มรดกโลกทางธรรมชาติ

ท้ังน้ีจากนิยามข้างต้นจะเห็นว่า ท้ังมรดกทาง วฒั นธรรมและทางธรรมชาตนิ นั้ จะตอ้ ง “มคี ณุ คา่ โดดเดน่ ในระดบั สากล” โดยมกี ารจดั ตงั้ คณะกรรมการพจิ ารณา ตดั สนิ บนเกณฑก์ าํ หนด 10 ขอ้ ซงึ่ หากแหลง่ ทเี่ สนอเพอื่ ขอรับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกน้ัน มีคุณลักษณะ ที่สอดคล้องกบั ข้อหนง่ึ ขอ้ ใดหรือหลายขอ้ แล้ว จะได้รบั การพจิ ารณาประกาศใหเ้ ปน็ มรดกโลกโดยในระยะเรมิ่ ตน้ ตามเอกสารแนวทางการอนุวัตตามอนุสัญญาคุ้มครอง มรดกโลก 2002 ไดก้ าํ หนดเกณฑก์ ารพจิ ารณารวม 6 ขอ้ และต่อมาได้มีการปรับปรุงเป็นฉบับที่ใช้อยู่ในปัจจุบัน (ปี 2012) ไดม้ กี ารกาํ หนดเกณฑก์ ารพจิ ารณา รวม 10 ขอ้ ซงึ่ แยกพจิ ารณาระหวา่ งมรดกโลกทางวฒั นธรรมและมรดก โลกทางธรรมชาติโดย 6 ข้อแรก เป็นเกณฑ์สาํ หรับการ พจิ ารณามรดกทางวฒั นธรรม (ขอ้ i.-vi.) และ 4 ขอ้ สดุ ทา้ ย เปน็ เกณฑส์ าํ หรบั การพจิ ารณามรดกทางธรรมชาติ (ขอ้ vii.-x.) (UNESCOWorld Heritage Centre, 1992-2013) ซึง่ มีรายละเอียดดงั น้ี ภาพ : กลุ พัฒน์ ศรลมั พ์ มรดกโลกทางธรรมชาติ 51

ภาพ : วรานุส ก ุ๊รป เป็นผลงานชิ้นเอกท่ีจัดทําขึ้นด้วยการ สร้างสรรค์อนั ชาญฉลาด เป็นการแสดงถึงความสําคัญของการ แลกเปลยี่ นคณุ คา่ ของมนษุ ยใ์ นชว่ งเวลาใดเวลาหนง่ึ หรือในพื้นท่ีวัฒนธรรมใดๆ ของโลกในการพัฒนา ด้านสถาปัตยกรรมหรือทางเทคโนโลยีศิลปะ สถาปัตยกรรมการออกแบบบ้านเมืองหรือการ ออกแบบภมู ทิ ศั น์ นกแก๊ก / Oriental pied hornbill Anthracoceros albirostris ภาพ : กลุ พฒั น์ ศรลมั พ์ 52 มรดกโลกทางธรรมชาติ

นกเงอื กกรามชา้ ง / Wreathed hornbill Aceros undulatus มรดกโลกทางธรรมชาติ 53

ภาพ : ศิริวฒุ ิ ธีรธวัชกุล 54 มรดกโลกทางธรรมชาติ

เปน็ พยานหลกั ฐานทย่ี อดเยยี่ มหรอื หา ท่ีเสมอเหมือนไม่ได้ท่ีแสดงถึงขนบธรรมเนียม ประเพณหี รือ อารยธรรมท่ยี งั คงเหลืออยู่หรอื ไดส้ ูญหายไปแลว้ เปน็ ตวั อยา่ งทโ่ี ดดเดน่ ของชนดิ อาคาร ผลงานทเี่ กดิ ขนึ้ ทง้ั หมดทางสถาปตั ยกรรมหรอื เทคโนโลยหี รอื ภมู ทิ ศั น์ ทแี่ สดงถงึ ขน้ั ตอนสาํ คญั ขน้ั ตอนหน่งึ (หรอื มากกวา่ ) ในประวัติศาสตร์ มนษุ ย์ มรดกโลกทางธรรมชาติ 55

ภาพ : ศิรวิ ฒุ ิ ธรี ธวัชกลุ กวางป่า /  Sambar deer ภาพ : วรานสุ กร๊ปุ Rusa unicolor เป็นตัวอย่างที่โดดเด่นของการต้ังถิ่นฐาน แบบประเพณนี ยิ มของมนษุ ยก์ ารใชป้ ระโยชนท์ ด่ี นิ หรือการใชป้ ระโยชนท์ ้องทะเล ซงึ่ เป็นตวั แทนของ วัฒนธรรมใดวัฒนธรรมหนึ่ง (หรือมากกว่า) หรือ การปฏสิ มั พนั ธข์ องมนษุ ยก์ บั สงิ่ แวดลอ้ ม โดยเฉพาะ เมอื่ ถกู คกุ คามภายใตผ้ ลกระทบของการเปลยี่ นแปลง ท่ีไม่สามารถย้อนกลบั ได้ มีความสัมพนั ธโ์ ดยตรงหรือเหน็ ได้ชัดเจน 56 มรดกโลกทางธรรมชาติ

กวางป่า /  Sambar deer ภาพ : ศริ วิ ุฒิ ธรี ธวชั กลุ Rusa unicolo5r7 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ช้างเอเชยี / Asian elephant Elephas maximus ภาพ : วายุพงศ์ จิตร์วจิ ักษณ์ เกี่ยวกับเหตุการณห์ รือขนบประเพณที ี่ยงั คงอยกู่ บั แนวคดิ หรอื กับความเช่ือกับงานศลิ ปะและวรรณกรรมที่มี ความสําคญั โดดเด่นเป็นสากล 58 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ประกอบด้วยปรากฏการณท์ างธรรมชาติชั้นเย่ียมหรอื พื้นท่ี 59 ซง่ึ มคี วามงามทางธรรมชาตทิ ยี่ อดเยย่ี ม และมคี วามสาํ คญั ทางสนุ ทรยี ์ ความรู้เก่ียวกับอนุสัญญาคมุ้ ครองมรดกโลก 13 มรดกโลกทางธรรมชาติ

เป็นตัวอย่างท่ีโดดเด่นท่ีเป็นตัวแทนข้ันตอน สําคัญของประวัติของโลกรวมถึงร่องรอยบันทึกของ ชวี ิต มีขบวนการความเป็นไปทางธรณีวทิ ยาในการก่อ ตัวของแผ่นดินท่ีสําคัญหรือมีความสําคัญด้านสภาพ ทางธรณีหรอื สภาพทางภูมิสัณฐาน ช้างเอเชยี / Asian elephant Elephas maximus 60 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : วายพุ งศ์ จติ ร์วิจักษณ์ มรดกโลกทางธรรมชาติ 61

เปน็ ตวั อยา่ งทโี่ ดดเดน่ ทส่ี ะทอ้ นถงึ ขบวนการสาํ คญั ทด่ี าํ เนนิ อยทู่ างนเิ วศวทิ ยา และชวี วทิ ยา ในการววิ ฒั นาการและการพฒั นาของระบบนเิ วศบนบกในแหลง่ นำ้� จดื ชายฝั่งและทอ้ งทะเล และสงั คมพืชและสัตว์ ภาพ : โดม ประทุมทอง 62 มรดกโลกทางธรรมชาติ

เกง้ / Indian muntjac Muntiacus muntjak มรดกโลกทางธรรมชาติ 63

ภาพ : วายพุ งศ์ จิตร์วจิ กั ษณ์ กระทิง / Gaur Bos gaurus บรรจไุ วซ้ ง่ึ ถน่ิ ทอ่ี าศยั ทางธรรมชาตทิ มี่ คี วามสาํ คญั และนยั สาํ คญั ในการอนรุ กั ษค์ วามหลากหลายทาง ชวี ภาพในถนิ่ ทอ่ี าศยั รวมถงึ ทบ่ี รรจไุ วซ้ ง่ึ ชนดิ พนั ธท์ุ ถ่ี กู คกุ คามอยา่ งหนกั ทมี่ คี ณุ คา่ โดดเดน่ เปน็ สากลในแนวคดิ ทางวิทยาศาสตรห์ รือการอนุรักษ์ 64 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : วรานสุ กรุ๊ป “เพอื่ ใหเ้ ชอื่ วา่ มคี ณุ คา่ โดดเดน่ ในระดบั สากล แหลง่ ตอ้ งเปน็ ไปตามเงอ่ื นไขของความครบถว้ นสมบรู ณ์ (Integrity) และ/หรอื ตามความเปน็ ของแท้ (Authenticity) และตอ้ งมีระบบการค้มุ ครอง และการจดั การ อย่างเพยี งพอสำ� หรบั ปกปอ้ งแหลง่ นั้นๆ” นอกจากนี้ตั้งแต่ปพี .ศ. 2535 (ค.ศ. 1992) เปน็ ตน้ มานน้ั ปฏสิ ัมพันธ์ (Interaction) ทส่ี ําคัญระหว่าง มนษุ ยก์ บั สง่ิ แวดลอ้ มทางธรรมชาตยิ งั ไดร้ บั การยอมรบั วา่ เปน็ ภมู ทิ ศั นท์ างวฒั นธรรม (Cultural landscapes) ดว้ ย มรดกโลกทางธรรมชาติ 65

นกเงอื กคอแดง / Rufous-necked hornbill Aceros nipalensis ภาพ : โดม ประทมุ ทอง อย่างไรกต็ ามเปน็ ทน่ี ่าสังเกตวา่ การให้ความสาํ คญั กบั การพิจารณาเปน็ มรดก โลกทางธรรมชาตไิ มไ่ ดเ้ นน้ เกย่ี วกบั คณุ คา่ ในระดบั ทอ้ งถนิ่ เชน่ การเปน็ แหลง่ ตน้ นำ้� ลาํ ธาร หรือการรักษาสมดุลของธรรมชาติเฉพาะที่เฉพาะแห่งหรือแม้แต่การเป็นแหล่งสะสม คารบ์ อนเพอื่ การลดคารบ์ อนไดออกไซดใ์ นอากาศทเ่ี ปน็ สาเหตสุ าํ คญั อยา่ งหนงึ่ ของการ เกิดสภาวะโลกรอ้ นหรอื Global Warming 66 มรดกโลกทางธรรมชาติ

นกกก / Great Hornbill Buceros bicornis มรดกโลกทางธรรมชาติ 67

นกเงือกกรามช้าง / Wreathed hornbill Aceros undulatus ภา6พ8: กลุ พฒั น์ ศรลมั พ์ มรดกโลกทางธรรมชาติ

CHAPTER 3 เกณฑ์การพจิ ารณาแหลง่ มรดก เพอ่ื ขอขน้ึ ทะเบยี นเปน็ แหลง่ มรดกโลกมอี ะไรบา้ ง มรดกโลกทางธรรมชาติ 69

เกณฑก์ ารพิจารณาแหล่งมรดก เพื่อขอข้นึ ทะเบยี นแหล่งเป็นมรดกโลก มีอะไรบ้าง ในการขอขน้ึ ทะเบยี นแหลง่ เปน็ มรดกโลก ขน้ั ตอนแรกทสี่ าํ คญั ตามกระบวนการ จะตอ้ งมกี ารรวบรวม แหล่งมรดกท่ีมีศักยภาพเพียงพอท่ีจะได้รับการรับรองให้เป็นแหล่งมรดกโลกไว้ในบัญชี รายช่ือเบื้องต้นหรือ Tentativelist ซ่ึงในการรวบรวมแหล่งมรดกภายในขอบเขตรัฐภาคีหนึ่งๆ นอกจากจะต้องมีการสํารวจเพ่ือ นาํ เสนอรวมไว้ในบญั ชีรายช่อื เบื้องตน้ แล้วยงั จําเป็นต้องมกี ารพจิ ารณาในดา้ นตา่ งๆ ทีเ่ ป็นข้อกาํ หนดพืน้ ฐาน ของเกณฑก์ ารพจิ ารณาเพอื่ จารกึ ไวใ้ นบญั ชมี รดกโลกดว้ ย ซงึ่ การพจิ ารณาเหลา่ นถี้ อื เปน็ การกลนั่ กรองคดั เลอื ก เฉพาะสมบตั ขิ องโลกที่มีศกั ยภาพทเี่ ป็นไปได้ในการท่ีจะได้รบั การพิจารณาจารกึ ไว้ในบัญชีมรดกโลก อันเป็น แนวทางท่ีจะช่วยลดค่าใช้จ่ายและเวลาในการจัดเตรียมเอกสารเพื่อเสนอขอข้ึนทะเบียนเป็นมรดกโลกของ สมบัตทิ ่ไี มเ่ ป็นไปตามเกณฑท์ ก่ี ําหนดซึ่งจะไม่ได้รับการพจิ ารณาใหจ้ ารึกไว้ เกณฑ์การพจิ ารณาเบ้ืองต้น ประกอบด้วย ความมีคุณค่าโดดเดน่ อนั เปน็ สากลและหลกั เกณฑ์การประเมนิ คุณคา่ ดงั กล่าว ความครบถ้วนและความเป็นของแท้ดัง้ เดิม ความเปน็ ตวั แทน ความสมดลุ และความน่าเชอ่ื ถอื ของบญั ชีแหลง่ มรดกโลก กระรอกทอ้ งแดง / Pallas’s Squirrel Callosciurus erythraeus ภาพ : โดม ประทุมทอง 70 มรดกโลกทางธรรมชาติ

นกแกก๊ / Oriental pied hornbill Anthracoceros albirostris มรดกโลกทางธรรมชาติ ภาพ : วรานสุ กร๊ปุ 71

ชะนมี งกฎุ  / Pileated gibbon Hylobates pileatus 72 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ความมีคุณค่าโดดเด่นอันเป็น สากลและหลกั เกณฑก์ ารประเมนิ คณุ คา่ โดดเดน่ อนั เปน็ สากล (Outstanding Universal- Value: OUV) ในการพิจารณาคัดเลือกแหล่งมรดกของรัฐภาคีหนึ่งๆ เพ่ือเสนอขอข้ึนทะเบียนแหล่งเป็นมรดกโลก นอกจากจะต้องมี คุณลักษณะเป็นไปตามข้อกําหนดของนิยาม “มรดกโลก” แล้ว ยังจะต้องมี“คุณค่าโดดเด่นอันเป็นสากล” ด้วย ซึ่งในประเด็นนี้ แนวทางการอนุวตั ตามอนสุ ัญญาคุม้ ครองมรดกโลก ย่อหนา้ ท่ี 49 ได้อธิบายความหมายของการมีคุณค่าโดดเด่นอันเป็นสากลไว้ ดงั น้ี คณุ คา่ โดดเดน่ อนั เป็นสากลหมายถึง คณุ ค่าความสำ� คัญ ในเชิงวัฒนธรรม และ/หรือธรรมชาติที่มีมากเกินกว่าจะเป็น ความสำ� คญั เฉพาะภายในขอบเขตประเทศหนง่ึ ๆ และเปน็ สง่ิ สำ� คญั ทวั่ ไปรว่ มกนั ของทงั้ ใน ยคุ ปจั จบุ นั และอนาคตของมวลมนษุ ยชาติ โดยรวม ดังน้ัน การคุ้มครองปอ้ งกันอยา่ งถาวรของแหลง่ มรดกน้ี เปน็ สงิ่ สำ� คญั ทส่ี ดุ ของสงั คมนานาประเทศโดยรวม โดยคณะกรรมการ จะไดน้ ิยาม หลักเกณฑ์ในการก�ำหนดการจารกึ ทรพั ยส์ ินนั้นไว้ใน บัญชีมรดกโลก และได้มีการเน้นย้�ำถึงระดับของคุณค่าโดดเด่น อันเป็นสากลอีกคร้ังในย่อหนา้ ที่ 52 ท่ีระบุวา่ อนุสัญญาฯ น้ีมิได้เป็นไปเพื่อความเชื่อมั่นว่า สมบัติทั้ง หลายท่ีได้รับความสนใจ ที่มีความส�ำคัญหรือมีคุณค่าท้ังหมดจะ ได้รบั การคมุ้ ครองป้องกนั แต่มขี น้ึ เพื่อจัดท�ำบญั ชีรายชื่อสมบัตทิ ี่ มีคุณค่าโดดเด่นมากที่สุดจากมุมมองในระดับสากล จึงไม่ควรคิด ว่าสมบัติท่ีมีคุณ ความส�ำคัญในระดับชาติหรือระดับภูมิภาคแล้ว จะต้องได้รบั การจารกึ ลงในบัญชีมรดกโลก ภาพ : กลุ พัฒน์ ศรลมั พ์ มรดกโลกทางธรรมชาติ 73

ภาพ : วรานสุ กร๊ปุ ในการนาํ เสนอเพอ่ื ขอบรรจไุ วใ้ นบญั ชรี ายชอ่ื เบอื้ งตน้ ของรฐั ภาคนี นั้ ๆ จะตอ้ งมกี ารระบวุ า่ แหลง่ มรดก ดงั กลา่ ว มคี ณุ คา่ โดดเดน่ อนั เปน็ สากลตามหลกั เกณฑข์ อ้ ใด และหากไดร้ บั การยอมรบั ใหม้ กี ารขนึ้ ทะเบยี นเปน็ มรดกโลกแล้ว“คุณค่าโดดเด่นอันเป็นสากลตามหลักเกณฑ์ท่ีได้รับความเห็นชอบให้มีการข้ึนทะเบียน จะได้ ถูกนําเสนอในแถลงการณ์กํากบั การยอมรบั การจารกึ ดังกลา่ ว และ “คณุ คา่ โดดเดน่ อันเป็นสากล” ทร่ี ะบไุ ว้น้ี จะถกู นาํ ไปใชเ้ ปน็ พนื้ ฐานเพอื่ การกาํ หนดแนวทางการคมุ้ ครองปอ้ งกนั และจดั การอยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพเพอ่ื ให้ คุณคา่ โดดเดน่ อนั เป็นสากลคงอยู่อยา่ งยงั่ ยืนต่อไป 74 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : วรานสุ กร๊ปุ มรดกโลกทางธรรมชาติ 75

กระทงิ / Gaur Bos gaurus ภาพ : โดม ประทมุ ทอง 76 มรดกโลกทางธรรมชาติ

มรดกโลกทางธรรมชาติ 77

ความเป็นตวั แทน ความสมดุล และความนา่ เชอ่ื ถอื ของมรดกโลก ชา้ งเอเชีย / Asian elephant ความเป็นตัวแทนของแหล่งมรดกโลก เป็นส่ิงที่ Elephas maximus ซ่ึงเป็นตัวแทนของกลุ่มของแหล่งมรดกโลกชนิดหรือ ประเภทหนึ่งๆ ซึ่งมีความสําคัญรองไปจากหลักเกณฑ์ การพิจารณาคุณค่าโดดเด่นอันเป็นสากล ท้ังน้ีหากแหล่ง สมบตั นิ ้นั ๆ ได้รบั การพจิ ารณาแล้ววา่ มคี ุณค่าโดดเดน่ อนั เป็นสากลตามเกณฑ์ท่ีกําหนด แต่พบว่ามีแหล่งสมบัติ ในบัญชีมรดกโลกซ่ึงมีความเป็นตัวแทนของกลุ่มประเภท น้ันๆ ดีกว่าปรากฏอยู่แล้ว แหล่งสมบัติที่จะเสนอขอขึ้น ทะเบยี นแหลง่ เปน็ มรดกโลกนอ้ี าจจะไมไ่ ดร้ บั การพจิ ารณา ให้จารึกไว้ในบญั ชีมรดกโลก ดงั นัน้ ในการเสนอแหล่งเพอ่ื รวมเข้าไวใ้ นบญั ชรี ายชือ่ เบื้องต้น จาํ เปน็ ตอ้ งพิจารณาใน ประเดน็ นด้ี ว้ ย โดยสามารถตรวจสอบไดจ้ ากบญั ชมี รดกโลก หรอื จากรายงานการศกึ ษาถึงช่องวา่ งของบญั ชมี รดกโลก ภาพ : วายพุ งศ์ จติ ร์วิจักษณ์ 78 มรดกโลกทางธรรมชาติ

มรดกโลกทางธรรมชาติ 79

ภาพ : วายพุ งศ์ จิตร์วิจักษณ์ วัวแดง / Banteng Bos javanicus นอกจากนี้เอกสารแนวทางดําเนินการฯ ยังได้กําหนดถึง ความเป็นตัวแทน ความสมดุล และความน่าเชื่อถือของการกระจายของมรดกโลกในเชิงพ้ืนท่ีด้วยโดยมีเป้าหมายต้องการให้มีแหล่งสมบัติท่ี ไดร้ บั การจารกึ ในบญั ชมี รดกโลก ปรากฏกระจายอยทู่ ว่ั ทกุ ภมู ภิ าคอยา่ งสมดลุ กนั ซง่ึ ไดก้ าํ หนดไวเ้ ปน็ แนวทาง การดําเนินในการจัดลําดับการพิจารณาเพ่ือรับรองการขอข้ึนทะเบียนแหล่งเป็นมรดกโลก และรวมถึงได้ กําหนดแนวทางปฏิบัติสําหรับรัฐภาคีท่ีมีแหล่งมรดกโลกทรงคุณค่าโดดเด่นอันเป็นสากลแต่มีแหล่งมรดกที่ ไดร้ ับการประกาศในบญั ชีมรดกโลกอย่นู อ้ ย ใหด้ ําเนินการไวใ้ นยอ่ หน้าท่ี 60 ของแนวทางการอนวุ ตั ฯ ดังนี้ ก. ให้ความสำ� คัญกบั การจัดเตรยี มบญั ชเี ตรียมการและการขอข้นึ ทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลก ข. กอ่ ตงั้ และรวบรวมผรู้ ว่ มดำ� เนนิ การในระดบั ภมู ภิ าคเพอ่ื การแลกเปลยี่ นความเชย่ี วชาญเฉพาะดา้ น ทางวิชาการ ค. ส่งเสริมความรว่ มมือระดบั ทวิภาคีหรือสหภาคีเพือ่ เสริมสร้างความเชีย่ วชาญ และความสามารถ เฉพาะด้านของสถาบันท่ีมีหน้าที่รับผิดชอบ เก่ียวกับการคุ้มครองป้องกัน การให้ความปลอดภัย และ การจัดการแหล่งมรดก และ ง. เข้ามีสว่ นรว่ มกบั วาระการประชมุ ของคณะกรรมการมรดกโลกใหม้ ากเท่าที่เปน็ ไปได้ 80 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : กลุ พัฒน์ ศรลมั พ์ มรดกโลกทางธรรมชาติ กวางปา่ / R Suasma buanricd8o1eloerr

ภาพ : ศิริวฒุ ิ ธรี ธวชั กลุ ภาพ : วรานุส กรปุ๊ 82 มรดกโลกทางธรรมชาติ ท้ังนี้โดยสรุปของการเสนอขอบรรจุไว้ ในบัญชรี ายเตรยี มการ รฐั ภาคีควรจะตอ้ งทาํ การ สํารวจและพิจารณาในเบื้องต้นว่าแหล่งมรดก น้ันๆ มีความเป็นไปได้หรือไม่ในการที่จะได้รับ การพิจารณารบั รองใหเ้ ปน็ มรดกโลก โดยจะต้อง พจิ ารณาจากหลกั เกณฑข์ องความมคี ณุ คา่ โดดเดน่ อนั เปน็ สากลบนพนื้ ฐานของความครบถว้ นสมบรู ณ์ และความเป็นของแท้ด้ังเดิมของแหล่งมรดกน้ัน รวมทั้งจะต้องพิจารณาถึงความเป็นตัวแทนของ แหล่งมรดกประเภทน้ันๆเปรียบเทียบกับแหล่ง มรดกท่ีได้รับการจารึกไว้ในบัญชีรายช่ือมรดก โลก (หรือศึกษาจากรายงานการเติมเต็มช่องใน บัญชมี รดกโลกหรือ The World Heritage List : Filling the Gaps-an Action Plan for the Future ซ่ึงสามารถเข้าถึงได้ที่เว็บไซต์ของศูนย์ มรดกโลก www.thaiwhic.go.th

ภาพ : ศิรวิ ุฒิ ธรี ธวัชกุล ความครบถว้ นสมบูรณ์ (Integrity) สมบัติและแหล่งมรดกทุกชิ้นที่นําเสนอเพ่ือจารึกลงในบัญชีมรดกโลกต้องมีลักษณะที่สอดคล้องกับ สภาพของความครบถ้วนสมบูรณ์ โดยในเอกสารแนวทางการอนุวัตฯ ได้มีการกําหนดแนวทางการพิจารณา ความครบถว้ นสมบูรณ์ของสมบตั ไิ วด้ งั นี้ ความครบถ้วนสมบูรณ์เป็นวิธีการตรวจสอบถึงความเป็นอยู่ท่ีปรากฏในภาพรวมทั้งหมดและความ รสู้ กึ ทส่ี มั ผสั ไดข้ องแหลง่ มรดกทางธรรมชาติ และ/หรอื ทางวฒั นธรรม และรวมถงึ คณุ ลกั ษณะของสง่ิ นนั้ ดงั นน้ั ในการตรวจสอบถึงสภาพของความครบถ้วนสมบูรณ์ จ�ำเป็นต้องมีการประเมินส่ิงต่างๆ ของทรัพย์สินที่ ครอบคลมุ ถึง ก. ทุกๆ องคป์ ระกอบทีจ่ �ำเปน็ ในการอธบิ ายถงึ คุณค่าโดดเดน่ อนั เป็นสากลของแหล่งมรดกน้ัน ข. การมีขนาดท่ีเพียงพอที่จะเป็นหลักประกันว่ามีความเป็นตัวแทนท่ีครบถ้วนของสภาพ และกระบวนการท่แี สดงออกถงึ นัยสำ� คญั ของแหล่งมรดกนน้ั ค. การท่ีแหล่งมรดกจะต้องอยู่สภาวะท่ีเลวร้ายอันเป็นผลเชิงลบ จากการพัฒนาและการถูก ปลอ่ ยปละละเลย ส่ิงเหล่าน้ีต้องถูกน�ำเสนอเพ่ือใช้เป็นข้อแถลงเกี่ยวกับความครบถ้วนสมบูรณ์ของแหล่งมรดกหรือ สมบัตชิ ิน้ นัน้ มรดกโลกทางธรรมชาติ 83

ภาพ : ศิริวฒุ ิ ธีรธวัชกุล 84 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : ศริ วิ ุฒิ ธรี ธวัชกุล สำ� หรบั สมบตั หิ รอื แหลง่ มรดกทางวฒั นธรรมทนี่ ำ� เสนอภายใตข้ อ้ พจิ ารณา ท่ี ๑ ถึง ๕ สภาพทางกายภาพของส่ิงของทรัพย์สินนั้น และ/หรือคุณลักษณะที่ สำ� คญั ของสง่ิ นน้ั จะตอ้ งอยใู่ นสภาพทด่ี ี และสงิ่ ทสี่ ง่ ผลกระทบตอ่ กระบวนการเสอื่ ม สสายของสิง่ น้นั จะต้องไดร้ บั การควบคมุ ทงั้ นี้รวมถงึ จะต้องมีสดั ส่วนท่พี อเหมาะ ขององคป์ ระกอบน้ัน ทสี่ ื่อถงึ คณุ ค่าในภาพรวมทั้งหมด ซึ่งเปน็ คณุ คา่ ท่กี ำ� หนดไว้ ในแหล่งมรดก ความสมั พันธแ์ ละหน้าท่ที ยี่ ังคงมีการเปลี่ยนแปลงในแหล่งภูมิทศั น์ เชิงวัฒนธรรม เมืองประวัติศาสตร์หรือคุณสมบัติท่ียังมีชีวิตอยู่อื่นๆ ท่ีส�ำคัญ ตอ่ คุณลกั ษณะท่โี ดดเด่นของแหล่งมรดกน้นั จะตอ้ งยงั คงมีการรักษาไวใ้ หค้ งอยู่ มรดกโลกทางธรรมชาติ 85

ส�ำหรับแหล่งมรดกทางธรรมชาติทุกอย่างท่ีถูก เสนอภายใต้หลักเกณฑ์ที่ ๗ ถึง ๑๐ ในเชิงสัมพัทธ์แล้ว กระบวนการทางชวี กายภาพ และรปู แบบของสภาพพนื้ ทจี่ ะ ตอ้ งยงั คงอยู่ อยา่ งไรกต็ าม เปน็ ทตี่ ระหนกั วา่ ไมม่ พี นื้ ทใ่ี ดใน โลกนที้ ม่ี สี ภาพเกา่ แกด่ ง้ั เดมิ อยา่ งแทจ้ รงิ และพนื้ ทธ่ี รรมชาติ ทงั้ หมดอยใู่ นสถานะภาพทย่ี งั คงมกี ารเปลย่ี นแปลง (พลวตั ) และในขอบเขตใดขอบเขตหน่ึงจะต้องมีความเก่ียวข้องกับ ประชาชน กิจกรรมของมนุษย์ ซ่ึงรวมท้ังขนมธรรมเนียม ประเพณีของสังคมและชุมชนท้องถ่ินมักจะเกิดข้ึนในพ้ืนที่ ธรรมชาติ ซ่ึงกิจกรรมเหล่าน้ีอาจจะคงอยู่อย่างมั่นคงกับ คุณค่าความส�ำคัญที่โดดเด่นอันเป็นสากลของพ้ืนท่ีนั้นๆ ในขณะท่ีพ้นื ทีเ่ หลา่ นั้นยงั คงมีความยัง่ ยืนในเชิงนเิ วศ แหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติที่น�ำเสนอภายใต้ หลกั เกณฑท์ ี่ ๗ ถงึ ๑๐ ไดม้ กี ารกำ� หนดสภาพความครบถว้ น สมบูรณ์ท่สี อดรับกบั หลักเกณฑแ์ ตล่ ะขอ้ ไว้ นากใหญ่ธรรมดา / Common otter Lutra lutra ภาพ : กลุ พฒั น์ ศรลมั พ์ 86 มรดกโลกทางธรรมชาติ

นากใหญธ่ รรมดา / Common otter Lutra lutra มรดกโลกทางธรรมชาติ 87

นกกระเต็นลาย / Banded Kingfisher Lacedo puchella ภาพ : วรานสุ กรปุ๊ แหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติที่น�ำเสนอภายใต้ข้อก�ำหนดที่ ๗ จะต้องมีคุณค่าโดดเด่นอันเป็น สากลและรวมถึงพื้นที่ท่ีมีความส�ำคัญในการรักษาความงามของทรัพย์สิน ตัวอย่างเช่น ทรัพย์สินที่คุณค่า ของทิวทัศน์ขึ้นอยู่กับน�้ำตกจะสอดคล้องกับความครบถ้วนสมบูรณ์ได้ก็ต่อเมื่อพ้ืนท่ีนั้นจะต้องรวมถึงพ้ืนท่ี รับน�้ำและพ้ืนท่ีปลายน�้ำที่อยู่ข้างเคียงซ่ึงถูกเช่ือมโยงกันเพื่อการรักษาถึงคุณภาพของความสวยงามของ ทรัพยส์ นิ น้นั แหลง่ มรดกโลกทางธรรมชาตทิ น่ี ำ� เสนอภายใตห้ ลกั เกณฑท์ ี่ ๘ ตอ้ งประกอบดว้ ยทง้ั หมดหรอื สว่ นใหญ่ ขององคป์ ระกอบทีเ่ กี่ยวขอ้ งกนั หรือมคี วามสัมพันธก์ ันตามความสมั พันธ์ตามธรรมชาตขิ องสงิ่ ตา่ งๆ เหลา่ น้นั ตัวอย่างเช่น พ้ืนท่ีที่แสดงถึงยุคน้�ำแข็งจะมีความสอดคล้องกับความครบถ้วนสมบูรณ์ก็ต่อเม่ือพื้นที่น้ันจะ ต้องครบคลุมถงึ ลานหิมะ ตวั ธารน้�ำแข็ง และพร้อมกับจะต้องมสี ว่ นทแี่ สดงถงึ รปู แบบของรอยตัด การทบั ถม และพฒั นาการของพ้นื ท่ี (รอ่ งรอยส่งิ ต่างๆ ที่ถกู นำ้� แขง็ พัดมา ระยะเบกิ น�ำ้ ของการทดแทนของพืช เปน็ ต้น) ในกรณีของภเู ขาไฟนนั้ ชุดของหนิ หนืดจะตอ้ งมีความครบถ้วนสมบรู ณ์ และจะต้องมตี วั แทนที่แสดงใหเ้ หน็ ถงึ ชดุ ของหนิ ที่ไหลออกมา และประเภทของการระเบิดของภูเขาไฟ 88 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : กลุ พัฒน์ ศรลมั พ์ นกขุนแผนหวั แดง / Red-headed Trogon มรดกโลกทางธรรHมaชาrpตaิ ctes erythrocephaiu8s9

กวางปา่ /  Sambar deer Rusa unicolor ภาพ : กุลพฒั น์ ศรลัมพ์ แหลง่ มรดกโลกทางธรรมชาตทิ น่ี ำ� เสนอภายใตห้ ลกั เกณฑท์ ่ี ๙ ตอ้ งมขี นาดทเ่ี พยี งพอ และมี องคป์ ระกอบตา่ งๆ ทจ่ี ำ� เปน็ ทแ่ี สดงใหเ้ หน็ ทศิ ทางหลกั ของกระบวนการทสี่ ำ� คญั สำ� หรบั การอนรุ กั ษ์ ในระยะยาวของระบบนิเวศและความหลากหลายทางชวี ภาพทปี่ รากฏอยู่ในพ้ืนทน่ี นั้ ตัวอย่างเช่น พน้ื ทปี่ า่ ดบิ ชนื้ เขตรอ้ นแหง่ หนง่ึ แหง่ ใดจะสอดคลอ้ งกบั สภาพของความครบถว้ นสมบรู ณไ์ ด้ ถา้ หาก พนื้ ทน่ี นั้ ประกอบดว้ ยจำ� นวนทแี่ นน่ อนจำ� นวนหนง่ึ ของความผนั แปรทางดา้ นความสงู จากระดบั นำ�้ ทะเล การเปลยี่ นแปลงของสภาพภมู ปิ ระเทศและชนดิ หรอื ประเภทของดนิ ระบบของชน้ิ สว่ นพน้ื ที่ และการเกดิ ขน้ึ ตามธรรมชาตขิ องชนิ้ สว่ นของพน้ื ทเ่ี หลา่ นน้ั เชน่ เดยี วกบั แนวปะการงั ซง่ึ อาจจะตอ้ ง ครอบคลมุ ถงึ ระบบนเิ วศของหญา้ ทะเล ป่าชายเลน และอนื่ ๆ ทป่ี รากฏอยูใ่ นพน้ื ทข่ี ้างเคยี งที่มสี ่วน เกีย่ วข้องกับการควบคมุ ปริมาณของแร่ธาตุอาหารทีจ่ ะถกู ส่งต่อไปยงั แนวปะการังนัน้ ๆ 90 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : กลุ พัฒน์ ศรลมั พ์ ชะมดเชด็  /  Indian small civet มรดกโลกทางธรรมชาติ Viverricula indic9a1

แหลง่ มรดกโลกทางธรรมชาตทิ นี่ ำ� เสนอภายใตห้ ลกั เกณฑท์ ี่ ๑๐ จะตอ้ งเปน็ แหลง่ มรดกโลกทางธรรมชาตทิ ส่ี ำ� คญั อย่างย่ิงส�ำหรับการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ ดงั นน้ั ในหลกั เกณฑน์ จ้ี ะมเี ฉพาะทรพั ยส์ นิ ซง่ึ มคี วามหลากหลาย ทางชีวภาพมากที่สุดเท่าน้ัน ท่ีสอดคล้องกับหลักเกณฑ์ น้ี ซึ่งแหล่งธรรมชาติดังกล่าวน้ัน จะต้องประกอบด้วย ถิ่นที่อยู่อาศัยส�ำหรับการคงอยู่ของคุณลักษณะของพ้ืนท่ี ท่ีมีความหลากหลายของพืชและสัตว์มากที่สุดของเขต ภูมิศาสตรท์ างชีววิทยา และระบบนิเวศทพี่ ิจารณา ตัวอย่าง เชน่ ทงุ่ หญา้ เขตรอ้ นจะมสี อดคลอ้ งกบั ความครบถว้ นสมบรู ณ์ ถา้ พน้ื ทนี่ นั้ เปน็ การรวมกนั ของพชื และสง่ิ มชี วี ติ ทก่ี นิ พชื ทถ่ี กู ววิ ฒั นาการมาด้วยกนั ในขณะท่รี ะบบนเิ วศเกาะนน้ั จะตอ้ ง มีการรวมของถิ่นที่อยู่อาศัยส�ำหรับการรักษาไว้ซึ่งสิ่งมีชีวิต เฉพาะถน่ิ แหลง่ ทรพั ยส์ นิ ทคี่ รอบคลมุ ชนดิ พนั ธท์ุ ม่ี คี ณุ สมบตั ิ พนื้ ฐานทแ่ี ตกตา่ งกนั มาก จะตอ้ งมขี นาดใหญพ่ อทจ่ี ะรวมเอา ถ่ินท่ีอยู่อาศัยท่ีมีความวิกฤตมากที่สุดท่ีจะเป็นหลักประกัน ถึงการอยู่รอดของประชากรที่ด�ำรงชีวิตเป็นปกติของชนิด พนั ธเุ์ หล่านน้ั ส�ำหรับพ้ืนที่ใดพื้นท่ีหนึ่งที่มีชนิดพันธุ์อพยพเป็น องค์ประกอบ จะต้องมพี ืน้ ทเี่ พอื่ การผสมพนั ธุ์และท�ำรงั ตาม ฤดกู าล และเส้นทางอพยพของจุดท่ีพบชนดิ พนั ธุน์ ้นั จะตอ้ ง ไดร้ ับการค้มุ ครองปอ้ งกันอยา่ งเพยี งพอ 92 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : ศิรวิ ุฒิ ธีรธวัชกลุ มรดกโลกทางธรรมชาติ 93

ภาพ : โดม ประทุมทอง 94 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : ศิรวิ ฒุ ิ ธีรธวชั กลุ ความเปน็ ของแทด้ ง้ั เดิม (Authenticity) สําหรับ “ความเป็นของแท้ด้ังเดิม”ได้กําหนดแนวทาง การพจิ ารณาไว้ดังนี้ แหล่งมรดกทางธรรมชาติท่ีได้รับการน�ำเสนอภายใต้ หลกั เกณฑ์ที่ ๑ ถงึ ๖ ต้องมีสภาพของความเปน็ ของแทด้ ั้งเดมิ จากการประชุมที่เมืองนาราท่ีเกี่ยวกับความเป็นของแท้ด้ังเดิม เปน็ พน้ื ฐานในเชงิ ปฏบิ ตั เิ พอ่ื การตรวจสอบความเปน็ ของแทด้ งั้ เดมิ ของสมบตั ิ ซึ่งไดส้ รปุ เสนอตอ่ ไปน้ี ความสามารถในการเข้าใจถึงคุณค่าที่ถูกก�ำหนดให้ เป็นคุณลักษณะของแหล่งมรดก ขน้ึ อยกู่ บั ระดบั ความน่าเช่อื ถอื และความจรงิ ของคณุ คา่ องคค์ วามรแู้ ละความเขา้ ใจของแหลง่ ขอ้ มลู ต่างๆ ในความสัมพนั ธ์กัน คณุ สมบัติ ณ จุดเรมิ่ ตน้ และทีต่ ามมา ของแหลง่ มรดกทางวฒั นธรรมเปน็ พนื้ ฐานของความจำ� เปน็ สำ� หรบั การประเมนิ ในทุกๆ ดา้ นของความเป็นของแท้ดง้ั เดิม มรดกโลกทางธรรมชาติ 95

การตัดสินถึงคุณค่าของคุณลักษณะที่ถูกก�ำหนด ให้แหลง่ มรดกทางวฒั นธรรม และรวมถึงความนา่ เชือ่ ถอื ของแหล่งขอ้ มูลทเี่ ก่ยี วข้อง อาจจะมคี วามแตกต่างกันใน วัฒนธรรมหน่ึงกับอีกวัฒนธรรมหน่ึง หรือแม้แต่ภายใน วัฒนธรรมเดียวกัน เพื่อเป็นการให้ความเคารพกับทุกๆ วัฒนธรรม ดังนั้น ในเบื้องต้นจะพิจารณา และตัดสิน แหล่งมรดกทางวัฒนธรรมในสภาพแวดล้อมท่ีวัฒนธรรม นัน้ ปรากฏอยู่ บนพน้ื ฐานของประเภทแหลง่ มรดกทางวฒั นธรรม และสภาพแวดล้อมท่ีแหล่งมรดกทางวัฒนธรรมหน่ึงๆ ทรพั ยส์ นิ มคี ณุ ลกั ษณะทเี่ ปน็ ไปตามเงอื่ นไขของความเปน็ ของแท้ดั้งเดิม ถ้าหากคุณค่าในเชิงวัฒนธรรมของแหล่ง มรดกถูกอธิบายอย่างแท้จริงและน่าเชื่อถือจากชุดของ คณุ ลักษณะตา่ งๆ ดงั น้ี รปู แบบและการออกแบบ วัสดุและสสาร การใชป้ ระโยชน์และหน้าท่ี จารตี ประเพณี เทคนิค และระบบการจดั การ สถานท่ตี ้งั และสภาพองคป์ ระกอบ ภาษาและรปู แบบอื่นๆ ของมรดกท่ีสัมผสั มไิ ด้ จิตวญิ ญาณและความรสู้ ึก ปัจจัยภายในและภายนอกอ่นื ๆ 96 มรดกโลกทางธรรมชาติ ชนเผ่ามอแกน “หม่เู กาะสุรนิ ทร”์ ภาพ : กรมอุทยานแหง่ ชาติ สตั วป์ า่ และพันธพ์ุ ืช

ชนเผา่ มอแกน “หม่เู กาะสุรนิ ทร”์ มรดกโลกทางธรรมชาติ 97

ชนเผ่ามอแกน “หมเู่ กาะสรุ นิ ทร์” 98 มรดกโลกทางธรรมชาติ

คุณลักษณะบางอย่าง เช่น จิตวิญญาณ และความรู้สึกเป็นส่ิงท่ีไม่ง่ายในการน�ำไปใช้ใน การพจิ ารณาถงึ สภาพของความเปน็ ของแทด้ ง้ั เดมิ แต่เป็นดัชนีบ่งชี้ท่ีส�ำคัญของคุณสมบัติและความ รสู้ กึ ของสถานท่ี ตวั อยา่ งเชน่ การรกั ษาไวซ้ งึ่ จารตี ประเพณแี ละความตอ่ เน่อื งของวัฒนธรรม การใช้แหล่งข้อมูลเหล่าน้ี จะช่วยให้มี การเพิ่มเติมรายละเอียดเฉพาะด้านในส่วนของ มติ ิทางดา้ นศิลปะ ประวตั ศิ าสตร์ สงั คม และเชงิ วิทยาศาสตร์ของแหล่งมรดกทางวัฒนธรรมที่มี การตรวจสอบทั้งน้ี “แหล่งขอ้ มลู ” มคี วามหมาย รวมถึงแหล่งต่างๆ ทั้งทางด้านกายภาพ ส่ิงที่มี การบนั ทึกไว้ มีการเล่าขานปากต่อปาก และส่ิงที่ ปรากฏเปน็ รปู รา่ งตา่ งๆ ทม่ี ีความเปน็ ไปไดใ้ นการ ท่ีจะชว่ ยให้ทราบถึงธรรมชาติ ความเปน็ ลักษณะ เฉพาะ ความหมาย และประวัตศิ าสตรข์ องแหลง่ มรดกทางวัฒนธรรมน้ัน ภาพ : กรมอทุ ยานแห่งชาติ สตั วป์ ่า และพันธพ์ุ ชื มรดกโลกทางธรรมชาติ 99

เมื่อได้พิจารณาถึงสภาพของความเป็นของแท้ดั้งเดิมของแหล่งมรดกทางวัฒนธรรมน้ันแล้ว รัฐภาคี จะต้องจ�ำแนกคุณลักษณะทุกๆ ด้านของความเป็นของแท้ดั้งเดิมท่ีเป็นไปได้ในการจัดเตรียมการน�ำเสนอ ทรัพย์สินน้ัน โดยข้อความที่กล่าวถึงความเป็นของแท้ดั้งเดิมนั้น จะต้องประเมินถึงระดับของความเป็นของ แท้ดั้งเดิมท่ีปรากฏอยู่ว่าเป็นอย่างไร หรือความเป็นของแท้ด้ังเดิมท่ีถูกอธิบายได้อย่างไร ของคุณลักษณะท่ี สำ� คญั ท่ไี ด้จำ� แนกไว้ 100 มรดกโลกทางธรรมชาติ