ห้างหุ้นส่วน

ส่ือการเรียนการสอน การบัญชีห้ างหุ้นส่ วน

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 1 กิ จ ก า ร ห้ า ง หุ้ น ส่ ว น

กจิ การ ความหมายและลักษณะสาคัญของห้างหุ้นส่วน ห้างห้นุ ส่วน การจดั ตงั้ ห้างหุ้นส่วน ประเภทของห้างหุ้นส่วน ข้อแตกต่างของห้างหุ้นส่วนสามญั และห้างหุ้นส่วนจากดั กฎหมายเก่ียวกับห้างหุ้นส่วน

ความหมายของห้ างหุ้นส่ วน • ธุรกจิ ท่จี ัดตงั้ ขนึ้ โดยบุคคลตงั้ แต่ สองคนขนึ้ ไป ซ่งึ เรียกว่า “ผู้เป็ นห้นุ ส่วน” ตกลงทาสัญญาทาธุรกจิ ร่วมกัน ประเภทเดยี วกัน ว่าจะนาส่งิ ใดส่งิ หน่ึง ไม่ว่าจะเป็ น เงนิ สด หรือสนิ ทรัพย์อ่นื หรือแรงงาน มาลงทุนร่วมกัน เรียกกนั ว่า “ผู้เป็ นห้นุ ส่วน” โดยมวี ัตถุประสงค์ท่จี ะแบ่งปันผลกาไรขาดทนุ ท่ไี ด้จากการดาเนินงานตามข้อตกลงระหว่างกัน อาจตกลงกัน • ด้วยวาจาหรือทาสัญญาเป็ นลายลักษณ์อักษร

ลักษณะสาคัญของห้ างหุ้นส่ วน สรุปได้ 4 ประการ ดังนี้ • มสี ญั ญาระหว่างบุคคลตงั้ แต่สองคนขึน้ ไป • ผู้เป็ นหุ้นส่วนทุกคนตกลงมีการลงทุนร่วมกัน ส่ิงท่นี ามาลงทุน คอื เงนิ สด หรือสินทรัพย์อ่นื หรือแรงงานกไ็ ด้ • ต้องกระทากจิ การร่วมกนั โดยเจตนา หรือกระทากิจการอย่างเดยี วกนั • มีวัตถุประสงค์จะแบ่งกาไรขาดทุนจากการดาเนินกจิ การตามข้อตกลงกนั หากไม่ได้ตกลงกันไว้ให้แบ่งกาไรขาดทุนตามอัตราส่วนทุนท่นี ามาลงทุน

ห้างหุ้นส่วนไม่จดทะเบยี นเป็ นนิตบิ ุคคล ห้างหุ้นส่วนจดทะเบยี นเป็ นนิตบิ ุคคล  มีฐานะเป็ นบุคคลธรรมดา  ดาเนินการเพยี งจดทะเบียนพาณิชย์ตาม  คือห้างหุ้นส่วนสามญั นิตบิ ุคคลและห้าง พระราชบญั ญัตทิ ะเบียนพาณิชย์ พ.ศ. ห้นุ ส่วนจากัด  กรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวง 2499  กาหนดจดทะเบียนพาณิชย์ภายใน 30 วัน พาณิชย์ กาหนดให้ดาเนินการจัดตัง้ ห้าง นับแต่วันเร่ิมประกอบกจิ การ ห้นุ ส่วนดงั นี้

บคุ คลตัง้ แต่ 2 คนขนึ้ ไป ขอจองช่ือห้างหุ้นส่วน ช่ือซา้ ห้างหุ้นส่วนอ่นื ช่ือไม่ซา้ ห้างหุ้นส่วนอ่นื จดทะเบยี นตงั้ ห้างหุ้นส่วน ภายใน 30 วัน ชาระค่าธรรมเนียม รับหลักฐานหนังสือรับรองและใบสาคัญ ดาเนินธุรกจิ ห้างหุ้นส่วน

ประเภทของห้ างหุ้นส่ วน ห้างหุ้นส่วน ห้างหุ้นส่วนสามัญ ห้างหุ้นส่วนจากดั (กฎหมายบังคับต้องจดทะเบียนเท่านัน้ ) ห้างหุ้นส่วนสามัญ ห้างหุ้นส่วนสามัญ ห้างหุ้นส่วนประเภท ห้างหุ้นส่วนประเภท จดทะเบยี น ท่ีมไิ ด้จดทะเบียน จากัดความ ไม่จากดั ความ รับผิดชอบ รับผดิ ชอบ

ห้างห้นุ ส่วนสามญั ห้างหุ้นส่วนจากดั  ห้างหุ้นส่วนสามญั จดทะเบยี น  ห้างหุ้นส่วนประเภทจากดั ความรับชอบ คือห้างห้นุ ส่วนท่จี ดทะเบยี นต่อกรมพัฒนา จะรับผิดชอบในหนีส้ นิ ของห้างห้นุ ส่วน ธุรกจิ กาค้า กระทรวงพาณิชย์ มีฐานะเป็ น เพยี งไม่เกนิ จานวนเงนิ ท่ตี นรับจะลงทุนใน นิตบิ คุ คลตามกฎหมาย และต้องเขียนคา ห้างห้นุ ส่วนเท่านัน้ และทุนท่นี ามาลงต้อง นาหน้าช่ือว่า “ห้างห้นุ ส่วนสามัญนิตบิ ุคคล เป็ นเงนิ สดหรือทรัพย์สินอ่ืน .................” จะลงทนุ เป็ นแรงงานไม่ได้  ห้างหุ้นส่วนสามัญท่มี ไิ ด้จดทะเบยี น  ห้างหุ้นส่วนสามัญท่มี ไิ ด้จดทะเบยี น มีฐานะเป็ นบคุ คลธรรมดา และต้องเขียน จะรับผิดชอบในหนีส้ นิ ทงั้ ปวงของห้าง คานาหน้าช่ือว่า “ห้างห้นุ ส่วนสามัญ หุ้นส่วน โดยไม่จากัดจานวน และทุน .........................” ท่นี ามาลงทุนร่วมกิจการ อาจจะเป็ น เงนิ สด สินทรัพย์อ่นื หรือแรงงานกไ็ ด้

กฎหมายเก่ียวกับห้ างหุ้นส่ วน ประมวลกฎหมายเพ่งและพาณชิ ย์ ได้บญั ญตั ิเกยี่ วกบั การจดั ต้งั การจดทะเบียน การเลกิ กจิ การของห้าง หุ้นส่วนและบริษัท สรุปสาระสาคญั จากบทบัญญตั ขิ องประมวลกฎหมายเพ่งและพาณชิ ย์ได้ดงั นี้ 1. ห้างหุ้นส่วนสามญั จะจดทะเบียนหรือไม่กไ็ ด้ หากได้จดทะเบียนกเ็ ป็ นห้างหุ้นส่วนสามญั นิตบิ ุคคล 2. ห้างหุ้นส่วนจากดั จะต้องจดทะเบียน 3. ผู้ขอจดทะเบยี นจะต้องยนื่ ณ สานักงานทะเบยี นหุ้นส่วนบริษทั แห่งท้องที่ ซ่ึงสานักงานใหญ่ต้งั อยู่ 4. ห้างหุ้นส่วน เมอื่ ได้จดทะเบียนแล้วถอื ว่าเป็ นนิตบิ ุคคล แยกต่างหากจากผู้เป็ นส่วนหรือผู้ถือหุ้น 5. การเลกิ ห้างหุ้นส่วน มี 3 กรณี คอื การเลกิ โดยกฎหมาย การเลกิ โดยความประสงค์ของหุ้นส่วน และการเลกิ โดยคาสั่งของลาล 6. เมอื่ ห้างหุ้นส่วนเลกิ กจิ การจะต้องแต่งต้ังผู้ชาระบญั ชี 7. ข้นั ตอนการชาระบัญชีคอื นาสินทรัพย์ออกจาหน่าย ชาระหนีภ้ ายนอก ชาระหนีภ้ ายใน และจ่ายคนื ให้แก่ผู้เป็ นหุ้นส่วน 8. หากการชาระบัญชีเสร็จสิ้น ต้องมอบเอกสารบญั ชีไว้ให้นายทะเบียนภายใน 14 วนั

กฎหมายเก่ียวกับห้ างหุ้นส่ วน ประมวลรัษฎากร ได้กาหนดหลกั เกณฑ์เกย่ี วกบั การคานวณภาษเี งนิ ได้ของห้างหุ้นส่วนนิตบิ ุคคลไว้ สรุปสาระสาคญั ประมาลรัษฎากรทเ่ี กยี่ วข้องกบั ห้างหุ้นส่วนได้ดังนี้ ห้างหุ้นส่วนนิตบิ ุคคล จะต้องยนื่ รายการในการคานวณภาษีเงนิ ได้นิตบิ ุคคล ซึ่งได้แก่งบแสดงฐานะการเงนิ และงบกาไรขาดทุน ต่อกรมสรรพากรซ่ึงเป็ นหน่วยงานทม่ี หี น้าทจ่ี ดั เกบ็ เงนิ ได้ เงนิ ได้ทตี่ ้องเสียภาษตี ามความใน ส่วนนีค้ อื กาไรสุทธิ ซึ่งคานวณได้จากรายได้จากกจิ การ หรือเนื่องจากกจิ การ ทกี่ ระทาในรอบระยะเวลาบญั ชีหักด้วย รายจ่าย โดยใช้เกณฑ์สิทธิในการคานวณ อตั ราภาษเี งนิ ได้ของห้างหุ้นส่วนนิตบิ ุคคลร้อยละ 30 ของกาไรสุทธิ โดยใช้ แบบ ภ.ง.ด. ในการยน่ื แบบแสดงรายการชาระภาษีครึ่งรอบระยะเวลาบัญชี ภายใน 2 เดอื น นับแต่วนั สุดท้ายของครึ่ง รอบระยะเวลาบัญชี และใช้แบบ ภ.ง.ด. 50 ในการยนื่ แบบแสดงรายการชาระภาษีเมอ่ื สิ้นรอบระยะเวลาบัญชี ภายใน 150 วนั นับแต่วนั สุดท้ายของรอบระยะเวลาบัญชี

กฎหมายเก่ียวกับห้ างหุ้นส่ วน พระราชบญั ญัติ เช่น พระราชบัญญตั ทิ ะเบียนพาณชิ ย์ พ.ล. 2499 พระราชบัญญตั กิ าหนดความผดิ เกย่ี วกบั ห้างหุ้นส่วนจดทะเบยี น ห้างหุ้นส่นจากดั สมาคมและ มูลนิธิ พ.ล.2499 พระราชบญั ญตั ิกาหนดความผดิ เกยี่ วกบั ห้างหุ้นส่วนทจ่ี ดทะเบียนห้างหุ้นส่วนจากดั บริษัทจากดั สามาคมและมูลนิธิ (ฉบบั ท่ี 2) พ.ล.2535 พระราชบัญญตั กิ ารบัญชี พ.ล.2543 พระราชบญั ญตั ิส่งเสริมวิสาหกจิ ขนาดกลางและขนาดย่อม พ.ล.2543

กฎหมายเก่ียวกับห้ างหุ้นส่ วน ประมวลรัษฎากร ได้กาหนดหลกั เกณฑ์เกยี่ วกบั การคานวณภาษีเงนิ ได้ของห้างหุ้นส่วนนิตบิ ุคคลไว้ สรุปสาระสาคญั ของพระราชบัญญัติต่างๆทเ่ี กยี่ วข้องกบั ห้างหุ้นส่วนได้ดงั นี้ 1. ผ้ปู ระกอบพาณิชยกจิ หมายถึง บุคคลธรรมดาหรือนิตบิ ุคคล ซึ่งประกอบพาณชิ ยกจิ เป็ นอาชีพปกติ และ รวมถึงผ้เู ป็ นหุ้นส่วนทไี่ ม่จากดั ควารับผดิ กรรมการหรือผ้จู ัดการด้วย 2. ตามบทบญั ญัตหิ ้างหุ้นส่วนเป็ นผู้ประกอบพาณิชยกจิ ต้องมีหน้าทีจ่ ดทะเบียนพาณิชย์ 3. ห้างหุ้นส่วนมสี านักงานใหญ่อยู่ทใ่ี ด ให้จดทะเบยี น ณ สานักงานพาณิชย์ท้องทนี่ ้ัน 4. ให้ยนื่ คาขอจดทะเบียนพาณชิ ย์ภายใน 30 วนั นับแต่วนั เริ่มประกอบพาณิชยกจิ 5. บทกาหนดโทษหากห้างหุ้นส่วนจดทะเบียนหรือห้างหุ้นส่วนจากดั ไม่จดทะเบียน ใช้ชื่อ ป้ ายชื่อ หนังสือ บอกกล่าว ต้องระวางโทษปรับไม่เกนิ ห้าหมนื่ บาท และปรับอกี วนั ละไม่เกนิ 500 บาท จนกว่าจะได้ปฏิบัตใิ ห้ถูกต้อง

กฎหมายเก่ียวกับห้ างหุ้นส่ วน ประมวลรัษฎากร ได้กาหนดหลกั เกณฑ์เกยี่ วกบั การคานวณภาษีเงนิ ได้ของห้างหุ้นส่วนนิตบิ ุคคลไว้ สรุปสาระสาคญั ของพระราชบัญญตั ติ ่างๆทเ่ี กยี่ วข้องกบั ห้างหุ้นส่วนได้ดงั นี้ 6. ห้างหุ้นส่วนไม่จดั ทางบดุล ไม่จดั ทารายงานหรือไม่เปิ ดเผยแก่ผู้เป็ นหุ้นส่วน ต้องระวางโทษปรับไม่เกนิ ห้าหมน่ื บาทและเมอ่ื ทาการชาระบญั ชีเรียบร้อยแล้ว ให้มอบสมุดบญั ชีเอกสารต่างๆ ให้นายทะเบียนภายใน 14วนั แต่ถ้าการชาระบญั ชีไม่เสร็จสิ้นภายใน 1 ปี ผ้ชู าระบญั ชีต้องเรียกประชุมใหญ่และทารายงานแจ้งทปี่ ระชุมทุกปี หากไม่มกี ารเรียกประชุม ไม่ทารายงาน ต้องระวางโทษปรับ ไม่เกนิ หน่ึงหมน่ื บาท 7. พระราชบัญญตั กิ ารบญั ชี พ.ล.2543 กาหนดให้เฉพาะนิตบิ ุคคลเท่าน้ัน ทมี่ หี น้าทจ่ี ัดทาบัญชี ให้เร่ิมทา บญั ชีต้งั แต่วนั ทไี่ ด้รับการจดทะเบยี น เป็ นนิตบิ ุคคลตามกฎหมายแล้ว ลดภาระธุรกจิ ในการเกบ็ รักษาบญั ชีและ เอกสารประกอบการลงบัญชี จาก 10 ปี เหลอื 5 ปี แต่ต้องไม่เกนิ 7 ปี 8. แบ่งแยกหน้าทแ่ี ละความรับผดิ ชอบระหว่างผ้มู หี น้าทจ่ี ดั ทาบัญชีและผู้ทาบัญชีดงั นี้ ผู้มหี น้าทจี่ ัดทาบัญชี หมายถึง ผ้มู หี น้าทจ่ี ดั ให้มกี ารทาบญั ชีตามกฎหมาย ผู้ทาบญั ชี หมายถึง ผ้รู ับผดิ ชอบในการทาบัญชีมหี น้าทจี่ ัดทาบญั ชีไม่ว่าจะเป็ นลูกจ้างของผ้มู หี น้าทจี่ ัดทา บญั ชีหรือไม่กต็ าม

กฎหมายเก่ียวกับห้ างหุ้นส่ วน ประมวลรัษฎากร ได้กาหนดหลกั เกณฑ์เกย่ี วกบั การคานวณภาษีเงนิ ได้ของห้างหุ้นส่วนนิตบิ ุคคลไว้ สรุปสาระสาคญั ของพระราชบญั ญตั ติ ่างๆทเ่ี กย่ี วข้องกบั ห้างหุ้นส่วนได้ดงั นี้ 9. กาหนดให้ผู้ทาบัญชีต้องเข้ามามสี ่วนรับผดิ ชอบ ในการจัดทาบญั ชีของธุรกจิ โดยแบ่งแยกหน้าทแี่ ละ ความรับผดิ ชอบระหว่างผ้ทู าบญั ชี และผู้มหี น้าทจ่ี ดั ทาบัญชีให้ชัดเจน เช่น ลงรายการเทจ็ แก้ไข ละเว้นการลงรายการ ในบญั ชีหรืองบการเงนิ หรือแก้ไขเอกสารท่ีต้องใช้ประกอบการลงบญั ชี เพอื่ ให้ผดิ ความเป็ นจริง บทกาหนดโทษของ ผู้ทาบัญชีจาคุกไม่เกนิ 2 ปี หรือปรับไม่เกนิ 40,000 บาท หรือท้งั จาท้งั ปรับ ส่วนผู้มหี น้าทจี่ ัดทาบญั ชีจาคุกไม่เกนิ 3 ปี หรือปรับไม่เกนิ 60,000 บาท หรือท้งั จาท้งั ปรับ 10. บทกาหนดโทษของผ้กู ระทาความผดิ ในการจดั ทาบญั ชี จะต้องรับโทษตามลกั ษณะความผดิ ซ่ึงมที ้งั โทษปรับและจาคุก และในกรณที เี่ ป็ นความผดิ ต่อเน่ือง มโี ทษปรับรายวนั จนกว่าจะปฏบิ ตั ใิ ห้ถูกต้อง เช่น ไม่จัดทา บัญชีตามหน้าทีท่ ่กี าหนดและตามวนั เริ่มทาบัญชีท่ีกาหนด ปรับไม่เกนิ 30,000 บาท และ ปรับรายวนั ไม่เกนิ วนั ละ 1,000 บาท จนกว่าจะปฏิบตั ถิ ูกต้อง

กฎหมายเก่ียวกับห้ างหุ้นส่ วน  กฎกระทรวง เช่น กฎกระทรวงพาณชิ ย์ ว่าด้วยการยกเว้นไม่ต้องจัดให้งบการเงินได้รับการตรวจสอบและแสดงความเห็นโดยผ้สู อบ บัญชีรับอนุญาต พ.ล.2544  กฎกระทรวงอุตสาหกรรม กาหนดจานวนการจ้างงานและมูลค่าสินทรัพย์ ของวสิ าหกจิ ขนาดกลางและขนาด ย่อม พ.ล. 2545 สรุปสาระสาคญั ของพระราชบัญญตั ติ ่างๆทเี่ กย่ี วข้องกบั ห้างหุ้นส่วนได้ดงั นี้ ห้างหุ้นส่วนจดทะเบยี นทจี่ ดั ต้งั ขนึ้ ตามกฎหมายไทย มที ุน สินทรัพย์และรายได้ รายการใด รายการหนึ่งหรือ ทุกรายการไม่เกนิ ตามกฎหมายทก่ี ระทรวงกาหนดไว้ ได้รับยกเว้นไม่ต้องจดั ทาให้งบการเงนิ ได้รับการตรวจสอบและ แสดงความเห็นโดยผ้สู อบบญั ชีรับอนุญาต ทุกรายการไม่เกนิ จานวนทกี่ าหนดไว้ดังนี้ ทุน 5,000,000 บาท สินทรัพย์ รวม 30,000,000 บาท รายได้รวม 30,000,000 บาท การจัดทางบการเงนิ ทไี่ ด้รับการยกเว้นนีเ้ ป็ นงบการเงนิ ซ่ึงมรี อบ บัญชีทส่ี ิ้นสุดลงในหรือหลงั วนั ที่ 31 ธันวาคม พ.ล.2545 เป็ นต้นไป

กฎหมายเก่ียวกับห้ างหุ้นส่ วน ประกาล เช่น  ประกาลกระทรวงพาณชิ ย์ ฉบับท่ี 83 (พ.ล.2515) เร่ืองกาหนดพาณชยกจิ ท่ไี ม่อยู่ภายใต้บังคบั ของกฎหมายว่าด้วย ทะเบียนพาณชิ ย์ ประกาลกรมทะเบียนการค้า (ปัจจุบันคอื กรมพฒั นาธุรกจิ การค้า) เร่ืองกาหนดชนิดของบัญชีทีต่ ้องจัดทา ข้อความและ รายการท่ตี ้องมใี นบัญชี ระยะเวลาทีต่ ้องลงรายการในบัญชีและเอกสารทตี่ ้องใช้ประกอบการลงบัญชี พ.ล.2544 ประกาลกรมทะเบียนการค้า (ปัจจุบันคอื กรมพฒั นาธุรกจิ กาค้า) เร่ือง กาหนดรายการย่อทตี่ ้องมีในงบการเงนิ พ.ล.2544 สรุปสาระสาคญั ของประกาลทเ่ี กยี่ วข้องกบั ห้างหุ้นส่วนได้ดงั นี้ 1. ห้างหุ้นส่วนจดทะเบยี นทจี่ ดั ต้งั ขึน้ ตามกฎหมายไทย ต้องจดั ทาบัญชีให้ถูกต้องและครบถ้วนตามหลกั มาตรฐานการบัญชี 2. ห้างหุ้นส่วนจดทะเบียนต้องจัดทางบการเงนิ (งบแสดงฐานการเงนิ งบกาไรขาดทุน และหมายเหตุ ประกอบการเงนิ ) มีรายการย่อตามท่ีกาหนดในแบบ 1 (หน่วยท่ี 4) 3. ห้างหุ้นส่วนสามญั นิตบิ ุคคล ห้างหุ้นส่วนจากดั ต้องยนื่ งบการเงนิ ภายใน 5 เดอื น นับแต่วนั ปิ ดบญั ชี ดงั น้ันงบการเงนิ ทม่ี ีรอบปี บัญชีสิ้นสุด ณ วนั ที่ 31 ธันวาคมของทุกปี ต้องยนื่ งบการเงนิ ภายในวนั ท่ี 31 พฤษภาคม ของปี ถัดไป

กฎหมายเก่ียวกับห้ างหุ้นส่ วน คาสั่งเช่น คาสั่งกรมสรรพากรท่ี ทป. 1/2558 เร่ืองการใช้เกณฑ์สิทธิในการคานวณรายได้และรายจ่ายของบริษัท หรือ ห้างหุ้นส่วน นิติบุคคล  คาส่ังสานักงานทะเบียนหุ้นส่วนบริษทั กลางที่ 3/2543 เรื่อง แต่งต้งั นายทะเบียนและกาหนดหน้าที่รับผดิ ชอบเกยี่ วกบั งาน ทะเบียนในสานักงานทะเบียนหุ้นส่ วน สรุปสาระสาคญั ของคาสั่งทเ่ี กย่ี วข้องกบั ห้างหุ้นส่วนได้ดงั นี้ 1. ห้างหุ้นส่วนต้องใช้เกณฑ์สิทธิในการคานวณหากาไรสุทธิที่ต้องเสียภาษีเงนิ ได้นิตบิ ุคคล ซึ่งจะถอื ว่า รายได้เกดิ ขึน้ เมอ่ื กระบวนการก่อให้เกดิ รายได้สาเร็จแล้ว และการแลกเปลยี่ นได้เกดิ ขึน้ แล้วโดยไม่คานึงว่าจะได้รับ เงนิ แล้วหรือไม่ เช่นเดยี วกบั ค่าใช้จ่าย เมอื่ เกดิ ค่าใช้จ่ายเกดิ ขึน้ แล้ว แม้จะยงั ไม่ได้จ่ายเงนิ ในรอบระยะเวลาบญั ชีน้ัน ก็ ให้ถอื ว่าเป็ นค่าใช้จ่ายในรอบระยะเวลาบัญชีน้ัน 2. กรมพฒั นาธุรกจิ การค้า กระทรวงพาณชิ ย์ ปฏบิ ัตงิ านทะเบยี นให้กบั ห้างหุ้นส่วนทม่ี สี านักงานใหญ่อย่ใู น เขตกรุงเทพมหานครและสานักงานพฒั นาธุรกจิ การค้าจังหวดั ปฏิบัตงิ านทะเบยี นให้กบั ห้างหุ้นส่วนทม่ี สี านักงาน ใหญ่อยู่ในเขตจงั หวดั น้ัน

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 2 ก า ร บั น ทึ ก ร า ย ก า ร เ ปิ ด บั ญ ชี

การบนั ทกึ ความหมายของการเปิ ดบัญชี รายการเปิ ด การลงทนุ ของห้นุ ส่วน บัญชี การบนั ทกึ รายการเปิ ดบญั ชีและงบแสดงฐานะการเงนิ ณ วันเร่ิมกจิ การ

• การเปิดบญั ชีของห้างหุ้นส่วน เป็นการบันทึกรายการค้าทีเ่ กิดขึน้ ครง้ั แรกตงั้ แต่ วันที่เริม่ ตน้ ประกอบธรุ กิจของกิจการห้างหุ้นส่วน เช่น ผ้เู ป็นหุ้นส่วนนาเงินสด สินทรัพย์อื่นและแรงงานมาลงทุนครั้งแรก หรือในกรณีที่กิจการหา้ งหนุ้ สว่ นดาเนิน ธรุ กิจมาอยา่ งตอ่ เนือ่ ง การเปิดบญั ชีในกรณีนีค้ ือรายการที่เกิดขึ้นในวันแรกของ รอบระยะเวลาบัญชีใหม่ เชน่ การบันทึกบญั ชียอดคงเหลือของบัญชีสินทรัพย์ หนี้สินและส่วนของผเู้ ป็นห้นุ สว่ น

ตวั อยา่ งที่ 2.1 วันที่ 1 มกราคม 2558 กบและขาวตกลงเป็นห้นุ ส่วนกนั กบนาเงนิ สดมาลงทนุ 220,000 บาท และขาวนาเงินสดมาลงทุน 120,000 บาท การบนั ทึกรายการเปดิ บญั ชใี นสมดุ รายวันทวั่ ไปจะเปน็ ดงั นี้

การลงทุนของหุ้นส่วนมีหลักการเหมือนกับกิจการเจ้าของคนเดียว โดยมีส่วนทุนของห้าง หุ้นส่วน เรียกว่า ส่วนของผู้เป็นหุ้นส่วน จะมีบัญชีทุนตามจานวนของผู้เป็นหุ้นส่วนในประมวล กฎหมายแพง่ และพาณชิ ย์ มาตรา 1026 ไดก้ าหนดไวว้ ่าห้นุ ส่วนต้องมีส่งิ หน่ึงส่ิงใดมาลงทนุ คอื เงินสด สนิ ทรพั ยอ์ ืน่ แรงงาน ควรมีการตกลงกนั ในมูลค่าของแรงงานที่หุ้นส่วนนามาลงทุนและสิทธิได้รับคืนทุน เน่ืองจาก แรงงานเป็นสินทรัพย์ไม่มีตัวตน ถ้าแรงงานนั้นมีสิทธิได้รับคืนทุน จะบันทึกไว้ในบัญชีค่าความ นยิ มและถา้ ข้อตกลงระหวา่ งหุ้นส่วนกาหนดให้หุ้นส่วนที่ลงทุนด้วยแรงงานไม่มีสิทธิได้รับคืนทุน กรณนี แี้ รงงานสว่ นนจี้ ะถกู บนั ทึกไวใ้ นสัญญาการเป็นหนุ้ ส่วนเทา่ นน้ั จะไมม่ ีการบนั ทึกบัญชี

• 3.1 การบนั ทึกรายการเปิดบัญชี 3.1.1 กรณผี ูเ้ ป็นหุ้นส่วนนาเงนิ สดมาลงทนุ การบนั ทกึ รายการเปดิ บญั ชีในสมุดรายวนั ทั่วไปจะเปน็ ดงั น้ี

ตวั อย่างที่ 2.2 วันท่ี 1 มกราคม 2558 แป้งและข้าวตกลงเป็นหุ้นส่วนกัน โดยแป้งนา เงินสดมาลงทุน 200,000 บาทและข้าวนาเงนิ สดมาลงทนุ 250,000 บาท การบันทึกรายการเปิดบญั ชใี นสมุดรายวนั ทว่ั ไปจะเปน็ ดังนี้

ตวั อยา่ งที่ 2.3 เมอ่ื วันที่ 1 มกราคม 2558 หมแู ละแมวตกลงเข้าเป็นหุ้นส่วนกันโดยนาสินทรัพย์ มาลงทุนดังน้ี หมูนาเงินสด 40,000 บาท และสินค้าคงเหลือราคาทุน 20,000 บาท ราคา ตลาด 21,000 บาท มาลงทุน ส่วนแมวนาเงินสด 20,000 บาท ลูกหนี้การค้า 12,000 บาท และรถยนตร์ าคาประเมิน 100,000 บาท มาลงทุน ตารางคานวณการลงทนุ ของหนุ้ สว่ นแต่ละคน

ตวั อยา่ งที่ 2.3 เมอ่ื วันที่ 1 มกราคม 2558 หมแู ละแมวตกลงเข้าเป็นหุ้นส่วนกันโดยนาสินทรัพย์ มาลงทุนดังน้ี หมูนาเงินสด 40,000 บาท และสินค้าคงเหลือราคาทุน 20,000 บาท ราคา ตลาด 21,000 บาท มาลงทุน ส่วนแมวนาเงินสด 20,000 บาท ลูกหนี้การค้า 12,000 บาท และรถยนตร์ าคาประเมิน 100,000 บาท มาลงทุน ตารางคานวณการลงทนุ ของหนุ้ สว่ นแต่ละคน

การบนั ทกึ รายการเปดิ บัญชใี นสมดุ รายวันท่วั ไปจะเปน็ ดงั น้ี

• 3.1 การบันทกึ รายการเปดิ บัญชี (ตอ่ ) 3.1.3 กรณีผู้เป็นหุ้นส่วนนาเงินสด สินทรัพย์อื่นและหน้ีสินมาลงทุน กรณีน้ีให้บันทึก ทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนด้วยการนายอดรวมสินทรัพย์หักด้วยยอดรวมหนี้สิน การบันทึก รายการเปดิ บญั ชีในสมดุ รายวันทวั่ ไปจะเปน็ ดงั นี้

ตวั อย่างที่ 2.4 เมื่อวันที่ 1 มกราคม 2558 มะนาวและแตงโมตกลงเข้าเป็นหุ้นส่วนกัน โดยท้ังสองนาสินทรัพย์และหน้ีสินมาลงทุนดังนี้ มะนาวนาเงินสด 100,000 บาท มาลงทุน และแตงโมนาเงินสด 20,000 บาท ท่ีดินราคา 80,000 บาท อาคาร 200,000 บาท และเจ้าหน้ี 80,000 บาท มาลงทนุ ตารางคานวณการลงทนุ ของหนุ้ สว่ นแต่ละคน

การบนั ทกึ รายการเปดิ บัญชใี นสมดุ รายวันท่วั ไปจะเปน็ ดงั น้ี

• 3.1 การบนั ทึกรายการเปดิ บญั ชี (ต่อ) 3.1.4 กรณีผู้เป็นหุ้นส่วนนาแรงงานมาลงทุน หากสัญญาหุ้นส่วนนาแรงงานมาลงทุน ไม่ไดต้ รี าคาคา่ แรงไวใ้ นกฎหมายใหค้ านวณสว่ นทนุ โดย การบนั ทึกรายการเปดิ บัญชใี นสมดุ รายวันทว่ั ไปจะเปน็ ดงั น้ี

ตวั อยา่ งท่ี 2.5 เมื่อวนั ที่ 1 มกราคม 2558 นา้ อบและน้าหอมตกลงเข้าเปน็ หุ้นส่วนกัน โดยน้า อบนาเงินสดมาลงทุน 180,000 บาท และน้าหอมนาเงนิ สด 200,000 บาท และแรงงานซึ่งคิด มลู ค่าเปน็ เงิน 60,000 บาท มาลงทนุ และให้น้าหอมมสี ทิ ธไิ ด้รบั คืนทุน ตารางคานวณการลงทนุ ของหุ้นส่วนแต่ละคน

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 ก า ร แ บ่ ง กา ไ ร ข า ด ทุ น ร ะ ห ว่ า ง หุ้ น ส่ ว น

การแบ่งกาไร หลักเกณฑ์การแบ่งกาไรขาดทุนและ การบันทกึ บัญชี ขาดทุนระหว่าง หุ้นส่วน การคานวณและการบนั ทกึ บัญชีการ แบ่งผลกาไรขาดทุนของ ผู้เป็ นห้นุ ส่วน

หลักเกณฑก์ ารแบง่ ผลกาไรขาดทนุ เมื่อกิจการตกลงเข้าเปน็ ห้นุ สว่ นในหา้ งห้นุ สว่ นแล้ว ก็จะมีการนาเงินสด สินทรพั ย์อื่นและแรงงานมาลงทุนในห้างหุ้นส่วน ซึ่งห้างหุ้นส่วนกจ็ ะดาเนินการ ไประยะหนึง่ หรืองวดเวลาใดเวลาหนึ่ง อาจมีผลกาไรหรือผลขาดทนุ เกิดขึ้น ภายในหา้ งหนุ้ สว่ น โดยผลกาไรขาดทุนทีเ่ กิดขึ้นต้องแบ่งใหก้ บั ผู้เปน็ หนุ้ ส่วน ทุกคนตามสญั ญาที่ได้ตกลงกนั ไว้ในการจดั ตัง้ ห้างหุ้นสว่ น แตถ่ า้ ในสญั ญานน้ั หุ้นสว่ นไมไ่ ดต้ กลงกนั ไวใ้ นเรือ่ งอตั ราสว่ นแบ่งผลกาไรขาดทุน ตามกฎหมาย ประมวลแพ่งและพาณิชย์ให้ถือปฏิบตั ิโดยการแบง่ ตามอัตราสว่ นทนุ

หลักเกณฑก์ ารแบ่งผลกาไรขาดทุน เหตุผลสาคญั ในการแบง่ ผลกาไรขาดทุนของห้างหุ้นสว่ น ได้แก่ 1. เป็นคา่ ตอบแทนแกผ่ เู้ ป็นหุ้นส่วนที่ให้บริการเป็นสว่ นตัวแก่ห้างหุ้นสว่ น 2. เป็นค่าตอบแทนแก่เงินหรือสินทรพั ยท์ ี่ผ้เู ป็นหนุ้ สว่ นแตล่ ะคนนามาลงทนุ 3. เปน็ ผลกาไรทีแ่ ทจ้ ริง และดาเนินนโยบายรว่ มกนั ของผเู้ ปน็ หนุ้ สว่ น

หลักเกณฑ์การแบง่ ผลกาไรขาดทนุ การแบ่งผลกาไรขาดทนุ ให้ผู้เป็ นห้นุ ส่วนนัน้ ควรระบุไว้ในสัญญาการจดั ตงั้ ห้างหุ้นส่วน ให้ชัดเจน เพ่อื ไม่ให้เกดิ ปัญหาในอนาคต โดยปกตหิ ลักเกณฑ์ การแบ่งผลกาไรขาดทนุ ท่นี ิยมปฏบิ ัตกิ นั มวี ธิ ีการแบ่งผลกาไรขาดทนุ ดังนี้ แบง่ เทา่ กนั แบ่งตามอัตราสว่ นที่ตกลงกนั แบ่งตามอตั ราสว่ นทุน คิดดอกเบีย้ ทุน แลว้ แบง่ ผลกาไรขาดทุนที่เหลือตามอัตราส่วนทีต่ กลงกนั คิดเงินเดือน หรือโบนัส แล้วแบ่งผลกาไรขาดทนุ ที่เหลือตามอตั ราส่วนทีต่ กลงกนั

ตัวอยา่ งที่ 1 แบง่ เทา่ กนั ปิงปองและโปรดปราน ตกลงเป็นหุ้นส่วนกัน โดยนานาเงินสดมาลงทุน 120,000 บาท รินนาเงินสดมาลงทุน 110,000 บาท ปี 2558 กิจการดาเนินงานมีกาไรสุทธิ 80,000 บาท ตามข้อตกลงของหุ้นส่วนให้แบง่ กาไรขาดทุนเทา่ กัน การบันทึกบัญชแี บง่ ผลกาไรขาดทุนในสมดุ รายวนั ทั่วไป โดยวิธที ุนเปลี่ยนแปลงจะเปน็ ดงั น้ี สมุดรายวนั ทว่ั ไป พ.ศ.2558 รายการ เลขทบี่ ัญชี เดบติ เครดิต สต. เดอื น วันที่ บาท สต. บาท ธ.ค. 31 กาไรขาดทุน 80,000 - ทนุ -นา ทุน-แต้ม 40,000 - 40,000 - นาและรินแบ่งผลกไรขาดทนุ

ตัวอยา่ งท่ี 2 แบ่งตามอัตราสว่ นที่ตกลงกัน สุรชาและสุรสา ตกลงเป็นหุ้นส่วนกัน โดยนานาเงินสด สินทรัพย์อ่ืน และ แรงงานมาลงทุน ร่วมกันจานวนหน่ึง ได้ตกลงแบ่งผลกาไรขาดทุนกันในอัตรา 3:2 ในการ ดาเนนิ งาน ปรากฏว่าห้างหุน้ สว่ นมีกาไรสุทธจิ านวน 150,000 บาท การบนั ทึกบญั ชเี ป็นดังน้ี การบันทกึ บญั ชีแบ่งผลกาไรขาดทุนในสมดุ รายวนั ท่วั ไป โดยวธิ ีทุนคงท่ี จะเป็นดังนี้ สมดุ รายวันทั่วไป พ.ศ.2561 รายการ เลขทีบ่ ัญชี เดบติ เครดติ สต. เดอื น วนั ที่ บาท สต. บาท ธ.ค. 31 กาไรขาดทนุ 150,000 - กระแสทุน-สรุ ชา กระแสทนุ -สรุ สา 90,000 - 60,000 - แบง่ ผลกไรขาดทุนในอตั รา 3:2

แบง่ ตามอัตราสว่ นทนุ ทนุ ณ วนั เรม่ิ ตง้ั กจิ การ ทุน ณ วนั ต้นงวดบัญชี ทนุ ณ วันสิ้นงวดบญั ชี ทุน ณ วันสิ้นงวดบัญชี

ตวั อย่างที่ 3 เฟิร์สและโฟร์ เป็นหุ้นส่วนกัน เริ่มจัดตั้งกิจการเม่ือ 1 มกราคม 2557 โดยเฟิร์สลงทุน เงินสด 40,000 บาท โฟร์ลงทุน 80,000 บาท ต่อมาหา้ งหุ้นส่วนดาเนินงานมาระยะหน่ึงจนส้ินงวดบัญชี วันที่ 31 ธันวาคม 2557 ปรากฏว่ามีผลกาไรสุทธิจานวน 75,000 บาท และบัญชีทุนของหา้ งห้นุ ส่วนมี ดังตอ่ ไปนี้ (หา้ งหุ้นส่วนบนั ทึกบญั ชวี ิธที นุ เปลย่ี นแปลง

ทนุ ณ วนั เริ่มตั้งกิจการ =1 3 • การคานวณเป็นดงั นี้ ทนุ ณ วนั เริม่ ต้งั กิจการ - เฟิร์ส = 40,000 =2 - โฟร์ = 80,000 3 รวมทุน ณ วันเริ่มตง้ั กิจการ = 120,000 อัตราสว่ นทนุ ณ วนั เริ่มตงั้ กิจการ-เฟิร์ส = 40,000 = 1:2 120,000 อัตราสว่ นทุน ณ วนั เริ่มต้ังกิจการ-โฟร์ = 80,000 120,000 ดงั น้ัน อัตราสว่ นทนุ ณ วนั เริม่ กิจการเฟริ์สและโฟร์

การบนั ทกึ บญั ชีเปน็ ดงั นี้ สมุดรายวันทัว่ ไป พ.ศ.2557 รายการ เลขท่ีบัญชี เดบติ เครดิต เดือน วันท่ี บาท สต. บาท สต. ธ.ค. 31 กาไรขาดทนุ 75,000 - 25,000 - 50,000 - ทุน-เฟริ ส์ ทุน-โฟร์ แบง่ ผลกำไรขำดทนุ ตำมอตั รำส่วนทนุ ณ วนั เร่ิมตงั้ กิจกำร 1:2

ตัวอยา่ งที่ 4 ทนุ ณ วนั ต้นงวดบญั ชี ทนุ ณ วนั ต้นงวดบญั ชี - เฟิรส์ = 100,000 - โฟร์ = 160,000 รวมทุน ณ วนั ต้นงวดบัญชี = 260,000 อัตราสว่ นทุน ณ วนั ตน้ งวดบญั ชี-เฟิร์ส = 100,000 = 5 260,000 13 อตั ราสว่ นทุน ณ วันตน้ งวดบญั ชี-โฟร์ = 160,000 = 8 260,000 = 13 ดงั น้นั อตั ราสว่ นทนุ ณ วันตน้ งวดบญั ชีเฟิร์สและโฟร์ = 5:8

การบนั ทกึ บญั ชเี ป็นดังน้ี สมดุ รายวนั ทว่ั ไป พ.ศ.2557 รายการ เลขท่ีบัญชี เดบิต เครดติ เดือน วันท่ี บาท สต. บาท สต. ธ.ค. 31 กาไรขาดทุน 75,000 - ทนุ -เฟิรส์ 28,846 - 46,154 - ทนุ -โฟร์ แบง่ ผลกาไรขาดทนุ ตามอัตราสว่ นทุน ณ วัน ตน้ งวดบัญชี 5:8

ตัวอย่างท่ี 5 ทนุ ณ วนั ส้ินงวดบญั ชี ทุน ณ วันสิน้ งวดบัญชี - เฟิร์ส = 120,000 - โฟร์ = 180,000 รวมทนุ ณ วันสิ้นงวดบญั ชี = 300,000 อัตราสว่ นทุน ณ วนั สิน้ งวดบัญชี-เฟิร์ส = 120,000 = 2 300,000 5 อัตราสว่ นทนุ ณ วันตน้ งวดบญั ชี-โฟร์ = 180,000 = 3 300,000 = 5 ดงั น้นั อัตราสว่ นทนุ ณ วนั ต้นงวดบัญชีเฟิร์สและโฟร์ = 2:3

การบันทกึ บัญชีเป็นดงั น้ี สมุดรายวนั ทวั่ ไป พ.ศ.2557 รายการ เลขท่บี ญั ชี เดบติ เครดิต เดือน วนั ท่ี บาท สต. บาท สต. ธ.ค. 31 กาไรขาดทนุ 75,000 - ทุน-เฟริ ์ส 30,000 - 45,000 - ทุน-โฟร์ แบ่งผลกาไรขาดทุนตามอัตราสว่ นทนุ ณ วนั สิน้ งวดบัญชี 2:3

แบง่ ตามอตั ราส่วนทนุ ถัวเฉล่ยี ตวั อย่างท่ี 6 เพชรและแพทเป็นห้นุ สว่ นกัน เร่มิ จัดต้งั กจิ การเมอ่ื 1 มกราคม 2557 โดยเพชรลงทนุ เงินสด 180,000 บาท แพทลงทุน 120,000 บาท ต่อมาห้างหนุ้ สว่ นดาเนนิ งานมาระยะหน่งึ จนสน้ิ งวดบญั ชีวนั ท่ี 31 ธันวาคม 2557 ปรากฏวา่ มีผลกาไรสทุ ธจิ านวน 120,000 บาท และบัญชขี องห้างหุ้นสว่ นมีดังตอ่ ไปนี้ (หา้ งบนั ทกึ บญั ชีวธิ ีทุนคงท)ี่

ตวั อย่างท่ี 6 แบ่งตามอัตราสว่ นทนุ ถวั เฉล่ยี พ.ศ. รายการ บญั ชี ทนุ -เพชร เดอื น วนั ท่ี หน้า เดบติ พ.ศ. รายการ หน้า เครดติ ม.ิ ย. 1 ถอนทนุ บญั ชี บาท สต. ก.ย. 1 ถอนทนุ บญั ชี บาท สต. เดอื น วนั ท่ี ร.ว.1 360,000 - พ.ศ. รายการ 92,000 - ม.ค. 1 ยอดยกมา 120,000 - เดอื น วนั ที่ 124,000 - 52,000 - ม.ี ค. 1 ลงทนุ เพ่ิม ก.พ. 1 ถอนทนุ หน้า เครดติ ต.ค. 1 ลงทนุ เพ่ิม บญั ชี บาท สต. บญั ชีทนุ -แพท ร.ว.1 300,000 - 40,000 - หนา้ เดบติ พ.ศ. รายการ 80,000 - 220,000 - บญั ชี บาท สต. เดอื น วนั ที่ 92,000 - ม.ค. 1 ยอดยกมา พ.ค. 1 ลงทนุ เพิ่ม ก.ย. 1 ลงทนุ เพิ่ม ธ.ค. 1 ลงทนุ เพ่ิม