(ລວມ)ວິຊາພາສາລາວສາຍຄູປະຖົມລະບົບ11+3+2 ຕໍ່ເນື່ອງ

ກະຊວງສກຶ ສາທກິ ານ ແລະ ກລິ າ ກມົ ສາ້ ງຄູ ວທິ ະຍາໄລຄູຫວຼ ງນໍາ້ ທາ ເອກະສານປະກອບການສອນ ວຊິ າ ພາສາລາວ-ວວັ ນັ ນະຄະດີ ສາຍຄູປະຖມົ ລະບບົ 11+3+2 ຕ່ ເໍ ນ່ ອື ງ ປີ 1 ພາກຮຽນ 1 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ ທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ ສກົ ຮຽນ 2018 - 2019

ເອກະສານປະກອບການສອນ ວຊິ າ ພາສາລາ-ວນັ ນະຄະດີ ສາຍຄູປະຖມົ ລະບບົ 11+3+2 ຕ່ ໍເນ່ ອື ງ ປ1ີ ພາກຮຽນ 1 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ ທ. ແອງທລິ າດ ຫາຼ ້ ອ່ ຸນແກວ້ ກວດແກໂ້ ດຍ: ປ ທ ແນວວາດີ ແກວ້ ແກ່ ນຈນັ ປ ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ ສກົ ຮຽນ 2018 - 2019

ຄາໍ ນາໍ ເພ່ ອື ເປັນການປບັ ປຸ ງປະສດິ ທິພາບການຈດັ ການຮຽນ-ການສອນ ກໍຄກື ານພດັ ທະນາ ອາຊບີ ຄູໃຫດ້ ຂີ ນຶ້ ເທ່ ອື ລະກາ້ ວ, ຂາ້ ພະເຈາົ້ ຈ່ ງິ ໄດຈ້ ດັ ຮຽບຮຽງປືມ້ ແບບຮຽນນຂີ້ ນຶ້ ມາ ເພ່ ອື ຮບັ ໃຊກ້ ານຮຽນ-ການສອນ ຕາມຫຼກັ ສູດການສາ້ ງຄູລະບບົ 11+3+2 ສາຍຄູປະຖມົ ຕ່ ໍເນ່ ອື ງ, ໂດຍ ອງິ ໃສ່ ທິດທາງແຜນການຂອງວທິ ະຍາໄລຄູຫຼວງນໍາ້ ທາໃນການທອ້ ນໂຮມຫຼກັ ສູດແຕ່ ລະລາຍ ວຊິ າ ໃນແຕ່ ລະສາຍຮຽນໂດຍນໍາໃຊໂ້ ຄງສາ້ ງຫຼກັ ສູດຂອງກມົ ສາ້ ງຄູ ເພ່ ອື ເປັນບ່ ອນກໍານດົ ເນອື້ ໃນແຕ່ ລະບດົ ແລະ ຫວົ ຂປໍ ້ ກີ ຍ່ ອຍຕ່ າງໆ. ເພ່ ອື ຕອບສະໜອງການຈດັ ການຮຽນ-ການສອນ ແລະ ສອດຄ່ ອງກບັ ສະພາບຕວົ ຈງິ ໃນ ຂອບເຂດເນອື້ ໃນຄວາມຮູທ້ າງດາ້ ນວທິ ະຍາສາດ ໂດຍສະເພາະດາ້ ນວທິ ະຍາສາດການສອນກໍຄື ການສາ້ ງອາຊບີ ຄູໃຫແ້ ກນ້ ກັ ຮຽນຄູ ແທດເໝາະກບັ ສະພາບການພດັ ທະນາການສກຶ ສາໃນປະຈຸ ບນັ , ຈ່ ງິ ມຄີ ວາມຈາໍ ເປນັ ໃນການຮຽບຮຽງປມື້ ແບບຮຽນນຂີ້ ນຶ້ ມາໂດຍພນື້ ຖານ. ສະນນັ້ , ຂາ້ ພະເຈາົ້ ໃນນາມຜູຮ້ ຽບຮຽງ ແລະ ຄູຜູສ້ ອນໃນລາຍວຊິ ານີ້ ໄດພ້ ະຍາຍາມຂດັ ຈອ້ ນເນອື້ ໃນທ່ ີເປນັ ປະໂຫຍດ ແລະ ສອດຄ່ ອງກບັ ກບັ ສະພາບການສາ້ ງຄູໃນປະຈບຸ ນັ ມາເປນັ ປມື້ ແບບຮຽນ ແລະ ເປນັ ເອກະສານປະກອບການສອນຢ່ າງມປີ ະສດິ ທພິ າບ. ແຕ່ ກໍປາສະຈາກຂໍ້ ຂາດຕກົ ບກົ ຜ່ ອງທາງດາ້ ນເນອື້ ໃນບ່ ໍທນັ ຄບົ ຖວ້ ນສມົ ບູນ ແລະ ການຈດັ ພມິ ອາດຈະບ່ ໍຈະແຈງ້ ຊດັ ເຈນ ຂາ້ ພະເຈາົ້ ຂໍຮຽນມາຍັງບນັ ດາທ່ ານຜູ ນ້ ໍາໃຊປ້ ືມ້ ແບບຮຽນເຫຼັມ້ ນີ້ ຕະຫຼອດຮອດ ນກັ ຮຽນ, ນກັ ສກຶ ສາ ຈ່ ງົ ປະກອບສ່ ວນປບັ ປຸງເພ່ ອື ເຮດັ ໃຫກ້ ານຮຽບຮຽງໃນຄງັ້ ໜາ້ ສມົ ບູນຂນຶ້ ຕ່ ມື . ວທິ ະຍາໄລຄຫູ ຼວງນໍາ້ ທາ, ວນັ ທີ 20 ຕຸລາ 2018 ຜູຮ້ ຽບຮຽງ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ ກ

ສາລະບານ ບດົ ທີ 1: ຄວາມຮູເ້ ບອື້ ງຕນົ້ ກ່ ຽວກບັ ພາສາ 1. ຄວາມໝາຍຂອງພາສາ.............................................................................................1 2. ຄວາມສາຄນັ ຂອງພາສາ............................................................................................1 3. ການກາເນດີ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງພາສາ....................................................................2 ກ. ການກາໍ ເນດີ .............................................................................................3 ຂ. ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງພາສາ..........................................................................3 4. ຄວາມຈາເປນັ ຂອງການຮຽນພາສາ..............................................................................4 ບດົ ທີ 2: ອກັ ຂະຫຼະວທິ ີ 1. ຄວາມໝາຍຂອງອກັ ຂະຫຼະວທິ .ີ .................................................................................6 2. ຕວົ ອກັ ສອນລາວ..................................................................................................6 2.1. ພະຍນັ ຊະນະ.........................................................................................7 2.2. ສະຫຼະ.................................................................................................9 2.3. ວນັ ນະຍຸດ...........................................................................................13 2.4. ເຄ່ ອື ງໝາຍວກັ ແລະ ຄວາມເວາົ້ ..................................................................14 2.5. ເລກໂຣແມງັ , ເລກອາຣບັ ແລະ ເລກລາວ.......................................................17 ບດົ ທີ 3: ວະຈວີ ພິ າກ 1. ຄວາມໝາຍຂອງວາຈວິ ພິ າກ.....................................................................................19 2. ຄວາມສາຄນັ ຂອງຄາເວາົ້ ໃນພາສາລາວ........................................................................19 2.1. ລກັ ສະນະຂອງຄາເວາົ້ ໃນພາສາລາວ...............................................................19 2.2. ຊະນດິ ຂອງຄາເວາົ້ ໃນພາສາລາວ.................................................................20 2.3. ປະເພດຂອງຄາເວາົ້ ໃນພາສາລາວ................................................................24 ບດົ ທີ 4: ວາກະຍະສາໍ ພນັ 1. ຄວາມໝາຍຂອງວາກາຍະສາພນັ ...............................................................................47 2. ຄໍາປ່ ຽວ...........................................................................................................47 3. ວະລ.ີ ..............................................................................................................47 4. ປະໂຫຍກ........................................................................................................50 5. ພາກສ່ ວນຂອງປະໂຫຍກ.......................................................................................51 ບດົ ທີ 5: ສນັ ທະສນິ ສາດ 1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາຄນັ ຂອງສນັ ທະສນິ ສາດ........................................................55 2. ສ່ ວນປະກອບຂອງສນັ ທະກະວ.ີ .............................................................................55 3.ຫກຼັ ການເນ່ ອື ງສຽງໃນກອນ ຫຼື ຫກຼັ ຄາປະຈາບ່ ອນ...........................................................62 4. ການສາຜດັ ຂອງກອນ...........................................................................................63 5. ກາບ...............................................................................................................68 6. ບດົ ເພງລາວໃນຍຸກປະຈບຸ ນັ ....................................................................................72 ຂ

ບດົ ທີ 6: ຫຼກັ ການຂຽນພາສາລາວໃຫຖ້ ກຶ ຕອ້ ງ 1. ຫກຼັ ການໃຊຕ້ ວົ ອກັ ສອນ.........................................................................................81 2. ການໃຊວ້ ນັ ນະຍຸດ...............................................................................................86 3. ຫກຼັ ຄວາມໝາຍຂອງພາສາປາລ.ີ ...............................................................................87 4. ຫກຼັ ການເຊ່ ອື ມຄາຮຽງຄາໃນປະໂຫຍກ......................................................................89 5. ຫກຼັ ການໃຊຕ້ ວົ ຮ ແລະ ລ.....................................................................................90 ບດົ ທີ 7: ຄວາມຮູກ້ ່ ຽວກບັ ການຟງັ 1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາຄນັ ຂອງການຟງັ .................................................................93 2. ປະເພດຂອງການຟງັ .............................................................................................93 3. ປະໂຫຍດຂອງການຟງັ ..........................................................................................95 4. ລກັ ສະນະ, ອຸປະສກັ ແລະ ສລິ ະປະຂອງການຟງັ ...........................................................96 ບດົ ທີ 8: ຄວາມຮູກ້ ່ ຽວກບັ ການເວາົ້ 1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາຄນັ ຂອງການເວາົ້ ................................................................99 2. ອງົ ປະກອບຂອງການເວາົ້ .......................................................................................99 3. ຈດຸ ປະສງົ ຂອງການເວາົ້ .........................................................................................99 4. ຫກຼັ ການ ແລະ ມາລະຍາດຂອງການເວາົ້ ....................................................................100 ບດົ ທີ 9: ຄວາມຮູກ້ ່ ຽວກບັ ການອ່ ານ 1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາຄນັ ຂອງການອ່ ານ.............................................................104 2. ປະເພດຂອງການອ່ ານ.........................................................................................105 ບດົ ທີ 10: ຄວາມຮູກ້ ່ ຽວກບັ ການຂຽນ 1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາຄນັ ຂອງການຂຽນ.............................................................108 2. ປະເພດຂອງການຂຽນ.........................................................................................109 3. ອງົ ປະກອບຂອງການຂຽນ.....................................................................................110 4. ຫຼກັ ການຂຽນ ...............................................................................................110 ເອກະສານອາ້ ງອງີ ...............................................................................................114 ຂ

ບດົ ທີ 1 ຄວາມຮູເ້ ບອື້ ງຕນົ້ ກ່ ຽວກບັ ພາສາ ຈດຸ ປະສງົ ໃຫນ້ ກັ ຮຽນສາມາດ: - ອະທບິ າຍຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາຄນັ ຂອງພາສາໄດ.້ - ບອກການກາເນດີ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງພາສາໄດ.້ - ນາໃຊພ້ າສາເຂາົ້ ໃນການສ່ ສື ານຢ່ ູໃນຊວີ ດິ ປະຈາວນັ ໄດຢ້ ່ າງຖກຶ ຕອ້ ງ. 1. ຄວາມໝາຍຂອງພາສາ ພາສາ ແມ່ ນການສະແດງຄວາມໃນໃຈຂອງຕນົ ອອກມາໃຫຜ້ ູອ້ ່ ນຶ ຮູ ້ ໂດຍຜ່ ານການເວາົ້ ແລະ ການຂຽນ. ເມ່ ອື ພວກເຮາົ ຢາກຮູວ້ ່ າຄນົ ຜູໜ້ ່ ງຶ ເປນັ ແນວໃດ ກໍຕອ້ ງເບ່ ງິ ການສະແດງອອກຂອງຄນົ ຜູນ້ ນັ້ ໂດຍຜ່ ານພາສາເປນັ ຫຼກັ ເຊ່ ນັ ໃຊພ້ າສາເປນັ ພາຫະນະຕດິ ຕ່ ໍ ເພ່ ອື ເຂາົ້ ໃຈຄວາມໝາຍເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ . ບາງກໍລະນຄິ ນົ ເຮາົ ກໍສາມາດຕດິ ຕ່ ໍ ກນັ ຜ່ ານພາສາໃບ(້ ກກື ) ແລະ ພາສາຕາ. ສະນນັ້ , ພາສາ ແມ່ ນພາຫະນະສໍາລບັ ແລກປ່ ຽນຄບົ ຄາ້ ແນວຄດິ ແລະ ອາລມົ ຈດິ ລະຫວ່ າງຄນົ ກບັ ຄນົ ໃນ ສງັ ຄມົ . 2. ຄວາມສໍາຄນັ ຂອງພາສາ ພາສາມຄີ ວາມສາໍ ຄນັ ຢ່ າງຫຼວງຫຼາຍ ເພາະວ່ າພາສາເປນັ ເຄ່ ອື ງມສື າໍ ລບັ ຕດິ ຕ່ ໍສ່ ສື ານ ເພ່ ອື ສະແດງຄວາມຮູສ້ ກຶ ນກຶ ຄດິ ຂອງຕນົ ອອກມາໃຫຜ້ ູອ້ ່ ນຶ ໄດຮ້ ູ,້ ໄດຍ້ ນິ , ໄດຟ້ ງັ ແລະ ເຂາົ້ ໃຈ ທງັ ເປນັ ຫຼກັ ຖານອນັ ສໍາຄນັ ໃນການພວົ ພນັ ກນັ ແລະ ຖ່ າຍທອດວດັ ທະນາທໍາຈາກຄນົ ຮຸ່ ນນໄີ້ ປສ່ ູຄນົ ຮຸ່ ນໃໝ່ ເຊ່ ງິ ສະແດງອອກ ສອງດາ້ ນດ່ ນັ :ີ້ 2.1. ພາສາແມ່ ນສ່ ສື າພນັ ລະດບັ ໜ່ ງຶ ຂອງມະນດຸ ພາສາມຄີ ວາສໍາຄນັ ແລະ ຈາໍ ເປນັ ແກ່ ມະນດຸ ທ່ ດີ ໍາລງົ ຊວີ ດິ ຢ່ ູໃນສງັ ຄມົ , ເປນັ ເຄ່ ອື ງມສື ່ ສື ານ, ພບົ ປະສາ້ ງສນັ , ສະແດງຄວາມຄດິ ເຫນັ ຂອງຄນົ ເຮາົ ທງັ ເປນັ ຫຼັກການອນັ ສາຄນັ ໃນການສກຶ ສາຄນົ້ ຄວາ້ ເຖິງຄວາມເປນັ ມາຂອງ ສງັ ຄມົ ໃດໜ່ ງຶ . ພາສາ ຫຼື ຄໍາເວາົ້ ເກດີ ຂນຶ້ ໂດຍອາໄສເຫດການຕ່ າງໆ ເຊ່ ນັ ວາດຊງົ , ທ່ າທາງ, ສໍານຽງ, ອາການ... ເປນັ ຕນົ້ . ພາສາກໍາເນດີ ຂນຶ້ ດວ້ ຍຄວາມຕອ້ ງການອນັ ຈາໍ ເປນັ ຂອງມະນຸດ ທ່ ຢີ າກສະແດງຄວາມຮູສ້ ກຶ ນກຶ ຄດິ ຂອງຕນົ ໃຫຜ້ ູອ້ ່ ນຶ ຮບັ ຮູ ້ ແລະ ເຂາົ້ ໃຈນໍາ ເຊ່ ງິ ເລ່ ມີ ຈາກການໃຊວ້ າດຊງົ ຫຼື ທ່ າທາງສະແດງອອກ. ຕ່ ໍມາກໍມກີ ານອອກສຽງບ່ ງົ ບອກ ໂດຍປະສານກບັ ທ່ າທາງຈງັ ວະຂອງອະໄວຍະວະຕ່ າງໆ ເຊ່ ນັ ຍກົ ມ,ື ຍກົ ຕນີ , ຕຄີ ວີ້ , ຫຼບັ ຕາ ຫຼື ເບະສບົ ... ສະນນັ້ , ຈ່ ງິ ເວາົ້ ໄດວ້ ່ າຖາ້ ບ່ ມໍ ພີ າສາມະນດຸ ກບໍ ່ ສໍ າມາດມຄີ ວາມເຂາົ້ ໃຈເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ ໄດ.້ ພາສາຍ່ ອມຈະເລນີ ກາ້ ວໜາ້ ໄປຕາມຄວາມຈະເລນີ ກາ້ ວຂອງສງັ ຄມົ . ເພາະວ່ າມນັ ເປນັ ສ່ ງິ ສະແດງໃຫຄ້ ນົ ເຂາົ້ ໃຈທຸກສ່ ງິ ທຸກຢ່ າງທ່ ເີ ກດິ ຂນຶ້ ໃນຂະບວນການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງສງັ ຄມົ ໃນແຕ່ ລະຍຸກສະໄໝ. 2.2. ຄວາມສາພນັ ຂອງພາສາເວາົ້ ແລະ ພາສາຂຽນ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 1 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ພາສາເວາົ້ ແລະ ພາສາຂຽນເປນັ ເຄ່ ອື ງມທື ່ ສີ ະແດງເຖງິ ຄວາມຮ່ ຸ ງເຮອື ງໃນອະດດິ ແລະ ເປນັ ຫຼກັ ຖານທ່ ີ ສໍາຄນັ ໃນການຮ່ ໍາຮຽນຄວາມເປນັ ມາຂອງສງັ ຄມົ . ພາສາເວາົ້ ເກດີ ກ່ ອນພາສາຂຽນ, ມພີ າສາເວາົ້ ເພ່ ອື ຕດິ ຕ່ ໍສ່ ສື ານ ຄວາມຄດິ ແລະ ເພ່ ອື ສະແດງຫາຄວາມຮູໃ້ ໝ່ ໆ. ພາສາຂຽນເກດີ ຂນຶ້ ຕາມຄວາມຕອ້ ງການໃນການບນັ ທກຶ ຂຄໍ້ ວາມ ຂອງພາສາເວາົ້ ໄວເ້ ປນັ ຫຼກັ ຖານອາ້ ງອງີ . ສະນນັ້ , ມນັ ຈ່ ງິ ຮຽກຮອ້ ງໃຫພ້ າສາຂຽນຕອ້ ງມຄີ ວາມຊດັ ເຈນກວ່ າພາສາເວາົ້ ຖາ້ ຫາກເປນັ ການບນັ ທກຶ ດວ້ ຍາຍລກັ ອກັ ສອນຈະຕອ້ ງມຄີ ວາມແນ່ ນອນກວ່ າ. ການທ່ ມີ ທີ ງັ ພາສາເວາົ້ ແລະ ພາສາຂຽນເປນັ ຄວາມສະດວກສໍາລບັ ຊ່ ວຍສ່ ຄື ວາມໝາຍທາງຄວາມຄດິ , ຄວາມຮູສ້ ກຶ ແລະ ຄວາມເຂາົ້ ໃຈໃຫເ້ ກດີ ຂນຶ້ ໃນຊວີ ດິ ປະຈາໍ ວນັ ບ່ ໍວ່ າຈະສ່ ງົ ຂ່ າວສານ, ການສກຶ ສາຮ່ ໍາຮຽນກໍຄກື ານ ປະກອບອາຊບີ . ຖາ້ ຫາກມພີ າສາເວາົ້ ແລະ ພາສາຂຽນອນັ ດຽວກນັ ແລວ້ ພາສາກໍຈະກາຍເປນັ ເຄ່ ອື ງຜູກພນັ ຄວາມ ຮູສ້ ກຶ ຂອງມະນຸດໃຫແ້ ໜນ້ ແຟນ້ ກວ່ າສ່ ງິ ອ່ ນຶ ໆ. ພາສາເວາົ້ ແລະ ພາສາຂຽນຍງັ ເປນັ ເຄ່ ອື ງມຖື ່ າຍທອດວດັ ທະນາທໍາ, ວດັ ທະນາທໍາຍນື ຍງົ ແລະ ມຄີ ວາມ ງອກງາມໄດຍ້ ອ້ ນມະນຸດມພີ າສາ. ຖາ້ ບ່ ໍມພີ າສາວດັ ທະນາທາໍ ກໍຈະໝດົ ສະພາບຄວາມກາ້ ວໜາ້ ເພາະການຖ່ າຍທອດ ວດັ ທະນາທໍາໃນສງັ ຄມົ ໄດຄ້ ພື າສາສໍາລບັ ສ່ ສື ານຄວາມຮູ ້ ພາສາເປນັ ພາຫະນະໃນຄວາມຮູສ້ ກຶ ໃຫແ້ ກ່ ກນັ ໄດ.້ ສະນນັ້ , ຈ່ ງິ ເວາົ້ ໄດວ້ ່ າ ພາສາເປນັ ເຄ່ ອື ງມຖື ່ າຍທອດວດັ ທະນາທາ. 3. ການກາເນດີ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງພາສາ ກ. ການກາໍ ເນດີ ພາສາເກດີ ມາຈາກການຮຽນຮູສ້ ຽງທໍາມະຊາດ (ຫຼື ການລອກແບບ) ສຽງທໍາມະຊາດນນັ້ ອາດເປນັ ສຽງສດັ ຮອ້ ງ, ມະນຸດຮຽນຕາມສຽງສດັ ທ່ ີໄດຍ້ ນິ ເຊ່ ນັ ສຽງຂອງກບົ , ກາ, ກບັ ແກ,້ ງວົ , ແບ,້ ແມວ...ເປັນຕນົ້ . ບາງທ່ ີ ມະນຸດກໍຮຽນຈາກທໍາມະຊາດອ່ ນຶ ໆ ເຊ່ ນັ ສຽງລມົ ພດັ , ສຽງນໍາ້ ຕກົ ຕາດ, ສຽງຟາ້ ຮອ້ , ສຽງຝົນຕກົ ... ແຕ່ ສຽງ ມະນຸດເອາົ ມາໃຊນ້ ນັ້ ແມ່ ນແຕກຕ່ າງກນັ ຕາມແຕ່ ລະທອ້ ງຖ່ ນິ ແລະ ສ່ ງິ ແວດລອ້ ມທ່ ດີ າໍ ລງົ ຊວີ ດິ ຢ່ ູ. ພາສາເກດີ ຈາກສຽງອຸທານຂອງມະນຸດເປ່ ງັ ອອກໂດຍບ່ ໍຮູສ້ ກຶ ຕວົ . ເມ່ ອື ຫາກມຄີ ວາມເຈບັ ປວດ, ເສຍໃຈ ຫຼື ຕ່ ນື ຕກົ ໃຈຕ່ ໍສ່ ງິ ໃດໜ່ ງຶ ແລວ້ ຮອ້ ງຂນຶ້ ດວ້ ຍອາລມົ ຂອງມະນຸດນນັ້ ເອງ ເຊ່ ນັ : ໂອຍ!, ອຸ໊ຍ!, ໂຢ໊ວ!, ອ໊າວ!, ເຢີກ!... ນນັ້ ແມ່ ນສຽງພາສາຂອງມະນດຸ ທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ເບອື້ ງຕນົ້ . ພາສາເກດີ ຂນຶ້ ຈາກສຽງເດກັ ນອ້ ຍຮຽນປາກ ເດກັ ນອ້ ຍເກດີ ມາ ເມ່ ອື ເຖງິ ເວລາທ່ ສີ າມາດເປ່ ງັ ສຽງອອກມາມກັ ຈະຮອ້ ງຫາຜູໃ້ ກສ້ ດິ ຂອງຕນົ ກວ່ າໝ່ ູ ເຊ່ ນັ : ພ່ ໍ, ແມ່ , ອາ້ ນ, ເອອື້ ຍ... ເປນັ ຕນົ້ . ເມ່ ອື ເດກັ ນອ້ ຍຮອ້ ງສຽງເຫ່ ຼາົ ນນັ້ ອອກມາກໍໝາຍຄວາມວ່ າ ພາສາກໍກໍາເນດີ ເກີດຂນຶ້ ໂດຍກງົ ທ່ ີສາມາດ ສ່ ສື ານຄວາມໝາຍໃຫເ້ ຂາົ້ ໃຈກນັ . ພາສາເກດີ ຈາກການກໍາເນດີ ຂອງສງັ ຄມົ ອງີ ໃສ່ ສະພາບຄວາມເປນັ ຈງິ ຂອງສງັ ຄມົ ທ່ ມີ ກີ ານພດັ ທະນາ, ການ ຂະຫຍາຍຕວົ ຢ່ າງບ່ ໍຢຸດຢງັ້ ແລະ ມຫີ ຼາຍສ່ ງິ ຫຼາຍຢ່ າງແຕກຕ່ າງກນັ ສະນນັ້ , ຈາໍ ເປັນຕອ້ ງມພີ າສາ ເພ່ ອື ສະແດງໃຫ້ ເຫນັ ຄຸນລກັ ສະນະຂອງວດັ ຖຸ ແລະ ເຫດການຕ່ າງໆທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ຢ່ ູໃນສງັ ຄມົ . ຕວົ ຢ່ າງ: ເຫດການຂອງວດັ ຖຸ. ໃຫຍ່ , ນອ້ ຍ, ສນັ້ , ຍາວ, ແດງ, ຂຽວ, ...ເປນັ ຕນົ້ . ພາສາເກດີ ຈາກການອອກແຮງງານ, ການອອກແຮງງານເປນັ ເງ່ອື ນໄຂຕນົ້ ຕໍ ທ່ ພີ າໃຫກ້ ໍາເນດີ ພາສາ. ຜ່ ານ ການອອກແຮງງານເປນັ ເວລາດນົ ນານ ໄດເ້ ຮດັ ໃຫສ້ ະລລີ ະຕ່ າງຂອງທະນຄີ ນົ ຄ່ ອຍໆປ່ ຽນເປນັ ສະລລີ ະສາດຂອງຄນົ ຢ່ າງສມົ ບູນ. ອນິ ຊທີ ງັ 5 ກໍຂະຫຍາຍຕວົ , ແສງຕາກໍສາມາດເບ່ ງິ ເຫນັ ໄດໄ້ ກກວ່ າເກ່ າົ , ໄດສ້ ໍາຜດັ ກບັ ໂລກອອ້ ມຂາ້ ງ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 2 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ກວາ້ ງອອກ, ອອກປອງກນໍ ບັ ມຂື້ ະຫຍາຍຕວົ , ຈນິ ຕະນາການນາມມະທໍາກໍປາກດົ ມ,ີ ສ່ ງິ ທງັ ໝດົ ເຫ່ ຼາົ ນເີ້ ປນັ ຫຼກັ ຖານ ຢງັ້ ຢນື ວ່ າຄນົ ເຮາົ ໄດແ້ ຍກຕວົ ອອກຈາກໂລກແຫາງຄວາມເປນັ ສດັ ແລວ້ ເຕາົ້ ໂຮມເປນັ ສງັ ຄມົ ແລະ ໃຊພ້ າສາເປນັ ສ່ ື ກາງສາໍ ລບັ ການພວົ ພນັ ເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ . ຈາກຜນົ ສະທອ້ ນການອອກແຮງງານ ມະນຸດໄດສ້ າ້ ເງ່ອື ນໄຂໃຫແ້ ກ່ ການກາໍ ເນດີ ພາສາ ເຖງິ ວ່ າຈະໜອ້ ຍ ຫຼື ຫາຼ ຍກໍຕາມລວ້ ນແຕ່ ມຈີ ດຸ ປະສງົ ແລະ ເປາົ້ ໝາຍ. ສະນນັ້ , ພາສາກາເນດີ ຂນຶ້ ກໍຍອ້ ນຄວາມຮຍກຮອ້ ງຕອ້ ງການຂອງ ສງັ ຄມົ ມະນດຸ ເພ່ ອື ນາໍ ມາແລກປ່ ຽນ, ພຍົ ປະສາ້ ງສນັ ທາງອາລມົ ຈດິ ນາໍ ກນັ . ທ່ ານ ອງັ ແກນ ເວາົ້ ວ່ າ “ການອອກແຮງງານ ໄດນ້ າໍ ໄປເຖງິ ຜນົ ທ່ ຈີ າໍ ເປນັ ອນັ ໜ່ ງຶ . ນນັ້ ຄື ການຜູກພນັ ລະ ຫວ່ າງຄນົ ກບັ ຄນົ ໃນສງັ ຄມົ ດວ້ ຍວທິ ສີ າ້ ງຫຼາຍກດິ ຈະກໍາຂນຶ້ ເພ່ ອື ໃຫຄ້ ນົ ເຮາົ ໄດແ້ ລກປ່ ຽນເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ , ເຮດັ ໃຫຄ້ ນົ ເຮາົ ຮບັ ຮູ ້ ແລະ ເຂາົ້ ໃຈຕ່ ໍຜນົ ຂອງກດິ ຈະກໍາເຫ່ ຼາົ ນນັ້ ”. ສະນນັ້ , ຈ່ ງິ ເວາົ້ ໄດວ້ ່ າ ພາສາມຕີ ນົ້ ກໍາເນດີ ມາຈາກການ ອອກແຮງງານ,ກໍາເນດີ ພອ້ ມກບັ ຈນິ ຕະນາການ ແລະ ກໍາເນດີ ພອ້ ກນັ ກບັ ສງັ ຄມົ ມະນຸດ, ຜົນສະທອ້ ນຂອງການ ອອກແຮງງານ, ຈ່ ງິ ເຮດັ ໃຫພ້ າສາຄ່ ອຍໆ ກໍາເນດີ ພອ້ ມກບັ ຂະບວນການວວິ ດັ ການປ່ ຽນແປງຕງັ້ ແຕ່ ທະນຄີ ນົ ກາຍມາ ເປນັ ຄນົ . ຂ. ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງພາສາ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງພາສາແມ່ ນມາຈາກ 2 ສາເຫດຄ:ື ດາ້ ນສງັ ຄມົ ແລະ ໃນຕວົ ຂອງພາສາເອງ  ສາເຫດດາ້ ນສງັ ຄມົ ຄວາມກາ້ ວໜາ້ ຂອງສງັ ຄມົ ໄດກ້ າຍເປນັ ແຮງຊຸກດນັ ໃຫພ້ າສາຂະຫຍາຍຕວົ ຢ່ າງວ່ ອງໄວ. ສງັ ຄມົ ມຄີ ວາມ ກາ້ ວໜາ້ ພຽງໃດ ພາສາກໍສ່ ອງແສງໃຫເ້ ຫນັ ພຽງນນັ້ , ເພາະໜາ້ ຕນົ້ ຕໍຂອງພາສາແມ່ ນພາຫະນະແລກປ່ ຽນຄວາມຄດິ ຄວາມເຫນັ ຂອງຄນົ ໃນສງັ ຄມົ , ຖາ້ ພາສາບ່ ໍສ່ ອງແສງເຖງິ ຄວາມກາ້ ວໜາ້ ຂອງສງັ ຄມົ ໄດ້ ໝາຍຄວາມວ່ າ ບ່ ໍສາມາດ ຕອບສະໜ ອງກັບຄວາມຮຽກຮອ້ ງຕອ້ ງການໃນການແລກປ່ ຍນຄໍາຄິດຄໍາເຫັນໄດ.້ ເວລາສັງຄົມກາ້ ວໜ້າ ຂະຫຍາຍຕວົ ນນັ້ ພາສາກໍຄ່ ອຍທຂະຫຍາຍຕວົ ນາໍ ແລະ ສ່ ອງແສງໃຫເ້ ຫນັ ດວ້ ຍຮູບການທ່ ວີ ່ າ ຂໍມ້ ູນຂ່ າວສານໃໝ່ ທ່ ີ ກາ້ ວໜາ້ ຂອງພາສາປາກດົ ຕວົ ຂນຶ້ , ຂໍມ້ ູນຂ່ າວສານເກ່ າົ ທ່ ຫີ ຼາ້ ຫງຼັ ກໍໝດົ ໄປ. ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງພາສາເຊ່ ງິ ພວກເຮາົ ສາມາດເຫນັ ໄດແ້ ຈາ້ ງກວ່ າໝ່ ູແມ່ ນຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງວດັ ຈະນານຸກມົ . ຢ່ ູໃນລາວເຮາົ ປະຈບຸ ນັ ມຄີ ໍາສບັ ໃໝ່ ເກດີ ຂນຶ້ ຢ່ າງຫຼວງຫາຼ ຍ ເຊ່ ນັ : ຄອມພວິ ເຕ,ີ ເຕກັ ໂນໂລ ຊ,ີ ວທິ ະຍາກອນ, ສາໍ ມະນາກອນ... ການພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງສງັ ຄມົ ໄດຊ້ ຸກຍູໃ້ ຫພ້ າສາຂະຫຍາຍຕວົ ພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງສງັ ຄມົ ແມ່ ນກວາ້ ງຂວາງທ່ ສີ ຸດ. ເປນັ ເງ່ອື ນເຮດັ ໃຫພ້ າສາຂະຫຍາຍຕວົ . ໃນປະຈບຸ ນັ ວທິ ະຍາສາດກ່ ຽວກບັ ໂລກມລີ ກັ ສະນະສາກນົ ແລະ ຜນົ ສາໍ ເລດັ ທາງວທິ ະຍາສາດກໍມລີ ກັ ສະນະສາກນົ . ໝາຍຄວາມວ່ າ ມກີ ານປ່ ຽນແປງທາງເຕກັ ໂນໂລຊ,ີ ວດັ ທະນາທໍາລະຫວ່ າງ ຊາດ ແລະ ມປີ າກດົ ການຮບັ ເອາົ ສບັ ຈາກພາສາອ່ ນຶ ທ່ ຈີ າໍ ເປນັ ເຂາົ້ ມາໃຊໃ້ ນພາສາຂອງຕນົ , ແມ່ ນເງ່ອື ນໄຂທ່ ເີ ຮດັ ໃຫ້ ພາສາມກີ ານຂະຫຍາຍຕວົ ແລະ ສມົ ບູນຂນຶ້ .  ສາເຫດໃນຕວົ ຂອງພາສາ ປາກດົ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງພາສາ ແມ່ ນມຫີ ຼາຍຮູບແບບ, ຫຼາຍເງ່ອື ນໄຂ, ແຕ່ ຫາກບ່ ໍຂະຫຍາຍຕວົ ໄປຕາມ ເສນັ້ ທາງກະໂດດຂນັ້ . ເຊ່ ງິ ຄ່ ອຍໆຂະຫຍາຍຕວົ . ຈາກພາສາກກົ ເຫ່ ຼາົ ຂນຶ້ ມາເປນັ ພາສາຊນົ ເຜ່ າົ , ຈາກພາສາຊນົ ເຜ່ າົ ຂນຶ້ ມາເປນັ ພາສາຊນົ ຊາດ ແລະ ຈາກພາສາຊນົ ຊາດກາຍມາເປນັ ພາສາແຫ່ ງຊາດ. ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 3 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ແຜນວາດການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງພາສາ ພາສາກກົ ເຫ່ າຼົ ພາສາຊນົ ເຜ່ າົ ພາສາຊນົ ຊາດ ພາສາແຫ່ ງຊາດ ່ 4. ຄວາມຈາເປນັ ຂອງການຮຽນພາສາ ພາສາ ເປັນເຄ່ ອື ງສ່ ສື ານຂອງສັງຄມົ , ຍອ້ ນແນວນນັ້ ທຸກປະເທດໃນໂລກຍ່ ອມມີພາສາປະຈໍາຊາດ, ມີ ຫຼກັ ການປາກເວາົ້ ແລະ ຫຼກັ ການຂດີ ຂຽນເປນັ ເອກະລກັ ຂອງຕນົ ເອງ ເພ່ ອື ສະແດງສຽງ ແລະ ສໍານຽງ, ກຽດສກັ ສີ ຂອງຄວາມເປັນຊາດ, ຄວາມເປັນເອກະລາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນາທໍາ, ການເມອື ງ, ເສດຖະກດິ ແລະ ອ່ ນຶ ໆ. ດ່ ງັ ສຸພາສດິ ຍູຮານເຄຍີ ເວາົ້ ວ່ າ “ພາສາບອກຊາດ, ມາລະຍາດບອກຕະກຸນ”. ຊາດລາວກໍແມ່ ນຊາດໜ່ ງຶ ທ່ ມີ ພີ າສາປາກເວາົ້ ເປນັ ຂອງຕນົ ເອງມາແຕ່ ດກຶ ດໍາບນັ . ພາສາລາວກໍເປນັ ພາສາໜ່ ງຶ ທ່ ຮີ ່ ງັ ມໄີ ປດວ້ ຍພາສາ ແລະ ຄໍາເວາົ້ ເຊ່ ງິ ປະກອບດວ້ ຍພາສາຫຼາຍຊນົ ເຜ່ າົ ທ່ ເີ ປນັ ຂອງຕນົ ເອງ. ຍອ້ ນແນວນນັ້ ຈ່ ງິ ຈາໍ ຕອ້ ງມກີ ດົ ລະບຽບ, ຫຼກັ ການນາໍ ໃຊພ້ າສາໃນສງັ ຄມົ , ທງັ ນກີ້ ໍ ເພ່ ອື ຊຸກຍູໃ້ ຫຄ້ ນົ ລາວມພີ າສາເວາົ້ ໂດຍໃຊພ້ າສາກາງ ເປນັ ສ່ ກື າງລະຫວ່ າງເຜ່ າົ ຕ່ າງໆໃຫມ້ ຄີ ວາມເປນັ ເອກະພາບກນັ . ສະນນັ້ , ທຸກຄນົ ຕອ້ ງໄດຮ້ ຽນຮູເ້ ຖງິ ຫຼກັ ການ ແລະ ວທິ ຂີ ຽນໜງັ ສ,ື ພາສາປາກເວາົ້ ຂອງຄນົ ລາວແມ່ ນແນໃສ່ ເພ່ ອື ໃຫສ້ ງັ ຄມົ ເຂາົ້ ໃຈໃນການນໍາໃຊພ້ າສາລາວໄດດ້ ີ ແລະ ຖກຶ ຕອ້ ງ. ການທ່ ີມະນຸດຮູ ປ້ ົກປັກຮັກສາ ແລະ ສ່ ົງເສີມຕົວໜັງສື ແລະ ພາສາເວົາ້ , ສບັ ສໍານວນວັນນະຄະດີ, ວດັ ທະນາທໍາຂອງຊາດນນັ້ ເປັນການສະແດງເຖິງນໍາ້ ໃຈຮັກຊາດ, ຮກັ ບາ້ ນເກີດເມອື ງນອນອນັ ເປນັ ມູນເຊອື້ ແຫ່ ງ ຄວາມພລິ ະອາດຫານຂອງບນັ ພະບູລຸດທ່ ໄີ ດຖ້ ່ າຍທອດໄວແ້ ກ່ ຄນົ ຮ່ ຸນໃໝ່ ໄດສ້ ບື ທອດ ແລະ ເສມີ ຂະຫຍາຍໃຫຢ້ ່ ູຄ່ ູ ຊາດລາວຕະຫຼອດໄປ. ຊາດທ່ ເີ ກ່ າົ ແກ່ ຍ່ ອມມພີ າສາເປນັ ເອກະລກັ ຂອງຕນົ ເອງບ່ ໍຂນຶ້ ກບັ ຊາດອ່ ນຶ . ສະນນັ້ , ຈ່ ງິ ເວາົ້ ໄດ້ ວ່ າ ພາສາເປັນເຄ່ ອື ງໝາຍຂອງຄວາມເປນັ ຊາດ. ຍອ້ ນແນວນນັ້ ຄນົ ລາວທຸກຄນົ ຕອ້ ງເຂາົ້ ໃຈການນໍາໃຊພ້ າສາລາວ ແລະ ປກົ ປກັ ຮກັ ສາເສມີ ຂະຫຍາຍໃຫກ້ າ້ ວໜາ້ ຍ່ ງິ ຂນຶ້ . ການທ່ ຄີ ນົ ເຮາົ ຮຽນຮູພ້ າສາລາວແມ່ ນເພ່ ອື ໃຫມ້ ຄີ ວາມຊໍານານໃນການຟງັ , ເວາົ້ , ອ່ ານ ແລະ ຂຽນ, ສາມາດ ໃຊພ້ າສາລາວເປນັ ເຄ່ ອື ງມໃື ນການປະກອບອາຊບີ ແລະ ແລກປ່ ຽນຄວາມຄດິ ເຫນັ ນໍາກນັ ອນັ ພາໃຫເ້ ກີດຄວາມ ຈະເລນີ ທາງດາ້ ນຄວາມຄດິ , ສະຕປິ ນັ ຍາ ແລະ ມພີ ນື້ ຖານປະດດິ ສາ້ ງພາສາລາວໃຫກ້ າ້ ວໜາ້ . ຖາ້ ຄນົ ຢ່ ູໃນສງັ ຄມົ ຮູ ້ ແລະ ເຂາົ້ ໃຈພາສາລາວໄດດ້ ຈີ ະເປນັ ການຮອງຮບັ ການຂະຫຍາຍຕວົ ທາງດາ້ ນວທິ ະຍາສາດ ແລະ ເຕກັ ໂນໂລຊຂີ ອງ ຊາດໄດດ້ .ີ 4. ໃຈຄວາມ ພາສາ ແມ່ ນເຄ່ ອື ງມຕື ດິ ຕ່ ໍສ່ ສື ານລະຫວ່ າງບຸກຄນົ ກບັ ບຸກຄນົ ໃນຢ່ ູໃນສງັ ຄມົ , ໃຫຄ້ ນົ ເຮາົ ເກດີ ຄວາມເຂາົ້ ໃຈ ເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ ໂດຍອາໄສຜ່ ານພາສາ, ໃນນນັ້ ພາສາກໍກໍາເນດີ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ ພອ້ ມກບັ ສງັ ຄມົ ມະນດຸ , ບ່ ໍມີ ພາສາກໍເຫມອື ນບ່ ໍມຊີ າດ ແລະ ຄນົ ໃນສງັ ຄມົ ກບໍ ່ ໍສາມາດ ພວົ ພນັ ກນັ ໄດ.້ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 4 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

5.ວຽກເພ່ ມີ ໃຫນ້ ກັ ຮຽນນາໍ ເອາົ ຄາໍ ຖາມໄປຄນົ້ ຄວາ້ ຢ່ ູບາ້ ນ 1. ພາສາກາເນດີ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ ແນວ ໃດ ? 2. ພາສາມຄີ ວາມສໍາຄນັ ແນວໃດຕ່ ໍການດາໍ ລງົ ຊວີ ດິ ຂອງຄນົ ເຮາົ ? 3. ຍອ້ ນຫຍງັ ຈ່ ງຶ ມຄີ ວາມຈາໍ ເປນັ ຮຽນຮູເ້ ຖງິ ຫກຼັ ການປາກເວາົ້ , ຂດີ ຂຽນພາສາລາວ? (ຈ່ ງົ ໃຫເ້ ຫດຜນົ ). ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 5 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ບດົ ທີ 2 ອກັ ຂະຫະຼ ວທິ ີ ຈດຸ ປະສງົ ໃຫນ້ ກັ ຮຽນສາມາດ: - ບອກໄດຄ້ ວາມຫມາຍຂອງອກັ ຂະຫະຼ ວທິ .ີ - ບອກຫກຼັ ການໃຊເ້ ຄ່ ອື ງຫມາຍວກັ , ວນັ ນະຍຸດເຂາົ້ ໃນການຂຽນບດົ ປະເພດຕ່ າງໆໄດ.້ - ນາໃຊວ້ ທິ ກີ ານຂຽນຕ່ າງໆເຂາົ້ ໃນການສອນ ແລະ ການຮຽນຕວົ ຈງິ ໄດຢ້ ່ າງຖກື ຕອ້ ງ. 1. ຄວາມໝາຍຂອງອກັ ຂະຫະຼ ວທິ ີ ຄາໍ ວ່ າ “ອກັ ຂະຫຼະ” ມເີ ຄາົ້ ມາຈາກພາສາປາລີ ແລະ ຄໍາວ່ າ “ອກັ ສອນ” ມເີ ຄາົ້ ມາຈາກພາສາສນັ ສະກຣດິ ແປ ວ່ າ ບ່ ໍເປນັ ຂອງແຂງ ແລະ ໝດົ ບ່ ໍເປນັ ເຊ່ ງິ ມຄີ ວາມໝາຍວ່ າຕວົ ນງັ ສື ຫຼື ເຄ່ ອື ງໝາຍທ່ ຂີ ຽນແທນຖອ້ ຍຄໍາທ່ ເີ ວາົ້ ຈາ ກນັ ເວາົ້ ອກີ ຢ່ າງໜ່ ງຶ ວ່ າ ອກັ ຂະຫຼະວທິ ແີ ມ່ ນສງັ ລວມສຽງຂອງພາສາ ຫຼື ເວາົ້ ວ່ າແມ່ ນເປອື ກວດັ ຖຸຂອງພາສາ. ອກັ ຂະຫຼະ ແມ່ ນອຸປະກອນບນັ ທກຶ ພາສາ ຫຼື ເວາົ້ ວ່ າ ໂດຍແມ່ ນມະນຸດເປນັ ຜູປ້ ະດດິ ສາ້ ງຂນຶ້ ສໍາລບັ ໃຊເ້ ປນັ ສ່ ສື ະແດງຄວາມເຂາົ້ ໃຈ. ເມ່ ອື ເຫນັ ວ່ າລໍາພງັ ແຕ່ ພາສາ(ຄວາມເວາົ້ )ບ່ ໍເປນັ ຂອງໝນັ້ ຄງົ ຖາວອນພໍທ່ ຈີ ະເກບັ ເລ່ ອື ງ ຫຼື ເຫດການຕ່ າງໆໃຫຄ້ ງົ ຕວົ ຢ່ ູຕະຫຼອດໄປໄດ.້ ດ່ ງັ ນນັ້ , ເພ່ ນີ ຈ່ ງິ ຄດິ ປະດດິ ເຄ່ ອື ງໝາຍໃຊຂ້ ີດຂຽນແທນ ເຊ່ ງິ ຮຽກວ່ າ “ຕວົ ໜງັ ສື ຫຼື ອກັ ຂະຫຼະ”; ສະນນັ້ , ອກັ ສອນລາວໄດກ້ ໍາເນດີ ມາມລີ ກັ ສະນະແບບດຽວກນັ ກບັ ຂອງຊາດອ່ ນຶ ໆໃນ ໂລກ ຕ່ າງແຕ່ ວ່ າຜູປ້ ະດດິ ຄດິ ຄນົ້ ຂນຶ້ ມານນັ້ ແມ່ ນຄນົ ລາວເອງ ເພ່ ອື ເປນັ ປະໂຫຍດແກ່ ຄນົ ລາວເຮາົ ໂດຍສະເພາະ. ດ່ ງັ ນນັ້ , ຈ່ ງິ ເວາົ້ ໄດວ້ ່ າ ອກັ ຂະຫຼະວທິ ີ ແມ່ ນແບບແຜນ ທ່ ວີ ່ າດວ້ ຍຕວົ ໜງັ ສພື ອ້ ມທງັ ວທິ ຂີ ຽນ, ອ່ ານ ແລະ ໃຊຕ້ ວົ ໜງັ ສໃື ຫຖ້ ກຶ ຕອ້ ງຕາມຄວາມນຍິ ມົ . 2. ຕວົ ອກັ ສອນລາວ ຕວົ ອກັ ສອນລາວຄື ພະຍນັ ຊະນະ ແລະ ສະຫຼະນນັ້ ມຮີ າກເຫງາົ້ ມາຈາກອກັ ສອນປາລີ ແລະ ສນັ ສະກດິ ໂດຍມຫີ ກຼັ ພທໍ ່ ຈີ ະສງັ ເກດໄດດ້ ່ ງັ ນ:ີ້ 1) ລກັ ສະນະຮູບຕວົ ອກັ ສອນຂອງຊາດຕ່ າງໆ ເຊ່ ນັ : ຂະເໝນ, ມອນ, ໄທ ໆລໆ ລວ້ ນແຕ່ ຖ່ າຍແບບມາ ຈາກຕວົ ອກັ ສອນປາລ.ີ 2) ການຈດັ ລະດັບ ຫຼື ທ່ ີຕັງ້ ຂອງຕົວອັກສອນກໍຄາ້ ຍຄຽງກັນຄື ເອົາສະຫຼະໄວກ້ ່ ອນ ແລວ້ ຈ່ ງິ ແມ່ ນ ພະຍນັ ຊະນະ ແລະ ຈດັ ເປັນວກັ ໆຮຽງກນັ ໄປຕາມລໍາດບັ ຈດຸ ກໍາເນດີ ຂອງສຽງອກັ ສອນ ຄ:ື ຄໍ, ເພດານ, ເຫອື ກ, ແຂວ້ ແລະ ຮມິ ສບົ . 3) ວທິ ປີ ະສມົ ອກັ ສອນ ເອາົ ສະຫະຼ ໄວຂ້ າ້ ງໜາ້ ກໍມ,ີ ຂາ້ ງຫງຼັ ກມໍ ,ີ ເທງິ ກມໍ ີ ແລະ ລ່ ຸມກມໍ .ີ ສ່ ວນວນັ ນະຍຸ ດນນັ້ ໃນພາສາປາລີ ແລະ ສນັ ສະກດິ ບ່ ໍມີ ທ່ ີຈ່ ງິ ບ່ ໍວ່ າພາສາໃດກໍຕາມ ຍ່ ອມມສີ ຽງດນົ ຕຄີ ື ສຽງຂນຶ້ -ລງົ ດວ້ ຍກນັ ທງັ ນນັ້ ແຕ່ ບາງພາສາກໍບ່ ໍໃຫຄ້ ວາມໝາຍແກ່ ສຽງຂນຶ້ -ລງົ ນນັ້ ເຊ່ ນັ : ຈະກ່ ວວ່ າ “ຂາ”, “ຂ່ າ” ຫຼື “ຂາ້ ” ກໍມຄີ ວາມໝາຍຢ່ າງດຽວກນັ . ເພາະສະນນັ້ ພາສາເຫ່ ຼາົ ນນັ້ ຈ່ ງິ ບ່ ຈໍ າໍ ເປນັ ຕອ້ ງກໍານດົ ເຄ່ ອື ງໝານແທນສຽງດນົ ຕີ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 6 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ເຊ່ ນັ : ພາສາປາລ,ີ ສນັ ສະກດິ , ອງັ ກດິ , ຝຣ່ ງັ ເປນັ ຕນົ້ ຈ່ ງິ ນບັ ວ່ າບ່ ມໍ ວີ ນັ ນະຍຸດ. ແຕ່ ບາງພາສາກມໍ ສີ ຽງຂນຶ້ -ລງົ ຂອງຄໍາ ເພ່ ອື ບອກຄວາມໝາຍຕ່ າງກນັ ເຊ່ ນັ : ພາສາລາວ, ຫວຽດ, ຈນິ ເປນັ ຕນົ້ . ບນັ ດານກັ ປາດໃຫຄ້ ວາມເຫນັ ກ່ ຽວກບັ ຄວາມເປນັ ມາຂອງອກັ ສອນລາວວ່ າ: ອກັ ສອນລາວນີ້ ໄດກ້ ໍາເນດີ ຂນຶ້ ມາຕາມແບບຢ່ າງຂອງອັກສອນ ສນັ ສະກິດ ທ່ ີໃຊຢ້ ່ ູໃນພຸ ດທະສາສະໜາ ນກິ າຍມະຫາຍານ ເຊ່ ິງຂະຫຍາຍ ມາສ່ ູຊ່ ນົ ເຜ່ າົ ລາວ-ໄທ ກ່ ອນເພ່ ນິ . ຫງຼັ ຈາກນນັ້ ມາພຸດທະສາສະໜານກິ າຍຫນິ ະຍານທ່ ໃີ ຊໜ້ ງັ ສປື າລແີ ຜ່ ເຂາົ້ ມາເຖງິ ປະເທດມອນ ແລະ ພະມາ້ ລາວເຮາົ ຈ່ ງິ ໄດຮ້ ູບຕວົ ໜງັ ສແື ບບມອນ, ພະມາ້ ທ່ ເີ ຂາົ ດດັ ແປງຈາກອກັ ສອນປາລີ ມາ ດດັ ແປງເປນັ ອກັ ສອນລາວ ເພ່ ອື ໃຊບ້ ນັ ທກຶ ຄໍາສອນແຫ່ ງພຸດທະສາສະໜາເທ່ າົ ນນັ້ . ສ່ ວນຕວົ ໜງັ ສດື ່ ງັ ເດມີ ຂອງລາວນນັ້ ຮຽນກວ່ າຕວົ ລາວ ຫຼື ອກັ ສອນລາວ, ໃຊໃ້ ນທາງລດັ ຖະການ ສໍາລບັ ບນັ ທກຶ ເຫດການບາ້ ນເມອື ງຕະຫຼອດມາເຖງິ ປດັ ຈບຸ ນັ ; ດ່ ງັ ນນັ້ ອກັ ສອນລາວຈ່ ງິ ມສີ ອງແບບຄ:ື ແບບຕວົ ລ່ ຽມ: ແມ່ ນອກັ ສອນລາວທ່ ໃີ ຊໃ້ ນປດັ ຈບຸ ນັ . ແບບຕວົ ມນົ : ແມ່ ນອດັ ສອນທໍາທ່ ໃີ ຊສ້ ະເພາະທາງສາສະໜາເທ່ າົ ນນັ້ . ອກັ ສອນລາວທ່ ກີ ໍາເນດີ ເກີດຂນຶ້ ໃນສະໄໝນນັ້ ແມ່ ນຍງັ ບ່ ໍທນັ ສມົ ບູນຄດື ່ ງັ ປດັ ຈບຸ ນັ ນີ້ ຄງົ ມກີ ານດດັ ແປງ ໃຫເ້ ໝາະສມົ ດຂີ ນຶ້ ຕາມຍຸກຕາມສະໄໝ. ເມ່ ອື ສະຫຸຼບແລວ້ ຕວົ ອກັ ສອນລາວ ຫຼື ອກັ ຂະຫຼະ 2.1. ພະຍນັ ຊະນະ ພະຍນັ ຊະນະແມ່ ນຕວົ ໜງັ ສສື ໍາລບັ ປະກອຍສະຫຼະ ເພ່ ອື ໃຫອ້ ່ ານອອກສຽງໄດຕ້ າມຄວາມຕອ້ ງການ ຫຼື ເວາົ້ ອກີ ຢ່ າງໜ່ ງຶ ວ່ າ ພະຍນັ ຊະນະແມ່ ນຕວົ ອກັ ສອນທ່ ເີ ອາົ ສຽງຂອງຕນົ ໄປປະກອບເປນັ ສຽງຂອງພະຍາງ. ພະຍນັ ຊະນະ ໃນພາສາລາວທງັ ໝດົ ມີ 33 ຕວົ ຄ:ື ກ, ຂ, ຄ, ງ, ຈ, ສ, ຊ, ຍ, ດ, ຕ, ຖ, ທ, ນ, ບ, ປ, ຜ, ຝ, ພ, ຟ, ມ, ຢ, ຣ, ລ, ວ, ຫ, ອ, ຮ, ຫງ, ຫຍ, ໜ(ຫນ), ໝ(ຫມ), ຫ(ຼ ຫລ), ຫວ. ໂດຍອງີ ໃສ່ ຫກຼັ ການແລວ້ ພະຍນັ ຊະນະບ່ ມໍ ສີ ຽງຢ່ ູ ໃນຕວົ ຂອງມນັ ແຕ່ ຕອ້ ງອາໄສສະຫະຼ ຈ່ ງິ ອ່ ານອອກສຽງໄດ.້ ສະນນັ້ , ເພ່ ນິ ຈ່ ງິ ສມົ ມຸດໃຫພ້ ະຍນັ ຊະນະລາວທຸກຕວົ ມີ ສຽງ (ອໍ) ຢ່ ູນາໍ ຄ:ື ກ,ໍ ຂໍ, ງ,ໍ ຈ,ໍ ສ,ໍ ຊໍ, ຍ,ໍ ດໍ, ຖໍ, ທ,ໍ ນ,ໍ ...ຫວໍ. ພະຍນັ ຊະນະໃນພາສາລາວແບ່ ງເປັນ 3 ປະເພດຄື: ພະຍນັ ຊະນະເຄາົ້ , ພະຍັນຊະນະປະສມົ ແລະ ພະຍນັ ຊະນະຄວບ.  ພະຍນັ ຊະນະເຄາົ້ ພະຍນັ ຊະເຄາົ້ ແມ່ ນພະຍນັ ຊະນະຕວົ ເດມີ ໂດດດ່ ຽວ ທ່ ຍີ ງັ ບ່ ໍທນັ ໄດປ້ ະສມົ ກບັ ຕວົ ອ່ ນຶ ທງັ ໝດົ ມີ 27 ຕວົ ຄ:ື ກ, ຂ, ຄ, ງ, ຈ, ສ, ຊ, ຍ, ດ, ຕ, ຖ, ທ, ນ, ບ, ປ, ຜ, ຝ, ພ, ຟ, ມ, ຢ, ຣ, ລ, ວ, ຫ, ອ, ຮ. ພະຍນັ ຊະນະເຄາົ້ ຍງັ ໄດແ້ ບ່ ງອອກເປນັ 3 ໝວດໝ່ ຄູ :ື ໝວດອກັ ສອນສູງ, ໝວດອກັ ສອນກາງ ແລະ ໝວດອກັ ສອນຕ່ ໍາດ່ ງັ ນ:ີ້ - ໝວດອກັ ສອນສູງມີ 6 ຕວົ ຄ:ື ຂ, ສ, ຖ, ຜ, ຝ, ຫ. - ໝວດອກັ ສອນກາງມີ 8 ຕວົ ຄ:ື ກ, ຈ, ດ, ຕ, ບ, ປ, ຢ, ອ. - ໝວດອກັ ສອນຕ່ າໍ ມີ 13 ຕວົ ຄ:ື ຄ, ງ, ຊ, ຍ, ທ, ນ, ພ, ຟ, ມ, ລ, ວ, ຮ, ຣ.  ພະຍນັ ຊະນະປະສມົ ພະຍນັ ຊະນະປະສມົ ແມ່ ນພະຍນັ ຊະນະເຄາົ້ 2 ຕວົ ທ່ ເີ ອາົ ມາປະສມົ ກນັ ໃຫເ້ ປນັ ຕວົ ດຽວ; ແຕ່ ລະຕວົ ຕງັ້ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 7 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ຕນົ້ ດວ້ ຍຕວົ ຫ ທ່ ເີ ປນັ ອກັ ສອນສູງ ແລວ້ ເອາົ ຕວົ ງ, ຍ, ນ, ມ, ລ, ວ ທ່ ເີ ປນັ ອກັ ສອນຕ່ ໍາມາປະສມົ ໃສ່ ແລະ ກໍມີ ອກັ ສອນຕ່ ໍາ 6 ຕວົ ນເີ້ ທ່ າົ ນນັ້ ທ່ ປີ ະສມົ ໄດ.້ ເມ່ ອື ປະສມົ ໃສ່ ແລວ້ ຕວົ ຫ ຈະບ່ ໍອອກສຽງແຕ່ ມນັ ເຮດັ ໃຫອ້ ກັ ສອນຕ່ ໍາ ເຫ່ າຼົ ນນັ້ ນັ ສຽງ ເປນັ ອກັ ສອນສູງ ປະກອບມີ 6 ຕວົ ຄ:ື ຫງ, ຫຍ, ຫນ, ຫມ, ຫລ, ຫວ.  ພະຍນັ ຊະນະຄວບ ພະຍນັ ຊະນະຄວບ ແມ່ ນພະຍນັ ຊະນະທ່ ເີ ອາົ ສຽງຂອງມນັ ເຂາົ້ ໄປຄວບກບັ ສຽງພະຍນັ ຊະນະຕວົ ອ່ ນຶ ຫຼື ອ່ ານອອກສຽງພອ້ ມກນັ . ພະຍນັ ຊະນະທ່ ໃີ ຊຄ້ ວບໄດມ້ ຕີ ວົ ວ ລ ຣ. ແຕ່ ໃນພາສາລາວໃຊແ້ ຕ່ ຕວົ ວ, ສ່ ວນຕວົ ລ ຣ ແມ່ ນໃຊຄ້ ວບໃນຄໍາທບັ ສບັ ທ່ ມີ າຈາກພາສາຕ່ າງປະເທດ (ບ່ ໍນບັ ພາສາປາລ-ີ ສນັ ສະກຣດິ ) ຍາງຄາໍ ເທ່ າົ ນນັ້ . ຕວົ ຢ່ າງ: ກ ກບັ ວ ຄວບກນັ ເປນັ ກວ ເຊ່ ນັ : ແກ່ ວງໄກວ, ກວາງ, ກວຽນ... ຂ ກບັ ວ ຄວບກນັ ເປນັ ຂວ ເຊ່ ນັ : ຂວານ, ແຂວງ... ສ ກບັ ວ ຄວບກນັ ເປນັ ສວ ເຊ່ ນັ : ສວາຍ, ສວ່ າງ... ພະຍນັ ຊະນະລາວ 33 ຕວົ ທ່ ກີ ່ າວມາຂາ້ ງເທງິ ນນັ້ ເຮດັ ໃຫໜ້ າ້ ທ່ ີເປນັ ພະຍນັ ຊະນະຕນົ້ ພະຍາງ ແລະ ຕວົ ສະກດົ (ພະຍນັ ຊະນະທາ້ ຍພະຍາງ). ໝາຍເຫດ: ສາລບັ “ຫວ” ເປນັ ໄດສ້ ອງຢ່ າງຄື ພະຍນັ ຊະນະຄວບ ແລະ ພະຍນັ ຊະນະປະສມົ ແຕ່ ມນັ ຕ່ າງກນັ ຢ່ ູ ບ່ ອນວ່ າ ເວລາໃດມນັ ເປນັ ພະຍນັ ຊະນະປະສມົ ມນັ ຈະສະແດງອອກສຽງສູງ ຫຼື ອອກເປນັ ສຽງດຽວ ເຊ່ ນັ ຫວໍ ໃຊ້ ໃນຄໍາວ່ າ ເຄອື ຫວາຍ. ແຕ່ ຖາ້ ມນັ ອອກສຽງພອ້ ມກນັ ທງັ ສຽງ ຫ ແລະ ວ ສອງຕວົ ຊໍາ້ ພດັ ເປນັ ພະຍນັ ຊະນະຄວບ ເຊ່ ນັ ຫນົ ຫວາຍ ທງັ ສອງຢ່ າງນໃີ້ ຫອ້ ີງໃສ່ ສຽງ ແລະ ອງີ ໃສ່ ເນອື້ ໃນ ໃນການສະກດົ ຄໍາ. ສ່ ງິ ສໍາຄນັ ຢາກຮູວ້ ່ າ ມນັ ພະຍນັ ຊະນະຄວບ ຫຼື ເປນັ ພະຍນັ ຊະນະປະສມົ ນນັ້ ແມ່ ນສງັ ເກດຄວາມໝາຍຂອງຄໍາສບັ ນນັ້ ແລະ ຄໍານາໍ ໜາ້ ມນັ ມີ ຄວາມໝາຍໃນພາສາລາວແນວໃດ ດ່ ງັ ຄໍາວ່ າ ເຄອື ຫວາຍ, ຫາົ ຫວາຍ ທງັ ສອງຄໍານອີ້ ອກສຽງຕ່ າງກນັ ແຕ່ ຂຍນຄກື ນັ .  ໜາ້ ທ່ ຂີ ອງພະຍນັ ຊະນະ ພະຍນັ ຊະນະໃນພາສາລາວຈາໍ ນວນ 33 ຕວົ ນນັ້ ອງີ ຕາມຄວາມສາມາດໃນການປະກອບສາ້ ງຢ່ ູໃນຄາໍ ເວາົ້ ແລວ້ ມຢີ ່ ູ 2 ໜາ້ ທ່ ຄີ :ື ໃຊເ້ ປນັ ຕວົ ຫຼກັ (ຕວົ ແກນ) ແລະ ໃຊເ້ ປນັ ຕວົ ສະກດົ .  ພະຍນັ ຊະນະທ່ ໃີ ຊເ້ ປນັ ຕວົ ຫຼກັ ແມ່ ນພະຍນັ ຊະນະ ທ່ ເີ ອາົ ສຽງຂອງຕນົ ໄປເປນັ ແກນສຽງຂອງຄໍາເວາົ້ . ຕວົ ຢ່ າງ: ກ ໃຊໃ້ ນຄາໍ ວ່ າ ກວ້ ຍ. ຂ ໃຊໃ້ ນຄາໍ ວ່ າ ແຂວງ. ຄ ໃຊໃ້ ນຄາໍ ວ່ າ ຄວາມ. ຕ ໃຊໃ້ ນຄໍາວ່ າ ເຕຍ້ . ງ ໃຊໃ້ ນຄໍາວ່ າ ງາມ.  ພະຍນັ ຊະນະທ່ ໃີ ຊເ້ ປນັ ຕວົ ສະກດົ ຕວົ ສະກດົ ໃນພາສາລາວມທີ ງັ ໝດົ 8 ຕວົ ຄ:ື ກ, ດ, ບ, ງ, ມ, ຍ, ວ, ນ. ໃນນນັ້ ໄດແ້ ບ່ ງເປນັ 2 ຢ່ າງຄ:ື ຕວົ ສະກດົ ເປນັ ແລະ ຕວົ ສະກດົ ຕາຍ. - ຕວົ ສະກດົ ເປນັ : ແມ່ ນຕວົ ສະກດົ ທ່ ສີ າມາດຜນັ ສຽງໄປຕາມວນັ ນະຍຸດໄດຄ້ ບົ ຖວ້ ນ ປະກອບມີ 5 ຕວົ ຄ:ື ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 8 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ງ, ມ, ຍ, ວ, ນ. ຕວົ ຢ່ າງ: ຕວົ “ງ” ສະກດົ ກາງ, ກ່ າງ, ກາ້ ງ. ຕວົ “ຍ” ສະກດົ ສວຍ, ສ່ ວຍ, ສວ້ ຍ. ຕວົ “ນ” ສະກດົ ປານ, ປ່ ານ, ປາ້ ນ. ຕວົ “ມ” ສະກດົ ກາມ, ກ່ າມ, ກາ້ ມ. ຕວົ “ວ” ສະກດົ ນາວ, ນ່ າວ, ນາ້ ວ. - ຕວົ ສະກດົ ຕາຍ: ແມ່ ນຕວົ ສະກດົ ທ່ ບີ ່ ສໍ າມາດຜນັ ສຽງໄປຕາມວນັ ນະຍຸດໄດ້ ປະກອບມີ 3 ຕວົ ຄ:ື ກ, ດ, ບ. ຕວົ ຢ່ າງ: ຕວົ “ກ” ສະກດົ ພກັ , ພາກ, ປກົ , ນກົ ... ຕວົ “ດ” ສະກດົ ຕດັ , ລດັ , ພາດ, ກາດ... ຕວົ “ບ” ສະກດົ ນບັ , ບາບ, ນາບ, ນບົ , ພບັ ... - ຕວົ ສະກດົ ພເິ ສດ: ໃນປະຈບຸ ນັ ເພ່ ນິ ກໍານດົ ຕວົ ສະກດົ ພເິ ສດສໍາລບັ ໃຊຂ້ ຽນສະເພາະຄໍາທ່ ມີ ເີ ຄາົ້ ມາຈາກ ພາສາຕ່ າງປະເທດ. ສ່ ວນຄາໍ ລາວເລ່ ມີ ແລະ ຄໍາເຄາົ້ ທ່ ມີ າຈາກປາລ-ີ ສນັ ສະກຣດິ ໃຫໃ້ ຊຕ້ ວົ ສະກດົ ທງັ 8 ເທ່ າົ ນນັ້ . ພະຍນັ ຊະນະທ່ ໃີ ຊເ້ ປນັ ຕວົ ສະກດົ ພເິ ສດປະກອບມ:ີ ຈ ສ ຊ ໃຊແ້ ທນ ດ ລ ຣ ໃຊແ້ ທນ ນ ພ ຟ ໃຊແ້ ທນ ບ ຕວົ ຢ່ າງ: ອຟັ ການສິ ຖານ ອ່ ານ ອຟັ -ກາ-ນດິ -ສະຖານ ມສົ ກູ ອ່ ານ ມດົ -ສະ-ກູ ອສົ ຕຣາລີ ອ່ ານ ອດົ -ສະ-ຕຣາ-ລີ ສະກດົ ພເິ ສດ ອ່ ານອອກສຽງເໝອື ນສະກດົ ທໍາມະດາ ແລະ ອອກສຽງດ່ ງັ ປະກອບສະຫະຼ ະ ເຊ່ ງິ ບ່ ໍມຮີ ູບ (ສະຫຼະ ະ ເຄ່ ງິ ສຽງ). 2.2. ສະຫຼະ ສະຫຼະແມ່ ນຕວົ ໜງັ ສທື ່ ໃີ ຊເ້ ປນັ ສຽງແກນຂອງພະຍາງ ຫຼື ຄໍາ. ໃນພາສາລາວ, ໂດຍລໍາພງັ ແຕ່ ສະຫຼະຢ່ າງ ດຽວໃຊສ້ ່ ຄື ວາມໝາຍບ່ ໍໄດ,້ ຕອ້ ງອາໄສພະຍນັ ຊະນະ ແລະ ບາງຄໍາກໍຕອ້ ງມີ ວນັ ນະຍຸດປະກອບນໍາ ຈ່ ງິ ຈະໃຊ້ ສ່ ສື ານໄດແ້ ຈ່ ມແຈງ້ ແລະ ເປນັ ທ່ ເີ ຂາົ້ ໃຈ. ສະຫຼະໃນພາສາລາວທງັ ໝດົ ມີ 28 ຕວົ ຄ:ື x ະ, xາ, x◌,ິ x◌,ີ x◌,ຶ x◌,ື x◌,ຸ x◌,ູ ເxະ, ເx, ແxະ, ແx, ໂxະ, ໂx, ເxາະ, x◌,ໍ ເx◌,ິ ເx◌,ີ ເx◌ຍັ , ເxຍ, x◌ວົ ະ, x◌ວົ , ເx◌ອຶ , ເx◌ອື , ໄx, ໃx, ເx◌າົ , x◌າໍ . ສະຫະຼ ມີ 3 ຊະນດິ ຄ:ື ສະເຄາົ້ , ສະຫະຼ ປະສມົ ແລະ ສະຫຼະພເິ ສດ.  ສະຫະຼ ເຄາົ້ ສະຫຼະເຄາົ້ ແມ່ ນສະຫຼະເດມີ ທ່ ບີ ່ ໍທນັ ປະສມົ ກບັ ສະຫຼະຕວົ ອ່ ນຶ ຫຼື ເວາົ້ ອກີ ຢ່ າງໜ່ ງຶ ວ່ າ ແມ່ ນສະຫະຼ ທ່ ມີ ີ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 9 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ເຄ່ ອື ງໝາຍ 1 ຮູບແທນ 1 ສຽງນນັ້ ເອງ. ສະຫຼະເຄາົ້ ມີ 14 ຕວົ ຄ:ື xະ, xາ, x◌,ິ x◌,ີ x◌,ຶ x◌,ື x◌,ຸ x◌,ູ ເx, ແx, ໄ x, ໃx ໂx ແລະ x◌.ໍ  ສະຫະຼ ປະສມົ ສະຫຼະປະສມົ ແມ່ ນສະຫຼະທ່ ມີ ເີ ຄ່ ອື ງໝາຍແຕ່ 2 ຮູບຂນຶ້ ໄປເຊ່ ງິ ໄດມ້ າຈາກສະຫຼະເຄາົ້ ປະສມົ ສະຫຼະເຄາົ້ ແລະ ສະຫຼະເຄາົ້ ປະສມົ ກບັ ພະຍນັ ຊນະບາງຕວົ ທ່ ໃີ ຊເ້ ປນັ ຮູບສະຫະຼ ເຊ່ ນັ : ວ, ອ, ຍ. ສະຫຼະປະສມົ ມີ 14 ຕວົ ຄ:ື ເxະ, ແxະ, ໂxະ, ເxາະ, ເx◌,ິ ເx◌,ີ ເx◌ຍັ , ເxຍ, x◌ວົ ະ, x◌ວົ , ເx◌ອຶ , ເx◌ອື , ເx◌າົ , x◌າໍ .  ສະຫະຼ ພເິ ສດ ສະຫະຼ ພເິ ສດ ແມ່ ນສະຫະຼ ປະສມົ ຊະນດິ ໜ່ ງຶ ເຊ່ ງິ ໄດມ້ າດວ້ ຍການເອາົ ສະຫະຼ ະ ປະສມົ ກບັ ຕວົ ສະກດົ ຍ ມ ວ. ສະຫະຼ ພເິ ສດມີ 4 ຕວົ ຄ:ື ໄx, ໃx, ເx◌າົ , x◌າໍ ສະຫຼະເຫ່ ຼາົ ນີ້ ບ່ ສໍ າມາດໃສ່ ຕວົ ສະກດົ ໄດອ້ ກີ ເພາະມສີ ຽງ ຕວົ ສະກດົ ໃນຕວົ ແລວ້ .  ສະຫຼະໃນແມ່ ສະກດົ - ແມ່ ສະກດົ ທງັ 8: ສະຫຼະທຸກຕວົ ໃນແມ່ ອະ ອາ (ຍກົ ເວນັ້ ສະຫະຼ ພເິ ສດ)ສາມາດຕ່ ມື ຕວົ ສະກດົ ໃສ່ ທາ້ ຍ ພະຍາງໄດ.້ ພະຍນັ ຊະນະທ່ ເີ ປນັ ຕວົ ສະກດົ ທງັ 8 ມ:ີ ກ ງ ຍ ດ ນ ບ ມ ວ. ກ ສະກດົ ເອນີ້ ວ່ າ ແມ່ ອກັ ງ ສະກດົ ເອນີ້ ວ່ າ ແມ່ ອງັ ຍ ສະກດົ ເອນີ້ ວ່ າ ແມ່ ໄອ ດ ສະກດົ ເອນີ້ ວ່ າ ແມ່ ອດັ ນ ສະກດົ ເອນີ້ ວ່ າ ແມ່ ອນັ ບ ສະກດົ ເອນີ້ ວ່ າ ແມ່ ອບັ ມ ສະກດົ ເອນີ້ ວ່ າ ແມ່ ອາໍ ວ ສະກດົ ເອນີ້ ວ່ າ ແມ່ ເອາົ ສະຫະຼ ບາງຕວົ ເມ່ ອື ປະກອບກບັ ຕວົ ສະກດົ ແລວ້ ມນັ ຈະປ່ ຽນຈາກຮູບເດມີ ໄປເປນັ ຮູບໃໝ່ ດ່ ງັ ລ່ ຸມນ:ີ້ 1. ສະຫຼະ xະ ປ່ ຽນເປນັ ◌ັ 2. ” ເxະ ” ເx◌ ັ 3. ” ແxະ ” ແx◌ ັ 4. ” ໂxະ ” x◌ ົ 5. ” ເxາະ ” x◌ອັ 6. ” x◌ໍ ” xອ 7. ” ເx◌ຍັ ” x◌ຍັ 8. ” ເxຍ ” xຍ 9. ” x◌ວົ ະ ” x◌ວັ 10. ” x◌ວົ ” xວ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 10 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

11.  ຕາຕະລາງແມ່ ສະກດົ ທງັ 8 x◌ກັ ແມ່ ອກັ : ກ ສະກດົ x◌ກົ ໂxກ x◌ກິ x◌ອັ ກ xອກ x◌ກຶ xາກ ເx◌ກິ ເx◌ກີ x◌ກຸ x◌ກີ x◌ຽັ ກ xຽກ ເx◌ກັ x◌ກື x◌ວັ ກ xວກ ແx◌ກັ x◌ກູ ເxກ ຶ ໂxງ ແxກ xອງ ເx◌ງີ x◌ງັ ແມ່ ອງັ : ງ ສະກດົ xຽງ x◌ງິ xວງ x◌ງຶ xາງ x◌ງົ ເx x◌ງຸ x◌ງີ x◌ອັ ງ ເx◌ງັ x◌ງື ເx◌ງິ ໂxຍ ແx◌ງັ x◌ງູ x◌ຽັ ງ - ເxງ x◌ວັ ງ xອຍ ແxງ ເx◌ອຶ ງ ເx ແມ່ ໄອ: ອ ສະກດົ xວຍ ໄx (x◌ຍັ ) xາຍ ໂx◌ຍັ ໂxດ - - - xອດ x◌ອັ ຍ ເx◌ດີ x◌ຍຶ x◌ຍື ເx◌ຍິ xຽດ x◌ຍຸ x◌ຍູ ◌ຍີ xວດ - - x◌ວັ ຍ ເx - - x◌ດົ ໝາຍເຫດ: x◌ຍັ ປດັ ຈບຸ ນັ ບ່ ໍໃຊ,້ ໃຫໃ້ ຊ້ ໄx ແທນ. x◌ອັ ດ ແມ່ ອດັ : ອ ສະກດົ ເx◌ດິ x◌ດັ xາດ x◌ຽັ ດ x◌ດິ x◌ດີ x◌ວັ ດ x◌ດຶ x◌ດື ເx◌ອຶ ດ x◌ດຸ x◌ດູ ເx◌ດັ ເxດ ແx◌ດັ ແxດ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 11 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

x◌ນັ xານ ແມ່ ອນັ : ນ ສະກດົ x◌ນົ ໂxນ x◌ນິ x◌ນີ x◌ອັ ນ xອນ x◌ນຶ x◌ນື ເx◌ນິ ເx◌ນີ x◌ນຸ x◌ນູ x◌ຽັ ນ xຽນ ເx◌ນັ ເxນ x◌ວັ ນ xວນ ແx◌ນັ ແxນ ເx◌ອຶ ນ ເx x◌ບັ xາບ ແມ່ ອບັ : ບ ສະກດົ ໂxບ x◌ບິ x◌ບີ xອບ x◌ບຶ x◌ບື x◌ບົ ເx◌ບີ x◌ບຸ x◌ບູ x◌ອັ ບ xຽບ ເx◌ບັ ເxບ ເx◌ບິ xວບ ແx◌ບັ ແxບ x◌ຽັ ບ ເx x◌ວັ ບ ເx◌ອຶ ບ ໂxມ xອມ ແມ່ ອໍາ: ມ ສະກດົ ເx◌ມີ xຽມ x◌ມັ (x◌າໍ ) xາມ x◌ມົ xວມ x◌ມິ x◌ມີ x◌ອັ ມ ເx x◌ມຶ x◌ມື ເx◌ມິ x◌ມຸ x◌ມູ x◌ຽັ ມ ໂxວ ເx◌ມັ ເxມ x◌ວັ ມ - ແx◌ມັ ແxມ ເx◌ອຶ ມ ເx◌ວີ xຽວ ໝາຍເຫດ: x◌ມັ ປດັ ຈບຸ ນັ ບ່ ໃໍ ຊ,້ ໃຫໃ້ ຊ້ x◌າໍ ແທນ - - ແມ່ ເອາົ : ວ ສະກດົ ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ x◌ວັ (ເx◌າົ ) xາວ ໂx◌ວັ x◌ວິ x◌ວີ - x◌ວຶ x◌ວື - - ເx◌ວິ x◌ຽັ ວ ເx◌ວັ ເxວ - ແx◌ວັ ແxວ - ໝາຍເຫດ: x◌ວັ ປດັ ຈບຸ ນັ ບ່ ໃໍ ຊ,້ ໃຫໃ້ ຊ້ ເx◌າົ ແທນ. ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 12

- ສະກດົ ພເິ ສດ ໃນໄວຍາກອນລາວສະບັບລາຊະບນັ ດດິ ສະພາ (1972) ລະບຸວ່ າ “ຢ່ ູກາງຄໍາ ເຊ່ ງິ ມຫີ ຼາຍພະຍາງໃຊຕ້ ວົ ສະກດົ ເຊ່ ງິ ມຫີ ຼາຍພະຍາງໃຊຕ້ ວົ ສະກດົ ພເິ ສດແທນຕວົ ສະກດົ ທໍາມະດາໄດ”້ . ແຕ່ ໃນໄວຍາກອນລາວສະບບັ ຂອງ ທ່ ານ ພູມີ ວງົ ວຈິ ດິ ບ່ ໍໄດລ້ ະບຸ ກ່ ຽວກບັ ການໃຊສ້ ະກດົ ພເິ ສດ ແລະ ຕາມຫຼກັ ໄວຍາກອນສະບບັ ດ່ ງັ ກ່ າວຖືວ່ າໃນ ພາສາລາວໃຫໃ້ ຊແ້ ຕ່ ຕວົ ສະກດົ ທງັ 8 ເທ່ າົ ນນັ້ . ມາເຖງິ ປະຈບຸ ນັ , ການຮ່ ວມມກື ບັ ສາກນົ ນບັ ມນື້ ບັ ຫຼາຍຂນຶ້ ແລະ ມນັ ຮຽກຮອ້ ງໃຫມ້ ພີ ດັ ທະນາພາສາລາວ ໂດຍສະເພາະແມ່ ນການສະກດົ ຄາທ່ ມີ ເີ ຄາົ້ ມາຈາກພາສາຕ່ າງປະເທດໃຫມ້ ຄີ ວາມຊດັ ເຈນຍ່ ງິ ຂນຶ້ . ດ່ ງັ ນນັ້ , ຈ່ ງິ ນາໍ ເອາົ ຕວົ ສະກດົ ພເິ ສດມາໃຊ້ ເພ່ ອື ຂຽນສະເພາະຄໍາທ່ ເີ ຄາົ້ ມາຈາດພາສາຕ່ າງປະເທດ, ສ່ ວນຄໍາລາວເດມີ ແລະ ຄໍາເຄາົ້ ມາຈາກພາສາປາລ-ີ ສນັ ສະກດິ ໃຫໃ້ ຊຕ້ ວົ ສະກດົ ທງັ 8 ເທ່ າົ ນນັ້ . ພະຍນັ ຊະນະທ່ ໃີ ຊເ້ ປນັ ຕວົ ສະກດົ ພເິ ສດປະກອບ ມ:ີ ຈ ສ ຊ ໃຊແ້ ທນ ດ ລ ຣ ໃຊແ້ ທນ ນ ພ ຟ ໃຊແ້ ທນ ບ ຕວົ ຢ່ າງ: ອຟັ ການສິ ຖານ ອ່ ານ ອຟັ -ກາ-ນດິ -ສະຖານ ມສົ ກູ ອ່ ານ ມດົ -ສະ-ກູ ອສົ ຕຣາລີ ອ່ ານ ອດົ -ສະ-ຕຣາ-ລີ 2.3. ວນັ ນະຍຸດ ວນັ ນະຍຸດແມ່ ນອກັ ສອນໝວດໜ່ ງຶ ສໍາລບັ ໃຊບ້ ງັ ຄບັ ປ່ ຽນສຽງສໍານຽງຄວາມເວາົ້ ໃຫປ້ ່ ຽນໄປຈາກສາໍ ນຽງ ເດມີ . ເພ່ ອື ຢາກໄດສ້ ຽງຂນຶ້ ລງົ ໄດຄ້ ບົ ຖວ້ ນຕາມສໍານຽງເວາົ້ ຂອງລາວນນັ້ , ເວລາຂຽນເພ່ ນິ ຈ່ ງິ ໃຊເ້ ຄ່ ອື ງໝາຍບງັ ຄບັ ສຽງໃຫເ້ ປນັ ໄປຕາມຄວາມຕອ້ ງການ ທ່ ປີ ະສງົ ຢາກເວາົ້ ເຊ່ ງິ ເອນີ້ ວ່ າ ວນັ ນະຍຸດ ເພາະວ່ າ ພາສາລາວມສີ ຽງສູງຕ່ ໍາຂນຶ້ ລງົ ຫຼາຍສຽງດວ້ ຍກນັ , ເພ່ ອື ຢາກໃຫມ້ ຄີ ວາມຊດັ ເຈນ ແລະ ບ່ ໍປ່ ຽນແປງເປນັ ຢ່ າງອ່ ນຶ ໄດ້ ຈ່ ງິ ຕອ້ ງໃຊວ້ ນັ ນະຍຸດບງັ ຄບັ ສຽງໄວ,້ ຖາ້ ບ່ ໍດ່ ງັ ນນັ້ ອາດເປນັ ສຽງອ່ ນຶ ກໄໍ ດ.້ ຕວົ ຢ່ າງ: ບ່ ໍໃຊວ້ ນັ ນະຍຸດ ໃສ່ ວນັ ນະຍຸດ ມາກນິ ກາ ມາ້ ກນິ ກາ້ ເວາົ້ ລວມແລວ້ ວນັ ນະຍຸດແມ່ ນເຄ່ ອື ງໝາຍບອກລະດບັ ສຽງ ແລະ ໃຊສ້ ໍາລບັ ຜນັ ປ່ ຽນ ຫຼື ປ່ ຽນສຽງຂນຶ້ ລງົ ຕາມສາໍ ນຽງສຽງເວາົ້ ເພ່ ອື ໃຫສ້ ຽງຄໍາເວາົ້ ນນັ້ ຕ່ າງໄປຈາກລະດບັ ສຽງຂອງພະຍນັ ຊະນະ ແລະ ສະຫະຼ ເດມີ . ວນັ ນະຍຸດທ່ ໃີ ຊໃ້ ນພາສາລາວມີ 4 ຮູບແຕ່ ກຕ່ າງກນັ ດ່ ງັ ລ່ ຸມນ:ີ້ ◌່ ເອນີ້ ວ່ າໄມເ້ ອກ ◌້ ເອນີ້ ວ່ າໄມໂ້ ທ ◌໊ ເອນີ້ ວ່ າໄມຕ້ ີ ◌໋ ເອນີ້ ວ່ າໄມຈ້ ດັ ຕະວາ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 13 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ວນັ ນະຍຸ ດທງັ 4 ຮູບທ່ ກີ ່ າວມາຂາ້ ງເທງິ ນ,ີ້ ຕາມຫຼກັ ການແລວ້ ເວລາໃຊຕ້ ອ້ ງຂຽນໄວຂ້ າ້ ງເທງິ ສ່ ວນທາ້ ຍ ຂອງ ພະຍນັ ຊະນະຕນົ້ ພະຍາງສະເໝ;ີ ຖາ້ ມສີ ະຫຼະ ຢ່ ູເທງິ ພະຍນັ ຊະນະ ກໍຂຽນໄວເ້ ທງິ ສະຫຼະນນັ້ ອກີ . ຕວົ ຢ່ າງ: ກ່ າ ກາ້ ກ໊າ ກ໋າ ກ່ ີ ກີ້ ກ໊ີ ກ໋ ີ ໃນກໍລະນໃີ ຊວ້ ນັ ນະຍຸດ ກບັ ພະຍນັ ຊະນະຄວບ ແລະ ປະສມົ , ເຄ່ ອື ງໝາຍວນັ ນະຍຸດຕອ້ ງຂຽນໄວສ້ ່ ວນ ທາ້ ຍຂອງພະຍນັ ຊະນະຕວົ ທ່ ສີ ອງ. ຕວົ ຢ່ າງ: ໃຫຍ່ , ຫຍ,ໍ້ ກວາ້ ງ, ຫວ່ ນັ ... ຕາມທໍາມະດາອກັ ສອນກາງສາມາດຜນັ ສຽງໄດ້ 5 ສຽງ, ສ່ ວນອກັ ສອນສູງ ແລະ ອກັ ສອນຕ່ ໍາສາມາດຜນັ ໄດແ້ ຕ່ ແນວລະ 3 ສຽງ. ຕວົ ຢ່ າງ: - ອກັ ສອນກາງ: ປາ ປ່ າ ປາ້ ປ໊າ ປ໋າ - ອກັ ສອນສູງ: ສາ ສ່ າ ສາ້ - ອກັ ສອນຕ່ ໍາ: ຊາ ຊ່ າ ຊາ້ 2.4. ເຄ່ ອື ງໝາຍວກັ ແລະ ຄວາມເວາົ້ ການຂຽນພາສາລາວໃນສະໄໝບູຮານ ເພ່ ນິ ບ່ ໍໃຊເ້ ຄ່ ອື ງໝາຍວກັ , ເພ່ ນິ ຂຽນຄໍາສບັ ຕດິ ໆກນັ ໄປ ຖາ້ ຈະໝາຍ ວກັ ກໍມແີ ຕ່ ຍະຫວ່ າງເທ່ າົ ນນັ້ . ແຕ່ ປະຈບຸ ນັ ເພ່ ອື ຄວາມຊດັ ເຈນໃນການສ່ ສື ານລະຫວ່ າງຜູຂ້ ຽນ ແລະ ຜູອ້ ່ ານເພ່ ນິ ຈ່ ງິ ໃຊເ້ ຄ່ ອື ງໝາຍວກັ ເຂາົ້ ຕ່ ມື . ເຄ່ ອື ງໝາຍປະກອບດວ້ ຍເຄ່ ອື ງໝາຍວກັ ແລະ ເຄ່ ອື ງໝາຍຄວາມເວາົ້ .  ເຄ່ ອື ງໝາຍວກັ : ເຄ່ ອື ງໝາຍວກັ ໃນພາສາລາວປະກອບມີ 3 ຢ່ າງຄ:ື (,) ເອນີ້ ວ່ າຈດຸ ໃຊຂ້ ນັ້ ຄາ ຫຼື ຂຄໍ້ ວາມໃນປະໂຫຍກ. ເມ່ ອື ອ່ ານຮອດເຄ່ ອື ງໝາຍນຕີ້ ອ້ ງຍຸດເຊາົ ໜອ້ ຍໜ່ ງຶ . ຕວົ ຢ່ າງ: ຄນົ ລາວເຄີຍຫຼີນ້ ກລິ າຫຼາຍປະເພດຄ:ື ເຕະກະຕໍ,້ ຕມີ ວຍ, ພນັ ດາບ, ດງຶ ເຊອື ກ, ແລ່ ນ, ລອຍນໍາ້ , ຕຄີ ,ີ ແຂາງມາ້ , ຊາວງເຮອື . (.) ເອນີ້ ວ່ າຈາໍ້ ໃຊໝ້ າຍທາ້ ຍປະໂຫຍກບອກເລ່ າົ . ເມ່ ອື ອ່ ານຮອດເຄ່ ອື ງໝາຍນຕີ້ ອ້ ງຍຸດເຊາົ ດນົ ກວ່ າບ່ ອນ ທ່ ມີ ຈີ ດຸ . ຕວົ ຢ່ າງ: ກລິ າປຽບດ່ ງັ ຢາວເິ ສດຊະນດິ ໜ່ ງຶ ທ່ ບີ ໍາລຸງຮ່ າງກາຍ ແລະ ມນັ ສະໝອງຂອງຄນົ ເຮາົ . ຫາກມກີ ານຫຼນິ້ ກລິ າ ເປນັ ປະຈາໍ ຄນົ ເຮາົ ຈະມສີ ຸຂະພາບແຂງແຮງ, ມຄີ ວາມສາມາດ ແລະ ມຄີ ວາມອາດຫານຫຼາຍຂນຶ້ . ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 14 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

(;) ເອນີ້ ວ່ າຈາໍ້ ຈດຸ ໃຊຂ້ ນັ້ ວກັ ໃຫຍ່ ໃນປະໂຫຍກ. ເມ່ ອື ອ່ ານຮອດເຄ່ ອື ງໝາຍນຕີ້ ອ້ ງຍຸດເຊາົ ໜອ້ ຍໜ່ ງຶ . ຕວົ ຢ່ າງ: ຄນົ ສ່ ວນຫາຼ ຍມກັ ຈະຮູ ້ ແລະ ເຂາົ້ ໃຈວ່ າໄຫຫນີ ມແີ ຕ່ ຢ່ ູໃນທ່ ງົ ໄຫຫນີ ຊຽງຂວາງເທ່ າົ ນນັ້ ; ແຕ່ ຄວາມຈງິ ແລວ້ , ໄຫຫນີ ມຢີ ່ ງັ ຢາຍຢ່ ູຫາຼ ຍແຫ່ ງໃນບໍລເິ ວນອນັ ທ່ ເີ ອນີ້ ວ່ າເມອື ງພວນໃນເມ່ ອື ກ່ ອນ ແລະ ແຂວງຊຽງຂວາງໃນປະຈບຸ ນັ .  ເຄ່ ອື ງໝາຍຄວາມເວາົ້ ເຄ່ ອື ງໝາຍຄວາມເວາົ້ ໃນພາສາລາວມຫີ າຼ ຍຢ່ າງຄ:ື (:) ເອນີ້ ວ່ າສອງຈາໍ້ ໃຊໝ້ າຍຫຼງັ ຄາຄ,ື ດ່ ງັ , ເຊ່ ນັ , ວ່ າ, ດ່ ງັ ນ.ີ້ .. ເພ່ ອື ໝາຍໃຫຮ້ ູວ້ ່ າ ຂໍຄ້ ວາມຕ່ ໄໍ ປເປນັ ຂໍ້ ຄວາມທ່ ສີ າໍ ຄນັ ທ່ ຄີ ວນເອາົ ໃຈໃສ່ . ຕວົ ຢ່ າງ: ດ່ ງັ ຄາໍ ສຸພາສດິ ທ່ ວີ ່ າ: “ມຖື ປື າກສາກຖສື ນິ ”. ໃນປ່ າດງົ ມໄີ ມທ້ ່ ມີ ຄີ ່ າເຊ່ ນັ : ໄມສ້ ກັ , ໄມດ້ ່ ,ູ ໄມໂ້ ລງເລງ, ໄມແ້ ຕຂ່ າ, ແລະ ອ່ ນຶ ໆ. (-) ເອນີ້ ວ່ າຂດີ ຕ່ ໍ ໃຊຕ້ ່ ໍຂດີ ຫວົ ແຖວ, ຕ່ ພໍ ະຍາງ, ຕ່ ຄໍ າ, ແຍກຄາ ຫຼື ໃຊແ້ ທນຄາວ່ າ ແລະ. ຕວົ ຢ່ າງ: ທາ້ ວຮຸ່ ງ-ທາ້ ວເຈອື ງ ລດັ ທມິ າກ-ເລນນິ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ລາວ-ອງັ ກດິ ລາສະດອນ ອ່ ານວ່ າ ລາດ-ສະ-ດອນ. (______) ເອນີ້ ວ່ າຂດີ ກອ້ ງ ໃຊຂ້ ດີ ກອ້ ງຄໍາ ຫຼື ຂໍຄ້ ວາມເພ່ ອື ບອກວ່ າມຄີ ວາມສາໍ ຄນັ ແລະ ຕອ້ ງການ ເນນັ້ ໜກັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ໄລຍະຜ່ ານມາ, ສດັ ປ່ າສ່ ວນຫຼາຍຖກື ລບັ ສູນຍອ້ ນ ນາຍພານ ແລະ ລະເບດີ ໃນປາງສງົ ຄາມ. (...) ເອນີ້ ວ່ າສາມຈາໍ້ ໃຊໝ້ າຍໃຫຮ້ ູວ້ ່ າຍງັ ມຄີ ວາມອ່ ນຶ ໆອກີ ທ່ ຕີ ອ້ ງການຂຽນໃສ່ ບ່ ອນນີ້ ແຕ່ ຫາກບ່ ຂໍ ຽນ. ຕວົ ຢ່ າງ: ໃນປະເທດເຮາົ ມນີ ກົ ຫາຼ ຍຊະນດິ ເຊ່ ນັ : ນກົ ອຽ້ ງ, ນກົ ເຂາົ , ນກົ ແກວ້ , ນກົ ເປາົ້ , ນກົ ກດົ ... (ໆ) ເອນີ້ ວ່ າໝາຍຊໍາ້ ໃຊໝ້ າຍໃຫຮ້ ູວ້ ່ າ ກ່ ອນນຕີ້ ອ້ ງການເວາົ້ ຊໍາ້ ຕ່ ມື ອກີ ເທ່ ອື ໜ່ ງຶ ຫຼື ເຄ່ ອື ງໝາຍຊໍາ້ ນເີ້ ມ່ ອື ຂຽນໄວທ້ າ້ ຍຄໍາໃດ ຕອ້ ງອ່ ານຄາໍ ນນັ້ ຊໍາ້ ສອງເທ່ ອື . ຕວົ ຢ່ າງ: ນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ ເປນັ ທ່ ຕີ ງັ້ ຂອງສໍານກັ ງານຕ່ າງໆຂອງລດັ ຖະບານເຊ່ ນັ : ສໍານກັ ງານປະທານປະເທດ, ສໍານກັ ງານນາຍກົ ລັດຖະມນົ ຕີ, ຫໍສະພາແຫ່ ງຊາດ, ສໍານັກງານກະຊວງຕ່ າງໆ ແລະ ສໍານກັ ງານຂອງຄະນະ ກໍາມະການຂນັ້ ລດັ ຖະບານ. ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 15 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

(ໆລໆ) ເອນີ້ ວ່ າ ເກາະລະ ໃຊໝ້ າຍໃຫຮ້ ູວ້ ່ າຍງັ ມຄວາມອ່ ນຶ ໆອກີ ທ່ ຕີ ອ້ ງການຂຽນລງົ ບ່ ອນນີ້ ແຕ່ ຫາກບ່ ໍ ຂຽນ. ເກາະລະມຄີ ວາມໝາຍຄກື ບັ ສາມຈາໍ້ (...). ເວລາອ່ ານພບົ ເຄ່ ອື ງໝານີ້ ໃຫເ້ ວາົ້ ວ່ າ: “ແລະ ອ່ ນຶ ໆ”. ຕວົ ຢ່ າງ: ຜະລດິ ຕະພນັ ສນິ ຄາ້ ຂາອອກຂອງລາວໃນປະຈບຸ ນັ ລວມມ:ີ ໄຟາ້ ຟາ້ , ໄມອ້ ດັ , ໄມແ້ ປຮູບ, ໄມທ້ ່ ອນ, ກາເຟ ໝາກແໜ່ ງ, ຊມີ ງັ ໆລໆ. (\") ເອນີ້ ວ່ າໝາຍລມຶ້ ໃຊຂ້ ຽນໄວກ້ ອ້ ງຄາ ຫຼື ຂໍຄ້ ວາມເພ່ ອື ໃຫອ້ ່ ານຄຄື າຢ່ ູເທງິ . ຕວົ ຢ່ າງ: - ທາງເລກທີ 1 ຍາວ 568 \" - \" 4 \" 114 \" - \" 6 \" 262 \" - \" 7 \" 268 \" - \" 8 \" 132 \" - \" 9 \" 140 \" - \" 13 \" 1.366 \" (?) ເອນີ້ ວ່ າຫມາຍຖາມ ໃຊຂ້ ຽນຢູທາ້ ຍປະໂຫຍກຄາໍ ຖາມ. ຕວົ ຢ່ າງ: ກະສກິ າໍ ມຄີ ວາມສໍາຄນັ ແນວໃດ ? ກະສກິ າໍ ມຈີ ກັ ຂະແຫນງ ? ຂະແຫນງໃດແດ່ ? ປະເທດລາວ ມຈີ ກັ ລະດູ ? ລະດູໃດແດ ? (!) ເອນີ້ ວ່ າ ຫມາຍທວ້ ງ ໃຊຂ້ ຽນຢ່ ູທາ້ ຍ ຄໍາ ຫຂຼື ຄໍ້ ວາມ ເພ່ ອື ໝາຍບອກຄວາມອດັ ສະຈນັ , ຄວາມຕ່ ນື ເຕນັ້ ຫຼື ຄວາມຜດິ ປກົ ກະຕ.ິ ຕວົ ຢ່ າງ: ບະ ! ມນັ ຈະແມ່ ນເລ່ ອື ງຫຍງັ , ຄວື ່ າຕກີ ະລໍດງັ ກວ່ າແຕ່ ກ່ ອນແທ້ ? ໂຢ່ ວ ! ໃຜຊບິ ່ ໍຢາກໄດ.້ ໂທເອຍີ ! ເວາົ້ ແລວ້ ບ່ ໍຟງັ . (\"-----\") ເອນີ້ ວ່ າວງົ ຢມື ໃຊຫ້ ມາຍ ບອກໃຫຮ້ ູວ້ າຂໍຄ້ ວາມ ທ່ ຢີ ່ ູໃນວງົ ນແີ້ ມ່ ນຢມື ມາ ເວລາຂຽນວງົ ຢມື ຕອ້ ງຂຽນຢອງຢ່ ູເທງິ ຂຄໍ້ ວາມ ຢມື ມາ. ຕວົ ຢ່ າງ : ຄໍາສຸພາສດິ ກ່ າວວ່ າ : \" ຢ່ ູຄນົ ດຽວ ໃຫລ້ ະວງັ ແນວຄດິ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 16 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ຢ່ ູຮ່ ວມມດິ ໃຫລ້ ະວງັ ວາຈາ\". (...) ເອີນ້ ວ່ າວົງເລັບ ໃຊຫ້ ມາຍໃຫຮ້ ູ ວ້ ່ າຂໍຄ້ ວາມທ່ ີຢ່ ູໃນວົງເລັບນີແ້ ມ່ ນຂໍຄ້ ວາມທ່ ີເພ່ ີມເຕີມ ຫຼື ອະທບິ າຍຂຄໍ້ ວາມທ່ ຢີ ່ ູນອກວງົ ເລບັ , ເວລາຂຽນວງົ ເລບັ ຕອ້ ງຂຽນຢ່ ູໃນແຖວສະເໝ.ີ ຕວົ ຢ່ າງ: ອງົ ການສະຫະປະຊາຊາດ ປະກອບດວ້ ຍພາກສວນຕນົ້ ຕໍດ່ ງັ ນີ້ : ສະມດັ ຊາໃຫຍ່ , ສະພາຄວາມຫມນັ້ ຄງົ ( ຄະນະມນົ ຕຄີ ວາມຫມນັ້ ຄງົ ), ສະພາເສດຖະກດິ ແລະສງັ ຄມົ , ສະພາອາລກັ ຂາ ( ສະພາຮກັ ສາ ແລະ ຄຸມ້ ຄອງ ດນິ ແດນ). ສານຍຸດຕທິ າໍ ລະຫວ່ າງຊາດ (ສານ ໂລກ ) ແລະ ສໍານກັ ງານເລຂາທກິ ານ. < ... >ເອນີ້ ວ່ າວງົ ຕດັ ໃຊຫ້ ມາຍໃຫຮ້ ູວ້ ່ າ ຂໍຄ້ ວາມໃນບ່ ອນນີ້ ຖກື ຕດັ ອອກ. ຕວົ ຢ່ າງ: ໄຟລາມລກູ ຢາເອາົ ຝອຍມາ ອ່ ອຍ ເພ່ ນິ ຄຽດແລວ້ ຢ່ າໄດກ້ ່ າວໄຍ ສຽງຊະໄນດງັ ກວ່ າສຽງຄອ້ ງ ຊາ້ ງເພ່ ນິ ຍອ້ ຍໃຫຫ້ ຼກີ ແຕໄກ ຄວາມມວົ ໝອງຢ່ າຖາມຜູຄ້ ຽດ ຄດິ ບ່ ໍຖອ້ ງໃຫໝ້ ນັ້ ພຽນຖາມ ສາວຊູຊາຍເສຍດາຍແຕ່ ຕາ້ ງ ກບົ ຂຽດຮອ້ ງຕອ້ ງຫວົ ໃຈງູ < ... > (/) ເອນີ້ ວ່ າ ຫມາຍທບັ ມຄີ ວາມຫມາຍຄຄື ໍາວ່ າ “ຕ່ ໍ” ແລະ ບາງເທ່ ອື ກໍ ໃຊແ້ ທນວງົ ເລບັ . ຕວົ ຢ່ າງ : ລະດູແລງ້ ໃນປະເທດລາວມີ ປະລມິ ານນໍາ້ ຝນົ ຫນອ້ ຍ, ສະເລ່ ຍທ່ ວົ ປະເທດ ມພີ ຽງ 300ມມ/ລະດູ: ສ່ ວນ ລະດູຝນົ ປະລມິ ານນາໍ້ ຝນົ ຫາຼ ຍ. 2.5. ເລກໂຣແມງັ , ເລກອາຣບັ ແລະ ເລກລາວ  ຕວົ ເລກໂຣແມງັ ປະກອບມີ 10 ຮູບດ່ ງັ ນ:ີ້ I II III IV V VI VII VIII IX X. ໜ່ ງຶ ສອງ ສາມ ສ່ ີ ຫາ້ ຫກົ ເຈດັ ແປດ ເກາົ້ ສບິ  ຕວົ ເລກລາວປະກອຍມີ 10 ຮູບດງັ ນ:ີ້ ໑ ໒ ໓ ໔ ໕ ໖ ໗ ໘ ໙ 0. ໜ່ ງຶ ສອງ ສາມ ສ່ ີ ຫາ້ ຫກົ ເຈດັ ແປດ ເກາົ້ ສູນ  ຕວົ ເລກອາຣບັ ປະກອບມີ 10 ຮູບດ່ ງັ ນ:ີ້ 1 234567890 ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 17 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ໜ່ ງຶ ສອງ ສາມ ສ່ ີ ຫາ້ ຫກົ ເຈດັ ແປດ ເກາົ້ ສູນ 8. ໃຈຄວາມ ໄວຍາກອນລາວ ພາກອກັ ຂະຫຼະວທິ ີ ເປນັ ພາກຫນ່ ງຶ ທ່ ມີ ບີ ດົ ບາດ ແລະ ຄວາມສໍາຄນັ ຕ່ ໍກບັ ການຂຽນພາສາ ລາວ ໃຫຖ້ ກື ເພາະແມ່ ນພາກຫນ່ ງຶ ທ່ ໄີ ດລ້ ງົ ເລກິ , ກ່ ຽວກບັ ບນັ ດາຕວົ ອກັ ສອນ. ສະນນັ້ , ນກັ ຮຽນຮູ ້ ນກັ ສກຶ ສາຈາໍ ຕອ້ ງຮຽນຮູເ້ ຖງິ ພາກນີ້ ຈ່ ງິ ຈະເຮດັ ໃຫເຂາົ້ ໃຈການໃຊພ້ າສາລາວໄດຢ້ ່ າງຖກື ຕອ້ ງທາງດາ້ ນຄວາມຫມາຍ ແລະ ການ ຂຽນ. 9. ວຽກເພ່ ມີ ໃຫນ້ ກັ ຮຽນເອາົ ຄໍາຖາມໄປຄນົ້ ຄວາ້ ຢ່ ູເຮອື ນ. 1. ຕວົ ອກັ ສອນລາວທງັ ຫມດົ ມຈີ ກັ ຕວົ ແບ່ ງເປນັ ສະຫຼະຈກັ ຕວົ , ພະຍນັ ຊະນະຈກັ ຕວົ ?. 2. ວນັ ນະຍຸດມຄີ ຸນປະໂຫຍດຄແື ນວໃດ? ຈ່ ງົ ອະທບິ າຍ. 3. ເຄ່ ອື ງຫມາຍວກັ ແລະ ເຄ່ ອື ງຫມາຍຄໍາເວາົ້ ມຈີ ກັ ຢ່ າງ? ຈ່ ງົ ອະທບິ າຍ. 4. ພະຍນັ ຊະນະໃນພາສາລາວມທີ ງັ ຫມດົ ຈກັ ຫມວດ? ແຕ່ ລະຫມວດມຕີ ວົ ໃດແດ່ ?. 5. ພະຍນັ ຊະນະໃນພາສາລາວມຫີ ນາ້ ທ່ ຈີ ກັ ຢ່ າງ ? ຄຢື ່ າງໃດແດ່ ? ຈ່ ງົ ອະທບິ າຍ. 6. ຕວົ ສະກດົ ໃນພາສາລາວທງັ ຫມດົ ມຈີ ກັ ຕວົ ຄຕື ວົ ໃດແດ່ ? ຈ່ ງົ ອະທບິ າຍ. 7. ສະຫຼະ ໃນພາສາລາວທັງຫມົດມີຈກັ ຕົວຄືຕົວໃດແດ່ ? ແບ່ ງເປັນຈກັ ຊະນດິ ? ຊະນິດໃດແດ່ ຈ່ ງົ ອະທບິ າຍ. 8. ສະຫຼະເວລາປະກອບກບັ ພະຍນັ ຊະນະແລວ້ ມນັ ມທີ ່ ຕີ ງັ້ ຄແື ນວໃດ? ຈ່ ງົ ຍກົ ຕວົ ຢ່ າງມາອະທບິ າຍ. 9. ສະຫຼະປ່ ຽນຮູບແມ່ ນສະຫະຼ ແນວ ໃດ? ມຈີ ກັ ຕວົ ? ຈ່ ງົ ຍກົ ຕວົ ຢ່ າງ ແລະ ອະທບິ າຍ. 10. ວທິ ໃີ ຊໄ້ ອໄມມ້ າຍ ແລະ ໄອໄມມ້ ວ້ ນຕ່ າງກນັ ແນວໃດ? ຈ່ ງົ ອະທບິ າຍ ແລະ ຍກົ ຕວົ ຢ່ າງ?. 11. ເປນັ ຫຍງັ ຈ່ ງິ ເອນີ້ ວ່ າ ພະຍາງເປນັ ແລະ ພະຍາງຕາຍ? ຈ່ ງົ ອະທບິ າຍ?. ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 18 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ບດົ ທີ 3 ວະຈວີ ພິ າກ ຈດຸ ປະສງົ ໃຫນ້ ກັ ຮຽນສາມາດ: - ບອກ ແລະ ຈາໍ ແນກລກັ ສະນະ, ຊະນດິ ແລະ ປະເພດຂອງຄາໍ ເວາົ້ . - ອະທບິ າຍລກັ ສະນະຂອງຄາເວາົ້ ໃນພາສາລາວ. - ນາໃຊປ້ ະເພດຕ່ າງໆຂອງຄາເວາົ້ ເຂາົ້ ໃນຊວີ ດິ ປະຈາວນັ ໄດຢ້ ່ າງຖກື ຕອ້ ງ. 1. ຄວາມໝາຍຂອງວາຈວິ ພິ າກ ວະຈວີ ພິ າກ ແມ່ ນພາກສ່ ວນໜ່ ງຶ ຂອງໄວຍາກອນ ໂດຍຕ່ ຈໍ າກພາກອກັ ຂະຫຼະວທິ .ີ ຄໍາວ່ າ ວະຈວີ ພິ າກມເີ ຄາົ້ ມາຈາກພາສາປາລີ “ວະຈ”ີ ແປວ່ າຄວາມເວາົ້ , “ວພິ າກ” ແປວ່ າການໄຈແ້ ຍກ. ດ່ ງັ ນນັ້ , ວະຈວີ ພິ າກຈ່ ງຶ ມຄີ ວາມໝາຍ ວ່ າ ການໄຈແ້ ຍກຄາໍ ເວາົ້ ອອກເປນັ ຊະນດິ ,ແຕ່ ລະປະເພດ, ແຕ່ ລະລກັ ສະນະ ແລະ ບອກໜາ້ ທ່ ຕີ ່ າງໆຂອງພວກມນັ ຢ່ ູ ໃນແຕ່ ລະບ່ ອນຂອງປະໂຫຍກ. 2. ຄວາມສາຄນັ ຂອງຄາເວາົ້ ໃນພາສາລາວ ຄໍາເວາົ້ ໃນພາສາລາວມຄີ ວາມສໍາຄນັ ຫຼາຍໃນການສ່ ສື ານລະຫວ່ າງຄນົ ກບັ ຄນົ ໃນສງັ ຄມົ ເຊ່ ງິ ຄໍາເວາົ້ ແຕ່ ລະ ປະເພດລວ້ ນແຕ່ ເປນັ ພາຫະນະທ່ ສີ ໍາຄນັ ເຊ່ ນັ : ການບອກເລ່ າົ , ບອກຂ່ າວຄາວຕ່ າງໆ, ການແນະນາໍ , ການສນົ ທະນາ ເລ່ ອື ງລາວຕ່ າງໆ, ການອະທບິ າຍ ບນັ ລະຍາຍເຫດການຕ່ າງໆ... ຄາໍ ເວາົ້ ໃນພາສາລາວມຫີ ຼາຍປະເພດ, ຫຼາຍຄາໍ , ຫາຼ ຍພະຍາງ ແຕ່ ເວລາເຮາົ ນາໍ ໃຊຕ້ ອ້ ງຮູລ້ ະບຽບຫກຼັ ການໃຊ້ ໃຫຖ້ ກຶ ຕອ້ ງຕາມແຕ່ ລະປະເພດຄໍາເວາົ້ ໃນພາສາລາວ ແລະ ເຂາົ້ ໃຈຄວາມໝາຍຂອງມນັ ໃຫຈ້ ະແຈງ້ . 2.1. ລກັ ສະນະຂອງຄາເວາົ້ ໃນພາສາລາວ ພາສາລາວ ເປນັ ແຊງຫນ່ ງຶ ໃນພາສາຕະກຸນໄຕ ມປີ ະຫວດັ ຄວາມເປນັ ມາແຕ່ ດນົ ນານ ພອ້ ມກບັ ການກໍາເນດີ ຂອງຊນົ ຊາດລາວ. ລກັ ສະນະລວມໂດຍທ່ ວົ ໄປກໍ ຄາ້ ຍຄກື ບັ ພາສາແຊງອ່ ນື ໆໃນວງົ ຕະກຸນໄຕ, ສໍາລບັ ພາສາລາວມີ ລກັ ສະນະ ສະເພາະຂອງຕນົ ເອງ ຄເື ປນັ ຄາໍ ໂດດ ຫຼື ຄໍາປ່ ຽວບ່ ໍແຈກ ຫຼື ປ່ ຽນຮູບໃນເວລາເຄ່ ອື ນໄຫວເຮດັ ຫນາ້ ທ່ ໃີ ດ ຫນ່ ງຶ ໃນກ່ ຸມຄາໍ . ຄໍາຫນ່ ງຶ ໆອາດມຫີ ນ່ ງຶ ຫຼື ຫຼາຍພະຍາງເຊ່ ນັ : ຄົນ, ສັດ, ບາ້ ນ, ເມອື ງ, ກິນ, ນອນ, ສູງ, ຕ່ ໍ, ປະເທດ, ນະຄອນ, ສະບາຍ, ສະຫຼາດ, ລດັ ຖະບານ, ເອກະລາດ, ສາສະຫນາ, ວທິ ະຍາສາດ, ວນັ ນະຄະດ,ີ ເຕກັ ໂນໂລຢີ, ລດັ ຖະທໍາມະນນູ , ສງັ ຫາລມິ ະຊບັ , ອະສງັ ຫາລມິ ະຊບັ , ປະທານາທບິ ໍດີ ... ເປນັ ຕນົ້ . ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 19 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ຄນົ ປະເທດ ເປນັ ຄາໍ ໜ່ ງຶ ມີ 2 ພະຍາງ ສດັ ນະຄອນ ບາ້ ນ ເປນັ ຄໍາໜ່ ງຶ ມີ 1 ພະຍາງ ສະບາຍ ເມອື ງ ເປນັ ຄໍາໜ່ ງຶ ມີ 4 ພະຍາງ ສະຫຼາດ ກນິ ນອນ ລດັ ຖະບານ ເປນັ ຄາໍ ໜ່ ງຶ ມີ 3 ພະຍາງ ສູງ ເອກະລາດ ຕ່ ໍາ ສາສະໜາ ວນັ ນະຄະດີ ວທິ ະຍາສາດ ເຕກັ ໂນໂລຢີ 2.2. ຊະນດິ ຂອງຄາເວາົ້ ໃນພາສາລາວ ຄາໍ ເວາົ້ ໃນພາສາລາວເດມີ ເປນັ ຄໍາໂດດ ເມ່ ອື ສງັ ຄມົ ມກີ ານຂະຫຍາຍຕວົ ພາສາກໍມກີ ານປ່ ຽນແປງ ເພ່ ນິ ຈ່ ງຶ ສາ້ ງຄໍາປະສມົ ຂນຶ້ ມາ. ໃນເບອື້ ງຕນົ້ ໃນເບອື້ ງຕນົ້ ໃຊຄ້ ໍາເວາົ້ ລາວເດມີ ປະສມົ ກນັ . ຕ່ ໍມາເມ່ ອື ມກີ ານພວົ ພນັ ເສດຖະກດິ ວດັ ທະນະທາໍ ກບັ ຊາດຕ່ າງໆ ໃນໂລກ, ພາສາລາວກໄໍ ດຮ້ ບັ ອດິ ທພິ ນົ ຈາກພາສາຕ່ າງປະເທດເຫ່ າຼົ ນນັ້ . ຄໍາເວາົ້ ມີ 2 ຊະນດິ ຄຄື ໍາເຄາົ້ ແລະ ຄໍາປະສມົ . 2.1 ຄໍາເຄາົ້ ຄາໍ ເຄາົ້ ແມ່ ນຄໍາເວາົ້ ຄໍາຫນ່ ງຶ ທ່ ມີ ຄີ ວາມຫມາຍຢ່ າງຫນ່ ງຶ ມາແຕ່ ດງັ້ ເດມີ . ການຜນັ ສຽງ ຫຼື ຂຽນບາງຄໍາອາດ ຈະຄກື ນັ ແຕ່ ດາ້ ນຄວາມຫມາຍບ່ ໍແມ່ ນອນັ ດຽວກນັ ເຮາົ ຈໍາແນກໄດໂ້ ດຍອາໄສຂໍຄ້ ວາມ ຫຼື ເນອື້ ໃນທ່ ກີ ່ ຽວຂອ້ ງ ກບັ ຄໍາເວາົ້ ນນັ້ ເຊ່ ນັ : ຄາໍ ວ່ າ \" ຂນັ \" - ຂນັ ແມ່ ນຄາໍ ນາມທ່ ຫີ ມາຍເຖງິ ພະຍນັ ຊະນະ ເປນັ ຮູບແອວກວີ ດ່ ງັ ຂນັ້ ເງນິ . - ຂນັ ແມ່ ນຄາໍ ກລິ ຍິ າ ທ່ ຫີ ມາຍເຖງິ ສຽງຮອ້ ງຂອງໄກ່ ຜູ ້ ຫຼື ນກົ ເຂາົ ດ່ ງັ ໄກ່ ຂນັ . 1) ຄໍາເຄາົ້ ລາວເດມີ ແມ່ ນຄາໍ ທ່ ເີ ປນັ ມລໍ ະດກົ ຕກົ ທອດ ມາຈາກບນັ ພະບູລຸດລາວເຮາົ . ຄໍາເຄາົ້ ລາວເດມີ ສ່ ວນຫຼາຍເປນັ ຄໍາປ່ ຽວ ຫຼື ຄໍາໂດດ ມພີ ຽງພະຍາງດຽວ ເຊ່ ນັ : ພ່ ໍ, ອາ້ ຍ, ນອ້ ງ, ບາ້ ນ, ເຮອື ນ, ດນິ , ນໍາ້ , ໄຟ, ລມົ , ງວົ , ຄວາຍ, ຊາ້ ງ, ມາ້ , ເປດັ , ໄກ່ , ກນິ , ນອນ, ສູງ, ຕ່ ໍາ, ດາໍ , ຂາວ ເປນັ ຕນົ້ . 2) ຄໍາເຄາົ້ ລາວທ່ ໄີ ດມ້ າຈາກພາສາປາລ-ີ ສນັ ສະກດິ ພາສາປາລີ ແລະ ພາສາສນັ ສະກດິ ແມ່ ນພາສາທ່ ຊີ າວອນິ ເດຍສ່ ວນໃຫຍ່ ໃຊເ້ ປນັ ພາຫະນະຕດິ ຕ່ ໍສ່ ສື ານກນັ ລະຫວ່ າງຄນົ ໃນສງັ ຄມົ . ຊາວອນິ ເດຍພາກເໜອື ໃຊພ້ າສາສນັ ສະກດິ ສ່ ວນທາງພາກໃຕໃ້ ຊພ້ າສາປາລ.ີ ການບນັ ທກຶ ພະທໍາ ຄາໍ ສ່ ງັ ສອນຂອງສາສະໜາພາມ(ຮນິ ດູ) ແລະ ສາສະໜາພຸດ ກໍແມ່ ນໃຊພ້ າສາ ແລະ ອກັ ສອນ 2 ຢ່ າງນ.ີ້ ນບັ ເປນັ ເວລາພນັ ກວ່ າປີທ່ ີຊົນຊາດລາວເຄາົ ລບົ ນບັ ຖືສາສະຫນາພາມ ແລະ ເວລາຕ່ ໍມາ ກໍໄດຮ້ ບັ ເອົາ ສາສະຫນາພຸ ດ ເຂາົ ມານບັ ຖືຕ່ ມື ອີກ. ກ່ ອນນີ້ 7 ສະຕະວດັ , ນກັ ປາດລາວເຮາົ ໄດອ້ ງີ ໃສ່ ອກັ ສອນປາລ-ີ ສນັ ສະກດິ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 20 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ເປນັ ຕນົ້ ແບບ ແລວ້ ສາ້ ງອກັ ສອນລາວຂນຶ້ ມາໃຫພ້ ວກເຮາົ ໄດໃ້ ຊຢ້ ່ ູໃນປດັ ຈບຸ ນັ . ຄຽງຄ່ ູກບັ ການໃຊຕ້ ວົ ອກັ ສອນ ເພ່ ນິ ຍງັ ນາໍ ເອາົ ຄາໍ ເວາົ້ ຂອງສອງພາສານີ້ ເຂາົ້ ມາເປນັ ພນື້ ຖານພາສາລາວເຮາົ ອກີ , ດ່ ງັ ຕວົ ຢ່ າງຕ່ ໄໍ ປນີ້ : ຄາໍ ເຄາົ້ ປາລີ ຄາໍ ເຄາົ້ ສນັ ສະກດິ ຄວາມໝາຍ ອກັ ຂະຫະຼ ອກັ ສອນ ໂຕໜງັ ສື ປນັ ຍາ ປຣດັ ຊະຍາ(ປດັ ຊະຍາ) ຄວາມສະມາດ ວຊິ າ ວທິ ະຍາ ຄວາມຮູ ້ ວດັ ຖຸ ວດັ ສະດຸ ສ່ ງິ ຂອງ ຈກັ ຂຸ ຈກັ ສຸ ຕາ ທກັ ຂນິ ທກັ ສນິ ທດິ ໃຕ້ ປຸດຕະ ປຸດຕະຣະ ລູກ ເວດຊະ ແພດທະຍາ ແພດ, ໝໍ ມະນຸດ ມະນຸດສະຍະ ຄນົ ສກິ ຂາ ສກຶ ຂາ ຮຽນ 3)ຄາຢມື ຄໍາຢມື ໝາຍເອາົ ຄໍາທ່ ໄີ ດມ້ າຈາກພາສາອ່ ນຶ ໂດຍບ່ ໍນບັ ຄໍາທ່ ມີ າຈາກປາລ-ີ ສນັ ສະກດິ . ທງັ ນກີ້ ໍຍອ້ ນວ່ າສະໄໝ ນມີ້ ີການພົວພນັ ຮ່ ວມມ,ື ການພດັ ທະນາທາງດາ້ ນວທິ ະຍາສາດ, ເຕກັ ໂນໂລຢີການຄາ້ ແລະ ວດັ ທະນາທໍາຢ່ າງ ກວາ້ ງຂວາງ ຈ່ ງິ ເຮດັ ໃຫມ້ ກີ ານຢມື ຄໍາສບັ ຂອງກນັ ແລະ ກນັ . ກ. ຄໍາສບັ ທ່ ຢີ ມື ມາຈາກພາສາຂະແມ ຄໍາຢມື ຄວາມໝາຍ ກາໍ ຈດັ ໄລ່ ໜີ ກງັ ວນົ ຄວາມຄເິ ເຖງິ ຈະເລນີ ຮ່ ຸງເຮອື ງ ສະບບັ ແບບແຜນ ສະພງັ ໜອງ ສງັ ກດັ ຢ່ ູນາໍ , ຂນຶ້ ກບັ ສະໜອງ ຕອບ ສາໍ ຫວຼ ດ ກວດຄນົ້ ສາໍ ເລດັ ຮຽບຮອ້ ຍ ສະເຫວຍີ ກນິ ຖະໜນົ ຫນົ ທາງ ທາໍ ລາຍ ມາ້ ງເພ ເນາົ ຢ່ ູ ບງັ ຄມົ ຂາບໄຫວ ້ ຜະກາຍ ປະກາຍ, ແສງສະຫວ່ າງ ຜະສານ ປະສານ ຜະສມົ ປະສມົ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 21 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ຜະເຊນີ ພບົ ພໍ້ ຜະເດດັ ໃຊອ້ າໍ ນາດ ບນັ ທມົ ບງັ ເອນີ ນອນ ຜະອວນ ກະທນັ ຫນັ ຜະຫຽຼ ງ ນອ້ ງນາງ ເພາົ ລມົ ຝນົ ເພງີ ຕກັ ເພງັ , ເພນັ ໄຟ ລະບຽບ ເຕມັ ລະບໍາ ລະອອງ ຄວາມຮຽບຮອ້ ຍ ລະອໍ ຟອ້ ນ ອາໍ ນາດ ຝ່ ຸ ນ ງາມ ຂ. ຄາໍ ຢມື ພາສາໄທ ຄໍາຢມື ອດິ ທພິ ນົ ຕງົ ເລ່ ອື ງ ຄວາມໝາຍ ຊດັ ເຈນ ຊ່ ,ື ກງົ ຄາໍ ນງຶ ຈາໍ ນນົ ເຫດການ, ເນອື້ ຄວາມ ໂສໂຄກ ແຈ່ ມແຈງ້ ສວມ ຊດິ ຄະນງິ , ຄດິ ເຖງິ ປຸງ ຍອມ ປບັ ປຸງ ເພ່ ມີ ເປອື້ ນເປິ ເລ່ ມີ ໃສ່ , ນ່ ງຸ ທໍາ ໃກຄ້ ຽງ ກະຈກົ ກະຈ່ າງ ແຕ່ ງ ດດັ ແປງ, ແກໄ້ ຂ ຄ. ຢມື ພາສາຫວຽດນາມ ຄາໍ ຢມື ຕ່ ມື ກະຢ່ ໍ ຕງັ້ ຕນົ້ ບ່ ບີ ຸນ ເຮດັ ແວ່ ນ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ ແຈ່ ມແຈງ້ ຄວາມໝາຍ ຊ່ ອື າຫານ ຊ່ ອື າຫານ 22 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ບບໍ ຸນ ຊ່ ອື າຫານ ບນັ ແສ່ ວ ຊ່ ອື າຫານ ບແັ ບຍ້ ຊ່ ອື າຫານ ບນັ ກວນ ຊ່ ອື າຫານ ແໜມເນອື ງ ຊ່ ອື າຫານ ຊ່ ອື າຫານ ເຝີ ຄວາມໝາຍ ງ. ຄາໍ ຢມື ຈາກພາສາຈນິ ຄໍາຢມື ອາວ ເຈກັ ເຈງັ້ ເສຍໝດົ ເສງັ້ ໝ່ ີ ຈ່ າຍ,ໄລ່ ເງນິ ຍ່ ຫີ ໍ້ ເສນັ້ ເຂາົ້ ຫຼື ແປງ້ ເຮງັ ຫຸນ້ ເຄ່ ອື ງໝາຍ ຫວຍ ເກາົ້ ອີ້ ລວຍ, ລາບລວຍ ເກ ້ ໂຕະ ສມົ ທບົ ທນຶ ຕູ ້ ສາງ ການພະນນັ ຊວຍ ຕ່ ງັ ນ່ ງັ ຈ. ຄໍາຢມື ພາສາຝຣ່ ງັ ປອມ, ບ່ ໍດີ ຄໍາເຄາົ້ ຝຣ່ ງັ ບ່ ອນຕງັ້ ສ່ ງິ ຂອງ Halte ບ່ ອນມຽ້ ນສ່ ງິ ຂອງ ໂຮງມຽ້ ນເຄ່ ອື ງ Bolero ບ່ ໍໝານ, ບ່ ໍລວຍ Tango ຄໍາຢມື ຄວາມໝາຍ ອດັ ຢຸດ Rumba ໂບເລໂລ ຈງັ ຫວະຟອ້ ນ Cafe ຕງັ ໂກ ຈງັ ຫວະຟອ້ ນ ລຸມບາ ຈງັ ຫວະຟອ້ ນ Poste ກາເຟ ປດົ ກາເຟ Villa ວນິ ລາ ຫອ້ ງການຕາໍ ຫຼວດ ແອດັ ຊງັ Essence ບານ ເຮອື ນວນິ ລາ ກາກລຽງ ນາໍ້ ມນັ ແອດັ ຊງັ Ballon ກາລະຫວດັ ໝາກບານ Gardien 23 ນາຍປະຕູ ແພມດັ ຄໍ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

Cravate ໂມງ ເຄ່ ອື ງແທກເວລາ Montre ປດັ ຕງັ ໜງັ ສອື ະນຸຍາດຄາ້ ຂາຍ Patente ສະລດັ Salade ແອດັ ຜກັ ສະລດັ Aide ແກດັ ຜູຊ້ ່ ວຍ Caisse ຕກັ ຊີ ອກົ ຊເີ ຈນ ຫບີ ໄມ ້ ຫຼື ເຈຍ້ Taxi ຊເິ ນ ລດົ ຮບັ ຈາ້ ງ Oxygene ຟຸ ຍ ອາກາດ Cinema ຮູບເງາົ ຖງັ ເຫກຼັ Fuits ສ. ຄໍາຢມື ພາສາອງັ ກດິ ຄໍາຢມື ຄວາມໝາຍ ຄໍາເຄາົ້ ອງັ ກດິ ກອັ ບປີ Copy ສວີ ໄິ ລ ອດັ ສາໍ ເນາົ Civilize ສາລະເວ Survey ເກຍ ຈະເລນີ Gear ນາໍ ເບີ Number ສໍາຫວຼ ດ Shoot ຊຸດ ເຄ່ ອື ງປ່ ຽນຄວາມໄວ Video ວດິ ໂີ ອ ເລກທີ Air Condition ແອ Bus ບດັ ຍງິ Jeep ຈບິ ເຄ່ ອື ງສາຍພາບ ເກມ ເຄ່ ອື ງປບັ ອາກາດ Games ຄອມພວິ ເຕີ Computer ພຣນິ ເຕີ ລດົ ບດັ Phinter ລດົ ຈບິ ແບບຫນຼິ້ ສະໝອງກນົ ເຄ່ ອື ງພມິ 2.3. ປະເພດຂອງຄາເວາົ້ ໃນພາສາລາວ ຄໍາເວາົ້ ໃນພາສາລາວ ແບ່ ງອອກເປນັ 7 ປະເພດຄື : ຄໍານາມ, ຄໍາສບັ ພະນາມ, ຄາໍ ກລິ ຍິ າ, ຄໍາຄຸນນາມ, ຄໍາ ເຊ່ ອື ມ, ຄໍາຕ່ ໍ ແລະ ຄາໍ ອຸທານ. 1. ຄໍານາມ ຄໍານາມແມ່ ນຄໍາຈາໍ ພວກທ່ ໃີ ຊເ້ ປນັ ຊ່ ທື ່ ວົ ໄປ ທ່ ເີ ປນັ ຮູປະທໍາ ແລະ ນາມະທໍາ. ນາມທ່ ີເປນັ ຮູປະທໍາເຊ່ ນັ : ຄນົ , ນກົ , ມາ້ , ດນິ , ນາໍ້ , ໂຕະ, ຕ່ ງັ .... ນາມທ່ ເີ ປນັ ນາມະທໍາ ເຊ່ ນັ : ຈດິ ໃຈ, ອໍານາດ, ສນັ ຕພິ າບ, ອດິ ສະລະພາບ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 24 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

... ຄາໍ ນາມແປງອອກເປນັ 2 ຊະນດິ ຄື : ສາມນັ ນາມ ແລະ ວສິ າມນັ ນາມ. 1.1. ສາມນັ ນາມ ສາມນັ ນາມແມ່ ນຄໍາທ່ ເີ ປນັ ຊ່ ຂື ອງນາມທ່ ວົ ໄປບ່ ໍຈາໍ ກດັ ເຊ່ ນັ : ປະເທດ, ບາ້ ນ, ເມອື ງ, ຄນົ , ສດັ , ເຂາົ້ , ນໍາ້ ເປັນຕົນ້ ຄໍາສາມນັ ນາມນີ້ ແບ່ ງອອກເປັນ 4 ຈໍາພວກ ຄື ປົກກະຕນິ າມ, ສະມຸຫະນາມ, ລກັ ສະນະນາມ ແລະ ອາການນາມ.  ປກົ ກະຕນິ າມ ປກົ ກະຕນິ າມແມ່ ນຄໍາຈາໍ ພວກທ່ ເີ ປນັ ຊ່ ທື ໍາມະດາ ເຊ່ ນັ : ເຮອື ນ, ລດົ , ຈອກ, ຊາ້ ງ, ຄ,ູ ນກັ ຮຽນ ເປນັ ຕນົ້ .  ສະມຸຫະນາມ ສະມຸຫະນາມ ແມ່ ນຄໍາຈໍາພວກທເີ ປັນຊໂື້ ຮມ ເຊ່ ນັ ພກັ , ພວກ, ຄະນະ, ບໍລສິ ດັ , ຝູງ, ຈມັ , ຊຸມ, ເຫງາົ້ , ກໍ, ໂຄດ, ວງົ , ສະໂມສອນ, ສງັ ຄມົ , ກມົ , ກະຊວງ ເປນັ ຕນົ້ .  ລກັ ສະນະນາມ ລກັ ສະນະນາມ ແມ່ ນຈາໍ ພວກ ປົກກະຕິນາມ ແລະ ສະມຸຫະນາມນນັ້ ເອງແຕ່ ເອົາມາ ໃຊບ້ ອກລັກສະນະ ຂອງຄໍານາມທ່ ຢີ ່ ູຂາ້ ງຫນາ້ ເຊ່ ນັ : ມາ້ ສາມໂຕ, ຫມາກໂມຫາ້ ຫມວຍ, ເຮອື ນສອງຫຼງັ ຄາໍ ວ່ າ ໂຕ, ຫນ່ ວຍ, ຫຼງັ ແມ່ ນ ລກັ ສະນະນາມ. ຄໍາລກັ ສະນະນາມ ຕອ້ ງຢ່ ູທາ້ ຍ ຈາໍ ນວນນບັ ສະເໝີ ຖາ້ ຫາກວ່ າຄໍາຈາໍ ນວນນບັ ແມ່ ນຫນ່ ງຶ ຄໍາທ່ ເີ ປນັ ລກັ ສະນະ ນາມນນັ້ ຕອ້ ງຢ່ ູຂາ້ ງຫນາ້ ຫຼື ຢ່ ູຫຼັງຈໍານວນນບັ ກໍໄດ້ ເຊ່ ນັ : ຄວາຍໂຕຫນ່ ງຶ ຫຼື ຄວາຍຫນ່ ງຶ ໂຕ: ເຮອື ນຫຼັງຫນ່ ງຶ ຫຼື ເຮອື ນຫນ່ ງຶ ຫຼງັ ໃນກໍລະນທີ ່ ໃີ ຊຄ້ າໍ ວ່ າ “ດຽວ” ແທນ “ຫນ່ ງຶ “, ລກັ ສະນະນາມນນັ້ ຕອ້ ງຢ່ ູໜາ້ ເຊ່ ນັ : ສໍແທ່ ງດຽວ, ລດົ ຄນັ ດຽວ ເປັນຕນົ້ . ນອກຈາກນຍີ້ ງັ ໃຊຄ້ ໍາສາມນັ ນາມຊ່ ດື ຽວກນັ ເປັນລກັ ສະນະນາມ ເຊ່ ນັ : ຫອ້ ງຮຽນສາມຫອ້ ງ ບາ້ ນສອງບາ້ ນ. ເມອື ງສາມເມອື ງ ຄໍາວ່ າ ຫອ້ ງ, ບາ້ ນ, ເມອື ງ ທ່ ຢີ ູທາ້ ຍນີ້ ເປນັ ລກັ ສະນະນາມ. ລກັ ສະນະນາມແບ່ ງອອກເປນັ 3 ຢ່ າງ ຄື : ລກັ ສະນະນາມບອກຊະນດິ , ລກັ ສະນະນາມບອກຫມວດຫມ່ ູ ແລະ ລກັ ສະນະນາມບອກສນັ ຖານ. ກ. ລກັ ສະນະນາມບອກຊະນດິ ອງົ : ໃຊສ້ ໍາລບັ ພະສງົ ຫຼື ພະພຸດທະຮູບໃນພຸດທະສາສະຫນາ ຕວົ ຢ່ າງ: ພະສງົ ສາມອງົ , ພະພຸດທະຮູບສ່ ອີ ງົ . ຮູບ, ຕນົ : ໃຊສ້ ໍາລບັ ພະສງົ ຫຼື ສາມະເນນ. ຕວົ ຢ່ າງ: ພະສງົ ຫາ້ ຮູບ, ສາມະເນນຫນ່ ງຶ ຕນົ . ໜ່ ວຍ: ໃຊສ້ າລບັ ໝາກໄມ,້ ໄຂ່ , ຕູ,້ ຕງັ້ , ຖງົ .....ຕວົ ຢ່ າງ: ໝາກກຽ້ ງສາມໜ່ ວຍ, ໄຂ່ ສ່ ໜີ ່ ວຍ, ຕູສ້ ອງໜ່ ວຍ, ຖງົ ສາມໜ່ ວຍ... ລາໍ : ໃຊສ້ ໍາລບັ ໄມ,້ ອອ້ ຍ, ເຮອື , ເຮອື ບນິ ...ຕວົ ຢ່ າງ: ໄມເ້ ຮຍ້ ສາມລໍາ, ອອ້ ຍສບິ ລໍາ, ເຮອື ຫາ້ ລໍາ, ເຮອື ບນິ ສອງລາໍ .... ຂ. ລກັ ສະນະນາມບອກໝວດໝ່ ູ ກອງ: ໃຊສ້ າລບັ ວດັ ຖຸສ່ ງິ ໃດສ່ ງິ ໜ່ ງຶ ທ່ ກີ ອງກນັ ຢ່ ູ ຫຼື ຂອງຫຼາຍສ່ ງິ ໂຮມກນັ ຢ່ ູ. ຕວົ ຢ່ າງ: ຫນີ ສຍິ ກອງ, ຊາຍ ສອງກອງ, ເຂາົ້ ສາມກອງ.... ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 25 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ພວກ: ໃຊສ້ າລບັ ຄນົ ໂຮມກນັ ຢ່ ູເປນັ ພວກ. ຕວົ ຢ່ າງ: ຄນົ ພວກໜ່ ງຶ , ຄນົ ສອງພວກ... ຝຸ ງ: ໃຊສ້ າລບັ ສດັ ທ່ ຢີ ່ ູໂຮມກນັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ຄວາຍສາມຝຸ ງ, ນກົ ຝຸ ງໜ່ ງຶ , ຊາ້ ງສາມຝຸ ງ... ຄ. ລກັ ສະນະນາມບອກສນັ ຖານ ວງົ : ໃຊສ້ າລບັ ແຫວນ ຫຼື ສ່ ງິ ທ່ ເີ ຮດັ , ທ່ ຕີ ງັ້ ເປນັ ວງົ ອ່ ນຶ ໆ. ຕວົ ຢ່ າງ: ແຫວນສອງວງົ , ວງົ ປະຕູສາມວງົ ... ຫງຼັ : ໃຊສ້ າລບັ ເຮອື ນ, ເລາົ້ ເຂາົ້ , ຕູບ, ແຮວ້ , ກະຕ່ າໍ , ໄຊ...ຕວົ ຢ່ າງ: ເຮອື ນສາມຫຼງັ , ເລາົ້ ເຂາົ້ ສອງຫຼງັ , ຕູບ ຫງຼັ ໜ່ ງຶ , ແຮວ້ ສບິ ຫຼງັ , ໄຊແປດຫງຼັ , ຜາສາດຫາ້ ຫງຼັ , ໂຮງແຮມສາມຫງຼັ ...  ອາການນາມ ແມ່ ນຄາໍ ນາມທ່ ໄີ ດມ້ າຈາກການປະກອບສາ້ ງຂອງຄໍາຄຸນນາມ ຫຼື ຄາໍ ກລິ ຍິ າ ໂດຍການຕ່ ມື ຄາໍ ວ່ າ “ການ, ຄວາມ ຫຼື ຄໍາ” ໃສ່ ຂາ້ ງໜາ້ ຄາໍ ນນັ້ ໆ  ໜາ້ ຄາໍ ຄຸນນາມໃຊຄ້ ໍາວ່ າ: “ຄວາມ” ເຊ່ ນັ ວ່ າ: ຄວາມທຸກເຈບັ ປວດ, ຄວາມຮ່ ງັ ມ,ີ ຄວາມງາມ, ຄວາມອວດ ອງົ , ຄວາມສະຫາຼ ດ, ຄວາມດ.ີ ..  ໜາ້ ຄໍາກລິ ຍິ າ ໃຊຄ້ ໍາວ່ າ: “ການ ຫຼື ຄາໍ ” ເຊ່ ນັ ວ່ າ: ການໄປ, ການມາ, ການກນິ , ການອ່ ານ, ການທອ້ ງທ່ ຽວ, ຄາໍ ນຍິ າມ, ຄໍາສະເໜ,ີ ຄໍາສ່ ງັ , ຄໍາເຫນັ , ຄໍາຕກັ ເຕອື ນ, ຄໍາພພິ າກສາ, ຄາໍ ຊມົ ເຊຍີ , ຄໍາສໍາພາດ... 1.2. ວສິ າມນັ ນາມ ວສິ າມນັ ນາມ ແມ່ ນຈາໍ ພວກຄໍາທ່ ເີ ປນັ ຊ່ ສື ະເພາະຂອງຄນົ ສດັ ຫຼື ສ່ ງິ ຂອງ ອນັ ໃດອນັ ຫນ່ ງຶ ດ່ ງັ ຄໍາວ່ າ ເມອື ງ ວຽງຈນັ , ປະເທດລາວ, ແມ່ ນໍາ້ ຂອງ, ຄນົ ຈນີ ປາຄາ້ ວ, ນກົ ຍູງ, ຕນົ້ ຍາງ, ຄໍາວ່ າ ວຽງຈນັ , ລາວ, ຂອງ, ຈນີ , ຄາ້ ວ, ຍຸງ, ຍາງ ແມ່ ນຄາໍ ວສິ າມນັ ນາມ ສ່ ວນຄໍາຫນາ້ ຄື : “ ເມອື ງ, ປະເທດ, ຄນົ , ປາ, ນກົ , ຕນົ້ ແມ່ ນຄາໍ ສາມນັ ນາມ. ວສິ າມນັ ນາມແບ່ ງອອກເປນັ 2 ຢ່ າງຄື : ວສິ າມນັ ນາມເຄາົ້ ແລະ ວສິ າມນັ ນາມຍ່ ອຍ..  ວສິ າມນັ ນາມເຄາົ້ ແມ່ ນຄໍາທ່ ເີ ປນັ ຊ່ ຈື າໍ ເພາະຂອງຄນົ , ສດັ ຫຼື ສ່ ງິ ຂອງ ເຊ່ ງິ ສມົ ມຸດຕງັ້ ຂນຶ້ ແຕ່ ດງັ້ ເດມີ ສໍາລບັ ຮຽກ ເພ່ ອື ຫມາຍ ໃຫຮ້ ູວ້ ່ າ ແມ່ ນອນັ ໃດ ດ່ ງັ ຄາໍ ວ່ າ: ລາວ, ຈນີ , ຄາ້ ວ, ຍູງ, ຍາງ ດ່ ງັ ກ່ າວແລວ້ .  ວສິ າມນັ ນາມຍ່ ອຍ ແມ່ ນຄໍາທ່ ເີ ປນັ ຊ່ ຍື ່ ອຍອອກໄປອກີ ດ່ ງັ ຄໍາວ່ າ ນກົ ກດົ ປູດ, ນກົ ເຂາົ ຕູ,້ ປາຂາວເກງ້ . ຕນົ້ ຍາງພາຍ, ຄໍາວ່ າ \" ປູດ, ຕູ,້ ເກງ້ , ພາຍ \" ນເີ້ ປນັ ຄໍາວສິ າມນັ ນາມຍ່ ອຍ. ສ່ ວນຄາໍ ວ່ າ ກດົ , ເຂາົ , ຍາງ ນນັ້ ເປນັ ຄໍາວສິ າມນັ ນາມຄາົ້ . ຫມາຍເຫດ : ຕາມທໍາມະດາ ຄໍານາມໃນພາສາລາວ ບ່ ໍມເີ ຄ່ ອື ງຫມາຍຢ່ າງໃດຢ່ າງຫນ່ ງຶ ພາຍໃນ ຄໍາ ເພ່ ອື ບອກໃຫຮ້ ູເ້ ພດ ຫຼື ພດົ (ຈາໍ ນວນ) ຂອງຄໍານນັ້ ໆ, ມນັ ຕອ້ ງອາໄສ ຄໍາອ່ ນື ມາປະກອບ ຫຼື ຕອ້ ງອາໄສຄວາມຫມາຍຂອງຄໍານນັ້ ບອກ ໃຫຮ້ ູດ້ ່ ງັ ນີ້ :  ເພດ: * ຄາໍ ທ່ ໃີ ຊປ້ ະກອບບອກໃຫຮ້ ູເ້ ພດ ເຊ່ ນັ : - ເພດຊາຍ ສາໍ ລບັ ຄນົ : ທາ້ ວ, ຊຽງ, ທດິ , ຈານ, ຍາ, ບກັ , ນາຍ, ຂຸ ນ, ຫຼວງ, ແສນ, ໝ່ ນື , ເພຍ, ພະຍາ, ບ່ າວ... ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 26 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

- ເພດຊາຍ ສໍາລບັ ສດັ : ຜູ,້ ເຖກິ , ພາຍ (ຊາ້ ງພາຍ), ທອກ (ຫມູທອກ)... - ເພດຍງິ ສາໍ ລບັ ຄນົ : ອ່ ,ີ ນາງ, ສາວ ... - ເພດຍງິ ສາໍ ລບັ ສດັ : ແມ່ , ພງັ .... * ຄາໍ ທ່ ຕີ ອ້ ງອາໄສຄວາມຫມາຍ ບອກໃຫຮ້ ູເ້ ພດ ເຊ່ ນັ : - ເພດຊາຍ ສາໍ ລບັ ຄນົ : ພ່ ,ໍ ອາ້ ຍ, ເອຍີ , ປ່ ູ, ລງ, ອາວ, ບາວ, ນາ້ ບາວ, ຜວົ , ຈວົ , ພະ, ພກິ ຂຸ , ສາມະເນນ, ລາຊາ, ກະສດັ ... - ເພດຍງິ ສາໍ ລບັ ຄນົ : ແມ່ , ເອອື້ ຍ, ໃພ,້ ຍາ, ປາ້ , ອາ, ນາ້ ສາວ, ເມຽ, ແມ່ ຊ,ີ ລາຊນີ ,ີ ກຸມາລ,ີ ກະສດັ ຕ.ີ  ພດົ (ບອກຈາໍ ນວນ) ມີ ເອກະພດົ (ຈາໍ ນວນຫນອ້ ຍ) ແລະ ພະຫຸພດົ (ຈາໍ ນວນຫຼາຍ). * ຄາໍ ທ່ ໃີ ຊປ້ ະກອບບອກໃຫຮ້ ູ ້ ເອກະພດົ ເຊ່ ນັ : ດຽວ, ຫນ່ ງຶ , ຫນອ້ ຍ. * ຄໍາທ່ ໃີ ຊປ້ ະກອບບອກໃຫຮ້ ູ ້ ພະຫຸພດົ ເຊ່ ນັ : ຫຼາຍ, ມາກ, ບນັ ດາ, ພວກ, ຫມ່ ,ູ ກອງ, ຝູງ, ທງັ ຫຼາຍ, ທງັ ມວນ, ທງັ ປວງ, ທງັ ຫມດົ , ທງັ ສນິ້ , ເຫ່ າຼົ ນ,ີ້ ເຫ່ າຼົ ນນັ້ ແລະ ການນບັ ຕງັ້ ແຕ່ 2 ຂນຶ້ ໄປ ເຊ່ ນັ : ສອງ, ສາມ, ສ່ .ີ .. 2. ຄໍາສບັ ພະນາມ (ຄໍາແທນນາມ) ຄາໍ ສບັ ພະນາມ ແມ່ ນຄໍາທ່ ໃີ ຊແ້ ທນນາມໄດທ້ ຸກຢ່ າງ ສະນນັ້ ສບັ ພະນາມ, ຈ່ ງຶ ແປວ່ າ ຄໍາແທນຊ່ .ື ຄໍາເວາົ້ ທຸກ ພາສາຕອ້ ງມຄີ າໍ ສບັ ພະນາມ ສໍາລບັ ໃຊແ້ ທນຄໍານາມທ່ ໄີ ດເ້ ວາົ້ ມາແລວ້ ເພ່ ອື ບ່ ໍໃຫລ້ ມື້ ຄວາມເກ່ າົ . ຕວົ ຢ່ າງ: ໃນປະໂຫຍກວ່ າ “ຄູຄໍາ” ເຫນັ ທາ້ ວສວນ ຄູຄາໍ ຈ່ ງຶ ຖາມ ທາ້ ວສວນວ່ າ ທາ້ ວສວນ ໄປໃສບ່ ໍເຫນັ ມາ ຢາມຄູຄໍາແດ່ ” ດ່ ງັ ນີ້ ຍ່ ອມມຄີ ໍາຊໍາ້ ກນັ ຢ່ ູຫຼາຍຄໍາ ຟງັ ແລວ້ ບ່ ໍມ່ ວນເລຍີ . ແຕ່ ຖາ້ ໃຊຄ້ ໍາສບັ ພະນາມແທນກໍຈະໄດ້ ຄວາມດ່ ງັ ນີ້ : “ຄູຄໍາ ເຫນັ ທາ້ ວສວນ ເພ່ ນິ ຈ່ ງຶ ຖາມ ລາວວ່ າ : ເຈາົ້ ໄປໃສບ່ ໍເຫນັ ມາຢາມ ຂອ້ ຍແດ່ ” ຄໍາວ່ າ ເພ່ ນິ , ຂອ້ ຍ, ລາວ, ເຈາົ້ ເປນັ ສບັ ພະນາມແທນຄໍາວ່ າ ຄຄູ ໍາ ແລະ ທາ້ ວສວນ. ຄາໍ ສບັ ພະນາມ ແບ່ ງອອກເປນັ 6 ຊະນດິ ດ່ ງັ ລ່ ຸມນ.ີ້ 2.1 ບຸລຸດສບັ ພະນາມ ບູລຸດສບັ ພະນາມ ແມ່ ນຄາໍ ສາໍ ລບັ ໃຊແ້ ທນບຸກຄນົ , ສດັ ຫຼື ສ່ ງິ ຂອງ. ໃນເວລາເວາົ້ ກນັ ມີ 3 ບຸລຸດຄື :  ບຸລຸດທີ 1 ແມ່ ນຄາໍ ໃຊແ້ ທນຊ່ ຂື ອງຜູເ້ ວາົ້ ເອງ ໄດແ້ ກ່ ຄໍາເຫ່ າຼົ ນີ້ : ຂອ້ ຍ, ຂາ້ ນອ້ ຍ, ຂາ້ ບາດ, ກູ, ຕູ, ເຮາົ , ເຜອື , ເຜອື ຂາ້ , ຕູຂາ້ , ຂາ້ ພະເຈາົ້ ເປນັ ຕນົ້ .  ບຸລຸດທີ 2 ແມ່ ນຄາໍ ສໍາລບັ ໃຊແ້ ທນຊ່ ຜື ູເ້ ວາົ້ ນາໍ ໄດແ້ ກ່ ຄໍາເຫ່ າຼົ ນີ້ ເຈາົ້ , ມງຶ , ທ່ ານ, ພະອງົ , ສູ, ເຂອື ເປນັ ຕນົ້ .  ບລຸດທີ 3 ແມ່ ນຄໍາສໍາລບັ ໃຊແ້ ທນຊ່ ຂື ອງຜູເ້ ວາົ້ ຮອດ ເວາົ້ ເຖງິ ໄດແ້ ກ່ ຄໍາເຫ່ າຼົ ນີ້ : ມນັ , ລາວ, ເພ່ ນິ , ເຂາົ ເຈາົ້ ເປນັ ຕນົ້ . 2.2 ຄໍາສັບພະນາມໃຊແ້ ທນຄໍານາມ ຫຼື ຄໍາສັບພະນາມ ທ່ ີຢ່ ູລຽນກນັ (ປະພັນທະສັບພະນາມ). ຄໍາ ສບັ ພະນາມຊະນດິ ນີ້ ປະກອບດວ້ ຍຄາໍ : ຜູ,້ ທ່ ,ີ ໂຕ, ເຊ່ ງິ , ອນັ ... ຕວົ ຢ່ າງ: ເພ່ ນິ ຍອ້ ງຍຄໍ ນົ ຜູດ້ ຸໝ່ ນັ (ເພ່ ນິ ຍອ້ ງຍຄໍ ນົ ຄນົ ຜູດ້ ຸໝ່ ນັ ) ເຂາົ ກ່ ຽວເຂາົ້ ທ່ ແີ ກ່ ແລວ້ (ເຂາົ ກ່ ຽວເຂາົ້ ເຂາົ້ ແກ່ ແລວ້ ) ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 27 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ພ່ ໍມກັ ຄວາຍໂຕໄຖນາດີ (ພ່ ໍມກັ ຄວາຍຄວາຍໄຖນາດ)ີ ເພ່ ນິ ເຮດັ ນາເຊ່ ງິ ເຈາົ້ ຂອງບ່ ເໍ ຮດັ (ເພ່ ນິ ເຮດັ ນາ ນາເຈາົ້ ຂອງບ່ ໍເຮດັ ) ເຮາົ ຢາກກນິ ຂອງອນັ ແຊບ (ເຮາົ ຢາກກນິ ຂອງ ຂອງອນັ ແຊບ) 2.3. ຄາສບັ ພະນາມໃຊເ້ ປນັ ຄາຖາມ (ປຸດສາສບັ ພະນາມ) ເຊ່ ນັ : ໃຜ, ຜູໃ້ ດ, ແນວໃດ, ຫຍງັ , ໃສ... ຕວົ ຢ່ າງ: ໃຜມາ ? ໃຜຢ່ ູຫນັ້ ? ອນັ ນຂີ້ ອງໃຜ ? ຜູໃ້ ດເວາົ້ ? ຜູໃ້ ດມາຫນັ້ ? ເພ່ ນິ ຢ່ ູໃສ ? ແມ່ ນຫຍງັ ? 2.4. ຄາສບັ ພະນາມໃຊບ້ ອກການແບ່ ງພວກ ຫຼື ໂຮມພວກ(ວພິ າກສບັ ພະນາມ) ເຊ່ ນັ : ລາງ, ລາງພ່ ອງ, ບາງ , ບາງພ່ ອງ, ຕ່ າງ, ກນັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ນາງກນິ ນາລີ ລາງພ່ ອງຟອ້ ນ, ລາງພ່ ອງລໍາ. ນກັ ຮຽນບາງຄນົ ອ່ ານ, ບາງຄນົ ຂຽນ. ຊາວນາຕ່ າງກກໍ ່ ຽວເຂາົ້ ຄວາຍຊນົ ກນັ . 2.5. ຄາສບັ ພະນາມຊບີ້ ອກໄລຍະ (ນຍິ ມົ ສບັ ພະນາມ) ເຊ່ ນັ : ນ,ີ້ ນນັ້ , ພຸນ້ , ພ,ີ້ ຫນັ້ , ໜ.ີ້ ຕວົ ຢ່ າງ: ນແີ້້ ມ່ ນປມື້ ອ່ ານ, ນນັ້ ແມ່ ນສວນສດັ , ພຸນ້ ແມ່ ນສວນສາລ,ີ ມາທາງພ,ີ້ ຫນັ້ ຂອງເຈາົ້ , ນ່ ງັ ຢ່ ູໜ.ີ້ .. 2.6. ຄາສບັ ພະນາມບອກຄວາມບ່ ໍມກີ ານດົ ແນ່ ນອນ (ອະນຍິ ມົ ສບັ ພະນາມ). ຄໍາສບັ ພະນາມຊະນດິ ນີ້ ມລີ ກັ ສະນະຄກື ບັ ຄໍາສບັ ພະນາມໃຊເ້ ປນັ ຄໍາຖາມ ແຕ່ ຈະໃຊໃ້ ນປະໂຫຍກທ່ ີມີ ຄວາມໝາຍສະແດງຄວາມບ່ ແໍ ນ່ ນອນ. ຄາໍ ເຫ່ າຼົ ນມີ້ ຄີ :ື ໃຜ, ໃສ, ຜູໃ້ ດ, ອນັ ໃດ, ຜູໃ້ ດຜູໜ້ ່ ງຶ , ສ່ ງິ ໃດສ່ ງິ ໜ່ ງຶ , ທງັ ປວງ, ທງັ ມວນ, ທງັ ໝດົ ... ຕວົ ຢ່ າງ: ໃຜເຮດັ ກໄໍ ດ້ ໃຜເວາົ້ ກຕໍ າມ. ຜູໃ້ ດເຮດັ ກໄໍ ດ້ ຈະໄປທ່ ໃີ ດກໍຕາມ ຈະໄປໃສກໍຕາມ ເອາົ ອນັ ໃດກໍໄດ້ ທງັ ໝດົ ໃຫມ້ າໂຮມພອ້ ມພ່ າໍ ໝາຍເຫດ: ຕາມທໍາມະດາ ຄໍາສບັ ພະນາມ ໃນພາສາລາວບ່ ໍມເີ ຄ່ ອື ງໝາຍຢ່ າງໃດຢ່ າງໜ່ ງຶ ພາຍໃນຄໍາ ເພ່ ອື ບອກໃຫຮ້ ູພ້ ດົ ຂອງຄໍານນັ້ ໆ, ມນັ ຕອ້ ງອາໄສຄວາມໝາຍຂອງຄໍານນັ້ ບອກໃຫຮ້ ູ ້ ຫຼື ອາໄສຄາໍ ອ່ ນຶ ມາປະກອບດ່ ງັ ນ:ີ້ 1) ເອກະພດົ ຕອ້ ງອາໄສຄວາມໝາຍບອກໃຫຮ້ ູ ້ ເຊ່ ນັ : ຂອ້ ຍ, ເຈາົ້ , ຂາ້ ພະເຈາົ້ , ກູມງຶ , ມນັ , ລາວ... 2) ພະຫຸພດົ  ຄາໍ ທ່ ຕີ ອ້ ງອາໄສຄວາມໝາຍບອກໃຫຮ້ ູພດົ ເຊ່ ນັ : ເຜອື , ຕູ, ສູ, ເຂອື , ເຂາົ ເຈາົ້ ... ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 28 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

 ຄໍາທ່ ອີ າໄສຄາໍ ອ່ ນຶ ມາປະກອບ ເພ່ ອື ບອກໃຫຮ້ ູພ້ ດົ ເຊ່ ນັ : ພວກຂອ້ ຍ, ຊຸມເຈາົ້ , ຈມຸ້ ເຂາົ ເຈາົ້ , ພວກທ່ ານ, ທ່ ານທງັ ຫຼາຍ... 3. ຄໍາກລິ ຍິ າ(ຄໍາກາໍ ) ຄໍາກລິ ຍິ າ ແມ່ ນຄໍາທ່ ສີ ະແດງເຖງິ ການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງຄໍານາມ ແລະ ຄໍາສບັ ພະນາມຢ່ ູໃນປະໂຫຍກໃດ ຫນ່ ງຶ ຫຼື ວ່ າແມ່ ນຈາໍ ພວກຄໍາທ່ ມີ ຄີ ວາມຫມາຍ ສະແດງ ເຖງິ ການເຄ່ ອື ນໄຫວ ແລະ ການກະທາໍ . ຕວົ ຢ່ າງ : ຄນົ ນ່ ງັ , ນກົ ບນິ ຄວາຍນອນ, ມາ້ ແລ່ ນ ຄໍາວ່ າ ນ່ ງັ , ບນິ , ນອນ, ແລ່ ນ ເປັນກລິ ຍິ າ ເພາະສະແດງ ການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງຄໍາ ນາມຄ:ື ຄນົ , ນກົ , ຄວາຍ, ມາ້ . ຄໍາກລິ ຍິ າແບ່ ງອອກເປນັ 4 ຊະນດິ ຄື : 3.1 ຄໍາກລິ ຍິ າຄບົ (ອະກໍາມະກລິ ຍິ າ) ແມ່ ນຄໍາກລິ ຍິ າຈາໍ ພວກທ່ ມີ ໃີ ຈ ຄວາມເຕມັ ແລວ້ ບ່ ໍມຄີ ໍາທ່ ເີ ປນັ ກໍາ ເຂາົ້ ມາຮບັ ຮອງກໍໄດຄ້ ວາມຫມາຍ. ຕວົ ຢ່ າງ : ຫມາແລ່ ນ, ແມງໄມບ້ ນິ , ງວົ ນອນ. ຄໍາກລິ ຍິ າ ແລ່ ນ, ບນິ , ນອນ ໃນ ທ່ ນີ ມີ້ ີ ໃຈຄວາມບລໍ ບິ ູນ ບ່ ຕໍ ອ້ ງຖາມວ່ າ ແມ່ ນຫຍງັ , ບນິ ຫຍງັ ແລະ ນອນຫຍງັ ກໍໄດຄ້ ວາມຫມາຍ. 3.2 ຄໍາກລິ ິຍາຂາດ (ສະກໍາມະກລິ ຍິ າ) ແມ່ ນຄໍາກລິ ຍິ າ ຈາໍ ພວກທ່ ມີ ໃີ ຈ ຄວາມຍງັ ບ່ ໍທນັ ຄບົ ຖວ້ ນ ຕອ້ ງ ມຄີ ໍາທ່ ເີ ປັນກໍາ ຫຼື ຄໍາປະກອບຢ່ ູຂາ້ ງຫຼງັ ຕ່ ມື ອກີ ຈ່ ງຶ ໄດຄ້ ວາມເຕມັ , ຕວົ ຢ່ າງ : ເຮາົ ກນິ , ເຮາົ ເຫນັ , ຄວາຍຊນົ , ເຈາົ້ ຂຽນ, ຊາວນາກ່ ຽວ, ມາ້ ຢາກ ຄໍາວ່ າ: ກນິ , ເຫນັ , ຊນົ , ຂຽນ, ກ່ ຽວ, ຢາກ, ໃນທ່ ນີ ຍີ້ ງັ ບ່ ໍມີ ຄວາມຫມາຍເຕມັ ຕອ້ ງ ມີ ຄໍານາມທ່ ເີ ປນັ ກາໍ ຫຼື ຄໍາປະກອບເຂາົ້ ມາຕ່ ມື ຈ່ ງຶ ໄດ້ ຄວາມຫມາຍຄບົ ຖວ້ ນເຊ່ ນັ ວ່ າ : ເຮາົ ກນິ ເຂາົ້ , ເຮາົ ເຫນັ ຊາ້ ງ, ຄວາຍຊນົ ກນັ , ເຈາົ້ ຂຽນຫນງັ ສ,ື ຊາວນາກ່ ຽວເຂາົ້ , ມາ້ ຢາກນາໍ້ . ສະນນັ້ , ຄໍາວ່ າ ກນິ , ເຫນັ , ຊນົ , ຂຽນ, ກ່ ຽວ, ຢາກ ໃນທ່ ນີ ີ້ ຈ່ ງຶ ເປນັ ຄໍາກລິ ຍິ າຂາດ ຫຼື ສະກາໍ ມະກລິ ຍິ າ. ສ່ ງິ ທ່ ຄີ ວນເອາົ ໃຈໃສ : ຄໍາກລິ ຍິ າ ບາງຄໍາເປນັ ໄດທ້ ງັ ຄໍາກລິ ຍິ າຄບົ ແລະ ຄໍາກລິ ຍິ າຂາດ ຕວົ ຢ່ າງ : \" ອດັ \" ຖາ້ ເວາົ້ ວ່ າ ປະຕູອດັ ກໍເປນັ ຄາໍ ກລິ ຍິ າຄບົ ຖາ້ ເວາົ້ ວ່ າ ຄນົ ອດັ ປະຕູ ກໍເປນັ ຄາໍ ກລິ ຍິ າຂາດ ຄາໍ ກລິ ຍິ າ “ໄຂ “ກໍເປນັ ໄດທ້ ງັ ຄໍາກລິ ຍິ າຄບົ ແລະ ຄໍາກລິ ຍິ າຂາດ. ຕວົ ຢ່ າງ : \" ປ່ ອງຢຽ້ ມໄຂ \" ຄາໍ ວ່ າ \" ໄຂ\" ໃນທ່ ນີ ມີ້ ຄີ ວາມຫມາຍເຕມັ ຫມາຍ ຄວາມວ່ າເປດີ ອອກ, ເຜຍີ ອອກ ຈດັ ເປນັ ຄໍາກລິ ຍິ າຄບົ ແຕ່ ຖາ້ ເວາົ້ “ ຄນົ ໄຂ ປ່ ອງຢຽ້ ມ” ດ່ ງັ ນຄີ້ ໍາ “ ໄຂ” ໃນທ່ ນີ ບີ້ ່ ໍມີ ຄວາມຫມາຍເຕມັ ຄບື ່ ຮໍ ູວ້ ່ າໄຂຫຍງັ ຕອ້ ງມຄີ ໍານາມ \" ປ່ ອງຢຽ້ ມ “ ເຂາົ້ ມາ ປະກອບໃສ່ ຈ່ ງຶ ຈະໄດຄ້ ວາມຫມາຍເຕມັ ຈດັ ເປນັ ຄາໍ ກລິ ຍິ າຂາດ ດ່ ງັ ນເີ້ ປນັ ຕນົ້ . 3.3 ຄໍາກລິ ຍິ າອາໄສຄໍາອ່ ນື ມາປະກອບ (ວກິ ະຕດັ ຖະກລິ ຍິ າ) ຄໍາກລິ ຍິ າ ຈາໍ ພວກນບີ້ ່ ມໍ ຄີ ວາມຫມາຍໃນຕວົ ເອງ ຕອ້ ງອາໄສຄໍານາມທ່ ຢີ ່ ູຂາ້ ງທາ້ ຍ ຈ່ ງຶ ໄດຄ້ ວາມຫມາຍ. ຕວົ ຢ່ າງ : ມ:ີ ຂອ້ ຍມສີ ໍດາໍ , ລາວມໄີ ມບ້ ນັ ທດັ ເປນັ : ລາວເປນັ ກາໍ ມະກອນ, ຂອ້ ຍເປນັ ສະຫມຽນ, ເຂາົ ເປນັ ຄູ, ເຈາົ້ ເປນັ ຫມໍ ຄ:ື ເຈາົ້ ຄແື ມ່ , ເຈາົ້ ຄເື ດກັ ນອ້ ຍ ເນອື້ ຄວາມສໍາຄນັ ຢ່ ູທ່ ຄີ ໍານາມຕອນທາ້ ຍ ຄື : ສໍດໍາ, ໄມບ້ ນັ ທດັ , ກໍາມະກອນ ສະຫມຽນ, ຄູ, ຫມ,ໍ ແມ່ , ເດກັ ນອ້ ຍ. ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 29 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

3.4 ຄໍາກລິ ຍິ າຊ່ ວຍ(ຄໍາກລິ ຍິ ານຸເຄາະ) ແມ່ ນຄໍາກລິ ຍິ າທ່ ີ ໃຊສ້ ໍາລບັ ປະກອບເຂາົ້ ກບັ ຄໍາກລິ ຍິ າພວກອ່ ນື ເພ່ ອື ຊ່ ວຍຄໍາກລິ ຍິ າພວກອ່ ນື ໆ ໃຫໄ້ ດຄ້ ວາມຫມາຍເຕມັ . ຕວົ ຢາງ : ກາໍ ລງັ ພວມ : ທາ້ ວຄາໍ ກາໍ ລງັ ມາ. ນາງແກວ້ ພວມມາ. ຄວນ ເພງິ : ຢ່ າເພງິ ທາໍ , ເຈາົ້ ບ່ ຄໍ ວນທໍາ. ຈ່ ງົ : ຈ່ ງົ ນອນ. ຈ່ ງົ ໄປ. ຄງົ : ຄງົ ໄດ້ ຍ່ ອມ : ທາໍ ຍ່ ອມຊະນະອະທາໍ . ລາວຍ່ ອມເຫນັ ນກົ . ຢ່ າ : ຢ່ າຟາ້ ວເມອື ເຮອື ນ. ຢ່ າເຮດັ ຈ່ ງັ ຊນັ້ ຈະ ຈກັ ຊິ : ຂອ້ ຍຈະຂຽນຈດົ ຫມາຍ. ລາວຈກັ ດ່ ມື ນ.ໍ້ ພວກເຮາົ ຊຊິ ໄື້ ກ. ຕອ້ ງ : ຂອ້ ຍຕອ້ ງຮກັ ສາອະນາໄມສາມສະອາດ ໄດ້ : ລາວໄດເ້ ຫນັ ນກົ ບນິ . ໃຫ ້ : ເພ່ ນິ ໃຫຂ້ ອ້ ຍມາຄອບເຈາົ້ . ຖກຶ : ປ່ າຖກື ໄຟໃຫມ.້ ຍງັ : ພ່ ໍເຖາົ້ ສາຍງັ ບ່ ໄໍ ຖນາ. ຢ່ ູ : ເຂາົ ກນິ ຢ່ ູ. ເຄຍີ : ຂອ້ ຍເຄຍີ ເຫນັ ເຈາົ້ ຢ່ ູຕະຫຼາດ. ແລວ້ : ລູກກນິ ເຂາົ້ ແລວ້ . ໝາຍເຫດ: ເຄ່ ອື ງຫມາຍຂອງຄໍາກລິ ຍິ າ ປະກອບມມີ າລາ, ການ, ວາຈກົ ແລະ ກາລກົ (ຕາມທໍາມະດາ ຄໍາກລິ ຍິ າໃນ ພາສາລາວ ບ່ ໍມເີ ຄ່ ອື ງຫມາຍຢາງໃດຢ່ າງຫນ່ ງຶ ພາຍໃນຄໍາປອມ ໃບຮູ,້ ແຕມນັ ຕອ້ ງອາໄສຄວາມຫມາຍຂອງຄໍານນັ້ ໆ ຫຼື ອາໄສ ຄໍາອ່ ນື ມາປະກອບ ).  ມາລາ ມາລາ ແປວ່ າລະບຽບໃນທ່ ນີ ຫີ້ ມາຍເຖງິ ລະບຽບການໃຊຄ້ ໍາກລິ ຍິ າໃຫເ້ ປນັ ໄປຕາມອາການມາລາມຢີ 5 ຢ່ າງຄື : 1).ນເິ ທດມາລາ ແມ່ ນລະບຽບຄໍາກລິ ຍິ າທ່ ໃີ ຊບ້ ອກເລ່ າົ ຕາມເລ່ ອື ງທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ຫຼື ແຈງ້ ຄວາມປະສງົ , ຄວາມຄດິ ເຫນັ ຂອງຕນົ ເຊ່ ງິ ແບ່ ງອອກເປນັ 2 ຢ່ າງ ຄ:ື ກ. ຄວາມບອກເລ່ ົາ ແມ່ ນລະບຽບຄໍາກລິ ຍິ າ ທ່ ີໃຊໃ້ ນຄວາມບອກໂດຍບ່ ໍຕອ້ ງ ມີຄໍາໃດຄໍາຫນ່ ງຶ ປະກອບ, ຕວົ ຢ່ າງ: ແດດອອກ, ຝນົ ຕກົ , ນກົ ຮອ້ ງ, ຄນົ ໄຫ້ ເປນັ ຕນົ້ , ຂ. ຄວາມແນະນາໍ ແມ່ ນລະບຽບຄໍາກລິ ຍິ າທ່ ໃີ ຊໃ້ ນຄວາມແນະນາໍ ໂດຍໃຊຄ້ ໍາກລິ ຍິ າຊ່ ວຍ \" ຄວນ, ເພງີ , ຫນາ້ ຫຼື ເປນັ ຕາ \" ເປນັ ຕນົ້ ປະກອບເຂາົ້ ຂາ້ ງຫນາ້ ຄໍາກລິ ຍິ າ ເພ່ ອື ໃຫໄ້ ດຄ້ ວາມຫມາຍຄບົ ຖວ້ ນ. ຕວົ ຢ່ າງ: ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 30 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ເຈາົ້ ຄວນເຮດັ , ລາວເພ່ ງິ ຮູວ້ ່ າ ຄວນເຮດັ ແນວໃດ, ສ່ ງິ ທ່ ຫີ ນາ້ ຊມົ , ຮູບນເີ້ ປນັ ຕາເບ່ ງິ ເປນັ ຕນົ້ . 2).ປະລກິ ບັ ປະມາລາ ແມ່ ນລະບຽບຄໍາກລິ ຍິ າທ່ ໃີ ຊບ້ ອກ ຄວາມຄາດຄະເນ, ຄວາມກະຕວງ ຫຼື ຄວາມ ແບ່ ງຮບັ ມດີ ່ ງັ ນີ້ : ກ. ບອກຄວາມຄາດຄະເນ ໃຊຄ້ ໍາກລິ ຍິ າຊ່ ວຍ ຈາໍ ພວກ “ ຮອຍວ່ າ “ ຫຼື ຄໍາວ່ າ ບາງທ,ີ ບາງເທ່ ອື , ລາງເທ່ ອື ເຂາົ້ ປະກອບ. ຕວົ ຢ່ າງ: ຮອຍວ່ າ ເພ່ ນິ ໄປແລວ້ , ລາງເທ່ ອື ເພ່ ນິ ບ່ ຢໍ ່ ູ ດ່ ງັ ນເີ້ ປນັ ຕນົ້ . ຂ. ບອກຄວາມແບ່ ງຮບັ ໃຊຄ້ ໍາວ່ າ \" ຖາ້ , ຖາ້ ວ່ າ, ຜວິ ່ າ, ຫາກວ່ າ “ . ປະກອບ. ຕວົ ຢ່ າງ: ຖາ້ ເຈາົ້ ບ່ ໃໍ ຫ້ ຂອ້ ຍກບໍ ່ ໍເອາົ , ຖາ້ ນອ້ ງບ່ ມໍ າ ອາ້ ຍກໍບ່ ໍ ຜວິ ່ າສາວບ່ ເໍ ອອື້ ຕວົ ອາ້ ຍ ກໍບ່ ໍແລ ດ່ ງັ ນີ້ ເປນັ ຕນົ້ . 3).ອານດັ ຕມິ າລາ ແມ່ ນລະບຽບຄາໍ ກລິ ຍິ າທ່ ໃີ ຊບ້ ງັ ຄບັ ຫຼື ຮອ້ ງຂໍ, ເຊອື້ ເຊນີ , ວງິ້ ວອນ ໂດຍໃຊຄ້ ໍາກລິ ຍິ າ ຊ່ ວຍ \" ຈ່ ງົ , ຂໍຈ່ ງົ , ຢ່ າ \" ປະກອບຂາ້ ງຫນາ້ ຫຼື ໃຊຄ້ ໍາ “ສາ, ເທາະ, ແມ, ເຖີດ, ທອ້ ນ, ຖອ້ ນ \" ປະກອບຂາ້ ງຫຼງັ ກລິ ຍິ າ.. ຕວົ ຢ່ າງ: ຈ່ ງົ ໄປດທີ ອ້ ນ, ຂຈໍ ່ ງົ ມຄີ ວາມສຸກເຖດີ , ກນິ ລະແມ, ຢາຟາ້ ວ, ນອນສາລູກເອຍີ , ໄປເທາະ ເປນັ ຕນົ້ . 4). ສກັ ດມິ າລາ ແມ່ ນລະບຽບຄໍາກລິ ຍິ າທ່ ໃີ ຊຄ້ ວາມຄກັ ແນ່ ໂດຍໃຊຄ້ າໍ ກລິ ຍິ າຊວຍ \" ຕອ້ ງໃຫ,້ ຄວນໃຫ້ \" ປະກອບນາໍ . ຕວົ ຢ່ າງ: ຕອ້ ງໃຫເ້ ຈາົ້ ມາ, ຄວນໃຫ້ ຫມດົ ທຸກຄນົ ປູກຕນົ້ ໄມ,້ ຄວນໃຫນ້ ກັ ຮຽນກະກຽມບດົ ຮຽນລວງຫນາ້ . 5). ສະພາວະມາລາ ແມ່ ນລະບຽບຄາໍ ກລິ ຍິ າ ທ່ ໃີ ຊບ້ ອກຄວາມເລ່ ອື ນລອຍ. ຕວົ ຢ່ າງ: ນອນຫາຼ ຍບ່ ໍດ,ີ ໄຫຫ້ າຼ ຍຕາຕູບ, ຄາໍ ກລິ ຍິ າ “ນອນ\" ແລະ \" ໃຫ້ \" ເອນີ້ ວ່ າ ກລິ ຍິ າສະພາວະມາລາ. ຫມາຍເຫດ: ຖາ້ ມຄີ າໍ ເຊ່ ອື ມນໍາຫນາ້ ຄໍາກລິ ຍິ າ ກໍເປນັ ສະພາວະມາລາ ຫຼື ຖາ້ ມີ ຄາໍ ກລິ ຍິ າສອງຄໍາລຽນກນັ ຄໍາຫງຼັ ກໍຈດັ ວາ ເປນັ ສະພາວະມາລາ.. ຕວົ ຢ່ າງ: ລາວຢາກຮູກ້ ກົ ປາຍສາເຫດ. ຂອ້ ຍອອກຈາກບາ້ ນ ເພ່ ອື ສະແຫວງຫາຄວາມຮູ,້ ລາວລຽ້ ງໄກ່ ເພ່ ອື ຂາຍ. ຄໍາ ວ່ າຮູ,້ ສະແຫວງຫາ ແລະ ຂາຍ ເປນັ ກລິ ຍິ າສະພາວະມາລາ. ການ ( ກາລະ ) ການ ( ກາລະ ) ແປວ່ າ ເວລາ. ຄໍາກລິ ຍິ າທງັ ຫາຼ ຍໃນພາສາລາວ ບ່ ໍມເີ ຄ່ ອື ງຫມາຍ ບອກ “ການ” ພາຍໃນຄໍາ ເອງ ຕອ້ ງອາໄສຄາໍ ອ່ ນື ບອກໃຫຮ້ ູ ້ ແລະ ການນນັ້ ມີ 4 ຢ່ າງ: 1). ປດັ ຈບຸ ນັ ນະການ ແມ່ ນເວລາປດັ ຈບຸ ນັ , ເວລາດຽວ. ປດັ ຈບຸ ນັ ນະການມີ 3 ຢ່ າງຄ:ື ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 31 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ກ. ປດັ ຈບຸ ນັ ແທ:້ ຄໍາທ່ ຫີ ມາຍບອກປດັ ຈບຸ ນັ ນະການແທ້ ແມ່ ນຄໍາຕ່ ໍໄປນີ້ : ຫນາ້ ຫຼື ເຊອື້ .. ກໍາລງັ , ພວມ, ຢ່ ູ, ຍງັ . ຕວົ ຢາງ : ເຂາົ ເຈາົ້ ກາໍ ລງັ ມາໂຮງຮຽນ, ພວກເຮາົ ພວມກນິ ເຂາົ້ , ພ່ ໍເຮດັ ວຽກຢ່ ູ, ເຈາົ້ ຍງັ ບ່ ນໍ ອນ. ຂ. ປດັ ຈບຸ ນັ ໃຫອ້ ະດດີ ປດັ ຈບຸ ນັ ໃຫອ້ ະດດີ ໃຊຄ້ າໍ ວ່ າ ແລວ້ ຕ່ ໍຄໍາບອກປດັ ຈຸ ບນັ ແທ.້ ຕວົ ຢ່ າງ: ເຂາົ ນອນຢ່ ູແລວ້ , ຂອ້ ຍເຮດັ ວຽກຢ່ ູແລວ້ ເປນັ ຕນົ້ . ຄ. ປດັ ຈບຸ ນັ ໃຫອ້ ະນາຄດົ ປດັ ຈບຸ ນັ ໃກອ້ ະນາຄດົ ໃຊຄ້ ໍາບອກອະນາຄດົ ຄ:ື ໃຊຄ້ າໍ . ຈະ, ຈກັ , ຊິ ປະກອບ ຂາ້ ງຫນາ້ ຄາໍ ກລິ ຍິ າ ແລະ ໃຊບ້ ອກປດັ ຈບຸ ນັ ແທປ້ ະກອບຂາ້ ງຫນາ້ . ຕວົ ຢ່ າງ: ຂອ້ ຍຈະໄປຢ່ ູດອກ, ເຂາົ ເຈາົ້ ຊເິ ຮດັ ຢ່ ູດອກ, ລາວຈກັ ນອນ ໆລໆ. 2). ອະດດີ ຕະການ ແມ່ ນຄໍາບອກເວລາທ່ ລີ ່ ວງໄປແລວ້ ຄໍາທ່ ີໃຊເ້ ປັນ ເຄ່ ອື ງຫມາຍ ອະດດີ ຕະການນນັ້ ແມ່ ນຄາໍ ດ່ ງັ ຕ່ ໍໄປນີ້ : ໄດ,້ ເຄຍີ , ແລວ້ , ສໍາເລດັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ທາ້ ວສໄີ ດຕ້ ໄີ ກແທ,້ ຂອ້ ຍເຄຍີ ກນິ ຫມາກມ່ ວງນ,ີ້ ເພ່ ນິ ທາໍ ສໍາເລດັ ໆລໆ. 3). ອະນາຄດົ ຕະການ ແມ່ ນຄໍາບອກເວລາທ່ ບີ ່ ທໍ ນັ ມາເຖງິ , ອະນາຄດົ ຕະການແບ່ ງອອກ ເປນັ 2 ຢ່ າງ : ກ. ອະນາຄດົ ຕະການແທ້ ຄໍາທ່ ໃີ ຊຫ້ ມາຍບອກອະນາຄດົ ຕະການແທນ້ ນັ້ ແມ່ ນຄໍາຕ່ ໍໄປນີ້ : ຈະ, ຈກັ , ຊ.ິ ຕວົ ຢ່ າງ: ຂອ້ ຍຈະຮຽນຫນງັ ສ,ື ເຂາົ ຈະໄປຫອ້ ງສະຫມຸດ, ຊຽງມຊີ ສິ ານແຫໃຫເ້ ຈາົ້ ດອກ ໆລໆ. ຂ. ອະນາຄດົ ຕະການໃຫອ້ ະດດີ ອະນາຄດົ ຕະການໃຫອ້ ະດດີ ໃຊຄ້ າໍ “ແລວ້ \" ຕທາຍຄາໍ ກລິ ຍິ າ. ຕວົ ຢ່ າງ: ເພ່ ນິ ຈະໄປແລວ້ , ລາວຊເິ ຮດັ ແລວ້ , ແມ່ ຈະມາແລວ້ , ແກງປາຊສິ ຸກແລວ້ ໆລໆ. 4). ອະນຸດຕະການ ແມ່ ນຄາໍ ບອກເວລາທ່ ບີ ່ ໍມກີ າໍ ນດົ ຈະເປນັ ເວລາໃດກໄໍ ດ.້ ຕວົ ຢ່ າງ: ລາວເຮດັ ສະເຫມ,ີ ຂອ້ ຍນອນ, ລຸງແດງໄປການ ດ່ ງັ ນີ້ ເປນັ ຕນົ້ . ນອກຈາກ ນີ້ ຍງັ ໃຊຄ້ ໍາວ່ າ \" ຍ່ ອມ “ ເປນັ ເຄ່ ອື ງຫມາຍບອກອະນຸດຕະການໄດອ້ ກີ ເຊ່ ນັ : ພບົ ຄນົ ດຍີ ່ ອມມສີ ແີ ກ່ ຕວົ , ຟງັ ດວ້ ຍດຍີ ່ ອມມປີ ນັ ຍາ, ຜູທ້ ່ ມີ ກັ ອານ ຫຼາຍຍ່ ອມ ມຄີ ວາມຮູ.້  ວາຈກົ ແລະ ກາລກົ ກ. ວາຈກົ ແມ່ ນຊ່ ໃື ຊເ້ ອນີ້ ຄໍາກລິ ຍິ າທ່ ສີ ໍາຄນັ ແລະ ຊບີ້ ອກລກັ ສະນະ ຫຼື ສະແດງໃຫຮ້ ູສ້ ່ ວນກ່ ຽວພນັ ຢ່ ູແຕ່ ລະ ປະ ໂຫຍກ. ກລິ ຍິ າວາຈກົ ມຢີ ່ ູ 5 ຢ່ າງ ຄື :  ກລິ ຍິ າກດັ ຕຸວາຈກົ ແມ່ ນຄໍາກລິ ຍິ າໃນປະ ໂຫຍກທ່ ສີ ະແດງວ່ າ ພາກ ປະທານເປນັ ຜູເ້ ຮດັ ເອງທາໍ ເອງ. ຕວົ ຢ່ າງ: ນກັ ຮຽນອ່ ານຫນງັ ສ,ື ຄວາຍກນິ ຫຍາ້ . ຄໍາວ່ າ ອ່ ານ, ກນິ ແມ່ ນກລິ ຍິ າກດັ ຕຸວາຈກົ .  ກລິ ຍິ າກໍາມະວາຈກົ ແມ່ ນຄໍາກລິ ຍິ າໃນປະໂຫຍກທ່ ສີ ະແດງວ່ າເອາົ ພາກກໍາຂນຶ້ ມາເວາົ້ ກອນ ( ປນີ້ ) ຕວົ ຢ່ າງ : ຫນງັ ສຖື ກື ນກັ ຮຽນອ່ ານ, ຫຍາ້ ຖກື ຄວາຍກນິ . ຄາໍ ວ່ າ ຖກື .. ອ່ ານ,ຖກື ... ກນິ ແມ່ ນກລິ ຍິ າກໍາມະວາຈກົ .  ກລິ ຍິ າເຫຕກດັ ຕວາຈກົ ແມ່ ນຄາໍ ກລິ ຍິ າຂອງພາກສ່ ວນປະທານເປນັ ຜູສ້ ່ ງັ ຫຼື ຕນົ້ ເຫດໃຫຜ້ ູອ້ ່ ນື ເຮດັ ຕວົ ຢ່ າງ: ຄໃູ ຫນ້ ກັ ຮຽນອ່ ານຫນງັ ສ,ື ພ່ ນໍ າໃຫຄ້ ວາຍກນິ ຫຍາ້ .ຄໍາວ່ າ ໃຫ.້ .. ອ່ ານ, ໃຫ.້ .. ກນິ ແມ່ ນກລິ ຍິ າເຫຕຸກດັ ຕຸ ວາຈກົ .  ກລິ ຍິ າເຫຕຸກໍາມະວາຈກົ ແມ່ ນຄໍາກລິ ຍິ າຂອງພາກກາໍ ທ່ ເີ ອາົ ຂນຶ້ ມາເວາົ້ ແລະ ມຜີ ູອ້ ່ ນື ສ່ ງັ ຫຼື ເປນັ ຕນົ້ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 32 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ເຫດ. ຕວົ ຢ່ າງ : ຫນງັ ສຖື ກື ຄູ ໃຫນ້ ກັ ຮຽນອ່ ານ, ຫຍາ້ ຖກື ພ່ ນໍ າໃຫຄ້ ວາຍກນິ . ຄາໍ ວ່ າຖກື ... ໃຫ.້ . ອ່ ານ, ຖກື .... ໃຫ.້ . ກນິ ແມ່ ນຄໍາກລິ ຍິ າເຫຕຸກາໍ ມະວາຈກົ .  ກລິ ຍິ າພາວະວາຈກົ ແມ່ ນຄາໍ ກລິ ຍິ າທ່ ສີ ະແດງເຖງິ ຄວາມມຄີ ວາມເປນັ ຂອງພາກປະທານເອງ. ຕວົ ຢ່ າງ : ນາງມະນເີ ປນັ ນກັ ຮຽນ, ທາ້ ວບຸນຍງັ ມເີ ງນິ . ຄາໍ ວ່ າ ເປນັ , ມີ ແມ່ ນກລິ ຍິ າພາວະວາຈກົ . ຂ. ກາລກົ ແມ່ ນຊ່ ເື ອນີ້ ຜູກ້ ະທໍາ ຫມາຍເຖງິ ຄໍານາມ, ສບັ ພະນາມ ແລະ ກລິ ຍິ າສະພາວະມາລາ ທ່ ຄີ ກື ບັ ຄໍາ ນາມ ແລະ ຄໍາສບັ ພະນາມທ່ ກີ ່ າວເທງິ ນ.ີ້ ກາລກົ ມຢີ ່ ູ 4 ຢ່ າງຄື :  ກດັ ຕຸກາລກົ ແມ່ ນຄໍານາມ ຫຼື ສບັ ພະນາມໃນປະໂຫຍກ ທ່ ສີ ະແດງວ່ າເປນັ ປະທານເຮດັ ເອງທາໍ ເອງ. ຕວົ ຢ່ າງ : ນກັ ຮຽນອ່ ານຫນງັ ສ,ື ຄວາຍກນິ ຫຍາ້ . ຄໍາວ່ າ ນກັ ຮຽນ, ຄວາຍ ແມ່ ນກດັ ຕຸກາລກົ .  ກໍາມະກາລກົ ແມ່ ນຄາໍ ນາມ ຫຼື ສບັ ພະນາມ ທ່ ຖີ ກື ກະທາໍ ຢ່ ູໃນປະ ໂຫຍກ. ຕວົ ຢ່ າງ : ນກັ ຮຽນອ່ ານຫນງັ ສ,ື ຄວາຍກນິ ຫຍາ້ . ຄາວ່ າ: ຫນງັ ສ,ື ຫຍາ້ ແມ່ ນກາໍ ມະກາລກົ .  ເຫຕຸກດັ ຕຸກາລກົ ແມ່ ນຄາໍ ນາມ ຫຼື ສບັ ພະນາມທ່ ສີ ່ ງັ ຫຼື ເປນັ ຕນົ້ ເຫດໃຫຜ້ ູອ້ ່ ນື ເຮດັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ຄໃູ ຫນ້ ກັ ຮຽນອ່ ານຫນງັ ສ,ື ພ່ ນໍ າໃຫຄ້ ວາຍກນິ ຫຍາ້ . ຄາວ່ າ ຄູ, ພ່ ນໍ າ ແມ່ ນເຫຕຸກດັ ຕຸກາລກົ .  ເຫຕຸກາໍ ມະກາລກົ ແມ່ ນຄາໍ ນາມ ຫຼື ສບັ ພະນາມທ່ ຖີ ກື ສ່ ງັ ໃຫເ້ ຮດັ ຕວົ ຢ່ າງ: ຄໃູ ຫນ້ ກັ ຮຽນອ່ ານຫນງັ ສ,ື ພ່ ນໍ າໃຫຄ້ ວາຍກນິ ຫຍາ້ . ຄາໍ ວ່ າ: ນກັ ຮຽນ, ຄວາຍ ແມ່ ນເຫຕຸກໍາມະກາລກົ . ຫມາຍເຫດ: ວາຈົກ ແລະ ກາລົກ ເປັນເຄ່ ືອງຫມາຍບອກຄວາມ ສໍາພັນລະຫວ່ າງ ຄໍາກິລິຍາ ແລະ ຄໍານາມ ຫຼື ສບັ ພະນາມໃນປະ ໂຫຍກນນັ້ ໆ. ນອກຈາກນຄີ້ ໍາກລິ ຍິ າ ສະພາວະມາລາ ຍງັ ໃຊເ້ ປນັ ກດັ ຕຸກາລກົ ຂອງປະໂຫຍກໄດ້ ອກີ . ຕວົ ຢ່ າງ : ນອນຫຼາຍເປນັ ໄຂ,້ ທໍາດມີ ປີ ະໂຫຍດ. ຄໍາວ່ າ ນອນຫາຼ ຍ, ທາໍ ດີ ແມ່ ນກດັ ຕຸກາລກົ . 4. ຄໍາຄຸນນາມ (ຄໍາວເິ ສດ) ຄາໍ ຄຸນນາມ ແມ່ ນຄໍາສະແດງລກັ ສະນະຂອງຄໍານາມ, ຄໍາສບັ ພະນາມ, ຄໍາກລິ ຍິ າ ແລະ ຄໍາຄຸນນາໍ ດວ້ ຍກນັ ເຊ່ ນັ : ດ,ີ ຊ່ ວົ , ສູງ, ຕ່ ໍາ, ກວາ້ ງ, ແຄບ, ໄວ, ຊາ້ , ໃກ,້ ໄກ.... ນອກຈາກນນັ້ , ຄໍາຄຸນນາມຍງັ ເຮດັ ຫນາ້ ທ່ ຂີ ະຫຍາຍຄາໍ ນາມ, ຄໍາສບັ ພະນາມ, ຄໍາກລິ ຍິ າ ແລະ ຄໍາຄຸນນາມ ດວ້ ຍກນັ ເພ່ ອື ໃຫມ້ ຄີ ວາມຫມາຍແຈງ້ ຂນຶ້ ຕ່ ມື . ຕວົ ຢ່ າງ : - ຄຸນນາມໃຊຂ້ ະຫຍາຍນາມ : ຄນົ ສະຫຼາດ, ຕນົ້ ໄມໃ້ ຫຍ, ຜາ້ ແດງ, ນກັ ຮຽນດຸຫມ່ ນັ . - ຄຸນນາມໃຊຂ້ ະຫຍາຍຄາໍ ສບັ ພະນາມ : ຂາ້ ພະເຈາົ້ ສູງ, ເພ່ ນິ ຫຼກັ ແຫຼມ, ເຂາົ ຂະຫຍນັ , ມນັ ແຂງແຮງ. - ຄຸນນາມໃຊຂ້ ະຫຍາຍຄາກລິ ຍິ າ : ແລ່ ນຫນັ , ບນິ ສູງ, ຍ່ າງໄວ, ຮຽນຍາກ, ເວາົ້ ອ່ ອນຫວານ. - ຄຸນາມໃຊຂ້ ະຫຍາຍຄາຄຸນນາມ : ຫຼາຍໂພດ, ດທີ ສີ ຸດ, ຂະຫຍນັ ຫາຼ ຍ, ແຂງແຮງດ.ີ ຄໍາຄຸນນາມແບ່ ງຍ່ ອຍອອກໄປມີ 18 ປະເພດຄື : ປະເພດບອກຂະຫນາດ, ບອກຊະນດິ , ບອກຮູບຮ່ າງ, ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 33 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ບອກສ,ີ ບອກສຽງ, ບອກກນິ , ບອກລດົ , ບອກສໍາຜັດ, ບອກອາການ, ບອກເວລາ, ບອກສະຖານທ່ ,ີ ບອກຈໍາ ນວນ, ບອກຄວາມຢືນຢນັ (ຄວາມແນ່ ນອນ), ບອກຄວາມບ່ ໍແນ່ ນອນ, ບອກຄວາມສງົ ໄສ, ບອກປະຕເິ ສດບອກ ຄວາມຮບັ ຫຼື ຂານ ແລະ ບອກຄວາມສໍາພນັ . 4.1. ບອກຂະຫນາດ : ກວາ້ ງ, ແຄບ, ໃຫຍ່ , ນອ້ ຍ : ສນັ , ຍາວ ໆລໆ ຕວົ ຢ່ າງ: ທ່ ງົ ກວາ້ ງ, ທາງແຄບ, ເຮອື ນໃຫຍ, ຄວາຍນອ້ ຍ, ໄມສ້ ນັ້ , ເຊອື ກຍາວ. 4.2. ບອກຊະນດິ : ດ,ີ ຊ່ ວົ , ອ່ ອນ, ແກ່ , ຫນ່ ມຸ , ເຖາົ້ ເຮ,ິ ງາມ, ສາວ, ບ່ າວ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ: ເພ່ ນິ ດ,ີ ມນັ ຊ່ ວົ , ອາຍຸອ່ ອນ, ຜກັ ແກ່ , ຄນົ ຫນ່ ຸມ, ຄນົ ເຖາົ້ , ຂອງເຮ,ິ ນາ້ ສາວ, ນາ້ ບ່ າວ... 4.3. ບອກຮູບຮ່ າງ : ກມົ , ແບນ, ແປ, ແພບ, ມນົ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : ໄມກ້ ມົ , ຖວ້ ຍແບນ, ໄມແ້ ປ, ຖງົ ແພບ, ຫນີ ມນົ ... 4.4. ບອກສີ : ແດງ, ຂາວ, ດາໍ , ເຫອຼື ງ, ແຫຼ,້ ອອນ, ມຍ, ຂຽວ ຫລາ. ຕວົ ຢ່ າງ :ຜາ້ ແດງ, ເສອື້ ຂາວ, ຄວາຍ, ດອກໄມເ້ ຫອຼື ງ, ສແີ ຫ,ຼ້ ສມີ ຍ. ຫຍາ້ ຂຽວ... 4.5 ບອກສຽງ : ຄອຍ, ແຮງ, ມວນ, ດງັ , ແຫງ້ , ແຫບ, ອນັ , ແຫມຼ , ຫອງ. ອຸມ, ເຄອື ງລາ. ຕວົ ຢ່ າງ : ສຽງຄ່ ອຍ, ສຽງແຮງ, ສຽງມ່ ວນ, ສຽງດງັ , ຄແໍ ຫບ, ສຽງແຫງ້ . ສຽງແຫມຼ , ສຽງຫອງ, ສຽງເຄອື ... 4.6. ບອກກ່ ນິ : ຫອມ, ຊວີ , ເຫມນັ , ສາຍ, ກຍ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : ດອກໄມຫ້ ອມ, ກນົ ຂວົ , ກ່ ນິ ເຫມນັ , ກ່ ນິ ສາບ, ນາໍ້ ຄາວ, ປາກຸຍ. 4.7.ປອກລດົ : ເຄມັ , ເຜດັ , ສມົ້ , ຈາງ, ເຝ່ ອື ນ, ຮນຶ , ຂມົ , ຝາດ, ແຊບ, ນວົ ໆລໆ. ຕົວຢ່ າງ : ລດົ ເຜດັ , ນໍາ້ ເຄັມ, ຫມາກກຽ້ ງຫວານ, ຫມາກເຟືອງສມົ້ , ແກງຈາງ. ຜັກກາດຮືນ, ຫມາກເຂືອຂ່ ນື , ຫມາກແຕງຂມົ , ເປອື ກແຄຝາດ, ນາໍ້ ແຊບ, ປນົ ນວົ . 4.8. ບອກສໍາຜດັ : ອຸນ, ຮອ້ ນ, ຫນາວ, ເຢນັ , ກຽ້ ງ. ຄາຍ, ຊາ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : ນອນ, ອາກາດຮອ້ ນ, ອາກາດຫນາວ, ຮ່ ມົ ເຢນັ , ທາງຫມ່ ນື , ແປນກຽ້ ງ. ຜາ້ ຄາຍ, ຫນງັ ຊາ.. 4.9. ບອກອາການ: ໄວ, ຊາ້ , ສະຫຼາດ, ໂງ, ຫຼກັ , ຫມນັ້ , ຄາ້ ນ, ຂີແ້ ບະ, ແງະງອນ, ຮາ້ ຍ, ຈບົ , ຄອງ, ຂະຫຍນັ , ຫາ້ ວຫນັ \"ລາ. ຕວົ ຢ່ າງ : ຍາງໄວ, ໄປຊາ້ , ຄດິ ສະຫຼາດ, ຄດຶ ໂງ, ເຂາົ້ ຫກຼັ , ເພ່ ນິ ຫມ່ ນັ , ມນັ ຄາ້ ນ... 4.10. ບອກເວລາ: ສວາຍ, ເຊາົ້ , ບາຍ, ຄ່ ໍາ, ນານ, ເຫງິ , ກອນ, ລຸນ. ເກ່ າົ , ໃຫມ່ , ເດກິ , ປດັ ຈບຸ ນັ , ກ່ ອນ, ມຄື້ ນື , ວານນ,ີ້ ມນື້ ,ີ້ ມຫື້ ນ່ ງຶ . ອາທດິ ກ່ ອນ, ອາທດິ ແລວ້ , ອາທດິ ນ,ີ້ ອາທດິ ຫນາ້ , ເດອື ນກ່ ອນ, ເດອື ນແລວ້ , ເດອື ນ ນ,ີ້ ເດອື ນຫນາ້ ປີກ່ ອນ, ປີກາຍ, ປຣິ ,ື ດຽວນ,ີ້ ບດັ ນ,ີ້ ເມ່ ອື ນນັ້ , ຄນັ ເມ່ ອື , ເມ່ ອື , ແຕນນັ້ , ຍາມນນັ້ , ຍາມຫນ່ ງຶ . ໃນ ກາລະຫນ່ ງຶ , ໃນກາລະນນັ້ , ພາຍລຸນ. ຕວົ ຢ່ າງ: ກ. ໃຊຂ້ ະຫຍາຍນາມ: ຂອງເກ່ າົ , ປກີ າຍ, ເດອື ນຫນາ້ ເວລາເຊາົ້ ໆລໆ. ຂ. ໃຊຂ້ ະຫຍາຍກລິ ຍິ າ : ໄປກ່ ອນ, ນອນລຸນ, ຕ່ ນື ເດກິ , ລຸກເຊາົ້ , ໄປວານນ,ີ້ ເຫນັ ເມ່ ອື ເດອື ນກ່ ອນ, ໄດ້ ເມ່ ອື ອາທດິ ແລວ້ , ບດັ ນແີ້ ຕກແລວ້ , ຍາມໃດເຂາົ ໄປ ໆລໆ. 4.11 ບອກສະຖານທ່ ີ : ໄກ່ , ໃກ,້ ແຈບ, ໃຕ,້ ເຫນອື , ບນົ , ຕ່ ໍາ, ຂວາ, ຊາ້ ຍ, ນອກ, ໃນ, ແຄມ, ແປະ, ຈ່ ມິ , ມ່ ,ໍ ຂອກ, ກາງ, ຫ່ າງ ໆລໆ. ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 34 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ຕວົ ຢ່ າງ : ນອນຢແຄມ, ນອນທາງຂອກ, ທດິ ໃຕ,້ ຢ່ ູຂາ້ ງບນົ , ຄນົ ພາຍນອກ... ທາງປ່ ຽວ, ບາ້ ນຫ່ າງ, ນ່ ງັ ມ່ ,ໍ ຢືນ ແປະ, ອອກໄປໄກ, ອດັ ແຈບ. 4.12 ບອກຈໍານວນ : ຄໍາຄຸນນາມບອກຈາໍ ນວນ ແມ່ ນຄໍາບອກປະມານ ແລະ ຈາໍ ນວນຂອງຄໍານາມ, ຄໍາ ກລິ ຍິ າ ແລະ ຄາໍ ຄຸນນາມດວ້ ຍກນັ . ຕວົ ຢ່ າງ : - ບອກຈາໍ ນວນຂະຫຍາຍຄາໍ ນາມ : ອາຫານຫາຼ ຍ, ຫມາກໄມດ້ ກົ ... - ບອກຈາໍ ນວນຂະຫຍາຍຄໍາກລິ ຍິ າ : ອອກແຮງຫຼາຍ, ຮຽນຍາກ, ຄດຶ ຖກື ຕອ້ ງ.... - ບອກຈາໍ ນວນຂະຫຍາຍຄໍາຄຸນນາມ : ຫນັ ໂພດ, ດເີ ດ່ ນັ , ຍາກຫນກັ ຫນາ... ເພ່ ອື ໃຫກ້ ໍານດົ ໄດງ້ ່ າຍ ເພ່ ນິ ຈ່ ງຶ ແບ່ ງຄໍາບອກຈໍານວນນີ້ ອອກເປັນສ່ ີປະເພດຄື : ຈາໍ ນວນບ່ ໍຈໍາກັດ, ຈໍາ ນວນຈາໍ ກດັ , ຈາໍ ນວນແບ່ ງ ແລະ ຈາໍ ນວນນບັ . ກ. ບອກຈາໍ ນວນບ່ ໍຈາໍ ກດັ : ໄດແ້ ກ່ ຄາໍ ເຫ່ າຼົ ນີ້ : ມາກ, ຫນອ້ ຍ, ຫາຼ ຍ, ເຫອຼື , ໂພດ, ເກນີ , ກາຍ, ຫວຼ ງຫຼາຍ, ຫນກັ ຫນາ. ຕວົ ຢ່ າງ : ນາໍ້ ມາກ, ຂອງຫນອ້ ຍ, ຄນົ ຫາຼ ຍກາຍ, ຜກັ ຫຼວງຫຼາຍ... ຂ.ບອກຈໍານວນຈໍາກັດ ໄດແ້ ກ່ ຄໍາເຫ່ ຼົານີ້ : ຄົບ, ຖວ້ ນ, ທັງຫມດົ , ຫມດົ , ທັງປວງ, ທຸກ, ທງັ ມວນ, ບນັ ດາ. ຕວົ ຢ່ າງ : ໄດຄ້ ບົ , ຄນົ ທງັ ຫມດົ , ນກັ ຮຽນທຸກຄນົ , ບນັ ດາສດັ . ຄ. ບອກຈາໍ ນວນແບ່ ງ ໄດແ້ ກຄໍາເຫ່ າຼົ ນີ້ : ບາງ, ແດ່ , ລາງ, ພ່ ອງ. ບາງພ່ ອງ, ຕ່ າງໆ, ນານາ. ຕວົ ຢ່ າງ : ນ່ ງັ ແດ່ , ນອນແດ່ , ບາງຄນົ ຢນື , ບາງຄນົ ນ່ ງັ , ລາງຄນົ ອ່ ານ ລາງຄນົ ຂຽນ, ລາງພ່ ອງຟອ້ ນ ລາງພ່ ອງລໍາ.... ງ. ບອກຈໍານວນນບັ ໄດແ້ ກ່ ຄໍາທ່ ີບອກຈໍານວນນບັ ທໍາມະດາ ຄື : ໑ ໒ ໓ ໔ ໕ .. ແລະ ຈໍານວນນບັ ເປນັ ຂນັ້ ໆຄື : ທີ ໑, ທີ ໒, ທີ ໓, ທີ ໔..... ຖວ້ ນ ໑, ຖວ້ ນ ໒, ຖວ້ ນ ໓, ຖວ້ ນ ໔ ... ຫຼື ອນັ ດບັ ໑, ອນັ ດບັ ໒, ອນັ ດບັ ໓ ... ເປນັ ຕນົ້ . ຕວົ ຢ່ າງ : ທາ້ ວແດງມໄີ ມບ້ ນັ ທດັ ໑ ອນັ , ປມຶ້ ຂຽນ ໒ ຫວົ , ສໍດໍາ ໓ ເສນັ້ , ສໍຂາວ ໔ ແທງ, ສໍສີ ໕ ເສນັ້ ; ເຂາົ ໄດ້ ຜ່ ານການສອບເສງັ ຂນັ້ ທີ ໑-໒-໓ ມາແລວ້ ດຽວນພີ້ ວມສອບເສງັ ຂນັ້ ທີ ໔ ເພ່ ອື ຈະຂນຶ້ ຮຽນຂນັ້ ທີ ໕... 4.13. ບອກຄວາມຢນື ຢນັ (ແນ່ ນອນ) ໄດແ້ ກ່ ຄໍາເຫ່ ຼາົ ນຄີ້ ື : ນ,ີ້ ນນັ້ , ພຸນ້ , ຫນັ້ , ຫນ,ີ້ ຈງິ , ແທ,້ ແນ່ , ຄກັ , ແນ່ ນອນ, ອຫີ ຼ,ີ ເດດັ ດຽວ, ເດດັ ຂາດ, ທດີ ຽວ, ໂລດ, ດອກ, ເອງ. ຕວົ ຢ່ າງ: ໄດຄ້ ກັ , ນຂີ້ ອງເຈາົ້ , ແມ່ ນແທ,້ ຈງິ ຕາມເຂາົ ບອກ, ນນັ້ ໄຮ່ ສາລຂີ ອ້ ຍ, ພຸນ້ ນາເພ່ ນິ ... 4.14. ບອກຄວາມບ່ ໍແນ່ ນອນ (ບ່ ໍຢນື ຢນັ )ໄດແ້ ກ່ ຄາດ່ ງັ ນີ້ : ຢ່ າງໃດ, ຈນົ ໃດ, ຢ່ າງໃດຢ່ າງຫນ່ ງຶ , ເຫດໃດ, ອນັ ໃດ, ທ່ ໍໃດ, ໃສ, ໃຜ, ຜູໃ້ ດ, ຄນົ ໃດ, ຢ່ າງໃດ. ອນັ ໃດອນັ ຫນ່ ງຶ , ຈ່ ງຶ ວ່ າ, ຮອ້ ຍວ່ າ, ດຽວວ່ າ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : ເຮດັ ຢ່ າງໃດກໍໄດ,້ ເຮດັ ຈ່ ງັ ໃດກໍຕາມ, ດທີ ່ ໍໃດກໍຕາມ, ເຮດັ ແນວໃດ ເຮດັ ຢ່ າງໃດຢ່ າງຫນ່ ງຶ ກໍໄດ,້ ຮອ້ ຍວ່ າ ເຂາົ ໄປແລວ້ . 4.15. ບອກຄວາມສງົ ໄສ ແມ່ ນຄໍາສໍາລບັ ໃຊບ້ ອກຄວາມສງົ ໄສ ໄດແ້ ກ່ ຄໍາເຫ່ ຼາົ ນີ້ ໃຜ, ອນັ ໃດ, ຄນົ ໃດ, ແນວໃດ, ຢ່ າງໃດ, ຈ່ ງັ ໃດ ຄໍາຄຸນນ ຄວາມສງົ ໄສ ນີ້ ແມ່ ນຄໍາຈາໍ ພວກດຽວກບັ ຄໍາຄຸນນາມບອກຄວາມບ່ ໍແນ່ ນອນ ແລະ ຄໍາສບັ ພະນາມ ໃຊເ້ ປນັ ຄາໍ ຖາມ, ແຕ່ ວທິ ໃີ ຊຕ້ ່ າງກນັ ຄື : ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 35 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ກ. ສບັ ພະນາມທ່ ເີ ປນັ ຄາໍ ຖາມໃຊແ້ ທນນາມທ່ ຍີ ງັ ບ່ ຮໍ ູ.້ ຕວົ ຢ່ າງ : ໃຜມາ ? ໃຜຢ່ ູຫນັ້ ? ອນັ ໃດຂອງເຈາົ້ ... ຂ. ຄໍາຄຸ ນນາມບອກຄວາມບ່ ໍແນ່ ນອນ (ບ່ ໍຢືນຢັນ) ໃຊບ້ ອກຄວາມບ່ ໍແນ່ ນອນ ຂອງຄໍານາມ, ຄໍາ ສບັ ພະນາມ ແລະ ຄໍາກລິ ຍິ າ. ຕວົ ຢ່ າງ : ຄນົ ໃດກຕໍ າມ, ໃຜກຊໍ າງ, ເຮດັ ແນວໃດກໍໄດ,້ ເຮດັ ຢ່ າງໃດກໍບ່ ໍ ຢາ້ ນ. ຄ. ຄໍາຄຸນນາມບອກຄວາມສງົ ໄສ ແມ່ ນໃຊບ້ ອກຄວາມສົງໄສ ຄາ້ ຍຄກື ບັ ເປັນຄໍາຖາມ ເພາະຍງັ ຄດິ ສງົ ໄສຢ່ ຸ ຕວົ ຢ່ າງ : ເພ່ ນິ ເຮດັ ຈ່ ງັ ໃດຈ່ ງຶ ໄດ,້ ເຂາົ ຄດຶ ຈ່ ງັ ໃດຈ່ ງຶ ເຮດັ ແນວນນັ້ . 4.16. ບອກປະຕເິ ສດ ໄດແ້ ກ່ ຄາໍ ເຫ່ າຼົ ນຄີ້ ື : ບ່ ໍ, ເປ່ າົ , ມ,ິ ບ່ ໃໍ ຊ່ , ໄປ, , ຢ່ າ, ຟາ້ ວ, ຕວົ ຢ່ າງ : ນອ້ ງນບີ້ ່ ໃໍ ຊ່ ທໍາມະຊາດເຊອື້ ຜປີ ່ າປອມມາ ຄາວຄນົ ຜາງ ເປ່ າົ ສມົ ສະເຫມີ ນອ້ ງ, ເຂາົ ບ່ ໍມກັ ດຈີ ່ ງຶ ບ່ ຍໍ ອມເຮດັ ດ,ີ ເຂາົ ບ່ ໍໃຊ່ ແມ່ ນຫມ່ ເູ ຮາົ , ຢ່ າປະພດຶ ຊ່ ວົ . 4.17. ບອກຄວາມຮບັ ຫຼື ຄວາມຂານ ໄດແ້ ກ່ ຄໍາເຫ່ ຼາົ ນີ້ : ເອ,ີ ອ,ື ເຈາົ້ , ແມ່ ນ, ໄດ,້ ມ,ີ ຢ່ ູ, ເຫ,ີ ປ,ື ກູກ, ເຮຍີ .... ຕວົ ຢ່ າງ : - ເອ,ີ ແມ່ ນແລວ້ , - ເຈາົ້ , ແມ່ ນແລວ້ . - ໄດ,້ ຂອ້ ຍຈະເອາົ ໃຫເ້ ຈາົ້ ... 4.18. ບອກຄວາມສໍາພນັ ໄດແ້ ກ່ ຄາໍ ເຫ່ າຼົ ນຄີ້ ື : ທ່ ,ີ ຜູ,້ ຕວົ , ເຊ່ ງິ , ອນັ .. ຕວົ ຢ່ າງ : - ຂອງອນັ ນດີ້ ີ ທ່ ຫີ າແນວປຽບບ່ ໄໍ ດ.້ - ເປນັ ເວລາເຫງິ ນານເຊ່ ງິ ປະມານບ່ ໍໄດ.້ - ເປນັ ຂອງຫຼາຍອນັ ບ່ ໍສາມາດນບັ ໄດ.້ ຫມາຍເຫດ : 1). ຄ່ າຄຸນນາມບອກຄວາມສໍາພນັ ແມ່ ນຄໍາດຽວກັນກັບຄໍາສບັ ພະນນາມໃຊແ້ ທນຄໍານາມ ແລະ ຄໍາ ສບັ ພະນາມ ທຢີ ່ ູລຽນກນັ ແຕ່ ເອນີ້ ຊ່ ຄື ໍາເຫ່ າຼົ ນນັ້ ຕາມຫນາ້ ທ່ ີ ຄື : ກ. ຖາ້ ໃຊແ້ ທນຄາໍ ນາມ ຫຼື ຄາໍ ສບັ ພະນາມທ່ ຢີ ່ ູລຽນກນັ ຕອ້ ງວາງໄວຂ້ າ້ ງຫຼງັ ຂອງຄໍານາມ ຫຼື ຄໍາສບັ ພະນາມ ນນັ້ ສະເຫມີ ຕວົ ຢ່ າງ : ຂອ້ ຍມກັ ມາ້ ທ່ ແີ ລ່ ນໄວ. ຂ. ຖາ້ ໃຊເ້ ປນັ ຄາໍ ຄຸນນາມບອກຄວາມສໍາພນັ ຕອ້ ງວາງໄວຂ້ າ້ ງຫຼງັ ຄາກລິ ຍິ າ ຫຼື ຄໍາຄຸນນາມສະເຫມ.ີ ຕວົ ຢ່ າງ : ມາ້ ດາໍ ທ່ ຂີ ອ້ ຍມກັ ແລ່ ນໄວຫຼາຍ. 2). ຄໍາຄຸ ນນາມ 18 ປະເພດດ່ ັງກ່ າວ ຈໍານວນຫນ່ ງຶ ສາມາດເຮັດຫນາ້ ທ່ ີຂະຫຍາຍໄດທ້ ັງຄໍານາມ, ຄໍາ ສບັ ພະນາມ, ຄໍາກລິ ຍິ າ ແລະ ຄໍາຄຸນນາມດວ້ ຍກນັ . ແຕ່ ກ່ ອນເພ່ ນິ ເອນີ້ ຊ່ ຄື ໍາເຫ່ ຼາົ ນຕີ້ າມຫນາ້ ທ່ ຄີ ື : ຖາ້ ຂະຫຍາຍຄໍາ ນາມ ຫຼື ຄໍາຄຸນນາມດວ້ ຍກນັ ເອນີ້ ວ່ າ “ຄໍາຄຸນນາມ \" ຖາ້ ຂະຫຍາຍຄາໍ ກລິ ຍິ າ ຫຼື ຄໍາກລິ ຍິ າວເິ ສດດວ້ ຍກນັ ເອນີ້ ວ່ າ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 36 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

“ຄໍາກລິ ຍິ າວເິ ສດ” ດແີ ມ່ ນຄາໍ ຄຸນນາມຂະຫຍາຍຄໍານາມ (ຄນົ ). ຕວົ ຢ່ າງ : ດແີ ມ່ ນຄໍາຄຸນນາມຂະຫຍາຍຄາໍ ສບັ ພະນາມ (ເພ່ ນິ ). ດແີ ມ່ ນຄາໍ ຄຸນນາມຂະຫຍາຍຄາໍ ຄຸນນາມດວ້ ຍກນັ (ສະອາດ). - ຄນົ ດີ ດແີ ມ່ ນຄໍາກລິ ຍິ າວເິ ສດຂະຫຍາຍຄາໍ ກລິ ຍິ າ (ເຮດັ ). - ເພ່ ນິ ດີ ດແີ ມ່ ນຄໍາກລິ ຍິ າວເິ ສດຂະຫຍາຍຄໍາກລິ ຍິ າວເິ ສດດວຍກນ (ແທ)້ . - ສະອາດດີ - ເຮດັ ດີ - ດແີ ທ້ 5. ຄໍາເຊ່ ອື ມ (ຄໍາບຸບພະບດົ ) ຄໍາເຊ່ ອື ມແມ່ ນຄໍາສໍາລບັ ໃຊເ້ ຊ່ ອື ມລະຫວ່ າງຄໍານາມກບັ ຄໍານາມ, ນາມກບັ ຄໍາສບັ ພະນາມ, ຄໍານາມກບັ ຄໍາ ກລິ ຍິ າ ແລະ ຄາໍ ກລິ ຍິ າກບັ ຄໍາກລິ ຍິ າ, ໃຊເ້ ພ່ ອື ຂະຫຍາຍຄໍານາມ, ຄໍາສບັ ພະນາມ ແລະ ຄໍາກລິ ຍິ າໃຫແ້ ຈງ້ ຕ່ ມື ຕາມ ຫນາ້ ທ່ ຂີ ອງມນັ ເຊ່ ນັ : - ຄາໍ ນາມກບັ ຄໍານາມ : ປາໃນນາໍ້ , ຕນົ້ ໄມໃ້ ນປ່ າ, ສວນໃກເ້ ຮອື ນ... - ຫງຼັ ຄາໍ ກລິ ຍິ າຫນາ້ ຄໍານາມ : ສດັ ຢ່ ູໃນປ່ າ, ຜກັ ຢ່ ູໃນສວນ, ສດັ ເຂາົ ລຽ້ ງຢ່ ູທ່ ງົ ນາ...... - ຄາໍ ນາມກບັ ຄໍາສບັ ພະນາມ : ເສອື້ ຂອງເຈາົ້ , ນາຂອງເພ່ ນິ .. - ຄາໍ ກລິ ຍິ າກບັ ຄໍາກລິ ຍິ າ : ມາເພ່ ອື ຮຽນ, ເພ່ ນິ ໄປເພ່ ອື ອບົ ຮມົ ... ຄາໍ ເຊ່ ອື ມນີ້ ມລີ ກັ ສະນະຄາ້ ຍຄຄື ໍາຄຸນນາມ ບອກສະຖານທ່ ີ ແຕ່ ມບີ ອນແຕກຕ່ າງກນັ ຄື : 1) ຖາ້ ເປນັ ຄາໍ ຄຸນນາມ ບອກສະຖານທ່ ີ ບ່ ມໍ ຄີ ໍານາມ ຫຼື ສບັ ພະນາມຢ່ ູ ຂາ້ ງຫງຼັ ຕວົ ຢ່ າງ : ອອກໄປໃຫໄ້ ກ, ເຂາົ ຢ່ ູຂາ້ ງໃນ, ມເີ ຄ່ ອື ງປູກຢ່ ູພາຍໃນ... 2) ຖາ້ ເປນັ ຄໍາເຊ່ ອື ມຕອ້ ງມຄີ າໍ ນາມ, ຄາໍ ສບັ ພະນາມ ແລະ ຄໍາກລິ ຍິ າຢ່ ູຂາ້ ງ ຫງຼັ ສະເຫມ.ີ ຕວົ ຢ່ າງ : ເຂາົ ໄປດວ້ ຍເຮອື , ເຂາົ ເພ່ ມີ ພູນທ່ ນີ ຄິ ມົ , ໂຮງຮຽນຢ່ ູໃກບ້ າ້ ນ... ຄໍາວ່ າ \" ດວ້ ຍ, ທ່ ,ີ ໃກ,້ ແມ່ ນຄໍາເຊ່ ອື ມ ຫຼື ຄໍາບຸບພະບດົ . ຄໍາເຊ່ ອື ມນນັ້ ໃຊຄ້ ໍາດ່ ງັ ຕ່ ໍໄປນຄີ້ ື : ອນັ ວ່ າ, ດູກ່ ອນ, ດູລາ, ຂາ້ ແຕ່ , ແນະ, ນຫີ້ ນາ, ເຊ່ ງິ , ສູ, ຍງັ , ສິນ້ , ຕະຫຼອດ, ແກ່ , ດວ້ ຍ, ໂດຍ, ອນັ , ຍອ້ ນ, ຄອຍ, ຕາມ, ກບັ , ຕ່ ,ໍ ເພ່ ອື , ຂອງ, ແທ່ ງ, ແດ່ , ສາໍ ລບັ , ສະເພາະ, ເພາະ, ຈາກ, ກວາ, ເຫດ, ຄນັ ເມ່ ອື , ເມ່ ອື , ນະ, ໃນ, ຈນົ , ຈນົ ກວ່ າ, ຈນົ ເຖງິ , ຈນົ ກະທງັ້ , ຮອດ, ຈນົ ຮອດ, ສຽ້ ງ, ສາ, ເສຍ, ເຖດີ , ເຫມາະ, ແທແ້ ລ, ແທດ້ າຍ, ແທເ້ ນ,ີ ແລນາ, ເທ່ າົ ນນັ້ , ເທ່ າົ ນນັ້ ແລວ້ , ລະຕ,ິ ລະນ,ໍ ລະເນ,ີ ລະນາ, ຊນັ້ ແລວ້ , ຈ່ ງັ ຊນັ້ ແລວ້ ໆລງ. ເພ່ ນິ ແບ່ ງຄາໍ ເຊ່ ອື ມອອກເປນັ ປະເພດຕ່ າງໆ ຕາມຫນາ້ ທ່ ຂີ ອງມນັ ຄື : 1).ໃຊເ້ ປນັ ຄາໍ ບຸບພະບດົ (ຄາໍ ນາໍ ຫນາ້ ) ເພ່ ອື ເຕອື ນໃຫຮ້ ູໄ້ ດແ້ ກ່ ຄໍາເຫ່ າຼົ ນ:ີ້ ດກູ ່ ອນ, ດູລາ, ຂາ້ ແຕ່ , ແນ໋ະ. ຕວົ ຢາງ : ດກູ ່ ອນສງົ ທງັ ຫຼາຍ, ດູລາທ່ ານພາມ, ຂາ້ ແຕ່ ທ່ ານຜູມ້ ໄີ ຊຍ່ ງິ ໃຫຍ່ , ແນ໋ະ ນອ້ ງຊາຍ.... 2). ໃຊເ້ ປນັ ຄໍາເຊ່ ອື ມຕດິ ກບັ ຄາໍ ກລິ ຍິ າ ຫຼື ຄໍານາມໄດແ້ ກຄໍາເຫ່ າຼົ ນີ້ ເຊ່ ງິ , ສ່ ູ. ຍງັ , ສນິ້ , ສຽ້ ງ, ຕະຫາຼ ດ, ເຖງິ , ຈນົ , ຈນົ ເຖງິ , ກະທງັ ໆລໆ. ຕົວຢ່ າງ: ໄປສ່ ູບາ້ ນ, ໄປຮອດເມອື ງ, ມ່ ວນຊ່ ນື ຕະຫຼອດຄນື , ເພ່ ີມພູນຈນົ ຄ່ ໍາ, ອອກແຮງແຕ່ ເຊົາ້ ເທົາ້ ຮອດຄ່ ໍາ, ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 37 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ປະຕບິ ດັ ເຊ່ ງິ ວຽກງານ... 3).ໃຊເ້ ປນັ ຄໍາເຊ່ ອື ມທ່ ເີ ປນັ ເຫດ ໄ ດແ້ ກ່ ຄໍາເຫ່ ຼາົ ນີ້ : ດວ້ ຍ, ກບັ , ໂດຍ, ທງັ , ຕາມ, ຄອບ, ຍອ້ ນ, ເພາະ, ເຫດ, ນາ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : ຂອ້ ຍເຫນັ ກບັ ຕາ, ເຂາົ້ ໄປໂດຍສະຫວດັ ດ,ີ ລດົ ແລ່ ນຕາມທາງ, ເຂາົ ທງັ ເຮດັ ທງັ ຮຽນ, ໄດຍ້ ອ້ ນຄວາມພາກ ພຽນ, ຜວົ ມຫີ ນາ້ ຄອບພນັ ລະຍາສະ ຫຼາດ... 4). ໃຊເ້ ປນັ ຄາໍ ເຊ່ ອື ມທ່ ມີ ອບໃຫໄ້ ດແ້ ກ່ ຄາໍ ເຫ່ າຼົ ນີ້ : ແກ່ , ແດ່ , ຕ່ ໍ, ເພ່ ອື , ສໍາລບັ , ສະເພາະ, ຈາໍ ເພາະ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : ສູນກາງມອບຫຼຽນໄຊແກ່ ເຂາົ , ເຂາົ ຟອ້ ງຕ່ ໍສານ, ເຂາົ ສະຫະຼ ຊວີ ດິ ເພ່ ອື ຊາດ, ເຄ່ ອື ງນສີ້ ໍາລບັ ແຈກທະຫານ, ລດັ ຕງັ້ ຂນຶ້ ສະເພາະປະຊາຊນົ , ຮາ້ ນຄາ້ ສຸກຈະເລນີ ມອບເຄ່ ອື ງຜະລດິ ແດ່ ລດັ ຖະບານ... 5). ໃຊເ້ ປນັ ຄໍາເຊ່ ອື ມບອກບ່ ອນຈາກໄປ ແລະ ປຽບທຽບໄດແ້ ກ່ ຄໍາເຫ່ ຼາົ ນີ້ : ແຕ່ , ຕງັ້ ແຕ່ , ຈາກ, ກວ່ າ, ເຫດ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : ເຂາົ ໄດມ້ າຈາກປ່ າ, ເພ່ ນິ ລງົ ມຂື ຸດຄນົ້ ຕງັ້ ແຕ່ ປກີ າຍ, ສະພາບການປດັ ຈບຸ ນັ ດກີ ວ່ າສະໄຫມກ່ ອນ.. 6). ໃຊເ້ ປນັ ຄໍາເຊ່ ອື ມບອກເຈາົ້ ຂອງໄດແ້ ກ່ ຄໍາເຫ່ າຼົ ນີ້ : ຂອງ, ແຫ່ ງ... ຕວົ ຢ່ າງ : ລດັ ຖະບານແຫ່ ງປະຊາຊນົ , ສະພາແຫ່ ງຊາດ, ສມົ ບດັ ຂອງປະຊາຊນົ , ສດິ ເປນັ ເຈາົ້ ຂອງປະຊາຊນົ ... 7). ໃຊເ້ ປນັ ຄໍາເຊ່ ອື ມບອກສະຖານທ່ ີ ແລະ ເວລາ ໃຊເ້ ຊ່ ອື ມບອກສະຖານທ່ ີ ໄດແ້ ກ່ ຄໍາເຫ່ ຼາົ ນີ້ ທ່ ,ີ ໃນ, ນອກ, ພາຍໃນ, ພາຍນອກ, ໃຕ,້ ເທງິ , ເຫນອື , ບນົ , ຮມິ , ແຄມ, ແປະ, ຈ່ ມິ , ໃກ,້ ມ່ ,ໍ ຂອກ, ແຈ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : ທ່ ບີ າ້ ນ, ໃນປ່ າ, ນອກເມອື ງ, ພາຍນອກເຂດ, ໃຕຮ້ ່ ມົ ໄມ,້ ເທງິ ຟາ້ , ບນົ ອາກາດ, ເຫນອື ກດົ ເກນ, ຮມິ ຝ່ ງັ , ແຄມນາ, ໃກໂ້ ຮງງານ.... ໃຊເ້ ຊ່ ອື ມບອກເວລາ ໄດແ້ ກ່ ຄໍາເຫ່ າຼົ ນີ້ ເມ່ ອື , ມ,ື້ ກ່ ອນ, ຄນັ ເມ່ ອື , ພາຍລຸນ, ຈນົ , ລວດ, ຈ່ ງັ , ຈນົ ເຖງິ , ຈນົ ຕະຫອຼ ດ, ເກອື ບ, ຕາບບ່ ໍເທ່ າົ , ເອາົ້ ເຖງິ , ປະມານ, ສຽ້ ງ, ສຽງ, ພໍ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : ເຂາົ ມາເມ່ ອື ເຈາົ້ , ເຂາົ ຈະໄປມແື້ ລງ, ເພ່ ນິ ໄປກ່ ອນງາຍ, ຄນັ ເມ່ ອື ເຈາົ້ ມາແລວ້ , ເຮາົ ມາພາຍລຸນເຈາົ້ , ເຂາົ ເຮດັ ວຽກລວດມ,ື້ ເຂາົ ອອກແຮງງານ ແຕ່ ເຊາົ້ ເທ່ າົ ເຖງິ ... 8). ໃຊເ້ ປນັ ຄໍາເຊ່ ອື ມມອບທາ້ ຍ ເພ່ ອື ເນນັ້ ໃຫຄ້ ກັ ຂນຶ້ ໄດແ້ ກ່ ຄາໍ ເຫ່ າຼົ ນີ້ : ສາ, ເສຍ, ເຖດີ , ເທາະ, ແທແ້ ລວ້ , ແທດ້ າຍ ໆລໆ ຕວົ ຢ່ າງ : ໄປສາ, ອອກແຮງກນັ ເທາະ, ເຊນີ ເຖດີ , ເອາົ ເທາະ, ແມ່ ນແທແ້ ລວ້ , ດແີ ທເ້ ນ.ີ . 6. ຄາຕ່ ໍ( ຄາສນັ ທານ) ຄາໍ ຕ່ ແໍ ມ່ ນຄາໍ ທ່ ໃີ ຊຕ້ ່ ໍຄໍາກບັ ຄາໍ , ປະໂຫຍກກບັ ປະໂຫຍກ ຫຼື ຂໍຄ້ ວາມກບັ ຂໍຄ້ ວາມໃຫເ້ ນ່ ອື ງກນັ . ຕວົ ຢ່ າງ: - ຕ່ ຄໍ າໍ : ພ່ ກໍ ບັ ລກູ , ອາ້ ຍ ແລະ ນອ້ ງ ...... - ຕ່ ໍປະ ໂຫຍກ : ອາ້ ຍອອກແຮງງານ ແຕນອ້ ງຫຼິນ້ , ຝົກຕກົ ແຕແດດອອກ, ສຸ ດແຕ່ ວ່ າຄູສອນດີ ແຕ່ ນກັ ຮຽນບ່ ຕໍ ງັ້ ໃຈຟງັ ... - ຕ່ ຂໍ ຄໍ້ ວາມ : ທາ້ ວມຮີ ຽນຫນງັ ສດື ີ ຈນົ ເສງັ ຈບົ ຊນັ້ ມດັ ທະຍມົ ແລວ້ ຮຽນຕ່ ໍວທິ ະຍາໄລຄ,ູ ສ່ ວນທາ້ ວແດງ ຮຽນຫນງັ ສບື ່ ໍດີ ຈ່ ງຶ ເສງັ ບ່ ໄໍ ດ.້ .. ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 38 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ຄໍາວ່ າ “ກບັ , ແລະ, ແຕ່ , ຈນົ , ສ່ ວນ, ຈ່ ງຶ “ເປນັ ຄໍາຕ່ ໍ. ຄໍາຕ່ ໍນບີ້ ່ ໍແມ່ ນມແີ ຕ່ ຄໍາດຽວ ອາດມຫີ ຼາຍຄໍາ ແລະ ຢ່ ູຫ່ າງກນັ ກໍໄດ.້ ຄໍາຕ່ ໍແມ່ ນ ຈາໍ ນວນຄໍາເຫ່ ຼາົ ນີ້ : ກບັ , ແລະ, ທງັ , ກໍ, ຈ່ ງຶ , ກຈໍ ່ ງຶ ຈ່ ງັ , ກໍໄດ,້ ກໍດ,ີ ຄ,ື ຄດື ່ ງັ , ກໍຄ,ື ຄື ວ່ າ, ຄນັ , ຄນັ ວ່ າ, ສກັ ວ່ າ, ສກັ ແຕ່ ວ່ າ, ແຕ່ , ແຕວ່ າ, ແຕ່ ພ່ ໍວາ, ຝາຍ, ຝາຍວາ, ສວນ, ສ່ ວນວ່ າ, ເປນັ ຕນົ້ , ເປນັ ຕນົ້ ວ່ າ , ອນັ , ອນັ ຫນ່ ງຶ , ອກີ ປະການຫນ່ ງຶ , ເພາະ, ເພາະວ່ າ. ດວ້ ຍ, ດວ້ ຍວ່ າ, ເຫດວາ, ສະນນັ້ , ເພາະສະນນັ້ , ເພາະເຫດ ນນັ້ , ບ່ ໍດ່ ງັ ນນັ້ , ຍອ້ ນ, ຍອ້ ນວ່ າ, ດຸດ, ດຸດຈະດ່ ງັ , ປະດຸດຈະດ່ ງັ , ດ່ ງັ ປານ, ປານດ່ ງັ , ປານວ່ າ, ຮາວ, ຮາວກບັ , ຮາວ ກບັ ວ່ າ, ພຽງດ່ ງັ , ພຽງດ່ ງັ ວ່ າ, ເຖງິ , ເຖງິ ວ່ າ, ຖາ້ , ຖາ້ ວ່ າ, ຫາກ, ຫາກວ່ າ, ຖາ້ ຫາກວ່ າ, ຜ,ິ ຜວິ າ, ແມ່ ນ, ແມ່ ນວາ, ເວນັ້ ແຕ່ , ເວນັ້ ໄວແ້ ຕ່ , ນອກຈາກ, ເຫມອື ນ, ເຫມອື ນດ່ ງັ , ເຫມອື ນດ່ ງັ ວ່ າ, ສະເຫມອື ນ, ເທ່ າົ , ເທ່ າົ ກບັ . ເທ່ າົ ກບັ ວ່ າ, ເທ່ າົ ກນັ , ຕາ້ ຍ, ຄາ້ ຍຄ,ື ສມົ ມຸດວ່ າ, ຢ່ າງໃດກໍດ,ີ ຢ່ າງໃດກໍຕາມ, ເຖງິ ຢ່ າງໃດກໍຕາມ, ແມ່ ນຢ່ າງໃດ ກໍ ຊ່ າງ, ໂດຍສະເພາະຢ່ າງ ຍ່ ງິ . ສຸດແຕ່ ວ່ າ, ສຸດທ່ ,ີ ກ່ ຽວ, ກ່ ຽວແກ່ , ກ່ ຽວກບັ , ຫ,ຼື ຫຼື ບ່ ໍດ່ ງັ ນນັ້ ໆລໆ. ເພ່ ນິ ແບ່ ງຄາໍ ຕ່ ອໍ ອກເປນັ ປະເພດຕ່ າງໆ ຕາມຫນາ້ ທ່ ຂີ ອງມນັ ດ່ ງັ ຕ່ ໄໍ ປນ:ີ້ 1). ຕ່ ໍຄວາມທ່ ລີ ອຍໄປຕາມກນັ : ແມ່ ນຄໍາສາໍ ລບັ ໃຊຕ້ ່ ໍຄວາມ ຫຼື ຂໍຄ້ ວາມທ່ ີ ອະນຸໂລມໄປນາໍ ກນັ , ແມ່ ນຈາໍ ພວກຄາໍ ເຫ່ າຼົ ນີ້ : ກບັ , ທງັ , ແລະ, ກໍ, ຈ່ ງຶ , ກຈໍ ່ ງຶ . ຄນັ , ຄນັ ວ່ າ, ຄນັ ... ແລວ້ , ກໍຄື ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : - ເພ່ ນິ ເຮດັ ຫຍງັ ກໍມຄີ ນົ ຍອ້ ງ. - ຂອ້ ຍອາບນາໍ ້ ແລວ້ ຈ່ ງຶ ນອນ. - ຄນັ ຂອ້ ຍມາຮອດແລວ້ ເຈາົ້ ຈ່ ງຶ ໄປອອກແຮງງານ. - ຢານກີ້ ນິ ກໄໍ ດ້ ທາກໍໄດ.້ - ຄູແນະນາໍ ຢ່ າງໃດ ນກັ ຮຽນກໍເຊ່ ອື . - ພ່ ໍກບັ ແມ່ ໄປນາ. - ເຂາົ ເວາົ້ ຄດື ່ ງັ ເຮາົ ຊ່ ວົ ແທຊ້ ່ ວົ ວ່ າ. 2). ຕ່ ໍຂໍຄ້ ວາມທ່ ຂີ ດັ ກນັ ແມ່ ນຄໍາສາໍ ລບັ ໃຊຕ້ ່ ໍຂຄໍ້ ວາມທ່ ຕີ ່ າງກນັ ຫຼື ຂດັ ແຍງ້ ກນັ ແມ່ ນຈາໍ ພວກຄໍາເຫ່ ຼາົ ນີ້ : ແຕ່ , ແຕ່ ວ່ າ, ແຕ່ ພ່ ໍວ່ າ, ກ,ໍ ກວ່ າ, ເຖງິ ... ກໍ ຕວົ ຢ່ າງ : - ເຖງິ ເຂາົ ເກ່ ງັ ເຂາົ ກໍບ່ ໍແພ.້ - ສດັ ຕູຍງິ ປນື ມາບ່ ຂໍ າດໄລຍະ ແຕ່ ພວກເຮາົ ກໍດາໍ ນາເສຍີ ຢ່ ູ. - ຝນົ ຕກົ ແຕ່ ແດດອອກ. - ເຮາົ ຊແີ້ ຈງສຸດກໍາລງັ ແລວ້ ສຸດແຕ່ ວ່ າ ເຂາົ ບ່ ຟໍ ງັ . - ແມ່ ນວ່ າ ເຈາົ້ ຈະໄປຂອ້ ຍກບໍ ່ ໍໄປ.. - ກວ່ າເຮາົ ຈະໄປເຖງິ ກໍຫມດົ ເວລາແລວ້ . - ເຖງິ ວ່ າ ເຮາົ ຈະໄປຮອດໄວປານໃດ ກໍກນິ ເວລາເກອື ບຊ່ ວົ ໂມງ. 3). ຕ່ ໍຄໍາຕ່ າງຝ່ າຍກນັ ແມ່ ນຄໍາສໍາລບັ ໃຊຕ້ ່ ໍຄໍາຝາຍຫນ່ ງຶ ກບັ ອກີ ຝ່ ານໜ່ ງຶ ໃຫເ້ ນ່ ອື ງກນັ ແມ່ ນຈາໍ ພວກຄໍາ ເຫ່ າຼົ ນີ້ : ຝ່ າຍ, ຝ່ າຍວາ, ສ່ ວນ, ສ່ ວນວ່ າ, ອນັ ໜ່ ງຶ , ອກິ ຢ່ າງໜ່ ງຶ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 39 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

- ເວລາອອກແຮງງານ ເມ່ ອື ຝົນຕກົ ຄນົ ບາງພວກ ຟາ້ ວຫຼົບໄປຊນົ້ ຢ່ ູຮ່ ມົ , ຝ່ າຍພວກທ່ ີຫາ້ ວຫັນ ພາກັນ ອອກແຮງງານຢາງບ່ ສໍ ະທກົ ສະທາ້ ນ. - ທາ້ ວສີ ອອກແຮງເຮດັ ນາ ສ່ ວນທາ້ ວສາເລາະຢ່ ູຕາມບາ້ ນ. - ທາ້ ວດເີ ຮດັ ໄຮ່ ຝ່ າຍທາ້ ວມເີ ຮດັ ວຽກຈກັ ສາມ. 4). ຕ່ ໍຄວາມທ່ ີເປນັ ເຫດຜົນກນັ ແມ່ ນຄໍາສໍາລບັ ໃຊຕ້ ່ ໍຄວາມທ່ ເີ ປັນເຫດຜນົ ຂອງກນັ ແລະກນັ , ແມ່ ນ ໄດແ້ ກ່ ພວກຄໍາເຫ່ ຼາົ ນີ້ ເພາະ, ເພາະວ່ າ, ຍອ້ ນ, ຍອ້ ນວ່ າ. ດວ້ ຍວ່ າ, ເຫດວ່ າ, ຈ່ ງຶ , ສະນນັ້ , ເຫດສະນນັ້ , ເພາະເຫດ ນນັ້ , ເພາະສະນນັ້ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : - ເຂາົ ບ່ ຮໍ ຽນ ຈ່ ງຶ ອ່ ານບ່ ອໍ ອກ. - ລູກດຍີ ອ້ ນພ່ ໍແມ່ ບອກສອນ. - ເຮດັ ດເີ ພາະຢາກໄດດ້ .ີ . - ເຂາົ ເຄຍີ ມຄີ ວາມຜດິ ເພາະສະນນັ້ ເຂາົ ຈ່ ງຶ ມສີ ະຕລິ ະວງັ ຕວົ . - ເພາະນາໍ້ ເນາົ ຈ່ ງຶ ມຍີ ຸງຫາຼ ຍ. - ເຂາົ ຖກື ນາໍ ໄປດດັ ສາ້ ງ ເພາະວ່ າ ເຂາົ ຕາ້ ນນະໂຍບາຍທ່ ເີ ປນັ ທາໍ . 5). ຕ່ ໍຄວາມໃຫເ້ ລອື ກເອາົ ແມ່ ນຄາໍ ສໍາລບັ ໃຊຕ້ ່ ຄໍ ວາມທ່ ໃີ ຫເ້ ລອື ກເອາົ ຢ່ າງຫນ່ ງຶ ອາດຈະແມ່ ນຄາໍ ຖາມ ຫຼື ຂຄໍ້ ວາມທ່ ຕີ ອ້ ງເລອື ກເອາົ ຢ່ າງໃດຢ່ າງຫນ່ ງຶ , ແມ່ ນໄດແ້ ກ່ ຈາໍ ພວກຄາໍ ເຫ່ າຼົ ນີ້ ຫ,ຼື ຫບຼື ່ ໍດ່ ງັ ນນັ້ , ບ່ ດໍ ່ ງັ ນນັ້ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : - ເຈາົ້ ຈະໄປຫບຼື ່ ໍ ? - ເຈາົ້ ມກັ ຮຽນ ຫຼມື ກັ ຫຼນິ້ . - ເຈາົ້ ຕອ້ ງຕງັ້ ໃຈຮຽນ ບ່ ໍດ່ ງັ ນນັ້ ຈະຄາ້ ງຫອ້ ງ. - ເຈາົ້ ຕອ້ ງອ່ ານບດົ ຮຽນ ບ່ ຊໍ ນັ້ ຕອ້ ງໄປນອນ. 6). ຕ່ ໍຄວາມແບງຮບັ ແປງສູ ້ (ບ່ ແໍ ນ່ ໃຈ) ແມ່ ນຄໍາສໍາລບັ ໃຊຕ້ ່ ໍຂຄໍ້ ວາມທ່ ບີ ່ ແໍ ນ່ ຫຼື ເປນັ ຄວາມຄາດຄະເນເອາົ ຄຈື ະຮບັ ຮອງແທກ້ ໍຍງັ ບ່ ໍແນ່ ໃຈ; ແມ່ ນໄດແ້ ກ ຈາໍ ພວກຄໍາເຫ່ ຼາົ ນີ້ : ຖາ້ , ຖາ້ ວ່ າ, ຫາກ, ຫາກວ່ າ, ຖາ້ ຫາກວ່ າ, ຜວິ ່ າ, ແມ່ ນ, ແມ່ ນວາ, ເວນັ້ ແຕ່ , ເວນັ້ ຈາກ, ນອກຈາກ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ: - ຖາ້ ຝນົ ຕກົ ຂອ້ ຍບ່ ໍໄປ. - ຂອ້ ຍຕອ້ ງໄປແທ້ ເວນັ້ ແຕ່ ມເີ ຫດຂດັ ຂອ້ ງ. - ຜວິ ່ າ ເຈາົ້ ບ່ ໍໃຫຂ້ ອ້ ຍ ກສໍ າມາດເຮດັ ໄດ.້ - ຖາ້ ວ່ າ ລູກຍອມປະຕບິ ດັ ຕາມເງ່ອື ນໄຂນີ້ ພ່ ຈໍ ະອະນຍຸ າດໃຫ້ 7). ຕ່ ໍຄວາມປຽບທຽບ ແມ່ ນຄາໍ ສໍາລບັ ໃຊຕ້ ່ ໍຂຄໍ້ ວາມປຽບທຽບ ໄດແ້ ກ່ ຈາໍ ພວກຄາໍ ເຫ່ ຼາົ ນີ້ ດຸດ, ດຸດຈະດ່ ງັ , ປະດຸດຈະດ່ ງັ , ປານວ່ າ, ຮາວ, ຮາວກບັ , ຮາວ ກບັ ວາ, ພຽງ, ພຽງດງັ , ພຽງດ່ ງັ ວາ, ຄດື ່ ງັ , ເຫມອື ນດ່ ງັ , ສະເຫມອື ນ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫາຼ້ ອ່ ຸນແກວ້ 40 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

- ທງັ ປວງ ພຽງ ພະລງັ ສານຊາ້ ງໃຫຍ - ທນັ ທແີ ດງກແໍ ດງງາມຍຍີ ່ ງິ ຄດື ່ ງັ ນາໍ້ ຄ່ ງັ ໃສໄຕຄໍາ. - ຟອງນກໍ້ ງິ້ ມາ ຮາວກບັ ຫນ່ ວຍພູ. - ຂາວງາມ ເຫມອື ນດ່ ງັ ຍອງຝາ້ ຍ. - ເຂາົ ເຮດັ ກບັ ເຮາົ ປະດຸດຈະດ່ ງັ ວ່ າ ເຂາົ ນບັ ຖເື ຮາົ ແທ.້ 8). ຕ່ ໍຄວາມເພ່ ອື ໃຫມ້ ່ ວນ ຫຼື ໃຫເ້ ນອື້ ຄວາມສມົ ບູນ ແມ່ ນຄໍາສໍາລບັ . ເພ່ ອື ໃຫຂ້ ຄໍ້ ວາມສມົ ບູນຄບົ ຖວ້ ນດີ ຂນຶ້ ກວ່ າເກ່ າົ ເພ່ ອື ໃຫມ້ ວນເປນັ ຕາຟງັ ແມ່ ນໄດແ້ ກ່ ຈາໍ ພວກຄາໍ ເຫ່ ຼາົ ນີ້ : ອນັ ວ່ າ, ກໍ, ເຖງິ ຢ່ າງໃດກຕໍ າມ, ແມ່ ນຈ່ ງັ ໃດ ກໍຊ່ າງ ໆລໆ. ຕວົ ຢ່ າງ : - ອນັ ວ່ າ ຄວາມສຸພາບອ່ ອນນອ້ ມໃຜໆ ກໍມກັ . -ເຮາົ ກໍເປນັ ນກັ ປະຕວິ ດັ ຕອ້ ງມ່ ຸງມານະຕ່ ໍພາລະກດິ ໃຫສ້ າໍ ເລດັ ຮອບດາ້ ນ. - ຢ່ າງໃດກດໍ ີ ທຸກຄນົ ຕອ້ ງດາໍ ເນນີ ຕາມແນວທາງຂອງພກັ ແລະ ລດັ ໃຫເ້ ຖງິ ຖອງ. - ເຖງິ ວ່ າຈະພບົ ຂໍຫ້ ຍຸງ້ ຍາກປານໃດກໍຕາມ ເມ່ ອື ຊາດຮຽກຮອ້ ງແລວ້ ກໍຄວນເຕມັ ໃຈສະຫນອງຕອບທຸກ ຢ່ າງ. - ເປນັ ຈ່ ງັ ໃດກຕໍ າມມນັ ແລວ້ ພໍໃຈຈ່ ງຶ ໄດຮ້ ່ ວມ. 7. ຄໍາອຸທານ ຄໍາອຸ ທານ ແມ່ ນຄໍາໃຊເ້ ພ່ ືອສະແດງຄວາມຍິນດີ, ຄວາມຕ່ ືນຕົກໃຈ, ຄວາມ ຊົມເຊີຍ, ຄວາມງດຶ ງ ໍ້ ອດັ ສະຈນັ , ຄວາມອນິ ດສູ ງົ ສານ... ຄາໍ ສະແດງອາການ ເຫ່ າຼົ ນນັ້ ໄດແ້ ກ່ ຄໍາ : ປດັ ໂທ, ໂອນ,ໍ ບະນ,ໍ ອາ້ ວ, ໂຢວ້ ... ຄໍາເຫ່ ຼາົ ນເີ້ ປນັ ຄໍາທ່ ບີ ່ ໍມຄີ ວາມຫມາຍ ຫຼື ບ່ ໍມໃີ ຈຄວາມໃນຕວົ ຂອງມນັ ເອງ. ມນັ ເປັນພຽງແຕ່ ຄໍາສະແດງ ອາການໃນໃຈບາງຢ່ າງ ຂອງຜູໃ້ ດຜູຫ້ ນ່ ງຶ ທ່ ີເປ່ ັງອອກມາໃນເມ່ ອື ຕນົ ເກີດມອີ າການຕ່ າງໆ ເປນັ ຄໍາເປງັ ຮອ້ ງທ່ ີເອາົ ແບບ ຢາງກນັ ຕ່ ໍໆມາຈນົ ຊນິ ເຄຍີ ເມ່ ອື ຜູ ້ ໃດເກດີ ອາການຢ່ າງໃດຢ່ າງຫນ່ ງຶ ຂນຶ້ ກໍເປງັ ສຽງຮອ້ ງໃນທໍານອງທ່ ເີ ຄຍີ ໄດ້ ຍນິ ຜູອ້ ່ ນື ຮອ້ ງຢ່ າງນນັ້ ຫຼື ທ່ ຕີ ນົ ເອງເຄຍີ ຮອ້ ງຢ່ າງນນັ້ ອອກມາ ເຊ່ ນັ : ເມ່ ອື ໄດຮ້ ບັ ໄຊຊະນະມຄີ ວາມດໃີ ຈ ກໍເປັງ ສຽງຮອ້ ງ ອອກມາວ່ າ ຊມົ ເຊຍີ , ໄຊໂຍ ... ເມ່ ອື ປະຫຼາດໃຈ ກໍວ່ າ ປດັ ໂທ... ເມ່ ອື ເຈບັ ປວດກໍວ່ າ ໂອຍ ... ດ່ ງັ ນນັ້ ຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫເ້ ຂາົ້ ໃຈຄວາມຫມາຍຂອງກນັ ໄດ.້ ສຽງ ຫຼື ຄໍາທ່ ີ ເບ່ ງິ ຮອ້ ງອອກມາດວ້ ຍອາການຕ່ າງໆ ດ່ ງັ ກ່ າວນພີ້ ວກເຮາົ ຮຽກເປນັ ຄາໍ ສບັ ເພ່ ອື ຈາໍ ກດັ ຄວາມໃຫສ້ ນັ້ ເຂາົ້ ວ່ າ ຄາໍ ອຸທານ ຄໍາອຸທານ ມີ 2 ປະເພດຄື : ຄໍາອຸທານ ທາໍ ມະດາ ຫຼື ຄໍາ ອຸທານບອກອາການ ແລະ ຄໍາອຸທານເພ່ ມີ ທາ້ ຍ ( ຄາໍ ໂຕ່ ງໂຕຍ ຫຼື ຄາໍ ສອ້ ຍທາ້ ຍ ) ດ່ ງັ ລາຍລະອຽດຂາ້ ງລ່ ຸມນີ້ : 7.1. ຄໍາອຸທານທໍາມະດາ ຄໍາອຸ ທານທໍາມະດາ ຫຼື ຄໍາອຸ ທານບອກອາການ ແມ່ ນຄໍາທ່ ີຜູເ້ ວາົ້ ຫຼື ຜູຮ້ ອ້ ງ ເປັງສຽງຮອ້ ງອອກມາ ເພ່ ອື ສະແດງອາການໃນໃຈຢ່ າງໃດຢ່ າງຫນ່ ງຶ ຂອງຕນົ ໃຫຜ້ ູອ້ ່ ນື ຮູ ້ ໄດແ້ ກ່ ຄໍາ : ເຮີຍ, ເອຍີ , ເອຍີ , ແນ່ , ແນ,້ ແນໆ້ , ເນ,ີ ເດ,ີ ໂບ, ບະ, ປະ, ໂຢວ້ , ເຮວີ້ , ຫວະ, ເອ, ໂອ, ໂທ, ປະໂທ, ປດັ ໂທ, ອະນດິ ຈາ, ພຸ ດໂທເອຍີ , ເຈາົ້ ເອຍີ , ເອ,ີ ເອ,ື້ ອ,ື , ອ,ື ໂອຍ, ໂອຍ້ , ຫາ, ຫູ, ຫຼ,ື ເຫີ, ອາ້ ວ, ອ,ຶ ຮວາ້ ຍ, ເນ,ີ້ ນນີ້ າ, ເບ່ ງິ ຫນ,ີ້ ຟງັ ນ,ີ້ ຟງັ ພ,ີ້ ຊມົ ເຊຍີ , ໂຊໂຍ, ໂຮ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 41 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ຮວິ , ຮາຮວີ ... ຄໍາອຸ ທານທງັ ຫຼາຍດ່ ງັ ກ່ າວຂາ້ ງເທິງນີ້ ເປັນສຮາ. ຜູຮ້ ອ້ ງ ເປ່ ັງສຽງຮອ້ ງອອກມາປະກອບໃສ່ ກບັ ອາການ ຢ່ າງໃດຢ່ າ ຄວາມຫມາຍ ຂອງມນັ ໄດ້ ສ່ ວນຫຼາຍແມ່ ນໃຊເ້ ວາົ້ ກນັ ຖາ້ ຂຽນຕອ້ ງໃຊ້ ທວ້ ງຕ່ ມື ໃສ່ ທາງທາ້ ຍຖດັ ຄໍາ ອຸທານນນັ້ ໆສະເຫມີ ເພ່ ອື ເຕອື ນໃຫສ້ ຽງໃຫຄ້ ກື ບັ ສຽງທ່ ເີ ປງັ ຮອ້ ງອອກມານນັ້ ແທ.້ ຄໍາອທານປະເພດນີ້ ແຈກໄປຕາມການສະແດງອາການຕ່ າງໆດ່ ງັ ລ່ ຸມນ:ີ້ 1). ສະແດງອາການດໃີ ຈ ແມ່ ນຄໍາຈາໍ ພວກ : ຊມົ ເຊຍີ , ໄຊໂຍ. ໂຮຮວິ . ຮາຮວີ ..... ຕວົ ຢ່ າງ : - ຄະນະຂອງພວກເຮາົ ສາ້ ງຜນົ ງານໄດຕ້ ວົ ເດ່ ນັ ປະເພດຫນ່ ງຶ ຊມົ ເຊຍີ ! - ໄຊຊະນະຕກົ ເປນັ ຂອງພວກເຮາົ ແລວ້ ໄຊໂຍ ! ພວກເຮາົ ດໃີ ຈຫາຼ ຍ ໂຮຮວິ ... 2). ສະແດງອາການຮອ້ ງຮຽກ ແມ່ ນຄາໍ ຈາໍ ພວກ : ເຮຍີ , ແນ, ແນ,້ ເອຍີ , ເອ່ ຍີ , ເອຍີ , ເນ,ີ ເດ.ີ ຕວົ ຢ່ າງ : ເຮຍີ ! ເຊາົ ກ່ ອນ. ເຮຍີ ! ຖາ້ ຈກັ ບດຶ ກ່ ອນ. ເຮຍີ ! ຢ່ າຟາ້ ວເຮດັ . ນອ້ ງເອຍີ ! ຟາ້ ວເຮດັ ແດ່ . ແນ ້ ! ຢາຊູເຮດັ ຈ່ ງັ ຊນັ້ ແມ. ຟງັ ເນີ ! ເຮາົ ເຮາົ ຊເິ ວາົ້ ສ່ ູຟງັ . ຟງັ ເດີ ! ພວກພ່ ີ ນອ້ ງຫມ່ ູເພ່ ອື ນທງັ ຫຼາຍ. ຂຽ້ ວເຮດັ ເຂາົ້ ແມເອຍີ້ ! ຟງັ ເພ່ ນິ ເວາົ້ ແດ່ ເອຍີ້ ! ຢ່ າຊູເຮດັ ອກີ ເນີ !. ລາເມອື ກ່ ອນເດີ ! 3). ສະແດງອາການ ປະຫາຼ ດໃຈ ແມ່ ນຄໍາຈາໍ ພວກ : ເອ, ໂອ, ໂອ, ໂທ, ປດັ ໂທ, ບະ, ບະນ,ໍ ບາ ... ຕວົ ຢ່ າງ: ເອ ! ສງັ ມາເປນັ ແນວນ,ີ້ ໂອ ! ມາຊ່ າງເປນັ ແທ.້ ໂທ ! ສງັ ມາເກ່ ງັ ກະດດັ ກະດໍແ້ ທ.້ ປດັ ໂທ ! ພູຫນ່ ວຍນສີ້ ງັ ມາສູງແທ.້ ບ໊ະ ! ກະດຽວວ່ າເຮດັ ແລວ້ . ບ໋ານໍ ! ແມ່ ນຈ່ ງັ ໃດກນັ ແທນ້ .ໍ ບ໋າ ! ຂອງເຮາົ ແທໆ້ ຍງັ ຊວິ າແມ່ ນ ຂອງ ໂຕຈ່ ງັ ໃດ ... 4). ສະແດງອາການຄຽດ ແມ່ ນຄໍາຈາໍ ພວກ : ບະ, ໂຢວ້ , ຫວະ, ປດັ ໂທ, ຕວົ ຢ່ າງ : ບະ ! ຂາ້ ມນັ ຖມິ້ ກ່ ອນນາ. ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 42 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ໂຢວ້ ! ເປນັ ຫຍງັ ຄບື ອກບ່ ໍຟງັ ແທ.້ ມນັ ຊເິ ກ່ ງັ ສ່ ໍໃດຫວະ ! ປດັ ໂທ ! ຈ່ ງັ ແມ່ ນມງຶ ເຮດັ ໃຫກ້ .ູ .. 5). ສະແດງອາການສງົ ສານ ແມ່ ນຄາໍ ຈາໍ ພວກ : ອະນດິ ຈາເອຍີ , ພຸດໂທເອຍີ , ເຈາົ້ ເອຍີ . ຕວົ ຢ່ າງ : ອະນດິ ຈາເອຍີ ! ມາເປນັ ຫນາ້ ອ່ ຕີ ນົ ແທ.້ ພຸດໂທເອຍີ ! ບ່ ໍເປນັ ຫນາ້ ຊເິ ຈບັ . ເຈາົ້ ເອຍີ ! ເຫນັ ແລວ້ ອດົ ສງົ ສານບ່ ໍໄດ.້ 6). ສະແດງອາການເຂາົ້ ໃຈ ແມ່ ນຄາໍ ຈາໍ ພວກ : ເອ,ີ ເອ,ີ້ ອ,ຶ ອ.ື້ .. ຕວົ ຢ່ າງ : ເອີ ! ໄດແ້ ລວ້ . ເອ,ີ້ ແມ່ ນລະ. ອຶ ! ບ່ ໍເຮດັ ອກີ ແຫຼະ. ອື້ ! ແມ່ ນແລວ້ . 7). ສະແດງອາການເຈບັ ປວດ ແມ່ ນຄໍາຈາໍ ພວກ : ຈກຸ ໆ, ອຍ, ໂອຍ, ໂອຍໆ ... ຕວົ ຢ່ າງ : ຈກຸ໊ ໆ ! ເຮດັ ຄ່ ອຍໆ ແດ່ ມນັ ເຈບັ ອຸຍ ! ຢາເຮດັ ແຮງຫາຼ ຍມນັ ເຈບັ , ໂອຍ ! ສງັ ມາເຈບັ ແທເ້ ດ, ໂອຍໆ ! ມາຄເື ຈບັ ຫາຼ ຍແທເ້ ດ ... 8). ສະແດງອາການສງົ ໄສ ແມ່ ນຄາໍ ຈາໍ ພວກ : ຫ,ຶ ຫ,ຼື ເຫ,ີ ຫາ, ຫວະ, ຫວາ... ຕວົ ຢ່ າງ : ຫຶ ! ບ່ ໍແມ່ ນຂາຫກັ ແລວ້ ບໍ້ ແມ່ ນບ່ ຫໍ !ຶ ຕາຍບ່ ຫໍ ຶ ! ແມ່ ນແນວໃດເຫີ ! ຫາ ! ແມ່ ນ ໂຕເວາົ້ ຫຍງັ ເກາະ. ເປນັ ຫຍງັ ຈ່ ງຶ ບ່ ໍເຮດັ ຫາ ! ແມ່ ນແທຫ້ ວາ ! ເປນັ ຈ່ ງັ ໃດກນັ ຫວະ !... 9). ສະແດງອາການທວ້ ງ ແມ່ ນຄາໍ ຈາໍ ພວກ : ເຍ,ີ້ ເອ່ ວ, ເອ່ ວໆ, ເອຍີ້ ,ຮວາ້ ຍ, ເຈຍີ້ .... ຕວົ ຢ່ າງ : ເຍີ້ ! ເປນັ ຫຍງັ ພາກນັ ເຮດັ ແນວນນັ້ . ເອວ ! ຄນົ ຂລີ້ ກັ . ເອວໆ ! ຄນົ ລກັ ເຄ່ ອື ງ. ເອຍີ້ ! ຢ່ າຫວົ ລາ້ ນລ່ ນື ຄູຫາຼ ຍແມ. ຮວາ້ ຍ ! ວ່ າບ່ ເໍ ຮດັ ເປນັ ສງັ ມາເຮດັ ຢູ. ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 43 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ເຮຍີ້ ! ຢ່ າຊູເຮດັ ແນວນນັ້ ແລ.... 10). ສະແດງອາການຕ່ ນື ຕກົ ໃຈ ຫຼື ຢາ້ ນ ແມ່ ນຄາໍ ຈາໍ ພວກ : ໂຢວ້ , ໂຢວ້ ໆ, ອຍ, ໂອຍ, ຮວາ້ ຍ .... ຕວົ ຢ່ າງ : ໂຢວ້ ! ຄເື ປນັ ຫນາ້ ຢາ້ ນແທ.້ ໂຢວ້ ! ຊງົ ຊຮິ າ້ ຍແທ.້ ໂຢວ້ ໆ ! ຊງົ ຊກິ ດັ ແທ.້ ອຸຍ ! ເກອື ບຕກົ ເຮອື ນ. ໂອຍ້ ! ເກອື ບຕາຍ. ຮວາ້ ຍ ! ເກອື ບຢຽບເນາະ .... 11). ສະແດງຄວາມເຫນັ ດນີ າໍ ແມ່ ນຄໍາຈາໍ ພວກ : ອ,ື ອ,ື ເອ,ີ ເອ.ີ້ ... ຕວົ ຢ່ າງ : ອີ ! ແມ່ ນແລວ້ , ອື້ ! ໄດແ້ ລວ້ , ເອີ ! ເຮດັ ແນວນນັ້ ແຫຼະ, ເອີ້ ! ແມ່ ນຄວາມເຈາົ້ ແລວ້ ... 12). ສະແດງອາການຫຸມ້ ຮໍ ( ຖຫື ມ ) ແມ່ ນຄາໍ ຈາໍ ພວກ : ອວົ ະ, ເອຍັ ຕວົ ຢ່ າງ : ອວົ ະ ! ເຫນັ ແລວ້ ປວດຮາກ. ອວົ ະ ! ເບ່ ງິ ແລວ້ ຮາກຊອິ ອກ. ເອຍັ ! ພໍປານ ນນັ້ ຫວະ. ເອຍັ ! ຂອງບ່ ເໍ ປນັ ຕາເອາົ . ເອຍັ ! ຢ່ າເວາົ້ ເລ່ ອື ງມນັ ມາເຮາົ ຂດີ້ ຽດ. 13). ສະແດງອາການວ່ າໄດເ້ ວາົ້ ຜດິ ຫຼື ເຮດັ ຜດິ ໄປແມ່ ນຄາໍ ຈາໍ ພວກ : ຫໍາ, ອຸຍ, ໂອຍ, ໂອຍ້ .... ຕວົ ຢ່ າງ : ອຸຍ ! ບ່ ໍແມ່ ນ. ໂອຍ ! ລມື ໄປ. ໂອຍ ! ຜດິ ແລວ້ ... 14). ສະແດງອາການວາຄດິ ພອໍ້ ນັ ໃດອນັ ຫນ່ ງຶ ຂນຶ້ ມາໄດ້ ແມ່ ນຄາໍ ຈາໍ ພວກ: ອ,ີ ໂອ, ໂອ.. ຕວົ ຢ່ າງ : ອ່ ີ ! ຄດິ ພແໍ້ ລວ້ . ໂອ ! ຄດິ ອອກແລວ້ . ໂອ ! ເກອື ບລມື ໄປເນາະ.... 15). ສະແດງຄວາມຊມົ ເຊີຍ, ຄວາມສະຫນບັ ສະຫນນູ , ຄວາມອວຍໄຊ ໃຫພ້ ອນ, ຄວາມອອ້ ນວອນ ແມ່ ນຄໍາຈາໍ ພວກ : ຊມົ ເຊຍີ , ສະຫນບັ ສະຫນນູ , ຫມນັ້ ຍນື , ດທີ ອ້ ນ, ນາໍ ທອ້ ນ, ສາທຸ, ສາທຸທອ້ ນ, ເທນີ້ . ຕວົ ຢ່ າງ : ຂໍຊມົ ເຊຍີ ຜນົ ງານຫກົ ເດອື ນຕນົ້ ປີຂອງຄະນະຊາວຫນ່ ຸມລາວ ຊມົ ເຊຍີ ! ສະຫນບັ ສະຫນນູ ຂະບວນການ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 44 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ

ປດົ ປ່ ອຍຊາດລາວ ສະຫນບັ ສະຫນນູ ! ພກັ ປະຊາ ຊນົ ປະຕວິ ດັ ລາວ ຜູຈ້ ດັ ຕງັ້ ແລະ ນາໍ ພາທຸກໄຊຊະນະຂອງການ ປະຕວິ ດັ ລາວຫມນັ້ ອ່ ນື ! ຈ່ ງົ ໄປດີທອ້ ນ ! ຂໍນໍ ທອ້ ນ !, ສາທຸ !, ຂໍໃຫຕ້ ະຫຼອດປອດໄພ. ສາທຸທອ້ ນ ຂໍໃຫຢ້ ່ ູດີມີ ເງນິ ... 7.2 ຄໍາອຸທານເພ່ ມີ ທາ້ ຍ ຄໍາອຸທານເພ່ ມີ ທາ້ ຍ ແມ່ ນຄໍາເວາົ້ ຕ່ ມື ທາ້ ຍຄໍເດມີ ; ຄໍາເວາົ້ ຕ່ ມື ທາ້ ຍຄໍາ ເດມີ ນີ້ ພຽງແຕ່ ເວາົ້ ເປນັ ຄໍາໂຕ່ ງໂຕຍ ໃຫມ້ ່ ວນ ຫຼື ເປັນຄໍາສອ້ ຍທາ້ ຍໃຫຍ້ າວໄປ ຊ່ ໆື ໂດຍບ່ ໍມີຄວາມຫມາຍ ຫຼື ບ່ ໍມີໃຈຄວາມ ຖາ້ ຂຽນບ່ ໍຕອ້ ງໃຊ້ ເຄ່ ອື ງຫມາຍທວ້ ງຕ່ ມື ໃສ່ ທາ້ ຍຄໍາ ເຫມອື ນຄໍາອຸທານທໍາມະດາຄໍາທ່ ໃີ ຊເ້ ປນັ ຄໍາອຸທານເພ່ ມີ ທາ້ ຍນນັ້ ໄດ້ ແກ່ ຄໍາ : ເຕາົ້ , ເຕາົ້ ເປ່ າົ ກໍ, ຜາ, ຜານາທີ, ແພ, ໄນ, ຜາປ່ າດງົ , ຊານ, ບາ້ ນຊ່ ອງ, ຕາກາ້ , ຫນົ ທາງ, ພາມໆ, ປາຍລ່ າຍ, ຟາຍ ລ່ າຍ, ສິກສົວ້ , ເອເ້ ຮ,້ ຄິກມິກ, ຈ່ ລີ ່ ີ, ຈດັ ປັດ, ຈດິ ປິດ, ປຶກ, ຈ່ າງປ່ າງ, ຄັງ້ ໂນງ້ , ເທນເທັກ, ເທີນເທີ,້ ເທີເ້ ລີ,້ ໂຖກເຖກ... ຕວົ ຢ່ າງ : ບ່ ໍ ມີລູກ ເຕົາ້ , ລູ ກ ເຕົາ້ ເຫ່ ຼົາກໍ , ເລ ກ ຜາ, ເລ ກ ຜ ານາທີ , ນໍ້າໄນ ຟືນໄຟ , ພູ ຜ າປາດົງ, ເຮືອ ນຊ ານ , ເຮອື ນຊານບາ້ ນຊ່ ອງ, ໄຮ່ ນາຕາກາ້ , ຖະຫນນົ ຫນົ ທາງ, ເລອື ດແດງຜ່ າຍລາຍ, ນາໍ້ າຕກົ ຕາດທາດໆ, ຟາ້ ແຈງ້ ຈ່ າງປ່ າງ, ພູຫນ່ ວຍນີ້ ຍາວຄງັ້ ນ່ ງຶ , ນກົ ກະຊຸມຫວົ ລາ້ ນເທນິ ເບ,ີ້ ນກົ ກະສາຂາຍາວໂຖກເຖກ . ຄໍາອຸທານທໍາມະດາ ຫຼື ຄາໍ ອຸທານບອກອາການ ສ່ ວນຫຼາຍມກັ ສະແດງ ອອກ ຫຼື ປະກອບຢ່ ູຕນົ້ ປະໂຫຍກ; ແຕ່ ບາງທກີ ສໍ ະແດງອອກ ຫຼື ປະກອບຢ່ ູທາ້ ຍຄາໍ , ທາ້ ຍປະໂຫຍກ ເຊ່ ງິ ສຸດແລວ້ ແຕ່ ວາດເວາົ້ ຫຼື ແຕ່ ລະອາການຂອງຜູ ້ ສະແດງອອກ. ສ່ ວນຄາໍ ອຸທານເພ່ ມີ ທາ້ ຍນນັ້ ຕາມທາໍ ມະດາຕອ້ ງປະກອບຢ່ ູທາ້ ຍຄໍາ ຫຼື ທາ້ ຍປະໂຫຍກສະເຫມ.ີ ຂໍຄ້ ວນສງັ ເກດ : ຄໍາອຸທານກບັ ຄໍາຮອ້ ງຮຽກ ຫຼື ຄໍາທກັ ທາຍ ( ຄໍາຮຽກ ຜູທ້ ່ ເີ ຮາົ ຈະເວາົ້ ນາໍ ) ມກັ ຢ່ ູຕນົ້ ຄໍາ ຫຼື ຕນົ້ ປະ ໂຫຍກຄກື ນັ ອາດຈະເຮດັ ໃຫເ້ ຂາົ້ ໃຈຄາໍ ສອງປະເພດ ນຜີ້ ດິ ເຂວໄປໄດ້ ຈ່ ງຶ ຄວນສງັ ເກດດ່ ງັ ລ່ ຸມນີ້ : ຄໍາຮຽກຮອ້ ງຢ່ ູຕນົ້ ຄໍາ ຫຼື ຕນົ້ ປະໂຫຍກ ອາດເປນັ ຄໍານາມ ຫຼື ຄໍາສບັ ພະນາມກໍໄດ້ ເຊ່ ນັ : ຄໍາແສນ ມານີ,້ ທ່ ານ ທງັ ຫາຼ ຍ ເຊນີ ທາງນ.ີ້ .. ຄາໍ ວ່ າ “ຄໍາແສນ, ທ່ ານທງັ ຫຼາຍ” ແມ່ ນຄໍາຮອ້ ງຮຽກ ຫຼື ຄໍາທກັ ທາຍ. ຄໍາອຸ ທານຢ່ ູຕນົ້ ຄໍາ ຫຼື ຕນົ້ ປະໂຫຍກ ໂດຍສະເພາະແມ່ ນຄໍາອຸທານທໍາມະດາ ຫຼື ຄໍາອຸທານບອກອາການ ເປັນຄໍາບ່ ໍມີຄວາມຫມາຍ ຫຼື ບ່ ໍມໃີ ຈຄວາມ ແລະ ຕອ້ ງມີ ເຄ່ ອື ງ ຫມາຍທວ້ ງຕ່ ືມຢ່ ູທາງທາ້ ຍຄໍານໍາດວ້ ຍ ເຊ່ ນັ : ຮວາ້ ຍ ! ຄໍາແສນໂຕຄວື ່ າ ເຮດັ ໃຈເຢັນແທ,້ ຮວາ້ ຍ ! ເຈາົ້ ມາແຕ່ ໃສ ... ຄໍາວ່ າ “ຮວາ້ ຍ ! ຮວາ້ ຍ ! \" ແມ່ ນ ຄໍາ ອຸທານ. ຄໍາອຸທານອາດຢ່ ູຫນາ້ ຄໍາຮອ້ ງຮຽກກໍໄດ້ ເຊ່ ນັ : ນີ້ ! ຄໍາແສນ, ປດັ ໂທ ! ທ່ ານ ... ຄໍາວ່ າ “ນີ້ ! ປັດໂທ ! \" ແມ່ ນຄໍາອຸທານ, ຄາໍ ວ່ າ “ຄໍາ ແສນ, ທ່ ານ \", ແມ່ ນຄໍາຮອ້ ງຮຽກ, ຄໍາຮອ້ ງຮຽກອາດຢ່ ູຫນາ້ ຄໍາອຸທານກໄໍ ດ້ ເຊ່ ນັ : ຄໍາ ແສນ ປັດໂທ ! ໂຕຄວື ່ າ ດຫມ່ ນັ ກະດດັ ກະດໍແ້ ທ.້ .. ຄໍາວ່ າ “ຄໍາແສນ \" ແມ່ ນຄໍາຮອ້ ງຮຽກ, ຄໍາວ່ າ \" ປັດໂທ ! ແມ່ ນຄໍາອຸທານ. ຖາ້ ຢ່ ູທາ້ ຍປະໂຫຍກ ຄາໍ ຮອ້ ງຮຽກຕອ້ ງ ຢ່ ູຂາ້ ງຫຼງັ ຄໍາອຸທານ ເຊ່ ນັ : ເຮາົ ຂໍໄປນໍາເດີ ! ຄໍາແສນ, ປມື້ ຂຽນຫວົ ນີ້ ແມນຂອງ ໂຕຫວະ ! ຄາໍ ແສນ. ອກີ ປະການຫນ່ ງຶ ການສງັ ເກດກ່ ຽວກບັ ຄໍາອຸທານ ແລະ ຄໍາຮອ້ ງຮຽກ ຈະຢູຫນາ້ ຫຼື ຢູຫຼງັ ກນັ ຢ່ າງໃດນນັ້ ຮຽບຮຽງໂດຍ ປທ ແອງທລິ າດ ຫຼາ້ ອ່ ຸນແກວ້ 45 ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ