği, izlediği yolu değil o andaki hâli ile ilgili özellikleri ifade eder. ÊÊ Uluslararası birim sisteminde (SI) entalpi birimi kJ veya kJ/mol’dür. ÊÊ Maddelerin sahip olduğu entalpi değeri doğrudan ölçülemez. ÊÊ Fiziksel veya kimyasal bir değişim sırasında alınan ya da verilen ısı yardımıyla entalpi değişimi ∆H hesaplanabilir. Tepkime Isısı (Tepkime Entalpisi) Bir kimyasal tepkimede alınan ya da verilen enerjiye tepkime ısısı denir. ➽➽ Sabit basınç altında gerçekleşen bir tepkimede alınan ya da verilen ısı miktarına tepkime entalpisi denir ve ∆H ile gösterilir. ➽➽T epkimenin entalpi değişimi, ÊÊ Tepkimeye giren maddelerin türüne ve fiziksel hâline, ÊÊ Tepkime ortamının sıcaklık ve basıncına, ÊÊ Tepkimeye giren madde miktarına bağlıdır. ➽➽T epkimenin entalpi değişimi, ÊÊ İzlenen yola ve katalizöre bağlı değildir. ÊÊ Tepkime entalpisi izlenen yola bağlı olmadığı için bir hal fonksiyonudur. ➽➽ Bir tepkimenin entalpi değişimi aşağıdaki formülü ile hesaplanabilir. ∆HTepkime = Ürünlerin entalpileri toplamı − Girenlerin entalpileri toplamı ∆HTepkime = ∑Hürünler − ∑Hgirenler ÖRNEK 5 ÖRNEK 6 Aşağıdaki özelliklerden hangisi tepkime entalpisine etki etmez? Bir tepkimenin entalpi değişimi ile ilgili, A) Sıcaklık B) Basınç I. Sabit basınç altında tepkime sırasında alınan ya da verilen C) Madde türü ısı miktarıdır. D) Maddelerin fiziksel hâli E) Tepkimenin izlediği yol II. Birimi kJ veya kJ/mol’dür. III. Girenlerin ve ürünlerin ısı kapsamları ayrı ayrı ölçülerek bu- ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ lunabilir. ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ yargılarından hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 6 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 56 EC

Kimya ve Enerji 4. Endotermik ve Ekzotermik Tepkimelerde Isı Kapsamı Endotermik tepkimeler ➽➽ Girenlerin ısı kapsamı, ürünlerin ısı kapsamından küçüktür. ➽➽ Endotermik tepkimelerde, tepkimenin sürekliliği için ısı gereklidir. Bu nedenle endotermik tepkimeler genellikle istemsizdir, kendiliğinden gerçekleşmez. ➽➽ Girenler daha düşük enerjili olduğu için ürünlerden daha karalıdır. X2 + Y2 + ısı 2XY Endotermik tepkimelerde ΔH > 0 dır. Ekzotermik tepkimeler ➽➽ Ürünlerin ısı kapsamı, girenlerin ısı kapsamından küçüktür. ➽➽ Ekzotermik tepkimeler genellikle istemlidir. Tepkime başlaması için gerekli enerjiyi aldık- tan sonra kendiliğinden devam eder. ➽➽ Ürünler daha düşük enerjili olduğu için girenlerden daha karalıdır. A+B C + ısı Ekzotermik tepkimelerde ΔH < 0 dır. Potansyel Enerji (kJ/mol) Potansyel Enerji (kJ/mol) Ürünler Isı alır 2XY Girenler A + B Isı verir ∆H < 0 Girenler X2 + Y2 ∆H > 0 Ürünler C Tepkime Koordinatı Tepkime Koordinatı Endotermik tepkimede PE-TK grafiği Ekzotermik tepkimede PE-TK grafiği ÖRNEK 7 ÖRNEK 8 Ekzotemik tepkimeler ile ilgili, A(g) + B(g) C(g) + D(g) I. Girenlerin entalpileri toplamı, ürünlerin entalpileri toplamın- Tepkimesinin entalpi değişimi ΔH = + 856 kJ’dir. dan büyüktür. Tepkimede oluşan ürünlerin toplam entalpisi +466 kJ ol- II. Tepkimenin devam edebilmesi için ısı gereklidir. duğuna göre tepkimeye girenlerin toplam entalpisi kaç kJ III. ΔH < 0 dır. dür? yargılarından hangileri doğrudur? A) +390 B) −390 C) −490 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) +490 E) +380 D) I ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 78 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 7 DB

Kimya ve Enerji ÖRNEK 10 ÖRNEK 9 Potansiyel Enerji (kJ/mol) PE (kJ) Z 150 -15 X2 + Y2 25 X + Y -49 2XY TK Yukarıdaki potansiyel enerji – tepkime koordinatı grafiğine Yukarıda, göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? X2 + Y2 2XY A) Girenlerin toplam ısı kapsamı 25 kJ’dir. B) Ürünlerin toplam ısı kapsamı 150 kJ’dir. tepkimesine ait entalpi değişim diyagramı verilmiştir. C) Tepkime entalpisi ∆H = − 125 kJ’dir. Buna göre, I. Ürünlerin entalpi değeri −34 kJ'dir. D) Endotermik bir tepkimedir. II. 1 mol XY oluştuğunda 17 kJ ısı açığa çıkar. III. Tepkime ısısı −49 kJ'dir. E) Tepkime denklemi, X + Y + 125 kJ Z şeklindedir. yargılarından hangileri doğrudur? ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) II ve III E) I, II ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 8 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 9 10 CB

Endotermik ve Ekzotermik Tepkimeler 1. Endotermik tepkimeler ile ilgili, Orbital Yayınları 4. Bir kimyasal tepkimenin entalpi değişimi deneysel ola- rak ölçülürken, I. Gerçekleşirken ortamın sıcaklığı artar. II. Ürünlerin entalpileri toplamı, reaktiflerin entalpileri topla- I. Sıcaklık II. Basınç mından daha büyüktür. III. Hacim III. Aynı sıcaklıkta ürünler, girenlerden daha kararlıdır. şartlarından hangileri sabit olmalıdır? yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III 2. Potansiyel Enerji (kJ/mol) 5. X(k) I X(s) II X(g) 85 2XY III 45 X2 + Y2 Yukarıda saf X maddesine ait hal değişimlerini gösteren bir şema verilmiştir. Tepkime Koordinatı Orbital Yayınları X2 + Y2 → 2XY Buna göre I, II ve III olayları için enerji değişimi aşağıda- kilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? Tepkimesinin potansiyel enerji − tepkime koordinatı grafiği I II III yukarıda verilmiştir. A) Ekzotermik Endotermik Endotermik B) Endotermik Endotermik Ekzotermik Buna göre, C) Ekzotermik Ekzotermik Endotermik I. Tepkime dışarıdan ısı alarak gerçekleşir. D) Endotermik Endotermik Endotermik II. Tepkime entalpisi ∆H = +40 kJ/mol dür. E) Endotermik Ekzotermik Ekzotermik I II. Girenlerin toplam potansiyel enerjisi 45 kJ/mol dür. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Orbital Yayınları 6. CO2(g) + 283 kJ CO(g) + 1/2O2(g) 3. Aşağıdaki olaylardan hangisi endotermik değildir? Tepkimede girenlerin entalpisi +177 kJ olduğuna göre ürünlerin toplam entalpisi kaç kJ'dir? A) Süblimleşme B) Buharlaşma C) Erime D) Elektroliz E) Yoğunlaşma A) +460 B) −460 C) −450 D) +450 E) +470 10 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 123456 BEECBA

1. I. Nötralleşme tepkimeleri Endotermik ve Ekzotermik Tepkimeler II. Kimyasal bağ oluşumu I II. Pil tepkimeleri 4. Entalpi (kJ) I V. Uyarılmış atomların temel hâle gelmesi V. Gazların suda çözünmesi 42 MgO + CO2 Yukarıda verilenlerden kaç tanesi dışarı enerji vererek Orbital Yayınları 18 MgCO3 gerçekleşir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 MgCO3(k) MgO(k) + CO2(g) Tepkimesine ait entalpi değişimini gösteren diyagram yuka- rıdaki gibidir. Buna göre tepkime entalpisi kaç kJ’dir? A) +18 B) −18 C) +24 D) −24 E) +32 2. Aşağıdakilerden hangisinin tepkime entalpisi ΔH<0’dır? 5. İçinde saf su bulunan kapta bir miktar X katısı çözündüğünde kapta bulunan termometredeki sıcaklık 25 oC’den 15 oC’ye düşüyor. A) I2(k) I2(g) 42 41 40 B) KClO3(k) KCl(k) + 3/2O2(g) 39 38 Orbital Yayınları 37 C) 2Fe(k) + 3/2O2(g) Fe2O3(k) 36 35 D) H2(g) 2H(g) Buna göre, E) Na(g) Na+(g) + e− I. X’in suda çözünmesi ekzotermiktir. II. Çözünme sırasında suyun sıcaklığı azalmıştır. III. X katısı çözünürken sudan ısı almıştır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 3. Entalpi ile ilgili, 6. N2(g) + 2O2(g) + 24 kJ 2NO2(g) Tepkimesiyle ilgili, I. Reaktiflerin ve ürünlerin entalpisi doğrudan ölçülemez. II. Tepkime entalpisi, tepkimenin izlediği yoldan bağımsızdır. I . Ekzotermiktir. I II. Sabit basınçta sistem dışarıdan ısı aldığında sistemin Orbital Yayınları I I. Reaktifler, ürünlere göre daha yüksek enerjilidir. entalpisi artar. yargılarından hangileri doğrudur? III. Tepkime başladıktan sonra kendiliğinden devam etmez. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III 123456 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 11 ECECEC

Kimya ve Enerji 5. Madde Miktarı ve Tepkime Isısı İlişkisi ➽➽ Bir tepkime de tepkimeye giren madde miktarı ne kadar çoksa alınan ya da verilen ısı miktarı da o kadar fazladır. C(k) + O2(g) CO2(g) + 94 kkal 12 gram 94 kkal ısı karbon açığa çıkar. yandığında 24 gram 188 kkal ısı karbon açığa çıkar. yandığında ➽➽ Tepkime denkleminde yer alan maddelerin önündeki katsayılar ile alınan ya da verilen ısı miktarı orantılıdır. N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) ΔH = -46 kJ 1 mol 3 mol 2 mol 46 kJ ısı harcanırsa harcanırsa oluşursa açığa çıkar 2 mol 6 mol 4 mol 92 kJ ısı harcanırsa harcanırsa oluşursa açığa çıkar ÖRNEK 11 ÖRNEK 12 CH4(g) + 2O2(g) CO2(g) + 2H2O(s) ∆H = −880 kJ C(k) + O2(g) CO2(g) ΔH = −394 kJ/mol Denklemine göre 8 gram CH4 gazı yandığında, Tepkimesine göre 2,4 gram karbon katısı yakıldığında açı- I. 0,5 mol CO2 gazı oluşur. ğa çıkan ısı kaç kJ’dir? (C: 12, O: 16 g/mol) II. 440 kJ ısı açığa çıkar. III. 64 gram O2 gazı harcanır. A) −78,8 B) −39,4 C) 39,4 D) 78,8 E) 197 yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, C: 12, O: 16 g/mol) ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ D) I ve II E) I ve III ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ ⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚⬚ 12 Orbital Yayınları - Ders Anlatım Modülleri 11 12 DD