INC 2014 abstract book)

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD Stroke Nurse Practitioner were conducted by the models such as SPICES Model, Neurology-Process-Oriented Triage Model, Healthy Learner Model for student Chronic condition management. RESULTS: The result of the research work was processed using Microsoft Office 2013, Windows 7 and SPSS, 17.0 programs, P value were less than 0.05 and it was high verification probability in statistics. The qualitative research data was divided by the grouped unification method. The secondary data sample was collected from May 2012 to May 2013. CONCLUSION: The change of motion (dysphagia, paralysis, palsies, entangled language) in patients with symptoms of stroke was 84%, sensory change was 53.2%, and vestibular change was 23%. Therefore, in order to treat stroke patients a more skilled team and better care service are needed and more training to be provided. B-17 Nursing Practice ДУЛААН ЭМЧИЛГЭЭНИЙ НӨЛӨӨГ АШИГЛАН ЗЭСИЙГ ЭМЧИЛГЭЭНД ХЭРЭГЛЭХ НЬ Nursing Practice Б. Цоозол1, Д. Оюунбат2 1, 2Орхон аймаг, Эрдэнэт ХХК-ийн сувилал ЗОРИЛГО: Зэсийг дулаан эмчилгээтэй хавсруулан эмчилгээнд хэрэглэхийн үр дүнг судлана. АРГА, АРГАЧЛАЛ:Судалгаанд 2011-2014 оны хооронд “Эрдэнэт” сувиллын СЗЭТ-т мөчдийн хугарлын дараах сэргээн засах эмчилгээ хийлгэхээр ирсэн 79 сувилуулагч нарыг 2 бүлэгт санамсаргүйгээр хамруулан харьцуулалт судалгаа хийж, үр дүнг тооцов.(Данпарафинэмчилгээхийлгэсэн, Зэстэйпарафи нэмчилгээхийлгэсэн) ҮР ДҮН: Эмчилгээнийөмнө хугаралтай мөчдийн хаванг эрүүл мөчтэй харьцуулж, лентметрээр нэгбүрчлэн хэмжсэн.7-10удаагийн курс эмчилгээний дараа зэстэй парапин хийлгэсэн хүмүүсийн 39 буюу 81, 2 % нь хаван 60-70% буурсан /лентметрээр 4 дээш см-аар багассан байна./Гониометрээр үений тэнийлгэх, нугалах хөдөлгөөний далайцыг эмчилгээний өмнө болон дараа хэмжиж хэмжээсийг тодорхойлсон. Үений тэнийлгэх, нугалах хөдөлгөөний далайцыг харьцуулахад 11 хэмээс дээш хазайлттай дан парафин эмчилгээ хийлгэсэн 17 буюу 54, 8%, зэстэй хавсруулсан парафин эмчилгээ хийлгэсэн 37 буюу 77% байгаа нь энэ эмчилгээ үр дүнтэй байгааг харуулж байна. ДҮГНЭЛТ: Өртөг зардал багатай, арьсыг гэмтээж өвдөлт, цочрол өгөхгүй, эмчилгээний үр дүн харьцангуй сайтай, хоруу чанаргүй сэргээн засах эмчилгээ болох парафин эмчилгээг зэстэй хавсруулан хэрэглэснээр ясны эдийн нөхөн төлжилтийг сайжруулж, хаван бууруулан мөчдийн хөдөлгөөний идэвхийг сайжруулснаар үений далайцыг нэмэгдүүлж ХЧА-ын хугацааг 10-20 хоногоор богиносгож байна. EFFECTS OF THERMOTHERAPY USING COPPER ON TREATMENT Tsoozol. B1, Oyunbat. D2 1, 2 Sanatorium of Erdenet Co.Ltd., Orkhonaimag, Mongolia OBJECTIVES: To determine effects of thermotherapy using copper in treatment. To investigate difference between joint’s swing of movement after fracture of joint during treatment and post treatment METHODS: We randomly divided 79 patients who needed rehabilitation treatment after fracture of the joint and came to Rehabilitation department, “Erdenet” healthcare into 2 groups during the years of 2011-2014 and compared their results in the framework of this research. The groups were divided into the paraffin group and paraffin with copper. RESULTS: Before treatment we measured the swelling on the limbs with fracture compared to healthy articulation by tape meter on each individual. 39 or 81.2% of the patients with swelling who underwent copper paraffin after 7-10 times of course treatment has reduced by 60-70% /more than 2-4 cm measured АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 99

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE by tape meter/. Measured the swing of unfolding and folding movement of joint pre and post treatment by goniometry. Treatment efficiency is definite as comparing the swing of joint unfolding and folding movement, there were 17 patients or 54.8% who underwent only paraffin treatment with more 11 degrees of inclination and there 37 patients or 77% who underwent treatment with paraffin and copper. CONCLUSION: Economy, nor harmful, daunting and painful to skin, has higher treatment efficiency, not poisonous rehabilitation treatment in other words treatment with paraffin and copper shall improves bone tissue rejuvenescence and reduce swelling and improve range of motion, joint swing, and reduces KhChTA period by 10-20 days. Before treatment we measured the swelling on the joint with fracture compared with healthy joint by tape meter on each individual. Before treatment, the swelling on the joint with fracture were more by 3-5 cm. Measured the swing of unfolding and folding movement of joint pre and post treatment by goniometry. After 61 patients or 77.2% took off their gypsum bandage and 18 or 22.8% underwent treatment after more than 6 months and their treated period is shortened by average of 20-25 days. Treatment efficiency is definite as comparing the swing of joint unfolding and folding movement, there were 17 patients or 54.8% who underwent only paraffin treatment with more 11 degrees of inclination and there 37 patients or 77% who underwent treatment with paraffin and copper. Economy, nor harmful, daunting and painful to skin, has higher treatment efficiency, not poisonous rehabilitation treatment in other words treatment with paraffin and copper shall improves bone tissue rejuvenescence and remove swelling and improve range of motion, improves joint swing, and reduces KhChTA period by 10-20 days. B-18 Nursing Practice ЭМЧ, СУВИЛАГЧДЫН ГЕПАТИТИЙН В, С ВИРҮСИЙН ХАЛДВАРТ ӨРТӨХ ЭРСДЛИЙН СУДАЛГАА Д.Батболд1, О.Чимэдсүрэн2 1Шинэ Анагаах Ухаан Дээд сургууль 2НЭМС, АШУҮИС ҮНДЭСЛЭЛ:Манай оронд эмч, эмнэлгийн мэргэжлийн ажилчид гепатитийн халдварт өртөх эрсдэлийн талаар, ялангуяа сувилахуйн тусламж үзүүлэгчдийн дунд хийсэн судалгаа тун хомс байна. Судалгааны ажлын зорилго нь эмч, сувилагчдын дунд ГВВ, ГСВ-ийн эсрэгтөрөгч, эсрэгбиеийн илрэлтийг судлан, халдварт өртөх эрсдэлт хүчин зүйлийг илрүүлэхэд судалгааны ажлын зорилго оршино. СУДАЛГААНЫ АРГА ЗYЙ: Нэг агшингийн судалгааны загвараар судалгаанд хамрагдсан эмч, сувилагчдын дунд гепатитийн В вирүсийн гадаргуугийн эсрэгтөрөгч болон С вирүсийн эсрэг биеийг фермент холбоот эсрэгбие (ФХЭБ)-ийн урвалаар баталгаажуулах шинжилгээнд ХБНГУлсын Beringnost оношлуур, хүний дархлал хомсдолын вирусийн халдвар илрүүлэлтийг Vironosti Ko-HIV 1/2, Франц улсын bio Herieux оношлуурыг тус тус ашиглав. ҮР ДYН:Бид судалгаандаа Улаанбаатар хотын УIТЭ, УllТЭ, УIIIТЭ, ЭХЭМҮТ, ТТАХНЭ эмнэлгүүдийн 731 эмч, сувилагчийг хамруулснаас 18.2% эмч, 81.8% сувилагч байлаа. Судалгаанд хамрагдсан 133 эмчийн 21.1%-д гепатит илэрснийг бүлэглэн авч үзвэл ГВВ-ийн гадаргуугийн эсрэгтөрөгч эерэг 6.77%, ГСВ-ийн эсрэгбие 12, 8 %, В, С хавсарсан вирүс 2 буюу 1.5 %тус тус илэрсэн. Судалгаанд хамрагдсан 5 эмнэлгийн 598 сувилагчдаас 45.5 % гепатит илэрснийг бүлэглэн авч үзвэл ГВВ-ийн гадаргуугийн эсрэгтөрөгч эерэг 13.21 %, ГСВ-ийн эсрэгбие 18.9 %, В, С хавсарсан вирүс 1.2 % тус тус илэрлээ. ДҮГНЭЛТ :Судалгаанд хамрагдсан сувилагчдын 45.5 хувьд гепатитийн B, C вирүс илэрсэн нь сувилагчдын дунд тархалт өндөр байгааг харуулж байна. 100 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE Nursing Practice FOR THE GLOBAL STANDARD STUDY ON HEPATITIS B AND C EXPOSURE IN HEALTHCARE WORKERS IN TERTIARY HOSPITALS Batbold D.1, Chimedsuren O, 2 1’New Medical University 2School of Public Health, MNUMS INTRODUCTION: There are few studies in our country were conducted on hepatitis among healthcare professionals, particular nursing personnel. The study was conducted to identify of hepatitis B and C virus among doctors and nurses and make recommendations to prevent and control of HBV and HCV. METHOD: We carried out cross-sectional study among selected doctors and nurses, to determine surface antigen of hepatitis B virus and antibodies to hepatitis C virus. For identification of these antibodies and antigen, and validation of results Serodia tests from Fujinebo Company (Japan) and Beringnost (Germany) were used respectively. RESULTS: There were 731 nurses, doctors from the State Central Clinical Hospital, Shastin’s State Hospital, Hospital of Ministry of Justice and Internal Affairs, and the Maternal and Child Research Center who participated in the study. Among 133 doctors B virus antigen was identified alone in 6.77% and C virus antibodies were 12.8% and with identified B virus antigen and C virus antibodies were revealed in 1.5% of people. From 5 hospitals a 598 nurses surveyed and revealed the hepatitis B virus surface antigen positive 13.21%, hepatitis C virus antibodies in 18.9%, B, and C viruses detected by 1.2% combined. CONCLUSION: The study identified that 45.5 percent of nurses surveyed hepatitis B and C viruses were detected shows a high prevalence among the nurses. B-19 Nursing Practice ХӨХНИЙ ӨМӨНГИЙН ЭРТ ИЛРҮҮЛЭЛТИЙН ҮЕИЙН МОНГОЛЫН СУВИЛАГЧДЫН МЭДЛЭГ, ЧАДВАР, ХАНДЛАГА Д.Болормаа1, Д.Авирмэд 2, Г.Гэрэлсайхан 3 1Хавдар Судлалын Үндэсний Төв Мэдээгүйжүүлэг, мэс заслын тасаг 2АШУҮИС-ийн Хавдар Судлалын тэнхим 3УКТЭ –ийн Яаралтай тусламжийн тасаг ЗОРИЛГО: Хөхний өмөнгийн эрт илрүүлэлтийн үеийн сувилагчдын мэдлэг, чадвар, хандагыг үнэлэхэд энэхүү судалгааны ажил чиглэгдсэн. АРГА, АРГАЧЛАЛ: Нэгэн агшны судалгааны загвараар 2010 оны 01 сараас 2010 оны 09 сарыг дуусах хугацаанд Монгол улсын 8 эмнэлгийн байгууллагад ажиллаж буй 255 сувилагч мэргэжилтнийг хамруулан, хөхний өмөнгийн эрт илрүүлэлтийн үеийн сувилагчдын мэдлэг, чадвар, хандагыг үнэлэхдээ ОУ-д ашиглагддаг стандарт асуумжуудыг ашигласан. ҮР ДҮН: Судалгаанд хамрагдсан сувилагчдын насны дундаж 38±6.Сувилагч мэргэжлээр ажилласан жил 1-35(±18)байв. Сувилагчдын ХӨ-ийн эрсдэлт хүчин зүйлийн тухай мэдлэг “сайн” 7.4%(n=18), “дунд”39.8%(n=99), “муу”52.8%(n=134) байв. Зөвхөн 33.3% (n=85) нь сар бүхэн тогтмол Хөхөө Өөрөө Шинжих аргын (ХӨШ), 38.4%(n=98) Хөхийг Эмнэлгийн Үзлэгээр Шинжих аргаар (ХЭҮШ) зөвхөн 3.5%(n=9) урьдчилан сэргийлэх хөхний рентген зураг авалтын шинжилгээнд хамрагдсан байв.Gail – загвараар сувилагчдын дундах ХӨ –ийн эрсдэлийг үнэлэхэд “ бага’’40.4%(n=68) , ”дунд ’’57.7%(n=97), “өндөр” 1.7%(n=3) байв. ДҮГНЭЛТ: Сувилагчдын ХӨ-ийн эрсдэлт хүчин зүйлийн мэдлэгийн түвшин доогуур, эрт илрүүлэлтийн аргуудыг хэрэглэдэггүй: цөөхөн сувилагч нар ХӨШ аргыг тогтмол хэрэглэдэг. Сувилагч мэргэжилтэнд зориулсан ХӨ-ийн эрт илрүүлэлтийн үеийн тасралтгүй сургалт нэн тэргүүний хэрэгцээтэй байлаа. АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 101

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE KNOWLEDGE ATTITUDE AND PRACTICE OF BREAST CANCER PREVENTION AMONG MONGOLIAN NURSE’S Bolormaa.D1, Avirmed D2, Gerelsaikhan.G 3 1 National Cancer Center of Mongolia in anesthesiology and surgical department 2 Department of Oncology, Mongolian National University of Medical Sciences 3Emergency care department, First Central Hospital of Mongolia OBJECTIVES: The purpose of this study was to assessing knowledge attitude and practice of breast cancer among nurse’s. METHODS: A cross sectional study was carried out at 8 medical organizations Mongolian January 2010 to September 2010. A total of 255 nurses were requested to fill a questionnaire designed to assess the knowledge about breast cancer risk factors, knowledge attitude and practice of early detection to screening tools. RESULTS: The mean age of nurses in our sample was 38±6 years. Nursing experience ranged from 1-35 years (SD18). Nurses had of knowledge about the risk factors “good” 7.4% (n=18), “fair”39.8% (n=99), “poor” 52.8% (n=134). Only 33.3% (n=85) percent did regular breast self-examination (BSE), 38.4% (n=98) percent had breast clinical-examination (CBE) and only 3.5% (n=9) percent had gone for a screening mammogram. Gail – model was used to assess the “calculated breast cancer risk “ among nurses “ lower’’40.4%(n=68) , “ moderate’’57.7% (n=97), strong” 1.7%(n=3). CONCLUSION: Nurses had low mean levels of knowledge about breast cancer risk factor and screening tools of early detection; few nurses practiced BSE monthly. Continuing education programs nurses are urgently needed to improve nurses knowledge about breast cancer risk factors, knowledge attitude and practice of early detection to screening tools. B-20 Nursing Practice СӨРӨГ СЭТГЭЛ БА СЭТГЭЛ ХӨДЛӨЛ ЭРҮҮЛ МЭНДЭД НӨЛӨӨЛӨХ НЬ Долгорсүрэн.Б1, Энхболор.Г2, Мөнхсаруул.Г3 1, 2, 3Анагаахын шинжлэх ухааны үндэсний их сургууль ЗОРИЛГО: Сэтгэлээ зөв залж, эрүүл амьдрах нөхцөл боломжийг өөртөө олгох. АРГА АРГАЧЛАЛ: Түүвэрлэх, задлан шинжлэх, нэгтгэн дүгнэх харьцуулан жишиж анализ хийх. ҮР ДҮН: “Бие сэтгэл” хоёр бол хүний үүтгэл (субстанци) чанар юм. (Ж. Баянсан “Соёл үндэстний сэтгэлгээ” УБ 2002) “Сэтгэл“–ийн эерэг ба сөрөг утгатай нэрийн холбоо үгээр илрэх утга: Зөөлөн сэтгэл, цагаан сэтгэл нь нэхэл хатуугүй, энэрэнгүй сэтгэл. Шунаг сэтгэл, хомхой сэтгэл нь өөрийн хар амийг чухалчилсан, явуургүй сэтгэл гэсэн утгатай болох нь холбоо нэрлэлтүүдээр тусгагдсан. Тиймээс сэтгэлд ч сайн муу гэсэн 2 тал байдаг түүндээ олон шинжүүдээ багтааж байдаг. Биеийн өвчин зовлон бол амьдралын маань аль нэг хэсэгт тусламж, дэмжлэг хэрэгтэй болсныг илтгэдэг гамшгийн дохио юм. Эмоци буюу сэтгэл хөдлөл гэдэг үг нь латиний emovere буюу холдох, зайлах гэсэн үгнээс гаралтай. Сэтгэлийн сайн шинжийг эрхэмлэн дээдэлж, сэтгэл хөдлөлөө зөв залж удирдах нь цагаа дэмий зүйлд үрж, эрүүл мэнддээ хохирол учруулахаас зайлсхийх боломжийг олгодог. Уушиг болон бүдүүн гэдсэнд уй гашуу хоргодож өвчлөл бий болгодог. Тиймээс уйтгар гуниг /металл ба эрчмийн нягтрал / ихдэх нь бие махбодын түвшинд байнга ханиад томуу тусах, багтраа, хий дүүрэх буюу уушгины хорт хавдар тусгахад хүргэдэг. Далд уур хилэн бүхэлдээ элэг цөсний цулцанд хуримтлагдаж өвчлөл үүсгэдэг. Уушиг бүдүүн гэдэсний өвчлөлүүд нь АНУ-д нас барах шалтгаануудын нэлээд дээгүүрт ордог. ДҮГНЭЛТ: Өөрийгөө бодитоор анагаан эдгээхийн тулд сэтгэлээ зөв залж уур уцаар, гутрал гуниг, айдас, гэмшлийн эрүүл биш сэтгэл хөдлөлөө сайхан сэтгэл, эрэлхэг зориг, баяр баясгалан, амар амгалан болгох шаардлагатай. Чөлөөлөгдөөгүй, хувьсаагүй сэтгэл хөдлөлөөс болоод хүнд өвчилсөн дотоод эрхтнүүдийг дотоод инээмсэглэлийн хүчээр эмчилнэ. Эерэг зөв сэтгэлийг болоод эерэг сэтгэл хөдлөлийг баримталваас эрч хүчтэй эрүүл амьдрахын үндэс тавигдана. 102 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD HOW NEGATIVE FEELING AND EMOTION AFFECT Nursing Practice YOUR HEALTH OR IMMUNE SYSTEM Dolgorsuren.B1, Enkhbolor.G 2, Munkhsaruul.G 3, 2, 3Mongolian National University of Medical Sciences OBJECTIVES: To recognize the healthy living way, and to correct your feeling. METHODS: To compile and to make comparative analysis of samples. RESULTS: “Body and Feeling” is main human behavior (materiality). (J.Bayansan “National cultural orientalism, ” UB 2002). “Mind” – expresses the meaning of positive and negative conjunctive words: The expression of the meaning has differentiated value, for example: it means caring, responsive and unglamorous innocence, and compassion. Greed, uncaring greed, greediness expresses meaning of looking after oneself without having mind and compassion and expressed by conjunctive words. Therefore, the mind has 2 sides which is that good or bad and they have their own features. The mind could be in action and could be movable and it makes related things to one self. Physical pain is emergency signal that indicates some help and care needs any part of our lives. The word emotion is originally from Latin word emovere which means out and movere and it expresses our feelings. Compassion and tenderness (mind) will always keep positive feelings and never loses the intensity to be healthy. When sorrow stays it reaches to lungs and intestine disease. Thus, the grief and sorrow / metal and energy density / will keep plethora of physical regular flu sickness, asthma, gas fill, or lung cancer and skin disease. The hidden anger keeps liver produces bile and creates deposition disease. Highest cause of death in United States is significantly diseases of the colon and lung. CONCLUSION: To treat our health and feeling, we have to lead our feeling correct and to have emotions of kindness, courage, joy and peace without depression, fear, guilt and unhealthy emotion. By power of smile and positive emotion we can treat severe pain of internal organs that suffered from unrelieved emotions. Basic of the positive and energetic powerful healthy life is good feelings and positive emotions. B-21 Nursing Practice III ШАТЛАЛЫН ЭМНЭЛЭГТ АЖИЛЛАЖ БУЙ СУВИЛАГЧ НАРЫН МЭРГЭЖИЛДЭЭ ХАНДАХ СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙН БАЙДЛЫГ СУДАЛСАН ҮР ДҮН Дүүриймаа.С1, Солонго.Д2 1”Ач” Анагаах Ухааны Дээд Сургууль, Улаанбаатар, Монгол 2АШУҮИС, Сувилахуйн Сургууль, Улаанбаатар, Монгол ЗОРИЛГО: Сувилагч нарын мэргэжилдээ хандах сэтгэл ханамжийг судлах АРГА АРГАЧЛАЛ: Судалгаанд Улаанбаатар хотын III шатлалын эмнэлгүүдээс УКТЭ, ЭХЭМҮТ, ХӨСҮТ, ХСҮТ, ГССҮТ-д ажиллаж байгаа 239 сувилагч хамрагдсан. Финляндын эрдэмтэд 2008 онд боловсруулж, судлаач Т.Кваст нар 2012 онд сайжруулсан “Сувилагчийн ажлын сэтгэл ханамжийн (KUHJSS) асуумж”, Лайкертын хэмжүүрийг хэрэглэсэн. ҮР ДҮН: Бидний судалгаанд хамрагдсан сувилагч нарын боловсролын байдлыг авч үзвэл 43, 93% нь дипломын, 55, 23% нь бакалаврын, 0, 84% нь магистр зэрэгтэй байсан. Сувилагч нар ажлын ачаалал тохирсон эсэх гэдэг асуултанд 35.98% сэтгэл ханамжгүй буюу ачаалалтай байдаг, танай тасгийн сувилагчийн орон тоо хангалттай эсэх гэсэн асуултанд 34, 73% сэтгэл ханамжгүй буюу хангалтгүй, таны ажил цагтаа амждаг уу гэсэн асуултанд 38, 91% сэтгэл ханамжгүй буюу амждаггүй, та ажлаасаа байнга стресс авдаг уу гэсэн асуултанд 42, 26% хэлж мэдэхгүй байна, та ажилдаа тохирсон цалин авч чадаж байна уу гэсэн асуултанд 50, 1% маш их сэтгэл ханамжгүй гэсэн хариулт өгсөн байна. ДҮГНЭЛТ: Бидний судалгааны үр дүнгээс харахад сувилагч нар ажлын ачаалал их, ажил нь цагтаа амждаггүй, цалин бага зэргээс шалтгаалан мэргэжилдээ сөрөг хандлагатай буюу сэтгэл ханамжгүй байдаг байна. АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 103

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE EVALUATION OFJOB SATISFACTION AMONG NURSES OF THE TERTIARY HOSPITALS Duuriimaa.S1, Solongo.D2 1Ach Medical Institute, Nursing Faculty 2School of Nursing, Mongolian National University of Medical Sciences OBJECTIVES: Evaluation of job satisfactiontoward the nursing profession. METHODS: 239 nurses from tertiary hospitals were involved in this study of theJob satisfaction toward the nursing profession and was used theKUHJSS questionnaire. The questionnaire is measured by Likert’s measurement. RESULTS:43, 93%(n=105) of participants were for a diploma degree, 55, 23% (n=132) bachelor degree and 0, 84% (n=2) master nurse. 35.98% ofparticipantsnoticed that my workload is unsuitable, 34, 73% shortage staff in my unit, 38, 91% my working hours is long and unsatisfactory, 50, 1% I am not satisfied my salary. CONCLUSION: The result showed of the unsatisfactory and negative attitude toward the nursing profession, isoccurredbecauseworkload, low salary, deficient of nurses. B-22 Nursing Practice НИЙСЛЭЛИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН НЭГДЭЛ, НЭГДСЭН ЭМНЭЛГИЙН АХЛАХ СУВИЛАГЧИЙН АЖЛЫН АЧААЛЛЫГ СУДАЛСАН БАЙДАЛ Энхцэцэг.С1, Буджав.Л2, Туул.М3 1Этүгэн дээд сургууль 2АШУҮИС 3АУХ ЗОРИЛГО: Нийслэлийн эрүүл мэндийн нэгдэл, нэгдсэн эмнэлгийн ахлах сувилагч нарын ажлын ачаалал, сэтгэл ханамж болон ахлах сувилагчийн мэдлэг мэргэжлийн дээшлүүлэлтийг судалж, АБТ- ыг өндөр хөгжилтэй орныхтой харьцуулан жишихэд оршино. Дараахь зорилтоор шийдвэрлэв. Үүнд: Ахлахсувилагч нарын ажлын ачааллыг судлах; Ахлах сувилагч нарын ажлын нөхцөл, сэтгэл ханамж, мэргэжлийн дээшлүүлэлтийг судлах;Ахлахсувилагчийн АБТ-ыг өндөр хөгжилтэй орныхтой харьцуулан жиших АРГА АРГАЧЛАЛ: Судалгаанд Улаанбаатар хотын НЭМГ- ын харъяа СХНЭ, СХЭМН, СБНЭ, ЧЭМН, ХУНЭ, БГДНЭ, 5 дүүргийн эрүүл мэндийн нэгдэл, нэгдсэн эмнэлэгт орон тоогоор ажиллаж байгаа, хэвтэн эмчлүүлдэг ортой эмнэлгийн 25 ахлах сувилагчийг хамруулан тоон ба чанарын судалгааны аргаар мэдээ мэдээллийг цуглуулав. Ажлын цагийн үргэлжлэх хугацаа, ажлын ачаалал, гүйцэтгэж буй үйлдлүүдийг хөндлөнгийн ажиглалт, хронометражийн аргаар судлав. Судалгааны тоон мэдээлэлд статистик боловсруулалтын SPSS-17 програм ашиглан боловсруулалт хийлээ. ҮР ДҮН: Ахлах сувилагч нарын өдрийн 8 цагт хийдэг ажлыг нэгтгэн жагсаахад нийт 9 цаг 30 минутын ажил хийж, 1цаг 30 минут илүү цагаар ажилладаг байна.Ажлын цагт тооцоход 545 минут буюу 9 цагийг ажлын 5 хоногт хуваахад 108 минут буюу 1цаг 48 минут болж байна. Өдөрт зарцуулж буй 9 цаг 30 минут дээр 1 цаг 48 минутыг нэмж тооцоход 11 цаг 18 минут болж байна. Үүнээс ажлын 8 цагийг хасахад 3 цаг 18 минут гарч илүү цагаар ажиллаж байгаа нь харагдаж байна. Сарын сүүлээр ажлын ачаалал тодорхой хэмжээгээр нэмэгддэг байна. АНУ-ын ахлах сувилагч нарын ажлын байрны тодорхойлолтод ахлах сувилагчийг тухайн тасаг нэгжийн захиргааны үүрэг хариуцлагыг хариуцан, удирдан зохион байгуулах болон ажлаа төлөвлөн эрэмбэлэн хийж чаддаг, ажилтнуудын ажиллах урмыг сэргээж, хамт олноо удирдан чиглүүлж зохион байгуулна гэсэн хариуцлагын үүргийг түлхүү заасан байхаас гадна, хүнд чин сэтгэлээсээ туслах сэтгэлтэй, ажилдаа дур сонирхолтой, үүрэг даалгавраас татгалздаггүй, шинэ хүнийг дадлагажуулах, тэвчээртэй байх гэсэн заалт, мэргэжлийн ур чадварын шалгуурт 4-5 жил 104 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD сувилагчаар ажилласан, заавал мэргэжлийн зэрэгтэй байх гэсэн заалт нь манай улсын ахлах сувилагч Nursing Practice нарын АБТ- д зааснаас ялгаатай байна.Канад улсын ахлах сувилагч нь сувилагч нарт болон бусад сувилгаа, асаргаа үзүүлж буй багийн үйл ажиллагааг удирдан хянадаг албан тушаалтан гэж үзэж тусгай сургалтын лицензийн хөтөлбөрт хамрагддаг байна.Канадын ахлах сувилагч нарын АБТ-д заасан сувилахуйн тусламж үйлчилгээг чанартай, стандартын дагуу үзүүлэх 6 чиг үүрэг бүхий зорилттой, ажлын байрны үндсэн хүрээнд 49 үйл ажиллагааг явуулахаар тусгажээ. ДҮГНЭЛТ:1. Ахлах сувилагчийн 60% нь улсад 26-аас дээш жил, ахлах сувилагчаар 11-ээс дээш жил ажилласан, ажлын туршлагатай, сувилахуйн мэргэжлийн тусламж үзүүлэхээс гадна захиргааны болон аж ахуйн олон ажлыг гүйцэтгэдэг албан тушаалтан байна. Ахлах сувилагчийн гүйцэтгэж байгаа ажлын 37.8% нь АБТ-д заагаагүй ажил, 28.7%-ийг бусад гүйцэтгэх ажилд зарцуулж байгаа нь цаашид ахлах сувилагчийн АБТ-ын дагуу ажил үүрэг гүйцэтгэх шаардлагатай байгааг харуулж байна.2.Ахлах сувилагчийн үйлчилдэг үйлчлүүлэгчийн тоо, ажлын байрны тав тух, материал тоног төхөөрөмжийн хангалт, нэр хүнд, цалин бага байгаа зэрэг асуудлуудад сэтгэл ханамж доогуур байна. Ахлах сувилагч нар тухайн тасгийн аж ахуйн бүхий л үйл ажиллагаанд оролцдогоос сувилахуйн тусламж үйлчилгээ үзүүлэх, үйл ажиллагааг зохион байгуулахад бэрхшээл тулгарч байна. 3.Монгол улсад мөрдөж байгаа ахлах сувилагчийн АБТ- ыг АНУ, Канад улсын ахлах сувилагчийн АБТ-той харьцуулахад ерөнхий агуулгадаа удирдлагын албан тушаалтан бөгөөд сувилахуйн тусламж үйлчилгээг удирдан чиглүүлдэг гэж үзсэн нь ижил төстэй харин нийгмийн хөгжил, тусламж үйлчилгээний онцлогоос шалтгаалан АБТ-ын чиг үүргийн заалтууд ялгаатай байна. STUDY ON WORKLOAD OF HEAD NURSES AT DISTRICT`S HEALTH DEPARTMENT AND INPATIENT Enkhtsetseg.S1, Budjav.L2, Tuul.M3 1Etugen Medical University 2MNUMS OBJECTIVES: This study aims to investigate the work load and satisfaction of head nurses at District`s Health Department and Inpatient, the professional training of head nurses, and to compare their workplace guidelines with international standard. To investigate the work load of head nurses; To analyze exemplary leadership of the head nurse that affect job satisfaction, working condition and postgraduate training; To make a comparison with other country’s workplace guidelines for head nurses; METHODS: In this study, Participants were 25 head nurses who are working at hospitals with patient care facilities including bed. All of the respondents were female, are selected from head nurses working at health departments in 5 districts, including: Songinokhairkhan district medical center, Songinokhairkhan district Health Unit, Sukhbaatar district medical center, Chingeltei district Health Unit, Khan-Uul district medical center, Bayangol district medical center all affiliated to Ulaanbaatar city Department Of Health, were collected and analyzed by both quantitative and qualitative methods. Duration of office hours, work load, and workplace duties were studied by on looking observation, and analyzed by the method of chronométrage with the aid of statistical data processing software, SPSS-17. RESULTS:Upon listing the work done by head nurses in 8 office hours of a day, it was found that they work 9 and half an hour; they work one and half an hour extra hours. When 9 hours or 540 minutes are divided by 5 working days, it becomes 108 minutes or 1 hour 48 minutes. When 1 hour and 48 minutes is added into 9 and half an hour spent in a day, it becomes 11 hours 18 minutes. When 8 office hours are subtracted from this, it becomes 3 hours and 18 minutes of extra working hours. Moreover, work load increases to a certain degree at the end of each month. This comprehensive guideline of workplace for medical professionals covers workplace duties in a broad sense of departments and centers. For instance, a professional expert has been added to nurse’s section. Workplace guidelines of American head nurses emphasize the duty of their to organize their departments and units, and it differs from our guidelines in that it states the importance of nurses’ willingness to help others and train new recruits, awareness of their duties, patience, 4-5 years of work experience and mandatory professional degree. In Canada, matrons are considered to be a professional who manages other nurses and their nursing practices, and they are trained in special training program to qualify for a special license. In workplace guidelines of Canadian head nurses, there are 49 workplace duties grouped in 6 sets of workplace orientation and goals to provide adequate, standard nursing care to the patients. АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 105

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE CONCLUSION:1.The head nurses are found to be dissatisfied with the number of patients they receive, poor workplace environment, lack of facilities, and low income. They are unable to participate in their nursing care due to their involvement in all kinds of fatigue-duties in their departments. 32% of all matrons have Bachelor’s degree, 68% have senior professional degree, and 96% are willing to receive senior management training.2.Hence, there is a need to provide adequate training programs to improve their professional and management skills. 3. In compared with to USA and Canadian workplace guidelines for head nurses and our country’s workplace guidelines for matrons have similar general concept but different articles. These countries pay much attention to allow for work environment in which matrons are able to comply with the workplace guidelines. B-23 Nursing Practice ӨСВӨР НАСНЫ ХҮҮХДИЙН ДУНДАХ ТАМХИНЫ ХЭРЭГЛЭЭ Эрдэнэтуяа.Т1, Энхтуяа.П2 , Нямрагчаа.Ч3, Ганцэцэг.Ц4 1, 4Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС 2, 3 Нийгмийн Эрүүл Мэндийн Үндэсний хүрээлэн ҮНДЭСЛЭЛ: Улаанбаатар хотын 13-15 насны сурагчдыг хамруулан хийж гүйцэтгэсэн судалгаа болно. Уг судалгаагаар Монгол улсад түгээмэл тохиолдож буй ХБӨ-ний нийтлэг эрсдэлт хүчин зүйлсийн нэг болох сургуулийн сурагчдын дунд тамхины хэрэглээний түвшин тогтоох, тамхидалттай холбоотой өвчлөлөөс урьдчилан сэргийлэх, хянах зорилготой. Судалгаанд хамрагдалтын ерөнхий түвшин: Сургуулиуд - 100, 0%, Судалгаанд нийт 25 сургууль оролцсон. Ангиуд - 53, 0% Судалгаанд нийт 100 анги сонгогдсоноос 53 анги оролцсон. Сурагчид - 97, 9% Судалгаанд нийт 1323 сурагч хамрагдсанаас 1283 нь судалгааны асуумжийг бүрэн хариулсан болно. Нийт хамрагдалтын түвшин-100, 0%*53, 0%*97, 9%=51, 9%. АРГА АРГАЧЛАЛ: Сургуулийн сурагчдын тамхины хэрэглээний асуумж нь ДЭМБ Тамхигүй орчин санаачлага болон НҮБ-ын Хүүхдийн сан, Америкийн өвчин судлалын төвийн мэргэжилтнүүд зөвлөхүүдийн санал болгосон тамхины хэрэглээний судалгаанд ашиглах 46 асуумж бүхий стандарт асуумжаар авсан болно. ДҮГНЭЛТ: 5 сурагч тутмын 1 нь ямар нэгэн тамхин бүтээгдэхүүн хэрэглэдэг, 10 сурагч тутмын 1 ээс илүү нь бусад тамхин бүтээгдэхүүн хэрэглэдэг, 10 сурагч тутмын 1 нь одоогоор тамхи татдаггүй боловч дараа жилээс тамхи татаж магадгүй байгаа; Сурагчдын талаас илүү хувь нь гэртээ бусдын татсан тамхины утаанд өртдөг, сурагчдын 55, 5% нь олон нийтийн газар тамхины утаанд өртдөг, тэдний эцэг эхийн нэг нь эсвэл хоёулаа тамхи татдаг; 10 сурагч тутмын 9 нь бусдын татсан тамхины утаа тэдэнд хортойг гэж боддог; 10 сурагч тутмын 8 нь олон нийтийн газар тамхи татахыг хориглох ёстой гэж боддог; 10 тамхи татдаг сурагч тутмын 9 нь тамхиа хаяхыг хүсдэг; 10 сурагч тутмын 7 оос илүү нь сүүлийн 30 хоногт тамхины эсрэг сурталчилгаа үзсэн, 10 сурагч тутмын 6 нь сүүлийн 30 хоногт тамхины сурталчилгаа бүхий гудамжны самбар харсан, 10 сурагч тутмын 4 нь сонин сэтгүүл дээрээс тамхины сурталчилгааг харсан. TEENAGER’S BAD HABIT Erdenetuya.T1, Enkhtuya.P2, Nyamragchaa.Ch3, Gantsetseg.Ts4, Gantuya.B5 1, 4Maternal and Child Nursing Department, Lecturer, Nursing school, MNUMS 2, 3National center for Public Health, Mongolia 5Foreign Languages Center, Lecturer, MNUMS OBJECTIVES: The objective of this study is to control and prevent the smoking disease, to determine use of student’s smoking. METHODS: Questionnaire method was used collect data from 1323 students who are 13-15 aged, 25 106 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD schools of Ulaanbaatar city. Totally rate-100, 0%*53, 0%*97, 9%=51, 9%. CONCLUSION: 1 out of every 5 students use any tobacco products, more than 1 in 10 students use other tobacco products, and 1 out of every 10 students is currently an on-smoker, but probably smoking is the after year; More than half of the students are exposed to others’ smoke cigarette sathome, 55.5% of students are exposed to tobacco smoke in public places, and one or both of their parents smoke; 9 out of 10 students are thought about harm other’s smoking; 8 out of 10 students think tob an smoking in public places; 9 out of 10 students who smoke want to quit smoking; More than 7 out of 10 students have seen anti-smoking in the last 30 days, 6 out of every 10 students have seen cigarette advertisement in the street in the last 30 days, 4 of every10 students have seen cigarette advertisement from newspapers and magazines. B-24 Nursing Practice БАРУУН АЙМГУУДЫН СУВИЛАГЧДЫН СУВИЛАХУЙН ТУСЛАМЖИЙН ТУЛГАМДАЖ БУЙ Nursing Practice АСУУДАЛД ХИЙСЭН 2 ДАХЬ СУДАЛГАА Мандалсайхан.Ч1, Түмэндэмбэрэл.Н2, Жаргал.Ж3, Жавзан.Ц 4 1, 2, 3, 4АШУҮИС-ийн Говь-Алтай сургууль ЗОРИЛГО: Баруун аймгуудын сувилагчдын сувилахуйн тусламж үйлчилгээ, түүнд тулгамдаж буй асуудлыг гүнзгийрүүлэн судлахад оршино. АРГА АРГАЧЛАЛ: Судалгааг дискрептив судалгааны нэгэн агшингийн загвараар явуулсан ба тоон болон чанарын аргыг хослуулан авсан болно. Уг судалгаанд баруун аймгуудын төлөөлөл болох нийт 303 сувилагч хамрагдлаа. Судалгааг авахдаа хаалттай 20 асуумж нээлттэй 5 асуумжаар авсан ба аймаг тус бүрт фокус бүлгийн ярилцлагыг удирдамжийн дагуу явуулсан болно. ҮР ДҮН: Судалгаанд нийт баруун аймгуудын төлөөлөл болох 303 сувилагч нар хамрагдсан. Сувилахуйн тусламж үйлчилгээг явуулахад удирдлагын зүгээс саад болж буй байдлыг тодруулахад: Сувилахуйн тусламж үйлчилгээг явуулахад удирдлагын зүгээс Завхан аймгаас бусад аймгуудын сувилагчдын 30-55 % нь удирдлагууд ажилчдынхаа санаа бодлыг сонсдоггүй гэж үзэж байгаа бол, харин завхан аймгийн сувилагчдын 34% нь удирдлагууд сувилахуйн талаарх мэдлэг дутмаг гэж үзэж байна. Үүнээс дүгнэхэд сувилахуйн тусламж үйлчилгээг явуулахад удирдлагын зүгээс ажилчидтайгаа нэг бүрчлэн тулж ажилладаггүй, санаа бодлыг нь сонсдоггүй нь цаашид үйл ажиллагааг явуулахад саад болж байгааг харуулж байна. P – 0.034. Сувилахуйн тусламж үйлчилгээг явуулахад орчин нөхцөлийн хувьд хэр их бэрхшээлтэй байдгийг тодруулахад:Баруун аймгуудын сувилагчдын 30-44% нь ажлын ачаалал их болохоор үйлчлүүлэгч бүрт хүрч үйлчилж чадахгүй байна гэж үзэж байхад, Завхан, Баян-өлгий, Говь- Алтай аймгуудын сувилагчдын 42-50% нь сувилгааны материал захиалгын дагуу бүрэн ирдэггүй гэсэн хариултыг өгч байгаа нь гол бэрхшээл болж байна. P – 0.011. Палатны тусламж үйлчилгээг практикт нэвтрүүлэх нь үйлчлүүлэгч болон сувилагчийн хувьд хэр их үр дүнтэйг тодруулахад: Баруун аймгуудын сувилагчдын дийлэнхи нь хүн нэг бүрт тулж үйлчилж чадна, ажлын ачаалал багасна гэсэн хариултыг өгсөн байхад үйлчлүүлэгчийн хувьд баруун аймгуудын сувилагчдын дийлэнхи нь үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамж дээшилнэ гэж үзэж байна. ДҮГНЭЛТ: 1. Сувилахуйн тусламж үйлчилгээг явуулахад стандартын ор цагаан хэрэгсэл, мөн хүнд өвчтний сувилгааны материал, тэргэнцрийн бэлэн байдал, аюулгүй хайрцаг зэрэг нь хүрэлцээ муутай байна. 2. Баруун аймгуудын сувилагчдын сувилахуйн тусламж үйлчилгээний тулгамдаж буй гол асуудлын нэг нь нэг сувилагчид ноогдож байгаа үйлчлүүлэгчийн тоо олон, мөн ажлын ачаалал их байгаагаас хүн нэг бүрт тулж үйлчилж, чанартай сувилахуйн тусламжийг үзүүлж чадахгүй байгаа нь цаашид сувилагчдын ачааллыг багасгаж, орон тоог нэмэх асуудлыг төрөөс анхаарах хэрэгтэйг харуулж байна. 3. Баруун аймгуудын сувилагчдын ихэнхи нь сувилагч нарын ачаалал дэндүү их болохоор үйлчлүүлэгч нарын сэтгэлд нь хүртэл үйлчлэх боломжгүй, цаг гардаггүй мөн сувилагч нарын сургалтанд хамрагдалт хангалтгүй, ажлын ачааллыг тооцох аргачлал байхгүй, эмч сувилагчийн хоорондын харилцаа холбоо муу, удирдлагуудын сувилахуйн талаарх ойлголт дутмаг гэсэн хариултыг өгсөн байна. АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 107

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE THE SECOND SURVEY ON THE URGENT DIFFICULTIES OF THE NURSES IN THE NURSING CARE IN THE WESTERN PROVINCES Mandalsaikhan.Ch1, Tumendemberel.N2, Jargal.J3, Javzan.Ts4 1, 2, 3, 4 Medical Science-National University of Mongolia Govi-Altai branch OBJECTIVE: To determine the urgent problems of the nursing care sector in the western provinces of Mongolia. METHODS: The survey model used in our research contained both quantitative and qualitative data of the nursing care. The survey was compiled during September. 2012 During this time data was gathered from 20 questionnaires distributed to nurses. 303 nurses participated in the survey and by the 5 standards of nursing care . The research was done with instructions of focus talking groups with nurses. RESULT: The 5 standards of nursing care include evaluation, diagnostics, planning, implementation and drawing conclusion. 303 nurses representing 5 western provinces participated in the survey. CONCLUSION: 1. Nurses are overworked, and nurse patient ratio is too high, so patients are not served well. The nurses have no extra time to improve their knowledge and skills of nursing care. 2. One of the greatest difficulties is decreasing the number of clients and patients and increasing the number of nurses in each shift. 3. In the western provinces nurses work many hours a day so they have no time to be retrained domestically and abroad. There are poor relationships between physicians and nurses, Physicians don’t support nurse’s proposals and ideas. The administrative heads have a superior and dominating attitude towards nurses. B-25 Nursing Practice ЧИХРИЙН ШИЖИН ХЭВШИНЖ 2-ЫН ТУХАЙ НИЙСЛЭЛИЙН ЗАРИМ ӨРХИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТӨВИЙН СУВИЛАГЧ НАРЫН МЭДЛЭГ, УР ЧАДВАРЫГ СУДЛАХ НЬ Болормаа.Ц1, Мягмарцэрэн.Д2 1Сүхбаатар дүүргийн эрүүл мэндийн төв, Улаанбаатар, Монгол 2 Ерөнхий Мэргэжлийн тэнхим, АШУҮИС, Улаанбаатар, Монгол ЗОРИЛГО: Чихрийн шижин хэвшинж 2-той үйлчлүүлэгчид үзүүлэх сувилахуйн тусламж үйлчилгээний талаарх өрхийн эрүүл мэндийн төвийн сувилагч нарын мэдлэг, ур чадварыг үнэлэхэд оршино. ЗОРИЛТ: 1. Өрхийн эрүүл мэндийн төвийн сувилагч нарын Чихрийн шижин өвчний талаарх мэдлэгийн өнөөгийн байдлыг үнэлэх; 2. Чихрийн шижин өвчний сургалтанд хамрагдсан байдлыг мэдлэг, ур чадвартай нь харьцуулан судлах; 3. Өрхийн эрүүл мэндийн төвд Чихрийн шижингийн сувилагчийг бэлтгэх шаардлагатай эсэхийг тодорхойлох. АРГА АРГАЧЛАЛ: Улаанбаатар хотын Өрхийн эрүүл мэндийн төвөөр үйлчлүүлж буй Чихрийн шижин хэвшинж 2-той үйлчлүүлэгчдэд сувилахуйн тусламж үзүүлж буй сувилагч нарын Чихрийн шижин өвчний талаархи мэдлэг, хандлага, чадварын өнөөгийн байдлыг аналитик судалгааны нэг агшингийн загвараар шалган үнэлж, дүгнэлт хийв. Судалгаанд Улаанбаатар хотын Чингэлтэй, Баянзүрх, Сүхбаатар дүүргийн өрхийн эрүүл мэндийн төвийн 100 сувилагч нарыг санамсаргүй түүврийн аргаар сонгон хамруулсан. Зорилтын хүрээнд мэдээ, мэдээллийг цуглуулахдаа тоон ба чанарын аргыг хослуулан хэрэглэв. Бүлгийн ярилцлага хийж, мэдээг боловсруулахдаа агуулга, хүрээгээр нь бүлэглэн дүн шинжилгээ хийлээ. ДҮГНЭЛТ: 1. Судалгаанд оролцогчдын 80 хувь нь ЧШ-гийн эрсдэлт хүчин зүйлсийн тухай хангалттай мэдлэгтэй бол ЧШӨ-ний тухай (18 хувь), түүний хүндрэлүүд (28, 5 хувь), ЧШХШ 2-той үйлчлүүлэгчдэд үзүүлэх анхан шатны сувилахуйн тусламжийг (45 хувь) мэдэж байгаа нь өрхийн ЭМТ-ийн сувилагч нарын ЧШ-гийн талаарх мэдлэг хангалтгүй байгааг харуулж байна. 2. Өрхийн ЭМТ-ийн сувилагч нарт ЧШХШ 2-той үйлчлүүлэгчдэд зөв зохистой хооллолт болон өөрийн хяналтын тухай зөвлөгөө өгөх ур чадвар хангалттай байгаа бол цусан дахь глюкоз ихсэх үед анхан шатны тусламж үзүүлэх, хөлний үзлэг хийх, хөл арчилгааны тухай зөвлөгөө өгөх ур чадвар хангалтгүй байв. ЧШ-гийн тухай богино хугацааны 108 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE Nursing Practice FOR THE GLOBAL STANDARD сургалтанд хамрагдсан нь хангалттай мэдлэг болж чадахгүй байгаа бөгөөд судалгаанд оролцогчид төгсөлтийн дараах ЧШ-гийн мэргэшүүлэх сургалтанд хамрагдаагүй байна. Өрхийн эрүүл мэндийн төвд хандаж байгаа ЧШХШ 2-той үйлчлүүлэгчдэд үзүүлж буй сувилахуйн тусламжийн чанар хүртээмж, эрт илрүүлэлт, хүндрэлээс сэргийлэх, урьдчилан сэргийлэх ажлыг сайжруулах зорилгоор Чихрийн шижингийн сувилагчийг өрхийн эрүүл мэндийн төв бүрт төгсөлтийн дараах мэргэшүүлэх сургалтаар бэлтгэх шаардлагатай гэж үзлээ. TO ASSESS THE KNOWLEDGE AND PRACTICE (KP) SOME PRIMARY HEALTH CARE NURSES IN THE MANAGEMENT OF TYPE 2 DIABETES MELLITUS Bolormaa.Ts1 , Myagmartseren.D2 1Sukhbaatar District Health center 2MNUMS, Department General Practitioner OBJECTIVES: 1. To assess the level of nurses awareness of diabetes nursing and how this knowledge influences thier attitude and practices in prevention and control of the disease in the family medicine. 2. The finding will determine relationship between post graduate training of diabetes nursing and nurse`s knowledge and skill. 3. To prepare the diabetes specialist nurses in to the family medicine. METHODS: This was a descriptive cross sectional study involving 100 nurses randomly selected from 3 districts 59 Primary health centers. The nurses were aged between 25 and 55 years. A medium sized four part questionnaire was designed by the researchers of Millennium Challenge of Mongolia. The first part of the questionnaire covered the nurse demographic information which included; sex, age, level of education and others. Part two covered knowledge about signs and symptoms of diabetes, complications. Part three of the questionnaire assessed the attitude of the respondents towards lifestyle characteristics such as diet, physical activity and health seeking behavior. Part four assessed what the respondents practiced consumption of healthy lifestyles, regular medical checkup and others. RESULTS: 1. 52% of their nurses know about normal blood glucose and 82% of nurses had poor knowledge on what the risk factors of diabetes is. 30% of nurses had good knowledge about to advice for patients that how to check blood sugar, regular of diet and 44% some of them check foot health with observation outside foot skin. 2. 21% of nurses trained about diabetes care for 3 days and teacher was a doctor of diabetes or specialists. Others didn`t enroll in postgraduate training DM nursing care. It`s not belong to the level of nurses education. 3. 15% of those had with good knowledge about kind of insulin. 4. Over 30% of those had with good knowledge but poor practices to determine blood sugar, regular exercise, inject insulin, care of foot, eating right food and empower patients to self manage their diabetes. CONCLUSION: 1. The findings of the study reveal a serious deficiency in knowledge of diabetes nursing care among nurses in Family Health centers. Knowledge about diabetes mellitus is a prerequisite for individuals and nurses to take action to control the disease. 2. Proper education and awareness programs have been shown that to change the nurse attitude in towards diabetes and long run change their practices nursing care. The wide knowledge of nurses which requires a concerted effort by those involved in diabetes management and education. A systematic education curriculum for diabetes nursing is essential for all level of health care. It`s possibility to write the nurse`s guide for primary diabetes nursing care with diabetes patients and their family members. The results suggest that many opportunities for diabetes risk reduction are still missed in spite of efforts to improve in FHCs diabetes nursing care and knowledge, attitude and skill of nurses. АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 109

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE B-26 Nursing Practice АРТЕРИЙН ДАРАЛТ ИХСЭХ ӨВЧНИЙ ҮЕ ДЭХ СУВИЛГААНЫ ОНОШ БА ФИЗИОЛОГИЙН ЗАРИМ ҮЗҮҮЛЭЛТ, ТЭДГЭЭРИЙН ӨӨРЧЛӨЛТ Б. Азжаргал1, Т. Зэвгээ1, Б. Батсэрээдэнэ2, С. Наранчимэг2 1Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС 2Этүгэн дээд сургууль 2Суурь ур чадварын тэнхим, АШУҮИС ҮНДЭСЛЭЛ: Сүүлийн хэдэн арван жилийн туршид хүн амын өвчлөлийн байдал өөрчлөгдөж амьдралын буруу хэв маяг, зохисгүй хооллолт, хөдөлгөөний хомсдол, архи тамхины хэрэглээтэй холбоотой халдварт бус өвчнөөр өвчлөгсдийн тоо нэмэгдэж, нас баралтын шалтгаанд халдварын бус өвчин зонхилж, түүний дотроос цусны эргэлт, зүрх судасны тогтолцооны өвчин болох зүрхний ишеми, артерийн даралт ихдэх өвчин, харвалт эхний байрыг эзэлж байгаа нь анхаарал татах боллоо. Манай улсад артерийн даралт ихсэх өвчний эмнэл зүй, тархалт, оношилгоо, эмчилгээний талаар судалгааны ажил хангалттай хийгдсэн болно. Харин артерийн даралт ихсэх өвчний үе дэх сувилгааны онош түүний онол арга зүйн асуудлыг тусгайлан судалсан ажил учир дутагдалтай байгаа нь энэхүү судалгааг хийх үндэслэл болж байна. АРГА ЗҮЙ: Хот, дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг, өрхийн зарим эмнэлэгт сувилагч нараас сувилгааны 5 шатлал, сувилгааны оношийн талаар судлахын тулд тэдэнд өөрөө хариулах асуумж боловсруулан өгч мэдээллийг цуглуулсан. Мэдээллийн тоон өгөгдлийг шинжлэхийн тулд SPSS 17 программыг хэрэглэсэн. ҮР ДҮН: 1. Асуумж судалгааны үр дүнд СҮА-ны үнэлэх шатлалд зөвхөн зовиур, шинж тэмдгийг тодорхойлж, сувилгааны төлөвлөх болон хэрэгжүүлэх шатлалын үйл ажиллагаа нь тодорхой түвшинд хийгдсэн боловч сувилгааны онош тавих, асаргаа, сувилгааны үр дүнг эргэн үнэлж, дүгнэлт өгөх нь шаардлага хангах хэмжээнд хараахан хүрээгүй байна. 2. Сувилгааны картын түүвэр судалгааны үр дүнгээс харахад АДИӨ-ий үед хавагналт 57.4%, амьсгаадалт 43.3%, өвдөлт 14.6%, зүрхний цохилт олшролт 5.9%, ханиалгалт 1.4%, хамрын цус алдалт 1.5%, орчиндоо харьцаа сул 1.5%, хөдөлгөөн хязгаарлагдалт 1.5% гэсэн онош тавьсан нь цусны эргэлтийн хөдлөл зүйн зарим өөрчлөлтүүд болохын дээр үндсэн үзүүлэлтүүд хамрагдаагүй байгаа нь харагдаж байна. 3. Өвчний түүхийн түүвэр судалгааны үр дүнгээс харахад АДИӨ-ий үед илэрч буй зовиур шинж тэмдгүүдээс асуумжийн аргаар амьсгаадалт 21.7%, толгой болон шилэн хүзүүний архаг өвдөлт 63%, нүд бүрэлзсэн 17.2%, чих шуугисан 17.2%, мэдрэл сэтгэл түгшлийн талаас ядрал сульдал 8.7%, айдас түгшүүртэй 11.3%, физиологийн хэрэгцээнээс нойрны бэрхшээлтэй 17.2% зэргийг, бодит үзлэгээр цусны эргэлтийн хөдлөл зүйн өөрчлөлтүүдээс систолын даралт ихсэлтийн дундаж хэмжээ эрэгтэйчүүдэд 172.21±0.07, эмэгтэйчүүдэд 168.04±2.14, диастолын даралт ихсэлтийн дундаж хэмжээ эрэгтэйчүүдэд 104.09±0.009, эмэгтэйчүүдэд 105±1.32 байгаа нь систол болон диастолын даралт аль аль нь ихэссэн, пульс олширсон 15.1%, зүрхний дэлсэлт буюу үйл ажиллагааны өөрчлөлт 17.2%, хавагнасан 6.5%, захын хөхрөлт 8.7%, нүдний угт судасны өөрчлөлттэй 6.5%, арьс салст цонхийсон 15.2%, зүрх зүүн тийш томорсон 19.6%, эрсдэлт хүчин зүйлүүдээс анхдагч хүчин зүйл болох архины хэрэглээ 43.4%, тамхины хэрэглээ 60.8%, зохисгүй хооллолт 56.5%, илүүдэл жинтэй 26%, таргалалттай 36.9%, лаборатори шинжилгээний үр дүнгээс физиологийн эрсдэлт хүчин зүйлүүд болох холестрин ихсэлт 96.5%, ИНЛП багасалт 57.1%, триглицерид ихсэлт 92%, цусан дахь сахар ихсэлт 21.9%, байгаа нь хүйсийн хувьд ялгаатай, сувилгааны оношийн онол, арга зүйн үндэслэл болж байгаа нь тогтоогдсон. ДҮГНЭЛТ: 1. Асуумж, ажиглалт, бодит үзлэгийн аргуудыг эрүүл мэндийн байдалд үнэлгээ өгөх арга зүйн үндэслэл болгосон нь харагдаж байна. Бакалаврын болон дипломын боловсролтой сувилагч нар бодит үзлэгийн хувьд үнэлгээ өгсөн байдал ялгаатай (P<0.05) байна. 2. Асуумж, бодит үзлэгийн тусламжтайгаар АДИӨ-ий үе дэх хавагнах, амьсгаадах, зүрх орчим өвдөх, захын хөхрөлт, зүрх зүүн тийшээ томрох зэрэг зүрх судасны үйл ажиллагааны өөрчлөлтүүд (гемодинамикийн үзүүлэлтийн өөрчлөлтүүд) зонхилсон байгааг илрүүлсэн нь сувилгааны оношийн онол, арга зүйн үндэслэл болж байна. 3. Асуумж, бодит үзлэг, шинжилгээний үр дүнгээр АДИӨ-ий үе дэх зовиур, шинж тэмдэг, анхдагч болон хоёрдогч эрсдэлт хүчин зүйлүүд тогтоогдсон. (Цусанд сахар, холестрин, триглицеридын агууламж 110 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE Nursing Practice FOR THE GLOBAL STANDARD ихсэлт, ИНЛП багасалт, систол болон диастолын даралтын дундаж хэмжээ ихсэлт). Эдгээр нь сувилгааны оношийн онол, арга зүйн үндэслэл болж байгаа нь харагдаж байна. 4. Энэхүү судалгааны үр дүнгээс сувилгааны үйл ажиллагаа, түүний оношийг хэрэгжүүлэхэд эмч, сувилагч нарын багаар ажиллах бүтээлч үйл ажиллагаа эрэлт хэрэгцээтэй болохыг харуулж байна. NURSING DIAGNOSIS AND SOME PHYSIOLOGICAL SIGNS AND THEIR CHANGES DURING THE ARTERIAL HYPERTENSION IN MONGOLIA Azjargal.B1, Zevgee.T1, Batsereedene.B2, Naranchimeg.S2 1School of Nursing, MNUMS 2Etugen institute 2MNUMS, Mongolia OBJECTIVES: The goal of study is to define the relation between nursing diagnosis and some physiological (hemodynamic) changes during arterial hypertension. METHODS ДWe prepared questionnaire about 5 steps of nursing activities for completing by nurses, who work in the district hospitals and family health centers and we collected information from this. We used SPSS17 program for analyzing results of survey. RESULTS: Nurses provide just the nursing assessment stage by defining complains, and symptoms and nursing planning, implementation stage, but not complete sufficiently the nursing activities by nursing diagnosis. During the study collected from the nursing chart and nurses notes we defined that nurses diagnosed in 57.4% of patients with arterial hypertension edema, in 43.3% dyspnoea, in 14.6% chest pain, in 5.9% palpitation, in 1.4% cough, in 1.5% blooding from nose, in 1.5% confusion, 1.5% restricted movement. It shows that nurses mostly diagnosed some hemodynamic changes during the hypertension. During the study collected from the hospitals chart patients’ and nurses notes we determined that nurses diagnosed by asking questions in 21.7% of patients with arterial hypertension dyspnoea, in 63% chronic headache and posterior neck pain, in 17.2% blurring vision , in 17.2% , in 8.7% fatigue, 11.3% anxiety, 17.2% sleep disorder. CONCLUSION :1. It is understandable that, nursing diagnosis based on subjective and objective methods of patients’ assessment. 2. Assessment made by asking questions, physical examination of patients with arterial hypertension mostly defined symptoms of functional dysfunction of cardiovascular system like dyspnoea, edema, chest pain, peripheral cyanosis, hypertrophy left ventricular, and these symptoms can be theoretical and methodological aspects of nursing diagnosis. 3. Symptoms, first and secondary risk factors of arterial hypertension defined by laboratory investigations, asking questions, physical examination (increased level of blood sugar, cholesterol, triglycerides, decreased level of LDLP, increased systolic and diastolic blood pressure). B-27 Nursing Practice ГАР УГААХ СТАНДАРТЫН ХЭРЭГЖИЛТИЙН БАЙДАЛД ХИЙСЭН СУДАЛГАА Цэцэгсүрэн.Х1, Цэцэгмаа.П2, Хандхүү.Т3 1, 2АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургууль 3Нийслэлийн II амаржих газар ЗОРИЛГО: Нийслэлийн II амаржих газарт ажиллаж буй эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийн дунд халдвар хамгааллын дэглэмийн гол цөм болсон гар угаах стандартын хэрэгжилтийн байдалд үнэлгээ өгөхөд оршино. АРГА АРГАЧЛАЛ: Мэдлэгийг 5 асуулт бүхий сорилоор; Чадварыг чанарын алба, сувилгааны албаны тойрон үзлэгийн хяналтын хуудсаар; Эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийн гар угаах дадал хэвшлийг төрөх АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 111

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE өрөө, ажилбарын өрөө, хүлээн авах, нярайн тасагт 20 минутын агшингийн судалгаагаар үнэлж дүгнэлээ. ҮР ДҮН: II амаржих газар ажиллаж буй 24 эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийн гар угаах стандартын талаарх ерөнхий мэдлэгийг үнэлэхэд дундаж үнэлгээ 51 буюу хангалтгүй байв. Гар угаалтын ур чадварын үнэлгээнд 59, 4% нь хангалттай сайн гэж үнэлэгджээ. Хангалтгүй гэж үнэлэгдсэн мэргэжилтнүүдийг 2-3 удаа дахин үнэлэхэд 5, 4%-ийн ур чадвар сайжраагүй хангалтгүй хэвээр байжээ. Гар угаах дадлыг 20 минутын агшингийн судалгаагаар үнэлэхэд ажилбарын өмнө 36, 1% нь стандарт шаардлагыг хангаж байсан боловч эмч нарын 61, 1%, эх баригчдын 12, 5%, сувилагчдын 18, 75% нь огт гараа угаалгүйгээр ажилбарт оролцож байв. Харин ажилбарын дараа 100% гараа угаасан ч 68% нь стандарт шаардлага бүрэн хангаагүй байна. Үйлчлүүлэгчдээс эмнэлгийн ажилчид халдвар хамгааллын аюулгүй байдлыг хэрхэн хангаж ажилладаг талаарх асуумжийг авахад 62, 52% нь хангалттай сайн гэж үнэлжээ. ДҮГНЭЛТ: 1. Тус амаржих газрын мэргэжилтнүүдийн гар угаах стандартын мэдлэг хангалтгүй, гар угаах чадвар дунд зэрэг, ажилбарын өмнө эмч нар гараа угааж хэвшээгүй, эх баригч сувилагч нар стандартыг бүрэн эзэмшээгүй байна. 2. Үйлчлүүлэгчдийн аюулгүй байдлыг хангахын тулд аливаа ажилбарын өмнө үйлчлүүлэгчийн дэргэд гараа угааж хэвших шаардлагатай байна. HAND WASHING HYGIENE STANDART IMPLEMENTATION SURVEY Tsetsegsuren.Kh1, Tsetsegmaa.P2, Khandkhuu.T3 1, 2School of Nursing, MNUMS 3City’s Maternity 2nd Hospital OBJECTIVES: In City’s Maternity Hospital 2 their all the doctors and health workers involved to be assessed their hand washing hygiene knowledge and practice. 1. Medical staffs to be trained to acknowledge vitality of implementing hand hygiene regime. 2. To assess frequent questionnaire from the patients about safety of infection prevention. METHOD: Knowledge test 5 question; Skill quality service, nursing random check list; The practice of hand hygiene standard implementation in maternity unit’s 20 min observation period that covered all steps of maternity ward activity has been assessed (delivery room, operation room, reception room, neonatal room). RESULT: In the City’s Maternity Hospital 2 involved 24 doctors had been assessed their knowledge of hand hygiene standard regime. Result shown 51% were inadequate. The practice of hand wash hygiene assessment result shown 59% were adequate. Previously failed medical staffs had been reassessed 2-3 times but the result shown 5, 4% were still inadequate. Hand washing practice 20 min observation periods assessment result shown 36% before patient contact. Doctors 61.1%, midwife 12, 5%, nurse 18, 76% have not washed their hands at all. After patient contact 100% washed their hands but 68% of them inadequate standard hygiene level. However according to patients questionnaire result shown 62, 52% of their medical staffs hand washing hygiene standard were adequate. CONCLUSION: 1. The overall adherence of health care workers to recommended hand washing practices is low. Medical staffs a lack of awareness and scientific knowledge regarding hand hygiene is considered significant. 2. All medical staffs are professionally and ethically accountable for the care and safety of their patients and should adopt effective and frequent hand hygiene standard regime. This is a fundamental aspect of healthcare delivery, necessary to reduce the risk and spread of infection. 112 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD B-28 Nursing Practice СУВИЛАГЧ, ТУСГАЙ МЭРГЭЖИЛТНИЙ ӨВЧЛӨЛИЙН БАЙДАЛД ХИЙСЭН СУДАЛГАА Nursing Practice Амаржаргал.X1, Даариймаа.Б2, Наранцэцэг.С3 1, 2, 3 Нэгдсэн эмнэлэг, Дархан-Уул аймаг, Монгол ЗОРИЛГО: Сувилагч, тусгай мэргэжилтний өвчлөлийн байдалд үнэлгээ өгөх, цаашид авах арга замыг тодорхойлоход ажлын зорилго оршино. АРГА АРГАЧЛАЛ: Нэгдсэн эмнэлгийн тасаг нэгжүүдийн сувилагч, тусгай мэргэжилтний урьдчилан сэргийлэх үзлэгт орсон дэлгэрэнгүй өвчлөлийн маягтанд карт хөтлөн, дистректив судалгааны аргаар явуулсан. Их олонлог 269 мэргэжилтнээс 134 хүнийг түүвэрлэн авсан. Мөн тусгайлан боловсруулсан 5 төрлийн асуумж бүхий карт бөглүүлэн боловсруулалт хийсэн. 40 сувилагч, тусгай мэргэжилтэнтэй ярилцлагыг 8-12 хүнтэй 15-20 минутаар 4 удаа хийж, тэмдэглэл хөтөлсөн. Судалгааны ажлын зөвшөөрлийг сувилагч, мэргэжилтнүүдээс авсан. Мэдээллийн тоон өгөгдлийг шинжлэхийн тулд SPSS 14 програмыг хэрэглэсэн. ДҮГНЭЛТ: Дархан-Уул аймгийн Нэгдсэн эмнэлгийн 16 тасаг нэгжийн 265 буюу 98.5% сувилагч, тусгай мэргэжилтэн урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамрагдсанаас 134 ажилтан өвчлөлтэй гарсан. Үүнээс 71 буюу 52.9% өдрийн эмчилгээнд, 7 буюу 5.2% сувилалд явсан байна. Сувилагч, тусгай мэргэжилтнүүд нь бөөр шээс ялгаруулах эрхтэн системийн өвчлөлөөр ихэнх хувийн эзэлж, хоол боловсруулах, зүрх судасны өвчлөлүүд удаах байрыг эзэлж байгаа нь харагдаж байна. Нийт ажиллагсадын 45 буюу 16.9% В. С вирусын халдвар авсан байна. Сувилагч, тусгай мэргэжилтнүүдийн 130 буюу 58% нь В вирусын эсрэг вакцинд хамрагдаж, дархлаажуулалт хийгдсэн ба 94/42% вакцинд хамрагдаагүй байна. Өвчлөлийн шалтгаан нь өөртөө тавьж байгаа aнхаарал халамжаас 46/34.3% нөлөөлсөн гэж хариулсан бол 58/43.3% ээлжийн ажил удаан хийснээс, 71/53% санхүүгийн байдал нөлөөлнө гэж хариулсан байна. SURVEY ON THE SICKNESS OF NURSES AND MEDICAL WORKERS Amarjargal.Kh1, Daariimaa.B2, Narantsetseg.S3 1, 2, 3 Central hospital, Darkhan-Uulaimag, Mongolia OBJECTIVES: To give evaluation to the sickness of the nurses and medical workers and determine the measures to be taken. METHODS: Recorded a card on the general sickness form of the preventive examinations, made to the nurses and medical workers in the divisions and units of the Central hospital, and a method of distractive studies was used. 134 people out of the 269 specialists were selected in ensemble.Also, the questionnaire with 5 types of questions was specially designed and developed. The interview with 40 nurses and medical workers was conducted 4 times with 8-12 people per discussion for 15-20 minutes and the records were made.The permissions for the survey were taken from the nurses and medical workers. The SPSS 14 program was used to analyze the quantity data of the information. CONCLUSION: Totally 265 or 98.5% of the nurses and medical workers from the 16 divisions and units of the Central hospital in Darkhan-Uul province were involved to the preventive medical examination, from which 134 workers were sick. From which 71or 52.9%were sent to the journal treatment and 7 or 5.2% were sent to the sanatorium. It was observed that the majority of the nurses and medical workers were suffering from the diseases of kidney and diuretic organs, which were followed by the digestive and cardiovascular system diseases. From the total employees 45 or 16.9% were infected by В.Сvirus infectious. 130 or 58% of the nurses and medical workers were involved to the В virus vaccination, made immunizations and 94/42% were not involved to the vaccination. As for the reason of the diseases and sicknesses: 46/34.3% lack of self-care, 58/43.3% working in a shift for a long time and 71/53% - because of the financial problems. АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 113

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE B-29 Nursing Practice ЗҮҮ ЭМЧИЛГЭЭГЭЭР ТАМХИНААС ГАРГАХ НЬ Янжмаа.Н1, Энхтуул.Ч2, Дорждэрэм.Ч3, Амбага.М4 1АЧ АУДС, 2, 3Сувилахуйн сургууль , АШУҮИС 4Шинэ анагаах ухаан дээд сургууль ЗОРИЛГО: Тамхинд донтох хорт зуршлыг уламжлалт зүү эмчилгээгээр эмчилсэн үр дүнг тооцох, Эмчилгээний ач холбогдлыг үнэлэх. ЗОРИЛТ: 1. Тамхинд донтох өвчний зүү эмчилгээний үр дүн нь тамхи үргэлжлүүлэн татсан хугацаа болон өдөрт татдаг тамхины тооноос хамаардаг эсэхийг судлах 2. Зүү эмчилгээ нь тамхинд донтох өвчнийг эмчлэх аргын нэг байж болох АРГА АРГАЧЛАЛ: 1994-1997онд Дархан хотын Эрүүл мэндийн нэгдлийн зүү эмчилгээний кабинетэд, 1998-2002онуудад Баянгол дүүргийн эрүүл мэндийн нэгдлийн уламжлалт эмчилгээний кабинетэд, 2003-2011 онуудад Хувийн хэвшлийн“Даа-лам”эмнэлэгт агшингийн аргаар нийтдээ 45 үйлчлүүлэгчдийг хамруулсан. Судалгаанд сайн дураараа тамхинаас татгалзаж, зүү эмчилгээ хийлгэхээр ирсэн 45 үйлчлүүлэгчид хамрагдсан. Судалгааны материалыг түүвэрлэх аргаар хийж, математик статистик боловсруулалт хийлээ. ҮР ДҮН: Судалгаанд 19-58 насны, эрэгтэй-39 хүн/86, 6%/, 25-35 насны эмэгтэй- 6/13, 4%/ үйлчлүүлэгч хамрагдсан бөгөөд тамхи татаж эхэлсэн нас нь 11-21 байсан бол тамхи үргэлжлүүлэн татсан хугацаа нь дунджаар 4-35 жил байсан. Судалгаанд хамрагдсан хүмүүсээ өдөрт хэдэн удаа тамхи татдагаар нь 4 бүлэгт хувааж судалсан. Бидний ажиглалтаар өдөрт цөөхөн тамхи татдаг 1-р бүлгийн хүмүүст зүү эмчилгээний эхний үр дүн нь 3-4 өдөр зүү тавиулсаны дараа гарч, үйлчлүүлэгчид урьд нь “муухай” гэдгийг огт мэдэрдэггүй байсан тамхины утаа, бохины үнэрийг өөрсдөө мэдэрч жигшиж эхэлсэн. Хоёр дугаар бүлгийн тамхичдад зүү эмчилгээний үр дүн 6-7 хоногийн дараа гарч зориудаар тамхи татах гэж сорж үзэхэд дотор нь муухай оргиж, бөөлжис цутгаж, толгой нь эргэж байсан. 3-р бүлгийн тамхичдад зүү эмчилгээний үр дүн зүү тавиулж эхэлсэнээс хойших 9-10 дах өдөрт илэрч, зориудаар тамхи татах гэж ганц нэг сорж үзэхэд дотор нь муухай оргиж, бөөлжис цутгаж, толгой нь эргэж байв. ДҮГНЭЛТ: 1.Тамхинд донтох өвчтэй хүмүүст сайн дурын үндсэн дээр хийгдсэн зүү эмчилгээний байдлыг ажиглахад хэрэв үйлчлүүлэгч нь цөөхөн жил эсвэл өдөрт цөөхөн тамхи татдаг бол маш богинохон хугацаанд зүү эмчилгээний үр дүн гарч, тамхины утаа, бохины үнэрийг мэдэрч өөрсдөө тамхийг жигшиж байсан. 2. Зүү эмчилгээ нь тамхинд донтох өвчнийг төгс эмчлэх нэг арга байж болох бөгөөд учир нь тамхичин хүмүүсийн биед гарч буй өөрчлөлт хийсвэр мэдрэмжүүд тамхийг өөрсдөө жигшиж, тамхиа хаях итгэл үнэмшлээ батжуулахад нь чухал нөлөөтэй нь бидний судалгааны явцад ажиглагдсан. 3. Бид тамхидалтыг зүү эмчилгээгээр эмчлэхэд зүү эмчилгээ нь бие махбодийн никотины хамаарлыг эвдэж, тамхи татах хүслээс нь салгаж байна гэсэн таамаглал дэвшүүлж байгаа тул зүү эмчилгээ нь тамхинд донтох өвчний эмчилгээний нэг арга байж болох талтай. 4.Тамхинаас гаргах бүх төрлийн эмчилгээ нь ихэнхдээ никотины хамаарлын шинжийг багасгахад чиглэгдсэн байдагтай нэгэн адилаар зүү эмчилгээний үед ч никотины хамаарлын шинж багасаж байх магадлалтай. ACUPUNCTURE TREATMENT TO GIVE UP SMOKING Yanjmaa.N1, Enkhtuul.Ch2, Dorjderem3, Ambaga.M4 1Ach Medical University, Ulaanbaatar, Mongolia 2, 3School of Nursing, MNUMS, Ulaanbaatar, Mongolia 4New Medical University, Ulaanbaatar, Mongolia OBJECTIVES: Estimating the treatment result of traditional acupuncture for smokers and evaluate importance of treatment: 1. Estimate if result of traditional acupuncture treatment relates smoker’s frequency of smoking a day and how long they smoke. 2. Traditional acupuncture can be one methods of treatment 114 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD for smokers to give up. Nursing Practice METHODS: 1994-1997, in traditional acupuncture treatment department at Darkhan health center, 1998- 2002, in traditional acupuncture treatment department, Bayangol district health center, 2003-2011, Private hospital “Daa Lama”. 45 volunteer participants who wanted to give up smoke were involved this study. Data materials were formulated by mathematical statistics. RESULTS: Study involved 39 male people aged /86, 6%/, 6 female people aged 25-35 /13, 4%/ and the age of started to smoke is 11-21 and the duration of years they smoke were 4-35 years. Participants were divided into 4 groups by frequency of smoking a day. Most a few frequency smokers show treatment result just for 3-4 days after acupuncture treatment and they feel “bad” smell of smoke and tar which they didn’t feel before. Second group people show result of treatment after 6-7 days and if they deliberately smoke, they feel nausea, vomit and dizziness. CONCLUSION: 1. After observation of traditional acupuncture treatment on smokers who want to give up shows that if smokers smoke a few years and also smoke a few cigarettes a day, they could show result of treatment more quickly and they feel ‘bad’ from smell of tar and smoke. 2. Acupuncture can be perfect treatment for giving up smoke because smokers feel bad very quickly the smell of smoke and tar and it influenced important to give up smoking. 3. We predicted that when we treat patients by acupuncture, it influences relation between nicotine and physiology like making people to leave smoking will. 4. As all treatment for giving up smoking is to influence on relation of nicotine, acupuncture is also possible to reduce nicotine relation. B-30 Nursing Practice ЭХ БАРИГЧ НАРЫН ТУСЛАМЖ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ӨНӨӨГИЙН БАЙДЛЫГ СУДАЛСАН НЬ Азжаргал.Б1, Зэвгээ.Т2 1, 2Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС ЗОРИЛГО: Эх баригч мэргэжилтний тусламж үйлчилгээний өнөөгийн байдлыг судлах АРГА АРГАЧЛАЛ: Агшингийн судалгаа (Асуумж, ажиглалт, тест, баримт, ганцаарчилсан болон бүлгийн ярилцлагын аргуудыг ашиглав). Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний 1, 2, 3-р шатлалын төлөөлөл байгууллага (өрх сумын эмнэлэг, аймгийн нэгдсэн эмнэлэг, БОЭТ, төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн эмнэлэг). Судалгаанд сонгогдсон байгууллагын тайлан, статистик мэдээ, бүртгэл, амбулаторийн карт, эх хүүхдийн өврийн дэвтэр зэргийг ашигласнаас гадна тусгайлан боловсруулсан асуумж хуудас, хянах хуудас ашиглалаа. ҮР ДҮН: Төрөлт удирдах удирдамж тохиромжгүй гэж II, III шатлалын эх баригч нарын аль аль нь (50.0%) хариулсан байна. II шатлалын эх баригч нарын 73.3% нь, III шатлалын эх баригч нарын 80.0% нь ажлын байрны тодорхойлолтыг тодорхой бус гэж үзсэн нь энэхүү судалгааны үр дүнгээс тодорхойлогдсон ба эхийн эндэгдлийн гол шалтгааныг тодорхойлох мэдлэгийг судалж үзэхэд II шатлалын эх баригч нарын 15.4% нь зөв хариулсан бол I шатлалын эх баригч нарын 64.3% нь зөв хариулсан байна. ДҮГНЭЛТ: Эх баригчдын тусламж үйлчилгээний өнөөгийн байдал ачаалал их байгаагаас, тоног төхөөрөмжийн дутмаг байдлаас, орон тооны хомсдлоос үүдэлтэй сул байгаа нь энэхүү судалгааны үр дүнгээс харагдаж байна. STUDY ON CURRENT SITUATION OF MIDWIFERY CARE AND SERVICE IN MONGOLIA Azjargal.B1, Zevgee.T2 1, 2School of Nursing, Mongolian National University of Medical Sciences, Mongolia OBJECTIVES: To investigate current situation of midwifery care and service. METHODS: Descriptive survey АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 115

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE (queries, observation, test, fact, individual and group discussion and analytic study were used) RESULTS: Midwifes of hospital II, III level responded that it is impossible to manage birth (50%). 73.3% of midwife work in hospital II level and 80.0% of midwife work in hospital III level indicate that job description is not clear. (P<0.001). 15.4% of midwife work in hospital II level and 64.3% of midwife work in hospital I level have responded cause of maternal mortality correct. (P<0.01) CONCLUSION: This study shows that midwife care and service is insufficient as they have over workload, lack of equipment and shortage of skilled labour. (P<0.001) B-31 Nursing Practice СУВИЛАХУЙН ТУСЛАМЖ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЧАНАРТ НӨЛӨӨЛЖ БУЙ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙГ СУДЛАХ НЬ Нармандах.С1, Болорчимэг.Ц2, Сарантуяа.О3, Отгонцэцэг.Д4, Баярмаа.Д5, Наранчимэг.С6 1, 2, 3, 4, 5, 6 Анагаах ухааны сургууль, АШУҮИС ЗОРИЛГО: Сувилахуйн тусламж үйлчилгээний чанарыг сувилагч нарын сэтгэл ханамжаар үнэлж, сувилагч мэргэжилтний хандлага, харилцаа, ёс зүй нь хэрхэн тусламж үйлчилгээний чанарт нөлөөлж буй хүчин зүйлсийг тодорхойлох. ЗОРИЛТ: Сувилагчийн сэтгэл ханамжийн өнөөгийн байдал, нөлөөлж буй хүчин зүйлийг илрүүлэх;Ажлын ачаалал нь сувилахуйн тусламж үйлчилгээний чанарт нөлөөлж буйг тодорхойлох; Сувилахуйн мэргэжилтний харилцаа, хандлага, ёс зүйн сургалтын талаарх хэрэгцээг судлах; АРГА АРГАЧЛАЛ: Судалгаанд хот, хөдөөгийн 1, 2, 3-р шатлалын эмнэлэгт ажиллаж байгаа сувилагч нарын сэтгэл ханамжийг тодорхойлох асуулгын хуудсыг боловсруулсан. Судалгаанд чанарын аргыг ашиглаж сувилагч, нараас ганцаарчилсан ба бүлгийн ярилцлагаар мэдээлэл цуглуулсан. Судалгааны мэдээллийг боловсруулан, анализ хийхдээ SPSS 17.0 программийг ашиглав. Сувилагчийн сэтгэл ханамжийг тодорхойлохдоо лакертийн аргаар үнэлж, бүлэг хүчин зүйлс бүрт харгалзах асуултуудыг нэгтгэн дундаж оноогоор нэгтгэн дүгнэсэн. Судалгаанд Улаанбаатар хот, 6 аймгийн 380 сувилагч хамрагдсаныг насны байдлаар авч үзвэл сувилагч нарын 20-29 насны 27.2 хувь, 30-39 насны сувилагч нар 36.4 хувь, 40-өөс дээш насныхан туршлагатай ажилчид 36 хувийг эзлэж байлаа. Судалгаанд хамрагдагсдын 96.4 хувийг эмэгтэйчүүд, 3.6 хувийг эрэгтэйчүүд эзлэж байна. ҮР ДҮН: Бид судалгаандаа сувилагч нарын өөрийн сонгосон мэргэжил, ажилдаа хэр зэрэг сэтгэл ханамжтай байгаа байдлыг судаллаа. Судалгааны дүнгээс харахад хотод ажилладаг сувилагч нарын 19.7% нь, хөдөө орон нутагт ажилладаг сувилагчдын 17.5% нь эрхэлж буй ажилдаа сэтгэл хангалуун бус байгаа нь ажиглагдлаа. Судалгаагаар сувилагч нар иргэдийн сэтгэлд хүрч үйлчлэхэд нөлөөлж байгаа хүчин зүйлийн гол цөм нь харилцаа хандлага, ёс зүйн чиглэлээр хийгдэх сургалт нь лакертын хэмжүүрээр |дундаж 3, 9| хангалтгүй байгааг харуулахын зэрэгцээ эрүүл мэндийн тогтолцооны асуудал |дундаж 3, 4\\ байгаа нь сэтгэл ханамжийн үзүүлэлтэд нөлөөлөх хүчин зүйл болж байна. Үйлчлүүлэгчийн сэтгэлд хүрч үйлчлэхэд эмнэлгийн тав тухтай орчин чухал байдаг бөгөөд эмнэлэгт ажиллаж буй сувилагч нараас ажиллаж байгаа орчноо хэрхэн үнэлсэн байдлыг судлав. Хотод ажилладаг сувилагч нарын 33.4% нь, хөдөө ажиллаж буй сувилагчдын 50.2% нь ажлын орчноо дунд ба түүнээс доогуур үнэлсэн байна. Судалгаанд оролцсон сувилагч нар хандлага харилцаа, ёс зүйн сургалтанд 89.2% нь хамрагдав. Сувилагчаас шалтгаалахгүйгээр олон асуудал тулгардагийг дараах байдлаар тайлбарлажээ. Сувилагчийн ажил үүргийн хуваарьт заагдаагүй, төлөвлөгөөнд байхгүй, гэнэтийн ажил аль ч шатны эмнэлэгт ажилладаг сувилагч нарт их гардаг нь хүндрэлтэй байдаг, Үүнээс болж үйлчлүүлэгчид сэтгэл ханамжтай үйлчилгээ үзүүлэхэд хүндрэлтэй байна. Сувилагч нар үйлчлүүлэгчтэй сэтгэлд нь хүртэл үйлчилж чаддаггүй байдлын шалтгааныг судлан үзэхэд тэдний 58.6 хувь нь ажлын ачаалал маш их, харилцааны чадварт суралцаагүй 116 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE Nursing Practice FOR THE GLOBAL STANDARD гэж 7.2 хувь нь, харилцаа тогтооход хэцүү үйлчлүүлэгчтэй харилцах арга барилаа мэддэггүй гэж 10 хувь нь, харин 21.1 хувь нь ажлын цаг хүрэлцдэггүй гэж хариулсан байна. Сувилагч нар үйлчлүүлэгчид сэтгэл ханамжтай үйлчилгээ үзүүлж чадахгүй байгаа гол асуудал нь ажлын ачаалал маш их (Iшатлал 87.8%, 2-р шатлал 86.8%, 3-р шатлал 89.4%), ажил үүргийн хуваарьт төлөвлөгдөөгүй ажил их хийдэг, нэг сувилагчид ноогдох үйлчлүүлэгчийн тоо их (37.64) байна. Судалгаанд хамрагдсан хотод ажилладаг сувилагчдын 19.7% нь, хөдөө орон нутагт ажилладаг сувилагчдын 17.5% нь эрхэлж буй ажилдаа сэтгэл ханамжгүй байдаг. ДҮГНЭЛТ: Сувилагч нарын ажлын үнэлэмж маш бага тэдний хөдөлмөр бодитой үнэлэгдэхгүй, авч буй хөлс нь амьдралынхаа наад захын хэрэгцээгээ хангах боломжгүй байгаагаас сувилагч нар ажилдаа хандах байдал буурсан нь сувилахуйн тусламж үйлчилгээний чанарт нөлөөлж байна. Сувилагчийн ажлын ачаалал дэндүү их, ажиллах орчин хангалтгүй байгааг харгалзан үзэж, ажлын ачааллыг олон улсын сувилагчийн ажлын ачаалалтай дүйцүүлэн, ажиллах норматив, стандартыг дахин шинэчлэн боловсруулах шаардлагатай байна. Харилцаа хандлага, ёс зүйн чиглэлээр сувилахуйн боловсрол олгох сургууль, төгсөлтийн дараах сургалтанд хангалттай ордог хэдий ч сургалтыг үе шаттайгаар зохион байгуулах, амьдрал дээр хэрэгжүүлэх тал дээр хяналт хангалтгүй байна. STUDY OF FACTORS THAT AFFECT QUALITY OF NURSING CARE Narmandakh.S1, Bolorchimeg.TS 2, Sarantuya.O3, Otgontsetseg.D4, Bayrmaa.D5, Naranchimeg.S 6 1, 2, 3, 4, 5, 6 MNUMS BACKROUND: Nursing care is the basic fundamental part of health care services. The purpose of this study was to identify social issues and current conditions of nurse’s communication, attitude and ethics affecting when providing nursing care. METHODS: Total 380 nurses from Ulaanbaatar city and 6 provinces participated in the study. Their age ranges were as follows, 27.2 percent were young nurses of 20-29 years old, 36.4 percent were 30-39 years old and the remainder 36 percent were over 40 years old experienced nurses. RESULTS: The reasons nurses can not provide patient satisfaction care were studied and 58.6 percent of all participants answered they are overloaded with work, 7.2 percent said they didn’t study communication skills, 10 percent said they don’t know how to deal with difficult patients; however, 21.1 percent answered not enough work hour. The main issue that nurses can’t provide patient satisfaction care is their workload is too much (primary care 87.8%, secondary care 86.8%, tertiary care 89.4%), unplanned work, which not included in work description, is done more and he number of patients per nurse is high (37.64). 19.7% of study participant nurses working in the city, and 17.5% of nurses working in rural area were found unsatisfied with their work. CONCLUSION: This is considered in relation to their work condition and environment. АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 117

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE B-32 Nursing Practice ЭМНЭЛГИЙН МЭРГЭЖИЛТНИЙ АЖЛЫН БАЙРНЫ ТОДОРХОЙЛОЛТ ХИЙГЭЭД АЖЛЫН АЧААЛЛЫН НӨЛӨӨЛӨЛ Ц.Болорчимэг1, С.Нармандах1, Л.Билэгсайхан2, С.Мөнхбаатар2. Ph.D, С.Наранчимэг2 Ph.D 1-2ГССҮТ, АШУҮИС. НЭМС, АУС ҮНДЭСЛЭЛ:Судалгааны ажлын хүрээнд ажлын ачааллыг хүний нөөцийн зарим үзүүлэлттэй, тухайлбал ажлын байрны тодорхойлолт болон ажил үүргийн тодорхой байдалтай холбон шинжиллээ. Сүүлийн жилүүдэд үндэсний хэмжээнд бүхий л байгууллагуудад хүний нөөцийн сургалт судалгаа хөгжин, улсын эмнэлгүүд хувийн үйлчилгээний салбарыг дагаад хүний нөөцийн төлөвлөлт хурдан хөгжиж байгаа тусгал ажиглагдаж байна. Ямартай ч ажлын байрны тодорхойлолтын жишиг загварын дагуу маш олон ажил үүргийг тодорхойлж, хүний нөөцийн шилжих хөдөлгөөн болон бусад мэдээллүүдийг гарган мэдээлдэг болжээ. Энэ бүгдийг үл өгүүлэн цаашид ажлын ачааллыг нэгтгэн тодорхойлж, ур чадварт суурилсан цалингийн нэгдсэн системд ороход анхаарах зүйл, тулгамдаж буй асуудлыг тоймлон үзэх нь судалгааны ажлын энэ бүлгийн багахан зайнд илүү үнэтэй болно. ҮР ДҮН:Судалгаанд хамрагдагсдын 80 гаран хувь нь ажлын байрны тодорхойлолтод тусгагдаагүй ажил үүргийг гүйцэтгэх нь их байдаг гэж хариулжээ. Үүнд хамгийн түгээмэл дурьдагдсан ажлуудыг дурдвал, аж ахуйн ажил хийх тухайлбал, нийтийн цэвэрлэгээ, эрүүл мэндийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх кампанит ажлын үеэр гардаг олон үүрэг даалгавар, дарга удирдлагын хувийн ажил хийх, гэнэтийн үүрэг даалгавар, орон нутагт бол түлшээ бэлтгэх, ногоо тарих болон малын аж ахуйн ажил, сонгуулийн үеийн ажил зэргийг хамгийн түгээмэл дурдаж байна. Мөн үндсэн ажлын хажуугаар гүйцэтгэх төсөлт ажлууд, өвчтнийг хариуцан шинжилгээ хийлгэх, сургалт хийх, үзүүлэн таниулах материал бэлтгэх, өвчтөнд халамжийн сан, хөдөлмөрийн чадвар алдалтын баримт бичиг бүрдүүлэх, эмчилгээний болон тээврийн зардлыг нь өвчтөнд өгүүлэхээр халамжийн байгууллагуудад хандах зэрэг нь үнэлгээ бага боловч шахуу даалгавартай, стресс ихтэй ажил үүрэг болдог ажээ. Ачааллыг нэмэгдүүлсэн хүчин зүйлүүд эмч үйлчлүүлэгчийн харилцаа, эмнэлгийн зохион байгуулалт менежмент, техник технологийн хоцрогдол гэх мэт олон хүчин зүйлээс шалтгаалдаг. Зарим орон нутаг, эмнэлгүүдэд ажил мэргэжлийн бүлгүүд харьцангуй ялгаатай, тэгш бус хуваарилагдаж байгаа нь ажлын ачааллыг нэмэгдүүлэх, үйлчилгээний хүртээмжийг тэгш бус байх шалтгаан болдог нь судалгаанаас харагдлаа. Жишээ нь ГССҮТ-ийн 42, 1 хувь нь захиргаа, аж ахуйн болон бусад ажилтнууд эзэлж байна. Нийслэлийн яаралтай түргэн тусламжийн газарт нийт ажилтны батлагдсан орон тоо 379 байхад түргэний жолооч нарыг оруулаад захиргаа аж ахуйн алба нь 55 хувийг эзэлж байна. Цалингийн системийн хувьд ч мэргэжлийн эмч нар илүү цагаар ажилласнаар нэмэгдэл цалин хөлс тухай бүр авч чаддаггүй, зөвхөн жижүүртэй хоносон тохиолдолд жижүүрийн мөнгө авдаг боловч жижүүрийн нэмэгдэл нь жижүүртэй хонох үед хичнээн мэс засал хийсэн, хичнээн эх төрүүлсэн гэх зэрэг хийсэн ажил үйлдлээс нь хамаардаггүй тул үүнийг ажлын ачаалалтай нь харьцуулбал бага байдаг. Ш.Оюунбилэг, Л.Ширнэн нарын хийсэн “Эмнэлгийн мэргэжилтний мэргэжлийн өсөлт, хөгжил, ажлын үнэлэмж” судалгаанаас ажлын үнэлгээ ба цалин хөлсний талаарх асуултанд судалгаанд хамрагсàдын 75.5 хувь нь одоогийн авч байгаа цалин нь гүйцэтгэж байгаа ажилтай нь тохирохгүй байгаа шалтгаанаа ажлын ачаалал болон сэтгэл зүйн дарамт ихтэй, ажлын үнэлгээ муу, ажлын байрны тодорхойлолтын дагуу ажиллуулдаггүй хэмээн тайлбарласан байна. Мөн судалгаанд хамрагдсан ажиллагсадын тал хувь нь одоогийн хийж буй ажилдаа сэтгэл дундуур байдгаа дурьдсан бөгөөд үүний гол шалтгаан нь ажлын нөхцөл хүнд, цалин бага, хөдөлмөрийг гүйцэд үнэлдэггүй, илүү цагаар ажиллуулдагтай холбоотой гэжээ . ДҮГНЭЛТ:Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн төлөвлөлт, боловсон хүчний бодлогыг шинэчлэлийн хүрээнд боловсруулан, ингэхдээ оролцогч талуудыг нийтийн хэлэлцүүлэгт бүрэн хамруулан гаргах шаардлагатай болжээ. Бүхэлдээ салбарын байгууллагын хүний нөөцийн хөгжил, төлөвлөлт нь нийгмийн бусад үйлчилгээний байгууллагын хүний нөөцийн хөгжлөөс хоцорч байна. Өнөөдөр ажлын байрын тодорхойлолтыг жишиг хэлбэрээр ЭМБ-ууд, ажилтан бүрээр гаргажээ. Гэхдээ ажлын байрны шинжилгээ буюу тухайн мэргэжилтний ажлын байрны зураглал, ажил үүргийн бодит нөхцлийг судлан шинжлэх ажил хийгдэхгүй буюу ЭМБ-ын хүний нөөцийн төлөвлөлтийн үндсэн ажил хийгдэхгүй байна. Чухам энэ нь ажлын байрны норм нормативыг тогтоох, ажлын ачааллыг цалин урамшуулал, цаашилбал ажлын гүйцэтгэл, тусламж үйлчилгээний чанар хүртээмжийг нэмэгдүүлэх нэг 118 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE Nursing Practice FOR THE GLOBAL STANDARD гол нөхцөл болно. Ажил үүргийг бүрхэг, ерөнхийлөн тодорхойлохоос гадна ажлын байрны тодорхойлолтод ороогүй ажил үүрэг гүйцэтгэх нь их байгаа ба энэ тохиолдолд тухайн ажил үүрэгт харгалзах хөдөлмөрийн үнэлгээ цалин, урамшууллыг дотоод журмаар шийдвэрлэх эрх зүйн нөхцөл байгаа боловч байгууллагын менежментийн хүрээнд шийдвэрлэж чадахгүй байна. SPECIFICATION OF LABOR PLACE FOR MEDICAL STAFF AND INFLUENCE ON WORKLOAD Ts.Bolorchimeg1, S.Narmandakh1, L. Bilegsaikhan2 , S.Munkhbaatar2 PhD, S.Naranchimeg2 PhD 1National Center for Traumatology and orthopedics 1-2Mongolian National University of Medical Science 1School of Social Health Science , School of Medicine BACKGROUND: Within the framework of this survey, workload has been surveyed in relation with some characteristics of human resources, especially specification of working place and definite work functions. By not mentioning all these, summarizing and determining workload and important In small space of this chapter for the survey.It is clear for everyone that human resource planning and policy are poor in this field. This is the main reason related to inequality of workload for medical staff who works in current medical staff who works in current medical service and completion of management function. Therefore unequal apportionment of tasks and functions among medical staff is the root of dishonesty. Furthermore it originates principal condition for stuff to become distant from their work. METHODS: In the survey statistics of 41 hospitals and medical organizations in 10 provinces and the capital city show that most of 193 professions, which are proved upon the order no. 92 by the minster of health, don’t exist some place. Unequal apportionment didn’t suit social needs. RESULTS: 80% of total staff, who participated in the survey replied that they carry out tasks ad functions which are not stated in the specifications of work place. For instance, housekeeping or fatique duty, public cleaning, many tasks during campaign to implement health program, to do private job of chairman or administration, sudden mission, prepare wood for fuel in countryside, to plant vegetables, conduct animal husbandry some works during any election.Highest percentage of labor farce movement brings many negative results to work execution and especially quality access of medical service, increases supplementary tasks of main employees, reduces employees’ satisfaction of labor place and shuts down morality pf employees. This is revealed through employees’ malign on tasks and salary.Factors on overloaded tasks depend on many factors such as relation between physician and clients, hospital management, underdevelopment of technique and technology, CONCLUSIONS: By processing human resource planning and policy in the field of health sciences in the framework of reorganization and it should completely attend participants in public discuss. Today specifications and staff. But analysis of work place, description of work place for any staff. surveying real condition of tasks and planning of human resource in medical organizations are not completed nowadays. This is the principal condition to determine standards of work tasks, to increase bonus salary through workload, furthermore, increase quality access of work execution and service.Unequal work load of staff in medical service would be the principal reason to misbalance tasks of management adjustment. Therefore unequal task apportionment of medical staff in medical aid and service becomes roots of dishonesty and make them distant from their works. АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 119

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE B-33 Nursing Practice ӨРХ СУМЫН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТӨВИЙН ТУСЛАМЖ, ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ТАЛААРХ ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧИЙН СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙН БАЙДАЛ Билэгсайхан.Л1, Болорчимэг.Ц2, Нармандах.С, 3 Отгонбаяр.Р, 4 Наранчимэг.С5 1 НЭМС, АШУҮИС 2, 3, 4, 5Анагаах ухааны сургууль, АШУҮИС Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний сэтгэл ханамжийн талаар нэгдсэн стандарт бүхий судалгааг зохион байгуулж, тусламж үйлчилгээний чанарт нөлөөлж буй хүчин зүйлсийг тодорхойлох шаардлага тулгарч байна. Өрх, сумын эрүүл мэндийн төвөөр үйлчлүүлэгчдийн 66, 1% нь тухайн эрүүл мэндийн байгууллагын эмнэлгийн тусламж үйлчилгээнд дундаас доогуур үнэлгээ өгч, 24, 2% нь дундаас дээш гэж үнэлсэн. Харин муу гэж 10% орчим нь үнэлсэн бол сайн гэсэн үнэлгээ бараг гарсангүй. Үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамжийг Ликертийн хэмжүүрээр үнэлэхэд дунджаар 2.7±0.51 бөгөөд хотод 2.9, хөдөөд 2.3 байна. Тогтолцооны хүчин зүйлс, эмнэлгийн үйлчилгээний зохион байгуулалт, ариун цэврийн нөхцөл, орчны тохижолт, үйлчилгээний ерөнхий хүртээмж, үйлчилгээгний цогц байдал зэрэг нь үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамжинд сөргөөр нөлөөлж байна. PRIMARY HEALTH SERVICE DELIVERY: CLIENTS SATISFACTION Bilegsaihan.L1, Narmandah.S2, Otgonbayar.R3, Naranchimeg.S4 1 Master degree student, School of Public Health, MNUMS 2, 3.4School of Medicine, MNUMS There are needs to organize the survey with integrated standard to study satisfaction level of clients of hospital and determine main factors which is influenced to quality of care. 66.1% of total clients who served by soum and family health centers have answered the quality of service is below the average and 24.2% has answered it is above the average. Evaluating students satisfaction level 1-5 point Likert scale, mean satisfaction level was 2.7±0.51 and in the city 2.9 and in rural area 2.3. Main factors which is influencing to the clients satisfaction are system, organizational structure of hospital, sanitary, landscaping, equal access and integrated service. 120 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD B-34 Nursing Practice АРТЕРИЙН ГИПЕРТЕНЗИЙН ҮЕ ДЭХЬ СУВИЛГААНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ 5 ШАТЛАЛЫН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ Б. Азжаргал1, Т. Зэвгээ2, Б. Батсэрээдэнэ2, С. Наранчимэг2, 1Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС 2Этүгэн дээд сургууль 2Суурь ур чадварын тэнхим, АШУҮИС, Монгол ҮНДЭСЛЭЛ: Сувилахуйн ухаан нь анагаах ухааны зэрэгцээ биеэ даасан шинжлэх ухаан мөн бөгөөд сувилахуйн тусламж үйлчилгээ нь өөрийн өвөрмөц зарчим, тодорхой дүрэм журам, технологийн дагуу биеэ даасан чиглэлээр явагдаж байна. Нийгмийн хөгжил дэвшлээс шалтгаалан сувилгаа нь өөрчлөгдөн хөгжиж байна. Сувилах үйл ажиллагаа нь зөвхөн өвчин эмгэгтэй хүмүүст тусламж үзүүлдэг байсан Nursing Practice бол өнөө үед нийгэм тал руугаа шилжиж эрүүл хүмүүст эрүүл мэндээ сахин хамгаалах тал руугаа шилжин дэвжиж байна. Сүүлийн хэдэн арван жилийн туршид хүн амын өвчлөлийн байдал өөрчлөгдөж амьдралын буруу хэв маяг, зохисгүй хооллолт, хөдөлгөөний хомсдол, архи тамхины хэрэглээтэй холбоотой халдварт бус өвчнөөр өвчлөгсдийн тоо нэмэгдэж, нас баралтын шалтгаанд халдварын бус өвчин зонхилж, тэдгээрийг үүсгэгч анхдагч (зохисгүй хооллолт, хөдөлгөөний хомсдол, архи, тамхи) болон завсрын (илүүдэл жин, цусны даралт ихсэлт, цусан дахь өөх тос, сахар ихсэлт) эрсдэлт хүчин зүйлс нь сувилахуйн шинжлэх ухаанд онцгой анхаарал татах болсон [1]. АРГА ЗҮЙ: Судалгаанд 21-59 насны 93 сувилагчийг хамруулсны 3 (3.2%) нь эрэгтэй, 90 (96.8%) нь эмэгтэй, 43 нь сувилахуйн бакалаврын боловсролтой, 50 нь сувилахуйн дипломын боловсролтой сувилагч нар байв. Сувилгааны үйл ажиллагааг асуумж судалгаагаар, нэг агшингийн аналитик судалгааны аргаар хийж гүйцэтгэсэн. Судалгааны боловсруулалтыг SPSS 17, EXSEL программаар хийж гүйцэтгэн, үр дүнг t test, р утгаар илэрхийлэв. Статистик боловсруулалтыг үнэлэхдээ хи квадрат шалгуураар p<0.05 байгаа тохиолдол статистикийн үнэн магадтай гэж үзэв. ҮР ДҮН: Улсын клиникийн эмнэлэгт ажиллаж буй сувилагч 46 (48.8%), дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт ажиллаж буй нь 23 (24.4%), өрхийн эмнэлэгт ажиллаж буй нь 24 (26.8%) байв. Дипломын боловсролтой сувилагч нар 53.7%, бакалаврын сувилагч нар 46.2% байна. Улс болон дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт ажиллаж буй сувилагч нарын 87% нь , өрхийн эмнэлэгт 13% нь тус тус бакалаврын боловсролтой сувилагч нар ажил үүрэг гүйцэтгэж байна. Сувилахуйн боловсролын түвшингээр хот, дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт ажиллаж буй бакалаврын боловсролтой сувилагч нар зонхилж байна. (X2f=5.45>X2st=3.84 K=1 P < 0.05) СҮА-ны үнэлэх шатлалаар сувилагч нарын боловсролын түвшингийн хувьд эрүүл мэндийн үнэлгээ хийж буй байдалд үнэлгээ өгөхөд бакалаврын боловсролтой сувилагч нарын 42 (45.2%) нь даралт хэмжсэн, 36 (38.7%) нь халуун, амьсгал, пульс хэмжсэн, 29 (31.2%) нь жин өндөр хэмжсэн, 13 (13.9%) нь тэмтрэх үзлэг хийсэн, 27 (29%) нь тогших үзлэг хийсэн, 11 (11.8%) нь чагнах үзлэг хийсэн байна. Гемодинамикийн үзүүлэлтийг тодорхойлсон арга хэлбэр нь бакалавр болон дипломын боловсролтой сувилагч нарт ижил түвшинд (P=0.05) байна. Харин бодит үзлэгийн хувьд бакалаврын сувилагч дипломын сувилагчаас ялгаатай (P>0.05) байна. Сувилгааны оношуудыг авч үзэхэд сувилагч нар гемодинамикийн үзүүлэлтийн өөрчлөлтөд 4, зовиур шинж тэмдэгт 5, эрсдэлт хүчин зүйлд 4, сэтгэц-нийгмийн хэрэгцээнд 3 онош тус тус тавьсан байна. Эдгээр нь эрхтэн тогтолцооны үйл ажиллагааны өөрчлөлтөөс гадна хувь хүний хэрэгцээ болон эрсдэлт хүчин зүйл, шалтгаан нь онош болсныг илэрхийлсэн байна.Сувилагч нар эмийн эмчилгээг АГ-н аль ч үед 100% хийж гүйцэтгэж байхад эмчлүүлэгчдэд үе шатаас хамаараад асаргаа сувилгааг харилцан адилгүй хийж байгаа нь харагдаж байна. 1 өдөрт олон нэр төрлийн тарилгыг олон удаагийн давтамжтайгаар тарьж байгаагаас зайлшгүй хийгдэх ёстой асаргаа, сувилгааны тусламж үзүүлэх цаг төдийлөн хангалттай биш байгааг бусад судлаач нарын хийсэн судалгаатай харьцуулан судлахад статистикийн ач холбогдол ижил (Р<0.001) байна. Дүгнэх шатлалд эргэн үнэлэх үйл ажиллагааг хийсэн байдлыг судлахад сувилагч нарын 31 (33.3%) нь асуумж авсан, 33 (35.5%) нь ажиглалт хийсэн, 22 (23.6%) нь бодит үзлэг хийсэн байна. Ерөнхий дүгнэлтээр зөвхөн 7 (7.5%) нь биеийн байдал сайжирсан гэж дүгнэсэн байна. (X2f=17.7 >X2st=3.84 K=1 P < 0.05), (X2f=17.09 >X2st=3.84 K=1 P < 0.05) АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 121

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE ДҮГНЭЛТ: Сувилгааны үнэлгээг сувилагч нар хангалттай (54.75%) хийж байгаа нь судалгаанаас харагдаж байна. Зовиур, шинж тэмдэг, эрсдэлт хүчин зүйл, сэтгэц-нийгмийн хэрэгцээг тодорхойлж артерийн гипертензийн үе дэхь сувилгааны оношийг сувилагч нар тавихдаа зүрх судасны өөрчлөлтийн оношийг зонхилон тавьсан атлаа эрсдэлт хүчин зүйл, сэтгэц-нийгмийн хэрэгцээг илэрхийлсэн сувилахуйн оношийг цөөн тохиолдолд (24.1%) тавьж байна. Сувилгааны төлөвлөгөө гаргах, хэрэгжүүлэх шатлалд (Сувилгааны үйл ажиллагааны III-IY шат) эмийн эмчилгээг эмчийн заалтын дагуу 100% хийж гүйцэтгэж байна. Эмчлүүлэгчийн биеийн байдалд хийгдсэн сувилгааны үр дүнг дүгнэхдээ 7.5% -д сайжирсан гэсэн үнэлгээг өгсөн байна.Сувилгааны үйл ажиллагааны 5 шатлал нь хоорондоо онол, арга зүйн үндэслэл бүхий харилцан хамааралтай амьдралд хэрэгжих боломжтой бөгөөд цаашид боловсронгуй болгох шаардлагатай байна гэдгийг энэхүү судалгаа харуулсан байна. NURSING DIAGNOSIS AND SOME PHYSIOLOGICAL SIGNS AND THEIR CHANGES DURING THE ARTERIAL HYPERTENSION Azjargal.B1, Zevgee.T2, Batsereedene.B2, Naranchimeg.S2 1School of Nursing, MNUMS 2Etugen Institute 2MNUMS, Mongolia BACKGROUND:In socialist Mongolia nurses learned to do nursing procedures, like injections, distribution oral medicines, skin care, wound care, bed care, ets. Prevalence of non communicable diseases in Mongolia dictate the implementation of new nursing system with 5 stage of nursing activities. OBJECTIVE:To learn the current situation of nursing activities during the hypertension, aids and services among the nurses who are working at the hospitals and family clinics of provinces and districts in capital city. RESULTS:Nurses with Bachelor degree who are working in province, district hospitals have more knowledge about 5 stages of nursing activities, compared with nurses with nursing diploma (P<0.05). Hospital nurses have more knowledge about 5 stages of nursing activities, compared with nurses who worked in family clinics and outpatient settings. Most nurses provide assessment of hemodynamic changes, like blood pressure, pulse, respiratory rate, edema of patients with hypertension, but very rare they assessed the risk factors, psychosocial, family factors of hypertension. Most nurses not enough made nursing diagnosis, nursing planning, education, evaluation, because of poor assessment stage of nursing. Patients with hypertension just received medicine from nurses and not educated about risk factors, no stimulation to fight with smoking, unhealthy diet. CONCLUSION: 1. It is understandable that, nursing diagnosis based on subjective and objective methods of patients’ assessment. Assessment made by nurses with bachelor degree is different from assessment made by ordinary nurses (P<0.05). 2. Assessment made by asking questions, physical examination of patients with arterial hypertension mostly defined symptoms of functional dysfunction of cardiovascular system like dyspnoea, edema, chest pain, peripheral cyanosis, hypertrophy left ventricular, and these symptoms can be theoretical and methodological aspects of nursing diagnosis. 3. Symptoms, first and secondary risk factors of arterial hypertension defined by laboratory investigations, asking questions, physical examination (increased level of blood sugar, cholesterol, triglycerides, decreased level of LDLP, increased systolic and diastolic blood pressure). These findings can be theoretical and methodological aspects for nursing diagnosis. 122 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD C-01 Simulation in Health Professional Education УРАГ ҮЕИЙН АРЬСНЫ ДАЙВРЫН БҮТЦИЙН ОНЦЛОГИЙГ СУДАЛСАН ДҮН Алтантуул.Д1, Энэбиш.Б2, Нарантуяа.И3 1, 3Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС 2 Эмзүй, Био-Анагаахын сургууль, АШУҮИС ЗОРИЛГО: Арьсны дайвар эрхтний ураг үеийн үүсэл, ялгаран хөгжлийг тодорхойлж, ургийн биеийн тодорхой хэсгүүдэд харьцуулалт хийх АРГА АРГАЧЛАЛ: Бид судалгаандаа үс хумс, арьсны булчирхайнуудын үүсэл хөгжлийг нийт эр эм 3 урагт гистологийн үндсэн аргуудаар шинжилж үзлээ. ҮР ДҮН: Бид ураг 15 долоо хоногтой үед цээжний арьсны зүслэг хийж үзэхэд жинхэнэ арьсан давхрага дотор холбогч эдүүдийн ширхэгүүд, өөхөн эд, ялгаран хөгжиж, хэлбэржиж гүйцээгүй тосны булчирхайнууд, үсний үүсгэврүүд ширхэгүүдийн завсраар олноор харагдаж байна.16-17 долоо хоногтой ургийн цээжний арьсны зүслэг дээр жинхэнэ арьсан давхрага дотор холбогч эд, өөхөн эд үүсч буй үсний булцуу, ялгаран хөгжиж байгаа тосны булчирхайнууд олон харагдаж байв. Ураг 15-18 долоо хоногтой үеийн арьс бүрдэж, арьсны булчирхайнууд бүрэлдэж, үсний эх үүсгэвэр тавигдаж арьс дунджаар 450- 500 мкм зузаантай байна. ДҮГНЭЛТ: Ургийн хөгжлийн үе дэх арьсан тос, хөлсний булчирхайнууд, үсний булцуунууд 16-17 долоо хоногт бүрэлдэж эхэлж байна. RESULTS OF RESEARCH FETAL SKIN AND APPENDAGE Simulation in Health Professional Education Altantuul.D1, Enebish.B2 1School of Nursing of National University of Medical Sciences 2School of Bio Medicine of National University of Medical Sciences OBJECTIVES: Determine origin and development of fetal skin appendage and make comparison on some parts of fetal body. METHODS: we researched origin, development and growth of hair, nail and skin glands on three fetuses using histological main methods. RESULTS: We made cutting in thoracic skin when fetus is in 15 weeks of age, fibrous conjunctions and fatal tissue was developed under dermal layer, premature sebaceous gland and hair follicle are determined among fibrous conjunctions. When the fetus is in 16 to 17 weeks of age, in cutting in thoracic skin, hair follicle with conjunctive tissue and fatal tissue and premature sebaceous glands are determined in dermal layer. In 15 to 18 weeks of age, skin and skin glands were formed, origin and development of hair began and its thickness is 450 to 500 mkm. CONCLUSION: Development of sebaceous and sweat glands in fetal body began in 16 to 17 weeks of age. АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 123

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE C-02 Simulation in Health Professional Education УРУУЛ ТАГНАЙН ТӨРӨЛХИЙН СЭТЭРХИЙГ ЭМЧЛЭХ ОРОН НУТАГ ДАХЬ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА: 15 ЖИЛИЙН ТУРШЛАГА Цэндсүрэн.Д1, Мөнхцэцэг.Ж2, Аянга.Г3, Эрдэнэцогт.Ж4, Цэрэндулам.Д5, Баясгалан.Р 1, 2, 3, 4, 5, 6ЭХЭМҮТ, Эрүү нүүрний мэс заслын тасаг УТТС эмгэг нь үе шаталсан хэд хэдэн удаагийн мэс заслын болон тодорхой насанд нь хийгдэх шүд эрүү нүүрний гажиг засал, хэл яриа заслын гэсэн голлох эмчилгээнүүд шаардлагатай бөгөөд эрүү нүүрний буюу гоо сайхны мэс засалч, эрүү нүүрний гажиг засалч, хэл яриа засалч гэсэн түлхүүр гурван мэргэжилтнээс гадна чих хамар хоолой, хүүхэд нярай, сэтгэл засалч, удамзүйч, багийн кординатор гэсэн олон нарийн мэргэжлийн эмч мэргэжилтнүүд оролцсон багийн цогц эмчилгээгээр төгс эмчлэгддэг төрөлхийн гаж хөгжил юм. Н.Гэндэнжамцын нэрэмжит ЭХЭМҮТ-ийн Эрүү нүүрний мэс заслын тасаг дээр энэхүү багийн эмчилгээ бүрэлдсэн бөгөөд улсын хэмжээний үйлчилгээ үзүүлж байна. Манай улсад УТТС эмгэг 1072 амьд төрөлтөд нэг тохиолдож байна. Монгол улс дахь УТТС эмгэгийн эмчилгээнд тохиолдох гол хүндрэл нь манай орны газарзүйн байрлал, хүн амын амьдралын нөхцөлтэй холбогдон гардаг бөгөөд ийм эмгэгтэй олон тооны өвчтөн шаардлагатай мэс заслын болон бусад эмчилгээ, үйлчилгээг шаардлагатай цаг хугацаандаа aвч чадахгүй байна. Энэ асуудлыг шийдэх үүднээс ЭХЭМҮТ- эмч мэргэжилтнүүд 1999 оноос орон нутагт үнэ төлбөргүй эмчилгээ зохион байгуулж эхэлсэн юм. 2008 оныг хүртэл бид зөвхөн мэс заслын эмчилгээ хийж байсан бол түүнээс хойш гажиг засал, хэл яриа заслын эмчилгээг оролцуулан цогц эмчилгээ хийж байна. 1999 оноос өнөөг хүртэл Монгол улсын бүх аймагт давхардсан тоогоор нийт 54 удаагийн аялал зохион байгуулж 1000 гаруй өвчтөнд мэс заслын, 250 өвчтөнд гажиг заслын, мөн 250-аад өвчтөнд хэл яриа заслын эмчилгээг үнэ төлбөргүй хийжээ. 2008 оноос хойш орон нутгийн үйл ажиллагааныхаа үеэр УТТС эмгэгийн талаар тухайн нутгийн эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдэд сургалт семинар зохион байгуулж ирсэн бөгөөд үүнд нийт 1300 орчим хүн хамрагджээ. CLEFT MISSIONS IN MONGOLIAN RURAL AREAS: 15 YEARS EXPERIENCE Tsendseuren.D1, Munkhtsetseg.J2, Ayanga G3, Erdenetsogt J4, Tserendulam D5, Bayasgalan R6 1, 2, 3, 4, 5, 6Department of Maxillo facial surgery, National Centre for Maternal and Child Health of Mongolia Mongolia is located in Central Asia and borders with China and the Russian Federation. It has a territory of 1.5 million square kilometers and a population of 2.9 million. The N. Gendenjamts’s Memorial Mongolian National Center for Maternal and Child Health (MNCMCH) located in the country`s capital, Ulaanbaatar (UB), is the only paediatric hospital providing a comprehensive paediatric tertiary service for Mongolia. Nationwide team care management of congenital cleft lip and /or palate (CL/P) is carried out only by staff of MNCMCH, including adults who present to the adult tertiary hospitals. Surgeons also visit rural areas (provinces) to do weekly CL/P surgery. The nationwide prevalence of congenital CL/P is one for 1072 live births. The main problem of the care of patients with clefts is connected to its geographical location, and health care system. In Mongolia, it is not unusual for patients to present in their late teenage years or early adulthood for CL/P management. The reasons for late presentation are lack of access to medical services for ongoing referral, inadequate surgical services to the remote areas and the high costs associated with travel. These problems are significant for remote dwelling Mongolian nomadic families, who must self fund the trip to their province capital and then to Ulaanbaatar for the necessary treatment. Since 1999, the cleft team from MNCMCH has been organizing cleft missions 3-4 times a year to Mongolian rural areas for free cleft treatment. Until 2008, we had provided only surgical treatment; however, since 2008 we have included an orthodontist and a speech therapist in our team. Totally, we have organized 54 cleft missions, and performed over 1000 cleft surgery, and 250 orthodontic treatment, speech treatment for almost 250 patients. During our mission, we also organize the seminar for local medical staff and the patients’ parents on cleft and related craniofacial abnormalities. 1300 person have attended in our seminar. 124 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD C-03 Simulation in Health Professional Education СОРЬЦ АВАХ АРГА, ТЕХНИК ШИНЖИЛГЭЭНД НӨЛӨӨЛӨХ НЬ Simulation in Health Professional Education Гарамханд. Б1, Түвшинжаргал. М2, Баярмаа. Э3, Баяржавхлан. Ч4 1, 2, 3, 4Гурван Гал Төв Эмнэлэг-Клиник Лаборатори 3, 4 АШУҮИС ЗОРИЛГО: Улсын болон хувийн эмнэлгийн лаборант болон сувилагч нарын сорьц авах техникийг үнэлэх. ЗОРИЛТ: 1. Судалгаанд хамрагдсан сувилагч, лаборантын сорьц авах аргачлалыг үнэлэх. 2. Шинжилгээ авах үйл явц бодит байдал дээр хэрхэн хэрэгждэгийг үнэлэх. АРГА АРГАЧЛАЛ: Бид 2014 оны 2 сарын 01-ний өдрөөс 04 сарын 10 хүртэл хугацаанд Улаанбаатар хотод байнгын үйл ажиллагаа явуулдаг ШНТЭ 3-р эмнэлэг, БГД-ийн ЭМНэгдэл болон хувийн хэвшлийн Гурвангал, Прецилаб, Онош мед гэсэн 5 эмнэлгийн лабораторид нийт 150 үйлчлүүлэгчээс сувилагч, лаборант сорьц авч байгаа арга аргачлалыг үнэллээ. Судалгааны үр дүнг SPSS16.0 программ ашиглан статитистик боловсруулалт хийсэн. ҮР ДҮН: Энэхүү судалгаанд оролцсон лаборант, сувилагч нар нийтүйлчлүүлэгчийн 80%-д паспортын хэсгийн асуумжийг аваагүй ба 100% шинжилгээний бэлтгэлийг асуугаагүй байна. Шинжилгээнд хэрэглэгдэх материалыг 95% хангалттай бэлтгэсэн байсан.Нийт үйлчлүүлэгчдийн 90%-ээс дээш хувьд нь доорх үйлдлийг хангалтгүй гүйцэтгэсэн болно. Үүнд: авсан болон үлдсэн шинжилгээ, шинжилгээнд хэрэглэгдэх материалаа үйлчлүүлэгчид тайлбарлах, гараа ариутгах, хатгалт хийх газраа зөв ариутгах, ариутгасан талбайд дахиж хүрэхгүй байх, чангалуур зөв тавих, цэвэр шарик тавих, наалт наасан ач холбогдол болон авсан шинжилгээгээ дахин тайлбарлах зэрэг орно. ДҮГНЭЛТ: Судалгаанд хамрагдсан сувилагчын сорьц авах процедурын хэсэгт ямар нэгэн байдлаар алдаа гарч байгаа нь тодорхой харагдаж байна. Үүнд сувилагч үйлчлүүлэгчийг танин тодруулах, үйлчлүүлэгчийн шинжилгээний бэлтгэлийг бүрэн хангасан байдлыг тодруулж лавлах, шинжилгээ авах техникийг буруу гүйцэтгэж байгаа зэрэг алдаанууд нийтлэгээр гарч байгаа нь ажиглагдаж байлаа. Архи, спиртийн төрлийн ундааны хэрэглээ нь биохими болон цусны ерөнхий шинжилгээний хариунд шууднөлөөлдөг. Харин идэвхтэй дасгал хөдөлгөөн хийсэн эсвэл өлөн эсэхийг нь тодруулаагүй үйлчлүүлэгчээс сорьцыг авснаар элэг, зүрх судасны үйл ажиллагаанд үзүүлэлтүүд /ферментүүд, глюкоз, өөх тосны фракц болох холестерол, триглицерид, ӨНЛ, БНЛ, гастрин, глобулин/ тодорхой хэмжээний хэлбэлзэлтэйгарахад нөлөөлдөг. Харин гараа ариутгаагүй, хатгалт хийх газраа зөв ариутгаагүй зэргээс сорьц бохирдож болохын дээр үйлчлүүлэгч, сувилагч өөрөө ч халдвар авч болох билээ. Мөн чангалуурыг хэт удаан тавих, буруу дарааллаар хуруу шилэнд дээж авах нь цусны реалоги чанарыг алдагдуулж хариу буруу гарахад нөлөөлдөг. Энэ ньэмч өвчтнийг зөв үнэлж, зөв оношлох, эмчилгээний тактикаа зөв төлөвлөх ингэснээрээ өвчтөн эдгэрэх үе шатанд нөлөө үзүүлнэ. Үйлчлүүлэгчид авсан болон үлдсэн шинжилгээнүүдийг давтан тайлбарлаж өгснөөр буруу, дутуу мэдээллийг нь залруулж , итгэмжит хариуг нь өгч чадах билээ. Иймээс шинжилгээ авч буй лаборант, сувилагч нарыг сургалтанд хамруулж, тэдний буруу зуршлыг тасралтгүй сургалтаар засах, харин одоо суралцаж буй оюутнуудад стандарт аргачлалыгбүрэн эзэмшүүлж төгсгөх нь ихээхэн чухал байна. Өнөөдөр манай улсын хэмжээнд шинжилгээний бэлтгэл хангасан үйлчлүүлэгчээс шинжилгээ авах шаардлагыг мөрдөн ажиллаж буй нэг ч эмнэлэг байхгүй байгаа нь энэхүү судалгааг Улсын хэмжээнд үнэлж хийх шаардлага байгааг харуулж байна. Ингэж байж бид стандартын дагуу сорьцыг авч, өвчтөний биеийн байдлыг зөв үнэлсэн шинжилгээний хариу эмчийн гар дээр ирж өвчнийоношилгоо, эмчилгээний түвшин сайжирна гэж үзэж байна. АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 125

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE INFLUENCE OF SAMPLE COLLECTION TECHNIQUES ON TEST RESULT Garamkhand.B1, Tuvshinzaya.M2, Bayarmaa.E3, Bayarjavkhlan4 1, 2, 3, 4Gurvan Gal Central Hospital-Clinical Laboratory 3, 4MNUMS OBJECTIVES: To evaluate how nurses follow standard of sample collection techniques in UB. METHODS: Our study conducted in 5 different hospitals. We observed nurses way of collecting sample from 150 patients. RESULTS: Nurses did not identify patients ID in 80% of patients and did not ask test preparation and diet of 100%. They prepare necessary items to blood draw 95%. Also nurses did not fully follow blood draw standard in such way: hand sterilization, asepticize place of puncture and using bandage. CONCLUSION: Nurses don’t follow standard of draw blood from vein and did not clarifies patients test preparation. Pre-analysis process is the most influencing factor in the test result. So we have to train nurses to follow their standard of sample collection procedure. C-04 Simulation in Health Professional Education СУВИЛАХУЙН СУРГУУЛИЙН ОЮУТНУУДЫН ДУНД ЭЛЭГНИЙ В, С ВИРУСЫН ТАРХАЛТЫН БАЙДАЛ Мөнхжаргал.Н1, Эрдэнэсайхан.Т2, Аззаяа.О3, Мөнхтулга.Л4 1Лабораторийн тэнхэм, Эм зүй-биоанагаахын сургууль, АШУҮИС 2, 3, 4 Шинжлэх Ухаан Технологийн Төв, АШУҮИС ҮНДЭСЛЭЛ: Манай оронд эдгээр вирусын халдварын тархалтыг судалсан олон судалгаа байдаг бөгөөд хүн амын дунд вирус тээгчид болон архаг үрэвсэлтэй хүмүүсийн эзлэх хувь өндөр байдаг байна. М.Алтанхүү нарын судалгаагаар харьцангуй эрүүл, 260 хүнээс HBsAg (+) 14.2 %-д, AntiHCV (+) 7.6%-д, HBsAg (+) Anti HCV(+) хамт 0.7% -д нь илэрсэн байна. Эмнэлгийн ажилчдын дунд хийсэн судалгаагаар 86.7% нь HВsAg эерэг, 60% нь HCV эерэг буюу В, С вируст гепатитын халдвар авсан болох нь тогтоогдсон байна. Бид судалгаанд хамрагдагсдад HBsAg-эсрэгтөрөгч, анти-HCV эсрэгбиеийг илрүүлэх хурдавчилсан сорил хийж, тархалтыг тогтоох, В, С вирусын зонхилон тархаж байгаа зам, түүнд нөлөөлж байгаа хүчин зүйлсийг тодруулах зорилгоор халдвар илэрсэн оюутнуудаас санал асуулга авах, элэгний В, С вирусын эерэг үр дүнг монголд хийсэн зарим судлаачдын үр дүнтэй харьцуулан дүгнэх зорилтыг тавилаа. ҮР ДҮН: Судалгаанд сургуулиас зохион байгуулсан урьдчилан сэргийлэх үзлэгт орсон 1-р дамжааны 446, 3-р дамжааны 397, нийт 843 оюутныг хамрууллаа. Судалгаанд хамрагдсан оюутнуудын ийлдсэнд HBsAg-эсрэгтөрөгч, анти- HCV эсрэгбие илрүүлэх шинжилгээг хийхэд нийт оюутнуудын 3, 9%(33/843)-д HBsAg-эсрэгтөрөгч, 0, 7%(6/843)-д анти-HCV эсрэгбие, 0, 1%(1/843)- д HBsAg-эсрэгтөрөгч, анти-HCV эсрэгбие хавсарсан нь тодорхойлогдов. Элэгний В, С вирусын эерэг үр дүнг 2012-2013 оны хичээлийн жилд хийсэн төгсөх дамжааны оюутнуудын дунд хийсэн судалгаа болон монголд хийсэн зарим судлаачдын судалгааны үр дүнтэй харьцуулан дүгнэлээ. ДҮГНЭЛТ: Дээрх судалгааны дүнгээс харахад судалгаанд хамрагдсан оюутнуудын В, С вирусын тархалтын түвшин эмнэлгийн ажилчид буюу эрсдэлтэй бүлгийн халдварлалтын түвшинтэй харьцуулахад бага байлаа. Ийм учраас оюутнуудыг төгсөлтийн өмнөх биоаюулгүйн сургалтанд өргөнөөр хамруулах шаардлагатай байна. 126 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD SCREENING RESULTS FOR HEPATITIS B AND C VIRUS INFECTION IN THE UNDERGRADUATE STUDENTS OF SCHOOL NURSING OF MNUMS Munkhjargal.N1, Erdenesaihan.T2, Azzaya.O3, Munkhtulga.L4 1Laboratory department, MNUMS 2, 3, 4Science and Technology center, MNUMS BACKGROUND: From the previous studies of Hepatitis B and C virus infection, chronic and persistent viral hepatitis highly existing in Mongolia. The study results of Altankhuu. M et al., HBsAg detected in 14.2 %, anti- HCV detected in 7.6%, and both of HBsAg and anti-HCV detected in 0.7% of the 260 healthy human sera. Also, viral hepatitis infection rate was higher in the risky population especially among the hospital workers and the 86.7% for HBsAg, 60% for HCV were seropositive. Therefore, we aimed to detect hepatitis B and C virus infection in the undergraduate students of the School of Nursing of MNUMS. The common risk factors determined by the questionaries associated to their bio-safety training knowledge. RESULTS: Totally 843 undergraduate students attended to the screening test for the HBsAg and anti- HCV used the rapid detection kits. HBsAg detected in 3, 9% (33/843), anti-HCV detected in 0, 7% (6/843) and both of HBsAg and anti-HCV detected in 0, 1% (1/843) respectively. Infection transmission risk factors identified as the sexual contact of family members and the surgeries such as an abortion. Only 12, 9% (4/31) of the students were attended to the bio-safety training. CONCLUSION: The results showing relatively low infection rate in the students compared to the risky population rate. Students necessary to attend bio-safety trainings before graduation. C-05 Simulation in Health Professional Education УИППЛИЙН ӨВЧНИЙ МОРФОЛОГИЙН ОНЦЛОГ Simulation in Health Professional Education Чимэгсайхан. С1, Нямсүрэн. П2 1, 2 Дархан Анагаах Ухааны Сургууль, АШУҮИС Уипплийн өвчин нь өвөрмөц нянгаар үүсгэгддэг ба гол төлөв ходоод гэдсийг гэмтээдэг. Өвчний эмгэг жамд нарийн гэдэсний салст бүрхүүлийн гэмтэл гол үүргийг гүйцэтгэнэ. Нарийн гэдэсний салст гэмтсэнээс зарим бодисын шимэгдэлт муудаж өвчлөл явагдана. Энэ судалгааны ажлын зорилго нь эмнэлзүйн илрэлүүдийг эд эсийн шинжилгээгээр батлан оношлох явдал юм. АРГА АРГАЧЛАЛ: Гистохимийн PAS будгийн аргыг хэрэглэсэн. ҮР ДҮН: 52 настай эмэгтэй, хэвлийгээр өвдөнө, суулгана, турна гэсэн зовиуртай байв. Үзэхэд, гэдэсний авиа ихэссэн, хүйсний орчим бага зэрэг эмзэглэлтэй байв. Хэт авиан шинжилгээгээр гэдэсний гогцоонуудын эхо ойлт ихэссэн ба сэмжинд томорсон, эхо ойлт ихэссэн 2 ширхэг тунгалгийн зангилаа харагдаж байсан. Цусанд цус багадалт, цагаан эсийн тооны ялимгүй олшролт, С-холбоот уураг өндөр зэрэг өөрчлөлтүүд илэрсэн. Нарийн гэдэсний биопсийн шинжилгээнд Уипплийн өвчний зураглал тод харагдаж байв.Сонгодог SPC эсүүд илэрсэн. Өвчнийг цаг алдалгүй оношлон оновчтой эмчилгээ хийснээр өвчний даамжрал болон үхлээс сэргийлэх ач тустай болно. АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 127

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE MORPHOLOGICAL FEATURES OF WIPPLE’S DISEASE Chimegsaikhan.S1, Nyamsuren.P2 1, 2 Darkhan Medical School of MNUMS, Darkhan, Mongolia Whipple’s disease is a rare disease caused by the Tropheryma whipplei, that most often affects gastrointestinal system. Leading role in the pathogenesis of the disease have morphological changes in the mucosa of the small intestine with a subsequent breach of resorption of some substances.The purpose of this study is to confirm the clinical manifestations by histological analysis. METHODS: The two biopsy particles were formalin fixed and paraffin embedded. Used PAS-stain method. I report the case of a 52-year-old women with abdominal pain, diarrhea and weight loss. Occasionally fever, current temperature 37.4 ° C, Physical examination: Abdomen: Increased bowel sounds, light pressure paraumbilical pain. Ultrasound: Hyperechoic bowel loops and two distinguishable enlarged hyperechoic lymphnodes in the mesentery. Blood test: Anemia, mild leukocytosis, high titer of CRP. Duodenal biopsy with the image of Whipple’s disease. Classic proof of SPC cells Timely diagnosis and appropriate therapy prevent the disease progression and fatal outcome. D-01 Inter- Professional Health Care team БАЙГУУЛЛАГЫН УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ ҮЗЛЭГТ ХАМРАГДСАН АЖИЛЧДЫН ХООЛ БОЛОВСРУУЛАХ ЭРХТНИЙ ЭМГЭГИЙН ӨВЧЛӨЛД ДҮН ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙСЭН НЬ Ундармаа.Э1, Шагдарсүрэн.Г2, Оюунаа.Ч3, Дэлгэрмаа.С4 1, 2, 3, 4 Сувилахуйн сургууль , АШУҮИС ЗОРИЛГО: 1.Урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамрагдсан ажилчдын хоол боловсруулах эрхтний өвчлөлийн тархалтыг тодорхойлох 2. Хоол боловсруулах эрхтний эмгэгтэй үйлчлүүлэгчдийн хүйсээр нь харьцуулан үнэлэх. АРГА АРГАЧЛАЛ: Байгууллагын ажилчдын эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх үзлэгээр тусгайлан боловсруулсан үзлэгийн маягтыг ашиглан баримтын судалгааны аргаар хоол боловсруулах эрхтний эмгэгийг илрүүлж, үр дүнг SPSS 17 программыг ашиглан үр дүнг тооцоолсон. ҮР ДҮН: Байгууллагуудын урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамрагдсан нийт 515 ажилчдаас 17-68 насны эрэгтэй -61%, эмэгтэй - 29% хамрагдсан. Судалгаанд хамрагдсан ажилчдын дунд хоол боловсруулах эрхтний эмгэг нь 29.7% эзэлж байсан. Үүнээс элэгний эмгэг /Элэгний архаг үрэвсэл, Элэгний хатуурал/ – 3.2%, Цөсний хүүдийн эмгэг /Цөсний хүүдийн архаг үрэвсэл, Цөс чулуужих/ – 18%, Ходоод, улаан хоолойн эмгэг /ХУХСӨ, Ходоодны архаг үрэвсэл/ 7.3% эзэлж байна. Хүйсээр нь авч үзвэл: Элэгний эмгэгтэй хүмүүсийн 61% эрэгтэй, 39% эмэгтэй, Ходоод улаан хоолойн эмгэгтэй хүмүүсийн 48% эрэгтэй, 52% эмэгтэй, Цөсний хүүдийн эмгэгтэй хүмүүсийн 54% эрэгтэй, 46% эмэгтэй хүн эзэлж байсан. ДҮГНЭЛТ: 1.Байгууллагын эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамрагдсан нийт ажилчдын дунд “Хоол боловсруулах эрхтэн” системийн өвчлөл илүү давамгайлж байгаа нь “Хоол боловсруулах” эрхтний эмгэг өндөр хувьтай байгаа нь манай орны судлаачдын үр дүнтэй дүйж байна. 2.Судалгаанд хамрагдсан ажилчдын элэгний эмгэгтэй 61% эрэгтэй, 39% эмэгтэй байгаа нь эрэгтэй хүйсийн хувьд элэгний эмгэг өндөр байгааг харуулж байна. 3.Байгууллагуудыг хооронд нь дотор эрхтний эмгэгээр нь харьцуулан авч үзэхэд “Таван богд” ХХК-н ажилчид хамгийн өндөр буюу 82% нь дотор эрхтний эмгэгтэй ба дотор эрхтний хавсарсан эмгэг 33% эзэлж байна. 128 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD ANALYSIS ON DIGESTIVE DISORDERS OF WORKERS WHO ARE EXAMINED WITH SCREENING OF ORGANIZATION Undarmaa.E1, Shagdarsuren.G2, Oyunaa.Ch3, Delgermaa.S4 1, 2, 3, 4 School of Nursing, MNUMS OBJECTIVES: 1. To determine prevalence of digestive disorders of workers who are examined with screening. 2. To compare patients with digestive disorders by gender. METHODS: Digestive disorders of workers were determined by specially developed sheet during screening and results were processed and calculated by SPSS 17 software. Descriptive design of study was used. RESULTS: 61% were male, 29% were female of totally 515 workers and their age was 17-68. Prevalence of digestive disorders was 29.7% between workers who were inspected. Diseases of liver (chronic hepatitis, cirrhosis of liver) were 3.2%, diseases of bile bladder (chronic cholecystitis, gallstone) were 18%, disease of stomach and esophagus (gastroesophageal reflux disease, chronic gastritis) were 7.3%. 61% of patients with liver disorder were male and 39% of them were female. 48% of patients with disease of stomach and esophagus were male and 52% of them were female and 54% of patients with disease of bile bladder were male and 46% of them were female. CONCLUSION: 1. There are digestive disorders are predominating in patients who were involved to the screening and this result is similar to the results of other researchers of our country as a prevalence of digestive disorders are higher. 2.61% of patients with liver disorder were male and 39% of them were female and it shows that prevalence of liver disorder is higher among men. 3. 82% of workers of “Tavanbogd LLC” are diagnosed with internal diseases and 33% of them were with combined diseases and it is the highest results when comparing it with other organizations. D-02 Inter- Professional Health Care team ХӨДӨӨ ОРОН НУТАГТ СУВИЛАХУЙН ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН ХУВААРИЛАЛТ, ТҮҮНД Inter- Professional НӨЛӨӨЛЖ БУЙ ХҮЧИН ЗҮЙЛС Health Care team Намжилмаа.Г1, Ганбат.Б 2, Оюунбилэг.Ш3, Одонгуа.Н4 1 Дархан-Уул салбар сургууль, АШУҮИС 2Нийслэлийн эрүүл мэндийн газар 3Анагаахын Шинжлэх Ухааны Үндэсний Их Сургууль 4Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС ЗОРИЛГО: Хөдөө орон нутаг дахь сувилахуйн хүний нөөцийн байршуулалт хуваарилалтын одоогийн нөхцөл байдалд үнэлэлт өгөх. АРГА АРГАЧЛАЛ: Нэг агшингийн судалгааны аргаар судалгааг явуулж, ганцаарчилсан ярилцлага, бага бүлгийн ярилцлага, баримтын судалгааны аргуудаар мэдээг цуглуулав. 9 аймгийн 541 сувилагчийг олон шатат түүврийн аргаар түүвэрлэн, холбогдох хууль эрх зүйн баримт бичгүүдэд баримтын судалгаа хийсэн. Үр дүнгийн статистик боловсруулалтыг SPSS-17 програмаар гүйцэтгэлээ. ДҮГНЭЛТ: 2009-2020 хүртэл эмнэлгийн мэргэжилтний хэрэгцээг тодорхойлсон судалгаанд тусгасан сувилагчийн хүний нөөцийн хэрэгцээ хангагдахгүй байх тал ажиглагдаж байна. Сувилахуйн хүний нөөцийн хөгжлийг олон улсын жишигт хүргэх, хөгжүүлэх хэрэгцээ бий болсон байна. Хөдөө орон нутагт ажиллаж буй сувилагч нарт ажлын орчин нөхцлийг сайжруулах, хөдөлмөрийн бүтээмжийг бодитой үнэлэх, ажлын ачааллыг багасгах шинэ залуу боловсон хүчний хэрэгцээ тулгамдаад байна. АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 129

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE INFLUENTIAL FACTORS ON NURSING RESOURCE IN RURAL AREA G.Namjilmaa1, B.Ganbat2, Sh.Oyunbileg3, N.Odongua4 1Mongolian National University of Medical Sciences, Darkhan-Uul, Mongolia 2Deputy Chairman of the Health Department of capital city 3Mongolian National University of Medical Sciences, Ulaanbaatar, Mongolia 4 School of Nursing, Mongolian National University of Medical Sciences, Ulaanbaatar, Mongolia OBJECTIVES: On the basis of the present situation in rural HR location and distribution determining demand of Nursing HR and searching ways to make condition of regular employment. METHODS: In the frame of the study, a systematic review and retrospective research will be done. To evaluate equal distribution of nursing HR the following factors will be considered: geographical location, professional condition and education. 536 nurses are involved in a written survey. Data was analyzed by SPSS-17. RESULTS: The number of nurses who are working in the Mongolian Health sector at the primary or secondary level has declined in the last 10 years and number of nurses at the third level hospitals and private hospitals has been increasing. Mongolia has per 1000 capita of 3.49 nurses. Today the average life expectancy of nurses who working in the local hospitals is 39, 29+9.1, average salary of the nurses who worked for 16 years is 413980, 8+40145, 8. Nursing care in rural areas is lower than average, the real rating of labor productivity is lower than average and there is a geographical situation affect. It indicates the policy changes of the nurse preparation that is required to meet the modern demand. As seen from the study, nurses have to be active participants in social activities, meeting the timely requirements of demand and interest by clients or consumers. CONCLUSION: Here is observed the attitudes do not be completed purposed tasks of nursing HR supply through 2009-2020. Thus, here is required to take measure for implementation of policy of nursing HR supply in local area. There are actual problems for nursing HRs in rural areas: less involvement in postgraduate trainings, less salary and other compensation, sophistication of work place determination, improvement of work environment condition needed, and influence on geographical location. D-03 Inter- Professional Health Care team СУВИЛАХУЙН ЧИГЛЭЛЭЭР ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛЖ БУЙ ТӨРИЙН БУС БАЙГУУЛЛАГУУДЫН ӨНӨӨГИЙН БАЙДЛЫГ ҮНЭЛЭХ НЬ Сүрэнхай.Т1, Даваахүү.В2 1 “Сувилахуйн амьдрал” төв ТББ 2АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль ЗОРИЛГО: Сувилахуйн чиглэлээр ажиллаж буй төрийн бус байгууллагуудын гүйцэтгэж буй үүрэг, үйл ажиллагааг үнэлэхэд оршино. АРГА АРГАЧЛАЛ: Судалгааны зорилго, зорилтын хүрээнд мэдээ, мэдээлэл цуглуулахдаа төрийн бус байгууллагуудын бүртгэлийн тоог 2013 оны 01-р сарын 05-ны байдлаар ХЗДХЯ болон хууль этгээдийн улсын бүртгэлийн төвийн бүртгэлийн жагсаалтанд орж албан ёсоор бүртгүүлсэн сувилахуйн чиглэлийн 14 төрийн бус байгууллагыг сонгон авч тоон ба баримт, харьцуулалтын аргыг хослуулан судалгааг хийв. ҮР ДҮН: Судалгаанд хамрагдсан сувилахуйн чиглэлийн төрийн бус байгууллагуудын байршлын хувьд авч үзвэл УБ хотод 92.8%, орон нутагт 7.2% байдаг ба үйл ажиллагаагаа 64.3% нь гишүүндээ үйлчилдэг, 35.7 хувь нь нийгэмд үйлчилдэг гэж бүртгэгдсэн байна. Төрийн бус байгууллагуудын тэргүүний 92.8% нь төрийн байгууллагад, 7.2% нь төрийн бус байгууллагад орон тооны албан тушаалд ажилладаг байна. Харин нийт удирдах зөвлөлийн гишүүдийн 97.8 хувь төрийн байгууллагад ажиллададаг бол 130 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD 2.2% нь төрийн бус байгууллагын орон тооны ажилтантай байна. Төрийн бус байгууллагуудаас хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн төвд 21.4% нь жилийн ажлын тайланг өгдөг, 78.6% нь тайлангаа өгдөггүй байна. ДҮГНЭЛТ: Судалгааны үр дүнгээр Сувилахуйн чиглэлээр төрийн бус байгууллагуудын 21, 4% нь тогтмол үйл ажиллагаа явуулж байна. Төрийн бус байгууллагуудын удирдлагын 7, 2% нь төрийн бус байгууллагын харъяалалд бие даан үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Сүүлийн жилүүдэд төрөлжсөн сувилахуйн чиглэлээр төрийн бус байгууллага байгуулагдах нь нэмэгдсэн байна. EVALUATION ON PRESENT SITUATION OF THE NON-GOVERNMENTAL ORGANIZATIONS IN THE FIELD OF NURSING ACTIVITY Surenkhai.T1, Davaakhuu.V2 1“Nursing life center” NGO, 2 Nursing school, MNUMS OBJECTIVES: It is evaluate the duties and activities run by non-governmental organizations in the field of nursing. METHODS: In the range of the research objective and goals, this research was done combining the numerical, documental and comparison methods with selection of 14 non-governmental organizations in the field of nursing activity, which are officially registered in Ministry of Justice and Home Affairs and the state registration list of the legal entities by the date of January 05, 2013. RESULTS: In the research, when the non-governmental organizations were observed about their locations, 92% of them are in Ulaanbaatar city and 7.2% are in local areas; about their activities 64.3% are serving for their members and 35.7% are serving for public. The leaders of 92.8% of the non-governmental organizations are working in the governmental organizations at the same time and 7.2% percent are on basic vocational positions in the non-governmental organizations. And 97.8% of the total management board members are working at the governmental organizations and 2.2% are on vocational positions of the non-governmental organizations. Activity statements of 21.4% of the non-governmental organizations are submitted to the state registration center of legal entities and 78.6 percent of them don’t submit any statement. CONCLUSION: As a result of the research, it was observed that 21.4 percent of them run activity permanently. Management of 7.2 percent of the non-governmental organizations conducts the activity independently under the name of non-governmental organization. In the few years, on non-governmental organizations in the field of nursing are opened newly more than before. Inter- Professional Health Care team АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 131

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE D-04 Inter- Professional Health Care team ШУГТЭ-ИЙН СУВИЛАГЧДЫН БАГА НАСНЫ ХҮҮХДЭДЭЭ АНХААРАЛ ХАНДУУЛЖ БУЙ БАЙДАЛД ҮНЭЛГЭЭ ӨГӨХ НЬ Цэцэгмаа.Л1, Өөдөс.Г2, Цогзолмаа.В3, Тунгалаг.А4, Сарантогос.Ц5, Тамир.Д6 1, 2, 3, 4, 5, 6 П.Н.Шастины нэрэмжит Улсын Гуравдугаар Төв Эмнэлэг, Улаанбаатар, Монгол ЗОРИЛГО: ШУГТЭ-ийн сувилагч нарын сургуулийн өмнөх насны хүүхдийг хэрхэн анхаарч буй байдлыг судлахад оршино. АРГА АРГАЧЛАЛ: Судалгаанд тус эмнэлэгт ажилладаг сувилагч нараас санамсаргүй түүврийн аргаар судалгааг явуулж 105 сувилагчийг хамруулсан. Судалгааны матералыг SPSS 17, Microsoft office Word, Microsoft office PowerPoint программаар статистик боловсруулалт хийлээ. ДҮГНЭЛТ: 1. Тус эмнэлгийн сувилагчдын 105 буюу 67.6% нь 2-5 насны хүүхэдтэй байна. Үүнээс 59, 7% нь цэцэрлэгт хамрагддаг хэдий ч өөрөө хүргэж өгөх, авч чаддаггүй нь 72, 8% байгаа нь цэцэрлэгийн хүүхдийг хүлээн авдаг цаг тарах цаг сувилагчдын ажлын цагтай давхацдаг нь 80.95% сувилагч хүүхдэдээ анхаарал хандуулж чадахгүй байгаа нь нэг хүчин зүйл болж байна. 2. Ээлжинд ажилладаг сувилагчийн тоо ихэнх хувийг эзэлж байгаа асуудал нь бага насны хүүхдэдээ анхаарал халамж тавьж чаддаггүй гэсэн асуудлыг тодорхойлсон. ЗӨВЛӨМЖ: 1. Сувилагч мэргэжилтэн нь сувилахуйн тусламж үйлчилгээг тасралтгүй үзүүлж хүний амь насыг хариуцдаг онцлогийг харгалзан тус эмнэлгийн дэргэд “Хүүхэд өдөр өнжүүлэх төв”- ийг байгуулах хэрэгцээтэй байна. 2. Сувилагчдын ээлжийн цагийн байдал, ачаалалд үнэлгээ өгч боловсронгуй болгох, асуудлыг зохих шатанд шийдвэрлүүлэх. SHASTIN`S NATIONAL THIRD CENTRAL HOSPITAL`S NURSES TO EVALUATE ATTENTION IN CHILDHOOD Tsetsegmaa.L1, Uudus.G2, Tsogzolmaa.B3, Tungalag.A4, Sarantogos.Ts5, Tamir.D6 1, 2, 3, 4, 5, 6Shastin’s National Third Central Hospital, Ulaanbator, Mongolia PURPOSE: Shastin`s National Third Central Hospital`s nurses are how much attention for preschool children. METHODS: Nurses working in the hospital survey conducted by random sample included 105 nurses. Research materials statistical processed SPSS 17, Microsoft office word, Microsoft office PowerPoint programms. CONCLUSION: The hospital`s 105 or 67, 6% nurses have children of aged 2-5. Which 59, 7% belongs in the garden but cannot delivery 72, 8% because kindergarden children receive time and dissolution time coincide with the working hours nurses 80, 95%. as nurses cannot pay care for child.Accounted for the majority of nurses working shifts, it shows cannot care for childhood. RECOMMENDATIONS: Nurse specialist nursing care is responsible for continuous display of human life taking into account need to establish “Children day care center” at the hospital. Nurses hour shift and load evalution improve the issue at the appropriate resolution. 132 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD D-05 Inter- Professional Health Care team КЛИНИКИЙН ТӨВ ЭМНЭЛГҮҮДИЙН СУВИЛАХУЙН УДИРДЛАГА ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТЫГ СУДЛАХ НЬ Ц.Амаржаргал1, Д.Нямсүрэн2, Д.Мягмарцэрэн3, Н.Одонгуа4 1Улсын Нэгдүгээр Төв Эмнэлэг 2Улсын Хоёрдугаар Төв Эмнэлэг 3Анагаахын Шинжлэх Ухааны Үндэсний Их Сургуулийн, Ерөнхий мэргэжлийн тэнхим 4Анагаахын Шинжлэх Ухааны Үндэсний Их Сургуулийн, Сувилахуйн сургууль ЗОРИЛГО: Клиникийн төв эмнэлгүүдийн сувилахуйн удирдлага зохион байгуулалтыг судална. АРГА АРГАЧЛАЛ: Улсын нэгдүгээр төв эмнэлэг болон Улсын хоёрдугаар төв эмнэлгийн сувилахуйн удирдлага зохион байгуулалтыг Сувилахуйн менежменментийн шалгуур / MaIN- Management Index for Nursing/ болох Төлөвлөлт, Идэвхжүүлэлт, Зохион байгуулалт, Сургалт, Хоорондын харилцаа, Аюулгүй байдал гэж бүлэглэж судлахын тулд сувилахуйн удирдлагууд болон сувилагч нарт өөрөө хариулах асуумж боловсруулан өгч мэдээллийг цуглуулсан. Мэдээллийг Сувилахуйн менежментийн индексийг ашиглан өгөгдлийг боловсруулсан. Сувилахуйн менежментийн шалгуураар судалгааны мэдээллийг УНТЭ болон УХТЭ –ээс 2014 оны 7-р сар болон 8-р сард цуглуулсан болно. ҮР ДҮН: УНТЭ-н сувилахуйн удирдлага зохион байгуулалтын сувилахуйн төлөвлөлт 79,2%, сувилагч нарын идэвхжүүлэлт 75,5%, зохион байгуулалт 73,3%, сувилагч нарын сургалт 56,2%, сувилагч нарын хоорондын харилцаа 51,2%, аюулгүй байдал 58,1% байна. УХТЭ-н сувилахуйн төлөвлөлт 95,9%, сувилагч нарын идэвхжүүлэлт 82,8%, зохион байгуулалт 94%, сувилагч нарын сургалт 60,36%, хоорондын харилцаа 63%, аюулгүй байдал 74,4% байна. Сувилахуйн менежментийн индексээр үнэлэхэд УНТЭ нь 65,5% дундаж үзүүлэлттээ харин УХТЭ нь 78,4% үзүүлэлттээ байна. ДҮГНЭЛТ : Сувилахуйн удирдлага зохион байгуулалт нь менежментийн шалгуурын үр дүнгээр Төлөвлөлт, Идэвхжүүлэлт, Зохион байгуулалт нь хоёр эмнэлэгт адилхан өндөр хувийг эзэлж харин Сургалт, Хоорондын харилцаа, Аюулгүй байдал нь гэсэн шалгууруудын хувь бага хувийг эзэлж байгаа нь сувилагч нарт зориулагдсан сургалтууд үр дүн муутай, сувилагч нарын харилцааг анхаарах, ажил үүргийн аюулгүй байдлыг хангах шаардлагатай байгаа нь харагдаж байна. NURSING MANAGMENT AND LEADERSCIP IN CENTRAL CLINICAL HOSPITALS Amarjargal.Ts1, Nyamsuren.D2, Myagmartseren.D3, Odongua.N4 1First Central Hospital of Mongolia,Ulaanbaatar, Mongolia 2Second Central Hospital of Mongolia, Ulaanbaatar, Mongolia 3 Department of General Practitioner, Mongolian National University of Medical Sciences 4 School of Nursing, Mongolian National University of Medical Sciences OBJECTIVES: The goal of study is to define nursing management and leadership in central clinical hospitals. Inter- Professional Health Care team METHOD: We are prepared questionnaire using Management Index for Nursing /MaIN/ to completing by nursing managers and by nurses, who work in First central and Second central hospitals of Mongolia. Collection of notes made in July and August 2014. RESULT: During the study collected from the hospitals nursing managers and nurses notes we determined in FCHM MaIN- Planning-79,2%; Motivation-75,5%; Organization- 73,3%; Education- 56,2% ; Communication- 51.2%; Safety- 58,1%. MaIN average in FCHM- 65,5%. IN CCHM MaIN- Planning-95,5%; Motivation-82,8%; Organization- 94%; Education- 60,6% ; Communication- 63%; Safety- 74,4% . MaIN average in CCHM – 78,4%. CONCLUTION: From result of study we can see education, communication and safety index both hospitals is low and medium levels. Both hospitals have to improve education programs for nurses, need to motivate nurses and organize improvement in working safety site. АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 133

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE D-06 Inter- Professional Health Care team ХАГАЛГААНЫ ДАРААХ ЦОЧМОГ ӨВДӨЛТИЙГ ХАВСАРСАН АРГААР НАМДААХ НЬ П.Цэцэгмаа1, Х.Цэцэгсүрэн2, А. Нэргүй3 1, 2АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургууль 3Нийслэлийн III амаржих газар ЗОРИЛГО: Хагалгааны дараах цочмог өвдөлтийг хавсарсан аргаар намдаах эмчилгээний үр дүнг судлахад оршино. АРГА, АРГАЧЛАЛ: Нийслэлийн III Амаржих газарт мэс засалд орсон 40 өвчтөний өвдөлтийг үгэн хэмжилтийн аргаар 1-5 балл өгч судаллаа. Үүнд: • Огт өвдөлтгүй-1 балл • Хөнгөн зэргийн өвдөлт-2 балл • Дунд зэргийн өвдөлт-3 балл • Хүчтэй өвдөлт-4 балл • Маш хүчтэйөвдөлт илэрвэл-5 балл Өвдөлтийг намдаасан аргууд: 1. Өвдөлт эхлэхэд өвдөлтийг баллаар үнэлж,Деклоденк 100мг лаагаар шулуун гэдсээр хэрэглэж, 3 баллаас дээш тохиолдолд тунг давтан өвдөлт намдаагүй тохиолдолдМорфин 0,3-1мг судсаар хийсэн. 2. Угтуулж Деклоденк 100мг лаагаар шулуун гэдсээр хийн өвдөлтийг үнэлээд 3 баллаас дээш тохиолдолд давтан хэрэглэж, өвдөлт хангалттай намдахгүй бол Морфин 0.3-1мг судсаар хийсэн. 3. Кетонал 100мг лаагаар угтуулж шулуун гэдсээр хэрэглэж, өвдөлтийг үнэлж, 3 баллаас дээш бол давтан хэрэглэж, өвдөлт хангалттай намдахгүй бол Морфин 0.3мг судсаар хийсэн. 4. Угтуулж Кетонал 100мг лаагаар шулуун гэдсээр,Ибупрофен 400мг уухаархавсарч хэрэглэндавтан тунг 24 цагийн туршКетонал 100мг 8 цагаар,Ибупрофен 400мг(6-8мг/кг)ууж хавсарч хэрэглэн үнэлсэн. Үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамжийн байдлыг: Өвдөлт намдалт эхлэх үеийн балл болон өвдөлт тэвчихүйц хэмжээний баллаар дүгнэсэн. ҮР ДҮН: Угтуулж өвдөлт намдаахгүйгээр өвдөлт эхлэх хугацаа 2цаг 02 минутаас 3 цаг 38 минут, өвдөлтийн хүч 4-5 балл (50%), Деклоденкад өвдөлт намдаагүй. Деклоденкаар угтуулах аргаар өвдөлт намдаахад өвдөлт эхлэх хугацаа 2цаг 15 минутаас 5 цаг 17 минут, өвдөлтийн хүч 4-5 балл (60%), 1/3 нь Деклоденкад өвдөлт намдаж байсан. Кетоналаар угтуулж өвдөлт намдаахад өвдөлт эхлэх хугацаа 3цаг 05 минутаас 4 цаг 00 минут, өвдөлтийн хүч 3-4 балл (100%), 60%-днь Кетоналд өвдөлт намдаж байсан. Хавсарсан эмээр угтуулж өвдөлт намдаахад өвдөлт эхлэх хугацаа 4цаг 00 минутаас 4 цаг 38 минут, өвдөлтийн хүч 1-2 балл (90%), Кетонал, Ибупрофенд өвдөлт намдаж байсан. ДҮГНЭЛТ: Угтуулж өвдөлт намдаах эм хэрэглээгүй үед өвдөлт эрт эхлэх, өвдөлтийн балл өндөр байх, давтан тунгаас өмнө дахин өвдөлт намдаах, опойд хэрэглэх шаардлага гарч байна.Үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамж 50%. Угтуулж Деклоденк хэрэглэхэд өвдөлтийн хүч бага эхэлж байгаа ч өвдөлтийн балл богино хугацаанд ихсэж, давтан тунг хэрэглэх, опойд хавсрах хэрэгтэй байна. Үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамж 60%. Кетоналаар угтуулж өвдөлт намдаахад өвдөлт эхлэх хугацаа урт хэдий ч давтан тунг хэрэглэх, Морфин хавсрах хэрэгцээ гарч байна.Үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамж 60%. Угтуулж Кетонал, Ибупрофен хэрэглэхэд өвдөлт эхлэх хугацаа урт, өвдөлтийн балл бага, 50%-д өвдөлт мэдрээгүй. Үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамж 90%. ACUTE POST-OPERATIVE PAIN AND PAIN MINIMISE METHOD P.Tsetsegmaa1, Kh. Tsetsegsuren2, A.Nergui3 1, 2School of Nursing, MNUMS 3City’s Maternity Hospital 3 134 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD OBJECTIVE: To study medical result of post-operative pain relief combined method. METHOD: Survey took place in City’s Maternity Hospital 3. Survey involved 40 patients after surgical procedures using verbal assessment method pain scored 1-5 rates. Including: • Non pain score rate 1 • Mild pain score rate 2 • Moderate pain score rate 3 • Greater or severe pain score rate 4 • Aggressive or intense pain score rate 5 Pain relief methods: 1. Beginning of the pain assessed by score method. Diclo-Denk 100mg form of waxy pellet that are placed in the back passage. Score rate assessed more than 3 repeated the dose at that point pain did not relief therefore given Morphine 0,3mg form of injection in to a vein. 2. Before pain start given Diclo-Denk 100mg form of waxy pellet placed in the back passage assessed the pain scored more than rate 3 on that point repeated the dose if the pain relief is not adequate given Morphine 0,3-1mg injected into a vein. 3. Before pain start Ketonal 100mg form of waxy pellet placed in the back passage assessed the pain if it scores more than rate 3 process repeated. If pain relief is not adequate given Morphine 0,3mg injected into a vein. 1. Before pain start Ketonal 100mg form of waxy pellets also Ibuprofen 400mg from of oral use and repeats the dose 24 hours duration. Ketonal 100mg given 8 hours duration. Ibuprofen 400mg (6- 8mg/kg) combined. Patient’s satisfaction: Pain relief starting point of rate. Pain tolerable point of rate assessed. RESULT: Without giving any pain relief before pain start it took 2 hours 02 minutes to 3 hours 38 minutes to started. Pain assessment scored rate 4-5 (50%) on that point given Diclo-Denk did not relief the pain. Before pain start given Diclo-Denk it took 2 hours 15 minutes to 5 hours 17 minutes to start pain. Pain assessment scored rate 4-5 (60%) on that stage given Diclo-Denk pain did relief one out of three patient. Before pain start given Ketonal it took 3 hours 05 minutes to 4 hours 00 minute to start pain. Pain assessment scored rate 3-4 (100%) on that stage given Ketonal 60% of the patients had pain relief. Before pain start given combined pain relief it took 4 hours 00 minute to 4 hours 38 minutes to start pain. Pain assessment scored rate 1-2 (90%) on that point given Ketonal, Ibuprofen pain did relief. CONCLUSION: Without pain prevention pain starts earlier and assessment score rate is higher. Pain restarted before dose repeat. It gives no chance of avoiding Opioid. Patient’s satisfaction level 50%. Before pain start use of Diclo-Denk shown less pain score rate but duration of pain was shorter therefore needed use of dose repeat and Opioid. Patient’s satisfaction level 60%. Before pain start use of Ketonal shown longer time past till pain start however needed use of dose repeat and Morphine compound. Patient satisfaction 60%. Before pain start use of Ketonal, Ibuprofen shown time till pain start was longer and pain score rate was lower. 50% of the patient had no pain. Patient satisfaction 90%. D-07 Inter- Professional Health Care team ХӨНГӨВЧЛӨХ ЭМЧИЛГЭЭНД ХАМРАГДСАН ӨВЧТӨНИЙ ДУНД Inter- Professional ТУРААЛЫН БАЙДЛЫГ СУДЛАХ Health Care team Г.Шүрэнмягмар1, Д. Одонтуяа2, Б.Ганчимэг3, С.Амгалан4, Н.Нарантуяа5 1Анагаахын Шинжлэх Ухааны Үндэсний Их Сургуулийн Сувилахуйн сургууль, Улаанбаатар, Монгол 2Анагаахын Шинжлэх Ухааны Үндэсний Их Сургууль, ЕМТ, Улаанбаатар, Монгол 3,4,5 Этүгэн Дээд Сургууль, Улаанбаатар, Монгол ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТ: Хөнгөвчлөх тусламж үйлчилгээний тасагт хэвтэн эмчлүүлэгчдийн дунд тураалын байдлыг судлах СУДАЛГААНЫ МАТЕРИАЛ АРГА, АРГАЧЛАЛ: ХСҮТ-ийн хөнгөвчлөх эмчилгээний тасаг ба Ногоон гэр, Найдвартай хоспист үйлчлүүлж буй хөнгөвчлөх эмчилгээтэй эмчлүүлэгчдийн дунд агшингийн судалгаагаар нийт 200 хэвтэн эмчлүүлэгчдийг хамруулан судалсан бөгөөд эмчлүүлэгчдийн дунд тураалын АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 135

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE эзлэх хувь, зэрэг, шалтгаан зэргийг судлахдаа өвчтөний БЖИ-ийг Стандарт Хэмжил Зүйн Үндэсний төвөөс баталгаажсан жингээр үзсэн, асуумжийн арга, өвчний түүхтэй танилцах аргуудыг ашигласан. СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮН: Хүснэгт 1. Хөнгөвчлөх эмчилгээний өвчтөний тураалын зэрэг Тураалгүй 1-р зэргийн 2-р зэргийн 3-р зэргийн тураал тураал тураал n% n% n % n % Хүснэгт 2. Хөнгөвчлөх эмчилгээнд тураалын шалтгаан Тураалд хүргэж буй шалтгаан % Хорт хавдар 100% Хоолны дуршил муудах 76% Дотор муухайрах, бөөлжих 70% Зажилах чадваргүй 24% Залгих чадваргүй 20% Суулгах 4% Арьсны шарх 2% Амны шарх 8% Хавдрын шарх 2% ДҮГНЭЛТ: 1. Хоспист хамрагдсан эмчлүүлэгчдийн дунд турах шинж 100% тохиолдож байсан боловч БЖИ-ээр тураалыг тогтооход 22,5% нь 1-р зэрэг, 4,5% нь 2-р зэрэг, 7% нь 3-р зэргийн тураалтай байв. 2. Тураалд хүргэж буй үндсэн шалтгаан нь хавдар, хоолны дуршил муудах, дотор муухайрах, бөөлжих шинжүүд байв. ASSESSMENT OF MALNUTRITION WITHIN PALLIATIVE CARE PATIENTS G.Shurenmyagmar1, D.Odontuya 2, B.Ganchimeg3, S.Amgalan4, N.Narantuya5 1Mongolian National University of Medical Sciences, School of Nursing, Ulaanbaatar, Mongolia 2Mongolian National University of Medical Sciences, Department of general practice,Ulaanbaatar, Mongolia 3,4,5 Etugen University, Ulaanbaatar, Mongolia GOAL AND OBJECTIVES OF THE STUDY: The goal of this study was to assess the percentage, the severity and the causes of cachexia within palliative care patients. MATERIAL AND METHODOLOGY: The study was conducted among 200 palliative care patients hospitalized at the Palliative care unit of the National Cancer Center, Green Home hospice and Hope Hospice of Mongolia. Data collection was performed through interviews and medical records. The BMI was calculated using body weight measured with scale accredited by National Center for Standards and Measurement. THE RESULTS OF STUDY: Table 1. The percentage of malnutrition by BMI within palliative care patients Normal I grade malnutrition II grade malnutrition III grade malnutrition n% n% n% n% 14 7% Table 2. The cause of malnutrition within palliative care patients The causes of malnutrition % Cancer 100% Poor appetites 76% 136 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD Nausea and vomiting 70% chewing problems 24% Swallowing problems 20% Diarrhea 4% Skin wound 2% Mouth wound 8% Cancer wound 2% CONCLUSIONS: 1. All palliative care patients 100% had weight loss, but BMI shows that 22,5% of patients had I grade, 4,5% had II grade and 7% had III grade of malnutrition. 2. The main cause of malnutrition within palliative care patients are cancer, poor appetites, nausea and vomiting. D-08 Inter- Professional Health Care team ХЭНТИЙ АЙМГИЙН ЭМНЭЛГИЙН АЖИЛЛАГСАДЫН ДУНД ЭЛЭГНИЙ С ВИРҮСИЙН Inter- Professional ХАЛДВАРЫН ТАРХАЛТЫГ СУДАЛСАН ДҮН Health Care team 1Ч. Ганчимэг., 2 Ж. Шүрэнцэцэг., 3Д. Одонтуяа., 4Н. Одонгуа., 5 Г. Батбаатар. 1Эмзүй, Био-Анагаахынс сургууль, АШУҮИС 2 Хэнтий аймгийн нэгдсэн эмнэлэг 3 Нүүр ам судлалын сургууль, АШУҮИС 4Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС 5 Анагаахын Шинжлэх Ухааны Үндэсний Их Сургууль УДИРТГАЛ: Гепатитийн халдварт С вирүсийн тархалт өндөртэйд тооцогддог манай орны хувьд эмнэлэгийн ажиллагдсад энэхүү халдварт өртөх эрсдэл өндөртэй байдаг. Бид энэхүү судалгаагаа Хэнтий аймгийн эмнэлгүүдийн эмч, эмнэлгийн ажиллагсадын дунд гепатитийн халдварт С вирусийн тархалтыг тогтоож, уг халдварыг авахад нөлөөлж буй зарим хүчин зүйлийг үнэлэх зорилгоор хийсэн. МАТЕРИАЛ БА АРГАЧЛАЛ: Судалгаанд эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний I ба II шатлалын нийт 11 эмнэлэгт ажилладаг 284 эмч, эмнэлгийн ажиллаггсадыг санамсаргүй түүврийн аргаар сонгон авч, тэдгээрийн цусны ийлдсэнд элэгний С вирүсийн маркерыг фермент холбоот урвалаар ELISА аргаар тодорхойллоо. ҮР ДҮН: Судалгаанд хамрагсадын 21,6 хувь нь эмч, 53,1 хувь нь сувилагч, 25,3 хувь нь үйлчлэгч нар байв. Судалгаанд хамрагсадаас217 (76,4%) хүнээс асуумжаар судалгаа авлаа. Нийт 72 хүнд(25.3%) С вирусын маркер илэрсэн бөгөөд,асуумжаар судалгаа авахад 31 (10,9%) нь ажлын байрандаа цус, цусан бүтээгдхүүнтэй болгоомжгүй харьцсан болон хурц үзүүрт зүйлд хатгуулснаас, 41 мэс ажилбар хийлгэсэн болон бусад тодорхойгүй шалтгаанаар халдвар авсан болох нь тогтоогдлоо. Ажлын байрандаа С вирүсийн халдвар авч болох эрсдэлд өртсөн хүмүүсийн 72 % нь эмнэлгийн анхны тусламж үйлчилгээг авч байсан бөгөөд тэдгээрийн 88 % нь халдварт өртөөгүй болох нь тогтоогдлоо. ДҮГНЭЛТ: Хэнтий аймгийн эрүүл мэндийн салбарт ажиллагсадын дунд элэгний С вирүсийн халдварын тархалт 25.3% орчим байгаа нь хүн амын дундах С вирүсийн халдварын дундаж (15,69) тархалтаас өндөр байна. Ажлын байрандаа цус болон биологийн шингэн бүтээгдхүүнтэй харьцаж ажилладаг, шөнийн ээлжийн ажилтай хүмүүс С вирүсийн халдварт өртөх эрсдэл өндөр байна. Эмнэлэгийн ажилтнуудын дунд халдвараас хамгаалах, сэргийлэхэд чиглэсэн тусламж үйлчилгээг сайжруулах арга хэмжээг цогцоор нь хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна. ТҮЛХҮҮР ҮГ: С вирүс, хурц үзүүрт багаж, ийлдэс, эмнэлгийн ажиллагсад АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 137

85th ANNIVERSARY OF NURSING SCHOOL AND THE 3rd INTERNATIONAL NURSING CONFERENCE PREVALENCE AND RISK FACTOR EVALUATION OF HEPATITIS C VIRUS INFECTION AMONG HEALTHCARE WORKERS IN KHENTII AIMAG 1Ganchimeg Ch., 2 Shurentsetseg J., 3Odontuya D., 4Odongua N., 5 Batbaatar G. 1School of Pharmacy and Bio-Medicine, MNUMS, 2 Khentii Aimag Hospital 3 School of Dentistry, MNUMS 4School of Nursing, MNUMS 5 Mongolian National University of Medical Sciences INTRODUCTION: Healthcare workers have an important risk of hepatitis C and human immune deficiency virus infection after occupational exposure to infected blood or body fluids. All percutaneous injures occurred to be during needle puncture in 95% and other medical sharp instruments in 3.6%. No significantdata are available regarding the health care workers and to assess some risk factors in the target population. The purpose of this study was to determine the prevalence and risk factor evaluation of Hepatitis C virus infection among health professionals in Khentii aimag, Mongolia. MATERIAL AND METHODS: The study was conducted between Nov, 2013 to Jan, 2014 in Khentii Aimag and 284 healthcare workers were selected randomly who work in Primary and Secondary Hospital. It included following healthcare workers: general surgeons, dental clinics, and laboratory technicians. All the participants had signed an ethical guidelines for biomedical research. We collected 10 ml blood from the healthcare workers and determined the Hepatitis C virus by collecting serum which is detected by the ELISA test. RESULTS: Among the Healthcare workers 21.6% physicians, 53.1% nurses, 25.3% house-keepers. 217 (76.4%) HCWs answered that they exposed sharp injures in the work place and 72 (25.3%) of them have received primary health support. Sera were tested for HCV markers by ELISA test. Anti-HCV was detectable in 58 (20.4%) HCWs. CONCLUSION: The high prevalence of Anti-HCV marker observed among HCWs in the Khentii aimag and risk factors indicate the need for prevention and control programs, in addition to assistance programs, because this region is also hyper endemic for hepatitis B virus and hepatitis D virus. KEYWORDS: C virus , sharp items, serum, healthcare workers 138 АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль

HEALTHCARE AND NURSING: NEW CHALLENGE FOR THE GLOBAL STANDARD Inter- Professional Health Care team АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 139

Bayangol district 6th khoroo, Ard Ayush street P.O.Box-188, Ulaanbaatar-26, Mongolia Phone 976-7000-7633 Fax 976-7000-7633 E-mail [email protected]