มหามงคลวาร

๒. สภาการพิพิธภัณฑสถานระหว่างชาติ พิพิธภัณฑ์การศึกษาไทย ต้ังอยู่ที่ชั้นล่าง (International Council of Museum) หรอื ICOM อาคารราชวัลลภ เป็นอาคารเก่าแก่ที่กรมศิลปากร ได้ให้ค�ำจ�ำกัดความของค�ำว่า“พิพิธภัณฑ์” ไว้ดังนี้ ได้ข้ึนทะเบียนเป็นโบราณสถาน อยู่ภายในกระทรวง “พพิ ธิ ภณั ฑ์ เปน็ องคก์ รทไี่ มแ่ สวงหาผลก�ำไรทเ่ี ปดิ เปน็ ศึกษาธิการ ซึ่งเป็นสถานที่รวบรวมและจัดแสดง สถานที่สาธารณะ และเป็นสถาบันถาวรที่ให้บริการ แบบเรียน หลักสูตร เอกสารส�ำคัญท่ีเกี่ยวข้องกับ แกส่ งั คมและมสี ว่ นในการพฒั นาสงั คม มหี นา้ ทร่ี วบรวม การจัดการศึกษาไทย เช่น บันทึกการประชุม สงวนรักษา ค้นคว้าวิจยั เผยแพรค่ วามรู้ และจดั แสดง กระทรวงธรรมการฉบับแรก ในสมัยรัชกาลท่ี ๕ วัตถุอันเป็นหลักฐานท่ีเก่ียวข้องกับมนุษย์และ แบบเรียนสมัยรัชกาลท่ี ๕ - รัชกาลที่ ๙ หลักสูตร ส่ิงแวดล้อมของมนุษย์ ท้ังน้ีเพ่ือจุดประสงค์ การศกึ ษาคมู่ อื ครูฯลฯรวมทง้ั อปุ กรณก์ ารเรยี นการสอน ทางการค้นคว้า การศกึ ษา และ ความเพลิดเพลนิ ใจ” ในอดีต รวมท้ังมีการจัดแสดงด้วยสื่อมัลติมีเดีย 48 I มหามงคลวาร

ที่สร้างประสบการณ์การเรียนรู้ท่ีน่าสนใจและสร้าง พพิ ธิ ภณั ฑก์ ารศกึ ษาไทย จงึ เปน็ แหลง่ เรยี นรู้ แรงบนั ดาลใจใหแ้ กผ่ เู้ ขา้ ชม ทง้ั สอื่ วดี ทิ ศั น์ คอมพวิ เตอร์ ด้านการจัดการศึกษาไทยที่มีองค์ประกอบของ ส�ำหรับสืบค้นข้อมูล คอมพิวเตอร์เกมความรู้ ฯลฯ ความเป็นพพิ ิธภณั ฑต์ ามหลักสากลอยา่ งครบถ้วน นอกจากนั้น ยังมีห้องสมุดเฉพาะซึ่งรวบรวมหนังสือ แนวคิดหลักในการจัดทำ� ท่ีเป็นองค์ความรู้ส�ำคัญของชาติ อาทิ หนังสือท่ีระลึก ในงานพระราชพธิ สี �ำคญั ตา่ งๆหนงั สอื ครบรอบวาระส�ำคญั ๑. พั ฒ น า ก า ร ก า ร ศึ ก ษ า ข อ ง ค น ไ ท ย ของกระทรวงศกึ ษาธิการและหนว่ ยงานในสงั กัด ฯลฯ ในทุกยคุ สมัย เพื่อเป็นประโยชน์ในการศึกษาค้นคว้าวิจัยด้าน การศึกษาของไทย รวมท้ังมีคลังเก็บรวบรวมหนังสือ ๒. พ ร ะ ม ห า ก รุ ณ า ธิ คุ ณ ข อ ง ส ถ า บั น และเอกสารเก่ียวกบั การศึกษาของไทย เชน่ พระราช พระมหากษตั รยิ ต์ อ่ การศกึ ษานับแต่อดตี ถงึ ปัจจุบนั บัญญัติ การศกึ ษา หลกั สูตรการศกึ ษา แบบเรยี น ฯลฯ ซึ่งสามารถคัดเลือกมาจัดแสดงหมุนเวียนและ ๓. สรรพวิชาความรู้ที่น�ำไปพัฒนาตาม เป็นประโยชนใ์ นการศกึ ษาวิจัยในอนาคต ความสามารถของตนเอง ๔. วิถีส�ำคัญท่ีน�ำไปสู่การพัฒนาประเทศ อย่างยงั่ ยืน กระทรวงศึกษาธิการ ๑๒๗ ปี I 49

แนวคดิ งานออกแบบและการนำ� เสนอเนือ้ หา การจดั แสดง งานออกแบบและเนอ้ื หาจดั แสดงในพพิ ธิ ภณั ฑ์ การศึกษาไทยได้เน้นเร่ืองของการจัดการศึกษาตั้งแต่ อดตี ถงึ ปจั จบุ นั ซง่ึ เปน็ บทบาทหนา้ ทห่ี ลกั ของกระทรวง ศึกษาธิการ ในระบบการศึกษาไทย ประกอบด้วย ๔ ส่วนหลักคือ กระทรวงศึกษาธิการ สถาบันการศึกษา ครู และนักเรียน ในฐานะท่ีกระทรวงการศึกษาเป็น หน่วยงานหลักด้านการจัดการศึกษาของประเทศ มหี นา้ ทใี่ นการควบคมุ การจดั การศกึ ษาใหเ้ ปน็ ไปตามท่ี กฎหมายก�ำหนด การก�ำหนดหลกั สตู รการเรยี นการสอน การควบคุมตรวจสอบคู่มือครูและแบบเรียนส�ำหรับ นักเรยี น เปน็ หนว่ ยงานทม่ี ีภาพลกั ษณ์ในด้านการเป็น คลังความรู้ของชาติ และสร้างบุคลากรที่เป็นพลเมือง ท่ีดีของสังคมไทยและสังคมโลก นอกจากนี้ ในการ ส�ำรวจทรพั ยากรตา่ งๆ ของกระทรวงศกึ ษาธกิ าร พบวา่ มีคลังหนังสือและเอกสารส�ำคัญมากมาย เช่น เอกสารด้านการจัดการศึกษาของไทยต้ังแต่สมัย รชั กาลที่ ๕ และหนงั สอื แบบเรยี นตง้ั แตส่ มยั รชั กาลที่ ๕ ตลอดจนหลักสูตรการเรียนการสอน ฯลฯ ซึ่งเอกสาร เหล่าน้ีสะท้อนให้เห็นถึงพัฒนาการด้านการศึกษาไทย ได้อย่างชัดเจน ความเช่ือมโยงของสถาบันศาสนา และพระมหากษัตริย์ท่ีมีคุณูปการด้านการศึกษา อันจะเป็นประโยชน์ในการเข้าใจถึงการวางรากฐาน และการเปลี่ยนแปลงกระบวนการจัดการศึกษาไทย ในแตล่ ะยคุ สมยั เพอื่ เปน็ บทเรยี นส�ำคญั ในการวางแผน การจดั การศกึ ษาไทยในอนาคต 50 I มหามงคลวาร

การแบง่ พนื้ ทจ่ี ดั แสดงในพพิ ธิ ภณั ฑก์ ารศกึ ษาไทย พพิ ธิ ภณั ฑก์ ารศกึ ษาไทยในปจั จบุ นั และเปน็ อาคารทมี่ ี ๑. โถงต้อนรบั ความผูกพันกับกระทรวงศึกษาธิการมาต้ังแต่ครั้งอดีต เดนิ ตรงจากปา้ ยดา้ นหนา้ พพิ ธิ ภณั ฑก์ ารศกึ ษาไทย นอกจากนน้ั ยงั จดั แสดงสอ่ื การเรยี นการสอนในอดตี ดว้ ย เชน่ โปสเตอรค์ วามรู้ พระราชหตั ถเลขาพระบาทสมเดจ็ เข้าไปเป็นโถงกลาง จัดแสดงประวัติความเป็นมา พ ร ะ จุ ล จ อ ม เ ก ล ้ า เ จ ้ า อ ยู ่ หั ว ท่ี พ ร ะ ร า ช ท า น แ ด ่ ของอาคารราชวลั ลภ สรา้ งขน้ึ ตงั้ แตส่ มยั พระบาทสมเดจ็ - พระเจ้าลูกยาเธอ ๔ พระองค์ ฯลฯ เพ่ือดึงดูด พระจลุ จอมเกลา้ เจ้าอยหู่ วั แลว้ เสร็จในสมัยพระบาท- ความสนใจส�ำหรับผู้เขา้ ชม สมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเป็นที่ต้ังของ กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 51

๒. ห้องแบบเรียนไทย ถัดจากโถงต้อนรับทางด้านซ้ายมือ เป็นห้อง แบบเรยี นไทย จดั แสดงแบบเรยี นไทยฉบบั แรกของไทย คือ จินดามณี (จ�ำลอง) ซ่ึงเป็นหนังสือสมุดไทยสมัย อยุธยา และได้มีการน�ำมาพิมพ์เผยแพร่ในรูปแบบ หนงั สอื ปจั จบุ นั โดยกรมศลิ ปากร แบบเรยี นภาษาองั กฤษ สมัยรัชกาลท่ี ๕ ซึ่งมชี าตติ ะวนั ตกเขา้ มาตดิ ตอ่ ค้าขาย อยา่ งมาก มกี ารจดั แสดงแบบเรยี นทกุ สาขาวชิ า จดั แบง่ เป็น ๕ หมวด ได้แก่ หมวดภาษาไทย หมวดภาษา อังกฤษ หมวดสังคม หมวดคณิตศาสตร์ หมวด วิทยาศาสตร์ 52 I มหามงคลวาร

โดยได้คัดเลือกหนังสือจากคลังหนังสือของกระทรวงศึกษาธิการน�ำมาจัดแสดง และยังได้คัดเลือก เพม่ิ เตมิ ไวอ้ กี จ�ำนวนหนง่ึ เพอ่ื ใชใ้ นการจดั แสดงหมนุ เวยี น ทง้ั น้ี ยงั ไดค้ ดั เลอื กหนงั สอื แบบเรยี นในอดตี ทน่ี า่ สนใจ จ�ำนวนเกือบ ๑๐๐ เลม่ จัดท�ำเป็นหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เพ่ือใหผ้ สู้ นใจได้ศึกษาคน้ ควา้ ผ่านระบบคอมพิวเตอร์ สืบค้นข้อมูล นอกจากน้ียังมีสมุดไทยคัมภีร์ใบลาน ปฏิทินโหร และต�ำราเรียนภาษาบาลี ซ่ึงยืมมาจาก ท่านผู้หญิงบุตรี วีระไวทยะ มาจัดแสดงไว้ในห้องนี้อกี ดว้ ย กระทรวงศึกษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 53

54 I มหามงคลวาร

กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 55

56 I มหามงคลวาร

กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 57

๓. หอ้ งสมดุ เฉพาะ จากห้องแบบเรียนไทยเดินเลยเข้าไปด้านใน เป็นห้องสมุดเฉพาะที่รวบรวมหนังสือและเอกสาร ความรู้ด้านการศึกษา เช่น หนังสือชุดความรู้ที่ พระราชทานใหจ้ ดั พมิ พข์ นึ้ ในโอกาสพระราชพธิ สี �ำคญั บทพระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า- เจ้าอยู่หัว หนังสือความรู้ท่ีใช้เป็นหลักอ้างอิง หนังสือ เอกสารทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั กระทรวงศกึ ษาธกิ ารโดยตรง เชน่ พระราชบญั ญตั ิการศึกษา ระเบียบและแผนการศึกษา หลักสตู ร คู่มือครู และแบบเรยี น ฯลฯ เพื่อให้ผูส้ นใจ ได้ศึกษาค้นคว้าและสามารถน�ำไปใช้ประโยชน์อ้างอิง ได้อย่างถูกต้อง ซ่ึงภายในห้องจัดโต๊ะ เก้าอ้ี โคมไฟ ส�ำหรับอ่านหนังสือ เพื่ออ�ำนวยความสะดวกให้แก่ ผใู้ ช้บรกิ าร 58 I มหามงคลวาร

กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 59

60 I มหามงคลวาร

กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 61

๔. หอ้ งพฒั นาการการศกึ ษาไทย สมยั สโุ ขทยั - อยธุ ยา - ธนบุรี - รัตนโกสินทร์ เมื่อเข้าชมห้องสมุดเฉพาะแล้วเราจะเดิน กลับมาที่โถงกลางเพ่ือมายังห้องพัฒนาการศึกษาไทย ซง่ึ อยดู่ า้ นในเปน็ หอ้ งทใ่ี หญท่ สี่ ดุ น�ำเสนอเรอ่ื งราวของ พัฒนาการการศึกษาไทยต้ังแต่อดีตถึงปัจจุบัน และ พระมหากรณุ าธคิ ณุ ของพระมหากษตั รยิ ไ์ ทยทกุ พระองค์ ที่ทรงมีต่อการศึกษา ทรงเห็นว่า การศึกษาคือหัวใจ ส�ำคัญในการพัฒนาประเทศอย่างย่ังยืน การศึกษา ของไทยในอดตี มวี ดั วงั บา้ น ซงึ่ เปน็ ศนู ยก์ ลางการศกึ ษา ของคนไทยมาต้ังแต่สมยั อดีต นบั แต่สมยั สโุ ขทัย จากศิลาจารกึ วัดป่ามะมว่ ง ระบุว่า พระมหากษัตริย์ทรงศึกษาพระไตรปิฎก และ ศาสตร์ดา้ นการปกครองต่าง ๆ จากพระและพราหมณ์ ดว้ ยเปน็ สรรพวชิ าของชนชน้ั สงู ซงึ่ ไดร้ บั อทิ ธพิ ลมาจาก 62 I มหามงคลวาร

อนิ เดยี ส่วนราษฎรทัว่ ไปไดศ้ กึ ษาความรู้จากวัด ตัง้ แต่ พ.ศ. ๒๒๐๗ – ๒๒๓๙ ท�ำใหช้ าวตะวนั ตกและชาวสยาม หลกั ศลี ธรรมตามคตพิ ทุ ธศาสนา การท�ำความดี ละเวน้ สามารถส่ือสารแลกเปลี่ยนวิทยาการความรู้กัน ความชว่ั บาปบญุ นรกสวรรค์ ฯลฯ ผา่ นภาพจติ รกรรม แพรห่ ลายยง่ิ ข้นึ ฝาผนังและคัมภีร์เล่าเร่ืองพุทธประวัติ ทศชาติ และ ไตรภูมิ รวมท้ังวิชาแพทย์แผนโบราณและวิชาช่าง เมอ่ื มาถงึ สมยั ธนบรุ ี ภายหลงั สถาปนากรงุ ธนบรุ ี โดยมีพระเป็นครูผู้สอน ส่วนบิดามารดาเป็นผู้ให้วิชา ใน พ.ศ. ๒๓๑๑ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช การบ้านการเรือน และอบรมกิริยามารยาท ในส่วนน้ี ทรงฟื้นฟูบ้านเมืองโดยยึดแบบแผนสมัยอยุธยา มีการจัดแสดงมัลติมีเดียประกอบศิลาจารึก (จ�ำลอง) ทรงเลือกชัยภูมิที่ปลอดภัยและค้าขายสะดวก เพ่ือแสดงให้เห็นถึงความส�ำคัญของศิลาจารึกของ มีท่าข้าวเปลือกและฉางเกลือ ซึ่งเป็นส่ิงส�ำคัญส�ำหรับ พ่อขุนรามค�ำแหงมหาราชในฐานะหมุดหมายแรกของ เสบยี งอาหารในการออกศกึ ส�ำหรบั ถนอมเสบยี งอาหาร การทค่ี นไทยมตี วั อกั ษรไทยไวบ้ นั ทกึ ความรไู้ ทย รวมทง้ั ในการออกศกึ ปจั จบุ นั ยงั ปรากฏเปน็ พระวหิ ารฉางเกลอื มีกิจกรรมประทับตราอักษรจารึก การเรียนรู้ลักษณะ หน้าพระอุโบสถวัดโมลีโลกยาราม ทรงพระกรุณา อักษรจารึกเทยี บกับอกั ษรไทยในปจั จบุ นั โปรดเกล้าฯ ให้บูรณปฏิสังขรณ์วัดเพ่ือเป็นแหล่งรวม ความรแู้ ละสรรพวชิ าชา่ ง คดั ลอกสอบทานพระไตรปฎิ ก จนกระท่ังมาถึงสมัยอยุธยา ในพระบรม และคัมภีร์พระพุทธศาสนาท่ีกระจัดพลัดพรายให้ช่าง มหาราชวัง วังเจ้านาย และบ้านข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ เขียนสมุดภาพไตรภูมิ โดยท่ีสมเด็จพระอริยวงษญาณ เป็นแหล่งฝึกอบรมท้ังวิชาหนังสือ ฝึกหัดราชการ สมเด็จพระสังฆราช (ดี) ทรงก�ำกับให้ถูกต้องตาม ท้ังทหาร พลเรือน และศิลปวิทยาวิชาช่างส�ำหรับ พระบาลที ท่ี รงวริ ยิ อตุ สาหะ ทรงพระราชนพิ นธบ์ ทละคร บุตรหลานเจ้านายและขุนนางส่วนราษฎรท่ัวไป รามเกียรต์ิ ๔ ตอน ไดแ้ ก่ ตอนพระมงกุฎประลองศร เดก็ ผชู้ ายจะเรยี นรหู้ นงั สอื จากพระในวดั ซง่ึ เปน็ ครสู อน หนุมานเกี้ยวนางวาริน ท้าวมาลีวราชว่าความ ใหอ้ า่ นออกเขยี นได้ ดว้ ยวธิ กี ารสอนแบบทอ่ งจ�ำ อบรม และตอนทศกัณฐ์ต้ังพิธีทรายกรด ทรงสนับสนุนกวี ศีลธรรม ตลอดจนวิชาแพทย์แผนโบราณและวิชาช่าง เช่น หลวงสรวิชิต (หน) แต่งลิลิตเพชรมงกุฎ ส่วนเด็กผู้หญิงจะศึกษาวิชาการบ้านการเรือนที่บ้าน และอิเหนาค�ำฉันท์ พระยามหานุภาพ แต่งนิราศ ส�ำหรบั งานชา่ งฝมี อื ชนั้ สงู เชน่ การแกะสลกั รอ้ ยมาลยั พระยามหานุภาพไปเมืองจีน (นิรากวางตุ้ง) การปักสะดึงกรึงไหม จะเรียนตามวังเจ้านายและ นอกจากนี้เม่ือ พ.ศ. ๒๓๒๒ คร้ังมีชัยเหนือล้านช้าง บา้ นครผู มู้ ฝี มี อื ในรชั สมยั สมเดจ็ พระนารายณม์ หาราช โปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญพระแก้วมรกตและพระบาง เม่ือมีการติดต่อกับนานาชาติมากข้ึน โดยเฉพาะชาติ กลับมาประดิษฐานที่กรุงธนบุรี มีพระราชพิธีสมโภช ตะวนั ตก ซง่ึ เขา้ มาเปดิ สมั พนั ธไมตรที างการคา้ กบั ไทย อย่างเอิกเกริก ตลอดรัชกาลนาน ๑๕ ปี มีการศึก ท้ังฝรั่งเศส โปรตุเกส ฮอลันดา อังกฤษ ฯลฯ และ สงครามมิได้ขาด แต่สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี นักบวชเข้ามาตั้งถิ่นฐานเพื่อเผยแผ่ศาสนาคริสต์ ท ร ง เ อ า พ ร ะ ทั ย ใ ส ่ ใ น ก า ร ส ร ้ า ง ร า ช อ า ณ า จั ก ร ท�ำให้เกิดการแลกเปลี่ยนด้านภาษาและวิทยาการ ทั้งด้านการเมืองการปกครอง ศาสนา การศึกษา ความรู้ พระสงั ฆราชหลยุ ส์ ลาโน (Monseigneur Louis และศิลปวัฒนธรรม กระทั่งบ้านเมืองเป็นปึกแผ่น Laneau) ชาวฝั่งเศส ได้จัดท�ำพจนานุกรมฉบับแรก อย่างรวดเร็ว เป็นการแปลภาษา ไทย-มอญ-ละติน ข้ึนในช่วง กระทรวงศกึ ษาธิการ ๑๒๗ ปี I 63

ตอ่ มาในสมยั ตน้ รตั นโกสนิ ทรไ์ ดม้ ชี าตติ ะวนั ตก เข้ามาติดต่อสัมพันธ์ทางการค้าและเผยแผ่ศาสนา ในประเทศไทยมกี ารน�ำวทิ ยาการและเทคโนโลยสี มยั ใหม่ เข้ามาใช้ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเห็นความสําคัญเร่ืองเรียนรู้วิทยาการของโลก ตะวันตกในยุคการล่าอาณานิคม ซึ่งเริ่มมีบทบาท ตอ่ สยาม ทรงศกึ ษาวชิ าภาษาละติน ฝรั่งเศส อังกฤษ ภูมิศาสตร์ ดาราศาสตร์ และคริสต์ศาสนา ด้วยมี พระราชดําริวา่ วธิ ีการทจี่ ะอยู่รอดไดค้ ือ การเข้าใจวิถี ของตะวันตก จงึ ทรงจดั ให้พระราชโอรส-ธดิ าไดศ้ ึกษา ความรูแ้ ละขนบธรรมเนยี มแบบตะวนั ตก นอกจากนนั้ มี ก า ร เ ป ิ ด ป ร ะ เ ท ศ เ จ ริ ญ สั ม พั น ธ ไ ม ต รี ม า ก ขึ้ น ให้คณะราชทูตไทยเชิญพระราชสาส์นไปทูลเกล้าฯ ถวายจกั รพรรดนิ โปเลยี นท่ี๓แหง่ ฝรง่ั เศสซงึ่ ราชทตู ไทย ได้เห็นวิทยาการความรู้ผ่านพิพิธภัณฑ์ หอสมุด สวนพฤกษศาสตร์ โรงไฟฟา้ ไปรษณยี ์ ฯลฯ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงศึกษาวิชาภาษาอังกฤษจากครูแหม่มแอนนา (Anna Leonowens) ที่ถวายการสอนภาษาอังกฤษ ในพระบรมมหาราชวังเม่ือคร้ังทรงพระเยาว์ และเม่ือ พ.ศ. ๒๔๑๓ - ๒๔๑๕ ไดเ้ สดจ็ เยือนสิงคโปร์ ชวา พม่า อินเดีย ทรงเห็นวัฒนธรรมและการพัฒนาด้านสภาพ เศรษฐกจิ และสงั คมในเมอื งใตอ้ าณานคิ มชาตติ ะวนั ตก ท�ำให้ทรงมีพระราชปณิธานท่ีจะพัฒนาสยามประเทศ ให้ทัดเทียม ทรงส่งพระราชโอรสและนักเรียนทุน เลา่ เรยี นหลวงไปศกึ ษายงั ตา่ งประเทศ เพอื่ น�ำวชิ าความรู้ กลบั มาพัฒนาสยาม 64 I มหามงคลวาร

กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 65

ในด้านการศึกษา มีการจัดระเบียบการศึกษา ให้มีแบบแผนขึ้นเป็นครั้งแรก พ.ศ. ๒๔๑๔ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ต้ังโรงเรียนหลวงใน พระบรมมหาราชวัง ส�ำหรับฝึกคนเข้ารับราชการ พ.ศ. ๒๔๒๗ ตง้ั โรงเรยี นหลวงส�ำหรบั ราษฎรแหง่ แรกขนึ้ ท่ีวัดมหรรณพาราม ใน พ.ศ. ๒๔๓๕ ทรงพระกรุณา โปรดเกลา้ ฯ ใหจ้ ดั ตงั้ กระทรวงธรรมการ เพอ่ื รบั ผดิ ชอบ ด้านการจัดการศึกษาของประเทศ ท้ังสายสามัญและ สายวิชาชีพ อันเป็นท่ีมาของกระทรวงศึกษาธิการ ในปัจจุบัน ส่วนจัดแสดงนี้ได้มีการจ�ำลองบรรยากาศ หอ้ งเรยี นในสมยั รชั กาลที่ ๕ โดยมี “ครฝู รง่ั ” เปน็ ผสู้ อน บนโตะ๊ นกั เรยี นจดั แสดงอปุ กรณก์ ารเรยี น ซงึ่ ท�ำใหผ้ ชู้ ม ไดร้ บั ประสบการณร์ ว่ มเปน็ นกั เรยี นในสมยั รชั กาลท่ี ๕ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสนพระทัยด้านการศึกษาต้ังแต่คร้ังทรงด�ำรง พระอิสริยยศสยามมกุฎราชกุมาร ทรงพระกรุณา โปรดเกลา้ ฯ ใหจ้ ดั ตง้ั โรงเรยี นส�ำหรบั มหาดเลก็ ขา้ หลวง ที่ทรงชุบเล้ียงไว้ในพระราชวังสราญรมย์อันเป็นที่ ประทับในขณะน้ัน ทรงจัดให้มีการเรียนการสอนตาม หลักสูตรของกระทรวงธรรมการ และเสริมวิชาพิเศษ เชน่ กฎหมาย การปกครอง เศรษฐศาสตร์ ฯลฯ รวมทงั้ โปรดให้ฝึกหัดระเบียบแถว จ�ำลองการซ้อมรบ และ หดั การเล่นโขน โดยบางคร้งั ทรงสอนดว้ ยพระองค์เอง โรงเรียนแห่งนี้ได้ยุบเลิกไปเม่ือเสด็จข้ึน ครองสริ ริ าชสมบตั ิเมอื่ พ.ศ.๒๔๕๓ตอ่ มาทรงพระกรณุ า โปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งโรงเรียนมหาดเล็กหลวงขึ้น แทนการสร้างวัดประจ�ำรัชกาล ด้วยทรงเล็งเห็นว่า หากทรงสถาปนา “พระอาราม” ขึ้นใหม่นั้น จะเกิน ความจ�ำเป็นในการท�ำนุบ�ำรุงพระพุทธศาสนา ส่ิงทจี่ �ำเป็นคอื การใหก้ ารศึกษาแก่ราษฎร อันจะน�ำพา ความเจริญมาสู่ชาติในอนาคต นอกจากน้ันยังมี ก า ร น�ำ เ ส น อ เ ร่ื อ ง ร า ว ข อ ง ส ถ า บั น ก า ร ศึ ก ษ า 66 I มหามงคลวาร

และแหล่งเรียนรู้ส�ำคัญที่เกิดข้ึนในสมัยรัชกาลที่ ๖ และการให้การศึกษา โดยเน้นการศึกษาที่ต้องการ เช่น วชิราวุธวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ใหค้ นเขา้ ใจประชาธปิ ไตย สอดคลอ้ งกบั แผนการศกึ ษา โรงเรียนเพาะช่าง และหอสมุดแห่งชาติ รวมท้ัง ชาติ พ.ศ. ๒๔๗๕ ทมี่ งุ่ เนน้ ใหป้ ระชาชนไดร้ บั การศกึ ษา ทรงเป็นผู้ให้ก�ำเนิดกองเสือป่าขึ้นเม่ือวันที่ ๑ ตามอัตภาพ ตามความสามารถเฉพาะตนเพื่ออาชีพ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๕๔ เพือ่ ฝกึ ฝนระเบยี บวินยั และ และได้รับการศึกษาตามแนวคิดระบอบประชาธิปไตย วชิ าการทหารแกพ่ ลเรอื น เปน็ ก�ำลงั ในการรกั ษาดนิ แดน มีการจัดแสดงหนังสือแบบเรียนที่ส่ือให้เห็นถึง และพัฒนาประเทศ ต่อมาได้จัดต้ังกิจการลูกเสือข้ึน การบ่มเพาะอุดมการณ์ประชาธิปไตยเข้าสู่ระบบ เมื่อวันที่ ๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๕๔ โดยมุ่งฝึกฝน การศกึ ษา เยาวชนใหเ้ ปน็ ผมู้ คี วามรอู้ ยา่ งเสอื ปา่ เพอ่ื ใหร้ จู้ กั หนา้ ท่ี และประพฤติตนเป็นประโยชน์ตอ่ บา้ นเมือง โดยจดั ตั้ง พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันท- กองลูกเสือข้ึนครัง้ แรกในโรงเรียนมหาดเลก็ หลวง มหิดลทรงประกอบพระราชกรณียกิจด้านการศึกษา โดยการเสดจ็ พระราชด�ำเนนิ ไปพระราชทานปรญิ ญาบตั ร พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรง แก่บัณฑติ ผสู้ �ำเร็จการศึกษาและทอดพระเนตรกจิ การ ส่งเสริมการศึกษาของราษฎรตั้งแต่ระดับพ้ืนฐาน ของสถาบันการศึกษา เพ่ือเป็นขวัญและก�ำลังใจ โดยขยายพนื้ ทกี่ ารประกาศใชพ้ ระราชบญั ญตั ปิ ระถมศกึ ษา แก่บุคลากรทางการศึกษา ด้านการจัดการศึกษา ให้ครอบคลุมเกือบท้ังประเทศ โดยบังคับให้เด็กต้อง มกี ารปรบั ปรงุ พระราชบญั ญตั ปิ ระถมศกึ ษาพ.ศ.๒๔๗๘ เขา้ เรยี นในโรงเรยี นประถมศกึ ษา ตง้ั แตอ่ ายุ ๗ - ๑๔ ปี บังคับให้เด็กต้องเข้าเรียนในโรงเรียนประถมศึกษา ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ใหย้ กเลกิ การเกบ็ เงนิ ศกึ ษา ท�ำให้มีปริมาณโรงเรียนประชาบาล ครู และนักเรียน พลหี รอื คา่ ธรรมเนยี มการศกึ ษา ซง่ึ เกบ็ จากราษฎรชาย เพิ่มมากขึน้ นอกจากน้ัน ได้มกี ารจดั ตง้ั กองการศึกษา ผู้มีรายได้ ได้เสด็จพระราชด�ำเนินไปพระราชทาน ผู้ใหญ่ขน้ึ เมอ่ื พ.ศ. ๒๔๘๓ เพื่อใหผ้ ใู้ หญส่ ามารถทจ่ี ะ ปรญิ ญาบตั รบณั ฑติ ผสู้ �ำเรจ็ การศกึ ษาจากจฬุ าลงกรณ์ อา่ นออกเขียนได้ โดยสง่ เสรมิ การเรยี นภาษาไทย และ มหาวิทยาลัยคร้ังแรกเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๓ ทรงแสดง การรหู้ น้าท่ีพลเมอื งตามระบอบประชาธิปไตย รวมทั้ง ใหเ้ หน็ ถงึ ความส�ำคญั ของการศกึ ษาในระดบั อดุ มศกึ ษา มกี ารกอ่ ตง้ั ครุ สุ ภาตามพระราชบญั ญตั คิ รู พ.ศ. ๒๔๘๘ เป็นการพระราชทานก�ำลังใจและแสดงความชื่นชม ส่งเสริมฐานะและรักษาผลประโยชน์ครู และเป็น แก่ผู้ส�ำเร็จการศึกษา ซึ่งมีความอุตสาหะเล่าเรียนจน ท่ีปรึกษาในการวางแผนหรือนโยบายทางการศึกษา ประสบผลส�ำเร็จ และจะได้น�ำวิชาความรู้มาใช้ สมยั จอมพล แปลก พิบูลสงคราม เป็นนายกรัฐมนตรี ในการพัฒนาประเทศชาตติ อ่ ไป ได้มีประกาศปรับปรุงตัวอักษรไทย ท�ำให้หนังสือ แบบเรยี นและสง่ิ พมิ พใ์ นยคุ นน้ั มวี ธิ เี ขยี นและสะกดค�ำ พ.ศ. ๒๔๗๕ คณะราษฎรได้ให้ความส�ำคัญ แตกตา่ งจากเดมิ ตอ่ มาเมอ่ื มกี ารเปลยี่ นแปลงรฐั บาลใหม่ กับการศึกษา โดยจัดเป็น ๑ ในหลัก ๖ ประการ ก็ได้ยกเลิกและกลับไปใช้ตัวอักษรแบบเดิมอีกครั้ง ท่ีเป็นนโยบายส�ำคัญในการบริหารราชการแผ่นดิน จึงได้มีการจัดแสดงหนังสือแบบเรียนไทยในสมัยนั้น หลังการเปล่ียนแปลงการปกครอง ได้แก่ เอกราช ซง่ึ เปน็ หลกั ฐานส�ำคญั ทส่ี ะทอ้ นประวตั ศิ าสตรส์ งั คมไทย ความปลอดภัย เศรษฐกิจ เสมอภาค เสรีภาพ ในยุคสมยั กระทรวงศกึ ษาธิการ ๑๒๗ ปี I 67

68 I มหามงคลวาร

๕. ห้องพระมหากรณุ าธคิ ณุ ของราชสกุลมหดิ ล กบั การศึกษาไทย เป็นห้องท่ีเชื่อมติดกับห้องพัฒนาการศึกษาไทย น�ำเสนอพระมหากรุณาธิคุณของราชสกุลมหิดล ท่ีทรงมี คณุ ปู การตอ่ การศกึ ษาไทยนบั แตส่ มเดจ็ พระมหติ ลาธเิ บศร- อดลุ ยเดชวกิ รม พระบรมราชชนก ทท่ี รงวางรากฐานดา้ น การศึกษาการแพทย์แบบตะวันตกในประเทศไทยและ ได้พระราชทานทุนแก่นักศึกษาแพทย์เพื่อไปเรียนต่อ ต่างประเทศหลายราย สมเด็จพระศรีนครินทรา บรมราชชนนี ทรงได้รับแบบอย่างความคิดหลายหลาก จากสมเด็จพระบรมราชชนก และทรงอภิบาลเล้ียงดู พระราชโอรสธิดาท้ัง ๓ โดยให้ความส�ำคัญแก่การศึกษา ท้ังในและนอกห้องเรียน ทรงจัดให้ทัศนศึกษาตาม พิพิธภัณฑ์ หอศิลป์ และสวนสัตว์ ให้ทรงกีฬา ศึกษา ธรรมชาติ และไป ‘ปิกนิก’ ตามชนบท ทรงให้เล่นดิน เลน่ ทราย นำ้� และไฟโดยดแู ลใกลช้ ดิ ทรงสอนเรอื่ งเมอื งไทย ดว้ ยแผนทบี่ ลอ็ กไมซ้ ง่ึ ทรงออกแบบใหช้ า่ งศลิ ปไ์ ทยประดษิ ฐ์ ขึ้นเป็นสื่อการสอน ท้ังทรงสอนภาษาไทย สวดมนต์ พทุ ธประวัติ เน้นย�ำ้ เรื่องความซ่ือสตั ย์ มธั ยัสถ์ ข่มใจ และ เหนืออื่นใด คือทรงสอนเรื่องหน้าท่ีท่ีคนไทยต้องมีต่อ ชาติบ้านเมือง สมเด็จพระเจ้าพ่ีนางเธอ เจ้าฟ้ากัลยา ณิวฒั นา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ ทรงงานเปน็ อาจารยส์ อนภาษาฝรงั่ เศสในมหาวทิ ยาลยั เชน่ จฬุ าลงกรณฯ์ ธรรมศาสตร์ และมหาวิทยาลัยในภูมิภาค เฉพาะที่ ธรรมศาสตร์นั้นทรงเป็นหัวหน้าภาควิชา จัดท�ำหลักสูตร ภาษาและวรรณคดีฝรั่งเศส ทรงก่อต้ังสมาคมครูภาษา ฝรั่งเศสแห่งประเทศไทยฯ เพ่ือพัฒนาการสอนภาษาและ วัฒนธรรมฝร่ังเศส มูลนิธิส่งเสริมโอลิมปิกวิชาการและ พัฒนามาตรฐานวิทยาศาสตร์ศึกษาฯ เพ่ือส่งเสริมและ จัดส่งเยาวชนไทยไปร่วมแข่งขันโอลิมปิกวิชาการ ทุนส่งเสริมดนตรีคลาสสิกฯ เพื่อส่งเสริมการศึกษาและ การแสดงดนตรีคลาสสิกและอุปรากร มูลนิธิสมาคมสตรี อดุ มศกึ ษาฯ เพอื่ พฒั นาสอ่ื การสอนส�ำหรบั เดก็ กอ่ นวยั เรยี น ทงั้ ทรงดแู ลกองทนุ หมอเจา้ ฟา้ เพอื่ จดั สรรทนุ แกน่ กั ศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 69

แพทยแ์ ละวทิ ยาศาสตรส์ ขุ ภาพ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ ‘ศาสตร์พระราชา’ และนวัตกรรมเพ่ือการพัฒนา ไปศึกษาต่อ นอกจากน้ี ยังทรงศึกษาและสนับสนุน ที่ยั่งยืน มีพระราชปณิธานให้คนไทยรู้คิดและพึ่งพา การศกึ ษาประวตั ศิ าสตร-์ โบราณคดี ทงั้ ไดท้ รงพระนพิ นธ์ ตนเองไดต้ ลอดชพี ฯลฯ นอกจากนน้ั ยงั จดั แสดงวดี ทิ ศั น์ หนงั สอื เชน่ เวลาเปน็ ของมคี า่ แมเ่ ลา่ ใหฟ้ งั เจา้ นายเลก็ ๆ - ทสี่ อ่ื ถงึ “ศาสตรข์ องพระราชา”อนั เปน็ แนวพระราชด�ำริ ยุวกษัตริย์ และจุฬาลงกรณ์ราชสันตติวงศ์ เป็นต้น ในการพัฒนาตนอย่างยั่งยืน สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร พระราช- บรมนาถบพิตร ทรงศึกษาด้านวิทยาศาสตร์ที่ กรณียกิจด้านการศึกษาที่ทรงบ�ำเพ็ญมาอย่างต่อเนื่อง มหาวทิ ยาลยั โลซานน์ กอ่ นจะเปลย่ี นมาเปน็ วชิ ากฎหมาย เช่น พระราชทานสถานท่ีก่อต้ังโรงเรียนอนุบาล และรัฐศาสตร์ เพื่อทรงรับพระราชภาระในฐานะ ทหารมหาดเลก็ ราชวลั ลภ พระราชทานพระราชทรพั ย์ พระมหากษัตริย์ เม่ือเสด็จนิวัตพระนครเป็นการ กอ่ สรา้ งโรงเรยี นมธั ยมในพระราชปู ถมั ภต์ ามถน่ิ ทรุ กนั ดาร ถาวร ได้ทรงเพียรช่วยเหลือประเทศชาติและคนไทย ได้แก่ โรงเรียนมัธยมพัชรกิติยาภา จังหวัดนครพนม ทรงเรยี นรจู้ ากประชาชน จากการเสดจ็ ลงพน้ื ทที่ เี่ ผชญิ ก�ำแพงเพชร สุราษฎร์ธานี โรงเรียนมัธยมสิริวัณวรี ปัญหาต่าง ๆ ทรงศึกษาแผนท่ีและเอกสาร คิด จังหวัดอุดรธานี สงขลา ฉะเชิงเทรา โรงเรียนทีปังกร วเิ คราะห์ ทดลองจนเหน็ ผล ทรงน�ำไปปฏบิ ตั ิ อกี ทง้ั ทรง วิทยาพัฒน์ จังหวัดสมุทรสงคราม ปทุมธานี สนับสนุนการวิจัยอย่างต่อเน่ือง เกิดเป็นองค์ความรู้ กรุงเทพมหานคร และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ 70 I มหามงคลวาร

ให้ก่อตั้งมูลนิธิทุนการศึกษาพระราชทานสมเด็จ พระบรมโอรสาธิราช ฯ สยามมกฎุ ราชกุมาร (ม.ท.ศ.) เพื่อนักเรียนมัธยมศึกษาปีที่ ๓ ท่ียากจนได้ศึกษาต่อ ทั้งสายสามัญและสายอาชีพ นอกจากน้ี ได้เสด็จ พระราชด�ำเนนิ ไปพระราชทานปรญิ ญาบตั รแกบ่ ณั ฑติ โดยเฉพาะมหาวิทยาลัยราชภัฏ ๓๖ แห่งทั่วประเทศ เสด็จฯ ไปในพิธีปฏิญาณตนและสวนสนามของลกู เสอื เนตรนารี สมาชกิ ผบู้ �ำเพญ็ ประโยชน์ และเหนืออ่ืนใด คือ พระราชทานพระราชวโรกาสให้ ‘ครูอาวุโส’ เฝ้าฯ รับพระราชทานเครื่องหมายเชิดชูเกียรติ พร้อมเงนิ ชว่ ยเหลอื และพระราชด�ำรัสเพอ่ื เปน็ ก�ำลงั ใจ แก่ผู้ประกอบอาชีพครูมาอย่างยาวนาน นอกจากน้ัน มกี ารจดั แสดงถงุ พระราชทาน ซงึ่ ประกอบดว้ ยอปุ กรณ์ การเรียนและสื่อพัฒนาการเด็ก สะท้อนให้เห็นถึง พระมหากรุณาธิคุณท่ีทรงมีต่อการเรียนรู้ของเด็ก ในช่วงปฐมวัย กระทรวงศึกษาธิการ ๑๒๗ ปี I 71

๖. ห้องเสนาบดี จัดแสดงประวัติและพัฒนาการของกระทรวงศึกษาธิการตั้งแต่ เมอ่ื แรกตงั้ เปน็ กรมศกึ ษาธกิ ารกระทรวงธรรมการจนเปน็ กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ในปัจจุบัน และน�ำเสนอประวัติและผลงานของเสนาบดีกระทรวงและ รัฐมนตรีของกระทรวงศึกษาธิการที่มีบทบาทส�ำคัญในด้านการจัด การศึกษา โดยมีการจัดแสดงโต๊ะท�ำงานของเสนาบดีคนส�ำคัญคือ เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี (หม่อมราชวงศ์เปีย มาลากุล) นอกจากน้ัน ยังจัดแสดงหนังสือและเอกสารส�ำคัญเกี่ยวกับการจัดการ ศกึ ษาของกระทรวงศกึ ษาธกิ าร เชน่ รายงานกระทรวงธรรมการฉบบั แรก ในสมัยรัชกาลที่ ๕ หลักสูตรการเรียนการสอนและคู่มือครูในยุค ทศวรรษ ๒๕๐๐ ฯลฯ นอกจากนั้น ยังมีเอกสารประวัติศาสตร์ ค ว า ม รู ้ ท่ี เ กี่ ย ว ข ้ อ ง กั บ ก ร ะ ท ร ว ง ศึ ก ษ า ธิ ก า ร จั ด ไ ว ้ ใ ห ้ เ พิ่ ม เ ติ ม และมีคอมพิวเตอร์เชื่อมต่อระบบอินเทอร์เน็ตส�ำหรับให้บริการ โดยรายละเอยี ดปรากฏอยู่ในเวบ็ ไซต์ของกระทรวงศกึ ษาธิการ ส�ำหรับผู้สนใจเย่ียมชมพิพิธภัณฑ์การศึกษาไทยท่ีกระทรวง ศึกษาธิการ สามารถเดินทางมาใช้บริการได้ทุกวันจันทร์ – วันศุกร์ เวลา ๐๘.๐๐ – ๑๗.๐๐ น. โดยไมเ่ สยี คา่ ใชจ้ า่ ยใด ๆ ทง้ั สนิ้ หากสถานศกึ ษา ทป่ี ระสงคจ์ ะมาเยย่ี มชมเปน็ หมคู่ ณะ ใหท้ �ำหนงั สอื จากหนว่ ยงานตน้ สงั กดั ถงึ ปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ทางพพิ ธิ ภณั ฑฯ์ จะมเี จา้ หนา้ ทใี่ หบ้ รกิ ารน�ำชม ท้ังนี้ ติดต่อสอบถามเส้นทาง และรายละเอียดได้ท่ีสายด่วนการศึกษา ๑๕๗๙ โดย สำ� นกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ 72 I มหามงคลวาร

กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 73

ต้นไม้มงคลและตน้ ไมเ้ กา่ แก่ในกระทรวงศกึ ษาธกิ าร 74 I มหามงคลวาร

เดมิ ตน้ ไมเ้ กา่ ในวงั จนั ทรเกษมกอ่ นทจี่ ะมาเปน็ ส�ำหรับสนามหญ้าวงกลมหน้ากระทรวง กระทรวงศึกษาธิการ จากแผนที่เก่าสมัยรัชกาลที่ ๖ มีแบบเขียนไว้ต้ังแต่สมัยรัชกาลท่ี ๖ สมัยก่อนเคยใช้ เขยี นไว้ นบั ได้สามร้อยกว่าต้น สนามเป็นท่ีเล้ียงรับรองชาวต่างชาติ ยุคขุนคงฤทธิ- ศึกษากรเป็นรัฐมนตรีว่าการ ซึ่งเวลานั้นยังไม่นิยม ในปพี ทุ ธศกั ราช๒๕๓๔มกี ารส�ำรวจพบตน้ ไมเ้ กา่ เลีย้ งกันทภี่ ตั ตาคารหรือโรงแรม คล้ายต้นจามจุรีหนึ่งต้น อยู่บริเวณกรมการศาสนา (ปจั จบุ นั คอื อาคารเสมารกั ษ)์ เขา้ ใจวา่ จะเปน็ ตน้ เกา่ แก่ ปจั จบุ นั ในปพี ทุ ธศกั ราช ๒๕๖๒ ส�ำรวจพบวา่ น อ ก จ า ก นี้ ยั ง มี ต ้ น ลั่ น ท ม บ ริ เ ว ณ คุ รุ ส ภ า ติ ด ตน้ ไมเ้ ก่าแกเ่ หลือเพยี ง “ต้นมะฮอกกานี ๒ ต้น”อยทู่ ี่ ถนนนครราชสีมาหลายต้น ต้นมะฮอกกานีขนาดใหญ่ ด้านหน้าอาคารส�ำนักงานคณะกรรมการส่งเสริม ปลกู อยหู่ นา้ ส�ำนกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาเอกชน การศกึ ษาเอกชนและยงั พบวา่ มี“ตน้ ไทร”อายปุ ระมาณ (ปจั จบุ นั เปลย่ี นชอื่ เปน็ ส�ำนกั งานคณะกรรมการสง่ เสรมิ ๘๐ – ๑๐๐ ปี จ�ำนวน ๖ ตน้ กระจายอยหู่ ลายแห่ง การศึกษาเอกชน) ๒ ต้น ทเ่ี ก่าแก่หลงเหลืออยู่ คอื บรเิ วณดา้ นขา้ งองคพ์ ระของส�ำนกั งานคณะกรรมการ การอาชีวศึกษา ๒ ต้น ด้านหน้าอาคาร สพฐ.๑ ส่วนบริเวณคลองผดุงกรุงเกษม ไม่เหลือ หนึ่งต้น ด้านข้างศาลพระภูมิอาคาร สพฐ.๔ หน่ึงต้น ต้นยางรับเบอรต์ ามที่ปรากฏในแผนทส่ี มัยรัชกาลท่ี ๖ ต้นไทรขนาดใหญ่ใกล้ศาลตายายอาคาร ๙๙ หนึ่งต้น อยู่เลย มีแต่ต้นหางนกยูงสีแสดตลอดแนว และเคยมี และบริเวณทางเข้าออกด้านอาคารส�ำนักงาน ต้นไทรขนาดใหญ่ใกล้ปั๊มน�้ำมัน (เดิมเคยมีปั๊มน้�ำมัน คณะกรรมการสง่ เสริมการศกึ ษาเอกชนอีกหนงึ่ ต้น อยใู่ นกระทรวงศกึ ษาธกิ าร)ภายหลงั ถกู โคน่ ไปใตต้ น้ ไทร นนั้ มศี าลเจา้ จกุ ตงั้ อยู่ และยงั มกี งิ่ กา้ นคงเหลอื ไวใ้ หเ้ หน็ อย่บู ้าง กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 75

ตน้ ไมม้ งคล มลู นธิ พิ ระบรมราชานสุ รณ์ พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั ในพระบรมราชปู ถมั ภ์ ได้มอบ “ต้นตะโกดัด” ให้จ�ำนวน ๒ ต้น ซึ่งได้มาจากมณฑลพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร และน�ำมาปลกู ไวด้ า้ นหนา้ อาคาราชวลั ลภ เมอ่ื วนั ท่ี ๓๐ มกราคม ๒๕๖๒ นอกจากน้ียังมี “ต้นไทรย้อย”ท่ีสมเด็จพระเทพรัตนสุดาฯ ทรงปลูกไว้บริเวณสนามหญ้าหน้าอาคาร ราชวัลลภใกล้กับหลกั ศิลาจารกึ ประวตั กิ ารศึกษาไทย เม่ือวนั ท่ี ๓ เมษายน ๒๕๓๘ 76 I มหามงคลวาร

กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 77

สวนสวยตน้ ไม้ร่มรน่ื ในรว้ั กระทรวงศึกษาธกิ าร เม่ือปีพุทธศักราช ๒๕๔๒ กระทรวงศึกษาธิการมีการปลูก ต้นไม้ ตกแต่งสวนตามโครงการแมกไม้มิ่งเมือง ด้วยการตกแต่ง พื้นท่ีว่างด้านหน้าอาคารและตัวอาคารซ่ึงเป็นพื้นที่เฉพาะ ให้มี ความสะอาดเปน็ ระเบยี บ รม่ รน่ื สวยงาม และเป็นความสวยงดงาม ด้วยพรรณไม้ประดับ พรรณไม้ดอก ท่ีได้รับการตกแต่งจัดสวน บ�ำรงุ รกั ษาอยา่ งเอาใจใสข่ องผู้ท่ีมีหนา้ ที่รับผดิ ชอบ 78 I มหามงคลวาร

กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 79

80 I มหามงคลวาร

ศาลารอ้ ยปี กระทกรรวะทงศรวึกงษศาึกธษกิาธาิกราพร ุท๑ธ๒ศ๗กั ราปชี I๒๕๖8๒1

บรเิ วณพน้ื ทด่ี า้ นหนา้ อาคารทกุ อาคาร ซงึ่ เปน็ ทที่ �ำการของหนว่ ยงานตา่ งๆ สงั กดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ในสมัยนัน้ ได้มีส่วนรว่ มในการปลกู ต้นไม้ ตกแตง่ ตน้ ไม้ ให้ร่มร่ืนและสวยงาม ตามแนวทางการด�ำเนินงาน ของโครงการแมกไม้ม่ิงเมืองสนองพระราชเสาวนีย์ สมเดจ็ พระนางเจา้ ฯ พระบรมราชนิ นี าถ ในรชั กาลที่ ๙ ถึงแม้ในปัจจุบันหน่วยงานต่างๆ ได้มีการ เปล่ียนแปลงไปตามกาลเวลา แต่ยังมีการปลูกต้นไม้ ทดแทนและปรบั ภมู ทิ ศั นใ์ หส้ วยงาม ซงึ่ ยงั คงความรม่ รนื่ เหมอื นเช่นเดิมในอดตี ส�ำนกั งานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร 82 I มหามงคลวาร

บรรณานุกรม - กระทรวงศึกษาธิการ (๒๕๓๕) ๑๐๐ ปี กระทรวงศึกษาธิการ ๔๑๓/๒๗-๓๖ ถนนอรุณอมรินทร์ บางกอกนอ้ ย กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ : บรษิ ัท อมรนิ ทร์พร้นิ ติง้ กรุ๊พ จำ�กัด - กระทรวงศึกษาธิการ (๒๕๔๐) วังจันทรเกษมยุคปฏิรูปการศึกษา ๑๐๕ ปี กระทรวงศึกษาธิการ ๒๒๔๙ ถนนลาดพร้าว แขวงสะพาน ๒ เขตวังทองหลาง กรงุ เทพฯ ๑๐๓๑๐ : โรงพมิ พ์คุรสุ ภา ลาดพรา้ ว - กระทรวงศกึ ษาธิการ (๒๕๔๗) ๑๑๒ ปี กระทรวงศึกษาธิการ ๓๑๓/๑ ถนนเพชรเกษม แขวงทา่ พระ เขตบางกอกใหญ่ กรุงเทพฯ ๑๐๖๐๐ : โรงพิมพ์องค์การรบั ส่งสนิ ค้าและพัสดุภัณฑ์ (ร.ส.พ.) กระทรวงศึกษาธิการ ๑๒๗ ปี I 83



สาร รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศกึ ษาธิการ เนอื่ งในโอกาสวนั คล้ายวันสถาปนากระทรวงศึกษาธกิ าร ครบรอบ ๑๒๗ ปี วันท่ี ๑ เมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๖๒ ผมมีความรู้สึกยินดีและภาคภูมิใจ ที่ได้ร่วมเป็นส่วนหนึ่งในการกำ�กับดูแลงานด้านการศึกษาของประเทศ พร้อมทั้ง ไดร้ ่วมฉลองกบั ชาวกระทรวงศกึ ษาธกิ าร ในโอกาสวนั คลา้ ยวนั สถาปนากระทรวงศึกษาธิการ ครบรอบ ๑๒๗ ปี วนั ที่ ๑ เมษายน ๒๕๖๒ น้ี ซ่งึ ตอ้ งขอขอบคณุ คณะผูบ้ ริหาร คณาจารย์ ขา้ ราชการ ครู และบุคลากรของกระทรวงศึกษาธกิ ารทกุ คน ทีไ่ ด้รว่ มเป็น พลังขับเคล่ือนงานด้านการศึกษาให้เจริญก้าวหน้า และหวังเป็นอย่างยิ่งว่า จะคงความมุ่งมั่นที่จะพัฒนาคุณภาพการศึกษา ของประเทศสืบไป ตลอดระยะเวลาของการทำ�งานด้านการศึกษากว่า ๒ ปีที่ผ่านมา ได้น้อมนำ�แนวพระราชดำ�ริของพระบาทสมเด็จ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร “ใหค้ รรู กั เด็กและเด็กรกั ครู” พรอ้ มท้งั พระบรมราโชบายดา้ นการศึกษาของ สมเด็จพระเจา้ อยหู่ วั มหาวชิราลงกรณ บดนิ ทรเทพยวรางกูร ทมี่ งุ่ สร้างพื้นฐานให้แก่ผ้เู รียน ๔ ดา้ น ได้แก่ การสรา้ งทศั นคติทดี่ ี ต่อบ้านเมือง, การสร้างลักษณะพ้ืนฐานที่มั่นคง มีคุณธรรม, เรียนแล้วมีงานทำ� มีอาชีพ และเป็นพลเมืองดี ใส่เกล้าฯ พร้อมมอบเปน็ นโยบายสกู่ ารปฏบิ ัติโดยทั่วกัน โดยได้ขับเคล่ือนและพัฒนางานด้านการศึกษาสอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ ระยะ ๒๐ ปี ครอบคลุมกลุ่มเป้าหมาย ในทุกระดับทุกพ้ืนท่ีอย่างเต็มท่ี ด้วยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน พร้อมกับการปรับปรุงและแก้ไขข้อขัดข้องต่าง ๆ สนับสนุน การปฏิรูปการศกึ ษาอยา่ งเปน็ ระบบ โดยมภี าพความส�ำ เร็จทีส่ ำ�คัญ ทัง้ ในสว่ นของการพฒั นาสถานศึกษาเพ่อื สร้างโอกาสแก่เด็ก และเยาวชน ในโครงการโรงเรียนประชารฐั โครงการตวิ ฟรดี อทคอม การน�ำ อินเทอรเ์ นต็ ความเร็วสูงสู่โรงเรียน การจัดการศึกษา ทางไกลผ่านดาวเทียม และพฒั นามหาวทิ ยาลยั ราชภัฏเพ่ือพัฒนาท้องถน่ิ นอกจากนี้ ยังได้ดำ�เนนิ ความร่วมมือกับต่างประเทศ เพ่ือยกระดับการผลิตกำ�ลังคน ทั้งระดับอาชีวศึกษามาตรฐานสากลในหลักสูตร Business and Technology Education Council (BTEC) ซึ่งเป็นความร่วมมือระหว่างกระทรวงศึกษาธิการ สภาหอการค้าต่างประเทศในประเทศไทย สภาหอการค้า แหง่ ประเทศไทย สภาอตุ สาหกรรมแหง่ ประเทศไทย ตลอดจนภาคเอกชน ภาคอตุ สาหกรรมและภาคธรุ กจิ ชนั้ น�ำ เพอ่ื ผลติ ก�ำ ลงั คน ให้ตรงกับความต้องการของตลาดแรงงาน และส่งเสริมสถาบันอุดมศึกษาท่ีมีศักยภาพสูงจากต่างประเทศ เข้ามาจัดการศึกษา ในพน้ื ทเี่ ขตพฒั นาพเิ ศษภาคตะวนั ออก ไดแ้ ก่ มหาวทิ ยาลยั คารเ์ นกเี มลลอน (Carnegie Mellon University : CMU) สหรฐั อเมรกิ า มหาวิทยาลัยแห่งชาติไต้หวัน (National Taiwan University) และ Asian Institute of Hospitality Management, In Academic Association with Les Roches สวติ เซอร์แลนด์ ในขณะเดียวกัน ได้ส่งเสริมและพัฒนาศักยภาพของครู ด้วยโครงการพัฒนาครูภาษาอังกฤษ (Boot Camp) และ หลักสูตรภาษาองั กฤษเทียบเท่าระดบั นานาชาติ พร้อมทง้ั จัดต้ังสถาบันคุรพุ ฒั นาเพือ่ กลน่ั กรองหลักสูตรทม่ี มี าตรฐาน จดั ระบบ คูปองพัฒนาครู และจดั ทำ�เกณฑว์ ิทยฐานะแนวใหม่ เน้นผลงานจากการสอน ในส่วนของการบรหิ ารจัดการ ได้ตั้งคณะกรรมการ ขับเคลื่อนแผนบูรณาการด้านการศึกษาระดับภาค พร้อมๆกับปรับระบบประกันคุณภาพการศึกษา และระบบการคัดเลือก เข้าศกึ ษาในมหาวิทยาลยั (TCAS) ตลอดจนพัฒนาผูน้ �ำ กระทรวงศึกษาธิการรว่ มกับภาคเอกชน (นายธีระเกยี รติ เจรญิ เศรษฐศิลป์) รัฐมนตรวี า่ การกระทรวงศกึ ษาธิการ

สาร รัฐมนตรีช่วยวา่ การกระทรวงศกึ ษาธกิ าร เนอื่ งในโอกาสวนั คลา้ ยวนั สถาปนากระทรวงศกึ ษาธกิ าร ครบรอบ ๑๒๗ ปี วันท่ี ๑ เมษายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๖๒ เน่ืองในวันที่ ๑ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๖๒ เป็นวันคล้ายวันสถาปนา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ครบรอบ ๑๒๗ ปี ขอแสดงความชน่ื ชมยนิ ดี และสง่ ความปรารถนาดี มาถึงพีน่ ้องชาวกระทรวงศึกษาธิการทกุ คน ในห้วงปจั จุบัน กระทรวงศึกษาธิการ ไดม้ คี วามม่งุ ม่นั ขับเคล่อื นและพัฒนา นวัตกรรม เพ่ือสร้างสรรค์การศึกษาของประเทศ ให้มีความเข้มแข็ง เจริญก้าวหน้า ม่ันคง ทันยคุ สมัยทม่ี ีความเปล่ียนแปลงอย่างรวดเรว็ อีกทง้ั กำ�หนดใหม้ ียุทธศาสตร์ การศึกษาของชาติในทุกระดับให้ครอบคลุมทุกพ้ืนที่ของประเทศอย่างจริงจัง เพราะตระหนักในความสำ�คัญของการศึกษาว่าเป็นส่วนสำ�คัญท่ีจะพัฒนาประเทศ ไปสู่ความม่นั คง ม่งั คง่ั ยงั่ ยืน ในโอกาสวันสำ�คัญย่ิงน้ี ผมขออาราธนาคุณพระศรีรัตนตรัยและอำ�นาจ สงิ่ ศกั ดส์ิ ทิ ธท์ิ งั้ หลายในสากลโลก โปรดดลบนั ดาลประทานพรใหผ้ บู้ รหิ าร คณาจารย์ ครูและบุคลากรทางการศกึ ษา พีน่ อ้ งชาวกระทรวงศึกษาธิการทุกคน จงประสบแต่ ความสขุ ความเจรญิ พรอ้ มเปน็ ก�ำ ลงั ส�ำ คญั ในการขบั เคลอื่ นและพฒั นาการศกึ ษาไทย ใหเ้ กดิ ผลสัมฤทธเิ์ ปน็ รปู ธรรมและเกดิ ความยั่งยนื ย่งิ ข้นึ ตลอดไป พลเอก (สุรเชษฐ์ ชัยวงศ์) รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงศึกษาธิการ

สาร รัฐมนตรชี ว่ ยวา่ การกระทรวงศึกษาธิการ เนอ่ื งในโอกาสวนั คลา้ ยวนั สถาปนากระทรวงศกึ ษาธกิ าร ครบรอบ ๑๒๗ ปี วันท่ี ๑ เมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๖๒ วันท่ี ๑ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๖๒ เน่ืองในวันคล้ายวันสถาปนา กระทรวงศึกษาธิการ ครบรอบ ๑๒๗ ปี ผมรู้สึกเป็นเกียรติอย่างย่ิงที่ได้มีโอกาส ร่วมส่งความปรารถนาดีมายังชาวกระทรวงศึกษาธิการทุกท่าน ที่ได้ร่วมสร้างสรรค์ และพัฒนานวัตกรรมด้านการศึกษาของชาติให้เจริญก้าวหน้าสู่ความเป็นสากล อยา่ งย่ังยืน การศกึ ษานบั เปน็ สงิ่ ส�ำคญั และจ�ำเปน็ ยงิ่ ตอ่ การพฒั นาชาตใิ หเ้ จรญิ กา้ วหนา้ ทั้งการศึกษาในระบบ การศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย ล้วนเป็น การศกึ ษาเพอ่ื เสรมิ สรา้ งใหร้ ากฐานของประเทศเขม้ แขง็ พรอ้ มเตรยี มรบั การขบั เคลอ่ื น และตอ่ ยอดใหเ้ ดก็ และเยาวชนเติบโตอย่างเตม็ ศักยภาพเปน็ รูปธรรม กระทรวงศึกษาธิการ ได้เร่งพัฒนาและสร้างสรรค์นวัตกรรมสมัยใหม่ เพอ่ื น�ำพาเยาวชนของชาตกิ า้ วไปสเู่ วทกี ารแขง่ ขนั ระดบั โลกอยา่ งสงา่ งาม จากโครงการ ผลติ แพทยเ์ พม่ิ แหง่ ประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๗๐ และโครงการโรงเรยี นรว่ มพฒั นา Partnership School Project เป็นความร่วมมือระหว่างกระทรวงศึกษาธิการ กับผู้ให้การสนับสนุนภาคเอกชน ตลอดจนกระบวนการเรียนการสอนหลักสูตร ในโครงการบัณฑิตพันธุ์ใหม่และก�ำลังคนที่มีสมรรถนะเพ่ือตอบโจทย์ภาคการผลิต ตามนโยบายการปฏิรูปอุดมศึกษาไทย ซ่ึงล้วนเป็นการเน้นย�้ำการศึกษาให้ได้ ผลสมั ฤทธย์ิ ง่ิ ขน้ึ อนั จะท�ำใหเ้ ดก็ และเยาวชนของประเทศด�ำรงชวี ติ ในสงั คมอยา่ งผาสกุ ตลอดไป สุดท้ายน้ี ผมขอขอบคุณและขอแสดงความยินดีท่ีกระทรวงศึกษาธิการ ได้มีโอกาสเฉลิมฉลองวันสถาปนากระทรวงศึกษาธิการ ครบรอบ ๑๒๗ ปี วันที่ ๑ เมษายน ๒๕๖๒ และขออ�ำนาจแห่งคุณพระศรีรัตนตรัยและส่ิงศักดิ์สิทธิ์ ทั้งหลาย โปรดดลบันดาลให้ชาวกระทรวงศึกษาธิการทุกท่าน ประสบแต่ความสุข ความเจรญิ พรอ้ มดว้ ยพลงั กาย พลงั ใจ และสตปิ ญั ญาในการพฒั นาการศกึ ษาของชาติ ให้กา้ วหน้าสืบไป (ศาสตราจารย์คลินิก นายแพทย์อุดม คชินทร) รัฐมนตรีช่วยวา่ การกระทรวงศึกษาธิการ

ทำ� เนยี บผ้บู ริหารฝ่ายการเมอื ง 88 I มหามงคลวาร

ทำ�เนียบผ้บู รหิ ารฝ่ายการเมอื ง นายธีระเกยี รติ เจริญเศรษฐศิลป์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 89

พลเอก สุรเชษฐ์ ชยั วงศ์ รัฐมนตรชี ่วยวา่ การกระทรวงศึกษาธิการ ศาสตราจารยค์ ลินิก อุดม คชนิ ทร รัฐมนตรชี ว่ ยวา่ การกระทรวงศึกษาธิการ 90 I มหามงคลวาร

พลเอก โกศล ประทุมชาติ ท่ปี รกึ ษารฐั มนตรวี ่าการกระทรวงศึกษาธิการ พลเอก สุทัศน์ กาญจนานนทก์ ลุ ผชู้ ว่ ยศาสตราจารยว์ ีรสิทธ์ิ สิทธไิ ตรย์ ทป่ี รึกษารฐั มนตรชี ่วยวา่ การกระทรวงศึกษาธิการ ทป่ี รึกษารฐั มนตรีช่วยวา่ การกระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 91

หมอ่ มหลวงปรยิ ดา ดิศกุล รองศาสตราจารย์โศภณ นภาธร เลขานุการรฐั มนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธกิ าร ผ้ชู ว่ ยรฐั มนตรปี ระจำ�กระทรวงศึกษาธกิ าร นางรตั นา ศรีเหรญั รองศาสตราจารยป์ รชี า สนุ ทรานนั ท์ ผู้ช่วยเลขานุการรฐั มนตรวี ่าการกระทรวงศกึ ษาธิการ ผู้ชว่ ยเลขานุการรฐั มนตรีว่าการกระทรวงศกึ ษาธกิ าร 92 I มหามงคลวาร

ผู้บรหิ าร ๕ องคก์ รหลัก และองค์กรในก�ำกับ กระทรวงศึกษาธิการ ๑๒๗ ปี I 93

สำ�นกั งานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ นายการุณ สกลุ ประดษิ ฐ์ ปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ นายประเสริฐ บุญเรอื ง นายอำ� นาจ วิชยานุวตั ิ นางสาวดรุ ิยา อมตวิวัฒน์ รองปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร รองปลัดกระทรวงศึกษาธิการ รองปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ 94 I มหามงคลวาร

ผตู้ รวจราชการกระทรวงศึกษาธกิ าร นายวรี ะกลุ อรณั ยะนาค หวั หนา้ ผู้ตรวจราชการกระทรวงศกึ ษาธกิ าร นายดิศกลุ เกษมสวสั ดิ์ นายอรรถพล ตรกึ ตรอง ผูต้ รวจราชการกระทรวงศกึ ษาธิการ ผ้ตู รวจราชการกระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงศึกษาธิการ ๑๒๗ ปี I 95

นายพรี ศักดิ์ รัตนะ นายพธิ าน พ้ืนทอง ผู้ตรวจราชการกระทรวงศึกษาธกิ าร ผูต้ รวจราชการกระทรวงศกึ ษาธกิ าร นางปัทมา วรี ะวานชิ นายชาญ ตนั ตธิ รรมถาวร ผู้ตรวจราชการกระทรวงศกึ ษาธิการ ผู้ตรวจราชการกระทรวงศกึ ษาธกิ าร 96 I มหามงคลวาร

นายณรงค์ แผ้วพลสง นายเฉลิมชนม์ แนน่ หนา ผู้ตรวจราชการกระทรวงศึกษาธิการ ผู้ตรวจราชการกระทรวงศกึ ษาธิการ นางสาวประดนิ ันท์ สดีวงศ์ นางสาวชฎารัตน์ สิงหเดชากุล ผ้ตู รวจราชการกระทรวงศกึ ษาธกิ าร ผตู้ รวจราชการกระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๗ ปี I 97