33 y

İdare Hukuku 99 İDARE HUKUKU

100 3Y Hukuk Soru Havuzu

İdare Hukuku 101 I. Yasama organının yasama fonksiyonu dışındaki faaliyetleri II. Yargı organlarının yargı fonksiyonu dışındaki faaliyetleri III. Yürütme organının siyasi fonksiyonu dışındaki faaliyetleri 1. Yukarıdaki ifadelerden hangileri fonksiyonel anlamda idareyi tanım- layan şartlar arasında yer alır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Cevap: İşlemin niteliğinin, içeriğinin ve türünün önemli olduğu yaklaşımdır. Bu açıdan, işlemin hangi fonksiyon kapsamında olduğunun belirleyicisi işlemin sahip olduğu özelliklerdir. Yani işlemi yapan kişinin ve makamın önemi yoktur. İdare hukuku, kamu kesiminin bütün faaliyetlerine uygulanmaz. İdare hukuku, kamu kesiminin sadece idari fonksiyon kapsamındaki faaliyetlerine uygulanır. İdari fonksiyonu tanımlayalım: toplumun genel ve sürekli ihtiyaçlarını karşı- lamak amacıyla ve kamu gücü kullanılarak yürütülen faaliyetlerdir. Bu tanımda görüldüğü üzere iki şart vardır: 1) Genel ve sürekli ihtiyaçları karşılamaya yöne- lik faaliyetler 2) Kamu gücü ayrıcalıklarından faydalanma 1) GENEL VE SÜREKLİ İHTİYAÇLARI KARŞILAMAYA YÖNELİK FAALİYETLER Yasama Organı açısından bakarsak; kanun koyma, hükümetin denetlenmesi gibi işlemler yasama fonksiyonu içinde yer alır. Ancak bunun haricindeki per- sonel atama-disiplin-maaş gibi işlemler ile yiyecek-içecek-yakacak-güvenlik gibi ihtiyaçlara yönelik faaliyetler ise genel ve sürekli faaliyetlerdir. Yani bunlar idari fonksiyonu oluşturur. Yargı Organı açısından bakarsak; yargılama, içtihadı birleştirme, iptal etme, yürütmeyi durdurma gibi işlemler yargı fonksiyonu içinde yer alır. Ancak bu- nun haricindeki personel atama-disiplin-maaş gibi işlemler, yiyecek-içecek-yaka- cak-güvenlik gibi ihtiyaçlara yönelik işlemler ise genel ve sürekli işlemlerdir. Yani bunlar idari fonksiyonu oluşturur. Yürütme organı açısından bakarsak; bakanların atanması, bakanların azli, yabancı temsilcilerin ağırlanması gibi faaliyetler yürütme organının siyasi faali- yetleridir. Ancak bunun haricindeki personel atama-disiplin-maaş gibi işlemler, yiyecek-içecek-yakacak-güvenlik gibi ihtiyaçlara yönelik işlemler ise genel ve sü- rekli işlemlerdir. Yani bunlar idari fonksiyonu oluşturur. AYRICA, diğer KTK’lerin (yani yerel yönetim, hizmet kuruluşları, meslek kuru- luşları) ise tüm işlem ve faaliyetleri idari fonksiyona dahildir.

102 3Y Hukuk Soru Havuzu 2) KAMU GÜCÜ AYRICALIKLARINDAN FAYDALANMA İdarenin her işlemi kamu hukukuna tabi değildir. Kamu hukukuna tabi olun- ması durumunda, yapılan işlemlerde işlemin idarenin tek taraflı beyanı ile yapıl- ması, idarenin daha üstün olması, ilgilisinin rızası olmadan bile ilgilisi üzerinde sonuç doğurması ve uyuşmazlıkların idari yargıda çözümlenmesi gibi ayrıcalıkla- ra sahip olunur. İşte bunlar, idari fonksiyona dahildir. Bunun yanında Bazı işlemler ve faaliyetleri özel hukuka tabidir. Yani bunlarda, idare üstün değildir, eşitlik söz konusudur ve uyuşmazlıklar adli yargıda çözüm- lenir. İşte bu işlem ve faaliyetler ise idari fonksiyona dahil değildir. SONUÇ OLARAK Ne organik yaklaşım ne de fonksiyonel yaklaşım, tek başlarına dersimizin ko- nusu olan “idare” kavramını tam olarak tanımlayamamaktadır. Bu iki yaklaşımı birleştirerek elde edeceğimiz aşağıdaki tanım bizim için yeterli olacaktır. Yani dersimizin konusu olan “İdare” şu anlama gelmektedir: 1- Yasama organının yasama fonksiyonu haricindeki faaliyetleri 2- Yargı kuruluşlarının yargı fonksiyonu haricindeki faaliyetleri 3- Yürütme organının siyasi fonksiyon haricindeki faaliyetleri 4- Diğer KTK’lerin tüm faaliyetleri ve teşkilat yapıları Öncüllerin tamamı fonksiyonel anlamda idare yaklaşımı kapsamında yer al- maktadır. Cevap E seçeneğidir. 2. Türk idare hukuku ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Kara Avrupa’sı idare hukuku sisteminden özellikle Fransız idare huku- kundan esinlenilmiştir. B) İdari yargı adı altında ayrı bir yargı düzeni öngörülmüştür C) İkili yargı teşkilatlanması vardır D) İdari fonksiyona dahil tüm işlemlerden doğan uyuşmazlıklar idari yar- gıda çözümlenir E) Yazılı bir hukuk dalı olduğu için içtihatlara pek yer verilmemiştir Cevap: İdare hukuku, kamu hukukunun bir dalıdır. İdare hukukunda, uyuş- mazlıklar idari yargıda giderilir. Türkiye’deki idare hukukunun özü Fransız idare hukukuna dayanmaktadır. İdare Hukuku Özellikleri -- Genç bir hukuk dalıdır. -- Tedvin (Derleme) edilmemiştir.

İdare Hukuku 103 -- Büyük ölçüde içtihatlara dayanır. -- Statüsel niteliktedir. (Her şey kanuna dayalı ve önceden belirlidir) -- Tek yanlı ve icraidir -- Kamu yararı düşüncesi egemendir -- Uyuşmazlıklara kural olarak idari yargıda bakılır. -- Dinamiktir, gelişime açıktır Cevap E seçeneğidir. I. İdareye uygulanan ayrı hukuk kuralları söz konusudur II. Tek hukuk mevzuatı ve tek bir yargı sistemi söz konusudur III. İdareden kaynaklanan uyuşmazlıklar için ayrı bir mahkemesi yoktur 3. Anglo-Sakson idare hukuku sistemi hakkında yukarıda yer verilen- lerden hangisi doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Cevap: İdari faaliyetlere uygulanan hukuk sistemleri ikiye ayrılmaktadır. Bun- lar anglo-sakson ve Kara Avrupa’sı sistemidir. Anglo-Sakson (Adli İdare) Sistemi: genel hukuk kuralları dışında idareye uygu- lanan ayrı hukuk kuralları yoktur. Ayrıca, idareden kaynaklı davalar için de ayrı bir idare mahkemesi yoktur. Yani tek hukuk mevzuatı ve tek yargı sistemi vardır. Kara Avrupası (İdari Rejim) Sistemi; adli yargı ve idari yargı olmak üzere ikili hukuk ve yargı sistemi vardır. Ayrıca adli mahkemeler ve idari mahkemeler ol- mak üzere ikili yargı teşkilatlanması mevcuttur. İdari fonksiyona dahil faaliyetler, idare hukuku kurallarına göre idari mahkemelerde yargılanır. Cevap D seçeneğidir. I. Tüzük II. Örf ve adet kuralları III. Yönetmelik IV. Milletlerarası antlaşmalar 4. Yukarıdakilerden hangileri Türk idare hukuku kaynakları arasında yer almaz? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve IV D) II ve III E) I, II ve IV Cevap: İdare hukuku kaynakları asli ve tali kaynaklar olmak üzere ikiye ayrılır: Asli Kaynaklar; idare hukukunun asli kaynakları anayasa, kanunlar, tüzük, KHK’ler, cumhurbaşkanlığı kararnameleri, yönetmelikler, uluslararası antlaşma- lardır. (Her ne kadar anayasa metninden tüzük ve KHK ifadesi çıkarılmış olsa da eski tüzük ve KHK’ler hala yürürlüktedir)

104 3Y Hukuk Soru Havuzu Yardımcı Kaynaklar; idare hukukunun yardımcı kaynakları içtihat1, dokt- rin(öğreti) ve idari teamüller2dir. Bunlarla, mevcut mevzuat hükümlerinin yo- rumlanması sağlanır. Örf ve adet, idare hukukunun kaynağı değildir. Örf ve adet, özel hukuk ve ceza hukuku gibi hukuk dallarının yardımcı kaynağıdır. Cevap B seçeneğidir. 5. Aşağıdakilerden hangisi 1982 Anayasası’nda düzenlenen idareye iliş- kin ilkeler arasında yer almaz? A) İdarenin mali sorumluluğu B) Yetki genişliği C) Yetki ve usulde paralellik D) İdarenin yargısal denetimi E) Merkezden yönetim Cevap: 1982 Anayasası’nın hiçbir yerinde yetki-usul paralelliği yer almaz. Bu kavramlar Danıştay içtihatları ile hukukumuza girmiştir. İdare Hukukunun Anayasal Kaynakları Dolaylı İlkeler Doğrudan İlkeler 1- Anayasanın tamamı 1- İdarenin Kanuniliği (Kanuni İdare) 2- Devletin Nitelikleri 2- İdarenin Bütünlüğü 3- Merkezden Yönetim -- - Hukuk Devleti 4- Yerinden Yönetim -- - Laik Devlet 5- Yetki Genişliği -- - Sosyal Devlet 6- Vesayet -- - İnsan Haklarına Saygılı Devlet 7- İdarenin Yargısal Denetimi -- - Demokratik Devlet 8- İdarenin Mali Sorumluluğu -- - Üniter Devlet 9- Kamu Tüzel Kişiliği -- - Eşitlik 10- Yönetmelik 11- Kanunsuz Emir 12- Savunmasız Disiplin Cezası Verile- memesi Cevap C seçeneğidir. 1 Özellikle içtihatlar, idare hukukunun gelişiminde önemli yere sahiptir. İdare hukukunun pek çok temel kavramı, mahkeme kararlarıyla oluşturulmuştur. Örneğin yetki paralelliği, fiili memur gibi. 2 İdarenin, belli konu ve sorunlar karşısında öteden beri takındığı tutum ve davranışlardır ya da ya- zılı kaynakları yorumlama ve uygulama biçimidir. Özel hukuktaki örf-adet yerine, idare hukukunda teamül var diyebiliriz.

İdare Hukuku 105 6. Aşağıdakilerden hangisi 1982 Anayasası’nda yer alan idari kuruluş- lardan biri değildir? A) Yükseköğretim Kurumu B) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği C) Atatürk Kültür Dil Tarih Yüksek Kurumu D) Üniversite E) Diyanet İşleri Başkanlığı Cevap: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, 1982 Anayasası’nda ismi geçen ku- rumlardan biri değildir. Cevap B seçeneğidir. 7. Aşağıdakilerden hangisi kamu tüzel kişilerinin işlevleri (ayrıcalıkla- rı) arasında yer almaz? A) Kanun veya cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kurulurlar B) Kamu gücü üstünlüğünden yararlanırlar C) Yönetmelik çıkarabilirler D) Bir davanın tarafı olamazlar E) Kamulaştırma yapabilirler Cevap: KTK’ler, kamu hukukuna tabi olan tüzel kişilerdir. Devlet, SGK, TCDD, belediye, baro, SPK, üniversite, YÖK, DHMİ gibi. İşlevler; kamu tüzel kişilerinin özellikleri ve işlevlerinin bazıları şunlardır: -- Kamu hukukuna tabidirler (istisnaları var) -- Kanun veya CB kararnamesi ile kurulurlar -- Amaçları kamu yararıdır. -- Tek yanlı işlem yapabilirler -- Görev ve yetkileri kanun ile belirlenir -- İcrai işlem yapabilirler -- Resen icra yetkisine sahiptirler -- Kamu gücü üstünlüğünden yararlanırlar -- Kanun ve mevzuata uygun hareket ederler (Bağlılık kuralı) -- İşlemleri hukuka uygunluk karinesinden yararlanırlar -- Personeli özel hak ve güvencelere sahiptirler -- Malları özel koruma ve güvencelere sahiptirler -- Vergi, harç gibi bazı uygulamalardan muaftırlar -- Yönetmelik çıkarabilirler -- Kamulaştırma yapabilirler -- Uyuşmazlıklar idari yargıda çözülür (istisnaları var) -- Personeli, bütçesi, malları vb. hepsi kendisine aittir Cevap D seçeneğidir.

106 3Y Hukuk Soru Havuzu 8. Kamu idaresi ve kamu kuruluşu hakkında aşağıda yer alan ifadeler- den hangisi doğru değildir? A) Kamu idareleri kişi topluluğu niteliğindedir B) Kamu kuruluşları ise mal topluluğu şeklindedir C) Her ikisinin de kamu tüzel kişiliği mevcuttur D) Kamu idareleri ve kamu kuruluşlarının tamamı tüzel kişiliklerini doğ- rudan Anayasa’dan alırlar E) Belediye ve köy kamu idarelerine; üniversite ve İŞ-KUR kamu kuruluş- larına örnek gösterilebilir Cevap: Kamu İdareleri; kişi topluluğu3 şeklindeki KTK’lerdir. Bunlar ikiye ayrı- lır: Devlet idaresi ve mahalli idareler (Anayasa’da özellikle “idare” kelimesi kulla- nılması, bu teşkilatların kamu idaresi olduğunu vurgulamak içindir.) Bu ayrıma göre kamu idareleri dört tanedir: -- Devlet idaresi -- İl özel idaresi -- Belediye idaresi -- Köy idaresi Kamu idarelerinin hepsinin kamu tüzel kişiliğe sahip oldukları, 1982 Anayasa- sı’nda açıkça gösterilmiştir. Yani anayasal KTK’ye sahiptirler. Kamu Kuruluşları (Kamu Kurumları-Hizmet Kuruluşları); mal topluluğu şek- lindeki KTK’lerdir. Örneğin üniversite, KİT’ler, YÖK başkanlığı, TCDD, SGK gibi. Kamu kurumlarının hepsinin KTK’si vardır. Bunlardan kimisi doğrudan ana- yasa ile kimisi ise kanunla KTK’ye sahip olmuştur. Kamu kurumları kendi içinde farklı kategorilere ayrılmaktadır. Bu konu ilerle- yen bölümlerde detaylandırılacaktır. Kamu idareleri ve kamu kuruluşlarının tamamı tüzel kişiliklerini Anayasa’dan almazlar. Bazı KTK’ler kanun ile kurulmuştur. Cevap D seçeneğidir. 3 İdare olması, kişi topluluğu olmasından kaynaklanır. “Kişiler, idare edilir” mantığıyla düşünmek yeterlidir.

İdare Hukuku 107 I. Kanun II. Zımni III. Kanunun verdiği yetki 9. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri 1982 Anayasası'nda yer alan kamu tüzel kişiliği kurulması yöntemlerinden değildir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Cevap: KTK’nin nasıl kurulacağı, 1982 Anayasası’nın 123’üncü maddesinde belirtilmiştir. Buna göre; “Kamu tüzelkişiliği, ancak kanunla veya cumhurbaş- kanlığı kararnamesi ile kurulur.” 1982 Anayasası’na “CBK ile” KTK kurulması hükümleri 2017 değişikliği ile eklenmiş olmasına rağmen uygulamada henüz CBK ile herhangi bir KTK ku- rulmamıştır. 123’üncü madde haricinde, bir de bazı kamu teşkilatlarının KTK’ye sahip ol- dukları açıkça Anayasa’da belirtilmiştir. Ayrıca anayasa ve kanuna göre açıkça KTK’ye sahip olmadığı halde, KTK’si olduğu kabul edilen kurumlar da vardır. Bu açıklamalar çerçevesinde KTK kurulması dört ana usulde olmaktadır: 1- Anayasa ile (Anayasal KTK); bazı kamu idare ve kuruşlarının KTK’ye sahip oldukları açıkça 1982 Anayasası’nda belirtilmiştir. Doğrudan Anayasa ile KTK verilen kurumlar 8 tanedir(Bu konu KPSS ve kurum sınavları açısından çok önemlidir ve devamlı soru gelmektedir): -- Devlet -- İl özel idaresi -- Belediye -- Köy -- Atatürk Kültür Dil Tarih Yüksek Kurumu -- Üniversiteler -- TRT -- Kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları Bir kamu idaresinin veya kurumunun isminin anayasada geçmesi illa ki KTK’ye sahip olduğunu veya olmadığını göstermez. 2- Kanun ile; bazı kurumların KTK sahibi oldukları kuruluş kanunlarında be- lirtilmiştir. Bunlar kendi içinde anayasal olanlar ve anayasal olmayanlar olarak ikiye ayrılır.

108 3Y Hukuk Soru Havuzu Anayasada olanlar4; isimleri anayasada geçmektedir ancak anayasa ile KTK verilmemiştir. KTK sahibi oldukları kendi kuruluş kanunlarında belirtilmiştir. Örneği Kamu Denetçiliği Kurumu, YÖK Başkanlığı, RTÜK, Mahalli idare birlikleri gibi. Anayasada olmayanlar; isimleri anayasada geçmez. İsimleri ve KTK’leri, kendi kanunları ile ortaya çıkmıştır. Örneğin SGK, DPB, Rekabet Kurumu gibi. 3- Kanunun verdiği yetki ile; kanunun verdiği yetkiye dayanarak yürütme or- ganının idari bir işlemi ile KTK’ye sahip olan ve kurulan kurumlardır. Örneğin; -- 233 sayılı KHK’nin verdiği yetkiye dayanarak KİT’ler Cumhurbaşkanı kararı ile kurulur, -- 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun verdiği yetkiye dayanarak yeni bir belediye -- CB kararı ile kurulur ve kaldırılır -- 442 sayılı Köy Kanunu’nun verdiğe yetkiye dayanarak yeni bir köyün kurul- masın veya kaldırılması İçişleri Bakanı kararı ile olur. 1982 Anayasası’nda yer alan “kanunun verdiği yetki ile” KTK kurulması hü- kümleri 2017 değişikliği ile kaldırılmıştır. Ancak yukarıda belirttiğimiz KTK sahibi teşkilatlanmalar hala kanunun belli mercilere vermiş olduğu yetkiler ile kurulmakta ve kaldırılmaktadır. 4- Zımni olarak5; bazı kurumlara, anayasa-kanun-kanunun verdiği yetki ile KTK verilmemiştir. Ancak bu kurumlar, sadece KTK’lerin sahip olduğu ayrıcalık- lar ve özelliklerin hepsine veya birkaçına sahip oldukları için KTK sahibi olarak kabul edilmektedir. Örneğin OYAK. II ve III nolu öncülde yer alan KTK kuruluş usulü 1982 Anayasası’nda yer almamaktadır. Cevap D seçeneğidir. 4 Anayasa’da ismi zikredilen teşkilatların isim listesini, Anayasa Hukuku kitabımızda belirtmiştik. 5 Zımni KTK konusu, KPSS’den ziyade özellikle kurum sınav ve mülakatları açısından önemlidir.

İdare Hukuku 109 I. Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları II. Atatürk Kültür Dil Tarih Yüksek Kurumu III. Yükseköğretim Kurumu IV. Kamu Denetçiliği Kurumu V. Üniversite VI. RTÜK 10. Yukarıda verilen kurumlardan hangileri kamu tüzel kişiliğini doğru- dan Anayasa’dan almıştır? A) I, II ve III B) II, IV ve VI C) I, III ve V D) I, II ve IV E) I, II ve V Cevap: I, II ve V nolu öncüllerde yer alan kurumların KTK sahibi oldukları doğ- rudan 1982 Anayasası’nda açıkça zikredilmiştir. Cevap E seçeneğidir. I. I Sayılı Cetvel II. II sayılı Cetvel III. III sayılı Cetvel IV. IV sayılı Cetvel 11. Yukarıda verilen 5018 sayılı kanundaki cetvellerden hangilerinde yer alanların kamu tüzel kişiliği vardır? A) III ve IV B) II ve III C) I, III ve IV D) II, III ve IV E) I, II ve IV Cevap: KTK Sahipliğinin Belirlenmesi; kamu teşkilatları için kullanılan “KTK’si yok”, “KTK’si var” gibi ifadeler, aslında şu sorunun cevabıdır: “söz konu- su kurumun, Devlet KTK’sinden ayrı bir KTK’si var mı?” Bu sorunun cevabı evet ise “KTK sahibi”, “kendi KTK’si var” gibi ifadeler kulla- nılır. Örneğin SGK, TCDD, BDDK, üniversite, belediye gibi. Soruya verilen cevap hayır ise “KTK’si yok”, “Devlet KTK’si bünyesinde”, “kendi KTK’si yok” gibi ifadeler kullanılır. Yani bu kurum, Devlet KTK’sinin bir parça- sıdır. Örneğin valilik, bakanlık, MGK gibi. (Buna dikkat etmek gerekir. Çünkü KTK’si yok dediğimiz kurumlar da KTK’ye ait ayrıcalıklardan ve üstünlüklerden yararlanmaktadırlar. Sonuçta bunlar da Devlet KTK’sinin bir teşkilatıdır ve onun adına hizmet sunmaktadır. Sadece devlet KTK’sinden ayrı bir kişilikleri yoktur.)

110 3Y Hukuk Soru Havuzu KPSS ve kurum sınavlarında şıklarda veya öncüllerde verilen kurumların, KTK sahibi olup olmadığına yönelik sorular gelmektedir. Bu yüzden bu konu önem- lidir. Bir kurumun KTK’ye sahip olup olmadığını aşağıdaki iki aşamada anla- yabiliriz: 1. AŞAMA; söz konusu kurum KİT, MAHALLİ İDARE veya MESLEK KURULU- ŞU (oda,baro,borsa) mudur? Eğer bunlardan birisiyse, bu kurumların hepsi KTK’ye sahiptir. (Yani Devlet KTK’si bünyesinde değildirler, ondan ayrı bir KTK’ye sahiptirler.) Eğer bunlardan biri değilse, 2.aşamaya geçmelisiniz. 2. AŞAMA; 5018 sayılı Kanun’un ek cetvellerine bakılmalıdır. Buradaki cetvel- leri ise İdare Hukuku soruları çözümü açısından şu şekilde ele almak gerekir: I Sayılı Cetvel (Genel Bütçeli Kurumlar); Devlet KTK’si bünyesindeki kurumlar- dır. Yani Devlet KTK’sinden ayrı bir KTK’leri yoktur. Malları, personeli, bütçesi vb kendisinin değil, Devletindir. II Sayılı Cetvel(Özel Bütçeli Kurumlar); KTK’ye sahip kurumlardır. Yani Devlet KTK’sinden ayrı ayrı tüzel kişiliği vardır. Malı, personeli, bütçesi, işlemi ken- disine aittir. III Sayılı Cetvel(Düzenleyici-Denetleyici Kurumlar); KTK’ye sahip kurumlardır. Bunlar 10 tanedir. Yani Devlet KTK’sinden ayrı bir tüzel kişilikleri vardır. Malı, personeli, bütçesi, işlemi kendisine aittir. IV Sayılı Cetvel(Sosyal Güvenlik Kurumları); KTK’ye sahip kurumlardır. Bunlar 2 tanedir. Yani Devlet KTK’sinden ayrı bir tüzel kişilikleri vardır. Malı, persone- li, bütçesi, işlemi kendisine aittir. KISACASI; I sayılı cetvelde yer alan kurumlar KTK sahibi değildir. II,III ve IV sayılı cetveldeki kurumlar ise KTK’ya sahiptir. Sınavlarda bu şekilde basit dü- şünülmesi yeterlidir. Ayrıca; siyasi tercihler sonucunda kurumların KTK’leri kaldırılmakta veya kurumlara KTK verilmektedir. Bu gibi değişiklikler 5018 sayılı Kanun üze- rinden olmaktadır. Yani; KTK verildiyse; II, III veya IV sayılı cetvele eklenmektedir KTK kaldırıldıysa; I sayılı cetvele eklenmektedir. KPSS ve kurum sınavlarında bu değişikliklerden özellikle soru sormaktadırlar. Mülakatlara girmeden önce de bu cetvellerin incelenmesi faydalı olacaktır. 5018 sayılı Kanun’a ekli II-III-IV nolu cetvellerde yer alan kurumların kendi KTK’leri mevcuttur. Cevap D seçeneğidir.

İdare Hukuku 111 I. Sayıştay II. Yüksek Seçim Kurulu III. RTÜK IV. Ekonomik ve Sosyal Konsey V. Yükseköğretim Kurumu 12. Yukarıdakilerden hangisi 1982 Anayasası’nda yer aldığı halde kamu tüzel kişiliği olmayan kurumlar arasında yer alır? A) III ve V B) I, IV ve V C) II, III ve IV D) I, III ve V E) I, II ve IV Cevap: Öncüllerde yer alan bütün kurumlar 1982 Anayasası’nda açıkça isim- leri zikredilen kurumlardır. Ancak Sayıştay, YSK, Ekonomik Sosyal Konsey 1982 Anayasası’nda yer almalarına rağmen KTK sahibi değildirler. Cevap E seçeneğidir. I. Rekabet Kurumu II. Emniyet Genel Müdürlüğü III. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu IV. ÖSYM V. Kamu Denetçiliği Kurumu 13. Yukarıda yer alan kurumlardan hangilerinin kamu tüzel kişiliği vardır? A) III ve V B) I, IV ve V C) II, III ve V D) I, III ve IV E) I, II ve IV Cevap: I-IV-V nolu öncüllerde yer alan kurumlar 5018 sayılı Kanun’a ekli II ve III sayılı cetvellerde yer almaktadırlar. Yani kendi KTK’leri mevcuttur. Cevap B seçeneğidir. I. İdari vesayet II. Yetki genişliği III. Hiyerarşi 14. Yukarıdaki kurumlardan hangisi veya hangileri merkezden yönetimin sakıncalarını gidermek için alınmış olan bir önlemdir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Cevap: Merkezden yönetimin sakıncalarını gidermek amacıyla yetki genişliği il- kesi getirilmiştir. 1982 Anayasası’nın 126’ncı maddesine göre “illerin idaresi yetki genişliğine dayanır.”

112 3Y Hukuk Soru Havuzu Yetki genişliğini kısaca tanımlayacak olursak; “merkeze ait bazı yetkilerin, mer- kezin taşradaki yöneticisi (vali) tarafından, merkeze sorulmadan ve merkez adına kullanılması”dır. Özellikleri; 1- Anayasal bir ilkedir. 2- Yetkiler merkez adına kullanılır 3- Sadece il yönetiminde uygulanır. 4- Sadece vali kullanır (kaymakamlar, yetki genişliğine sahip değildir) 5- İlde, sadece merkezin taşra birimleri üzerinde uygulanır. Belediye, üniver- site, meslek kuruluşları, özel tüzel kişiler vb üzerinde uygulanamaz. Ör- neğin, kar nedeniyle vali tarafından ilkokul-ortaokul-liseleri tatil edilebilir. Çünkü bunlar merkezin (MEB’in) taşra teşkilatıdır. Ancak, vali, kar nede- niyle üniversiteleri tatil edemez. Çünkü bunlar merkezden yönetimin bir teşkilatı değildirler. 6- Yetkinin kullanılması ile ilgili gelir ve giderler merkeze aittir. Merkezden yönetimin yukarıda belirttiğimiz sakıncalarını gidermek amacıyla yetki genişliği ilkesi getirilmiştir. Cevap B seçeneğidir. 15. Yerinden yönetim ilkesi ile ilgili aşağıdakilerden hangisinin doğrulu- ğu ileri sürülemez? A) Anayasal bir ilkedir B) Hizmet sunumunda eşitliği sağlar C) Devlet hiyerarşisine bağlı değildirler D) Yerel yönetimlerin kendi aralarında cumhurbaşkanı kararı ile birlik kurmaları mümkündür E) İşlemleri hukuka uygunluk karinesinden yararlanır Cevap: YERİNDEN YÖNETİM Özellikleri; 1- Her bir kurumun kendi tüzel kişiliği bulunmaktadır. Yani her bir belediyenin, köyün, meslek kuruluşunun, KİT’in ayrı ayrı KTK’si vardır. 2- Her bir kurumun personeli kendi personelidir. 3- Her bir kurumun malı kendine aittir. 4- Her bir kurum, sunduğu hizmeti kendi adına sunar. Faydaları; 1- Demokrasiye daha uygundur. Halk yönetime ve kararlara daha çok katılır. 2- Merkezden yönetimdeki gibi bürokrasi yoktur. Kararlar daha hızlı alınır.

İdare Hukuku 113 3- Yerel ihtiyaçlara göre hizmet sunulur. 4- Kırtasiyecilik azalır. Sakıncaları; 1- Yeterli mali ve teknik imkanlara sahip olmadıkları için hizmetler olması gerek- tiği gibi sunulamayabilir. 2- Bölgeler arası eşitsizliğe yol açar. Çünkü her coğrafyanın hizmet gerekliliği ve yerel yönetimin mali imkanı farklıdır. Geliri yüksek olanlar daha fazla geliş- miş, geliri az olanlar ise daha az gelişmiş olacaktır. 3- Siyasi amaçlı uygulamalara yol açabilir. 4- Yerinden yönetimlerin fazla güçlenmesi, ülkede birliğin bozulmasına sebep olabilir 5- Mali denetimleri zordur. Çünkü farklı nitelikte ve çok sayıda kurum vardır. Yerinden yönetim ile hizmet eşitliği değil aksine eşitsizliği oluşmaktadır. Cevap B seçeneğidir. I. Yetki genişliği II. İdari vesayet III. Hiyerarşi 16. Yukarıdaki ilkelerden hangileri idarenin bütünlüğünü sağlamaya yöne- lik araçlardandır? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Cevap: Türkiye’de kamu kesimi, merkezden yönetim ve yerinden yönetim ola- rak temel iki yapıya bölünmüştür. Merkezi yönetim, Devlet KTK’si içinde olmak üzere kendi içinde başkent, taşra ve yardımcı kuruluşlar olarak alt bölümlere ayrılır. Örneğin, başkentte MEB; ilde vali ve il milli eğitim müdürü; ilçede kaymakam,okul müdürü ve öğretmen bulunmak- tadır. En tepeden en alt kademeye kadar bu büyük mekanizmanın uyumlu şekilde ve aksamadan çalışması gereklidir. Aksi takdirde yönetim süreci zorlaşacaktır. Aynı şekilde, her bir yerinden yönetim kuruluşu da kendi KTK’si içinde alt birimlere ayrılmaktadır. Örneğin, belediyede belediye başkanı, itfaiye amiri ve itfaiye eri bulunmaktadır. Başka bir örnek olarak SGK’da SGK Başkanı; Başkan yardımcısı, daire başkanları, şube müdürleri, şefler, memurlar bulunmaktadır. Bu kurumların da en üst kademeden en alt kademeye kadar uyum ve bir bütün- lük içinde çalışması gerekir. Ayrıca, halk dilinde yerleşmiş olan “Devlet”, “Devlet baba”, “Devletin görevleri” gibi ifadelerde hep tekçi (üniter) bir ülke yönetiminden bahsedilmektedir. Yani hukuki anlamda Devlet KTK ve Diğer KTK ayrımı yapsak dahi, diğer KTK’lerin

114 3Y Hukuk Soru Havuzu çok da bağımsız ve başına buyruk olmaması gerekir. Aksi takdirde kamu kesimi mekanizması işlemez, hizmetler aksar ve hatta devlet bölünme, parçalanma ris- kiyle bile karşı karşıya kalabilir. Devlet bir uyum içinde çalışmalı ve bir bütünlük nezdinde hizmet sunmalıdır. Bu açıdan bakıldığında, kamu kesimi tek bir vücut gibi düşünülmelidir ve vücudu meydana getiren uzuvların birbirlerinden bağım- sız, uyumsuz, keyfi hareket etmemesi gerekir. Yukarıdaki açıklamalarımızı da göz önünde bulundurduğumuzda, idare (kamu kesimi) bir bütünlük içinde olmalıdır ve bu bizi idarenin bütünlüğü ilkesine götü- rür. 1982 Anayasası’nın 123’üncü maddesine göre “idare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür.” Yani idarenin bütünlüğü anayasal bir ilkedir. Hiyerarşi ve vesayet denetimi, idarenin bütünlüğünü sağlamak için kullanılan araçlardır. Cevap D seçeneğidir. 17. Hiyerarşik yetki kapsamında verilen bir emir ile ilgili aşağıdakiler- den hangisi yanlıştır? A) Kural olarak ast, üstün verdiği emirleri zamanında yerine getirmek zo- rundadır B) Üstün verdiği emir hukuka uygun ise ast bu emri zamanında ve usu- lüne uygun bir şekilde yerine getirmek zorundadır C) Verilen emir hukuka aykırı ancak suç değilse ast, üste verilen emrin hukuka aykırı olduğunu belirtir D) Üst hukuka aykırı emri yazılı olarak tekrar verirse memur bunu yerine getirmek zorundadır ancak emrin uygulanmasından kendisi değil emri veren sorumlu olur E) Konusu suç teşkil eden emir hiçbir zaman yerine getirilmez, aksi halde emrin yerine getirilmesinden sadece kendisi sorumlu tutulacaktır Cevap: Üst, asta emir ve talimat verebilir. Ast, bu emirleri zamanında ve olması gerektiği gibi uygulamak zorundadır. Ancak amir, hukuka uygun olmayan bir emir verirse bu durumda memur ne yapacaktır? Burada üçlü bir ayrıma giderek konuyu somutlaştıralım -Emir hukuka uygun ise; memur bu emri zamanında ve usulüne uygun yeri- ne getirmelidir. Memurun bu emri yerine getirmemesi disiplin kusuru meydana getirecektir. Örneğin, şube müdürü tarafından memura “kırmızı klasörü getir” talimatı verdiğinde burada hukuka aykırı bir durum olmadığı için memur bunu yerine getirmek durumundadır. -Emir hukuka aykırı ancak suç değil ise; memur, amire söz konusu emrin huku- ka aykırı olduğunu belirtir. Amir yazılı olarak emri yinelerse, memur emri yerine

İdare Hukuku 115 getirmek zorundadır. Bu durumda emrin uygulanmasından doğan sorumluluk tamamıyla amire aittir, memur sorumlu olmaz. Örneğin, amir tarafından me- mura “bu yazıyı imzalamadan gönderelim” demesi durumunda memur, bunun hukuka aykırı olduğunu ve bu şekilde işlem tesis edilemeyeceğini belirtmelidir. Amir emrini yazılı olarak yinelerse memur yazıyı imzasız olarak gönderir ve so- rumlu olmaz. Tüm sorumluluk amirdedir. -Emir bir suç ise; böyle bir emir, memur tarafından kesinlikle yerine getirilme- melidir. Eğer ki yerine getirirse, amirle beraber memur da sorumlu olur. Örneğin şube müdürü tarafından memura “sokaktaki çocukları öldür” diye emir verdiğin- de, bu emir kesinlikle yerine getirilmemelidir. Yerine getirilirse memur da sorum- lu olur. Çünkü emrin konusu bir suç işlenmesidir. ANCAK; milli güvenlik ve kamu düzeninin gerektirdiği bazı durumlarda em- rin hukuka uygunluğunun denetlenmesi kanunla engellenebilir. Bu durumlarda emir doğrudan uygulanmalıdır. Sorumluluk emri verene ait olur. Örneğin, terör örgütü tarafından ateş açılması durumunda komutanın askere verdiği “vurun, öldürün, ateş edin” emrinin konusu normal şartlarda suç işlenmesidir. Ancak burada milli güvenlik söz konusu olduğu için, askerler bu emrin hukuka aykırı ve suç olduğunu dikkate almadan doğrudan uygulaması gerekir. Bu durumda bu olay sonrasında tek sorumlu komutan (yani emri veren) olacaktır. Konusu suç olan emir yerine getirilirse emri veren ve uygulayan sorumlu olur. Cevap E seçeneğidir. 18. Hiyerarşi ilişkisine ilişkin aşağıdakilerden hangisinin doğruluğu ileri sürülemez? A) Aynı kamu tüzel kişiliği bünyesinde geçerlidir B) Anayasa’da yer almaz C) Sadece hukukilik denetimini kapsar D) Kural olarak memur amirin işlemlerine karşı dava açamaz E) Olağan bir yetkidir Cevap: Hiyerarşi Yetkisi Özellikleri6 şunlardır: 1- Aynı KTK bünyesinde geçerlidir. 2- Dikey bir yetkidir. 3- Anayasa’da yer almaz. 4- Geneldir. Üst, bu yetkilere kendiliğinden sahiptir.Yani yetkilerin illa ki kanun- la verilmesine gerek yoktur. Hukuka aykırı sonuçlar doğurmayacak şekilde kullanılması yeterlidir. 6 Kemal Gözler-Gürsel Kaplan, İdare Hukukuna Giriş, Ekin Yayınları, Bursa, 2015, s.48’den özet- lenmiştir.

116 3Y Hukuk Soru Havuzu 5- Hiyerarşik yetkiler, kendiliğinden veya ilgililerin başvuru üzerine kullanılabi- lir. 6- Hiyerarşik yetkilerin kullanılması belli bir sebebe bağlı değildir. 7- Hiyerarşik yetki hem hukukilik hem de yerindelik denetimini kapsar. 8- Kural olarak ast, üstün verdiği emir ve talimata karşı dava açamaz. (Tabi izin vermemesi, maaşını kesmesi, ceza vermesi gibi durumlarda dava açabilir) 9- Amir, hiyerarşik yetkilerinden keyfi olarak vazgeçemez. Gerektiğinde kullan- mak zorundadır. Hiyerarşi yetkisi geniş kapsamlıdır. Hem yerindelik hem de hukukilik denetimi yapılabilir. Cevap C seçeneğidir. I. Yükseköğretim Kurumu – Ankara Üniversitesi II. Milli Eğitim Bakanlığı – kaymakam III. Rektör – dekan IV. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği – İstanbul Barosu 19. Yukarıda verilenlerden hangileri arasında hiyerarşi ilişkisi söz konu- sudur? A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve III D) II ve III E) II, III ve IV Cevap: II ve III nolu öncüllerde yer alan ikililer aynı KTK bünyesinde yer aldık- ları için aralarında hiyerarşi mevcuttur. Cevap D seçeneğidir. 20. Merkezi idare ile yerinden yönetim kuruluşları arasındaki bütünlüğü sağlamaya yönelik hukuki araç aşağıdaki kavramlardan hangisi ile ifade edilir? A) Hiyerarşi B) İdari vesayet C) Yetki genişliği D) Merkezden yönetim E) Yerel yönetim Cevap: Merkezi idare ile yerinden yönetim kuruluşları arasındaki bütünlüğü sağlamaya yönelik hukuki araca7 idari vesayet denir. Diğer bir tanım ise, merkezi idarenin yerinden yönetim kuruluşları üzerinde sahip olduğu, sınırları kanunla çizilmiş denetleme yetkisine idari vesayet denir. 7 Metin Günday, İdare Hukuku, İmaj Yayınları, Ankara, 2011, s.84.

İdare Hukuku 117 Genel olarak baktığımızda, vesayet yetkisi sanki sadece merkezi idare mahal- li idareler arasında uygulanıyormuş gibi görülmektedir. Çünkü kamu kesimi teşkilatlanma tarihimize baktığımızda Devlet KTK dışındaki ilk KTK’ler “ma- halli idareler” olmuştur. Ancak daha sonra kamu hizmetlerinin çeşitlenmesi ve artışı ile hizmet ve meslek kuruluşları kurulmuştur. Bunun sonucunda Devlet KTK’si bu KTK’ler üzerinde ve ayrıca bu KTK’ler de kendi aralarında vesayet yetkisi kullanır hale gelmiştir. Gerçekten de kanunlarla verilen vesayet yetkilerine baktığımızda, yerinden yönetim kuruluşlarının da birbirlerine karşı vesayet yetkisi kullandıkları görülmektedir. Örneğin büyükşehir belediyesinin diğer ilçe belediyeleri üstündeki bazı yetkileri, Türkiye Barolar Birliği’nin ba- rolar üzerinde vesayet yetkileri, YÖK Başkanlığının üniversiteler üzerindeki yetkileri bulunmaktadır. Buradan çıkan sonuca göre vesayet yetkisini kısaca şu şekilde tanımlayabiliriz: “bir KTK’nin başka bir KTK üzerindeki denetim yetkisi”. Bu şekilde düşünülmesi KPSS ve kurum sınavları açısından da ko- laylık sağlayacaktır. Anayasal Dayanak; idari vesayet 1982 Anayasası’nda açıkça ismi zikredilen hu- suslardan birisidir. Anayasa’nın iki maddesinde idari vesayete rastlanmaktadır: Madde 127; Devlet KTK-Yerel Yönetim (Mahalli idareler) arasındaki vesayet yet- kisine yer verilmiştir. Madde 135; Devlet KTK-Meslek Kuruluşları arasındaki vesayet yetkisine yer verilmiştir. Anayasadan kaynaklanmayan vesayet halleri Anayasa’da sadece Devlet KTK-Yerel Yönetim ile Devlet KTK-Meslek Kuru- luşları arasındaki vesayet denetimine yer verilmiştir. Ancak bunların haricinde de çeşitli kanunlar ile düzenlenmiş olan vesayet uygulamaları vardır. Devlet KTK- Hizmet Kuruluşları; Devlet KTK’sinin, hizmet kuruluşları üze- rinde kanunlarla verilmiş vesayet yetkileri vardır. Örneğin Çalışma Bakanının, SGK ve İŞKUR üzerindeki yetkileri. Örneğin Enerji Bakanının, EPDK üzerin- deki yetkileri. Yerel Yönetim-Yerel Yönetim; mahalli idarelerin de diğer mahalli idareler üze- rinde kanunla getirilen bazı vesayet yetkileri vardır. Bu yetkiler genel olarak büyükşehir belediyelerinin, ilçe belediyeleri üzerinde kullandıkları yetkilerdir. Meslek Kuruluşu-Meslek Kuruluşu; meslek üst kuruluşlarının, meslek ku- ruluşları üzerinde kanunla verilen vesayet yetkileri bulunmaktadır. Örneğin Türkiye Eczacılar Birliği’nin, Ankara Ecza Odası üzerindeki yetkileri. Örneğin TOBB’un, Sivas Mimarlar Odası üzerindeki yetkileri gibi.

118 3Y Hukuk Soru Havuzu Amacı; merkezi idarenin sahip olduğu KTK dışında, daha önce de belirttiğimiz üzere KTK sahibi başka teşkilatlar da bulunmaktadır. Bunlar belli bir özerkliğe, mal varlığına, bütçeye ve personele sahiptirler. Bu KTK’lerin eylem ve işlemleri devletin bütünlüğünü tehdit edebilir veya kamu hizmetlerinin ülke düzeyinde uyumlu-verimli şekilde yürütülmesini engelleyebilir. Bu nedenle, devlet KTK’si- nin, yerinden yönetim kuruluşlarını belli bir ölçüde denetleme yetkisine sahip olmalıdır. Ancak tekrar belirtelim ki vesayet sadece merkezi idare-yerinden idare arasında bulunan bir yetki değildir. Merkezi idare ile yerinden yönetim kuruluşları arasındaki bütünlüğü sağlamaya yönelik hukuki araca8 idari vesayet denir. Cevap B seçeneğidir. I. Merkezi idare – hizmet kuruluşları II. Merkezi idare – meslek kuruluşları III. Merkezi idare – mahalli idareler IV. Yerel yönetim – meslek kuruluşları 21. Yukarıdaki kurumlar arasındaki vesayet türlerinden hangileri doğru- dan Anayasa’da zikredilmiştir? A) Yalnız II B) II ve III C) III ve IV D) II, III ve IV E) I, II ve III Cevap: II-III nolu öncüllerde yer alan ikililer arasındaki vesayet ilişkisi 1982 Anayasası’nda açıkça yer almaktadır. Cevap B seçeneğidir. 22. Aşağıdakilerden hangisi idari vesayetin özellikleri arasında yer al- mamaktadır? A) Farklı kamu tüzel kişileri arasında söz konusudur B) Genel bir yetkidir C) Kural olarak sadece hukukilik denetimini kapsar D) Kural olarak emir ve talimat verme yetkisi içermez E) Yetkinin varlığı Anayasa’da açıkça belirtilmiştir 8 Metin Günday, İdare Hukuku, İmaj Yayınları, Ankara, 2011, s.84.

İdare Hukuku 119 Cevap: Vesayet Yetkisinin Özellikleri şunlardır: 1- İstisnai bir yetkidir. 2- Anayasa’da sadece yetkinin varlığından ve amacından bahsedilmiştir. İçerik ve usuller kanunlarla belirlenmiştir. 3- Sadece kanunda açıkça belirtilen yetkiler kullanılır 4- Sınırlı bir yetkidir 5- Dar yoruma tabidir 6- Sadece hukukilik denetimini kapsar (Kural budur, ancak istisnaları vardır) 7- Kural olarak emir ve talimat verme yetkisini içermez (İstisnaları mevcuttur) 8- Vesayet makamlarının işlemlerine karşı dava açılabilir Vesayet, istisnai bir yetkidir. Cevap B seçeneğidir. 23. Vesayet makamları kural olarak yerinden yönetim organlarının iş- lemlerine ilişkin olarak hangisini yapamazlar? A) Geri alma B) Uygulamasını erteleme C) İade D) Değiştirme E) İdari yargıda dava açma Cevap: İdari vesayet kapsamında kullanılan denetim gücüne vesayet yetkisi denir. Vesayet yetkisini kullananlara ise vesayet makamları denir. Vesayet yetki- sini ikiye ayırarak inceleyelim: Kişiler (Organlar) Üzerindeki Vesayet; daha önce de belirttiğimiz üzere vesayet yetkileri oldukça sınırlıdır. Bu sınırlılık, özellikle yerinden yönetimlerin organları üzerinde göze çarpmaktadır. Zaten çok çok az sayıda olan bu yetkilere birkaç örnek verelim: -- Mahalli idarelerin organlarının ve üyelerinin soruşturma veya kovuşturma nedeniyle İçişleri Bakanlığı tarafından geçici olarak görevden uzaklaştırıla- bilmesi (geçici görevden uzaklaştırma) -- Siyasi karar alan veya işleri aksatan il genel meclisi veya belediye meclisinin İçişleri Bakanlığı tarafından Danıştay’a bildirilmesi (bildirim) -- Göreve 20 gün gelmeyen belediye başkanının İçişleri Bakanı tarafından Da- nıştay’a bildirilmesi (bildirim) -- Bazı durumlarda muhtar ve ihtiyar heyeti üyelerinin il-ilçe idare kurulu ka- rarıyla görevlerine son verilmesi (göreve son verme)

120 3Y Hukuk Soru Havuzu İşlemler Üzerindeki Vesayet; bunlar da yine az sayıda ve sınırlı şekilde kulla- nılan yetkilerdir. Bu yetkiler onama, onamama, erteleme, iade etme, yeniden gö- rüşülmesini isteme, düzeltme, izin, iptal davası açma gibi, yerinden yönetimlerin belli işlemlerinde kullanılan yetkilerdir.Ancak kural olarak vesayet makamları değiştirme yetkisini kullanamazlar. Birkaç örnek verelim; -- Mahalli idare birliği kurulması için cumhurbaşkanından izin alınması -- Cadde, sokak, park, mahalle ismi değişikliği için İçişleri Bakanından onay alınması -- Belediyelerin başka ülkelerdeki belediyelerle ilişki kurabilmesi için İçişleri Bakanından izin alınması -- İlçe belediye imar planının büyükşehir belediyesi tarafından düzeltilebilmesi Vesayet makamları kural olarak yerinden yönetim organlarının işlemlerini de- ğiştiremezler. Cevap D seçeneğidir. I. Kale İlçesi – Alanyurt Köyü II. Hazine ve Maliye Bakanlığı – Osmancık İlçesi III. Adalet Bakanlığı – Sakarya Barosu IV. İstanbul Valiliği – İstanbul Büyükşehir Belediyesi V. Dışişleri Bakanlığı – Beykoz Belediyesi 24. Yukarıdaki idarelerden hangileri arasındaki ilişki Anayasa’nın 127’nci maddesi kapsamındaki idari vesayete örnektir? A) II ve III B) I ve IV C) I, IV ve V D) II, III ve V E) I, III ve IV Cevap: I-IV-V nolu öncüllerde yer alan ikililer arasındaki idari vesayet ilişkisi 1982 Anayasası’nın 127’nci maddesinde yer alan vesayet ilişkisi biçimindedir. Cevap C seçeneğidir. I. Ankara Büyükşehir Belediyesi – Mamak Belediyesi II. Cumhurbaşkanlığı – RTÜK III. Adalet Bakanlığı – Emniyet Genel Müdürlüğü IV. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı – TCDD V. Milli Savunma Bakanlığı– MİT Başkanlığı 25. Yukarıda verilenlerden hangileri arasında ilişki idari vesayet ilişkisine örnektir? A) Yalnız I B) I, II ve III C) I, IV ve V D) I, II ve IV E) II, III ve V

İdare Hukuku 121 Cevap: I-II-IV nolu öncüllerde yer alan ikililer arasındaki ilişki idari vesayet ilişkisidir. Çünkü her birinin KTK’si ayrıdır. Cevap D seçeneğidir. 26. 1982 Anayasası'na göre idari vesayet yetkisinin esas ve usulleri aşa- ğıdakilerden hangisi ile düzenlenir? A) Cumhurbaşkanı kararnamesi ile B) İdari İşler Başkanın kararı ile C) Cumhurbaşkanı yardımcısının teklifi üzerine cumhurbaşkanının onayı ile D) Türkiye Büyük Millet Meclisi kararı ile E) Kanun ile Cevap: 1982 Anayasası'na göre idari vesayet yetkisinin esas ve usulleri kanun ile belirlenir. Anaysa metninde idari vesayet yetkisinin ismine ve amaçlarına yer verilmiştir. Esaslar ise kanun koyucuya bırakılmıştır. Cevap E seçeneğidir. I. Danıştay II. Diyanet İşleri Başkanlığı III. Sosyal Güvenlik Kurumu IV. Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı V. Belediye 27. Yukarıdakilerden hangileri merkez teşkilatına dahil değildir? A) I ve III B) II ve IV C) III ve V D) I, III ve IV E) II, III ve V Cevap: SGK ve belediyeler merkez teşkilatına dahil değildir. Çünkü DEVLET KTK’den ayrı bir KTK’leri vardır. Cevap C seçeneğidir.

122 3Y Hukuk Soru Havuzu 28. 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka- rarnamesi’ne göre, cumhurbaşkanı hakkında aşağıdakilerden hangi- si yanlıştır? A) Cumhurbaşkanı yetki devri yaptığında, yetki devrini kaldırmadan da devrettiği yetkiyi, gerek gördüğünde kendisi de doğrudan kullanabilir B) Cumhurbaşkanı, Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder. C) Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. D) Cumhurbaşkanı, yetkilerinden bir kısmını gerektiğinde sınırlarını yazı- lı olarak belirterek astlarına devredebilir. E) Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına ve bakanlar kuruluna aittir. Cevap: 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka- rarnamesi md. 1’e göre; (1) Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. (2) Cumhurbaşkanı, Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Mil- letinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder. (3) Cumhurbaşkanı, yetkilerinden bir kısmını gerektiğinde sınırlarını yazılı olarak belirterek astlarına devredebilir. Ancak devrettiği yetkiyi, gerek gördüğünde kendisi de doğrudan kullanabilir. Cevap E seçeneğidir. 29. Aşağıdakilerden hangisi yürütmenin tek sahibi olan cumhurbaşkan- lığı teşkilat yapısına dahil edilemez? A) İdari İşler Başkanlığı B) Politika kurulları C) Bağlı kuruluşlar D) Bakanlıklar E) Belediyeler Cevap: 2017 yılında anayasa, kanun, KHK ve cumhurbaşkanlığı kararnameleri değişiklikleri sonrasında cumhurbaşkanlığı teşkilatı genişlemiş ve bakanlıklar ile beraber bir çok kurumu himayesi altına alan bir yapıya bürünmüştür. Bu durum yürütme organının tek kanatlı olması ve tek elde yani cumhurbaşkanında toplan- masının doğal bir sonucudur.

İdare Hukuku 123 Mevcut durumda cumhurbaşkanlığı teşkilat yapısı aşağıdakilerden oluşmak- tadır: I. İdari İşler Başkanlığı II. Özel Kalem Müdürlüğü III. Ofisler IV. Politika kurulları V. Bağlı kuruluşlar VI. Cumhurbaşkanı yardımcıları VII.Bakanlıklar Cevap E seçeneğidir. 30. 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka- rarnamesi’ne göre, aşağıdakilerden hangisi İdari İşler Başkanlığı teş- kilat birimleri arasında yer almaz? A) Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü B) Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü C) Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü D) Destek ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü E) Özel Kalem Müdürlüğü Cevap:1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka- rarnamesi md. 6’ya göre; İdari İşler Başkanlığının birimleri aşağıda gösterilmiştir. a) Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü b) Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü c) Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü ç) Destek ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü Cevap E seçeneğidir.

124 3Y Hukuk Soru Havuzu 31. 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka- rarnamesi’ne göre, cumhurbaşkanı yardımcıları hakkında hangisi doğru değildir? A) Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanı tarafından verilen gö- revleri yaparlar B) Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur. C) Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halin- de, yenisi seçilene kadar en genç Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhur- başkanlığına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. D) Cumhurbaşkanının hastalık ve yurtdışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanının görevlen- dirdiği yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanı- na ait yetkileri kullanır E) Cumhurbaşkanlığı teşkilatında görev yaparlar Cevap: 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka- rarnamesi md. 17 ve md. 18’e göre; -- Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanı tarafından verilen görevleri yaparlar. -- Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur. -- Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde, ye- nisi seçilene kadar en yaşlı Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanlığı- na vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. -- Cumhurbaşkanının hastalık ve yurtdışına çıkma gibi sebeplerle geçici ola- rak görevinden ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanının görevlendirdiği yar- dımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. Cevap C seçeneğidir. 32. 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka- rarnamesi’ne göre, aşağıdakilerden hangisi cumhurbaşkanlığı bünye- sinde yer alan politika kurulları arasında yer almaz? A) Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu. B) Yerel Yönetimler Politikaları Kurulu. C) Ekonomi Politikaları Kurulu. D) Hukuk Politikaları Kurulu. E) İnsan Kaynakları Politikaları Kurulu

İdare Hukuku 125 Cevap: 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka- rarnamesi md. 20’ye göre; Cumhurbaşkanlığı bünyesinde aşağıda yer alan kurullar kurulmuştur: a) Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu. b) Eğitim ve Öğretim Politikaları Kurulu. c) Ekonomi Politikaları Kurulu. ç) Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu. d) Hukuk Politikaları Kurulu. e) Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu. f) Sağlık ve Gıda Politikaları Kurulu. g) Sosyal Politikalar Kurulu. ğ) Yerel Yönetim Politikaları Kurulu. Cevap E seceneğidir. 33. 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka- rarnamesi’ne göre, aşağıdakilerden hangisi cumhurbaşkanlığı bünye- sinde yer alan ofisler arasında yer almaz? A) Dijital Dönüşüm Ofisi B) Finans Ofisi C) Sosyal Politikalar Ofisi D) İnsan Kaynakları Ofisi E) Yatırım Ofisi Cevap: 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka- rarnamesi md. 525’e göre; (1) Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin bu kısmında; verilen görevleri yerine ge- tirmek üzere Cumhurbaşkanlığına bağlı, özel bütçeli, kamu tüzel kişiliğini haiz, idarî ve malî özerkliğe sahip, Dijital Dönüşüm Ofisi, Finans Ofisi, İnsan Kaynak- ları Ofisi ve Yatırım Ofisi kurulmuştur Cevap C seçeneğidir.

126 3Y Hukuk Soru Havuzu 34. 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka- rarnamesi’ne göre, aşağıdakilerden hangisi cumhurbaşkanlığı bağlı kuruluşları arasında yer almaz? A) Diyanet İşleri Başkanlığı B) MİT Başkanlığı C) Savunma Sanayi Başkanlığı D) Devlet Denetleme Kurulu E) Genelkurmay Başkanlığı Cevap: 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka- rarnamesi md. 37’ye göre; (1) Aşağıda yer alan kurum ve kuruluşlar Cumhurbaşkanlığına bağlı olup, ka- nunları ve/veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerindeki hükümlere tabidir. a) Devlet Arşivleri Başkanlığı b) Devlet Denetleme Kurulu c) Diyanet İşleri Başkanlığı d) İletişim Başkanlığı e) Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği f) Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı g) Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı ğ) Savunma Sanayi Başkanlığı h) Strateji ve Bütçe Başkanlığı ı) Türkiye Varlık Fonu Cevap E seçeneğidir. 35. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı hakkında hangisi yanlıştır? A) Kamu tüzel kişiliği sahibi değildir B) İdari işler başkanı en yüksek devlet memurudur C) İdari işler başkanı cumhurbaşkanına karşı sorumludur D) İdari işler başkanı cumhurbaşkanı onayı ile atanır E) İdari işler başkanı, İdari İşler Başkanlığı teşkilatının en üst amiridir

İdare Hukuku 127 Cevap: 2017 değişiklikleri sonrasında Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği(C- BGS)’nin yerini “İdari İşler Başkanlığı (İİB)” almıştır. İdari İşler Başkanlığı, cum- hurbaşkanlığın esas yapısıdır. Ayrı bir birim gibi düşünülmemelidir. İdari işler başkanı, en yüksek Devlet memurudur. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığının en üst amiridir. Cumhurbaşkanı kararı ile atanır. 3 sayılı CBK’nin 1 sayılı cetvelinde yer alır. Görev süresi cumhurbaşkanının görev süresi kadar- dır. Ancak daha öncesinde de görevden alınabilir. Bütün birimlerin faaliyetlerini, işlemlerini ve hesaplarını denetlemekle görevli ve yetkilidir. Görevlerin ve hizmet- lerin yürütülmesinde cumhurbaşkanına karşı sorumludur. İdari İşler Başkanlığı aşağıdaki dört birimden oluşur: a) Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü b) Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü c) Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü ç) Destek ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü Cevap D seçeneğidir. 36. Cumhurbaşkanının işlemleri hakkında hangisi doğrudur? A) Birel işlemlerine karşı yargı yolu kapalıdır B) Düzenleyici işlemlerine karşı yargı yolu kapalıdır C) Bazı düzenleyici işlemlerine karşı anayasa yargısına gidilebilir D) Tüm düzenleyici işlemlerine karşı yargı yolu açıktır E) Düzenleyici işlemlerine karşı sadece idari yargı düzenine başvurulabilir Cevap: Cumhurbaşkanı, tesis ettiği işlemler nedeniyle sorumludur ve bu iş- lemlere karşı yargı yolu açıktır. Cumhurbaşkanı tarafından tesis edilen cumhur- başkanlığı kararnameleri, yönetmelikler, genelge, tebliğ gibi düzenleyici işlemler ve birel işlemlere karşı yargı yolu açıktır. Ancak OHAL ve savaş dönemlerinde çıkarılan CBK’lere karşı yargı yolunun kapalı olduğu unutulmamalıdır. CUMHURBAŞKANI İŞLEMLERİ Yargısal Denetim Yargı Düzeni Olağan CBK Var Anayasa yargısı OHAL/ Savaş CBK Yönetmelik Yok - Var İdari yargı Diğer Düzenleyici İşlemler Var İdari yargı Cevap C seçeneğidir.

128 3Y Hukuk Soru Havuzu 37. Cumhurbaşkanı yardımcısı hakkında hangisi doğru değildir? A) Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınabilir B) Cumhurbaşkanına vekalet eder C) Cumhurbaşkanına karşı sorumludur D) Milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olması yeterlidir E) Cumhurbaşkanı onayı ile atanır Cevap: Cumhurbaşkanı yardımcılığı ilk defa 2017 anayasa değişikliği ile gelen bir statüdür. Göreve Atanma Anayasanın 106’ncı maddesine göre, “Cumhurbaşkanı yardımcıları …., millet- vekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır.” Cumhurbaşkanı yardımcılarının sayısına ilişkin olarak anayasa metninde her- hangi bir sayı verilmemiştir. 1982 Anayasası’nda “Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir.” ifadesine yer verilmiştir. Bu durumda kaç Cumhurbaşkanı yardımcısı olacağı cumhurbaşka- nının takdirindedir. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Seçilme Yeterliliği Anayasanın 106’ncı maddesine göre, “Cumhurbaşkanı yardımcısı ………., mil- letvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tara- fından atanır ve görevden alınır.” Görüldüğü üzere Cumhurbaşkanı yardımcısı olmak için milletvekili olma şart- larına sahip olmak yeterlidir. Milletvekili seçilmek için gerekli olan şartları daha önce incelemiştik. Bunu Bir kimsenin aynı anda “CBY+MV” olması artık mümkün değildir. Bilelim Cumhurbaşkanı yardımcıları, göreve başlarken Anayasa’nın 81 inci maddesin- de yazılı şekilde Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde ant içerler. Cumhurbaşka- nı yardımcıları, cumhurbaşkanına karşı sorumludurlar. Görev ve Yetkiler 1982 Anayasası hükümlerine göre Cumhurbaşkanı yardımcısının tek bir görevi vardır. O da, gerekli durumlarda cumhurbaşkanına vekalet etmektir. Cumhur-

İdare Hukuku 129 başkanı yardımcısı, vekalet etme görevini yürütürken cumhurbaşkanına ait tüm yetkileri kullanabilir. Hukuki Statü Bir milletvekilinin Cumhurbaşkanı yardımcısı seçilmesi milletvekilliğini sona erdirir. Cumhurbaşkanı yardımcısı da göreve başlarken milletvekili andı içerler ve tabi oldukları kayıt ve şartlara uyarlar. Cumhurbaşkanı yardımcısı ayrıca mil- letvekili dokunulmazlığı ve sorumsuzluğundan da yararlanırlar. Cumhurbaşkanı yardımcılığı aşağıdaki durumlarda sona erer: I. Ölüm II. İstifa III. Milletvekili seçilme yeterliliğinin kaybedilmesi IV. Engel mahkumiyet alması (Yüce Divan yargılaması sonucunda) V. Milletvekili seçilmesi VI. Cumhurbaşkanının görevden alması CB Yardımcısı, CB kararı ile atanır. Cevap E seçeneğidir. I. İnsan Kaynakları Ofisi II. Yatırım Ofisi III. Savunma Sanayii Başkanlığı 38. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri kamu tüzel kişiliğine sa- hiptir? A) I, II, III B) Yalnız III C) I, III D) II, III E) I, II Cevap: Cumhurbaşkanlığı teşkilatı bünyesinde yer alan ofislerin hepsinin KTK'si bulunur. Savunma Sanayi Başkanlığı ise cumhurbaşkanlığı bağlı kuru- luşları arasında KTK sahibi olan tek bağlı kuruluştur ve 5018 sayılı Kanun'a ekli II sayılı cetvelde yer alır. Cevap A seçeneğidir. 39. Bakanların görev süresi ne kadardır? A) 4 yıl B) TBMM görev süresi kadar C) 2 yıl D) Cumhurbaşkanı yardımcısının görev süresi kadar E) Cumhurbaşkanının uygun gördüğü süre kadar

130 3Y Hukuk Soru Havuzu Cevap: 1982 Anayasası'nın 106'ncı maddesinin 4'üncü fıkrasında : \".... bakan- lar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tara- fından atanır ve görevden alınır.\" ifadesi yer almaktadır. Bu durumda bakanların görev süresine ilişkin net bir süre yoktur. Cumhurbaş- kanı tarafından atandıktan sonra görevde kalmalarının uygun görülmemesi duru- munda cumhurbaşkanı tarafından her zaman görevden alınabilirler. Cevap E seçeneğidir. I. Bakan yardımcısı II. Müsteşar III. Genel Müdür IV. Kaymakam V. Daire Başkanı 40. 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ne göre, yukarıda verilenlerden hangisi veya hangile- ri bakanlık merkez teşkilatının hiyerarşik kademeleri arasında yer almaz? A) I, III, IV B) II, III, V C) II, IV D) I, III, V E) Yalnız II Cevap: 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka- rarnamesi md. 509’a göre; (4) Bakanlık merkez, taşra teşkilatları ile bağlı ve ilgili kuruluşların hiyerarşik kademeleri; hizmetin özelliklerinden kaynaklanan farklılıklar dikkate alınmak kaydıyla aşağıdaki şekilde düzenlenir. a) Bakanlık merkez teşkilatında: 1) Bakan Yardımcılığı, 2) Bakan Yardımcılığına bağlı Genel Müdürlük, Kurul Başkanlığı veya Daire Başkanlığı, 3) Genel Müdürlük veya Kurul Başkanlığına bağlı Daire Başkanlığı, Cevap C seçeneğidir. 41. 3046 Sayılı Bakan Yardımcılarının Mali Hakları ve Bazı Düzenleme- ler Hakkında Kanun hükümlerine göre ilgili, bağlı ve ilişkili kuruluş- ların bakanlıklarının değiştirilme usulü aşağıdakilerden hangisidir? A) İdari İşler Başkanının teklifi üzerine cumhurbaşkanı kararı B) Özel Kalem Müdürü teklifi üzerine cumhurbaşkanı kararı C) Cumhurbaşkanı yardımcısı teklifi üzerine cumhurbaşkanı kararı D) Cumhurbaşkanı yardımcısı kararı E) Cumhurbaşkanı Kararı

İdare Hukuku 131 Cevap: 3046 Sayılı Bakan Yardımcılarının Mali Hakları Ve Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun md. 19\\A ya göre; Bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşlar (10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (III) sayılı cetvelde yer alan kurumlar dahil), Cumhurbaşkanınca, Cumhurbaşkanlığı veya bakanlıklarla ilgilendirilebilir. Söz konusu kuruluşların özel kanunlarında veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerin- de bağlı, ilgili ve ilişkili olunan bakanlığa ya da bakana verilen yetki ve görevler ilgilendirilen bakanlık veya bakan tarafından kullanılır ve yerine getirilir. Bakan, bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşların (5018 sayılı Kanuna ekli (III) sayılı cetvelde yer alan kurumlar dahil) her türlü faaliyet ve işlemlerini denetlemeye yetkilidir. Cevap E seçeneğidir. 42. Devlet Denetleme Kurulu ile ilgili aşağıdakilerden hangisinin doğru- luğu öne sürülemez? A) Cumhurbaşkanlığına bağlıdır B) Devlet kamu tüzel kişiliği içinde yer alır C) Cumhurbaşkanın hiyerarşik denetimine tabidir D) Kendi kamu tüzel kişiliği vardır E) Taşra teşkilatı yoktur Cevap: 1982 Anayasası md 108’e gore ; ‘ İdarenin hukuka uygunluğunun düzenli ve verimli şekilde yürütülmesinin ve gelistirmesinin sağlanması amacıyla ,Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak kurulur ‘ ifadesi kullanılmıştır. Ayrıca 5 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi md. 3’e göre; Kurul Cumhurbaşkanlığına bağlıdır. Kurul başkan ve üyeleri Cumhurbaş- kanına karşı sorumludur. Kurul ,devlet kamu tüzel kişiliği içinde yer alır. Taşra teşkilatı bulunmamaktadır. Cevap D seçeneğidir. 43. Bakanlar hakkında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Kamu tüzel kişiliği sahibidirler B) Cumhurbaşkanı tarafından atanırlar ve görevden alınırlar C) Bakanlık kuruluşunun en üst amiridirler D) Cumhurbaşkanına karşı sorumludurlar E) Cumhurbaşkanının karar ve talimatlarına göre işleri yürütürler Cevap: 1982 Anayasası md 104’ e göre; Cumhurbaşkanı; Cumhurbaşkanı yar- dımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir.

132 3Y Hukuk Soru Havuzu 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi md. 503’e göre; (1) Bakan, bakanlık kuruluşunun en üst amiri olup, bakanlık icraatından ve emri altındakilerin faaliyet ve işlemlerinden sorumlu, bakanlık merkez, taşra ve yurtdışı teşkilatı ile bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşların faaliyetlerini, işlemlerini ve hesaplarını denetlemekle görevli ve yetkilidir. (2) Bakanlar, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanımı amacıyla, bakanlık hizmetlerini mevzua- ta, Cumhurbaşkanının genel siyasetine, Cumhurbaşkanı karar ve talimatlarına, kalkınma planlarına ve yıllık programlara uygun olarak yürütmekle, bakanlığın faaliyet alanına giren konularda diğer bakanlıklarla işbirliği ve koordinasyonu sağlamakla görevli ve Cumhurbaşkanına karşı sorumludur. Cevap A seçeneğidir. 44. Bakanlıklar ne ile kurulur ve kaldırılır? A) Anayasa ile B) Kanun ile C) Kanun veya kanunun verdiği yetki ile D) Düzenleyici işlemle E) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi Cevap: Bakanlıklar, CB kararnamesi ile kurulurlar ve kaldırılırlar. Cevap E seçeneğidir. 45. Bakan ataması nasıl yapılır? A) Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı önerisi, Başbakanın kararı ve Cumhurbaşkanının onayı ile B) Başbakan yardımcılarının önerisi, Başbakanın kararı ve Cumhurba- kanının onayı ile C) Cumhurbaşkanı kararı ile D) Kanun ile E) Başbakanın teklifi ve Cumhurbaşkanının onayı ile Cevap: 3 sayılı CB Kararnamesi madde 2 “ Bu Cumhurbaşkanlığı Kararname- sine ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kadro, pozisyon ve görevlere Cumhurbaşkanı kararıyla, (II) sayılı cetvelde yer alan kadro, pozisyon ve görevlere Cumhurbaşka- nı onayı ile atama yapılır. Bu cetvellerde sayılmayan kadro, pozisyon ve görevlere, ilgili Cumhurbaşkanı yardımcısı, bakan veya atamaya yetkili amirler tarafından atama yapılır. Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakan bu yetkisini alt kademedeki yöneticilere devredebilir. Cevap C seceneğidir .

İdare Hukuku 133 46. Bakan yardımcılarının görev süresi en fazla ne kadardır? A) 1 yıl B) Bakanın görev süresi kadar C) 3 yıl D) 4 yıl E) Cumhurbaşkanının görev süresi kadar Cevap: 3 sayılı CB Kararnamesi madde 4:”Bu Cumhurbaşkanlığı Kararname- sine ekli (I) sayılı cetvelde yer alanların görev süresi, atandıkları tarihte görevde bulunan Cumhurbaşkanının görev süresini geçemez. Cumhurbaşkanının gö- revi sona erdiğinde, bunların görevi de sona erer. Ancak bunlar, yerlerine atama yapılıncaya kadar görevlerine devam eder. Görev süreleri sona erenler, yeniden atanabilir. Bunlar, görev süreleri sona ermeden de Cumhurbaşkanınca görevden alınabilir” ifadesi yer almaktadır. bakan yardımcısı, CBK’ye ekli I sayılı cetvelde yer almaktadır. Cevap E seçeneğidir. 47. Bakan yardımcısına ilişkin olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Bakanlık teftiş kurulu hariç bakanlık kuruluşlarına gereken emirleri verir ve bunların uygulanmasını gözetir ve sağlar B) Bakan Yardımcıları bakanlık hizmetlerini bakan adına bakanlığın amaç ve politikalarına, kalkınma planlarına ve yıllık programlara, stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine, mevzu- at hükümlerine uygun olarak düzenler hizmetlerin yürütülmesinden cumhurbaşkanına karşı sorumludur C) Cumhurbaşkanı kararı ile atanırlar D) Görev süresi, cumhurbaşkanının görev süresi kadardır ancak bu süre dolmadan da cumhurbaşkanı kararı ile görevden alınabilir E) Bakan Yardımcılarına en yüksek Devlet memuruna mali haklar kap- samında yapılan ödemelerin yüzde yüzellisi oranında aynı usul ve esaslar çerçevesinde aylık ücret ödenir Cevap: 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka- rarnamesi md. 504’e göre; (1) Bakan Yardımcıları, bakanın emrinde ve onun yardımcısı olup bakanlık hiz- metlerini bakan adına ve bakanın direktif ve emirleri yönünde, bakanlığın amaç ve politikalarına, kalkınma planlarına ve yıllık programlara, stratejik plan ve per- formans hedefleri ile hizmet gereklerine, mevzuat hükümlerine uygun olarak dü-

134 3Y Hukuk Soru Havuzu zenler ve yürütür. Bu amaçla bakanlık teftiş kurulu hariç bakanlık kuruluşlarına gereken emirleri verir ve bunların uygulanmasını gözetir ve sağlar. (2) Bakan Yardımcıları yukarıda belirtilen hizmetlerin yürütülmesinden Baka- na karşı sorumludur. (3) Bakan yardımcısı kadroları atama işlemi yapıldığı anda herhangi bir işleme gerek kalmaksızın ihdas edilerek Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaş- kanlığı Kararnamesinin ilgili bölümlerine eklenmiş sayılır. 3046 Sayılı Bakan Yardımcılarının Mali Hakları Ve Bazı Düzenlemeler Hakkın- da Kanun md. 21\\A ya göre; Bakan Yardımcılarına en yüksek Devlet memuruna mali haklar kapsamında yapılan ödemelerin yüzde yüzellisi oranında aynı usul ve esaslar çerçevesinde aylık ücret ödenir. 3 sayılı CB Kararnamesi madde 4:”Bu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine ekli (I) sayılı cetvelde yer alanların görev süresi, atandıkları tarihte görevde bulunan Cumhurbaşkanının görev süresini geçemez. Bunlar, görev süreleri sona ermeden de Cumhurbaşkanınca görevden alınabilir. Bakan yardımcıları da 1 sayılı cetvel- de yer almaktadır Cevap B seçeneğidir. I. Yargıtay II. Danıştay III. Sayıştay IV. Milli Güvenlik Kurulu V. Milli İstihbarat Teşkilat 48. Yukarıdakilerden hangileri başkente yardımcı kuruluşlar arasında yer almaz? A) I ve V B) II, III ve V C) I, II ve III D) I, II ve V E) III, IV ve V Cevap: MİT, yardımcı kuruluş değildir. Cumhurbaşkanlığının bağlı kuruluşu- dur. Yargıtay bağımsız yargı organıdır. Cevap A seçeneğidir. Başkente yardımcı kuruluşlar 5 tanedir: I. Ekonomik ve Sosyal Konsey II. Danıştay III. Milli Güvenlik Kurulu IV. Sayıştay V. Kamu Denetçiliği Kurumu

İdare Hukuku 135 49. Milli Güvenlik Kurulu ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanır B) Devlet tüzel kişiliği bünyesinde yer alır C) Kurul 2 ayda bir olağan olarak toplanır D) Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği Milli Savunma Bakanlığına bağlıdır E) Anayasal bir kuruluştur Cevap: MGK, CB’ye bağlıdır. Cevap D seçeneğidir. I.  Başkente yardımcı kuruluşlar arasında yer alır II. Cumhurbaşkanına istişari nitelikte görüş bildirmek amacıyla kurul- muştur III. 2004 Anayasa değişikliği ile Anayasaya eklenmiştir IV. Etkin bir kurum değildir 50. Ekonomik ve Sosyal Konsey hakkında yukarıda verilenlerden han- gileri doğrudur? A) I ve II B) II ve III C) I, II ve IV D) I, II ve III E) II, III ve IV Cevap: Konsey, 2010 yılı değişikliği ile anayasaya eklenmiş bir Başkente yar- dımcı bir kuruluştur. Ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasına hükü- mete istişari nitelikte görüş vermek amacıyla kurulmuştur. Ancak etkin bir ku- rum değildir. Konsey, 2010 Anayasa değişikliği ile 1982 Anayasası’na eklenmiştir. Cevap C seçeneğidir. 51. 1982 Anayasası’na göre taşra teşkilatına ilişkin aşağıdakilerden han- gisi yanlıştır? A) Türkiye merkezi idare kuruluşu bakımından illere, illerde ilçelere ayrlır B) Birden çok ili içine alan merkezi idare teşkilatı kurulabilir C) İllerin idaresi yetki genişliği esasına dayanır D) Taşra teşkilatının kurulmasında coğrafi durum ve ekonomik şartlar dikkate alınır E) Taşra teşkilatının görev ve yetkileri kanun ile düzenlenir

136 3Y Hukuk Soru Havuzu Cevap: Merkezi idarenin sunduğu hizmetler, ülkenin her bir köşesine götürül- melidir. Bu görevin sadece başkent teşkilatı tarafından verimli ve hızlı bir şekilde sunulması mümkün değildir. Bu yüzden, başkent teşkilatı haricinde teşkilatlara ve görevlilere ihtiyaç duyulur. Bu amaçla, merkezden yönetimin hiyerarşisi içinde başkent dışında kurulan birimlere taşra teşkilatı denir. Merkezi idarenin taşra teşkilatına ilişkin genel ilke ve esaslar 1982 Anayasa- sı’nın 126’ncı maddesinde belirtilmiştir. Detaylar (kuruluş, kaldırma, görevliler, yetkiler,görevler gibi) ise 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’nda düzenlenmiştir. Ayrıca 1 sayılı CB Kararnemesi’nde de taşra teşkilatına ilişkin hükümler bulunmaktadır. Anayasa’ya göre; I. Merkezin taşra teşkilatı illere, iller de diğer kademeli bölümlere ayrılır. II. Türkiye merkezi idare kuruluşu bakımından coğrafi durumu, ekonomik şartlar ve kamu hizmetlerinin gerekleri dikkate alınır. III. Birden çok ili içine alan merkezi idare teşkilatı kurulabilir. IV. İllerin idaresi yetki genişliğine dayanır. V. Taşra teşkilatının görev ve yetkileri kanunla (yani 5442 sayılı Kanun) dü- zenlenir. Görüldüğü üzere, 1982 Anayasası’nda “ilçe” ifadesi geçmemektedir. “diğer ka- demeli bölümler” ifadesi ile ilçelere vurgu yapılmıştır ve ilçeler 5442 sayılı Kanun ile getirilmiştir. Cevap A seçeneğidir. I. İl özel idaresi II. İl yönetimi III. Köy IV. İlçe idaresi V. Belediye 52. Yukarıdakilerden hangileri taşra teşkilatı birimi değildir? A) Yalnız II B) II, III ve V C) I, II ve IV D) I, III ve V E) II, IV ve V Cevap: 5442 sayılı Kanun’a göre taşra teşkilatı il ve ilçe idaresi olmak üzere ikiye ayrılır. Bunlara mülki idare bölümleri denir. Bunların başında bulunan yö- neticilere (vali,kaymakam) ise mülki idare amiri denir9. I-III-V nolu öncüllerde yer alan idareler taşra teşkilatında yer almazlar. Cevap D seçeneğidir. 9 Şeref Gözübüyük, Türkiye’nin İdari Yapısı,

İdare Hukuku 137 53. İl Genel İdaresi hakkında hangisi söylenemez? A) Devlet tüzel kişiliği bünyesindedir. B) Başkent teşkilatı tarafından belirlenen politika ve alınan kararların uy- gulayıcısıdır C) Türkiye’de şuan 81 ilde il idaresi bulunmaktadır D) Merkezi idarenin hiyerarşik denetimi altındadır E) Merkezi idarenin vesayet denetimi altındadır Cevap: İl idaresi, Devlet KTK bünyesindedir. Bu yüzden üzerinde vesayet de- netimi olamaz. Cevap E seçeneğidir. 54. İllerin kurulması ve kaldırılması aşağıdakilerden hangisi ile olur? A) Kanun B) Yönetmelik C) Cumhurbaşkanı kararı D) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi E) İçişleri Bakanı kararı Cevap: İlin kurulması, kaldırılması, adının değiştirilmesi ve merkezinin değiş- tirilmesi KANUN ile olur. İl, önemli bir teşkilat birimi olduğu için kurma ve kal- dırma yetkisi TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’ye verilmiştir. Bugün itibariyle ülkemizde 81 il bulunmaktadır. İllere, merkez ilçenin adı verilir. Ancak, merkez ilçe ile il isimlerinin farklı oldu- ğu illerimiz de vardır. Örneğin Adapazarı-Sakarya, Hatay-Antakya, İçel-Mersin, İzmit-Kocaeli. İller kanun ile kurulur. Cevap A seçeneğidir. 55. Valilerin görev süresi hakkında aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Cumhurbaşkanının görev süresi kadardır B) 4 yıldır C) 3 yıldır D) 5 yıldır E) İçişleri Bakanının görev süresi kadardır Cevap: 3 sayılı CB Kararnamesi madde 4:”” Bu Cumhurbaşkanlığı Kararname- sine ekli (I) sayılı cetvelde yer alanların görev süresi, atandıkları tarihte görevde

138 3Y Hukuk Soru Havuzu bulunan Cumhurbaşkanının görev süresini geçemez. Cumhurbaşkanının göre- vi sona erdiğinde, bunların görevi de sona erer. Ancak bunlar, yerlerine atama yapılıncaya kadar görevlerine devam eder. Görev süreleri sona erenler, yeniden atanabilir. Bunlar, görev süreleri sona ermeden de Cumhurbaşkanınca görevden alınabilir” ifadesi yer almaktadır. Vali, CBK’ye ekli I sayılı cetvelde yer almaktadır. Cevap A seçeneğidir. I. Vali II. İl müdürleri III. İl idare kurulu IV. Kaymakam 56. Yukarıdakilerden hangisi il yönetiminin organları arasında yer al- maz? A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve III D) II ve III E) II, III ve IV Cevap: İlin yönetimi vali, il müdürleri ve il idare kurulundan oluşur. Cevap B seçeneğidir. 57. Vali ataması ve görevden alınması aşağıdakilerden hangisi ile yapılır? A) İçtüzük B) Kanun C) Yönetmelik D) Cumhurbaşkanı kararı E) İçişleri Bakanı kararı Cevap: Vali, 3 sayılı CBK’ye ekli 1 sayılı cetvelde yer aldığı için valilerin atan- ması, görev yerinin değiştirilmesi ve görevden alınması cumhurbaşkanı kararı ile olur. Cevap D seçeneğidir. 58. Aşağıdakilerden hangisi valinin il yönetimine ilişkin görev ve yetkile- ri arasında yer almaz? A) Devletin, hükümetin ve ayrı ayrı her bakanlığın temsilciliğini yürütmek B) Adli ve askeri kuruluşlar hariç ildeki bütün kamu kurumlarının denet- lemesini yapmak C) Kolluk makamı olarak düzenleyici işlemler yapmak D) Genel emir çıkarmak E) İl sınırları içinde kamu düzenini sağlamak

İdare Hukuku 139 Cevap: 5442 sayılı Kanun’da yer alan “Devletin, hükümetin ve ayrı ayı her bakanlığın temsilciliğini yürütmek” ifadesi 2017 değişikliği kaldırılmıştır. Bunun yerine “Vali, ilde Cumhurbaşkanının temsilcisi ve idari yürütme vasıtasıdır.” ifadesi eklenmiştir. Cevap A seçeneğidir. 59. Valilerin hukuki statüsü hakkında hangisi doğrudur? A) Devlet Memurları Kanunu’na tabi değildir B) Memur değildir C) İstisnai memur değildir D) Seçim ile göreve gelir E) Görev yeri değiştirilebilir Cevap: Valiler. CB kararı ile atanır. Yine aynı usulle (şekil paralelliği), görevden alınabilir ve görev yeri değiştirilebilir. Valilik, istisnai bir memurluktur. Yani herhangi bir sınav, hizmet yılı şartı yok- tur. Hükümetin takdir ettiği herkes (memur olsun olmasın) vali olarak atanabilir. Valilik günümüzde daha çok siyasi bir kadro haline gelmiştir. Ancak, her memur gibi (istisna olduğu birkaç hüküm haricinde) 657 sayılı Devlet Memurları Kanu- nu’na tabidir. Cevap E seçeneğidir. I. Jandarma komutanlığı II. Deniz kuvvetleri il komutanlığı III. Asliye hukuk mahkemesi 60. Vali, yukarıda belirtilen teşkilatlardan hangilerini denetleyemez? A) I, II ve III B) II ve III C) Yalnız III D) I ve III E) I ve II Cevap: Vali, askeri birlikler ve yargı kurumlarını denetleyemez. Cevap B seceneğidir. I. Yetki genişliği II. İdari vesayet III. Hiyerarşi 61. Yukarıda belirtilenlerden hangisi veya hangileri vali tarafından kul- lanılabilen yetkilerdendir? A) Yalnız III B) I ve III C) I, II ve III D) II ve III E) Yalnız II

140 3Y Hukuk Soru Havuzu Cevap: vali öncüllerde yer alan yetkilerin hepsini kullanabilir. Cevap C seçeneğidir. 62. Vali, ilin genel idaresinden kime karşı sorumludur? A) Her bakanlığa B) Cumhurbaşkanına C) İller idaresi genel müdürüne D) İçişleri bakanına E) İdari işler başkanına Cevap: 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu madde 9/A: “Valiler, ilin genel idaresin- den Cumhurbaşkanına karşı sorumludur. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve ba- kanlar, görevlerine ait işleri için valilere re’sen emir ve talimat verirler” ifadesi yer almaktadır. Cevap B seçeneğidir. 63. Valinin, başkent teşkilatına dayanmadan bazı kararlar almasına im- kan sağlayan anayasal ilke hangisidir? A) Merkezden yönetim B) Yetki genişliği C) Yetki devri D) Yetki tecavüzü E) Vesayet Cevap: Anayasa’ya göre “illerin idaresi yetki genişliğine dayanır10.” Yetki geniş- liğinden vali yararlanır ve bu sayede başkent teşkilatına danışmadan bazı karar- ları alabilir. Örneğin, doktor atama yetkisi Sağlık Bakanlığına aittir, ancak vali bir ilçedeki doktoru aynı ile bağlı farklı bir ilçeye atayabilir. (Anayasa’da, yetki genişliğinden valinin yararlanacağına dair açık bir hüküm yoktur.) . Cevap B seçeneğidir. 64. 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu'na göre aşağıdakilerden hangisi il idare kurulu üyesi değildir? A) Hukuk işleri müdürü B) Defterdar C) Bayındırlık müdürü D) Milli eğitim müdürü E) Emniyet müdürü 10 1982 Anayasası madde 126, 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu madde 3.

İdare Hukuku 141 Cevap: İl İdare Kurulu; hukuk işleri müdür, defterdar, milli eğitim, bayındırlık, sağlık, tarım müdürlerinden oluşur. Vali, kurulun başkanıdır. Vali, bu yetkisini vali yardımcısına devredebilir. Emniyet müdürü il idare kurulunun üyesi değildir. Cevap E seçeneğidir. 65. İlçe idaresi ile ilgili hangisi yanlıştır? A) Anayasa’da açıkça yer almaktadır B) İlçelerin idaresi yetki genişliğine dayanmaz C) İlçeler merkezi idarenin taşra teşkilatıdır D) İlçeler başkent teşkilatının kararlarını uygular E) İlçeler illere bağlıdır Cevap: İllerden sonra gelen taşra birimidir. İlçeler, Anayasa’da zikredilmezler. Anayasa sadece “iller de diğer kademeli bölümlere ayrılır” ifadesi yer alır. “Diğer kademeli bölüm” ifadesi 5442 sayılı Kanun’la “ilçe” olarak belirlenmiştir. 1982 Anayasası’nda ilçe ifadesi yer almaz. Cevap A seçeneğidir. 66. İlçelerin kurulması aşağıdakilerden hangisi ile olur? A) İçişleri Bakanı kararı B) Cumhurbaşkanı kararı C) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi D) Cumhurbaşkanı onayı E) Kanun Cevap: İlçelerin kurulması, kaldırılması, merkezinin değiştirilmesi ve adının değiştirilmesi KANUN ile olur, yani bu yetki öneminden dolayı TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’ne verilmiştir. Sınırlarının tespiti ise cumhurbaşkanı kararı ile olur. 2018 yılı verilerine göre Türkiye’de 922 ilçe bulunmaktadır. İlçelerin kurulması kanun ile olur. Cevap E seçeneğidir.

142 3Y Hukuk Soru Havuzu I. Vali II. Kaymakam III. İlçe idare kurulu IV. İlçe idare şube başkanları V. Belediye encümeni 67. Yukarıdakilerden hangileri ilçe idaresinin organları arasında yer al- maz? A) Yalnız I B) II ve V C) I ve III D) I ve V E) II, III ve IV Cevap: I ve V nolu öncüllerde yer alan birimler ilçe idaresinde yer almazlar. İlçenin yönetimi kaymakam, ilçe müdürleri ve ilçe idare kurulu tarafından yerine getirilir. Cevap D seçeneğidir. 68. Kaymakam ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) Güvenceli meslek memurudur B) Devlet Memurları Kanunu’na tabidir C) İstisnai memur değildir D) Merkezi idarenin vesayet denetimine tabidir E) Görev yeri değiştirilebilir Cevap: Kaymakamlar güvenceli meslek memurluğudur. A grubu (kariyer) mes- leklerden birisidir. (İnşallah Allah sizlere de nasip eder) Her kaymakam adayı, ye- terlik sürecinde yurtdışına eğitime gider.Kaymakamlar Cumhurbaşkanının onayı ile atanırlar. Merkezi idarenin hiyerarşi denetimine tabidir. Cevap D seçeneğidir. 69. Kaymakam ataması aşağıdakilerden hangisi ile gerçekleşir? A) Bakanlar Kurulu kararnamesi ile B) İçişleri Bakanı kararı ile C) Valinin teklifi İçişleri Bakanlığının kararı ile D) Cumhurbaşkanı onayı ile E) Cumhurbaşkanı yardımcısı kararı ile Cevap: 3 sayılı CB Kararnamesi’ne ekli II sayılı cetvelde yer alan kişiler CB onayı ile atanırlar. Kaymakam ve vali yardımcıları da II sayılı cetvelde yer alırlar. Cevap D seçeneğidir.

İdare Hukuku 143 70. Aşağıdakilerden hangisi kaymakamın görev ve yetkileri arasında değildir? A) İlçedeki bazı memurlara disiplin cezası vermek B) Genel emir çıkarmak C) İlçedeki genel ve özel kolluk teşkilatının amirliğini yürütmek D) Mahalli idareler üzerinde vesayet denetimi yetkisini kullanmak E) Köy muhtarının köy yararına olmayan işlerinin bozulmasına karar vermek Cevap: Kaymakamın görev ve yetkileri şunlardır; -- İlçede idari yürütme vasıtasıdır. -- İlçe idaresinin başıdır, genel idareden sorumludur. -- Görevlerini, valinin denetim ve gözetiminde gerçekleştirir. -- İlçedeki devlet daireleri kaymakamın hiyerarşik denetimi altındadır ve kaymakam bunlara emir-talimat verebilir (askeri-adli birimler hariç) -- Kaymakamlar, devlet adına işlem tesis edemezler. Çünkü devletin temsil- cisi değildir. Yani komşu ilke sınır birimleriyle ilişki kuramazlar ve antlaşma yapamazlar. (Kanunda aksi belirtilebilir) -- Kanun, yönetmelik, hükümet kararlarını ilan eder ve uygulanmasını sağlar -- İlçede yapılan resmi bayram ve törenlere başkanlık etmek. -- Halkın askerlik işleri hakkındaki müracaat ve şikayetlerini dinlemek -- İlçenin işleri hakkında bağlı bulunduğu il valisi ile yazışmak. -- Kural olarak kaymakamlar başkent teşkilatı ile doğrudan yazışamazlar. An- cak olağanüstü durumlarda doğrudan bakanlıklarla yazışma yapabilir, an- cak bunu mutlaka valiye bildirir. -- İlçedeki yerel yönetim ve diğer yerinden yönetim kuruluşları üzerinde idari vesayet yetkisi kullanır. -- İlçede kolluk kuvvetleri kaymakama bağlıdır. Kaymakam hem kolluk amiri hem de kolluk makamıdır. -- İlçedeki olaylar mevcut kolluk kuvvetleri tarafından bastırılamazsa, kayma- kam, askeri birimlere haber verir. Köy muhtarının köy yararına olmayan kararlarını bozabilir. Cevap B seçeneğidir. 71. İlçede yapılan resmi törenlere kim başkanlık yapar? A) Vali B) Kaymakam C) İl belediye başkanı D) Büyükşehir belediye başkanı E) Başbakan

144 3Y Hukuk Soru Havuzu Cevap: İlçede yapılan resmi törenlere kaymakam tarafından başkanlık yapılır. Cevap B seçeneğidir. I. Yetki genişliği II. İdari vesayet III. Hiyerarşi 72. Yukarıda belirtilenlerden hangisi veya hangileri kaymakam tarafın- dan kullanılabilen yetkilerdendir? A) Yalnız III B) I ve III C) I, II ve III D) II ve III E) Yalnız II Cevap: Yetki genişliği sadece “vali”ye tanınmış bir yetkidir ve kaymakam ta- rafından kullanılamaz. Kaymakam, ilçedeki merkezi idare birimleri üzerinde hi- yerarşi yetkisini kullanır. Merkezi idare dışındaki kamu kurumlarına (örneğin köy) yönelik olarak ise kanunda gösterilen usul ve şartlara uygun şekilde vesayet denetimi yetkisini kullanır Cevap D seçeneğidir. 73. Aşağıdakilerden hangisi ilçe idare kurulu üyeleri arasında yer almaz? A) Yazı işleri müdürü B) Mal müdürü C) Defterdar D) Milli eğitim ilçe müdürü E) Veteriner Cevap: İlçe İdare Kurulu; yazı işleri müdürü, mal müdürü, hekim, milli eğitim müdürü, veterinerden oluşur. Başkanlığını kaymakam yapar. Kaymakama yar- dımcı olurlar. İhtiyar heyeti ve köy muhtarının görevine son verebilirler. Defterdar, il idare kurulunun birimidir. Cevap C seçeneğidir. 74. İlçe idare kurulu ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Kurulun başkanı kaymakamdır B) Kurul kaymakama danışmanlık yapar C) Kurulun istişari ve yargısal kararları vardır D) İhtiyar heyetinin görevine son verme yetkisi vardır E) İhtiyar heyeti üyelerini görevden uzaklaştırma yetkisi vardır

İdare Hukuku 145 Cevap: Yerel yönetimlerin seçilmiş organlarını görevden uzaklaştırma yetkisi sadece İçişleri Bakanı’na aittir. Cevap E seçeneğidir. 75. 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’na göre bir köyün başka bir ilçeye bağ- lanmasının hangi işlem ile olabilir? A) Kanun B) Cumhurbaşkanı onayı C) Müşterek kararname D) Parlamento kararı E) İçişleri Bakanlığı Cevap: 5442 sayılı Kanun madde 2: “İl ve ilçe kurulması, kaldırılması, adlarının, bağlılıklarının, merkez ve sınırları- nın belirtilmesi ve değiştirilmesi aşağıda gösterilen şekilde yapılır: A) İl ve ilçe kurulması, kaldırılması, merkezlerinin belirtilmesi, adlarının değiş- tirilmesi, bir ilçenin başka bir il’e bağlanması kanun ile; B) il ve ilçe sınırlarının değiştirilmesi, bir köyün veya kasabanın başka bir il ve ilçeye bağlanması, mühim mevki ve tabii arazi adlarının değiştirilmesi Cumhur- başkanı onayı ile C) Yeniden köy kurulması veya yerinin değiştirilmesi Bayındırlık ve Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlıklarının mütalaası alınmak suretiyle; Ç) Köy ve kasabaların aynı ilçe içinde bir bucaktan başka bir bucağa bağlan- ması, köy adlarının değiştirilmesi, köylerin birleştirilmesi ve ayrılması, bir köy, mahalle veya semtin o köyden ayrılıp başka bir köy ile birleştirilmesi İçişleri Ba- kanlığının tasvibiyle yapılır.” Cevap B seçeneğidir.

146 3Y Hukuk Soru Havuzu 76. Aşağıdakilerden hangisi 1982 Anayasası 127. maddesindeki düzenle- meler arasında yer almaz? A) Yerel yönetimler il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihti- yaçlarını karşılamak üzere kurulur B) Yerel yönetimlerin seçimleri 5 yılda bir yapılır C) Yerel yönetimlerin tüm organları seçimle iş başına gelir D) Yerel yönetimlerin seçilmiş organlarının organlık sıfatını kaybetmeleri konusundaki denetim yargı yolu ile olur E) Yerel yönetimlerin seçilmiş organlarının, görevleriyle ilgili haklarında suç işlediği iddiasıyla kovuşturma açılması halinde, İçişleri Bakanı ta- rafından görevden uzaklaştırılmaları mümkündür Cevap: Türkiye’de yerel yönetim kuruluşları ile ilgili temel ilkeler 1982 Anaya- sası’nın 127. maddesinde düzenlenmiştir. 1982 Anayasası’nın 127. maddesine göre: • Yerel yönetimler, il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçla- rını karşılamak üzere kurulur. (Yani, Anayasa’ya göre yerel yönetimler üç kategoriye ayrulur: il özel idaresi, belediye, köy) • Büyük yerleşim merkezleri için kanunla özel yönetim biçimleri getirebilir. (Buna dayanarak 5216 sayılı Kanunla “Büyükşehir Belediyeleri” getirilmiştir. • Yerel yönetimlerin karar organları seçimle belirlenir. (Bütün organlarının değil, sadece karar organlarının seçimle belirlenmesi bir anayasal zorunlu- luktur.) • Yerel yönetimlerin seçimleri beş yılda bir yapılır. • Yerel yönetimlerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri kanunla düzenlenir. • Yerel yönetimlerle ilgili kanunlar yerinden yönetim ilkesine uygun olma- lıdır. Burada, yerel yönetimlerin idari ve mali özerkliği kast edilmektedir. • Yerel yönetimlerin seçilmiş organlarının, organlık sıfatını kazanmaları- na ilişkin itirazların çözümü ve kaybetmeleri konusundaki denetim yargı yolu ile olur. Ancak, görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında soruş- turma veya kovuşturma açılan yerel yönetim organları veya bu organla- rın üyelerini İçişleri Bakanı, geçici bir tedbir olarak, kesin hükme kadar uzaklaştırabilir. • Merkezi idare, yerel yönetimler üzerinde, mahalli hizmetlerin idarenin bü- tünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde ida- ri vesayet yetkisine sahiptir. • Yerel yönetimler, belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amacı ile kendi ara- larında cumhurbaşkanının izni ile birlik kurabilir. • Yerel yönetimlere görevleri ile orantılı gelir kaynakları sağlanır.

İdare Hukuku 147 Görüldüğü üzere, 1982 Anayasası 127’nci maddeye göre yerel idarelerin sadece karar organlarının seçimle gelmesi gerektiğine ilişkin açık ifade vardır. Cevap C seçeneğidir. 77. Yerel yönetimlere ilişkin aşağıdakilerden hangisi doğru değildir? A) Yerel yönetimlerin kuruluş ve görevleri ile ilgili yetkileri kanun ile dü- zenlenir B) Yerel yönetimlerin ayrı tüzel kişilikleri söz konusudur C) Merkezi idarenin vesayet denetimi altındadırlar D) Yerel yönetimler kendi aralarında İçişleri Bakanlığı kararı ile birlik ku- rabilirler E) Yerel yönetimlerin karar organları seçimle göreve gelir Cevap: Mahalli idari birlikleri cumhurbaşkanının izni ile kurulur. Cevap D seçeneğidir. 78. Mahalli idarelerin seçilmiş organlarının görevine son verilmesi aşağı- dakilerden hangisinin kararı ile olur? A) Cumhurbaşkanı B) Vali C) Kaymakam D) İçişleri bakanı E) Danıştay Cevap: Mahalli idarelerin seçilmiş organlarının organlık sıfatını kaybetmeleri Danıştay kararı ile olur. Bu ifade Anayasa’da açıkça yer almamaktadır kanun ile belirtilmiştir. Cevap E seçeneğidir. 79. 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’na göre İl özel idaresinin kurulması ve kaldırılması sırasıyla aşağıdaki işlemlerden hangisi ile olur? A) Kanun – Cumhurbaşkanı kararı B) Kanun – kanun C) İçişleri Bakanlığı kararı - İçişleri Bakanlığı kararı D) Müşterek kararname – kanun E) Müşterek kararname – Cumhurbaşkanı kararı

148 3Y Hukuk Soru Havuzu Cevap: İl özel idaresinin kurulması ve kaldırılması ilin kurulmasında dair ka- nun ile olur. Cevap B seçeneğidir. 80. 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’na göre İl özel idaresi genel sekre- teri nasıl atanır? A) İl genel meclisi teklifi vali onayı ile B) İl genel meclisi teklifi İçişleri Bakanı onayı ile C) Vali teklifi İçişleri Bakanı onayı ile D) Müşterek kararname ile E) İl encümeni teklifi İçişleri Bakanı onayı ile Cevap: Genel sekreter valinin teklifi ve İçişleri Bakanının onayı ile atanır. Cevap C seçeneğidir. 81. 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’na göre İl özel idaresi bütçesinin sü- resi içerisinde hazırlanamaması durumunda süreç nasıl devam eder? A) Durum vali tarafından İçişleri Bakanlığına bildirilir ve İçişleri Bakanı 15 gün içinde kararını verir B) Durum il genel meclisi tarafından İçişleri Bakanlığına bildirilir ve İçiş- leri Bakanı 30 gün içinde kararını verir C) Durum vali tarafından Maliye Bakanlığına bildirilir ve Maliye Bakanı 30 gün içinde kararını verir D) Durum vali tarafından İçişleri Bakanlığına bildirilir ve İçişleri Bakanı 30 gün içinde kararını verir E) Durum il genel meclisi tarafından İçişleri Bakanlığına bildirilir ve İçiş- leri Bakanı 15 gün içinde kararını verir Cevap: Bütçe tasarısının süresi içerisinde kesinleşmemesi hâlinde vali, görü- şüyle birlikte durumu İçişleri Bakanlığına bildirir. İçişleri Bakanının otuz gün içinde vereceği karar kesindir. Cevap D seçeneğidir.