DİKOTOMİ İktisat

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 1. Aşağıdakilerden hangisi stok değişken 2. I. Azalan fırsat maliyeti kapsamında değerlendirilebilir? II. Artan marjinal dönüşüm oranı A) Gelir B) GSMH III. Artan eğim C) Yatırım D) Servet IV. Sabit fırsat maliyeti MİKRO İKTİSAT E) Tüketim Orjine göre dış bükey olan bir trans- formasyon eğrisi için yukarıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Yalnız I B) II ve III MAKRO İKTİSAT C) Yalnız IV D) II, III ve IV E) I, II ve III ANKARA KARİYER YAYINLARI PARA VE BANKA ÇÖZÜM ULUSLARARA- KALKINMA SI İKTİSAT BÜYÜME ÇÖZÜM X’in eşit birimlerde üretimi arttığında Y’den aza- TÜRKİYE lan oranda vazgeçilir. EKONOMİSİ Akım Değişken: Belirli bir zaman diliminde belir- lenen değişkenlere verilen isimdir. Y Örn: Gelir, GSMH, yatırım, tüketim, ihracat, it- Azalan MRT halat vb. Stok Değişken: Zamanın belirli bir anında ölçü- Azalan FM len değişkendir. Y0 Azalan eğim Örn: Servet, sermaye, para, nüfus vb. Y1 X0 X1 X2 X3 X DOKTRİNLER Y2 Y3 0 CEVAP: D CEVAP: A 3 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 3. Mikro iktisadi düşünce tarzının temel ilke- 4. Aşağıdakilerden hangisi akım değişken- lerinden biri olan “Ceteris Paribus” varsayı- dir? mı aşağıdakilerden hangisini ifade eder? A) Servet A) Tüm faktörlerin değişken olduğunu B) Nüfus B) Fırsat maliyetinin artan olduğunu C) Borç Miktarı C) Fırsat maliyetinin azalan olduğunu D) Faiz D) Diğer tüm değişkenlerin sabit olduğunu E) Sermaye E) Malın fiyatı düştükçe miktarın artacağını ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM İlk kez Irving Fisher tarafından yapılan akım değiş- ken-stok değişken ayrımına göre; Akım Değişken: Belli bir zaman aralığında ölçüle- bilen değişkenlerdir. Stok Değişken: Zamanın belli bir anında ölçülebi- len değişkenlerdir. ÇÖZÜM Akım Stok Değişkenler Değişkenler Ceteris Paribus varsayımı; diğer tüm değişkenlerin sabit olduğunu ifade eder. Gelir Sermaye Hasılat Servet Y=f(a,b,c,d) şeklinde bir fonksiyon verildiğinde Y İhracat Stoklar bağımlı değişken, a, b, c ve d değerleri bağımsız Yatırım değişkendir. Ceteris Paribus varsayımında bağımlı Vergiler Para Arzı değişken Y’yi etkileyen tek faktör a değişken, b, c Ücret Borç ve d değerleri sabit kabul edilir. Faiz vb. Fiyat CEVAP: D Nüfus vb. 4 CEVAP: D İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 5. Aşağıdaki mal türlerinin hangisinde tüke- 6. Bir ekonomide 1 birim daha fazla X malı ticinin geliri ile ters yönlü bir ilişki olması üretmenin alternatif maliyeti 3 birim Y malı söz konusudur? olduğuna göre, marjinal dönüşüm oranı (MRT) aşağıdakilerden hangisine eşittir? A) Normal mal B) Zorunlu mal A) 3 B) 1 C) 2 D) 3 E) 1 C) Demerit Mal 33 D) Dayanıklı mal E) Düşük mal ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM Marjinal Dönüşüm Oranı (MRT): 1 birim daha fazla X malı üretmek için Y malı üretiminden kaç birim vazgeçilmesi gerektiğini gösterir. Bu nedenle fırsat maliyetine eşit kabul edilir. Marjinal Vazgeçilen mal Dönüşüm (MRT)= miktarı = − ∆Y Oranı Artırılan mal ∆X miktarı Buna göre; MRT = − 3 = −3 şeklinde hesapla- 1 nır. ÇÖZÜM Y Gelir ile talep arasında doğru yönlü ilişkili olan, gelir Y1 A arttıkça talep edilen miktarı artan, gelir azaldıkça ∆Y talep edilen miktarı azalan mallara “normal mal” B denir. Y2 X1 X2 X Gelir ile talep arasında ters yönlü ilişkili olan, gelir 0 ∆X arttıkça talep edilen miktarı azalan, gelir azaldıkça CEVAP: A talep edilen miktarı artan mallara “düşük mal” denir. CEVAP: E 5 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 7. Bir ekonomide, belirli bir dönemde, mev- 8. Aşağıdaki durumların hangisinde fırsat cut teknoloji ve üretim faktörleri veri iken maliyeti kavramı önemini yitirir? üretilebilecek maksimum mal bileşimlerini gösteren noktaların geometrik yeri aşağı- A) Üretim imkanları eğrisi doğrusalsa daki ifadelerden hangisidir? B) Marjinal dönüşüm oranı sabitse C) Kaynaklar devlet tarafından tahsis edilirse A) Kayıtsızlık eğrisi D) Kaynaklar kıt değilse E) Marjinal dönüşüm oranı azalan durum- B) Transformasyon eğrisi daysa C) Farksızlık eğrisi D) Eş ürün eğrisi E) Teklif eğrisi ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI Y Üretim İmkanları Eğrisi Y0 A (Y0, X0) ÇÖZÜM Y1 B (Y1, X1) Fırsat Maliyeti (Alternatif Maliyet): İktisadi bir se- çim yapılırken vazgeçilmek zorunda kalınan ikinci 0 X0 X1 X en iyi alternatiftir. Birincisi zaten seçilen iktisadi ka- rarın kendisidir. Örneğin bir tüketici sınırlı geliri ile Bir ülkenin mevcut üretim teknolojisi ve sahip ol- belli bir fiyattan bir mal satın aldığında, o fiyattan duğu üretim faktörleri veri (sabit) iken mevcut tek- satın alabileceği başka bir maldan vazgeçmiş olur. noloji kapasitesinin ve sahip olduğu kaynakların tamamını kullanarak üretebileceği alternatif mal Kaynakların kıt olmadığı durumda birey ya da firma bileşimlerinin geometrik yerine üretim imkanla- başka bir malın üretim ya da tüketiminden vazgeç- rı (olanakları) eğrisi, cari üretim sınırı eğrisi veya mek zorunda olmadığından fırsat maliyeti kavramı tranformasyon (dönüşüm) eğrisi denir. önemsiz hale gelir. CEVAP: B CEVAP: D 6 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 9. Aşağıdakilerden hangisi üretim imkanları 10. Aşağıdakilerden hangisi üretim imkanları eğrisiyle ilgili yanlış bir ifadedir? eğrisinin negatif eğimli doğrusal bir şekil almasının nedenidir? A) Üretim imkanları eğrisi kıtlık sorununu açıklayan bir analizdir. A) Azalan marjinal dönüşüm oranı B) Artan marjinal dönüşüm oranı B) Üretim imkanları eğrisi toplumsal tercih- C) Sabit marjinal dönüşüm oranı leri yansıtır. D) Sıfır marjinal dönüşüm oranı E) Artan fırsat maliyeti C) Üretim imkanları eğrisi ekonomideki istih- damın durumunu gösterir. D) Genel denge analizinde üretimin sözleş- me eğrisinden türetilir. E) Genel denge analizinde eğrinin şeklini üretimde geçerli olan marjinal fayda be- lirler. ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM ÇÖZÜM Üretim imkanları eğrisi: Sabit teknoloji ile bir ül- kenin elindeki kaynaklarla üretebileceği maksimum Bir ülkenin belirli bir dönemde üretim teknolojisi çıktı miktarını gösteren eğridir. Üretim imkanları ve üretim faktörleri sabitken kaynakların tamamını eğrisi üzerinde hesaplanan herhangi bir noktanın kullanarak üretebileceği alternatif mal bileşimleri- eğimine marjinal dönüşüm oranı adı verilir. nin geometrik yerine üretim imkanları eğrisi denir. Üretim imkanları eğrisinin negatif eğimli doğrusal olması durumunda marjinal dönüşüm oranı sabittir. Üretim imkanları eğrisi; Yani bu doğru üzerinde her noktada eğim aynıdır. 1. Ekonomideki potansiyel üretim seviyesini Buğday gösterir. 2. Kıtlık sorununu açıklar. Doğrusal üretim 3. Toplumsal tercihleri yansıtır. imkanları eğrisi 4. Ekonomide istihdamın düzeyini gösterir. 5. Üretim sözleşme eğrisinden türetilir. 6. Üzerinde her noktada kaynaklar ve teknoloji 0 Makine sabittir. CEVAP: C 7. Üretimde geçerli olan fırsat maliyeti, eğrinin şeklini belirler. CEVAP: E 7 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 11. Bir ekonominin sahip olduğu üretim imkanları 12. Üretim imkanları eğrisinin orijine göre dış- bükey olmasının nedeni aşağıdakilerden eğrisi fonksiyonu; hangisidir? Y = 18 − 2 X ’tir. A) Artan fırsat maliyeti 3 B) Azalan fırsat maliyeti C) Azalan verimler yasası Bu durumda ilave 1 birim x malı üretmenin D) Azalan marjinal fayda fırsat maliyeti aşağıdakilerden hangisine E) Azalan üretim düzeyi eşittir? A) 18 B) 2 C) 19 3 E) 1 D) 3 2 ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI Y=a-bx şeklindeki fonksiyonlarda X değişkeninin ÇÖZÜM (bağımsız değişken) önünde bulunan katsayı işa- reti ile birlikte eğimi gösterir. Eğim, bağımsız değiş- • Üretim imkanları eğrisinin standart şekli orijine ken bir birim değiştiğinde bağımlı değişkenin kaç içbükeydir. Eğri üzerinde A noktasından B nok- birim değişeceğini ifade eder. tasına (sol yukarıdan sağ aşağıya) gidildikçe eğim artar. Eğrinin içbükey olmasının nedeni Üretim imkanları eğrisi fonksiyonunun eğimi aynı artan fırsat maliyetidir. Mallardan birinin üretimi zamanda fırsat maliyetini de gösterir. sürekli artırıldığında diğer maldan her seferin- de artan oranda vazgeçilir. Buna göre, Y y = 18 − 2 x A 3 içbükey Y0 eğim Y1 B 1 birim X malı üretmek için vazgeçilen Y malı mik- 0 X0 X1 X tarı 2 ’dür. Bu değer eğimi ve fırsat maliyetini ifade Artan Fırsat Maliyeti 3 eder. CEVAP: B 8 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT • Üretim imkanları eğrisinin orijine dışbükey çi- 13. Aşağıdakilerden hangisi üretim imkanları zilmesinin nedeni azalan fırsat maliyetidir. Mal- eğrisinin paralel sağa kaymasına neden lardan birinin üretimi sürekli arttığında diğer olmaz? maldan her seferinde azalan oranda vazgeçilir. A) Ekonominin potansiyel büyümesi Y B) Ekonomideki emek faktörünün artması C) Ekonomideki sermaye faktörünün artması Y0 A D) Teknolojik ilerleme Dışbükey E) Talebin artması Y1 B ÇÖZÜM 0 X0 X1 X Üretim imkanları eğrisinin sağa doğru kayması ekonominin üretim potansiyelinin arttığı anlamına Azalan Fırsat Maliyeti gelir. Ekonominin potansiyel büyümesi olarak ta- nımlanır. • Üretim imkanları eğrisinin negatif eğimli doğru ANKARA KARİYER YAYINLARI şeklinde çizilmesinin nedeni sabit fırsat maliye- B malı tidir. Eğri üzerinde A noktasından B noktasına Üretim İmkanları gidildikçe eğrinin eğimi değişmez (Doğru üze- Eğrisi rinde her noktada eğim sabit). Mallardan birinin üretimi sürekli artırıldığında diğer maldan her seferinde aynı oranda vazgeçilir. Y Y0 A Doğrusal Y1 B X 0 A malı Üretim imkanları eğrisini sağa kaydıran faktörler; 0 X0 X1 Sabit fırsat maliyeti CEVAP: B • Teknolojik gelişme • İşgücü sayısında artış • Sermaye stokunun artması • İşgücü verimliliğinin artması • Ekonomik büyüme Üretim imkanları eğrisi tüketim ve taleple ilgilen- mez. Bu nedenle talebin artması eğriyi sağa ya da sola kaydırmaz. CEVAP: E 9 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 14. Aşağıdakilerden hangisi ihtiyaçların özel- 15. Her iki ekseni de kesen, negatif eğimli bir likleri arasında yer almaz? doğru şeklinde çizilen üretim imkanları eğrisi için aşağıdakilerden hangisi doğru- A) İhtiyaçlar şiddet bakımından farklılık gös- dur? terir. A) Mallardan birinin üretimi arttıkça fırsat B) İhtiyaçlar genelde tatmin edildikçe şiddeti maliyeti sürekli artar. azalır. B) Mallardan birinin üretimi arttıkça fırsat C) İhtiyaçlar sınırsızdır. maliyeti sürekli azalır. D) İhtiyaçlar birbirleriyle ikame edilebilir. C) Marjinal dönüşüm oranı, üretim değiştik- çe değişmez. E) İhtiyaçlar kişiden kişiye değişmez. D) Mallardan birinin üretimi arttıkça marjinal dönüşüm oranı artar. E) Mallardan birinin üretimi arttıkça marjinal dönüşüm oranı azalır. ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM Y ÇÖZÜM İhtiyaç: Karşıladığında kişiye haz ve mutluluk Y0 A veren, karşılanmadığında üzüntü veren duygudur. Y1 B İhtiyaçların özellikleri şunlardır; 1. İhtiyaçlar sınırsızdır. 2. İhtiyaçlar genelde tatmin edildikçe şiddeti 0 X0 X1 X azalır. Bağımlılık yaratan mallarda ihtiyaç tat- min edildikçe şiddeti artar. Üretim imkanları eğrisi her iki ekseni de kesen, ne- gatif eğimli bir doğru şeklinde çizildiğinde üretimde 3. İhtiyaçlar birbirleriyle ikame edilebilir. 4. İhtiyaçlar tekrarlanabilir, yenilenebilir. sabit fırsat maliyeti geçerlidir. Sabit fırsat maliyeti durumunda bir malın üretimi 1 birim artırıldığında 5. İhtiyaçlar şiddetleri bakımından farklılık gös- diğer malın üretiminden her seferinde aynı oran- terirler. da vazgeçilir. Üretim imkanları eğrisi negatif eğimli 6. İhtiyaçlar subjektif, özneldir, kişiden kişiye de- doğrusal olarak çizildiğinde eğri üzerinde bir nok- ğişebilir. tadan başka bir noktaya geçildiğinde eğim sabittir, değişmez. CEVAP: E CEVAP: C 10 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 16. Aşağıdaki ifadelerden hangisi mikro ikti- 17. sadın ilgi alanına girer? Araba A B CD A) Kaynak dağılımı Ev 1 2 34 B) Büyüme 300 200 125 75 C) Enflasyon D) İşsizlik Yukarıdaki tabloda bir ülkenin t yılında üretim E) Ödemeler dengesi imkanları eğrisi ile ilgili değerler yer almakta- dır. Buna göre, B noktasından C noktasına ge- çildiğinde bir adet daha fazla araba üret- menin alternatif maliyeti kaç adet evdir? (Yatay eksende ev yer aldığı düşünüldüğün- de) A) 100 B) 75 C) 50 D) 25 E) 0 ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM ÇÖZÜM Marjinal Dönüşüm Oranı (MRT): 1 birim daha Mikro iktisat, sadece mal, birey, firma ve piyasa fazla X malı üretmek için Y malı üretiminden kaç düzeyindeki iktisadi olayları inceler. Değer teorisi, üretici teorisi, tüketici teorisi, bireysel talep, piyasa birim vazgeçilmesi gerektiğini gösteren değerdir. talebi vb. Bu nedenle fırsat maliyetine eşit kabul edilir. Vazgeçilen Mal Miktarı MRT = Artırılan Mal Miktarı = ∆Ev = 125 − 200 = 75 ∆Araba 2−3 Araba Makro iktisat ise sektör, genel ekonomi ve dış ti- 4 75 Ev (adet) caret düzeyindeki iktisadi olayları inceler. Milli gelir 3 125 ve istihdam teorisi, toplam üretim, toplam tüketim, 2 200 toplam talep vb. 1 300 Seçeneklerde verilen Enflasyon, işsizlik, büyüme 0 ve ödemeler dengesi makro iktisadın inceleme ala- nına girerken, kaynak dağılımı mikro iktisadi ana- olarak hesaplanır. lizle incelenir. CEVAP: B CEVAP: A 11 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 18. Y = 200 – 10X şeklinde olan bir bütçe kısı- 19. Bir tüketicinin elindeki gelirin tamamıyla tı denklemiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden 10 birim X malı ya da elindeki gelirin tama- hangisi doğrudur? mıyla 30 birim Y malı tüketmektedir. Tüke- A) Tüketicinin geliri 200 TL’dir. tici 15 birim Y malı tükettiğinde kaç birim X malı tüketir? B) X malının fiyatı Y malının fiyatının 5 katı- dır. A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7 C) Y malının fiyatı X malının fiyatının 10 ka- tıdır. D) Y malının fiyatı 200 TL’dir. E) X malının fiyatı 20 TL’dir. ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM ÇÖZÜM Elindeki gelir ile X ve Y malı alırsa, Genel bütçe denklemi; M = 10 . PX PyY + PxX = M M = 30. PY Soruda verilen bütçe kısıtı denkleminde \"–10X\" 10PX = 30PY eşitliğin soluna gönderilir ise PX = 3PY Y + 10 X = 200 ifadesi elde edilir. M = 200 ve katsayılar M = PX . X + 15PY $ Bütçe kısıtı 1 = Py ↓ 10 = Px olur. 30PY Bu durumda X malının fiyatı Y malının fiyatının 10 30PY = PX . X + 15PY katıdır ve tüketicinin geliri 200 TL'dir. 15PY = PX . X CEVAP : A ↓ 3PY 15PY = 3.PY . X X=5 CEVAP : C 12 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 20. I. Farksızlık eğrileri orijine içbükeydir. ÇÖZÜM II. Mallar arasında artan marjinal ikame söz Fayda fonksiyonu U=X2+Y2 biçiminde iken farksız- konusudur. lık eğrisi içbükey olarak çizilir. III. Tüketici mallardan birine bağımlıdır. Bağımlılık oluşturan mallarda marjinal ikame artan- dır. Orjine göre içbükey farksızlık eğrisi üzerinde IV. Her iki mal da tüketilir. yukarıdan aşağı doğru hareket edildikçe marjinal ikame oranı mutlak değer olarak artar. Çünkü ba- Bir tüketicinin fayda fonksiyonu ğımlılık yapan X malının tüketimi arttıkça marjinal U = X2 + Y2 şeklinde iken yukarıdakilerden faydası azalmamakta, tersine artmaktadır. hangisi ya da hangileri doğrudur? Y A) I - II B) I - II - III E2 C) I - II - III - IV D) II - III - IV E) II - III ANKARA KARİYER YAYINLARI E1 0 X1 X2 X U = X2 + Y2 iken • Farksızlık eğrileri orijine içbükeydir. • Mallar arasında artan marjinal ikame söz ko- nusudur • Tüketici mallardan birine bağımlıdır. • Bağımlılık oluşturan mallarda tüketici iki mal tüketerek dengeye gelmez, sadece bağımlısı olduğu eksendeki malı tüketerek dengeye gelir. CEVAP : B 13 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 21. Y 22. Bir tüketici gelirinin tamamını harcadığında 10 birim X malı veya 20 birim Y malı satın alabilmektedir. X malı yatay eksende gösterildiğinde büt- çe doğrusunun eğimi mutlak değer olarak E2 U2 kaça eşittir? E1 U1 0 A) 1 B) 2 C) 1 2 X D) 30 E) 10 Yukarıdaki şekilde tüketici dengesinin E1’den E2’ye kaymasının sebebi aşağıda- kilerden hangisidir? A) Tüketici gelirinin artması ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM B) Mal fiyatlarından birinde ucuzlama C) Mal fiyatlarından birinde artış Y D) Tüketici zevk ve tercihlerinin mal lehine M değişmesi Py E) Mallardan birinin düşük mal olması BD ÇÖZÜM tanα X 0 M Px Mal fiyatları ve tüketici tercihleri sabit olduğu varsa- Bütçe doğrusunun eğimi, doğrunun X ekseni ile yım altında tüketici geliri değiştiğinde, bütçe doğ- yaptığı açının tanjantına eşittir. rusu paralel sağa veya sola kayar. Gelirdeki artış sebebiyle bütçe doğrusu eğimi değişmeden paralel Karşı kenar M sağa kayar. tanα=Eğim= Komşu kenar = PY Y M PX M1 M1 > M0 Tüketici gelirinin tamamını bir mala harcıyorsa Py X malı miktarı = M = 10 Px M0 Y1 E2 Y malı miktarı = M = 20 , şeklinde hesaplanır. Py E1 Py Y2 −M 0 X1 X2 M0 M1 X Eğim = Py = −20 = −2 =| −2 |= 2 Px Px M 10 CEVAP : A Px CEVAP : B 14 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 23. Toplam fayda fonksiyonu 24. Bütçe doğrusunun eğimi aşağıdakilerden U(X) = 4x2 + 10x + 3, şeklinde verilmiş iken hangisine eşittir? bireyin marjinal fayda fonksiyonun şekli A) Marjinal teknik ikame oranı aşağıdakilerden hangisiyle ifade edilir? B) Tüketici gelirinin malın fiyatına oranı A) İkizkenar hiperbol biçiminde C) Marjinal dönüşüm oranı B) Ters U biçiminde D) Dikey eksendeki mal fiyatının yatay ek- C) Orijine iç bükey biçimde sende mal fiyatına oranı D) Doğrusal biçimde E) Yatay eksendeki mal fiyatının dikey ek- sendeki mal fiyatına oranı E) U biçimde ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM Y M Py ÇÖZÜM Marjinal fayda (MU) tüketilen her ek birimden sağ- tanα X lanan fayda veya malın son biriminin sağladığı fay- dadır. 0 M Px Marjinal fayda fonksiyonu daima toplam fayda fonksiyonunun birinci türevine eşittir. Bütçe doğrusunun eğimi doğrunun X ekseni ile TUI=MU= δTU yaptığı açının tanjantına eşittir. δx M Yatay eksen- Toplam Fayda (TU) = 4x2 + 10x + 3 iken deki mal fi- Karşı kenar →yatının dikey Marjinal Fayda = δTU tanα = Komşu kenar = Py = −Px δx M Py eksendeki Px mal fiyatına = 8x + 10 olarak bulunur. oranıdır. Marjinal fayda fonksiyonu birinci dereceden ax + b \"–\" işareti eğirinin negatif eğimli olmasından yani şeklinde bir fonksiyon olduğundan doğrusal olarak azalan bir fonksiyon olduğunu belirtmesinden dola- çizilir. yı koyulmalıdır. (Açı sola bakıyor) CEVAP : D CEVAP : E 15 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 25. Pozitif gelir etkisi negatif ikame etkisinden ÇÖZÜM baskın olan bir mal için aşağıdakilerden hangisi yanlış bir ifadedir? Fiyat tüketim eğrisinden elde edilen talep eğrisi toplam fiyat etkisini yani hem ikame hem de gelir A) Telafi edilmiş talep eğrisi negatif eğimlidir. etkisini birlikte yansıtan Marshallgil standart, alışıl- B) Giffen olmayan bir tür düşük maldır. mış talep eğrisidir. C) Talep yasasını bozan bir maldır. D) Alışılmış talep eğrisi pozitif eğimlidir. Malın fiyatının değişmesinin talepte yol açtığı fiyat E) Hicksgil talep eğrisi negatif eğimlidir. etkisi veya toplam etki, ikame ve gelir etkilerinin toplamıdır. ANKARA KARİYER YAYINLARI Toplam Etki (Fiyat Etkisi): İkame Etkisi + Gelir Etkisi İkame Etkisi: Bir malın fiyatı değiştiğinde o malın tüketim miktarının değişmesidir: Malın fiyatında ki düşüşle nispeten daha ucuz olacağı için malın tale- bi artar ve diğer mallar yerine ikame edilir. Gelir Etkisi: Bir malın fiyatı düştüğünde tüketici- nin reel gelirinde ki artışla hem fiyatı düşen maldan hem de diğer maldan satın almasıdır. Normal Mal İkame Gelir Toplam Düşük Mal Etkisi Etkisi Etki Giffen Mal – – – – – + + – + Gelir etkisi ikame etkisinden baskın olan mallar gif- fen mallardır. Giffen malların özellikleri şunlardır; • Telafi edilmiş talep eğrisi negatif eğimlidir. • Alışılmış talep eğrisi pozitif eğimlidir. • Gelir etkisi pozitif, ikame etkisi negatif, toplam etki pozitiftir. CEVAP : B 16 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 26. Aşağıdakilerden hangisi tüketici denge- 27. Bir tüketicinin fayda fonksiyonu sinde değişmeye neden olmaz? U = 2x2y2 şeklindedir. A) Mallardan birinin fiyatındaki değişme X malı fiyatının Y malı fiyatına oranı 1 B) Malların fiyatları sabitken tüketici gelirin- 2 deki değişme iken, fayda maksimizasyonunun gerçek- C) Tüketici tercihlerindeki değişme leştiği noktada X malından 30 adet tüketi- D) Tüketici gelirinde ve mal fiyatlarında aynı yönde ve aynı orandaki değişme lirken Y malından kaç adet tüketilir? E) Tüketici gelirinde ve mal fiyatlarındaki A) 15 B) 60 farklı yönlü değişme C) 30 D) 120 E) 150 ÇÖZÜM Bütçe doğrusu ile farksızlık eğrisinin birbirlerine ANKARA KARİYER YAYINLARI teğet olmalarıyla sağlanan tüketici dengesi üç ne- denle değişir. 1) Mal fiyatlarında değişme 2) Tüketici gelirinde değişme 3) Tüketici zevk ve tercihlerinde değişme Tüketici geliri ve mal fiyatları aynı yönde ve aynı ÇÖZÜM oranda değiştiğinde bütçe doğrusu tekrar eski ye- rine geleceğinden tüketici dengesi değişmez. Bu İki mal (X malı, Y malı) tüketerek dengeye gelen duruma saf enflasyon denir. tüketicinin denge şartı; Saf (Pür) Enflasyon: Parasal gelir ile fiyatların MRSx,y= MUx = Px dir. aynı oranda artmasıdır. Saf enflasyon durumunda MUy Py bütçe doğrusu hiç etkilenmez, eğimi ve konumu değişmez. Y Y2 E2 U = 2x2y2 iken MUx = 4xy2 MUy = 4x2y Y1 E1 4 xy 2 = 1 y = 1 ⇒2y = x 4x2y 2 x 2 x = 30 verildiğinden 0 X1 X2 X 2y = 30 y=15 olarak hesaplanır. CEVAP : D CEVAP : A 17 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 28. Aşağıdakilerden hangisi Gelir Tüketim 29. Yatay eksende X malı, dikey eksende Y eğrisi üzerindeki noktalarla ilgili doğru bir malının gösterildiği bir gelir tüketim eğrisi ifadedir? dikey eksene doğru kıvrılırsa aşağıdaki- lerden hangisi doğrudur? A) Üzerindeki tüm noktalarda gelir düzeyi sabittir. A) X malı düşük, Y malı normal maldır. B) Üzerindeki tüm noktalarda fayda düzeyi B) Y malı düşük, X malı normal maldır. sabittir. C) Her iki malda düşük maldır. C) Tüketici gelirinin tamamını dengeye gele- ne kadar harcamaz D) X malı normal, Y malı bağımlılık yapan mallardır. D) Tüketici dengesi sağlanmıştır. E) Mallardan en az biri düşük maldır. E) Üzerindeki tüm noktalarda fiyat düzeyi değişkendir. ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM ÇÖZÜM Gelir Tüketim Eğrisi: Tüketicinin tercihleri ve mal- ların fiyatları sabitken, tüketicinin parasal geliri de- Gelir Tüketim Eğrisi : Gelirdeki değişmeye bağlı ğiştikçe oluşan yeni denge noktalarının geometrik olarak oluşan yeni tüketici denge noktalarının bir- yeridir. leştirilmesiyle elde edilen eğridir. Gelir tüketim eğrisi monotonik (sürekli) negatif eğimli Y ise mallardan biri düşük, diğeri normal maldır. Y3 Gelir Tüketim Belirli bir gelir düzeyinden sonra başlangıçta nor- Y2 Eğrisi mal mal olan Y malı düşük mal olursa, gelir-tüketim Y1 eğriisi X eksenine doğru bükülür. X 0 X1 X2 X3 Y Gelir tüketim eğrisi üzerinde tüm noktalarda Y2 Gelir Tüketim Eğrisi Y1 Gelir $ Değişken X mal fiyatları mal miktarları sabit 0 X2 X1 zevk ve tercihler Gelir düzeyi arttıkça; Y malı tüketimi artarken X malı tüketimi azalmıştır. Bu nedenle X malı düşük, Tüketici dengesi $ optimum (sağlanmış) Y malı normal maldır. CEVAP : D CEVAP : A 18 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 30. Aşağıdakilerden hangisi tüketici tercihle- ÇÖZÜM rini belirleyen varsayımlardan biri değil- dir? Ordinal (Sırasalcı) yaklaşıma göre tüketici tercih- lerinde belli varsayımlar geçerlidir. Bu varsayımlar A) Tercihlerin tamlığı şunlardır; B) Tercihlerin doymazlığı C) Tercihlerin geçişliliği Tercihlerin Tamlığı (Bütünlüğü): A ve B gibi iki D) Tercihlerin sürekliliği alternatif mal sepeti ile bir tüketici ya A sepetini B E) Tercihlerin kesikliliği sepetine tercih eder ya B sepetini A sepetine tercih eder ya da A ve B sepetleri arasında kayıtsız kalır. ANKARA KARİYER YAYINLARI Tercihlerin Geçişliliği: A, B ve C gibi üç farklı mal sepeti ile karşı karşıya olan bir tüketici A sepetini B sepetine ve B sepetini C sepetine tercih ederse, A sepetini de C sepetine tercih eder. Tercihlerin Doymazlığı: Tüketicinin iki farklı mal sepeti arasında daha fazla malı içeren sepeti tercih etmesidir. Tercihlerin Sürekliliği: Tüketici A, B ve C mal se- petleri arasında tercihlerini belirlerken A sepetini B sepetine tercih ediyorsa, A sepetinin faydasına yakın C gibi başka bir mal sepetini de B sepetine tercih edecektir. Tercihlerin Kesinlikle Dışbükeyliği: Tüketici eğer A ve B mal sepetleri arasında kayıtsız ise, A ve B mal sepetlerinin ağırlıklı ortalamasından oluşan bir C sepetini her iki mal sepetine de tercih eder. Sırasalcı yaklaşımda tercihlerin kesikliliği adı altın- da bir yaklaşım geçerli değildir. CEVAP : E 19 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 31. Y malı G X malı ÇÖZÜM D B′ Y malı E D A′ B′ C′ E 0 BAC F A′ C′ Yukarıdaki grafiğe göre aşağıdaki ifadeler- G X malı den hangisi yanlıştır? 0 BAC F T.E. İ.E. A) |AB| arası toplam etkidir. G.E. B) |AC| arası fiyat etkisidir. C) |BC| arası gelir etkisidir. ANKARA KARİYER YAYINLARI Hicks yaklaşımına göre ikame ve gelir etkileri ayırt D) Grafikteki X malı giffen maldır. edilirken ilk başta |EF| $ Telafi edilmiş bütçe kısıtı E) |EF| doğrusu telafi edilmiş bütçe doğru- ile tüketicinin reel geliri sabitlenir. Bunun sonucu olarak bütçe kısıtı paralel sola kaydırılır. Orjinal sudur. kayıtsızlık eğrisinde denge sağlanır. Bu durumda |AC| $ arası zevk ve tercihten kaynaklanır. (İKA- ME ETKİSİ) Tüketicinin geliri geri verilirse denge B noktasına kayar. |CB| arası GELİR ETKİSİ adı verilir. İki etki toplanırsa FİYAT ETKİSİ bulunur. Yalnız burada iki etkinin yönleri birbirine zıttır. Bu durumda |AB| arası FİYAT ETKİSİDİR. Gelir etkisi, ikame etkisine göre daha baskın olduğu için mal GİFFEN bir maldır. CEVAP : B 20 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 32. Bir mala ait alışılmış talep eğrisi telafi edil- ÇÖZÜM miş talep eğrisinden daha dik ise malın niteliği için aşağıdakilerden hangisi doğ- Telafi Edilmiş Talep Eğrisi: Sadece ikame etkisi- rudur? ni yansıtan ve tüm mallar için negatif eğimli çizilen talep eğrisidir. A) Normal mal P B) Düşük mal de(telafi edilmiş) C) Giffen mal d (alışılmış) 0Q D) Lüks mal E) Zorunlu mal ANKARA KARİYER YAYINLARI Normal İkame Gelir Toplam Mal Etkisi Etkisi Etki – Düşük – – Mal – – + Giffen + Mal – + Tabloya göre düşük mallarda hem ikame etkisi hem de toplam etki negatiftir. Ancak ikame etkisi- nin mutlak değeri toplam etkiye göre daha büyük- tür. Telafi edilmiş talep eğrisi; ikame etkisi, alışılmış talep eğrisi ve toplam etki göz önüne alınarak çizil- mektedir. Bu nedenle düşük mallar için çizilen te- lafi edilmiş talep eğrisi alışılmış talep eğrisine göre daha yatıktır. Bu nedenle mal giffen olmayan bir tür düşük maldır. CEVAP : B 21 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 33. Farksızlık eğrisi negatif eğimli doğrusal 34. Aşağıdakilerden hangisi tipik farksızlık olarak çizilen iki maldan birinin fiyatı dü- eğrileri ile ilgili yanlış bir ifadedir? şerse herhangi birine ait talep eğrisi için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Orijine dışbükeydir. B) Azalan marjinal ikame oranı geçerlidir. A) Negatif eğimlidir. C) Cobb Douglas tipi fonksiyon geçerlidir. D) Mallar arasında sınırlı ikame ilişkisi var- B) Pozitif eğimlidir. dır. C) Yatay eksene paraleldir. E) Köşe çözümü geçerlidir. D) Dikey eksene paraleldir. E) L biçimindedir. ÇÖZÜM Y ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM Y1 A Y Y2 B Y1 A 0 X1 X2 X Farksızlık Eğrisi Y2 B Farksızlık eğrileri negatif eğimli doğrusal olarak çi- 0 X1 X2 U zilen mallar tam ikame mallardır. X Tam ikame mallarda tüketici dengesi köşe çözü- Tipik farksızlık eğrileri; münde oluşur. Bunun anlamı tüketicinin ucuz olan • Orijine dışbükeydir. malı kullanmasıdır. Bu durumda bir malın fiyatı ucuzladığında tüketici diğer maldan kullanır. Bir fi- • Sol yukarıdan sağ aşağıya azalan eğimlidir. yat tüketim eğrisi oluşmaz. Fiyat tüketim eğrisi çizi- lemeyen mallarda talebi fiyat esnekliği sonsuzdur. • Azalan marjinal ikame oranı (MRS) geçerlidir. Yatay eksene paralel talep eğrisi çizilir. • U = A.xa.yb şeklinde Cobb Douglas tipi fonksi- P yon geçerlidir. • Mallar arasında sınırlı ikame ilişkisi geçerlidir. • Birbirlerini ve eksenleri kesmezler. d • Orijinden uzaklaştıkça daha yüksek fayda sevi- yesini gösterirler. Q Köşe çözümü eksenleri kesen farksızlık eğrileri için geçerlidir. Tipik farksızlık eğrisinin özelliği değildir. CEVAP : C CEVAP : E 22 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 35. Tüketici dengesini sağlayamamış bir birey 36. gelirinin tamamını A ve B mallarına harca- maktadır. A malının fiyatı 10, marjinal fay- A MUA PA B MUB PB dası 49 ve toplam faydası 240, B malının miktarı Miktarı fiyatı 20, marjinal faydası 49 ve toplam 18 3 40 4 faydası 180 iken tüketici fayda maksimi- 1 15 3 15 36 4 zasyonunu sağlamak için A ve B malı tü- 2 13 3 16 30 4 ketimini nasıl değiştirmelidir? 3 8 3 17 24 4 4 18 A) Daha az A, daha çok B tüketerek Yukarıdaki tabloya göre faydasını maksi- B) Daha az B, daha çok A tüketerek mize etmek isteyen tüketicinin A ve B ma- lından kaçar adet tüketmelidir? C) Aynı miktarda A, daha çok B tüketerek A) A = 2, B = 15 D) Daha az A, aynı miktarda B tüketerek B) A = 4, B = 18 C) A = 1, B = 18 E) Daha çok A ve B tüketerek D) A = 2, B = 15 E) A = 3, B = 18 ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM ÇÖZÜM Tüketicilerin fayda maksimizasyonu sağladığı nok- Fayda maksimizasyonu için denge koşulu tada MUA = MUB kuralı geçerlidir. Toplam fayda MUA = MUB PA PB PA PB eşitliğidir. Tablodaki verilerden A ve değeri 2 mal tüketildiğinde dikkate alınmaz. MUA = 49 PA = 10 B malları için bu eşitliği sağlayan değerler hesap- lanmalıdır. Tüketici 1 birim A malı tükettiğinde MUB = 49 PB = 20 MUA = 18 = 6 49 ¹ 49 tüketicinin eşitliği sağlamak için A malı- PA 3 10 20 Tüketici 18 birim B malı tükettiğinde nın marjinal faydasını azaltması, B malının marjinal faydasını artırması gerekir. Bu nedenle A malının MUB = 24 = 6 tüketimini artırmalı; B malının tüketimini azaltmalı- PA 4 dır. A ve B malları için eşitlik sağladığından tüketici 1 CEVAP : B birim A malı, 18 birim B malı tüketmelidir. CEVAP : C 23 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 37. Sinema ve tiyatro tercihlerinin tam ikame 38. Aşağıdaki mal türlerinden hangisinde fi- olduğu varsayımı altında sinema biletleri- yat tüketim eğrisi çizilemez? nin tiyatro biletlerine göre pahalılaşması durumunda tüketicilerin sadece tiyatro A) Düşük mallar tercih etmesi aşağıdaki ifadelerden hangi- B) Normal mallar siyle açıklanır? C) Tam ikame mallar D) Zorunlu mallar A) Tüketici sinemaya giderek faydasını E) Giffen mallar maksimize etmelidir. ANKARA KARİYER YAYINLARI B) Tüketici hem sinema, hem tiyatro tercih- lerinde bulunmalıdır. C) Tüketici sadece tiyatro tercih ederek köşe dengesinde tüketim yapmaktadır. D) Tiyatronun faydası sinemadan daha yük- sektir. E) Sinema tercihi düşük mal niteliğindedir. ÇÖZÜM Sinema ve tiyatro tercihleri tam ikame olarak kabul edildiğinde, farksızlık eğrisi doğrusal olarak çizilir. Sinema Psinema B.D M B.D Psinema ÇÖZÜM 0 U1 U2 U3 Tiyatro Talebin fiyat esnekliğinin sonsuz olduğu durumda fiyat tüketim eğrisi çizilemez. Tam ikame mallarda Tüketici sadece tiyatro bileti satın aldığında fark- tüketici bir malın fiyatı artığında diğer malı kullan- sızlık eğrisinin yatay ekseni kestiği noktada tüketim mayı tercih edecektir. Bu durumda fiyat tüketim yapılır. Bu durum köşe dengesiyle açıklanır. eğrisi oluşmaz. CEVAP : C CEVAP : C 24 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 39. Aşağıdakilerden hangisi tipik farksızlık 40. X ve Y mallarını tüketen bir tüketici için X eğrisinin özellikleri arasında yer almaz? malının marjinal faydasının Y malının mar- jinal faydasına oranı 4 ve X malının fiyatı A) Orjine göre dış bükeydir. ¨ 40 ise tüketicinin dengeye gelebilmesi B) Birbirlerini kesmezler. için Y malının fiyatı aşağıdakilerden han- C) Negatif eğilimlidirler. gisi olmalıdır? D) Üzerinde her noktada aynı tatmin düzeyi A) 10 B) 20 C) 30 gerçekleşir. E) Üzerinde her noktada eğim aynıdır. D) 50 E) 60 ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI Y Y1 E1 U Y2 E2 ÇÖZÜM 0 X1 X2 X Tüketici için denge malların marjinal faydalarının, Farksızlık Eğrileri Özelikleri: fiyatlarına oranının eşit olduğu noktada sağlanır. 1. Orjine göre dış bükeydir. MUX = PX MUY PY 2. Negatif eğimlidir. Soruda; 3. Üzerinde her noktada aynı tatmin düzeyi MUX =4 ve PX=40 verildiğinden sağlanır. MUY 4. Birbirlerini kesmezler. MUX = PX MUY PY 5. Orjinden uzaklaştıkça daha fazla fayda düze- yini gösterirler. 4 = 40 PY Tipik farksızlık eğrileri orjine göre dışbükey olarak çizildiğinden, eğri üzerinde aşağı doğru hareket et- 4PY = 40 tikçe eğrinin eğimi azalır. Bu durum azalan marjinal PY = 10 ikame oranı ile açıklanır. olarak hesaplanır. CEVAP : E CEVAP : A 25 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 41. Tek bir mal tüketen tüketicinin fayda fonk- ÇÖZÜM siyonu U = ax2 − x3 şeklindedir. Tüketici toplam faydasının maksimum olduğu nok- Buna göre, bir malın kullanım miktarı artırıldıkça tada 3 birim mal tüketiyor ise a değeri aşa- marjinal fayda sıfır oluncaya kadar toplam faydası ğıdakilerden hangisine eşittir? azalarak artar. Marjinal faydanın sıfıra eşitlendiği noktada toplam fayda maksimum değerine ulaşır. A) 12 B) 9 C) 8 8 2 3 TU D) 6 E) 7 TU 4 2 0 Q1 X MU ANKARA KARİYER YAYINLARI 0 Q1 MU X MU = 0 ise TU = maksimum’dur. MU = ∂TUX ∂X MU = 2ax − 3x2 = 0 Soruda verilen değer fonksiyonda yerine yazıldı- ğında; MU = 2a.3 − 3.32 6a − 27 = 0 a= 27 6 a= 9 2 olarak bulunur. CEVAP : B 26 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 42. X ve Y malları tüketen bir tüketicinin fayda ÇÖZÜM fonksiyonu U = (x, y) = xα + 1 . yβ + 1 şeklindedir. İki mal tüketen tüketicinin fayda maksimizasyonu Tüketici faydası maksimum olduğu du- MUX = PX eşitliğinin sağlandığı noktada gerçek- rumda malları eşit miktarda tüketiyor ise X MUY PY malının fiyatı Y malının fiyatının kaç katına leşir. eşittir? MUX, toplam faydanın X'e göre türevi alınarak bu- A) α β C) α +1 lunur. β B) α β +1 MUX = (α + 1) ⋅ xα ⋅ yβ+1 D) β +1 E) α α +1 MUY toplam faydanın Y’ye göre türevi alınarak bu- lunur. MUY = (β + 1) ⋅ xα+1 ⋅ yβ ANKARA KARİYER YAYINLARI Elde edilen MUX ve MUY fonksiyonları eşitlikde ye- rine yazılır. (α + 1) ⋅ xα ⋅ yβ ⋅ y = PX () (β + 1) ⋅ xα ⋅ x ⋅ yβ PY Tüketici eşit miktarda X ve Y tüketiyorsa X = Y dir. () Denklemi buna göre sadeleştirilip PX’e göre çözüldüğünde PX = (α + 1) .PY bulunur. (β + 1) CEVAP : C 27 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 43. Farksızlık eğrisinin orjine göre dışbükey 44. Bir tüketicinin fayda fonksiyonu olmasının nedeni olarak aşağıdakilerden U = 2x2y2 olduğu durumda X malının fi- hangisi söylenebilir? yatı ¨ 2, Y malının fiyatı ¨ 5 ise tüketi- A) Azalan marjinal ikame oranı cinin gelirinin ¨ 100 olması durumunda B) Artan marjinal ikame oranı optimal (x, y) bileşimi aşağıdakilerden C) Artan fırsat maliyeti hangisine eşittir? D) Azalan marjinal dönüşüm oranı E) Azalan marjinal teknik ikame oranı A) (15, 10) B) (10, 40) C) (25, 10) D) (25, 20) E) (40, 25) ÇÖZÜM Tüketici dengede iken optimal tüketim bileşimi ANKARA KARİYER YAYINLARI MUx = Px de gerçekleşir. MUy Py MUx = δu = 4xy2 δx ÇÖZÜM MUy = δu = 4x2y δy Marjinal İkame Oranı (MRS) : Tüketicinin, malların birinden bir birim daha fazla tüketmesi durumunda, formülde yerine yazıldığında diğer maldan ne kadar vazgeçmesi gerektiğini gös- ⇒ 4xy2 = 2 teren katsayıdır. Bu katsayı aynı zamanda eğrinin eğimine eşittir. 4x2y 5 (tanα = MRS) y = 2 ⇒ 2x = 5y elde edilir. Y malı x5 Tüketici bütçe kısıtını yerine getirmek zorundadır. M = Px · x + Py · y olduğundan 100 = 2x + 5y ve 2x = 5y ise 100 = 5y + 5y ∆Y ∆Y U=f(x,y) 10y = 100 ∆X X malı y = 10 br olur. 0 ∆X 2x = 5 · (10) 2x = 50 Dışbükey farksızlık eğrisi üzerinde sol yukardan sağ aşağıya gidildikçe eğrinin eğimi azalır. Dolayı- x = 25 br olarak hesaplanır. sıyla MRS’de azalandır. (x,y) = (25,10) CEVAP : A CEVAP : C 28 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 45. I. Mallardan birinin fiyatının azalması ÇÖZÜM II. Malların fiyatlarının aynı oranda azalma- Tüketicinin geliri ve malların fiyatları sabitken satın sı alabileceği maksimum mal bileşimlerini gösteren noktaların geometrik yerine “bütçe doğrusu” denir. III. Malların fiyatları sabitken gelirin artması Bütçe doğrusunu malların fiyatları ve kişinin gelirin- deki değişmeler etkiler. IV. Malların fiyatları ve tüketici gelirinin aynı • Fiyatlardaki değişmeler (Ceteris Paribus koşul- oranda artması larında) eğrinin eğimini değiştirir. Yukarıdaki öncüllerden hangisi ya da han- gileri bütçe doğrusunun paralel olarak yer • Ceteris paribus koşullarında gelirdeki değişme- değiştirmesine neden olur? ler ise eğriyi bütünüyle paralel hareket ettirir. Gelir artışı sağa, azalışı ise sola doğru kaydırır. A) Yalnız I B) I ve II C) III ve IV • Malların fiyatları ve tüketici gelirindeki aynı D) II ve III E) Yalnız IV oranda değişmeler eğrinin eğimini ve konumu- nu etkilemez (Saf enflasyon). ANKARA KARİYER YAYINLARI • Malların fiyatları aynı oranda değişirse bütçe doğrusu paralel hareket eder (Gelir sabit). Y malı M X malı M a aa CEVAP : D 0 29 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 46. Y malı ÇÖZÜM M Y malı PY B M Py B A Borçlanma 0 C A Px → X malı fiyatı M X malı Py → Y malı fiyatı PX Tasarruf M → Tüketici geliri 0 α X malı M Px Yukarıdaki bütçe doğrusu ile ilgili olarak Parasal gelir ve iki malın fiyatı veri iken tüketicinin aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? alabileceği iki malın değişik tüm bileşimlerini gös- teren doğruya bütçe doğrusu denir. Bütçe doğru- ANKARA KARİYER YAYINLARI sunun eksenleri kestiği nokta kişinin tüm gelirini o eksendeki mala harcadığını gösterir. A) Bütçe doğrusunun negatif eğimli olma- Bütçe denklemi; sının sebebi tüketicinin gelirinin kısıtlı olmasıdır. M = Px . X + Py . Y X = 0 için ⇒ Y = M B) Tüketici A noktası gibi bir noktada ise ta- sarruf yapmaktadır. Px C) Tüketici B noktası gibi bir noktada ise ge- Y = 0 için ⇒ X = M lirinden fazla harcama yapmıştır. Py D) Tüketici C noktasında gelirinin tamamı ile Doğrunun eğimi yatay eksenle yaptığı açının (α) X malı satın almaktadır. tanjantına eşittir. E) Bütçe doğrusunun eğimi - PX oranına Karşı kenar tanα= Komşu kenar eşittir. PY M tanα= − Px = − Py M Px Py Bütçe doğrusu üzerindeki noktalarda borçlanma ve tasarruf yoktur. Gelirin tamamının harcandığı varsayılır. CEVAP : A 30 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 47. Fiyat tüketim eğrisinin yatay eksene dik 48. Bir tüketicinin farksızlık eğrisinin bütçe olarak çizilmesi durumunda bir malın fiya- doğrusu üzerinde yer değiştirmesinin tı artarsa toplam hasılat için aşağıdakiler- nedeni aşağıdaki ifadelerden hangisiyle den hangisi gerçekleşir? açıklanır? A) Toplam hasılat artar. A) Malların fiyatlarının ters yönde değişmesi B) Toplam hasılat azalır. B) Tüketici tercihlerinin değişmesi C) Toplam hasılat değişmez. C) Tüketici gelirindeki değişme malların fi- yatlarındaki değişmeye eşit olması D) Toplam hasılat hakkında yorum yapıla- maz. D) Mallardan birinin fiyatının artması E) Toplam hasılat önce artar, sonra azalır. E) Üretim teknolojisinin gelişmesi ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM Y TR0 = P0.Q Y malı X malı TR1 = P1.Q M F.T.E TR1 > TR0 PY P1 D1 U1 P0 Y0 D0 U0 Y2 D2 U2 QX X0 M Fiyat tüketim eğrisinin yatay eksene dik olarak çi- PX zildiği bir durumda bundan türeyen talep eğrisinin esnekliği sıfıra eşit olur. Bireyin tüm parasını harcayarak maksimum fayda düzeyini sağladığı farksızlık eğrisinin bütçe doğ- Talebin fiyat esnekliğinin \"0\" olması durumunda fi- rusuna teğet olduğu noktada (D0, D1, D2) tüketici yat artışları toplam hasılatı artırır. dengededir. Bireyin zevk ve tercihleri (diğer şeyler sabitken) hangi mal lehine değişirse farksızlık eğ- |ed| < 1 risi o mal eksenine doğru hareket eder. O maldan P↑ TR↑ (Aynı Yönde) tükettiği miktarı artırır. CEVAP : A CEVAP : B 31 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 49. Tercihleri U(X,Y) = 8X + 9Y fayda fonksiyonu 50. Yatay eksende X malı dikey eksende Y ma- ile temsil edilen bir tüketici, 10 birim X malı ve lının gösterildiği bir bütçe doğrusunda, bir 5 birim Y malı tüketmektedir. tüketici ¨ 1000’sini birim fiyatı ¨ 100 olan X malı ve birim fiyatı ¨ 50 olan Y malına harca- Tüketicinin X malı tüketimi 1 birime dü- maktadır. şerse tam olarak eski refah düzeyinde kalabilmesi için tüketmesi gereken Y malı Buna göre tüketicinin bütçe doğrusunun miktarı kaç birim olmalıdır? denklemi, aşağıdakilerden hangisidir? A) 13 B) 27 C) 32 A) Y = 10 − 2X D) 37 E) 43 B) Y = 50 − 5X C) Y = 100 − 5X D) Y = 20 − 2X E) Y = 50 − 0,2X ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI Fayda fonksiyonu tüketicinin X ve Y malı kul- ÇÖZÜM lanımından elde ettiği toplam faydayı temsil eder. O halde birey 10 birim X malı ve 5 birim Y Bütçe doğrusu, sabit gelirle alınabilecek maksi- malı kullandığında elde edeceği toplam fayda, mum mal bileşimlerinin yerini gösterir. U(X,Y)=8.10+9.5=125 br dir. Bütçe kısıtı (denklemi) ise • Tüketici X malı miktarını 1 birime düşürecek M = PX.X + PY.Y şeklindedir. fakat aynı tatmin düzeyinde (yani 125 birimde) Verilen değerler yerine yazıldığında; kalacaktır. Yeni durumdaki X ve Y malı miktarını bulmak için 1000=100X+50Y yine toplam fayda fonksiyonu kullanılır. Yeni X malı miktarı kullanımı 1 birime düşmüştür. Denklemin her iki tarafı 50’ye bölünüp, Y’ye göre çözüldüğünde U(X,Y)=8.X+9.Y 1000 = 100.X + 50Y ↓↓ 50 50 50 125=8.1+9Y 117=9Y 20=2X+Y Y=13 br kullanmalıdır. Y=20–2X ifadesi elde edilir. CEVAP : A CEVAP : D 32 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 51. Bir tüketici gelirinin tümünü harcadığında 10 52. Bir tüketici fayda analizinde marjinal ika- birim X ve 8 birim Y veya 6 birim X ve 9 birim me oranı sıfır iken aşağıdaki ifadelerden Y satın alabilmektedir. hangisi doğrudur? Bu tüketici gelirinin tümüyle satın alabile- A) Farksızlık eğrileri L şeklindedir. ceği X malı miktarı aşağıdakilerden hangi- sine eşittir? B) Farksızlık eğrisi orijine göre içbükeydir. A) 10 B) 16 C) 26 C) Mallar birbirinin yerine tam olarak kullanı- labilir. D) 28 E) 42 D) Malların birlikte kullanımları tek başlarına kullanımından daha az fayda sağlamak- tadır. E) Farksızlık eğrisi orijine göre dışbükeydir. ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM Y malı 1U ÇÖZÜM Bütçe doğrusunun denklemi 01 2 X malı M = Px.x + Py.y formülüyle ifade edildiğinden M = 10X + 8Y veya M = 6X + 9Y olur. Marjinal ikame oranı sıfır olması X ve Y mallarının Her iki mal bileşimi de aynı bütçeyle satın alına- sabit bir oranda kullanıldığını yani mallardan sade- bildiğinden ce birinin artırılması halinde tüketicinin fayda düze- 10X + 8Y = 6X + 9Y yini artırmadığını ifade eder. Şekilde de görüldüğü 4X = Y denkliği elde edilir. gibi X malını 1 br artırmak (1’den 2’ye) tüketicinin Y yerine 4X yazılırsa fayda seviyesini etkilemez. 10X + 8 · (4X) = 42X ⇒ 42 br X malı alınabilir. Bu durumuda da farksızlık eğrisi L şeklindedir. CEVAP : E Böyle mallara tam tamamlayıcı mallar örnektir (ayakkabının sağ teki-sol teki gibi) CEVAP : A 33 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 53. Bir tüketici gelirinin tümünü çay ve pastaya 54. Yatay eksende gömlek, dikey eksende ka- harcamaktadır. Marjinal faydası 12 birim olan zağın olduğu bir bütçe doğrusunda, göm- bir bardak çayı ¨ 25’ye, marjinal faydası 24 leğin fiyatı düştüğünde aşağıdakilerden olan pastanın tanesini ¨ 75’ye almaktadır. hangisi söylenebilir? Buna göre ceteris paribus tüketici den- A) Bütçe doğrusu paralel olarak sola kayar. gesine ulaşabilmek için ne kadar çay ve pasta tüketilmelidir? B) Bütçe doğrusu paralel olarak sağa kayar. A) Daha fazla pasta ve daha az çay C) Bütçe doğrusu daha dik hale gelir. B) Daha fazla çay ve aynı miktarda pasta D) Bütçe doğrusu daha yatık hale gelir. C) Aynı miktarda çay ve pasta E) Bütçe doğrusu orijine göre içbükey hale gelir. D) Daha fazla pasta ve aynı miktarda çay E) Daha az pasta ve daha az çay ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI MUçay Pçay ÇÖZÜM Tüketici dengesi = denkliğinde Kazak MUpasta Ppasta MB gerçekleşir. Tüketici mevcut mal kullanımında bu PK eşitliği sağlayamamıştır. Dengeye yönelmesi için marjinal faydayı değiştirmesi gerekir çünkü birey fiyatları değiştiremez yani mal fiyatları sabittir. Ceteris Paribus varsayımı Dolayısıyla tüketici dengeye iki şekilde yönelir. 1. Tüketici pasta kullanımını değiştirmeden çay kullanımını artırırsa çayın marjinal faydası D D1 M M azalır (12’den 8’e düşürülmeli). 0 Gömlek MUçay Pçay 8'e düşmeli 12 1 PG PG1 MUpasta = = Kişinin geliri ve kazağın fiyatı sabitken gömleğin Ppasta 24 3 2. Tüketici çay kullanımını değiştirmeden pasta fiyatı düştüğünde bireyin mevcut geliri ile satın ala- bileceği gömleğin kullanım miktarında artış olur. kullanımını azaltırsa pastanın marjinal faydası Dolayısıyla bütçe doğrusu \"daha çok\" gömleği tem- artar. (24’den 36’a çıkarılmalı) sil eden BD1 konumuna gelir. Bütçe doğrusu şekil- deki gibi gömlek ekseninde sağa doğru kayar ve MUçay Pçay 36'ya çıkmalı 12 1 eğimi azalır (daha yatık hale gelir.) MUpasta = = Ppasta 24 3 CEVAP : B CEVAP : D 34 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 55. İki farklı mal bileşiminde A malının marjinal 56. Kayıtsızlık eğrileri orijine göre kesin olarak faydası, B malının marjinal faydasının 4 ka- dış bükey olan bir tüketicinin hamburger ve tıdır. kola tüketimine harcamak üzere ¨ 40’si bu- lunmaktadır. Kolanın fiyatı ¨ 4, hamburgerin Tüketicinin dengeye geldiği durumda A ve fiyatı ise ¨ 8’dir. B mallarının fiyatları için aşağıdaki ifade- lerden hangisi doğrudur? Aşağıdakilerden hangisi bu tüketici için fayda maksimizasyonu sağlayan kola ve A) A’nın fiyatı, B’nin fiyatının iki katıdır. hamburger miktarları olabilir? B) B’nin fiyatı, A’nın fiyatının dört katıdır. Kola Hamburger A) 6 4 C) A’nın fiyatı, B’nin fiyatının yarısına eşittir. B) 2 4 C) 8 0 D) A’nın fiyatı B’nin fiyatının 4 katıdır. D) 6 3 E) 9 0 E) A’nın fiyatı, B’nin fiyatıyla aynıdır. ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI Tüketici denge koşulu MUX = PX dir. MUY PY A malının marjinal faydası (MUA), B malının marji- ÇÖZÜM nal faydasının (MUB) 4 katı olduğuna göre, Tüketicinin faydasını maksimize edebilmesi için MUA=4MUB şeklinde yazılır. MUA = PA koşulunda yerine yazılırsa MUX = PX denkliğinin yanında bütçe kısıtını MUB PB MUY PY 4 MUB = PA da yerine getirmesi gerekir. Yani tüm gelirini söz MUB PB 4 = PA konusu mallara harcaması gereklidir. PB M = PK . K +PK . H PA=4PB elde edilir. ↓↓ ↓ Yani A malının fiyatı B malının fiyatının 4 katıdır. 40 = 4K + 8H ise Daima marjinal fayda oranı ile fiyatlar oranı birbirine eşittir. 40=4.2+8.4 CEVAP : D 2 br kola ve 4 br hamburger alarak tüm gelirini har- camış olacağından dengeye ulaşılır. CEVAP : B 35 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 57. I. Bir malın fiyatında artış 58. Tüketicinin tükettiği iki maldan biri kötü mal niteliğindeyse kayıtsızlık eğrilerinin II. Tüketicinin gelirinde azalma alacağı şekille ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? III. Zevk ve tercihlerde değişim A) Negatif eğimlidirler. Yukarıdaki ifadelerden hangisi tüketicinin bütçe doğrusunda değişmeye yol açar? B) Pozitif eğimlidirler. A) Yalnız I B) I - II C) II - III C) Yatay eksene paraleldirler. D) I - III E) I - II - III D) Dikey eksene paraleldirler. E) Orijine göre dışbükeydirler. ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM ÇÖZÜM Tüketici kullandığı malı tükettikçe kendisine zarar verdiği mallara kötü mal denir. Sigara gibi mallar Bütçe doğrusu kişinin veri geliriyle malların fiyatları buna örnektir. sabitken satın alabileceği maksimum mal miktarını gösterir. Kötü malla uğradığı zararı azaltmak için bunun ye- rine kullandığı malın tüketimini artırmak isteyen tü- Bütçe doğrusundaki değişimler; ketici kendisine haz veren maldan daha çok almak • Diğer şeyler sabitken tek bir malın fiyatındaki isteyecektir. Dolayısıyla da farksızlık eğrisi bu iki mal arasında pozitif eğimli bir hal alacaktır. değişme bütçe doğrusunun eğimini etkiler. Tercih edilen mal U • Malların fiyatları sabitken gelirdeki değişmeler bütçe doğrusunu paralel bir şekilde hareket ettirir. 0 Kötü mal Zevk ve tercihlerdeki değişmeler bütçe Şekildeki gibi kötü maldan uğradığı zararı azaltmak doğrusunu etkilemez. Ancak farksızlık için ve aynı tatmin düzeyinde kalmak için tercih et- eğrisini bütçe doğrusu üzerinde hareket tiği malın kullanımını artırmakta ve farksızlık eğrisi ettirir. a-tipik bir şekil almaktadır. CEVAP : B CEVAP : B 36 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 59. Aşağıdakilerden hangisi tüketicinin büt- • Ceteris paribus koşullarında tüketici gelirinin çe doğrusunun sağa doğru paralel olarak değişmesi kaymasına neden olur? Y malı A) Mallardan birinin fiyatının azalması B) Her iki malın fiyatının farklı oranlarda M2 azalması PY C) Mallardan birinin fiyatının artması D) Mallardan birinden sağlanan faydanın M1 azalması PY B E) Tüketicinin gelirinde bir artış olması A ÇÖZÜM 0 α α X malı M1 M2 PX PX ANKARA KARİYER YAYINLARI Gelirinde meydana gelen artışla tüketici söz konu- su mallardan aynı fiyat düzeyinde daha çok alır. Böylelikle bütçe doğrusu eğimi değişmeden sağa doğru kayar. CEVAP : E Kişinin mevcut geliriyle mal fiyatları veri iken, satın alabileceği maksimum mal bileşenlerini gösteren noktaların geometrik yerine bütçe doğrusu denir. Bütçe doğrusunun değişmesi; • Ceteris paribus koşullarında tek bir malın fiya- tının değişmesi: Y malı MB PY 0 D1 D2 X malı M M Px1 Px2 Örneğin X malının fiyatının düşmesiyle kişi söz ko- nusu maldan daha çok alır. M noktası Böylece Px2 bütçe doğru daha yatay hale gelir. 37 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 60. Bir tüketicinin geliri ve kullandığı malla- 61. Fayda fonksiyonu U(x, y) = x2 + y2 şeklinde rın fiyatı iki kat arttığında tüketicinin yeni olan bir tüketici için; kullandığı X ve Y mal- denge düzeyi hakkında aşağıdaki ifadeler- ları hakkında aşağıdaki ifadelerden hangi- den hangisi doğrudur? si doğrudur? A) Yeni denge düzeyi değişmez. A) X ve Y malları tam ikame mallardır B) Yeni denge düzeyi bütçe kısıtı sola kaya- B) X ve Y malları tam tamamlayıcı mallardır. cağı için eski düzeyine göre daha solda oluşur. C) Birey X ve Y mallarından eşit miktarda tüketerek dengeye ulaşılır. C) Yeni denge düzeyi bütçe kısıtı sağa ka- yacağı için eski düzeyine göre daha sağ- D) Birey X ve Y mallarından sadece birini da oluşur. tüketerek dengeye ulaşır. D) Yeni denge düzeyi belirlenemez. E) X ve Y mallarının farksızlık eğrileri negatif eğimli doğrusaldır. E) Yukarı ve sola kayar. ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI Y malı B M = 2M ÇÖZÜM PY 2PY M = 2M Farksızlık eğrileri orijine göre iç bükey olduğunda PX 2PX fayda fonksiyonu U = x2 + y2 şeklinde yazılır. Bu 0 D X malı durum atipik farksızlık eğrilerine bir örnektir. Fiyatlar (X ve Y mallarındaki) ve tüketicinin geliri Böyle bir durumda tüketicinin X malından kullandı- aynı yönde ve oranda değişmesi halinde bütçe ğı miktar arttıkça ilave birim X malını giderek artan doğrusu değişmez. Yukarıdaki şekilde gösterilen miktarda Y malına tercih eder. Bu durumda tüketi- bu durumda, fiyatlardaki artışın reel geliri yarıya cinin bu mala bağımlı hale gelmesine sebep olur. düşürücü etkisi gelirdeki iki kat artış ile telafi edil- mektedir. Dolayısıyla bütçe doğrusunda bir değiş- Y Malı me olmaz. İktisatta gelirin ve fiyatların aynı oranda artmasına 0 X Malı “saf enflasyon” denir. CEVAP : A 38 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT Farksızlık eğrisi orijine göre içbükey (konkav) ise 62. X malının fiyatı Y malının fiyatından daha tüketici aşağıdaki şekilde gibi tüm parasını tek bir çok artmışsa bütçe doğrusunun eğimi ile mala harcayarak faydasını maksimize eder. (Şekil I ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi söyle- ve II) Bu duruma köşe çözümü adı verilir. nebilir? (Yatay eksende X malı, dikey eksen- de Y malı) Y Malı (bağımlılık yaratan mal uyuşturucu) A) Eğimi değişmez. Köşe B B) Yatıklaşır. çözümü Bütçe kısıtı Farksızlık eğrisi C) Orijinden uzaklaşır. 0 D X Malı D) Eğim hakkında yorum yapılamaz. E) Eğim artar. Şekil I Y Malı ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM B Farksızlık eğrisi Y Malı Bütçe kısıtı Köşe çözümü M B 0 D X Malı Py M B1 Py1 Şekil II Burada dikkat edilecek husus; tüketicinin bütçe kı- 0 D1 D X Malı sıtı daima farksızlık eğrisinin altında yer alır. M M CEVAP : D Px1 Px X ve Y mallarının fiyatının artması kullanım miktar- larının azaldığını gösterir (Gelir sabit kaldığı için). X malının fiyatı Y malından daha çok arttığı için X malının kullanım miktarı Y malının kullanım mikta- rına göre daha çok azalacaktır. Buna göre; bütçe doğrusunun yeni konumu şekle gö- reB1D1 olacaktır. Yukarıdaki şekilde olduğu gibi bütçe doğrusu daha dik konuma gelir. CEVAP : E 39 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 63. X ve Y malı tüketerek dengede olan bir 64. X ve Y malları tüketen bir bireyin gelirinde tüketicinin zevk ve tercihleri Y malı lehine bir artış meydana gelmesi durumunda aşa- değişmişse aşağıdaki ifadelerden hangisi ğıdaki ifadelerden hangisi söylenemez? doğrudur? A) Bütçe doğrusu paralel bir şekilde sağa A) Bütçe doğrusu paralel bir şekilde sağa kayar. kayar. B) Bireyin fayda seviyesi artar ve daha yük- B) Farksızlık eğrisi aynı bütçe doğrusu üze- sek bir tatmin seviyesinde yeni denge rinde Y malı eksenine yaklaşır. noktası gerçekleşir. C) Farksızlık eğrisi aynı bütçe doğrusu üze- C) Oluşan yeni denge noktalarının birleştiril- rine X malı eksenine yaklaşır. mesiyle gelir-tüketim eğrisi elde edilir. D) Bireyin fayda düzeyi değişmez. D) Oluşan yeni denge noktalarının birleştiril- E) Bütçe doğrusu daha dik hale gelir. mesiyle elde edilen eğri yardımıyla mal- ların normal ya da düşük mal olduğuna karar verilebilir. ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI E) Bireyin fayda seviyesi artar ancak talep eğrisinde herhangi bir değişme gerçek- Y Malı leşmez. M D2 ÇÖZÜM Py U2 D1 Y2 U1 +∆Y Y1 0 X2 X1 M X Malı Bireyin geliri arttığında kullandığı mal miktarını PX artırdığı mallara normal mal denir. Normal mallar -∆X için gelir artışı; Malların fiyatları ve kişinin geliri sabitken zevk ve • Talep eğrisini sağa kaydırır. tercihlerin değişmesi bütçe doğrusunu etkilemez. Zevk ve tercihler farksızlık eğrisini hareket ettiren • Bütçe doğrusu paralel bir şekilde sağa kayar. bir sebeptir. Dolayısıyla zevk ve tercihler hangi mal lehine değişirse farksızlık eğrisi aynı bütçe doğrusu • Elde ettiği fayda seviyesi artarak yeni bir denge üzerinde o malın bulunduğu eksene doğru hareket noktası oluşur. edecektir. Bireyin tercihlerinin Y malı lehine değiş- mesi aynı fiyat ve gelir seviyesinde daha çok Y malı • Değişen denge noktalarının birleştirilmesiyle tüketeceği anlamına gelir (Y1 → Y2). Bunun için de gelir-tüketim eğrisi elde edilir. X malından vazgeçecektir. Dolayısıyla farksızlık eğrisi Y malı eksenine doğru kayar ve yeni bir fay- • Gelir-tüketim eğrisinden engel eğrisine ulaşılır. da seviyesinde başka bir denge oluşur (D1 → D2). • Engel eğrisi malların cinsi (normal, düşük) ha- CEVAP : B kında bilgi verir. CEVAP : E 40 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 65. Fayda için aşağıdaki ifadelerden hangisi ÇÖZÜM yanlıştır? Çeşitli mal ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını gide- A) Kullanılan mal miktarı arttıkça marjinal rirken yarattığı tatmin düzeyine fayda adı verilir. fayda azalır. Fayda kavramını Ordinalistler ve Kardinalistler adı verilen iktisatçı gruplar incelemiştir. Ordinalist- B) Toplam fayda bir noktaya kadar azalarak lere göre fayda ölçülemeyen, Kardinalistlere göre artar sonra azalır. ölçülebilen ve ölçü biriminin adı da “util” olan bir kavramdır. C) Her bireyin fayda fonksiyonu farklıdır. Kardinalist iktisatçılar arasında yer alan H. H. Gos- D) Ordinalistlere göre fayda ölçülemez sen’e göre; Bir malın kullanım miktarı arttıkça her ilave birimin faydası (marjinal fayda) giderek aza- E) Marjinal fayda azalmaya başladığında lır. Buna azalan marjinal fayda (I. Gossen Yasası) toplam fayda da azalır. denir. ANKARA KARİYER YAYINLARI Marjinal fayda ve toplam fayda incelendiğinde; • Marjinal fayda daima azalır • Marjinal fayda sıfırdan büyükken toplam fayda azalarak artar. • Marjinal fayda sıfırken toplam fayda maksi- mum olur. • Marjinal fayda sıfırdan küçükken toplam fayda azalır. • Marjinal faydaların toplamı, toplam faydayı ve- rir. CEVAP : E 41 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 66. A tipik farksızlık eğrileri için aşağıdakiler- ÇÖZÜM den hangisi yanlıştır? Üzerindeki her noktada tüketiciye aynı tatmini A) Fayda fonksiyonu U = x + y şeklinde ise sağlayan çeşitli mal sepetlerinin geometrik yerini farksızlık eğrisi negatif eğimli doğrusal gösteren farksızlık eğrileri, azalan MRS ve ter- biçimdedir. cihlerin doymazlığı varsayımı gereği kesinlikle dış bükeydir. B) Farksızlık eğrisi orijine göre içbükey ise Ancak bazı durumlarda farksızlık eğrisi tipik duru- mallardan biri bağımlılık yaratan maldır. mun dışına çıkar. C) Farksızlık eğrisi pozitif eğimli ise mallar- Tipik olmayan (Atipik) farksızlık eğrileri; dan biri kötü maldır. ¬¬ Negatif Eğimli Doğrusal; Çekirdekli portakal D) Tam tamamlayıcı malların farksızlık eğri- leri L şeklindedir. E) Farksızlık eğrisi dikey eksene paralel ise sadece dikey eksendeki mal tüketilir. ANKARA KARİYER YAYINLARI B U Çekirdeksiz portakal 0 Böyle bir durumda tüketici bir maldan belli miktarda elde etmek için diğer maldan aynı miktarda vaz- geçer. Yani mallar arasında mükemmel geçişlilik vardır. Bu durumda tam ikame mallar söz konusudur. Bu durumda; • MRS sabit • Fayda fonksiyonu U(x,y) = x + y şeklindedir. • Tam ikame mallar söz konusudur. 42 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT ¬¬ Leontieff Tipi Farksızlık Eğrisi ¬¬ Düz Çizgi Şeklinde Farksızlık Eğrisi; ayakkabının Y Malı sol teki U Y1 U 0 X Malı 0 X1 ayakkabının • Farksızlık eğrisi düz bir çizgi olduğunda hangi sağ teki eksene dikse, diğer eksendeki malın kullanımı bireye fayda sağlamaz. Böyle bir farksızlık eğrisi malların sabit bir oranda ANKARA KARİYER YAYINLARI kullanıldığını ifade eder. • Sadece X malı tüketilir. Bu durumda; ¬¬ Pozitif Eğimli Farksızlık Eğrisi • Tam tamamlayıcı mallardır. Tercih • Fayda fonksiyonu U(x, y) = min(ax, by) şeklin- edilen mal dedir. U • Farksızlık eğrileri birbirlerini 90° lik açı ile gören doğrulardır. (L şeklindedir) 0 Kötü Mal • MRS sıfırdır. ¬¬ İç Bükey Farksızlık Eğrisi; Y Malı 0 U X Malı • Kullanıldıkça insana zarar veren mallara kötü mal denir. Farksızlık eğrisi orjine göre içbükey olduğunda ila- ve birim X malı karşısında vazgeçtiği Y malı miktarı • Kötü malların farksızlık eğrisi pozitif eğimlidir. giderek artar. • Kötü mal yerine tercih edilen malın kulanımı Böyle bir durumda artar. • MRS artandır. • Fayda fonksiyonu U(x, y) = x2 + y2 şeklindedir. • Kötü mallar çoğu aza tercih etme kuralını ihlal eder. • Mallardan biri bağımlılık yaratan maldır. CEVAP : E 43 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 67. Gelir ve ikame etkilerine yönelik aşağıdaki ÇÖZÜM ifadelerden hangisi yanlıştır? Gelir Etkisi : Bir malın fiyatı düşünce bireyin sabit A) Normal mallar için gelir ve ikame etkileri- nominal geliri ile satın alabileceği mal miktarı artar nin yönleri aynıdır. yani reel gelirde (satın alma gücünde) artış meyda- na gelir. Bu da kişinin söz konusu maldan daha çok B) Giffen olmayan bir düşük mal için gelir almasını sağlar. etkisi ikame etkisinden büyük ve yönleri zıttır. İkame Etkisi : Bir malın fiyatındaki değişmenin nis- pi fiyat yapısında ve reel gelirde meydana getirdiği C) Giffen mallar için gelir ve ikame etkilerinin değişmeler ise o maldan talep ettiği miktarı değiş- yönleri zıttır. tirmesine yol açar. D) Lüks mallar için gelir ve ikame etkilerinin Bir malın fiyatında meydana gelen düşmeyle, diğer yönleri aynı ve her ikisi de negatiftir. mallara göre daha ucuz hale gelir ve tüketici söz konusu maldan daha fazla alarak faydasını maksi- E) Tüm mallar için ikame etkisi negatiftir. mize eder. Dolayısıyla ikame etkisi tüm mallar için negatiftir. ANKARA KARİYER YAYINLARI Mallar İkame Gelir Toplam Normal Etkisi Etkisi Etki Giffen –– – Düşük –+ + –+ – Lüks ve zorunlu mallar aynı zamanda normal maldır. CEVAP : B 44 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 68. Telafi edilmiş talep eğrisiyle ilgili aşağıda- ÇÖZÜM kilerden hangisi doğrudur? Telafi edilmiş talep eğrisi; fiyat–miktar ilişkisini hem A) Giffen mal hariç diğer mallar için negatif nominal gelirin hem de reel gelirin sabit olduğu var- eğimlidir. sayımı altında elde eden talep eğrisidir. B) Fiyat etkisini gösterir. Özellikleri; • Sadece ikame etkisini gösterir. C) Gelir etkisi daima pozitiftir. • Tüm mallar için daima negatif eğimlidir. (çünkü D) Normal mallar için alışılmış talep eğrisi ikame etkisi tüm mallar için negatiftir) telafi edilmiş talep eğrisinden daha diktir. • Normal mallar için alışılmış talep eğrisi telafi E) Düşük mallar için telafi edilmiş talep eğri- edilmiş talep eğrisinden daha yatıktır, esnekliği si alışılmış talep eğrisinden daha yatıktır. ise daha büyüktür. ANKARA KARİYER YAYINLARI • Düşük mallar için telafi edilmiş talep eğrisi, alı- şılmış talep eğrisinden daha yatıktır, esnekliği ise daha büyüktür. • Normal mallar için P D (alışılmış talep) Dp telafi edilmiş talep 0Q • Düşük mallar için P telafi edilmiş talep Dp D alışılmış talep 0Q • Telafi edilmiş talep eğrisine Hicksgil talep eğrisi de denir. CEVAP : E 45 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 69. Tüketici makarna ve kola tüketerek dengeye 70. A tüketicisinin fayda fonksiyonu ulaşmıştır. 11 U(x,y) = 10.x 2 .y 2 Makarnanın düşük mal olduğu bilindiğine şeklindedir. göre makarnanın fiyatında bir düşme mey- dana geldiğinde gelir ve ikame etkilerine X malının fiyatı ¨ 10, Y malının fiyatı ¨ 20 göre makarna tüketimi nasıl değişir? ve A’nın geliri ¨ 500 olduğu bilindiğine göre A tüketicisinin X malı tüketimi aşağı- İkame Etkisi Gelir Etkisi dakilerden hangisine eşittir? A) Artar Artar A) 10 B) 20 C) 25 B) Azalır Azalır C) Artar Azalır D) 40 E) 50 D) Azalır Artar E) Azalır Belirsiz ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM Tüketici fayda maksimizasyonu sağladığı için MUx = Px eşitliğini sağlamış olması gerekir. MUy Py 11 U(x,y) = 10.x 2 .y 2 fonksiyonunun X’e ve Y’ye göre türevi alınarak X’in ve Y’nin marjinal faydaları bulu- nur. MUx = 10. 1 −1 1 2 .x 2 .y 2 ÇÖZÜM = − 1 .y 1 2 2 Düşük mallar için ikame etkisi negatif, gelir etkisi 5.x ise pozitiftir. Makarna düşük mal olduğuna göre, makarnanın fiyatında meydana gelen değişme MUy = 10. 1 1 −1 ikame etkisi negatif olduğu için tüketimle ters yön- 2 lü, gelir etkisi pozitif olduğu için de doğru yönlü .x 2 . y 2 olarak değiştirecektir. O halde; makarnanın fiyatı düşünce, makarna kullanım miktarı ikame etkisi ile = 5.x 1 − 1 2 2 .y Bulunan MUx ve MUy değerleri birbirine oranlanır. −1 1 11 MUx = 5x 2 .y 2 = 5y 2 .y 2 = y MUy 1 −1 11 x 5x 2 .y 2 5x 2 .x 2 artar. Gelir etkisi ile azalır. Soruda Px = ¨ 10. Py = ¨ 20 verilmiştir. CEVAP : C 46 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT Bunları MUx = Px denkleminde yerine koyarsak; 71. Tipik farksızlık eğrisinin geçerli olduğu du- MUy Py rumda tüketici dengesinin gerçekleştiği noktada farksızlık eğrisinin ve bütçe doğru- y = 10 ⇒ x = 2y olur. sunun eğimi ile ilgili olarak aşağıdakilerden x 20 hangisi doğrudur? Tüketici tüm gelirini harcamak zorunda olduğu için, A) Farksızlık eğrisinin eğimi bütçe doğrusu- bulunan x = 2y eşitliği bütçe kısıtında yerine yazılır. nun eğiminden küçüktür. M = Px.x + Py.y B) Farksızlık eğrisinin eğimi bütçe doğrusu- M: Gelir nun eğiminden büyüktür. Px: x malı fiyatı Py: Y malı fiyatı C) Farksızlık eğrisinin eğimi bütçe doğrusu- x: kullanılan x malı miktarı nun eğimine eşittir. y: kullanılan y malı miktarı D) Bu verilerle eğim ilişkisi oluşturulamaz. ANKARA KARİYER YAYINLARI E) Farksızlık eğrisinin eğimi ile bütçe doğru- sunun eğimi daima farklıdır. ÇÖZÜM M = ¨ 500, Px = ¨ 10, Py = ¨ 20 olarak verilmiştir. Tüketici farksızlık eğrisi ile bütçe doğrusunun teğet 500 = 10.(↓x) + 20y olduğu noktada dengeye gelir. 2y Y Malı 50 0 = 4 0 y M 25 = 2y = x PY A x = 25 birim olarak bulunur. B CEVAP : C 0 U1 C U2 X Malı M PX Şekle göre, bütçe kısıtı altında gelirinin tümünü harcayan tüketicinin U1 fayda seviyesindeki B mal bileşimi U2 deki A ve C bileşimlerinden elde edeceği faydadan daha yüksek olduğu için Tüketici dengesi B noktasında gerçekleşir. • Bu noktada farksızlık eğrisi ve bütçe doğrusunun eğimleri eşittir dolayısıyla; MRSx,y = MUx = Px sağlanır. MUy Py CEVAP : C 47 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 72. Bireysel talep eğrisi elde edilirken aşağı- 73. Marjinal fayda değeri negatifken toplam dakilerin hangisinden yararlanılır? fayda hakkında aşağıdaki ifadelerden han- gisi söylenebilir? A) Gelirdeki değişmelerle elde edilen denge noktalarından A) Toplam fayda azalarak artmaktadır. B) Fiyattaki değişmelerle elde edilen tüketici B) Toplam fayda maksimum değerine ulaş- denge noktalarından mıştır. C) Bireyin zevk ve tercihlerinden C) Toplam fayda azalmaktadır. D) Gelir-tüketim eğrisinden D) Toplam fayda artarak artmaktadır. E) Farksızlık eğrisinden E) Toplam fayda sona gelmiştir. ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI X malının fiyatının düşmesiyle bütçe doğrusu |BD|’den |BD′| konumuna gelmiştir. Denge noktası da D1’den D2’ye kaymıştır. Fiyattaki değişmeyle oluşan yeni denge noktalarının birleş- tirilmesiyle fiyat tüketim eğrisi (FTE) elde edilir. Bu- radan da bireysel talep eğrisine ulaşılır. Y Malı B FTE ÇÖZÜM D1 D2 Azalan Marjinal fayda kanunu gereği bir malın tü- x1 x2 D D′ X Malı ketim miktarı arttıkça marjinal faydası sürekli azalır. • MU > 0 ise TU azalarak artar Px • MU = 0 ise TU maksimumdur • MU < 0 ise TU azalır Px1 D1 • Marjinal faydaların toplamı toplam faydayı ve- Px2 D2 rir. D (talep eğrisi) (MU: Marjinal fayda, TU : Toplam fayda) x1 x2 QX Malı CEVAP : C CEVAP : B 48 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 74. Giffen malla ilgili aşağıdakilerden hangisi 75. Aşağıdakilerden hangisi I. Gossen Yasası- doğrudur? nı en iyi şekilde açıklar? A) Talep eğrisi daima negatif eğimlidir. A) Malların marjinal faydaları oranları ile fi- yatları oranlarının eşitlendiği yerde tüke- B) Talep eğrisi daima pozitif eğimlidir. tici dengesi gerçekleşir. C) İkame etkisi gelir etkisinden büyük ve B) Tüketici tercihlerinin tutarlı olması yönleri zıttır. C) Daha çok malın daha az mala tercih edil- D) Gelir etkisi ikame etkisinden büyük ve mesi yönleri aynıdır. D) Marjinal faydanın önce artan sonra aza- E) İkame etkisinin yönü pozitiftir lan olması E) Bir malın kullanım miktarı arttıkça marji- nal faydasının azalması ve toplam fayda- nın da azalarak artması ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM Giffen mal; fiyat arttıkça miktarı artan, talep yasası- ÇÖZÜM na ters düşen mallardır. • Fiyatla miktar arasında pozitif yönlü ilişki oldu- ğundan talep eğrisi pozitif eğimlidir. • İkame etkisi negatif (–), gelir etkisi pozitiftir (+). I. Gossen Yasası: Bir malın kullanım miktarı artırıl- dıkça, marjinal faydasının azaldığı, toplam faydası- • Pozitif gelir etkisi negatif ikame etkisinden bü- nın azalarak arttığı durumdur. Buna azalan marji- yüktür. nal fayda kanunu da denir. Kardinalist iktisatçı olan H. H. Gossen tarafından ortaya atılmıştır. • Aynı zamanda düşük bir maldır. CEVAP : E CEVAP : B 49 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 76. Düşük bir mal için aşağıdakilerden hangi- 77. Hicksgil talep eğrisi için aşağıdaki ifade- si söylenemez? lerden hangisi yanlıştır? A) Telafi edilmiş talep eğrisi daima negatif A) Daima negatif eğimlidir. eğimlidir. B) Sadece ikame etkisini gösterir. C) Gelir ve ikame etkisini gösterir. B) Pozitif gelir etkisi negatif ikame etkisin- D) Düşük mallarda negatif eğimlidir. den küçüktür. E) Normal mallarda negatif eğimlidir. C) Gelir ve ikame etkilerinin yönleri zıttır. D) Talep eğrisi daima negatif eğimlidir. E) Alışılmış talep eğrisinin eğimi telafi edil- miş talep eğrisinin eğiminden daha diktir. ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI Düşük mal; gelir arttıkça kullanım miktarı azalan mallardır. Düşük malların özellikleri; • Talep yasasına uygundur. • Talep eğrisi negatif eğimlidir. • Pozitif gelir etkisi negatif ikame etkisinden kü- çüktür. • İkame etkisi negatif (–), Gelir etkisi pozitif (+) • Alışılmış talep eğrisinin eğimi, telafi edilmiş ta- ÇÖZÜM lep eğrisinin eğiminden daha büyük, esnekliği daha küçüktür. • Her giffen malı bir düşük maldır ancak her dü- Hicksgil talep eğrisi; şük mal bir giffen malı değildir. • Telafi edilmiş talep eğrisidir. • Sadece ikame etkisini yansıtır. • Giffen olan düşük mallar için talep eğrisi pozitif eğimlidir. • Telafi edilmiş talep eğrisi tüm mallar için negatif • Daima negatif eğimlidir (ikame etkisi tüm mal- eğimlidir. lar için negatiftir). CEVAP : D CEVAP : C 50 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 78. Kardinalist yaklaşıma göre aşağıdaki ifa- ÇÖZÜM delerden hangisi doğrudur? Fayda kavramına dair kardinalistler ve ordinalistler A) Fayda ölçülemez ancak sıralanabilir. olmak üzere iki farklı yaklaşım vardır. ¬¬ Kardinalist (Sayılsalcı) Yaklaşım B) Marshall ve Fisher önemli temsilcileri • Fayda ölçülebilir ve ölçü birimi “util”dir. arasında yer alır. • Fayda objektif, nesneldir. • Mallardan elde edilen fayda birbiri ile toplana- C) Faydanın objektif olduğunu savunurlar. bilir. D) Farksızlık eğrileriyle faydayı analiz etmiş- • Bir malın faydası tüm tüketiciler için aynıdır. lerdir. • Faydalar bağımsızdır. • Azalan marjinal fayda ilkesi geçerlidir. E) Her birey için fayda fonksiyonu farklıdır. • Bütçe kısıtı analize dahil edilmez. Temsilcileri ANKARA KARİYER YAYINLARI • Walras, Gossen, Jevons, Dupit, Menger ¬¬ Ordinalist (Sırasalcı) Yaklaşım • Fayda ölçülemez ancak sıralama yapılabilir. • Fayda subjektiftir, özneldir. • Fayda toplanamaz. • Bir malın faydası her birey için farklıdır. • Mallardan elde edilen faydalar birbirinden ba- ğımsız değildir. • Azalan marjinal fayda ilkesi geçerlidir. • Bütçe kısıtı analize dahil edilir. Temsilcileri • Marshall, Fisher, Antonelli, Pareto, Edgeworth, Hicks CEVAP : C 51 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 79. MRSx,y > Px olduğu durumda X ve Y 80. MUx > MUy olması durumunda tüketici- Py Px Py malları tam ikame ise yatay eksende X di- nin ceteris paribus varsayımı altında den- geye gelebilmesi için aşağıdakilerden key eksende Y malının bulunduğu durum- hangisi doğrudur? da tüketici elindeki gelir ile ne kadar Y malı tüketir? (Tüketicinin geliri = M, X malının fiyatı Px, Y A) Tüketici X malından daha az kullanmalı- malının fiyatı Py) dır. A) 0 B) M C) M B) Tüketici Y malından daha fazla kullanma- Py Px .Py lıdır. D) Px E) 1 C) Tüketici hem X ve hem Y malı kullanma- Py lıdır. ANKARA KARİYER YAYINLARI D) Tüketici X malından daha fazla kullanma- lı Y malı değiştirilmemelidir. E) Tüketici Y malından daha fazla kullanma- lı X malı değiştirilmemelidir. ÇÖZÜM Y Farksızlık eğrisi ÇÖZÜM Bütçe Tüketici dengesinin sağlanabilmesi için veri Px, Py doğrusu βα = MUy X ve MUx Py olması gereklidir. M Px Px MRSx,y > Px olduğu durumda bütçe kısıtının Bir başka ifadeyle tüketicilerin mallara harcadığı Py son liraların marjinal faydasının eşitlenmesi du- rumunda tüketici dengeye gelir. Verilenlere göre farksızlık eğrisi altında yer alması gereklidir. Büt- X malının marjinal faydası Y malının marjinal fay- dasından daha büyüktür. Bu durumda tüketici Y çe doğrusunun eğimi farksızlık eğrisinin eğiminden malının miktarını değiştirmeden, X malından daha daha küçüktür. (α < β)Bu durumda X malının fiyatı fazla kullanırsa MUx azalacak ve tüketici dengeye daha ucuzdur. Tüketici elindeki gelirin tamamı ile gelecekler. X malından satın alır. Bu durumda Y malından hiç tüketilmez. CEVAP : D CEVAP : A 52 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası