มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : ศิรวิ ุฒิ ธรี ธวชั กลุ ในความเปน็ ของแทด้ ง้ั เดมิ การสรา้ งขน้ึ ใหมข่ องรอ่ งรอยหลกั ฐานทางโบราณคดหี รอื อาคารประวตั ศิ าสตร์ หรอื แหลง่ นน้ั จะไดร้ บั การพจิ ารณาเฉพาะในสภาพการณท์ ไ่ี ดร้ บั การยกเวน้ เทา่ นน้ั ซง่ึ จะพจิ ารณาจากเอกสาร ทม่ี ีความสมบรู ณ์และมีรายละเอียดท่ีครบถ้วน โดยจะไม่พจิ ารณาด้วยการคาดเดา มรดกโลกทางธรรมชาติ 101

102 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : ศริ วิ ุฒิ ธีรธวชั กลุ ทั้งนี้ หลักเกณฑ์เก่ียวกับความมีคุณค่าโดดเด่นอันเป็นสากล รวมถึงคุณลักษณะของความครบถ้วน สมบูรณ์ และความเป็นของแท้ด้ังเดิมที่ได้กล่าวข้างต้น จะถูกน�ำไปใช้เป็นแนวทางการพิจารณาเกี่ยวกับการ คมุ้ ครองปอ้ งกนั และการจดั การทร่ี ฐั ภาคจี ะตอ้ งรวมไวใ้ นเอกสารทน่ี ำ� เสนอเพอ่ื ขอขน้ึ ทะเบยี นแหลง่ เปน็ มรดกโลก โดยแนวทางการคุ้มครองป้องกันและการจัดการจะต้องเป็นไปเพ่ือรักษาคุณค่าโดดเด่นอันเป็นสากล และความครบถว้ นสมบรู ณแ์ ละความเปน็ ของแทด้ งั้ เดมิ ทรี่ ฐั ภาคี ไดร้ ะบไุ วส้ ำ� หรบั แหลง่ มรดกทไี่ ดน้ ำ� เสนอนนั้ มรดกโลกทางธรรมชาติ 103

ภาพ10:4โดม ประทมุ ทอง มรดกโลกทางธรรมชาติ

CHAPTER 4 แหล่งมรดกโลก ทางธรรมชาติ มรดกโลกทางธรรมชาติ 105

แหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติ แหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติ หมายถึง สภาพธรรมชาติท่ีมีลักษณะทางกายภาพและชีวภาพ อันมี คุณคา่ โดดเด่นในด้านความล�้ำเลิศทางวทิ ยาศาสตร์หรือเป็นสถานที่ซึ่งมสี ภาพทางธรณวี ิทยาและภมู ปิ ระเทศ ท่ีได้รับการวิเคราะห์แล้วว่าเป็นถิ่นที่อยู่อาศัยของพันธุ์พืชและสัตว์ซ่ึงถูกคุกคามหรือเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ของ พชื หรอื สัตวท์ ่หี ายาก เปน็ ตน้ 106 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ขอ้ กําหนดและหลกั เกณฑใ์ นการพจิ ารณาใหเ้ ปน็ แหลง่ มรดกโลกทางธรรมชาติ อนสุ ญั ญาคมุ้ ครองมรดกโลก ไดน้ ยิ ามความ หมายและมรดกทางธรรมชาติตามวัตถุประสงค์ ของอนุสญั ญาฯ ไว้ดังน้ี ก. สภาพธรรมชาติที่มีลักษณะทาง กายภาพและชีวภาพอันมีคุณค่าเด่นชัดในด้าน สนุ ทรยี ศาสตร์หรือวิทยาศาสตร์ ข. สถานทซ่ี งึ่ มสี ภาพทางธรณวี ทิ ยาและ ภมู ปิ ระเทศทไี่ ดร้ บั การศกึ ษาวเิ คราะหแ์ ลว้ วา่ เปน็ ถ่นิ ที่อยู่ของพันธุ์พชื และพนั ธุ์สตั วซ์ ึ่งถูกคุมคาม และมคี ณุ คา่ ทางวิทยาศาสตร์หรอื การอนรุ ักษ์ ค. แหล่งธรรมชาติอันมีคุณค่าโดดเด่น ทางวทิ ยาศาสตร์ หรือความงามตามธรรมชาติ ภาพ : โดม ประทุมทอง ภาพ : ศริ ิวฒุ ิ ธรี ธวัชกลุ มรดกโลกทางธรรมชาติ 107

ละองละมัง่  / Eld’s deer ภาพ : โดม ประทมุ ทอง Panolia eldii ทงั้ นแี้ หลง่ มรดกทางธรรมชาตจิ ะ ภาพ : ศิรวิ ุฒิ ธีรธวัชกุล ได้รับการพิจารณาให้อยู่ในบัญชีรายชื่อ 108 มรดกโลกทางธรรมชาติ แหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติได้ในกรณี ทม่ี คี ณุ ลกั ษณะโดดเดน่ ตามหลกั เกณฑข์ อ้ ใดข้อหน่งึ หรือหลายขอ้ ดงั ต่อไปนี้

วัวแดง / Banteng Bos javanicus ภาพ : โดม ประทมุ ทอง 1) เปน็ แหลง่ ที่เกดิ ปรากฏการณท์ างธรรมชาติที่มคี วามโดดเด่นเหน็ ได้ชดั หรอื เปน็ พนื้ ทีท่ ี่มคี วามงาม ตามธรรมชาตหิ าพื้นทีอ่ ่นื เปรยี บเทยี บไมไ่ ด้ หรือ 2) เป็นตัวอยา่ งท่ีมีความโดดเดน่ สะทอ้ นถึงวิวฒั นาการความเป็นมาของโลกในชว่ งเวลาต่างๆ กนั ซึง่ รวมไปถงึ รอ่ งรอยของสง่ิ มชี วี ติ หรอื กระบวนการทางธรณวี ทิ ยาทสี่ าํ คญั อนั ทาํ ใหเ้ กดิ รปู ลกั ษณข์ องแผน่ ดนิ หรอื ลักษณะธรณีสัณฐานหรือลักษณะภมู ปิ ระเทศทสี่ าํ คัญ หรอื 3) เป็นตวั อยา่ งทมี่ ีความโดดเด่นสะท้อนถงึ กระบวนการนเิ วศวิทยาและชวี วทิ ยา ซง่ึ ก่อให้เกิดและมี พัฒนาการของระบบนิเวศทางบกหรือระบบนิเวศน�้ำจืดหรือระบบนิเวศชายฝั่งและทางทะเล และสังคมสัตว์ และพืช หรือ 4) เป็นถ่ินที่อยู่อาศัยท่ีมีความสําคัญสูงสุดสําหรับการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพในถิ่น กําเนิด ซ่ึงรวมไปถึงถ่ินที่อาศัยของชนิดพันธุ์พืชและ/หรือชนิดพันธุ์สัตว์ ที่มีคุณค่าโดดเด่นเชิงวิทยาศาสตร์ หรอื เชงิ อนรุ กั ษร์ ะดับโลก มรดกโลกทางธรรมชาติ 109

ภาพ : โดม ประ ุทมทองแหลง่ มรดกโลกทางธรรมชาตใิ นประเทศไทย แหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติของประเทศไทยท่ีได้รับการจารึกในบัญชีมรดกโลกมี 2 แห่ง ได้แก่ เขตรักษาพันธ์สุ ตั วป์ ่าทุ่งใหญ่นเรศวร-หว้ ยขาแขง้ และพน้ื ทกี่ ลุ่มป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่ซึง่ มีรายละเอยี ดดงั น้ี 110 มรดกโลกทางธรรมชาติ

เขตรกั ษาพนั ธุส์ ัตวป์ ่าทงุ่ ใหญ่นเรศวร-ห้วยขาแขง้ (Thungyai-Huai Kha Khaeng Wildlife Sanctuaries) เขตรกั ษาพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ ทงุ่ ใหญน่ เรศวร-หว้ ยขาแขง้ เปน็ แหลง่ มรดกทางธรรมชาตแิ หง่ แรกของประเทศไทย ทไ่ี ดร้ บั การประเมนิ คณุ คา่ ใหเ้ ปน็ แหลง่ มรดกโลกทางธรรมชาตปิ ระกาศขนึ้ ทะเบยี น เมอ่ื ปี พ.ศ. 2534 เปน็ หนงึ่ ในพนื้ ท่อี นรุ กั ษท์ ีม่ คี วามสําคัญของ Indo-malayan Realm ดว้ ยคณุ สมบัติโดดเดน่ ตามเกณฑม์ าตรฐานดังน้ี มรดกโลกทางธรรมชาติ 111

หลักเกณฑ์ข้อท่ี 7 : เป็นตัวอย่างท่ีเด่นชัดของกระบวนการเปลี่ยนแปลงครั้งสําคัญทางธรณีวิทยา และววิ ัฒนาการทางชีววทิ ยาทีม่ ีผลกระทบตอ่ สิง่ แวดล้อมทางธรรมชาติของมนุษย์ หลักเกณฑ์ข้อท่ี 9 : เป็นปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่มีความพิเศษเป็นเลิศ รวมทั้งมีความงดงาม ตามธรรมชาตทิ ี่หาได้ยากยงิ่ หลักเกณฑ์ขอ้ ที่ 10 : เปน็ ที่อยอู่ าศยั ของพันธุ์พชื และสตั ว์ท่ีหายากของโลกท่ีสาํ คญั แห่งหนง่ึ ของโลก และเปน็ แหล่งความหลากหลายทางชีวภาพท่ีสาํ คญั แห่งหน่งึ ของโลก ภาพ : โดม ประทมุ ทอง 112 มรดกโลกทางธรรมชาติ

เขตรกั ษาพันธสุ์ ตั ว์ป่า เขตรักษาพันธ์สุ ตั วป์ ่า ทุ่งใหญ่นเรศวร ห้วยขาแข้ง ดา้ นตะวันออก พ้นื ทเี่ ขตรักษาพันธ์สุ ัตว์ปา่ ทงุ่ ใหญน่ เรศวร-หว้ ยขาแข้ง เขตรกั ษาพันธุ์สตั วป์ ่า ทงุ่ ใหญน่ เรศวร ด้านตะวนั ตก มรดกโลกทางธรรมชาติ รปู ที่ 3-1 พื้นทเี่ ขตรกั ษาพนั ธ์สุ ัตวป์ ่าทุ่งใหญ่นเรศวร-ห้วยขาแขง้ ทีม่ า : Google ปี 2015 113

เขตรกั ษาพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ ทงุ่ ใหญน่ เรศวร-หว้ ยขาแขง้ อยหู่ า่ งจากกรงุ เทพมหานครไปทางทศิ ตะวนั ตกเฉยี งเหนอื ติดชายแดนสาธารณรัฐแห่งสหภาพเมียนมาร์ราว 350 กิโลเมตร เขตรักษาสัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร อยู่ทางด้าน ทศิ ตะวนั ตกในเขตพนื้ ทจี่ งั หวดั กาญจนบรุ แี ละจงั หวดั ตาก เขตรกั ษาสตั วป์ า่ หว้ ยขาแขง้ อยทู่ างทศิ ตะวนั ออกในเขตพน้ื ที่ ของจงั หวดั อทุ ยั ธานเี ขตรกั ษาพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ ทง้ั สองแหง่ นเ้ี ปน็ ปา่ ตน้ นำ�้ ของลาํ นำ้� สาํ คญั ทางธรรมชาตทิ สี่ าํ คญั 2 สาย คอื แมน่ ำ้� แควใหญต่ อนบน (แมน่ ำ้� แมก่ ลอง และลาํ หว้ ยขาแขง้ ) เขตรกั ษาพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ ทงุ่ ใหญน่ เรศวร-หว้ ยขาแขง้ ได้รับการยกย่องให้เป็นผืนป่าอันยิ่งใหญ่และมีช่ือเสียง ที่สดุ ในประเทศไทย ประกอบด้วยผืนป่าอนรุ กั ษ์ 3 แห่ง ไดแ้ ก่ เขตรกั ษาพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ ทงุ่ ใหญน่ เรศวรดา้ นตะวนั ตก เขตรกั ษาพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ ทงุ่ ใหญน่ เรศวรดา้ นตะวนั ออก และ เขตรกั ษาพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ หว้ ยขาแขง้ มพี นื้ ทร่ี วมประมาณ 6,222 ตารางกโิ ลเมตร หรอื 3,888,750 ไร่ นบั เปน็ ผนื ปา่ อนรุ กั ษ์ ขนาดใหญ่ของประเทศ ท่ีเป็นตวั แทนแสดงลกั ษณะทาง ชีววิทยาที่สําคัญของผืนป่าในแผ่นดินใหญ่ของภูมิภาค เอเชียตะวันออกเฉียงใต้เป็นแหล่งรวมของความหลาก หลายทางชวี ภูมศิ าสตร์ถึง 4 เขต คอื อนิ โด-หมิ าลายัน ซุนดา อินโด-เบอร์มิส และอนิ โดจนี รวมทั้งเปน็ ถิน่ อาศัย ของพันธุ์พืชและพันธุ์สัตว์ท่ีอุดมสมบูรณ์ท้ัง4เขต อีกท้ัง ทรี่ าบฝง่ั ตะวนั ออกในเขตรกั ษาพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ ทงุ่ ใหญน่ เรศวร เป็นบริเวณท่ีโดดเด่นที่สุดเป็นตัวแทนระบบนิเวศป่า เขตร้อนเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่มีความอุดมสมบูรณ์ แห่งหนึ่งของโลก 114 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ชะนีมงกฎุ  / Pileated gibbon Hylobates pileatus มรดกโลกทางธรรมชาติภาพ : โดม ประทุมทอง115

เลยี งผา /  Serow Capricornis  ภาพ : วรานสุ กรุ๊ป 116 มรดกโลกทางธรรมชาติ

เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร-ห้วยขาแข้ง เป็นที่รวมความหลากหลายของพันธุ์พืช และพันธุ์สัตว์เป็น ท่ีอยู่อาศัยของสัตว์ป่าหลายชนิด ประกอบด้วยสัตว์เล้ียงลูก ด้วยนมมากกวา่ 120 ชนิด นก 401 ชนิด สัตว์เลอื้ ยคลาน 90 ชนดิ สัตวค์ รึ่งบกครงึ่ น้�ำ 41 ชนดิ ปลา 107 ชนดิ สตั วห์ ลาย ประเภทเปน็ สัตว์หายากและกําลังถูกคกุ คาม ทง้ั น้ี การศกึ ษาสาํ รวจสตั วเ์ ลยี้ งลกู ดว้ ยนมทอี่ าศยั อยู่ ในผนื ปา่ แหง่ นม้ี จี าํ นวนถงึ รอ้ ยละ 33 ของจาํ นวนสตั วเ์ ลยี้ งลกู ด้วยนมที่พบได้ในแผ่นดินใหญ่ทางเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ท้ังหมด โดยในจํานวนสัตว์ป่าที่กล่าวถึงท้ังหมดมีถึง28ชนิด ท่ีถูกจัดว่าเป็นสัตว์ป่าหายากและกําลังถูกคุกคาม ประกอบ ดว้ ยสตั วเ์ ลย้ี งลกู ดว้ ยนม 15 ชนิด นก 9 ชนดิ และสตั ว์เลื้อย คลาน 4 ชนดิ เชน่ ควายปา่ เสือโคร่งเสอื ดาํ เสอื ลายเมฆ ววั แดงกระทิงสมเสร็จ เลียงผา หมาไน ชะนีมอื ขาว ลงิ อ้ายเง้ยี ะ นกยูงไทย และนกเงอื กคอแดง เป็นตน้ เขตรกั ษาพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ ทงุ่ ใหญน่ เรศวร-หว้ ยขาแขง้ เปน็ ผืนป่าที่อยู่ภายใต้พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2503 (ปรับปรงุ แก้ไขปพี ทุ ธศักราช 2535) ซึ่งมี วตั ถปุ ระสงคท์ สี่ าํ คญั เพอ่ื การคมุ้ ครองสตั วป์ า่ ทนี่ บั วนั จะลดจาํ นวนลงไปเรื่อยๆกฎหมายฉบับนี้จึงมีความเข้มงวดมากกว่า กฎหมายปา่ ไมฉ้ บบั อน่ื ๆ โดยหนว่ ยงานทมี่ หี นา้ ทร่ี บั ผดิ ชอบใน การบรหิ ารจดั การโดยตรงคอื สาํ นกั งานมรดกโลกทางธรรมชาติ ส�ำนักอนรุ กั ษส์ ัตวป์ า่ และส�ำนกั ในพนื้ ท่อี นรุ กั ษ์ที่ 3 และ 12 กรมอุทยานแห่งชาตสิ ตั วป์ า่ และพนั ธพุ์ ชื มรดกโลกทางธรรมชาติ 117

กระรอกท้องแดง / Pallas’s Squirrel Callosciurus erythraeus พ้ืนที่กล่มุ ปา่ ดงพญาเยน็ -เขาใหญ่ (Dong Phayayen-Khao Yai Forest Complex) พ้ืนที่กลมุ่ ป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่ ประกอบด้วยพน้ื ที่คุ้มครอง (Protected Area) หรอื พ้ืนทีอ่ นุรักษ์ ธรรมชาติจํานวน 5 แหง่ ไดแ้ ก่ อทุ ยานแห่งชาตเิ ขาใหญ่ อทุ ยานแห่งชาตทิ บั ลาน อทุ ยานแหง่ ชาตปิ างสดี า อุทยานแหง่ ชาตติ าพระยา และเขตรกั ษาพันธุส์ ตั วป์ ่าดงใหญ่ มเี นอื้ ทร่ี วมกันท้งั สิ้น 3,845,083.53 ไร่ หรอื 6,152.13 ตารางกโิ ลเมตร ครอบคลุมพ้ืนที่บางส่วนของจงั หวดั สระบรุ ี นครนายก นครราชสมี า ปราจนี บรุ ี สระแกว้ และบุรรี มั ย์ โดยด้านตะวนั ออกมอี าณาเขตติดต่อกบั ผนื ป่าบันทายฉมอร์ (Banteay Chmor) ซึ่งเปน็ พ้นื ทค่ี มุ้ ครองภูมทิ ัศน์ (Protected Landscape) ของราชอาณาจกั รกมั พชู า 118 มรดกโลกทางธรรมชาติ

นกจาบคาเคราแดง / Red-bearded Bee-eater Nyctyornis amictus ภาพ : วรานุส กร๊ปุ รฐั บาลไทยในสมยั จอมพลสฤษด์ิ ธนะรชั ต์ ไดเ้ ลง็ เหน็ ความสาํ คญั ของการอนรุ กั ษธ์ รรมชาตเิ พอื่ ใชเ้ ปน็ 119 ฐานในการพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมของประเทศสอู่ นาคต จงึ ไดป้ ระกาศจดั ตงั้ พน้ื ทป่ี า่ เขาใหญแ่ ละพนื้ ทใี่ กลเ้ คยี ง บรเิ วณดงพญาเยน็ ของเทอื กเขาพนมดงรกั ใหเ้ ปน็ อทุ ยานแหง่ ชาตเิ ขาใหญ่ ซง่ึ นบั เปน็ อทุ ยานแหง่ ชาตแิ หง่ แรก ของประเทศไทย เมื่อปีพุทธศักราช 2505 และเม่ือกรมป่าไม้กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ มีประสบการณ์ และความพรอ้ มในดา้ นต่างๆ สงู ขึ้น รฐั บาลชุดต่อๆมาไดป้ ระกาศใหป้ า่ ทบั ลาน ปา่ ปางสีดา และปา่ ตาพระยา เป็นอุทยานแห่งชาติในปีพุทธศักราช 2524 2525 และ 2539 ตามลําดับ รวมทั้งประกาศป่าดงใหญ่ ซ่ึงมี อาณาเขตตดิ ตอ่ กบั ปา่ ทบั ลานปา่ ปางสดี า และปา่ ตาพระยา ใหเ้ ปน็ เขตรกั ษาพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ ในปพี ทุ ธศกั ราช 2539 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : วรานสุ กรุ๊ป เสอื ลายเมฆ /  Clouded leopard Neofelis nebulosa การประกาศจัดตงั้ อทุ ยานแห่งชาติทง้ั 4 แหง่ และเขตรกั ษาพันธสุ์ ตั ว์ป่า 1 แหง่ ทาํ ใหผ้ นื ปา่ บรเิ วณนม้ี คี วามตอ่ เนอื่ งเชอ่ื มโยงกนั เปน็ ระบบนเิ วศขนาดใหญ่ จนไดร้ ับการขนานนามว่า “พืน้ ทีก่ ลมุ่ ปา่ ดงพญาเย็น - เขาใหญ”่ ซึ่งเชอ่ื วา่ เอือ้ ต่อ การอนรุ กั ษธ์ รรมชาตแิ ละทรพั ยากรธรรมชาตไิ ดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพและกอ่ ใหเ้ กดิ ประโยชนน์ านปั การตอ่ ประเทศ ภมู ภิ าคและทอ้ งถนิ่ อยา่ งตอ่ เนอื่ งและยง่ั ยนื ทง้ั ยงั เปน็ การสนบั สนนุ การอนรุ กั ษค์ วามหลากหลายทางชวี ภาพในระดบั โลก หากมกี าร บริหารจดั การอยา่ งเป็นระบบและถูกหลกั การ 120 มรดกโลกทางธรรมชาติ

อทุ ยานแหง่ ชาติเขาใหญ่ พื้นที่กล่มุ ปา่ ดงพญาเยน็ -เขาใหญ่ อทุ ยานแห่งชาติทับลาน เขตรกั ษาพันธส์ุ ตั วป์ ่า ดงใหญ่ อุทยานแห่งชาติ ตาพระยา มรดกโลกทางธรรมชาติ อุทยานแห่งชาติปางสีดา รปู ที่ 3-2 พ้ืนทีก่ ลมุ่ ป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่ ที่มา : Google ปี 2015 ที่มา: กรมอทุ ยานแหง่ ชาตสิ ตั ว์ป่า และพันธุ์พชื 121

กระทิง / Gaur Bos gaurus ภาพ : ศิริวุฒิ ธีรธวชั กุล 122 มรดกโลกทางธรรมชาติ

นอกจากสภาพภูมิประเทศที่เป็นอยู่ในปัจจุบันซ่ึง สะท้อนถึงประวตั ิความเปน็ มา และววิ ัฒนาการอันยาวนาน ของโลกในบริเวณน้ีดังท่ีได้กล่าวมาแล้วคุณค่าความสําคัญ ท่ีโดดเด่นของพ้ืนท่ีกลุ่มป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่ตามสภาพ ความเป็นจริง และตามท่ีเสนอขอขึ้นบัญชีแหล่งมรดกทาง ธรรมชาตยิ ังคงโดดเดน่ ในดา้ นต่างๆ ดังน้ี ในดา้ นอทุ กวทิ ยาเนอื่ งจากพนื้ ทกี่ ลมุ่ ปา่ ดงพญาเยน็ - เขาใหญ่เปน็ เทอื กเขาสลับซบั ซ้อนมีฝนตกมากน้อยแตกตา่ ง กันไปในแต่ละบริเวณ โดยเฉลี่ยอยู่ระหว่าง 1,000-3,000 มิลลิเมตรต่อปี จึงทําให้ผืนป่าแห่งนี้มีบทบาทสําคัญในการ เป็นแหล่งกักเก็บน�้ำและเป็นต้นน�้ำลําธารท่ีไหลหล่อเลี้ยง การดาํ รงชีวติ ของชมุ ชนต่างๆ ในภมู ิภาคโดยรอบ ท้ังแมน่ �้ำ นครนายก แมน่ ำ้� ปราจนี บรุ แี ละแมน่ ำ้� ลาํ ตะคอง แมน่ ำ�้ มวกเหลก็ และแมน่ ำ้� มลู ตา่ งมจี ดุ กาํ เนดิ มาจากพน้ื ทกี่ ลมุ่ ปา่ ดงพญาเยน็ - เขาใหญท่ ง้ั ส้นิ โดยเฉพาะอยา่ งยิ่งแม่น้ำ� มูลจดั วา่ เป็นลําน�้ำที่ ชว่ ยหลอ่ เลยี้ งชวี ติ ของประชาชนในเขตพน้ื ท่ี ซงึ่ นบั ไดว้ า่ แหง้ แล้งท่ีสุดแห่งหน่ึงของไทย อีกท้ังแม่น้�ำมูลยังไหลลงสู่แม่น้�ำ โขง ซึง่ เปน็ แมน่ ้ำ� สากลทมี่ ีบทบาทสาํ คญั ย่งิ ตอ่ การดาํ รงชวี ติ และความเป็นอยู่ของประชาชนกว่า 60 ล้านคนในประเทศ จีน พม่า ลาว ไทย กมั พูชา และเวียดนาม มรดกโลกทางธรรมชาติ 123

ในดา้ นความหลากหลายทางชวี ภาพ พนื้ ทก่ี ลมุ่ ปา่ ดงพญาเยน็ -เขาใหญม่ บี ทบาทสาํ คญั ตอ่ การอนรุ กั ษ์ ความหลากหลายทางชีวภาพทั้งในระดับประเทศและ ระดบั โลกโดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ เปน็ แหลง่ สงวนระบบนเิ วศ อนั หลากหลาย ตง้ั แตป่ า่ ดบิ ชนื้ ปา่ ดบิ เขา และปา่ ดบิ แลง้ ไปจนถึงป่าเบญจพรรณ และปา่ เตง็ รงั นอกจากนยี้ งั มี ทงุ่ หญา้ กระจายตวั อยทู่ วั่ ไป รวมทง้ั ปา่ บนเขาหนิ ปนู และ ป่าริมลาํ ห้วยลาํ ธาร พนื้ ท่ีกลมุ่ ป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่ จึงเป็นถ่ินที่อยู่อาศัยของชนิดพันธุ์พืชและพันธุ์สัตว์ จาํ นวนมากซง่ึ หลายชนดิ พนั ธอ์ุ ยใู่ นภาวะถกู คกุ คามหรอื ถกู กดดนั จากการพฒั นาของมนษุ ยใ์ นรปู แบบตา่ งๆ จาก การสํารวจพบว่าประเทศไทยพบชนิดพันธุ์พืชทั้งหมด ราว 15,000 ชนดิ โดยพบในพ้นื ท่ีกลมุ่ ป่าดงพญาเย็น- เขาใหญ่ จํานวนไม่น้อยกว่า 2,500 ชนิด หรือประมาณ 1 ใน 6 ของชนดิ พนั ธท์ุ ป่ี รากฏในประเทศ โดยมชี นดิ พนั ธ์ุ เฉพาะถนิ่ 16 ชนดิ มสี ตั วป์ า่ มากถงึ 805 ชนดิ สว่ นหนง่ึ ไก่ฟา้ หลังเทา /  Kalij Pheasant Lophura leucomelana ภาพ : โดม ประทุมทอง 124 มรดกโลกทางธรรมชาติ

วัวแดง / Banteng Bos javanicus เปน็ สัตวเ์ ลีย้ งลกู ด้วยน้ำ� นม 112 ชนดิ นก 392 ชนิด และสตั ว์เล้อื ยคลานและสัตว์สะเทนิ น้�ำสะเทินบกรวมกัน 205 ชนดิ โดยมี 9 ชนดิ ทีเ่ ปน็ ชนดิ พนั ธ์ุเฉพาะถน่ิ ได้แกต่ ะพาบหวั กบ หรือกราวเขยี ว หรือกรวิ ดาวจง้ิ จกหนิ เมืองกาญจนบุรี ตุ๊กแกเขาหินทราย กิ้งก่าภูวัว จิ้งเหลนด้วงตะวันตก จ้ิงเหลนเรียวโคราช งูดินโคราช งกู นิ ทากลายขวนั้ และจระเขน้ ำ้� จดื ในจาํ นวนสตั วป์ า่ ทพี่ บทงั้ หมดมหี ลายชนดิ ทมี่ คี วามสาํ คญั ระดบั โลก 3 ชนดิ ท่ีมสี ถานภาพใกลส้ ูญพนั ธุ์ (Endangered) ได้แก่ ชา้ งปา่ เสอื โครง่ และววั แดง มรดกโลกทางธรรมชาติ 125

เลียงผา /  Serow Capricornis  นอกจากนย้ี งั พบวา่ มสี ตั วป์ า่ ทม่ี สี ถานภาพมแี นว ภาพ : วรานุส กรปุ๊ โน้มสูญพันธุ์ไปจากโลก (Vulnerable) อาศัยอยู่ในผืน เม่นใหญ่ / East Asin Porcupine  ป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่ ไดแ้ ก่ ลิงกังลงิ เสนหรอื ลงิ ก้นแดง ชะนีมงกฎุ เมน่ ใหญ่ หมาไน หมคี วาย เสอื ลายเมฆ กระทงิ Hystrix brachyura เลยี งผา นกลมุ พแู ดง ไกฟ่ ้าพญาลอ นกยูง และนกฟนิ ฟตุ 126 มรดกโลกทางธรรมชาติ

หมีควาย / Asiatic black bear  Ursus thibetanus มรดกโลกทางธรรมชาติ 127

ลิงกัง /  Pig-tailed Macaque Macaca nemestrina ในดา้ นการนนั ทนาการจากแนวผาสงู ยาวตอ่ เชอ่ื มกนั บรเิ วณดา้ นทศิ ตะวนั ตกขอพน้ื ทก่ี ลมุ่ ปา่ ดงพญาเยน็ -เขาใหญน่ บั เปน็ ปรากฏการณธ์ รรมชาติ และสถานภูมิทัศน์ที่โดดเด่น โดยเฉพาะอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ซ่ึงสภาพ ภมู ปิ ระเทศเป็นภูเขาสลบั ซับซ้อนและมฝี นตกชุก จงึ พบว่า มีลําห้วยลาํ ธาร และมนี าํ ต้ กจาํ นวนมากกระจายอยทู่ ว่ั บรเิ วณ เปน็ สง่ิ ดงึ ดดู ใหม้ นี กั ทอ่ งเทย่ี ว เดนิ ทางมาเยอื นนบั ล้านคนในแตล่ ะปกี ารเข้ารว่ มกจิ กรรมนนั ทนาการเพ่ือ ศกึ ษาหาความรแู้ ละการทไี่ ดม้ โี อกาสสมั ผสั กบั ธรรมชาตอิ ยา่ งแทจ้ รงิ จงึ เปน็ ประสบการณอ์ นั ทรงคณุ คา่ ทนี่ กั ทอ่ งเทยี่ วไดร้ บั จากการมาเยอื นผนื ปา่ แหง่ น้ี อกี ทงั้ การทพี่ นื้ ทกี่ ลมุ่ ปา่ ดงพญาเยน็ -เขาใหญเ่ ปน็ แหลง่ ธรรมชาตอิ นั สมบรู ณ์ ที่สดุ แห่งหน่งึ ของประเทศนกั ท่องเท่ียวจึงมโี อกาสพบเหน็ ชนิดพันธสุ์ ตั ว์ป่า ท่สี ําคัญหรอื หายาก หรอื ใกล้สูญพนั ธุ์ อาทิ ช้างป่า เสอื โคร่ง กระทงิ ววั แดง ชะนีมือขาว ชะนมี งกุฎ นกกก นกแกก๊ รวมถงึ จระเข้น�ำ้ จืด ซ่ึงคนทว่ั ไปเชื่อ กันวา่ ไดส้ ูญพันธไ์ุ ปจากประเทศไทยแลว้ 128 มรดกโลกทางธรรมชาติ

เสือโคร่ง / Tiger Penthera tigrls ภาพ : กรมอทุ ยานแห่งชาติ สตั ว์ปา่ และพนั ธุ์พชื มรดกโลกทางธรรมชาติ 129

ชะนธี รรมดา / Common gibbon Hylobates lar 130 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ผลจากการท่ีพ้ืนท่ีกลุ่มป่าดงพญาเย็น- เขาใหญ่ได้รับการขึ้นบัญชีเป็นมรดกโลกทาง ธรรมชาติทําให้ประเทศไทยโดยมีรัฐบาลไทยเป็น องคก์ รหลกั จะตอ้ งดแู ลผนื ปา่ ดงพญาเยน็ -เขาใหญ่ มิใหเ้ ส่ือมโทรมหรอื ตกอยู่ในภาวะอันตราย จึงทาํ ให้ต้องมีการเพิ่มมาตรการจัดการคุ้มครองผืนป่า แห่งนี้ให้อยู่อย่างยั่งยืน เนื่องจากเป็นพันธะกรณี ตามอนุสัญญาว่าด้วยการคุ้มครองมรดกโลกทาง วัฒนธรรมและ ทางธรรมชาติ ในการที่จะร่วม อนรุ กั ษแ์ ละปกปอ้ งดแู ลแหลง่ มรดกโลก โดยอาศยั ความร่วมมือท้ังจากภาครัฐ ภาคเอกชน องค์กร เอกชนชุมชนท้องถ่ิน ตลอดจนประชาชนท่ัวไป ตลอดจนสรา้ งโอกาสในการสาํ รวจและศกึ ษาวจิ ยั ด้านต่างๆ เพิ่มมากข้นึ จระเข้น�ำ้ จืด / Siamese Crocodile Crocodylus siamensis ภาพ : สุรเชษฐ์ เรอื งมาก ภาพ : วรานสุ กร๊ปุ มรดกโลกทางธรรมชาติ 131

อทุ ยานแหง่ ชาตเิ ขาใหญ่ อช.ปางสดี า อช.ทบั ลาน อช.ตาพระยา และเขตรกั ษาพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ ดงใหญ่ ได้รับการประกาศข้ึนทะเบียนเป็นมรดกโลกภายใต้ช่ือ“พื้นที่กลุ่มป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่” จากการ ประชมุ คณะกรรมการมรดกโลกสมยั สามญั ครงั้ ท่ี 29 เมอ่ื ปพี ทุ ธศกั ราช 2548 ทเี่ มอื งเดอรบ์ นั สาธารณรฐั แอฟรกิ าใต้ โดยมีคณุ สมบตั โิ ดดเดน่ ตามเกณฑ์มาตรฐานในขอ้ 10 ดังนี้ หลกั เกณฑข์ อ้ ที่ 10: เปน็ ถน่ิ ทอี่ ยอู่ าศยั ของชนดิ สตั วแ์ ละพนั ธพ์ุ ชื ทห่ี ายากหรอื ทต่ี กอยใู่ นสภาวะ อันตรายแต่ยังคงสามารถดํารงชีวิตอยู่ได้รวมถึงระบบนิเวศอันเป็นแหล่งรวมความอุดมสมบูรณ์ของพืช และสัตว์ท่ที ว่ั โลกใหค้ วามสนใจ ลงิ กัง /  Pig-tailed Macaque Macaca nemestrina 132 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ลิงกัง /  Pig-tailed Macaque Macaca nemestrina ภาพ : ศริ ิวุฒิ ธีรธวชั กุล มรดกโลกทางธรรมชาติ 133

การไดร้ บั การคดั เลอื กและยกยอ่ ง ภาพ : โดม ประ ุทมทอง ให้เป็นมรดกโลก นับเป็นการสง่ เสริมการ ท่องเท่ยี วทางหนึง่ เพราะเป็นหลกั ประกัน ได้ว่าผืนป่าแห่งน้ีทรงคุณค่าในระดับโลก อย่างแท้จริงจึงเป็นส่ิงดึงดูดใจสําหรับนัก ท่องเท่ียวท่ีนิยมการท่องเท่ียวในแหล่ง ธรรมชาตนิ อกจากนกี้ ารมแี หลง่ ธรรมชาติ ที่ทรงคุณค่าระดับโลกนับเป็นเกียรติภูมิ และศกั ดศิ์ รขี องประเทศสง่ ผลใหป้ ระชาชน ชาวไทยรู้สึกภาคภูมิใจท่ีได้เป็นเจ้าของ ผืนป่ามรดกโลก ซึ่งรัฐควรส่งเสริมให้เกิด ความรู้สึกตระหนักในคุณค่าของผืนป่าน้ี ไปพรอ้ มกนั ทงั้ นเ้ี พอื่ ใหผ้ นื ปา่ ดงพญาเยน็ - เขาใหญ่ คงความเปน็ มรดกโลกไวต้ ลอดไป เนื่องจากแหล่งมรดกโลกทาง ธรรมชาติของประเทศไทยท้ังสองแห่ง ลว้ นเปน็ แหลง่ มรดกทางธรรมชาตปิ ระเภท ป่าไม้ซ่ึงเป็นระบบนิเวศบนบก (Terres- trialEcosystem) ดงั นัน้ ในอนาคตจึงไดม้ ี การเตรยี มการขอข้นึ ทะเบยี นแหลง่ มรดก ทางธรรมชาตซิ ง่ึ เปน็ ระบบนเิ วศทางทะเล และชายฝง่ั ไดแ้ ก่ พน้ื ทอ่ี นรุ กั ษช์ ายฝง่ั ทะเล อนั ดามนั ซงึ่ แมจ้ ะยงั ไมถ่ กู บรรจไุ วใ้ นบญั ชี รายชอ่ื เบอ้ื งตน้ แตก่ ไ็ ดม้ กี ารเตรยี มการเพอื่ ขอบรรจุไว้ในบัญชีรายชือ่ เบ้อื งตน้ แล้ว 134 มรดกโลกทางธรรมชาติ

กระทิง / Gaur Bos gaurus มรดกโลกทางธรรมชาติ 135

กลมุ่ พ้ืนท่ีค้มุ ครองที่เตรยี มขอข้นึ ทะเบยี นมรดกโลก กลุ่มป่าแก่งกระจาน คณุ ค่าความโดดเด่นเปน็ สากล กลุ่มป่าแก่งกระจาน บัญชีรายช่ือเบ้ืองต้นของมรดกโลกในประเทศไทยอันดับแรกที่จะน�ำเสนอเพ่ือ ขน้ึ ทะเบยี นเป็นมรดกโลกอนั ดบั 3 ของประเทศไทย ต้งั อยใู่ นเขตภมู นิ เิ วศ Indo-Malayan ดว้ ยต�ำแหน่งที่ตั้ง อนั เหมาะสมเพราะอยตู่ รงรอยตอ่ ของเขตสตั วภมู ศิ าสตรย์ อ่ ยทกี่ ระจายลงมาจากทางเหนอื (Sino-Himalaya) 136 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : วรานสุ กรุ๊ป ขึ้นมาจากทางใต้ (Sundaic) รวมทั้งจากทางตะวันตก (Indo-Burma) และทางตะวันออก (Indo-China) ผนวกรวมกบั อาณาเขตทต่ี อ่ เนอื่ งกบั พน้ื ทป่ี า่ ขนาดใหญใ่ นประเทศพมา่ ผนื ปา่ แกง่ กระจานจงึ นบั เปน็ ศนู ยร์ วม ความหลากหลายทางชวี ภาพทส่ี ำ� คญั ทสี่ ดุ แหง่ หนง่ึ ในเอเชยี โดยยนื ยนั ไดจ้ ากการพบชนดิ พนั ธส์ุ ตั วป์ า่ ในพน้ื ที่ มรดกโลกทางธรรมชาติ 137

ภาพ : วรานุส ก ๊รุป 138 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ถึง 720 ชนิด และการพบชนิดพันธุ์ของสัตว์ในเขตย่อย Sundaic 139 มีการกระจายพันธุ์จากถิ่นอาศัยทางใต้ขึ้นไปจนถึงบริเวณเหนือสุด ณ กลุม่ ปา่ แหง่ นี้ เช่น ไก่ฟา้ หน้าเขียว (Lophuraignita) นกบ้งั รอก ปากแดง (Phanicophaeusjavanicus) นกบั้งรอกเขียวอกแดง (P. curvirostris) และนกปรอดสนี ำ�้ ตาลตาแดง (Pycnonotusbrunneus) ปาดปา่ จดุ ขาว (Nyctixaluspictus) และคา่ งดำ� (Presbytisfemoralis) เป็นต้น นอกจากน้ันยังพบสัตว์ท่ีมีถิ่นอาศัยทางเหนือในเขตย่อย Sino-Himalaya ทไ่ี ดม้ กี ารกระจายพนั ธล์ุ งมาจากทางเหนอื ถงึ บรเิ วณ ใต้สดุ ณ กลุ่มป่าแหง่ น้ีเชน่ กัน ไดแ้ ก่ นกจับแมลงคอสีน�้ำเงนิ เข้ม (Cy- ornisrubeculoides) นกเอี้ยงหัวสีทอง (Ampelicepscoronatus) ส่วนสัตว์ท่ีพบใน Indochinese realm ท่ีกระจายพันธุ์ไปทาง ตะวันตกสดุ ที่พบในกลุม่ ป่าแกง่ กระจานคือ นกกะลิงเขยี ดหางหนาม (Temnurustemnurus) และจาก Indo-Burmese realm ไปทาง ตะวนั ออก ไดแ้ ก่ เก้งหมอ้ (Muntiacusfeae) และแมวลายหนิ อ่อน (Pardofelismarmorata) ประกอบกับเป็นพ้ืนที่รอยต่อระหว่างเขต ภูมิพฤกษ์ (Floristic provinces) 4 ลกั ษณะเด่น ไดแ้ ก่ (1) ลักษณะ ภมู พิ ฤกษ์ Indo-Burmese หรอื Himalayan (2) ลกั ษณะภมู พิ ฤกษ์ Indo-Malaysian (3) ลกั ษณะภมู พิ ฤกษ์ Annamaticและ (4) ลกั ษณะ ภูมิพฤกษ์ Andamaneseเช่นพบ ต้นสะตอ (Parkiaspeciosa) และต้นเนยี ง (Archidendronjiringa) ซึง่ ปกติจะกระจายพนั ธท์ุ างใต้ มรดกโลกทางธรรมชาติ

จระเข้นำ้� จดื / Siamese Crocodile ภาพ : สรุ เชษฐ์ เรอื งมาก Crocodylus siamensis ของประเทศไทย นอกจากนนั้ ความสงู จากระดบั น�้ำทะเลของป่าผืนนี้ ยงั มีความแปรผนั สงู มากเมือ่ เทียบต่อ หน่วยพ้นื ท่ี จึงทำ� ใหเ้ กดิ ความหลากหลายของชนดิ พันธุท์ ่ีสูงมากในพนื้ ที่เลก็ ๆ คณุ คา่ ของผนื ปา่ กลมุ่ น้ี นอกจากความหลากหลายของชนดิ พนั ธท์ุ ไ่ี ดก้ ลา่ วขา้ งตน้ แลว้ ยงั พบการปรากฏ ของพืชเฉพาะถิน่ เช่นจ�ำปเี พชร (Magnolia mediocris) และ จ�ำปดี อย (M. gustavii) ซึ่งในประเทศไทยพบ เฉพาะในกลมุ่ ปา่ แกง่ กระจานเทา่ นน้ั นอกจากนนั้ ยงั มตี น้ แตงพะเนนิ ทงุ่ (Trichosanthesphonsenae) ซงึ่ พบ เพียงแหง่ เดยี วในโลก และพันธุไ์ ม้หายากที่มคี วามส�ำคญั ต่อการอนรุ ักษ์หลายชนิดเช่น โมลีสยาม (Reevesia- pubescens Mast. var. siamensisCraib.) และมหาพรหม (MitrephorawinitiiCraib.) นอกจากนั้น กลุ่มป่าแก่งกระจานยังเป็นแหล่งส�ำคัญของสัตว์ป่าท่ีใกล้สูญพันธุ์อย่างย่ิง (Critically Endangered) คือ จระเข้นำ้� จดื (Crocodylus siamensis) ซง่ึ ปจั จบุ นั พบในแหลง่ ธรรมชาติเพยี ง 3 ประเทศทั่วโลกเท่าน้ัน คือ ประเทศไทย บริเวณต้นแม่น�้ำเพชรบุรี ในอุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน และ 140 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : วรานุส กรปุ๊ อุทยานแห่งชาติปางสีดาและแหล่งอนุรักษ์ในประเทศกัมพูชาและประเทศเวียดนาม ส�ำหรับสัตว์ป่าส�ำคัญ อ่ืนๆ ที่มีสถานภาพใกลส้ ญู พนั ธุ์ (Endangered) ไดแ้ ก่ ววั แดง (Bosjavanicus) ชา้ ง (Elephasmaximus) เสอื โครง่ (Pantheratigris) หมาไน (Cuonalpinus) เตา่ หก (Manouriaemys) สตั วป์ า่ สถานภาพมแี นวโน้ม ใกล้สูญพันธุ์ (Vulnerable) ได้แก่ หมีควาย (Ursusthibetanus) สมเสร็จ (Tapirusindicus) เลียงผา (Capricornissumatraensis) ลิงเสน (Macacaarctoides) เป็นต้น นอกจากน้ัน ในบรรดาสัตว์กินเน้ือ ท้ังหลายยังพบแมวป่าและเสือถึง 8ชนิดด้วยกัน งานวิจัยส�ำรวจสัตว์ป่าในกลุ่มป่าแก่งกระจานระบุพบ สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมถึง 91 ชนิด และนก 461 ชนิด ซ่ึงคาดว่ายังมีอีกมากที่ยังรอการส�ำรวจพบ ดังนั้น กลุ่มป่าแก่งกระจานจึงมีคุณค่าความส�ำคัญยิ่งส�ำหรับการอนุรักษ์ความหลากหลายของชนิดพันธุ์ในถ่ิน ท้ังยังเป็นแหล่งต้นน้�ำของพื้นที่ชุ่มน�้ำเขาสามร้อยยอด และพื้นท่ีเกษตรกรรมในจังหวัดราชบุรี เพชรบุรีและ ประจวบครี ขี นั ธ์ มรดกโลกทางธรรมชาติ 141

นกพญาปากกวา้ งหางยาว / Long-tailed Broadbill Psarisomus dalhousiae เหตผุ ลในการขอขน้ึ ทะเบียนเป็นมรดกโลก กลุ่มป่าแก่งกระจานได้น�ำเสนอขอข้ึน ทะเบียนเป็นมรดกโลกภายใต้เกณฑ์ข้อ ๑๐ ซ่ึง ระบไุ วใ้ น Operational Guidelines for World Heritage (2005) ด้วยเหตุผลที่ว่า กลุ่มป่าแก่ง กระจานประกอบด้วยถิ่นท่ีอาศัยที่มีความส�ำคัญ อย่างยิ่งส�ำหรับการอนุรักษ์ในถ่ินของความหลาก หลายทางชวี ภาพ รวมถงึ พบชนดิ พนั ธพ์ุ ชื และพนั ธ์ุ สตั วท์ มี่ คี ณุ คา่ ยง่ิ ดา้ นการอนรุ กั ษแ์ ละวทิ ยาศาสตร์ กลมุ่ ปา่ แกง่ กระจานมคี วามโดดเดน่ และความสำ� คญั ดา้ นถนิ่ ทอ่ี าศยั ของชนดิ พนั ธพ์ุ ชื และสตั วท์ ถี่ กู คกุ คาม และเปน็ เปา้ ของการอนรุ กั ษร์ ะดบั โลก ตลอดจนเปน็ พืน้ ที่ทส่ี ำ� คญั ต่อการอนรุ ักษใ์ นถน่ิ ของความหลาก หลายทางชีวภาพสูง (In-situ conservation of biological diversity) ภาพ : วรานสุ กร๊ปุ 142 มรดกโลกทางธรรมชาติ

เนื่องจากพ้ืนทกี่ ลุ่มปา่ แกง่ กระจานตง้ั อยใู่ น พน้ื ทที่ มี่ เี ทอื กเขาตะนาวศรที อดตวั ผา่ นเปน็ เขตแดน ระหว่างประเทศไทยกับสหภาพพม่ามีการกระจาย ของเขตภมู พิ ฤกษ์ (plant geographical charac- teristics) ซึง่ มีถึง 4 ลกั ษณะเดน่ คือ (1) ลกั ษณะภูมิ พฤกษอ์ นิ โดเบอรม์ สี (Indo-Burmese) หรอื ลกั ษณะ ภูมิพฤกษ์หิมาลายัน (Himalayan) (2) ลักษณะ ภูมิพฤกษ์อินโดมาเลเซียน (Indo-Malaysian) (3) ลกั ษณะภมู พิ ฤกษอ์ นั นมั มาตกิ (Annamatic) และ (4) ลักษณะภมู พิ ฤกษ์อันดามันนิส (Andamanese) รวมถึงสภาพของปัจจัยทางส่ิงแวดล้อมของพื้นท่ี ทั้งสภาพภูมิอากาศสภาพภูมิประเทศและลักษณะ ความแตกต่างทางธรณีวิทยาจึงเป็นแหล่งรวม ความหลากหลายทางชีวภาพท้ังความหลากหลาย ทางพันธุกรรมความหลากหลายทางชนิดพันธุ์และ ความหลากหลายของระบบนเิ วศปา่ บกถงึ 5 ประเภท คือ ปา่ ดิบเขา ปา่ ดิบชนื้ ป่าดิบแล้ง ป่าผสมผลดั ใบ และปา่ เตง็ รงั มชี นดิ พนั ธพ์ุ ชื ทจ่ี ดั วา่ มคี วามสำ� คญั ดา้ น การอนรุ กั ษแ์ ละการศกึ ษาดา้ นวทิ ยาศาสตรแ์ ละเปน็ ชนิดพันธ์ใุ นถิ่น เชน่ แตงพะเนินทงุ่ ทพ่ี บแหง่ เดยี ว ในโลกและจ�ำปีเพชรจ�ำปีดอย ที่พบแห่งเดียวใน ประเทศไทย ทอ่ี ุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน เป็นตน้ มรดกโลกทางธรรมชาติ 143

ผืนป่าแก่งกระจานมีความหลากหลายของชนิดพันธุ์สัตว์ป่าอย่างน้อย 720 ชนิด ประกอบด้วย ภาพ : วรานสุ กร๊ปุ สตั ว์เลยี้ งลูกด้วยนม 91 ชนดิ นก 461 ชนดิ สัตว์เลอ้ื ยคลาน 87 ชนดิ สตั วส์ ะเทินน้ำ� สะเทนิ บก 33 ชนดิ และปลา 48 ชนดิ ดว้ ยกนั ผนื ปา่ แกง่ กระจานเปน็ แหลง่ ทอี่ าศยั ของสตั วป์ า่ สำ� คญั ทหี่ ายากและใกลส้ ญู พนั ธข์ุ องโลก หลายชนิดเน่ืองจากอยู่ในเขตรอยต่อทางสัตวภูมิศาสตร์ของเขตภูมิศาสตร์ย่อยของ Indomalayan region คือ Indochinese subregion กบั Sundaicsubregion ซง่ึ ตามสถานภาพของ IUCN (2007) พบชนิดพนั ธท์ุ ี่ มีสถานภาพใกลส้ ูญพันธ์อุ ยา่ งยง่ิ (CR) คือ จระเขน้ �้ำจืด (Siamese Crocodile) นอกนน้ั พบสัตวป์ า่ ชนดิ พนั ธุ์ ท่ใี กล้สูญพันธ์ุ (EN) และมแี นวโน้มสูญพันธุ์ (VU) อกี หลายสิบชนิด ทงั้ นี้ IUCN ยงั ไดก้ ำ� หนดใหเ้ ปน็ พนื้ ทสี่ ำ� คญั ระดบั ภมู ภิ าคในการอนรุ กั ษเ์ สอื โครง่ (Tiger Conservation Landscape) พื้นที่ส�ำคัญเพื่อการอนุรักษ์นก (Important Bird Area) พื้นท่ีที่มีความส�ำคัญในการอนุรักษ์ ช้างปา่ (Important area for Elephant Conservation) พื้นท่ที ่มี ีความส�ำคญั ย่งิ ในระบบนเิ วศอนิ โด-พม่า (Priority Site for Indo-Burma Hotspot) ป่าผืนน้ียังเป็นแหล่งต้นน�้ำของพื้นท่ีชุ่มน้�ำเขาสามร้อยยอด และพน้ื ที่เกษตรกรรมในจงั หวัดราชบรุ ี เพชรบรุ แี ละประจวบคีรีขันธ์ และยงั ได้รบั การประกาศใหเ้ ป็นอุทยาน มรดกแห่งอาเซยี น (ASEAN Heritage Park) เมื่อปี 2546 144 มรดกโลกทางธรรมชาติ

มรดกโลกทางธรรมชาติ 145

นอกจากนนั้ พนื้ ทกี่ ลมุ่ ปา่ แกง่ กระจานยงั มขี นาดตดิ ตอ่ กนั เปน็ ผนื ใหญถ่ ึง 482,225 เฮกตาร์ ทงั้ ยงั เชอื่ มต่อกับปา่ ในประเทศ สหภาพพม่า และมีหมู่บา้ นขนาดเล็กในผืนปา่ เพยี ง 12 หมบู่ า้ น ปัจจุบันพื้นท่ีกลุ่มป่าแก่งกระจานได้รับการคุ้มครองดูแลและมี ระบบการจดั การทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพเนอื่ งจากไดร้ บั การประกาศจดั ตงั้ เป็นพ้ืนที่อนุรักษ์ประเภทอุทยานแห่งชาติ และเขตรักษาพันธุ์ สตั วป์ า่ ตลอดจนเปน็ เขตปลอดภยั ทางทหารและปา่ สงวนแหง่ ชาติ กุยบุรี ในเขตแนวเชื่อมต่อระหว่างป่าของอุทยานแห่งชาติกุยบุรี และอทุ ยานแหง่ ชาตแิ กง่ กระจาน 146 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : วรานสุ กร๊ปุ มรดกโลกทางธรรมชาติ 147

ภาพ : กรมอทุ ยานแหง่ ชาติ สัตว์ป่า และพันธพ์ุ ชื 148 มรดกโลกทางธรรมชาติ

กลุ่มอนุรกั ษ์ทะเลอนั ดามัน คณุ คา่ ความโดดเด่นอนั เป็นสากลของพืน้ ที่ พ้นื ที่แหลง่ อนุรกั ษ์ทะเลอนั ดามัน ซ่ึงเม่อื รวมเข้าด้วยกันนบั วา่ เปน็ หนงึ่ ในสิ่งมหศั จรรย์ทางธรรมชาติ ของโลก ขณะท่ีแต่ละพนื้ ท่อี นรุ ักษซ์ ่งึ เป็นตัวแทนของการอนุรกั ษ์ระบบนิเวศท่ีส�ำคญั ของแตล่ ะนิเวศภมู ิภาคก็ มรดกโลกทางธรรมชาติ 149

ภาพ : ศริ ิวฒุ ิ ธีรธวัชกุล 150 มรดกโลกทางธรรมชาติ