การจัดการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง ระบบนิเวศ

ใบความรู้ 10 เรื่อง ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลง ขนาดประชากร

11 การสำรวจองค์ประกอบภายในระบบนิ เวศ ทำให้ทราบการเปลี่ยนแปลงของประชากรที่เป็นไปอย่างช้า ๆ ได้ข้อมูล ที่เป็นจริง ช่วยให้ทราบขนาดและเข้าใจความสัมพันธ์ขององค์ประกอบ ต่าง ๆ ที่ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนไปของขนาดประชากรในพื้นที่นั้ น ๆ อีกด้วย 1.การสำรวจลักษณะทางกายภาพ เป็นการสำรวจเพื่อเก็บรวบรวมข้อมูลของสิ่ งไม่มี ชีวิต ทางด้านสภาพแวดล้อม เช่น แสงสว่าง อุณ ภูมิ ความชื้น ค่าความเป็นกรด ด่าง ปริมาณแร่ ธาตุ เป็นต้น 2.การสำรวจลักษณะทางชีวภาพ เป็นการสำรวจเพื่อเก็บรวบรวมข้อมูลของสิ่ งมี ชีวิต โดยพิจารณาจากชนิ ด จำนวน และความ หนาแน่ นของสิ่งมีชีวิตต่อพื้นที่ที่ทำการสำรวจ โดยอาศัยการสังเกตและเก็บตัวอย่าง แล้วนำมา วิเคราะห์เพื่อประเมินผล

แบบทดสอบหลังเรียน 12 คำชี้แจง ให้นั กเรียนทำเครื่องหมาย ลงในคำตอบที่ถูกที่สุดเพียงคำตอบเดียว 1. ข้อใดคือความหมายของประชากร 6. การสุ่มตัวอย่างกรอบสี่ เหลี่ยมวัดขนาด (population) ประชากร หญ้าแห้วหมูในทุ่งหญ้าแห่งหนึ่ งซึ่งมี พื้นที่ 2,000 ตารางวาพบว่าเมื่อใช้กรอบไม้ขนาด 1) กลุ่มสิ่งมีชีวิตชนิ ดเดียวกัน อาศัยในพื้นที่ 1 ตารางวา สุ่มตัวอย่างหญ้าแห้วหมูอย่างอิสระ เดียวกัน ในเวลาเดียวกัน 10 ครั้ง นับ จำนวนได้ 15 , 22 , 31 , 18, 29 , 42 , 34 , 28 , 35 และ 28 ต้น ตามลำดับ แสดงว่ามี 2) กลุ่มสิ่งมีชีวิตที่สามารถในการสืบพันธุ์และ ประชากรหญ้า หมู แห้วในทุ่งแห่งนี้ ได้ทั้งหมดกี่ ให้กำเนิ ดกลุ่มสิ่งมีชีวิตรุ่นใหม่ได้ ต้น 3) สภาพพื้นที่หรือภูมิภาคซึ่งรวมชนิ ดพันธุ์พืช 1) 2,820 ต้น และสั ตว์ไว้ด้วยสภาพภูมิอากาศที่มีความจำเพาะ 2) 28,200 ต้น 3) 42,300 ต้น 4) กลุ่มสิ่งมีชีวิตต่างชนิ ดกัน อาศัยในพื้นที่ 4) 56,400 ต้น เดียวกัน และในเวลาเดียวกัน 7. สภาวะสิ่ งแวดล้อมใดต่อไปนี้ มีผลกระทบต่อ 2. ขนาดของประชากรในแต่ละกลุ่มจะขึ้นอยู่กับ การแพร่กระจายตัวของประชากร ปัจจัยในข้อใด 1) เกิดการรบกวนบ่อยครั้งในถิ่นที่อยู่ 2) ขาดที่อยู่อาศัยที่เหมาะสมที่อยู่ใกล้กัน 1) การอพยพเข้า และการแก่งแย่ง 3) สภาวะที่ทำให้เกิดอัตราการตาย แล้วทำให้ 2) อัตราการตาย และเพศของประชากร เกิดที่ว่างของที่อยู่อาศัย 3) อัตราการเกิด และการอพยพออก 4) อัตราการเกิดต่ำทำให้เกิดความแตกต่าง 4) อัตราการเกิด และอายุของประชากร ระหว่างถิ่นที่อยู่ 3. จากภาพเป็นการสุ่มตัวอย่างประชากรแบบ 8. ความหนาแน่นประชากรอย่างหยาบ หาได้ ใด จากสูตรใด 1) จำนวนประชากรทั้งหมด หารพื้นที่ที่อาศัยอยู่ 1) แบบนั บทั้งหมด จริง 2) แบบวางแปลง 2) จำนวนประชากรทั้งหมด หารพื้นที่ทั้งหมด 3) แบบจับปล่อย 3) จำนวนประชากรทั้งหมด หารพื้นที่บางส่วน 4) ถูกทุกข้อ 4) ถูกทุกข้อ 4. การวัดขนาดประชากรวิธีใดที่ได้ผลถูกต้อง 9. ความหนาแน่นเชิงนิเวศ (Ecological ตรงกับ ความเป็นจริงมากที่สุด density) หาได้จากสูตรใด 1) การประเมินจากร่องรอยของประชากร 1) จำนวนประชากรทั้งหมด หารพื้นที่ที่อาศัยอยู่ 2) การสุ่มตัวอย่างประชากร จริง 3) การทำเครื่องหมายและจับกลับคืน 2) จำนวนประชากรทั้งหมด หารพื้นที่ทั้งหมด 4) การนั บจำนวนประชากรโดยตรง 3) จำนวนประชากรทั้งหมด หารประชากร 5. สนามหญ้าพื้นที่ขนาด 400 ตารางเมตร จาก 4) ไม่มีข้อถูก การใช้กรอบนับประชากรขนาด 50 x 50 10. หากต้องการสำรวจประชากรลิงแสมว่ามาก ตารางเซนติเมตร พบว่ามีหญ้า A 80 ต้น และ น้อยต่างกันหรือไม่ในแต่ละปี ควรนำค่าใดมา หญ้า B 160 ต้น สนามหญ้าดังกล่าวมีหญ้า A กี่ เปรียบเทียบ ต้น 1) อัตราการเกิด 1) 2,000 2) อัตราการตาย 2) 4,000 3) ความหนาแน่ น 3) 8,000 4) ความหลากหลาย 4) 12,800

13 แบบบันทึกกิจกรรมที่ 1 การสำรวจประชากร รายชื่อสมาชิก 4. ...................................................... 5. ...................................................... 1. ...................................................... 6. ...................................................... 2. ...................................................... 3. ...................................................... ตารางบันทึกผลการสำรวจ (3 คะแนน) บริเวณที่สำรวจ ประชากรที่ จำนวนประชากรที่สำรวจได้แต่ละครั้ง สำรวจพบ 12 3 45 สนามหญ้า เช่น ต้นต้อยติ่ง ในโรงเรียน หญ้าเจ้าชู้ 18 25 22 15 20 หญ้าแห้วหมู คำนวณความหนาแน่ นของประชากร ความหนาแน่ นของประชากร = พื้นที่ทั้งหมด x จำนวนประชากรที่นั บได้ทั้งหมด โดยประมาณ พื้นที่ที่สำรวจ เช่น พื้นที่ในการนั บแต่ละครั้ง = 0.3 ตารางเมตร x 5 ครั้ง = 1.5 ตารางเมตร จำนวนประชากรที่นั บได้ = 18+25+22+15+20 = 100 ต้น ความหนาแน่ นโดยประมาณ = (2x3) x 100 1.5 = 400 ต้น/ตารางเมตร

14 แผนภาพบริเวณที่นักเรียนสำรวจ (2 คะแนน) แล้วแต่ดุลยพินิ จ ของผู้สอน

15 คำถามท้ายกิจกรรม (3 คะแนน) 1.ผลการคำนวณความหนาแน่ นของประชากรโดยประมาณที่นั กเรียนได้เป็นเท่าใด ผลลัพธ์ตามที่นั กเรียนคำนวณได้ 2. เหตุใดนั กเรียนจึงไม่ใช้การสำรวจประชากรทั้งหมด เพราะถ้าสำรวจทั้งหมดจะใช้เวลานานเกินไป เนื่ องจากประชากรมีจำนวน มาก จึงใช้วิธีการสุ่มแทน 3. นั กเรียนคิดว่าขนาดของประชากรบริเวณนั้ นสามารถเปลี่ยนแปลงได้หรือไม่ เพราะเหตุใด สามารถเปลี่ยนแปลงได้ เช่น เกิดจากการตายลงของประชากร เกิดฝนตก น้ำท่วม ฝนแล้ง หรือเกิดการเพิ่มขึ้นของประชากรจากการใส่ปุ๋ย เป็นต้น สรุปผลกิจกรรม (2 คะแนน) จากการทำกิจกรรมสำรวจประชากร ในพื้นที่สนามหญ้าของโรงเรียนโดย การสุ่มตัวอย่าง แล้วนำมาคำนวณประชากรที่มีอยู่ในพื้นที่ทั้งหมด เรา สามารถหาจำนวณประชากรโดยประมาณของสิ่งมีชีวิต ณ เวลานั้ น ๆ ได้ และ เมื่อเวลาผ่านไป จำนวนประชากรก็สามารถเปลี่ยนแปลงได้ เนื่ องจากปัจจัย ด้านสิ่ งแวดล้อม

16 กิจกรรมที่ 2 ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงประชากร ตอนที่ 1 (5 คะแนน) คำชี้แจง ให้นั กเรียนเติมคำลงในช่องว่างให้ถูกต้อง สมบูรณ์ 1.ประชากร หมายถึง กลุ่มของสิ่งมีชีวิตชนิ ดเดียวกันที่อาศัยอยู่ในบริเวณเดียวกัน เวลา เดียวกัน สามารถเปลี่ยนแปลงจำนวนได้ 2.ปัจจัยที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงประชากร ประกอบด้วย 4 ปัจจัย ได้แก่ การเกิด การตาย การอพยพเข้า การอพยพออก 3.ประชากรมีขนาดคงที่ หมายถึง อัตราการเกิดและการอพยพเข้า เท่ากับ อัตราการตาย และอพยพออก 4.ประชากรมีขนาดเพิ่มขึ้น หมายถึง อัตราการเกิด มากกว่า อัตราการตาย หรือ อัตรา การอพยพเข้า มากกว่า อัตราการอพยพออก 5.ประชากรมีขนาดลดลง หมายถึง อัตราการเกิด น้ อยกว่า อัตราการตาย หรือ อัตราการ อพยพเข้า น้ อยกว่า อัตราการอพยพออก ตอนที่ 2 (5 คะแนน) คำชี้แจง ให้นั กเรียนเขียนเครื่องหมาย หน้ าข้อความที่ถูกและใส่เครื่องหมาย หน้ า ข้อความที่ผิด พร้อมแก้ไขข้อความนั้ นให้ถูกต้อง ...........1. สภาพแวดล้อมที่ไม่เปลี่ยนแปลงเลย จะไม่ทำให้ขนาดประชากรเปลี่ยนแปลงไป สภาพแวดล้อมจะทำให้ประชากรมีขนาดลดลงได้ ...........2. การทำไร่เลื่อนลอยจะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงประชากร ...........3. จำนวนผู้ล่าที่เพิ่มขึ้น ทำให้มีประชากรเพิ่มขึ้นด้วย ...........4 การสำรวจลักษณะชีวภาพเป็นการรวบรวมข้อมูลของสิ่งไม่มีชีวิต การสำรวจลักษณะชีวภาพ เป็นการสำรวจเพื่อเก็บรวบรวมข้อมูลของสิ่งมีชีวิต ...........5. การสำรวจองค์ประกอบภายในระบบนิ เวศ แบ่งได้ 2 ลักษณะ ได้แก่ การ สำรวจลักษณะทางกายภาพและการสำรวจลักษณะทางชีวภาพ

17 เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน 1. 1) 6. 4) 2. 3) 7. 3) 3. 2) 8. 2) 4. 4) 9. 1) 5. 4) 10. 3)

18 ประเมินผลการเรียนรู้

19 ประเมินผลการเรียนรู้ แบบประเมินเจตคติทางวิทยาศาสตร์

20 ประเมินผลการเรียนรู้



ชุดกิจกรรมทางวิทยาศาสตร์ เรื่อง สายใยอาหาร ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ โรงเรียนโรงเรียนเบญจมราชรังสฤษฎิ์ ชื่อ........................นามสกุล....................... นางสาวอารียา ทะสูงเนิน นักศึกษาชั้นปีที่ ๓ สาขาวิทยาศาสตร์ทั่วไป

คำนำ ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๑ เรื่องสายใยอาหาร จัดทำขึ้นจากการศึกษา ตัวชี้วัดหลักสูตรการเรียนรู้แกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. ๒๕๕๑ ( ฉบับปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๖o ) การจัดการเรียนการสอนวิชาวิทยาศาสตร์ โดยการบรรยายเป็นหลักทำให้การเรียนการสอนไม่มีประสิทธิภาพเท่าที่ ควรทำให้ผู้เรียนขาดเจตคติและทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์นี้เป็นชุดกิจกรรมการเรียนรู้ที่ใช้ ปัญหาเป็นฐาน มุ่งเน้นการจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ทำ กิจกรรม นำไปใช้ในกระบวนการจัดการเรียนการสอนเพื่อพัฒนาผลสัมฤทธิ์ ด้านความรู้และมีพฤติกรรมการทำงานกลุ่มที่ดี ซึ่งจะส่งผลให้นักเรียน มีักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และเจตคติทางวิทยาศาสตร์ ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์นี้จะเป็น ประโยชน์ต่อครูผู้สอนและผู้เรียนที่นำไปใช้ในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ได้เป็นอย่างดี อารียา ทะสูงเนิน ผู้จัดทำ

สารบัญ หน้า เรื่อง 1 3 คำนำ 5 สารบัญ 9 คำชี้แจง 10 กิจกรรมที่ 1 สถาปนิกสายใยอาหาร กิจกรรมที่ 2 ปริศนาห่วงโซ่อาหาร กิจกรรมที่ 3 ปริศนาสายใยอาหาร กิจกรรมที่ 4 ทบทวนชวนคิด ใบความรู้เรื่องการถ่ายทอดพลังงานในระบบนิเวศ

คำชี้เเจง 1.นักเรียนอ่านข้อเสนอแนะการใช้ชุดกิจกรรมแล้ว ปฏิบัติตามทุกขั้นตอน 2.นักเรียนแบ่งกลุ่มออกเป็นกลุ่มละ 4- 5 คน 3นักเรียนทำความเข้าใจจุดประสงค์การเรียนรู้และ สาระสำคัญ 4.นักเรียนปฏิบัติกิจกรรมทุกกิจกรรมตามขั้นตอนและ ออกแบบการสร้างแบบจำลองการอธิบายการถ่ายทอด พลังงานในสายใยอาหาร

1 กิจกรรมที่ 1 สถาปนิกสายใยอาหาร จุดประสงค์ สร้างแบบจำลองในการอธิบาย การถ่ายทอดพลังงานในสายใยอาหาร สายใยอาหารประกอบด้วย อะไรบ้าง ? ....................................................................... ....................................................................... ....................................................................... .......................................................................

2 คำชี้แจง ให้นั กเรียนออกแบบแบบจำลองสายใยอาหารตามความต้องการของนั กเรียน

3 กิจกรรมที่ 2 ปริศนาห่วงโซ่อาหาร คำชี้แจง : ให้นักเรียนตอบคำถามต่อไปนี้ 1.จากแผนผังโซ่อาหารต่อไปนี้ สิ่งมีชีวิตใดเป็นผู้ผลิตสิ่งมีชีวิตใดเป็นผู้บริโภค ตอบ.......................................................................................................................................... . 2. สิ่งมีชีวิตใดตามแผนภาพโซ่อาหารต่อไปนี้เป็นผู้บริโภคลำดับแรกและสิ่งมี ชีวิตใดเป็นผู้บริโภคลำดับสูงสุด ตอบ........................................................................................................................................... แผนภาพสายใยอาหารต่อไปนี้ ใช้ตอบคำถามข้อที่ 3-5 3. ตามแผนภาพสายใยอาหารที่กำหนดให้ประกอบด้วยโซ่อาหารกี่โซ่อาหาร ตอบ...........................................................................................................................................

4 4. ตามแผนภาพ ผู้ผลิต ผู้บริโภคลำดับที่ 1 ได้เเก่สิ่งมีชีวิตใดบ้าง ตอบ................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 5. แผนภาพผู้บริโภคลำดับที่ 2 และผูบริโภคสูงสุด ได้แก่สิ่งมีชีวิตใดบ้าง ตอบ................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

5 กิจกรรมที่ 3 ปริศนาสายใยอาหาร ตอนที่ 1 คำชี้แจง : จากภาพสิ่งมีชีวิตที่กำหนดให้ทั้งพืชและสัตว์ต่างมีความสัมพันธ์ กัน จงนำห่วงโซ่อาหารที่กำหนดให้มาเขียนเป็นสายใยอาหาร 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

6

ตอนที่ 2 7 คำชี้แจง : ให้นักเรียนศึกษาแผนภาพสายใยอาหารที่กำหนดให้แล้วตอบ คำถามข้อที่ 1 - 5 1. สายใยอาหารที่กำหนดให้มีกี่โซ่อาหารประกอบด้วยอะไรบ้าง ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... .....................................................................................................................................

2. มีผู้ผลิตหรือไม่จงอธิบายให้ชัดเจน 8 ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... 3. มีผู้บริโภคมีกี่ลำดับอะไรบ้าง ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... 4. สิ่งมีชีวิตใดบ้างเป็นผู้บริโภคลำดับสูงสุด ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... 5. ถ้าแมวน้ำถูกล่าโดยมนุษย์เป็นจำนวนมากจะเกิดอะไรขึ้นกับสิ่งมีชีวิต ในสายใยอาหาร ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... .....................................................................................................................................

9 กิจกรรมที่ 4 ทบทวนชวนคิด คำชี้แจง : ให้นักเรียนวงกลมคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงคำตอบเดียว 1. ความสัมพันธ์อันสลับซับซ้อนของสิ่งมีชีวิตอันเนื่องจากความหลากหลาย ของสิ่งมีชีวิตหมายถึงอะไร ก. การถ่ายทอดอาหารจากชีวิตหนึ่งไปอีกชีวิตหนึ่ง ข. สายใยอาหารจำนวนจำกัด ค. โซ่อาหารหลายสายที่เชื่อมโยงกัน ง. ภาวะขาดความสมดุลในระบบนิเวศ 2.ข้อใดเป็นสิ่งมีชีวิตที่กินทั้งผู้ผลิตและผู้บริโภค ก. หนอนผีเสื้อ ข. นกกระทา ค. ไส้เดือน ง. กระต่าย 3.การกินกันเป็นทอดๆของสิ่งมีชีวิตในธรรมชาตินั้นมีจุดประสงค์เพื่ออะไร ก. ถ่ายทอดพลังงาน ข. ปรับสมดุลธรรมชาติ ค. กำจัดศัตรูให้หมดไป ง. ควบคุมปริมาณเหยื่อ 4.“ลิซ่าเดินทางไปเที่ยวอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่” จากสถานการณ์ที่กำหนดให้ลิซ่าสามารถพบห่วงโซ่อาหารที่ถูกต้องที่สุด . ตามข้อใด ก. ต้นหญ้า-กระต่าย-แมวป่า-งู ข. กุ้ง-ปลาเล็ก-ปลาใหญ่-มนุษย์ ค. ผลกล้วย-ช้าง-เสือ-นกเหยี่ยว ง.หนู-กระต่าย-งู-นกเหยี่ยว 5.ในชีวิตประจำวันสามารถพบสายใยอาหารได้ในสถานที่ใดมากที่สุด ก. ทะเลบางแสน ข. ตลาดแม่เล้ง ค. อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ ง. สวนสัตว์เปิดเขาเขียว

10 ใบความรู้ : การถ่ายทอดพลังงานในระบบนิเวศ การถ่ายทอดพลังงานในระบบนิเวศ ในระบบนิเวศจะมีการถ่ายทอดพลังงานจากสิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่งไป ยังสิ่งมีชีวิตอีกชนิดหนึ่ง เริ่มต้นจากผู้ผลิตได้รับพลังงานจากแสงอาทิตย์ มีน้ำ และคาร์บอนไดออกไซค์เป็นวัตถุดิบ ซึ่งจากกระบวนการสังเคราะห์ ด้วยแสง พลังงานจากดวงอาทิตย์เปลี่ยนไปในรูปของสารอาหารและ ถ่ายทอดไปยังผู้บริโภค ซึ่งมี 2 ลักษณะดังนี้ 1. โซ่อาหาร (Food chain) เป็นการเคลื่อนย้ายพลังงานและธาตุอาหารในระบบนิเวศ ผ่าน ผู้ผลิต ผู้บริโภคในระดับต่างๆ โดยการกินกันเป็นทอดๆ ในลักษณะเป็น เส้นตรง กล่าวคือ สิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่งกินสิ่งมีชีวิตชนิดอื่นเพียงชนิดเดียว เท่านั้น โซ่อาหารแบ่งออกเป็น 2 แบบ 1.1 โซ่อาหารแบบจับกิน (Grazing food chain) เป็นโซ่อาหารที่ เริ่มต้นที่พืชผ่านไปยังสัตว์กินพืชและสัตว์กินสัตว์ตามลำดับ ตัวอย่างนี้พบ ได้ทั่วไปในชุมชนป่าหรือชุมชนมหาสมุทร ตัวอย่างเช่น แผนภาพที่ 1 เเสดงตัวอย่างโซ่อาหารแบบจับกิน การเขียนโซ่อาหารทำได้โดยเขียนลูกศรระหว่าง สิ่งมีชีวิต โดยสิ่งมีชีวิตที่ถูกล่าจะอยู่ทางซ้ายมือ ส่วนสิ่งมีชีวิตที่เป็นผู้ล่าจะอยู่ทางขวามือ

11 จากตัวอย่างในแผนภาพที่ 1 และ 2 จะเห็นได้ว่าสิ่งมีชีวิตที่อยู่ใน แผนภาพนั้นมีทั้งผู้ผลิตและผู้บริโภคดังนี้ ข้าว เป็นผู้ผลิต ตั๊กแตน เป็นผู้บริโภคอันดับ 1 กบ เป็นผู้บริโภค อันดับ 2 เหยี่ยว เป็นผู้บริโภคอันดับ 3 หรือผู้บริโภคสูงสุด ผู้ผลิต สามารถดูดกลืนพลังงานแสงจากดวงอาทิตย์มาใช้ใน กระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสงเพื่อสร้างอาหารได้ ผู้บริโภค ไม่สามารถสร้างอาหารเองได้จึงต้องบริโภคสิ่งมีชีวิต อื่นเพื่อนำพลังงานจากอาหารที่บริโภคมาใช้ในการดำรงชีวิต 1.2 โซ่อาหารแบบกินเศษอินทรีย์ (Detritus food chain) เป็นโซ่ อาหารที่เริ่มจากสารอินทรีย์จากซากของสิ่งมีชีวิตถูกย่อยสลายด้วยผู้ย่อย สลาย ซึ่งส่วนใหญ่เป็นพวกจุลินทรรย์และจะถูกกินโดยสัตว์และต่อไปยังผู้ ล่าอื่นๆ ตามแผนภาพต่อไปนี้

12 จากแผนภาพที่ 4 เเพลงก์ตอนที่เกิดจากจุลินทรีย์เป็นอาหารของ กุ้งและปลาเล็ก กุ้งเเละปลาเล็กก็เป็นอาหารของปลาใหญ่และมนุษย์ ส่วนปลาใหญ่ก็เป็นอาหารของมนุษย์ในที่สุด

13 1.2 สายใยอาหาร (Food web) ในระบบของห่วงโซอาหาร การถ่ายทอดพลังงานจะถ่ายทอด โดยตรงจากชีวิตหนึ่งไปสู่อีกชีวิตหนึ่ง เนื่องจากสิ่งมีชีวิตหนึ่งอาจกิน อาหารหลายชนิด หลายระดับและเหยื่อชนิดเดียวกันก็อาจถูกสิ่งมีชัวิต หลายชนิดกิน ลักษณะดังกล่าวได้เกิดความซับซ้อนกันในระบบของโซ่ อาหารซึ่งเรียกว่า สายใยอาหาร (Food web) ซึ่งสายใยอาหารจะ ประกอบด้วยโซ่อาหารหลายสายที่เชื่อมโยงกัน อันเเสดงถึงความสัมพันธ์ อันสลับซับซ้อนของสิ่งมีชีวิตในชุมชนของระบบนิเวศ ซึ่งยิ่งสายใยอาหารมี ความสลับซับซ้อนมากเพียงใดก็เเสดงให้เห็นถึงระบบนิเวศที่มีระบบความ สมดุลสูง อันเนื่องมาจากมีความหลากหลายของชีวิตในระบบ ดังแผนภาพต่อไปนี้

14 นอกจากนี้ ผู้บริโภคบางชนิดยังกินอาหารในระดับการกินที่แตก ต่างกัน นกฮูกกินหนู ซึ่งเป็นผู้บริโภคแรกเริ่มที่กินสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง บางชนิด แต่นกฮูกอาจกินงู ซึ่งเป็นสิ่งมีชีวิตที่กินเนื้ออีกด้วย สิ่งมีชีวิตที่กิน ทั้งพืชและสัตว์ รวมทั้งมนุษย์ด้วยจะกินทั้งผู้ผลิตและผู้บริโภคในระดับการ กินต่างๆ ดังนั้น ความสัมพันธ์เชิงการกินอาหารในระบบนิเวศจึงถูกถักทอ ให้มีความละเอียดซับซ้อนมากขึ้น จนกลายเป็นสายใยอาหารที่มีความซับ ซ้อนมากยิ่งขึ้น แผนภาพที่ 6 แสดงตัวอย่างสายใยอาหารในระบบนิเวศแบบซับซ้อน

1 ชุดกิจกรรมวิทยาศาสตร์ ชุดที่ 6 เรือ่ ง บทบาทของสิ่งมชี วี ติ ในระบบนเิ วศ เร่อื ง ผู้ผลติ ผบู้ รโิ ภค และผยู้ ่อยสลาย ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ี่ 3 โรงเรยี นมัธยมวัดป่ามะขามเปียก ชือ่ -สกุล................................................................................................... เลขที่........................

2 คำนำ ชดุ กิจกรรมการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์ เรือ่ ง ผู้ผลติ ผบู้ ริโภค และผยู้ ่อยสลาย จัดทาขึ้นเพ่ือใช้เปน็ เครือ่ งมือสำหรบั ปรบั ปรงุ และพฒั นาผลสมั ฤทธทิ์ างการเรียนในรายวิชาวทิ ยาศาสตร์ 6 ของนักเรยี นช้นั มัธยมศกึ ษาปที ี่ 3 โดย ไดร้ วบรวมเนอื้ หาท่ีเปน็ ความรู้เก่ียวกับการจำแนกผผู้ ลติ ผบู้ ริโภค และผู้ย่อยสลาย กิจกรรมการเรียนรทู้ างวทิ ยาศาสตร์ เรื่อง ผ้ผู ลติ ผ้บู รโิ ภค และผยู้ อ่ ยสลาย และเม่ือเสร็จสนิ้ กิจกรรมตามลำดับ ข้นั ตอนแลว้ นักเรยี นสามารถสรา้ งแผนภาพอธบิ ายการจำแนกผผู้ ลติ ผู้บริโภค และผู้ย่อยสลายได้ ชุดกิจกรรมการเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร์ชดุ น้ี สง่ เสรมิ ให้นกั เรยี นได้ลงมือปฏิบัติจริง ไดเ้ รยี นรูด้ ว้ ยตนเอง และมีสว่ นรว่ มในกจิ กรรมการเรยี นรู้ มุง่ เนน้ ใหน้ กั เรียนพฒั นาทกั ษะทางวิทยาศาสตร์ ได้แก่ ทกั ษะการสังเกต ทกั ษะการลงความเหน็ จากข้อมลู ทักษะการสรา้ งแผนภาพจำลอง ม่งุ เน้นใหน้ ักเรียนพัฒนาทกั ษะแหง่ ศตวรรษ ท่ี 21 ได้แก่ ด้านความรว่ มมอื การทำงานเป็นทีมและภาวะผ้นู ำ ด้านการสรา้ งสรรค์นวัตกรรม มุ่งเน้น ให้ นักเรยี นพฒั นาเจตคตทิ างวิทยาศาสตร์ ได้แก่ ความอยากรู้อยากเห็น ความม่งุ มนั่ มานะอดทน และความมี ใจ กวา้ ง ผูจ้ ัดทำหวังเป็นอยา่ งย่งิ วา่ ชุดกิจกรรมการเรยี นร้วู ิทยาศาสตรช์ ดุ น้ี จะช่วยให้นกั เรยี นเข้าใจเน้ือหาได้ งา่ ยและชัดเจนยิง่ ขึ้น เกิดทักษะทางวิทยาศาสตร์ ทักษะแห่งศตวรรษท่ี 21 และมเี จตคติท่ีดีต่อวทิ ยาศาสตร์ มี พฒั นาดา้ นผลสัมฤทธทิ์ างการเรียนในรายวชิ าวิทยาศาสตร์ 6 สูงข้นึ และเปน็ ประโยชน์ตอ่ ผสู้ นใจศึกษาททีจ่ ะ นาไปเปน็ แนวทางในการปรบั ปรุงการจดั การเรยี นรู้และนวัตกรรมทางการศึกษา การจดั ทำชุดกิจกรรมการเรยี นรู้วทิ ยาศาสตร์ชุดน้ีเสรจ็ สมบูรณ์ดว้ ยดี ผจู้ ัดทำขอขอบพระคุณ อาจารย์ ธานินทร์ ปัญญาวฒั นากลุ ที่ใหค้ ำแนะนำปรกึ ษาตลอดการจัดทำจนสำเร็จสมบูรณ์ หากมขี ้อบกพรอ่ ง ในการ จัดทำชดุ กจิ กรรมการเรียนร้วู ิทยาศาสตร์ชดุ น้ี ผ้จู ัดทำขอน้อมรบั และจะนำข้อเสนอแนะไปปรบั ปรงุ เพื่อใหม้ ี ความถูกตอ้ งและสมบูรณ์มากย่งิ ขึน้ ขอขอบคุณมา ณ โอกาสน้ี ผจู้ ัดทำ นายเอกนรินทร์ ศริ ริ นั ดร์

สารบัญ 3 คำช้ีแจง 4 กิจกรรม เรอ่ื ง ผผู้ ลติ ผูบ้ ริโภค ผ้ยู ่อยสลาย 5 คำถามท้ายกิจกรรม 8 ใบความรู้เร่อื ง ผผู้ ลติ ผู้บรโิ ภค และผ้ยู ่อยสลาย 10 แบบทดสอบ เรื่อง ผู้ผลิต ผูบ้ รโิ ภค และผยู้ ่อยสลาย 14 แนวการตอบกิจกรรมเร่อื ง ผผู้ ลติ ผบู้ รโิ ภค ผยู้ ่อยสลาย 17 แนวการตอบคำถามทา้ ยกิจกรรม 19 เฉลยแบบทดสอบ เรื่อง ผู้ผลิต ผูบ้ รโิ ภค และผู้ย่อยสลาย 20

4 คำชี้แจง 1. นักเรยี นอ่านขอ้ แนะนำ การใชช้ ุดกิจกรรมแล้วปฏิบัติตามทุกขนั้ ตอน 2. นกั เรียรีนต้ังใจตอบคำถามในการทำกจิ กรรมอยา่ งเตม็ ความสามารถ 3. แบง่ นักเรียนออกเป็นกลุ่มละ 4-5 คน 4. ทำความเขา้ ใจกบั จดุ ประสงค์การเรียนรแู้ ละสาระสำคัญ 5. ศึกษาและปฏิบตั ิกิจกรรมทุกขน้ั ตอน 6. นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน 7. นกั เรียนจะตอ้ งฝกึ การมีวินัยและความซ่ือสัตยใ์ นตนเองโดยทำชดุ กจิ กรรมทุกขั้นตอน

5 กิจกรรมการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์ เรือ่ ง ผู้ผลิต ผู้ย่อยสลาย ผู้บรโิ ภค จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ 1. จำแนกองคป์ ระกอบของส่งิ มชี วี ติ ในระบบนิเวศตา่ ง ๆ 2. อธิบายความสัมพนั ธ์ของผผู้ ลิต ผ้บู รโิ ภค และผูย้ ่อยสลายสารอินทรยี ์ในระบบนิเวศ วัสดอุ ุปกรณ์ 1. แว่นขยาย 2. กระดาษชาร์ตแผน่ ใหญ่ 3. ปากกาเมจิก วิธีการทำกิจกรรม 1. นักเรียนแบง่ เปน็ กลุ่มละ 4-5 คน พรอ้ มเลอื กหัวหนา้ กล่มุ และเลขานกุ าร 2. นักเรียนแต่ละกลุ่ม สง่ ตัวแทนกลุ่มออกมาสมุ่ เพือ่ เลือกระบบนเิ วศในโรงเรียนทจ่ี ะไปสำรวจเปน็ กล่มุ 3. แจกชุดกิจกรรม และแว่นขยาย แลว้ นำนกั เรียนไปในระบบนเิ วศ เพอ่ื ทำการสำรวจ 4. ใหน้ กั เรยี นจดบันทกึ ลงในชุดกิจกรรม ว่าพบเจอในระบบนเิ วศดังกลา่ ว เพื่อนำกลบั มาสรุปผลในกลมุ่ 5. ให้นักเรียนทกุ คนรว่ มสรปุ ผลการสำรวจ และสรา้ งแผนภาพแสดงความสัมพนั ธข์ องผูผ้ ลติ ผบู้ รโิ ภค และ ผู้ย่อยสลายสารอนิ ทรีย์ ใหเ้ หมาะสมกับระบบนิเวศท่ีกำหนดให้ 6. นักเรียนแต่ละกลุ่มทำการวเิ คราะหข์ ้อมลู ทไ่ี ดจ้ ากสถานทส่ี ำรวจ และร่วมกันออกแบบ แผนภาพแสดง ความสัมพันธ์ของผผู้ ลติ ผ้บู รโิ ภค และ ผู้ยอ่ ยสลายสารอินทรีย์ในระบบนิเวศ และยกตวั อยา่ ง ความสมั พนั ธข์ องสงิ่ มชี ีวติ มา 1 ความสัมพนั ธ์ 7. นกั เรยี นแต่ละกลมุ่ นำเสนอแผนภาพ กลุ่มละ 5-10 นาที

6 .ใบบนั ทึกกจิ กรรม รายชอ่ื ผู้ทำกจิ กรรม กลุ่มท่ี ........... 1..............................................................................................เลขท.ี่ ................. 2..............................................................................................เลขท.ี่ ................. 3..............................................................................................เลขที่.................. 4..............................................................................................เลขที่.................. 5..............................................................................................เลขที่.................. สถานท่ีสำรวจ……………………………………………………………………………………………………………………….. สง่ิ มีชวี ิตที่พบ.............................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................

ตารางจำแนกสิ่งมีชวี ิต 7 ผ้ผู ลติ ผูบ้ ริโภค ผ้ยู อ่ ยสลาย กินพชื เปน็ อาหาร กินสตั วเ์ ป็นอาหาร กินท้งั พชื และสตั ว์ กนิ ซาก

8 คำถามทา้ ยกจิ กรรม ใหน้ ักเรยี นตอบคำถามตอ่ ไปน้ี 1. นกั เรยี นจะจำแนกผูบ้ ริโภคตามชนิดของอาหารท่กี ินออกไดเ้ ปน็ ก่ีกลมุ่ อะไรบา้ ง (2คะแนน) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. สัตว์กนิ ซาก มีประโยชนต์ ่อระบบนเิ วศอย่างไร (2คะแนน) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. ผู้ยอ่ ยสลายสารอินทรีย์มีความสำคัญต่อส่งิ มีชีวติ อ่นื อย่างไร (2คะแนน) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

9 4. ทำไมสัตวบ์ างชนดิ เชน่ เสือ หมี สุนขั จดอยูใ่ นกลุ่มของส่งิ มชี ีวิตท่กี ินสัตวเ์ ป็นอาหารแตบ่ างครัง้ ยังบริโภค พืชได้ดว้ ย เนือ่ งมาจากสาเหตุใด (2คะแนน) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5. มนษุ ย์นำความรู้จากสมบัติของผู้ย่อยสลายสารอนิ ทรยี ม์ าใช้ประโยชนอ์ ยา่ งไร (2คะแนน) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

10 ใบความรเู้ รือ่ ง ผู้ผลิต ผู้บรโิ ภค และผูย้ ่อยสลาย (องค์ประกอบท่ีมีชวี ติ ) องค์ประกอบที่มีชวี ติ ไดแ้ ก่ มนษุ ย์ สัตว์ พืชต่าง ๆ จลุ ินทรีย์ รวมทงั้ สิ่งมีชีวิตขนาดเลก็ และส่งิ มชี วี ติ เซลลเ์ ดยี ว ซ่งึ ชว่ ยทำให้ระบบนเิ วศทำงานได้อย่าง เป็นปกติ โดยแบ่งออกตามหนา้ ที่ของสิ่งมชี วี ิต ได้เปน็ 3 ประเภท คอื ผ้บู รโิ ภค ผผู้ ลติ และผยู้ ่อยสลาย องค์ประกอบที่มชี วี ติ ผผู้ ลติ ผบู้ รโิ ภค ผยู้ อ่ ยสลาย แบคทเี รีย พืชสเี ขียวท่มี ี กนิ พืช คลอโรฟิ วด์ เหด็ กนิ สตั ว์ รา แบคท่เี รยี บาง ชนิด กินทงั้ พืชและ สตั ว์ แพลงตอน

11 ผ้ผู ลิต (Producer) เป็นสง่ิ มีชวี ิตทส่ี ามารถสร้างอาหารได้ เชน่ พืช ทมี่ สี ารสีในการสังเคราะห์แสง (คลอโรฟิลล์) เชน่ พืช ทกุ ชนดิ แบคทีเรียบางชนดิ ท่ีสงั เคราะหแ์ สงได้ แพลงตอน สงิ่ มีชีวติ เหลา่ นโ้ี ดยเฉพาะพืชใบเขยี วสร้างอาหาร ขึน้ มาจากสารประกอบอนนิ ทรีย์ทม่ี โี มเลกลขุ นาดเล็ก ให้เป็นสารประกอบท่ีมี พลังงานสงู โดยกลไกจากการ สังเคราะห์แสง ซ่ึงผลผลติ ท่ีได้ คือ คาร์โบไฮเดรท เป็นสารอาหารทใ่ี ห้พลังงานแก่สิง่ มีชีวิตอ่ืน ๆ ทไี่ ดร้ บั เข้าไป ในรปู ของอาหาร และก๊าซออกซเิ จน จากปฏกิ ริ ิยาน้ีจะเปน็ กา๊ ซที่คายออกทางปากใบของพชื แล้ว แพรไ่ ปใน บรรยากาศ ซ่ึงมปี ระโยชน์ท้ังต่อมนุษย์และระบบนิเวศในหลายกรณี พวกผผู้ ลติ จดั ว่ามีความสำคัญมากเพราะ เป็นสว่ นท่เี ริม่ ต้นเช่อื มต่อระหวา่ ง สว่ นประกอบที่ไม่มีชวี ติ และสว่ นประกอบท่ีมชี วี ิตอ่นื ๆในระบบนเิ วศ

12 ผู้บริโภค คือ ส่งิ มีชวี ิตท่ไี ม่สามารถสร้างอาหารข้นึ เองได้แต่ไดร้ บั อาหารจากการกินสง่ิ มีชวี ิตอืน่ ๆ อกี ทอดหนง่ึ พลงั งานและแร่ธาตุจากอาหาร ทส่ี งิ่ มีชวี ิตกินจะถูกถ่ายทอดสู่ผบู้ ริโภค ซึ่งแบง่ ตามลำดับของการกนิ อาหารได้ ดงั นี้ 1. ผู้บรโิ ภคปฐมภูมิเปน็ สิง่ มชี วี ติ ที่กนิ พืชเปน็ อาหาร โดยตรง เช่น ปะการงั เมน่ ทะเล กวาง กระตา่ ย เป็นต้น 2. ผู้บรโิ ภคทตุ ยิ ภูมิ เปน็ สงิ่ มีชวี ติ พวกสัตว์กินเนอ้ื หมายถงึ สัตว์ท่ีกินสตั ว์กนิ พชื เป็นอาหาร เช่น ปลา นก หมาป่า เปน็ ตน้ 3. ผบู้ ริโภคตติยภูมิ เป็นส่ิงมชี วี ติ ท่ีกินท้ังสัตวก์ นิ พชื และสตั วก์ นิ สัตว์หรอื พวกที่กินทั้งพืชและสตั วเ์ ป็น อาหาร (omnivore) เชน่ ฉลาม คน เตา่ เสอื เป็นต้น 4. ผบู้ ริโภคซากสตั ว์ (Detritivore) เชน่ แรง้ กินซากสัตว์ ที่ตาย แลว้ หนอนกนิ ซากหมาเน่า เปน็ ตน้ และยังมผี ู้บริโภคที่กินเศษสารอนิ ทรยี ์ เช่น ไส้เดอื นดิน กิง้ กือ ปลวก มอด ไรดิน (Soil mites)

13 ผยู้ อ่ ยสลาย คอื สงิ่ มชี วี ิตท่ีไมส่ ามารถสร้างอาหารเองได้แตอ่ าศัย อาหารจากส่ิงมชี ีวิตชนดิ อนื่ โดยการ สรา้ งนำ้ ย่อยออกมาย่อยสลายแรธ่ าตุตา่ งๆ ในสว่ นประกอบของซากสง่ิ มชี ีวติ ใหเ้ ปน็ สารโมเลกุลเล็กๆ ในรปู ของสารอาหาร (nutrients) กลับคนื สสู่ ่ิงแวดลอ้ มทำใหผ้ ู้ผลิต คือ พชื ทุกชนิดสามารถนํากลบั ไป ใช้ ประโยชนไ์ ด้ในรปู ของธาตุอาหาร เชน่ แบคทีเรีย เหด็ รา เปน็ ตน้ แต่มผี ลเสีย คือ เกิดแก๊สพิษเช่น H2Sทำใหอ้ ุณหภมู ิขณะมีการย่อยสลายสูงและปริมาณการใช้ ออกซิเจนเพิม่ ข้ึนทำใหม้ ีความเปน็ กรด-เบสสงู ขนึ้ และมีผลทำให้สิง่ กอ่ สรา้ ง อาคาร บ้านเรือนเกดิ การผุพังได้

14 แบบทดสอบ เร่ือง ผผู้ ลติ ผบู้ ริโภค และผ้ยู อ่ ยสลาย คำช้ีแจง 1. แบบทดสอบหลงั เรยี นเปน็ แบบทดสอบแบบเลอื กตอบ 4 ตัวเลอื ก จำนวน 10 ขอ้ คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลา 10 นาที 2. ให้นกั เรยี นเลอื กคำตอบท่ีถูกต้องท่ีสุดเพียงคำตอบเดยี ว แลว้ ทำเคร่อื งหมายกากบาท (X) ลงใน กระดาษคำตอบ 1. ระบบนิเวศทใ่ี หญ่ท่ีสุดคือข้อใด ก. ขอนไม้ ข. ทงุ่ หญา้ ค. ทะเล ง. โลกของส่ิงมชี วี ิต 2. ระบบนิเวศทเี่ ลก็ ท่ีสุดคือข้อใด ก. ขอนไม้ ข. ท่งุ หญ้า ค. ทะเล ง. โลกของสง่ิ มีชีวิต 3. ข้อใดไมจ่ ดั เป็นระบบนเิ วศ ก. บอ่ นำ้ ที่มีสงิ่ มชี ีวิตอาศยั ข. สนามกีฬาในโรงพละ ค. สนามหญา้ และสระน้ำหนา้ โรงเรียน ง. อุทยานแห่งชาติและป่าสงวน

15 4. โครงสร้างของระบบนิเวศ มกี ่ีประเภท ก. 2 ประเภท คอื ส่งิ ไม่มชี วี ติ และผู้บรโิ ภค ข. 2 ประเภท คอื สง่ิ ไมม่ ชี ีวติ และผ้ผู ลติ ค. 2 ประเภท คอื สงิ่ มีชวี ิต และสิ่งไม่มชี วี ิต ง. 2 ประเภท คือ ส่งิ ไม่มชี วี ิต และผยู้ ่อยสลาย 5. องค์ประกอบสิ่งทมี่ ชี วี ติ ในระบบนเิ วศใดเปน็ ส่ิงมีบทบาทในขั้นตอนสุดทา้ ย ก. ผ้บู ริโภค ข. ผู้ย่อยสลาย ค. ผลู้ ่าเหย่อื ง. ผถู้ กู ยอ่ ยสลาย 6. ขอ้ ใดไมใ่ ช่ผยู้ อ่ ยสลาย ก. แบคทเ่ี รยี ข. เหด็ ค. รา ง. แพลงคต์ อน 7. ข้อใดเป็นผบู้ ริโภคที่ต่างจากพวก ก. ชา้ ง ข. ฉลาม ค. หมาป่า ง. เหย่ยี ว

16 8. ข้อใดเป็นผู้บรโิ ภคที่ต่างจากพวก ก. คน ข. กระต่าย ค. หนอน ง. กวาง 9. คน จัดเปน็ ผบู้ รโิ ภคชนดิ ใด ก. กินพืช ข. กินสัตว์ ค. กินทัง้ พืชและสตั ว์ ง. กนิ ขา้ ว 10. สิง่ มชี ีวติ ชนิดใดควรมีปริมาณมากทสี่ ุดเพื่อใหร้ ะบบนเิ วศอย่ใู นภาวะสมดุล ก. ผู้บรโิ ภค ข. ผู้ผลิต ค. ผู้ลา่ เหย่ือ ง. ผูถ้ กู ยอ่ ยสลาย

17 แนวการตอบใบบันทกึ กจิ กรรม รายชอ่ื ผู้ทำกจิ กรรม กลุ่มท่ี ........... 1..............................................................................................เลขท.่ี ................. 2..............................................................................................เลขท่ี.................. 3..............................................................................................เลขที่.................. 4..............................................................................................เลขที่.................. 5..............................................................................................เลขที่.................. สถานที่สำรวจ……………………………………………………………………………………………………………………….. สิง่ มีชีวติ ท่ีพบ...............(สิ่งมีชีวติ ท่ีพบในระบบนเิ วศ)................................................................................. ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................

18 แนวการตอบตารางจำแนกสิ่งมชี ีวติ ผ้ผู ลติ ผ้บู รโิ ภค ผู้ยอ่ ยสลาย หญา้ เหด็ ตน้ มะมว่ ง กินพชื เป็นอาหาร กินสตั วเ์ ปน็ อาหาร กนิ ทั้งพชื และสตั ว์ กินซาก นกกระจอก มดคนั ไฟ แมว หนอนกนิ ซาก มะม่วง ววั แมงมมุ สุนัข ตน้ เขม็ ผง้ึ หนู ต้นมะขาม

19 แนวการตอบคำถามทา้ ยกจิ กรรม ให้นักเรียนตอบคำถามต่อไปนี้ 1. นกั เรยี นจะจำแนกผบู้ ริโภคตามชนดิ ของอาหารท่กี นิ ออกไดเ้ ป็นกี่กลมุ่ อะไรบ้าง (2คะแนน) 4 กลมุ่ -กนิ พชื -กินสตั ว์ -กนิ ท้ังพชื และสตั ว์ -กินซาก 2. สตั ว์กินซาก มีประโยชนต์ ่อระบบนเิ วศอย่างไร (2คะแนน) ทำใหจ้ ำนวนซากส่งิ มชี ีวติ ในระบบนเิ วศลดลง สัตว์กนิ ซากบางชนิด จะทำใหซ้ ากสิ่งมชี ีวิตมขี นาดเล็ก ลง เพื่อใหผ้ ูย้ ่อยสลายสารอินทรีย์ยอ่ ยสลายต่อไป 3. ผู้ย่อยสลายสารอนิ ทรยี ์มีความสำคญั ตอ่ ส่งิ มชี ีวติ อ่ืนอย่างไร (2คะแนน) ทำให้สงิ่ มีชวี ติ ทต่ี ายลงมีการเน่าเปื่อย และผลจากการย่อยสลายทำให้ สารอนิ ทรีย์มีขนาดเลก็ ลง และ ปลดปล่อยสารอนนิ ทรีย์กลบั คนื สู่สภาพแวดลอ้ มให้ พชื นาํ ไปใชไ้ ด้อีก 4. ทำไมสตั ว์บางชนิด เช่น เสือ หมี สนุ ขั จดอยูใ่ นกลุ่มของส่งิ มีชวี ติ ท่กี ินสัตว์เป็นอาหารแตบ่ างครัง้ ยังบรโิ ภค พชื ไดด้ ้วย เน่อื งมาจากสาเหตุใด (2คะแนน) เน่ืองจากมีววิ ัฒนาการเพ่ือการอยู่รอดซ่ึงรา่ งกายมีการเปลยี่ นแปลง โดยปรบั สภาพการทำงานใน กระเพาะอาหารทสี่ ามารถย่อยแต่เนื้อสตั วแ์ ต่เพยี ง อย่างเดียวใหส้ ามารถยอ่ ยพชื ไดด้ ้วย 5. มนุษย์นำความรู้จากสมบัติของผู้ย่อยสลายสารอินทรีย์มาใชป้ ระโยชน์อย่างไร (2คะแนน) ใชใ้ นการทำป๋ยุ หมัก โดยหมกั ขยะท่ีเปน็ สารอินทรีย์ พวกฟางขา้ ว เศษอาหารเศษใบไม้ มูลวัว มูลไก่ ซงึ่ แบคทีเรียจะย่อยสลายสารอนิ ทรียใ์ ห้ กลายเปน็ ปุย๋ ไว้คลุกกับดินเพ่อื ปลูกพืช

20 เฉลยแบบทดสอบ เรือ่ ง ผู้ผลติ ผ้บู ริโภค และผูย้ ่อยสลาย 1. ระบบนเิ วศท่ีใหญ่ทส่ี ุดคือข้อใด ง. โลกของสงิ่ มีชวี ติ 2. ระบบนิเวศท่ีเลก็ ท่ีสุดคือข้อใด ก. ขอนไม้ 3. ขอ้ ใดไมจ่ ัดเป็นระบบนเิ วศ ข. สนามกฬี าในโรงพละ 4. โครงสร้างของระบบนเิ วศ มกี ีป่ ระเภท ค. 2 ประเภท คอื สิง่ มีชีวิต และสิ่งไม่มชี ีวิต 5. องคป์ ระกอบสิง่ ทม่ี ีชวี ติ ในระบบนิเวศใดเปน็ สิ่งมบี ทบาทในข้ันตอนสดุ ท้าย ข. ผยู้ อ่ ยสลาย 6. ข้อใดไม่ใช่ผยู้ อ่ ยสลาย ง. แพลงค์ตอน 7. ข้อใดเป็นผู้บรโิ ภคที่ตา่ งจากพวก ก. ช้าง 8. ขอ้ ใดเปน็ ผู้บรโิ ภคท่ตี า่ งจากพวก ก. คน 9. คน จดั เปน็ ผบู้ ริโภคชนดิ ใด ค. กินท้ังพืชและสัตว์ 10. สง่ิ มีชวี ติ ชนิดใดควรมีปรมิ าณมากที่สดุ เพ่อื ใหร้ ะบบนิเวศอยูใ่ นภาวะสมดุล ข. ผผู้ ลิต