กิจกรรมนันทนาการเพื่อพัฒนาคุณธรรมและจริยธรรมของเด็ก

๘. วรรณกรรม (การอ่าน พูด เขียน) (Reading, Speaking and Writing) เป็นกิจกรรมที่ช่วยส่งเสริมความรู้ ความคิดสร้างสรรค์ ความเช่ือม่ัน และกลา้ แสดงออกในทางทถี่ กู ตอ้ ง ความมวี นิ ยั แหง่ ตน และเปน็ การศกึ ษาหาความร ู้ เพิ่มเติมที่ดี เช่น การโต้วาที การพูดในที่สาธารณะ การเขียนบทความ คำ�ขวัญ ค�ำ กลอน เป็นต้น ๙. กิจกรรมสังคม (Social Recreation) เป็นกิจกรรมท่ีช่วยส่งเสริม มนุษย์สัมพันธ์ การเข้ากลุ่ม ซึ่งทำ�ให้เกิดความเข้าใจอันดี มีคุณธรรมรู้จักช่วย เหลือซึ่งกนั และกนั มจี ติ ใจเอื้อเฟ้ือเผอื่ แผ่ สรา้ งมติ รภาพในสังคม เช่น การจัดงาน วนั คลา้ ยวันเกิด ๑๐. กิจกรรมพเิ ศษตามเทศกาลต่าง ๆ (Special Event) เปน็ กจิ กรรม เฉพาะทจี่ ดั ขน้ึ ในโอกาสพเิ ศษโดยตรง เชน่ เทศกาลพเิ ศษ การจดั กจิ กรรมประเพณี กิจกรรมเพ่ือทางศาสนา เช่น วันลอยกระทง วันขึ้นปีใหม่ วันตรุษจีน สงกรานต์ เป็นแสดงความยินดี สุขใจ หรือความร่วมมือกันในการช่วยกันสร้างสรรค์สังคม อนุรักษ์วฒั นธรรม เป็นต้น ๑๑. การบริการอาสาสมัคร (Voluntary Service) เป็นกิจกรรม เพ่อื การช่วยเหลือบรกิ ารสังคม ชว่ ยให้เข้าใจกันเห็นอกเห็นใจกัน เออื้ เฟ้ือ เสยี สละ สรา้ งความสามคั คี รกั ใครก่ ลมเกลยี ว รจู้ กั เสยี สละเพอ่ื สว่ นรว่ มและจดั เปน็ กระบวนการ ในการพฒั นาจิตใจของมนุษย์ 51

บทสรปุ นั น ท น า ก า ร เ ป็ น ก ร ะ บ ว น ก า ร ห นึ่ ง ในการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ การปลูกฝังให้เด็ก รู้จักใช้กิจกรรมนันทนาการจะช่วยเป็นภูมิคุ้มกัน เสริมสร้างพลังแห่งความสุข ลดความเครียด สามารถสง่ ผลใหด้ �ำ เนนิ ชวี ติ ไดอ้ ยา่ งมน่ั ใจ มคี ณุ ธรรม และจริยธรรม และมีคุณภาพชีวิตที่ดี 52

บทที่ ๔ กิจกรรมนนั ทนาการ เพ่อื พัฒนาคณุ ธรรมและจริยธรรม ในบทนผี้ เู้ ขยี นไดจ้ ดั ท�ำ ตวั อยา่ งแผนการจดั กจิ กรรมนนั ทนาการเพอื่ พฒั นา คณุ ธรรมและจรยิ ธรรม ๔ ดา้ น ไดแ้ ก่ ดา้ นความมวี นิ ยั ในตนเอง ดา้ นความรบั ผดิ ชอบ ด้านความเสียสละ และด้านความซื่อสัตย์ โดยครอบคลุมกิจกรรมนันทนาการ ๑๑ ประเภท ได้แก่ ศิลปหตั ถกรรม เกมและกีฬา การเตน้ ร�ำ การละคร งานอดิเรก การดนตรแี ละการรอ้ งเพลง กจิ กรรมกลางแจง้ /นอกเมอื ง วรรณกรรม กจิ กรรมสงั คม กิจกรรมพิเศษตามเทศกาลต่าง ๆ และการบริการอาสาสมัคร ในเวลา ๙๐ นาที สำ�หรับเด็กอายุระหว่าง ๑๐-๑๒ ปี ซึ่งสามารถนำ�ตัวอย่างแผนการจัดกิจกรรม นนั ทนาการดงั กลา่ ว ไปประยกุ ตใ์ ชใ้ หเ้ หมาะสมโดยใหค้ �ำ นงึ ถงึ ความพรอ้ มของเวลา สถานท่ี อปุ กรณ์ สภาพทอ้ งถน่ิ และความตอ้ งการความสนใจของกลมุ่ เปา้ หมายเปน็ หลกั 53

การปฐมนิเทศ กิจกรรม การปฐมนเิ ทศ สาระส�ำ คญั เพอ่ื ชแี้ จงวตั ถปุ ระสงค์ในการจดั กจิ กรรม วตั ถุประสงค ์ ๑. เพอ่ื ใหเ้ ด็กได้ทราบวัตถปุ ระสงค์ การจัดกิจกรรม และระเบียบ กฎ กติกา ในการเข้ารว่ มกิจกรรม ๒. เพอื่ สร้างความคนุ้ เคย และสัมพันธภาพทดี่ รี ะหวา่ งผู้เข้ารว่ มกิจกรรม เวลา จ�ำ นวน ๙๐ นาที อุปกรณ/์ สือ่ ๑. เนื้อเพลงรวมเงิน ๒. เครื่องดนตรีประกอบจังหวะ ๓. เครอื่ งฉายภาพ วธิ ีด�ำ เนินการ ขน้ั น�ำ ๑. ผ้นู ำ�กจิ กรรมแนะน�ำ ตนเอง และช้ีแจงวตั ถปุ ระสงคข์ องการจดั กิจกรรม ๒. ใหเ้ ดก็ แนะน�ำ ตนเอง เชน่ ประวตั สิ ว่ นตวั ชอ่ื -นามสกลุ ชอ่ื เลน่ สถานศกึ ษา ขนั้ ด�ำ เนินกิจกรรม เพ่อื สร้างความคุ้นเคย โดยจดั กิจกรรมกลุ่มสมั พนั ธใ์ ชก้ ิจกรรมเกม ดังนี้ ๑. ใหเ้ ดก็ จับคู่ โดยใหส้ ัมภาษณค์ ่ขู องตนเองภายในเวลา ๒ นาที หลงั จากน้นั ใหเ้ ปลย่ี นคสู่ ลบั กนั ใหม่ แลว้ สมั ภาษณภ์ ายในเวลาทก่ี �ำ หนด ประมาณ ๕ ครง้ั ๒. ให้อาสาสมัครออกมาหน้าห้อง ๓ คน โดยให้แต่ละคนแนะนำ�เพื่อน และรายละเอยี ดทส่ี มั ภาษณพ์ รอ้ มกบั ใหเ้ พอ่ื นทเ่ี อย๋ นามถงึ ออกมาแสดงตนทห่ี นา้ หอ้ ง พรอ้ มสอบถามขอ้ เทจ็ จรงิ จากขอ้ มลู ทเ่ี พอ่ื นเสนอดว้ ย 54

๓. ผู้นำ�กิจกรรมฉายเนื้อเพลงรวมเงินและสอนให้เด็กร้องเพลงรวมเงิน พร้อมปรบมือเปน็ จงั หวะ โดยเนื้อเพลงมีดังน้ี รวมเงิน รวมเงิน ใหด้ ี รวมเงินวันน้ ี อยา่ ให้มีผิดพลาด ผู้หญงิ นั้นเป็น เหรียญบาท ผชู้ ายเก่งกาจ เปน็ หา้ สบิ สตางค์ ๔. เมื่อทุกคนร้องเพลงได้แล้ว ให้เดินเป็นวงกลมมาร้องเพลง และปรบมือ ตามจังหวะเมื่อร้องเพลงจบ เม่ือผู้นำ�กิจกรรมสั่งให้ทุกคนรวมเงิน ตามจำ�นวน โดยให้จับกลุ่มรวมเงินตามที่สั่งแล้วนั่งลง เช่น สิบสลึง ห้าบาท หกบาทห้าสิบ โดยมีกติกาเงื่อนไขว่า ในการรวมเงินน้ันต้องมีท้ังหญิงและชาย และกลุ่มไหน รวมเงินไม่ครบให้ออกมาแนะน�ำ ตนเองจนครบ แลว้ กลับไปร่วมกิจกรรมใหม่ ข้ันสรุป ให้เด็กช่วยกันสรุปประโยชน์ท่ีได้รับจากการเข้าร่วมกิจกรรมในครั้งน้ี แ ล ะ ผู้ นำ � กิ จ ก ร ร ม เ พิ่ ม เ ติ ม กิ จ ก ร ร ม นั น ท น า ก า ร ป ร ะ เ ภ ท ก า ร ด น ต รี และการร้องเพลง เกม ช่วยสร้างความสนุกสนาน เกิดความรู้ ทักษะ รวมท้ัง การสร้างสัมพันธภาพที่ดี (โดยเหน็ ไดจ้ ากการเชญิ เพอ่ื นเขา้ รว่ มกลมุ่ เพอ่ื ใหค้ รบตาม จ�ำ นวนเง่อื นไขทีก่ �ำ หนด) การประเมินผล ๑. ความสนใจ ความตัง้ ใจฟังค�ำ อธิบาย ชีแ้ จงจากผูน้ ำ�กิจกรรม ๒. สังเกตพฤติกรรม สามารถปฏิบัติได้ตามอย่างถูกต้อง กระตือรือร้น และความสนกุ สนานในการเขา้ รว่ มกิจกรรม ๓. ทุกคนร้องเพลงรวมเงนิ ได้ 55

๔. เด็กเกิดความคุ้นเคยให้ความเปน็ กันเอง มากยงิ่ ขึน้ กิจกรรมนันทนาการที่ใช้ครง้ั นี ้ เปน็ ประเภทเกมและกีฬา และประเภทดนตรี และการร้องเพลง 56

ความมวี นิ ัยในตนเอง (๑) กิจกรรม วนิ ยั เร่มิ ทบ่ี า้ น สาระสำ�คญั วนิ ยั เป็นพฤตกิ รรมทแ่ี สดงออกทง้ั ดา้ นร่างกาย อารมณ์ ความร้สู กึ ผู้ท่ีมีวินัยจะประพฤติตามระเบียบ แบบแผน ข้อบังคับ กฎเกณฑ์ ข้อปฏิบัติ ทางวฒั นธรรม ประเพณี ศลี ธรรม และสงั คม ดว้ ยความสมคั รใจ โดยเรม่ิ ปลกู ฝงั วนิ ยั ตัง้ แต่ทีบ่ ้าน วตั ถปุ ระสงค์ ๑. เพื่อให้เด็กมีความรู้และเกิดความตระหนักด้านความมีวินัยในตนเอง ๒. เพื่อปลูกฝังให้เด็กมีวินัย และเกิดการเรียนรู้ด้วยความมีวินัยในตนเอง การปฏิบัตติ นอยใู่ นวัฒนธรรม ประเพณี ศลี ธรรม และสงั คม เวลา จ�ำ นวน ๙๐ นาที อุปกรณ์/ส่อื ๑. ใบความรู้เร่อื งความมวี ินยั ในตนเอง ๒. ใบงาน ดา้ นความมวี นิ ยั ในตนเอง ๓. เนือ้ เพลงตรงตอ่ เวลา ๔. เครอื่ งดนตรีประกอบจังหวะ ๕. เครอ่ื งฉายภาพ วธิ ดี �ำ เนนิ การ ข้ันนำ� ผู้น�ำ กจิ กรรมทักทายเด็กทีเ่ ข้าร่วมกจิ กรรม ขั้นด�ำ เนนิ กจิ กรรม ๑. ให้เด็กแบง่ กลมุ่ เป็น ๓ กลุ่ม ๒. แตล่ ะกลุม่ อ่านใบงานความรู้ เรื่อง วินัยเรมิ่ ทบี่ ้าน 57

๓. อภิปรายแสดงความคิดเห็นว่าเราควรมีวินัยในตนเองอะไรบ้าง บอกประโยชนแ์ ต่ละประเด็นดว้ ย (ตามใบงาน) ๔. แตล่ ะกลุ่มสง่ ผแู้ ทนน�ำ เสนอ ขน้ั สรปุ ๑. ผู้นำ�กิจกรรมฉายเน้ือเพลง และสอนให้เด็กร่วมกันร้องเพลงตรงต่อเวลา พร้อมปรบมือเปน็ จังหวะ โดยมีเนื้อรอ้ งดงั น้ี เราเกดิ มาเป็นคน ต้องหมัน่ ฝกึ ฝนให้ตรงเวลา วันคนื ไม่เคยท่า วันเวลาไม่เคยคอยใคร ตรงต่อเวลา พวกเราตอ้ งมาใหต้ รงเวลา ตรง ตรง ตรงเวลา พวกเราตอ้ งมาให้ตรงเวลา ๒. ผนู้ �ำ กจิ กรรมและเดก็ ชว่ ยกนั สรปุ ควรมวี นิ ยั ในตนเอง เชน่ การตรงตอ่ เวลา การมีวนิ ัยในการใช้จา่ ย การเดินทางตอ้ งปฏบิ ัติตามกฎจราจร ปฏิบตั ิตามระเบียบ ของโรงเรียน การประเมินผล ๑. สังเกตความสนใจ ความรว่ มมือการอภปิ รายกลุม่ และการน�ำ เสนอ ๒. ทุกคนร้องเพลงตรงตอ่ เวลาได้ กจิ กรรมนนั ทนาการทใ่ี ชค้ รง้ั น้ี เปน็ ประเภทกจิ กรรมวรรณกรรม (อา่ น/เขยี น/พดู ) และประเภทดนตรีและการรอ้ งเพลง 58

ใบความรู้ เรือ่ ง เดก็ ดมี วี ินยั ความมีวินัย ความมีวินัยในตนเอง จากการศึกษาตามแนวคิดของ ดวงเดือน พันธุมนาวิน. (๒๕๒๔). ได้ให้ความหมาย และความสำ�คัญ ของวนิ ยั วา่ หมายถงึ ความสามารถของบคุ คลในการทจ่ี ะใหร้ างวลั ตนเอง เมื่อตนทำ�ดี และลงโทษตนเองเมื่อตนทำ�ช่ัว ซ่ึงหมายถึงความสามารถ ในการควบคุมตนหรือความสามารถท่ีจะยืนหยดั เปน็ ตวั ของตวั เอง ส�ำ นกั งานคณะกรรมการวฒั นธรรมแหง่ ชาต.ิ (๒๕๓๐). ใหค้ วามหมาย และความส�ำ คญั ของความมรี ะเบยี บวนิ ยั ไวว้ า่ หมายถงึ การควบคมุ ตนเอง ให้ประพฤติปฏิบัติตามกฎหมาย ข้อบังคับ ระเบียบ แบบแผน และขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีงาม เพ่ือความสุขในชีวิตของตน และความเป็นระเบยี บเรียบร้อยของสงั คม 59

จ ร ว ย พ ร ธ ร ณิ น ท ร์ . ( ๒ ๕ ๒ ๕ ) . ใ ห้ ค ว า ม ห ม า ย ของความมรี ะเบยี บวินยั ไว้วา่ หมายถึง การร้จู กั ปฏิบตั ิตามทมี่ รี ูป มีแบบ มขี น้ั มตี อน ฟงั ความคดิ เหน็ ของผอู้ น่ื การอยใู่ นชน้ั เรยี น การท�ำ ความเคารพ วินยั ในการเล่นกีฬา รุจิร์ ภู่สาระ. (๒๕๔๑). ให้ความหมายของความมรี ะเบยี บวนิ ยั ไวว้ า่ หมายถงึ ความสามารถในการประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ นใหถ้ กู ตอ้ งตามกฎเกณฑ์ หรือขอ้ บงั คับของคนในกลุ่ม กัลยา ศรีปาน. (๒๕๔๒). ให้ความหมาย และความสำ�คัญ ของความมรี ะเบยี บวนิ ยั ไวว้ า่ หมายถงึ การประพฤตปิ ฏบิ ตั อิ ยา่ งมรี ะเบยี บ ของบุคคล ซึ่งกระทำ�สิ่งใดสิ่งหน่ึงตามระเบียบกฎเกณฑ์ของสังคม เพื่อความสงบสุขในชีวิตของตนเอง และความเป็นระเบียบเรียบร้อย ของสังคม สรปุ ไดว้ า่ ระเบยี บวนิ ยั หมายถงึ แบบแผนการควบคมุ บงั คบั ของ บุคคลให้เป็นไปตามความประสงค์ของสังคม เพ่ือให้บุคคลมีคุณสมบัติ ท่ีดีงาม แสดงออกมาได้ท้ังอารมณ์ ความรู้สึก เจตคติ และพฤติกรรม ที่เกิดขึ้นจากสามัญสำ�นึกภายในจิตใจท่ีได้รับการอบรม ปลูกฝัง ซึมซับ ของมนุษย์ในสังคมด้วยความสมัครใจ และมีความมุ่งม่ันที่จะกระทำ� ซง่ึ ความมวี นิ ยั นน้ั จะมพี ฤตกิ รรมทแ่ี สดงออกโดยการปฏบิ ตั ติ ามกฎหมาย กฎระเบยี บ และเคารพกตกิ าของสงั คม มคี วามตรงตอ่ เวลา มคี วามมงุ่ มน่ั ตงั้ ใจต่อตนเอง และสังคม 60

เด็กดมี วี ินัย เดก็ ดมี วี นิ ยั กน็ า่ รกั ผใู้ หญม่ วี นิ ยั กน็ า่ นบั ถอื พระภกิ ษมุ วี นิ ยั กน็ า่ บชู า การมีวินัยจึงเป็นคุณสมบัติของเด็กดี เพราะจะนำ�มงคลสู่ชีวิต วนิ ยั จะสรา้ งเดก็ ใหด้ ี ใหเ้ กง่ ใหอ้ ยรู่ วมกนั อยา่ งมรี ะบบ เพราะวนิ ยั หมายถงึ ระเบียบชีวิตท่ีจะควบคุมความประพฤติให้เป็นแบบแผนเดียวกัน เด็กดตี อ้ งมีวินยั ๓ ประการ คอื ๑. วินัยประจำ�บ้าน บ้านมีวินัยก็น่าอยู่ พ่อมีวินัยบ้านก็สงบ แมม่ วี นิ ยั บา้ นกอ็ บอนุ่ ลกู มวี นิ ยั บา้ นกส็ ดชนื่ จงึ อยรู่ ว่ มกนั อยา่ งเรยี บรอ้ ย และมคี วามสขุ วินัยทางกาย คือ มีความอ่อนโน้ม ทางวาจาอ่อนหวาน ทางใจออ่ นโยน ปฏบิ ตั อิ ยใู่ นโอวาทของพอ่ แม่ จงึ เกดิ ความรกั และสามคั คี บ้านจงึ เปน็ บา้ นทแี่ สนสขุ ๒. วินัยประจำ�โรงเรียน คือ กฎ ระเบียบ กติกา ข้อตกลง ท่ีจะปฏิบัติร่วมกันในโรงเรียน จะเป็นสายสร้อยร้อยเรียงให้เป็นระบบ เด็กดีมีวินัย คุณครูก็ช่ืนชม เพื่อน ๆ ก็ชื่นชอบ ซึ่งเด็กนักเรียน จะต้องปฏิบัติดังนี้ ไม่โยกเก้าอ้ี ไม่หนีโรงเรียน ไม่เขียนข้างฝา ไม่ด่าครูสอน ไม่นอนตื่นสาย ไม่หน่ายการเรียน ไม่เพียรทำ�ผิด ไม่คิดมุ่งร้าย ไม่อายการงาน ไม่ผลาญเงินตรา ไม่ซ่าหาเรื่อง ไม่เคืองโกรธกัน ไม่หันหาอบายมุข ไม่ชุกกับเกม เกษมแน่ ๆ พ่อแม่กเ็ บาจิต คุณครูกเ็ บาใจ ไมเ่ ครยี ดไม่ต้องดม่ื เหลา้ เพราะเรามีวนิ ยั 61

๓. วินยั ประจำ�ชีวติ มี ๒ ทาง คือ ๑. ทางโลก เป็นระเบียบท่ีควบคุมสังคมให้อยู่ร่วมกัน อย่างมีความสุข ไม่ละเมิดผู้อ่ืน วินัยทางโลกเป็นกฎหมาย ข้อบังคับ ระเบยี บ วัฒนธรรม ซง่ึ เด็กจะตอ้ งปฏิบัติใหถ้ กู ตามกาลเทศนะ ๒. ทางธรรม เป็นข้อบัญญัติทางศาสนา ซึ่งเด็กจะต้อง มวี นิ ยั เบอ้ื งตน้ อย่างน้อย ไดแ้ ก่ ศีล ๕ การมีวินัยจึงเป็นมงคลแก่ชีวิต จะทำ�ให้ต่างจากคนทั่วไป เพราะดูแล้วจะเรียบร้อยดีงาม เรียกว่า กายก็สง่า วาจาดูสุภาพ ดูแล้วสบายตา วาจาก็สบายหู อยู่กับใครก็ไม่มีปัญหา วินัยจะเป็น เกราะป้องกันไม่ตกไปในทางช่ัว มีวินัยตั้งแต่เด็กย่อมสร้างนิสัยที่ดี เพราะท�ำ ใหเ้ ตบิ โตอยา่ งมคี ณุ คา่ อยอู่ ยา่ งมคี ณุ ธรรม น�ำ ชวี ติ ไปในทางทถ่ี กู เดก็ ดที แี่ ทจ้ รงิ ตอ้ งมวี นิ ยั เพราะวนิ ยั ย�ำ ตนใหพ้ น้ ผดิ วนิ ยั น�ำ จติ คดิ เหตผุ ล วินัยน�ำ คา่ พ้นความจน วนิ ัยนำ�ตนพ้นภัยเอ๋ย ทีม่ า : www.youtube .com/watch? v=GEPJAVLWCIS. 62

ใบงาน ดา้ นความมีวนิ ยั ในตนเอง กลุ่ม ............................................................................................................................................... ความมวี ินัยในตนเอง ตัวอยา่ งพฤตกิ รรมทีแ่ สดงออก ประโยชน์ 63

ความมวี ินยั ในตนเอง (๒) กจิ กรรม ของฝากจากผู้น�ำ กิจกรรม สาระสำ�คัญ ความมีวินัยในการเข้าแถว (การเข้าคิว) เรียงลำ�ดับก่อน-หลัง เป็นสิ่งที่เด็กต้องนำ�ไปปฏิบัติให้เป็นนิสัยในชีวิตประจำ�วัน ต้องรู้จักคำ�ว่ารอคอย และเป็นระเบียบเรียบร้อย วตั ถุประสงค์ ๑. เพื่อฝึกให้เด็กมีวนิ ัยในตนเอง ๒. เพ่ือฝึกเดก็ รู้จักและปฏิบตั กิ ารมมี ารยาทในสังคม ๓. เพื่อฝึกเดก็ ไม่ใหเ้ ห็นแก่ตวั และเอาเปรียบผูอ้ น่ื เวลา จำ�นวน ๙๐ นาที อุปกรณ์/ส่ือ ๑. ขนมคบเคีย้ ว/ขนมปงั หลากหลายอยา่ ง ๒. เนอื้ เพลงเรยี งล�ำ ดบั ๓. เคร่ืองดนตรีประกอบจังหวะ ๔. เคร่อื งฉายภาพ ๕. แบบบันทกึ พฤตกิ รรม วธิ ีด�ำ เนนิ การ ขนั้ นำ� ผู้นำ�กิจกรรมทักทายเด็กและสอบถามถึงการรับประทานอาหารกลางวัน โดยทว่ั ๆ ไป ขนั้ ดำ�เนินกิจกรรม ๑. ผนู้ ำ�กจิ กรรมวางขนมหลากหลายชนิดบรเิ วณหน้าห้อง ๒. เลือกผู้สังเกตการณ์ ๒ คน เป็นเด็กชาย ๑ คน เด็กหญิง ๑ คน เพื่อสังเกตพฤติกรรม โดยเด็กชายให้สังเกตพฤติกรรมการหยิบขนม 64

ของฝ่ายหญิง และเด็กหญิงให้สังเกตพฤติกรรมการหยิบขนมของฝ่ายชาย แลว้ บนั ทกึ ในแบบบันทึกพฤตกิ รรม ๓. ผู้นำ�กิจกรรมอนุญาตให้เด็กทุกคนไปหยิบขนมโดยเลือกได้ตามใจชอบ ภายในเวลา ๒ นาที ๔. ต่อไปผู้นำ�กิจกรรมนำ�ขนมชนิดอื่นมาวางไว้อีกครั้ง คราวนี้ให้เด็ก ไปหยบิ ขนมแตม่ ขี อ้ แมว้ า่ ใหเ้ ดก็ เดนิ หยบิ ขนมดา้ นซา้ ย แลว้ เดนิ วนผา่ นดา้ นขวาทกุ คน ภายในเวลา ๒ นาที ขน้ั สรุป ๑. ให้ผู้สังเกตการณ์ทั้ง ๒ คน เล่าถึงพฤติกรรมเด็กที่ไปหยิบขนม ว่าเปน็ อย่างไร โดยใหเ้ ปรยี บเทียบทงั้ ๒ ครัง้ ๒. ให้ทุกคนช่วยกันสรุปเป็น ๒ ประเด็นดังกล่าวและมีผลดี ผลเสียอย่างไร แลว้ เดก็ จะเลอื กปฏิบตั ิตนอย่างไร จึงจะถอื ว่าเป็นผู้ท่ีมีวนิ ยั ๓. ผู้นำ�กิจกรรมฉายเน้ือเพลง และสอนให้เด็กร่วมกันร้องเพลงเรียงลำ�ดับ พร้อมปรบมือเปน็ จังหวะ โดยมีเนือ้ รอ้ งดงั น้ี เรยี งมาเรียงล�ำ ดับ ลำ�ดบั ลำ�ดับ ก่อนหลัง คนหน้าชังมาทีหลังไม่เรยี งล�ำ ดบั มากอ่ น ตอ้ งอยขู่ า้ งหน้า มาช้าต้องอยถู่ ัดไป จำ�ไวน้ ะเดก็ ไทย * ระเบียบวินัยเป็นส่ิงส�ำ คัญ (ซ้�ำ *) ๔. เด็ก ๆ ร้องเพลงได้แล้ว นำ�ไปสู่การเล่นเกมต่อเพื่อเพิ่มความสนุกสนาน ดังนี้ เมื่อเด็กร้องเพลงจบ ให้เด็กฟังคำ�สั่งของผู้นำ�กิจกรรมแล้วปฏิบัติตาม เช่น ผ้นู �ำ กจิ กรรมสัง่ ใหเ้ รยี งล�ำ ดับ ดงั น้ี 65

• จากตำ�่ ไปสงู • จากอายุมากไปคนอายุน้อย • จากวันทเ่ี กิด (ตวั เลข ๑-๓๑) • จากเดือนท่ีเกดิ การประเมินผล ๑. จากการช่วยกันสรุปประเด็นการเข้าแถว (การเข้าคิว) เป็นระเบียบ เรียบรอ้ ยหรอื การแย่งกนั และผลดี ผลเสีย ๒. ความสนใจในการรอ้ งเพลง ท�ำ ใหเ้ ด็กผอ่ นคลาย สนุกสนาน กิจกรรมนันทนาการที่ใช้ครั้งน้ี เป็นประเภทดนตรีและการร้องเพลง และประเภทเกมและกีฬา

แบบบันทกึ พฤตกิ รรม กจิ กรรมของฝากจากผู้นำ�กจิ กรรม พฤตกิ รรม ลกั ษณะเหตกุ ารณ์ ๑. บุคคล ๒. บรรยากาศ ๓. ขนม 67

ความมวี ินยั ในตนเอง (๓) กิจกรรม นทิ านของพอ่ สาระส�ำ คญั ในการฝกึ ระเบยี บวนิ ยั ตอ้ งกระท�ำ ดว้ ยตนเอง จากการจดั ระเบยี บวนิ ยั สง่ิ ทอ่ี ยใู่ กลต้ วั หรอื ของใชส้ ว่ นตวั กอ่ น เชน่ เสอ้ื ผา้ อปุ กรณเ์ ครอ่ื งเขยี น ของเลน่ ฯลฯ แล้วดูในส่วนของครอบครวั สังคม และชุมชน ตอ้ งกระทำ�และฝึกใหเ้ ปน็ นสิ ยั วตั ถปุ ระสงค์ ๑. เพอ่ื ใหเ้ ด็กมีระเบียบวนิ ัยในตนเอง ๒. เพ่ือสง่ เสริมบรรยากาศ สงิ่ แวดลอ้ มที่ดี และกอ่ ใหเ้ กิดความปลอดภัย เวลา จ�ำ นวน ๙๐ นาที อุปกรณ/์ สื่อ ๑. ใบความรู้นิทาน เรอ่ื ง เมืองมีระเบียบ ๒. รองเท้า ๓. นกหวดี วธิ ดี �ำ เนนิ การ ขน้ั นำ� ผู้นำ�กิจกรรมทักทายเด็ก โดยชมเรื่องการแต่งกายสุภาพเรียบร้อยดีทุกคน ถอดรองเท้าเข้าหอ้ งทกุ คน ขน้ั ด�ำ เนนิ กิจกรรม ๑. ผู้นำ�กจิ กรรมแบ่งเดก็ ออกเป็น ๕ กลมุ่ ๒. ร่วมเล่นเกมรองเท้าชุลมุน โดยให้เด็กทุกคนไปหยิบรองเท้าของตนเอง แลว้ น�ำ มารวมกนั ไวท้ ่หี ลงั ห้อง ๓. กำ�หนดให้แต่ละกลุ่มเข้าแถวเป็นแถวตอนได้ ๕ แถว ให้คนแรก อยู่หลงั เส้นเร่ิม โดยก�ำ หนดใหเ้ ส้นเริ่มถงึ รองเท้าประมาณ ๕ เมตร 68

๔. วิธีการเล่น เมื่อได้ยินสัญญาณนกหวีดให้คนแรกวิ่งไปหยิบรองเท้า ของตนเอง กลบั มาเรยี งใหเ้ ปน็ ระเบยี บเรยี บรอ้ ยบรเิ วณหลงั เสน้ เรม่ิ เมอื่ วง่ิ มาถงึ ให้ แตะมือเพื่อนคนที่ ๒ วิ่งไปหยิบรองเท้าของตนเอง แล้วนำ�ไปเรียง ใหเ้ ปน็ ระเบยี บตอ่ จากเพอ่ื นจนกระทง่ั ครบทง้ั กลมุ่ ไหนท�ำ เสรจ็ กอ่ นใหน้ ง่ั ลงพร้อม กัน ชูมือทั้งสองขึ้นแล้วกล่าวไชโยพร้อมกัน ๕. การตัดสิน กลุ่มไหนปฏิบัติตามกติกาเสร็จก่อนและจัดรองเท้า ให้เป็นระเบียบเรียบร้อย เป็นผู้ชนะเลิศ ข้ันสรุป ๑. ผนู้ �ำ กจิ กรรมสรปุ คนทม่ี คี วามระเบยี บเรยี บรอ้ ย จะตอ้ งเปน็ คนทม่ี วี นิ ยั ในตนเอง กอ่ นเสมอ เม่ือฝกึ จนเป็นนิสยั แลว้ ก็จะเกดิ ความเคยชิน โดยปฏิบตั ไิ ด้ตามอัตโนมตั ิ ๒. ผู้นำ�กิจกรรมแจกนิทานของพ่อ เรื่องเมืองมีระเบียบให้ทุกกลุ่มอ่าน และ ร่วมกันอภิปราย แล้วนำ�เสนอข้อคิดและแนวทางนำ�ไปปฏิบัติในชีวิตประจำ�วัน เพียงกล่มุ ละ ๑ ข้อ ๓. ใหแ้ ตล่ ะกลุ่มไปคิดเนื้อเร่อื งเกย่ี วกับความมวี นิ ัยในตนเอง แล้วแสดงละคร (บทบาทสมมุติ) ในคราวต่อไป กลุ่มละ ๑๐ นาที โดยเตรียมอุปกรณ์ และ เครื่องแต่งกายมาด้วย การประเมินผล ๑. สังเกตจากความสนใจ การให้ความร่วมมือในการร่วมกิจกรรม เกมรองเทา้ ชุลมุน และนิทานของพ่อ ๒. เด็กสรุปข้อคิดและแนวทางนำ�ไปปฏิบัติในชีวิตประจำ�วันที่ได้จาก นิทานของพ่อได้ถูกต้อง ชัดเจน กิ จ ก ร ร ม นั น ท น า ก า ร ที่ ใ ช้ ค ร้ั ง น้ี เ ป็ น ป ร ะ เ ภ ท เ ก ม แ ล ะ กี ฬ า และประเภทวรรณกรรม (อ่าน/เขยี น/พูด) 69

ใบความรู้ นิทานเรอ่ื งเมอื งมรี ะเบยี บ ท่ีเมืองมีระเบียบ ทุกอย่างถูกจัดไว้อย่างเป็นระเบียบเรียบร้อย ต้นไม้ปลูกเป็นแถว เป็นแนวอย่างสวยงาม ถนนหนทางก็ดูสะอาดตา ไรข้ ยะ เดก็ ๆ ทกุ คนถกู สอนวา่ หลงั กลบั จากโรงเรยี น ตอ้ งเกบ็ อปุ กรณก์ ารเรยี น ทง้ั สมดุ ปากกา ดนิ สอ ต�ำ ราเรยี นของตนเองใหเ้ ปน็ ทเี่ ปน็ ทาง เปน็ ระเบยี บ เรียบร้อย เมื่อจะทำ�การบ้านจะได้หยิบฉวยมาทำ�ได้โดยไม่ต้องเสียเวลา ค้นหา รวมท้งั หัดแบ่งเวลาใหเ้ ป็นระเบียบ กล่าวคอื เวลาเรยี น เวลาเลน่ เวลาทำ�การบ้าน เวลาอ่านหนังสือ และ เวลาพักผ่อน ซึ่งถือเป็น การหดั ใหม้ คี วามรบั ผดิ ชอบ เปน็ คนทสี่ ามารถจดั ระเบยี บชวี ติ ของตนเอง ในแตล่ ะวนั ดว้ ย 70

เด็ก ๆ ทุกคนฝึกปฏิบัติการ “จัดระเบียบ” จึงทำ�การบ้านเสร็จ อย่างรวดเร็วและถูกต้อง มีเวลาเหลือสำ�หรับทบทวนบทเรียน อีกท้ัง การบา้ นกไ็ มค่ ง่ั คา้ ง ไดเ้ ขา้ นอนแตห่ วั ค�ำ่ และตน่ื เชา้ ไปโรงเรยี นในวนั ถดั ไป แล้ววันหนึ่งเจ้าเมืองมีระเบียบได้เรียกเด็ก ๆ ในเมืองมาประชุม พรอ้ มกนั “เดก็ ๆ ทกุ คนฟงั ใหด้ ี ตอนนเี้ มอื งของเราเกดิ ปญั หาขนึ้ เลก็ นอ้ ย แตเ่ ดก็ ๆ ไมต่ อ้ งเปน็ หว่ ง ถา้ เราชว่ ยกนั ยดึ มน่ั ในความเปน็ ระเบยี บ เมอื งของเรา กจ็ ะผา่ นพน้ ปญั หานไ้ี ปได”้ เจา้ เมอื งระเบยี บบอกกบั เดก็ ๆ เด็ก ๆ ทุกคนต่างอยากรู้ว่าเกิดอะไรข้ึน จึงพูดคุยกันเสียงอื้ออึง กนั ไปหมด ‘แผน่ ดนิ ’ เดก็ จอมซนประจ�ำ เมอื ง จงึ ถามเจา้ เมอื งดว้ ยความสงสยั “มปี ญั หาอะไรเหรอครบั ทา่ นเจา้ เมอื ง ทา่ นชว่ ยบอกใหพ้ วกเราทราบทเี ถอะ เราจะไดช้ ่วยกันแกไ้ ข” เจ้าเมืองมีระเบียบได้ฟังดังนั้นจึงตอบไปว่า “ใช่สินะ เด็ก ๆ อย่างพวกเจ้าควรจะรู้เอาไว้ เพราะเป้าหมายของมันก็คือพวกเจ้า” เจา้ เมอื งอธบิ ายตอ่ วา่ “ทกุ ๆ รอ้ ยปี เจา้ ปศี าจไรร้ ะเบยี บจะออกอาละวาด โดยจะทำ�ให้เด็กในเมืองของเราซึมซับความไร้ระเบียบจากมัน และในที่สุดเด็กผู้นั้นก็จะกลายเป็นพลเมืองไร้ระเบียบ และถูกพาตัวไป ที่เมืองไร้ระเบียบ ไม่ได้กลับมาอีก และบัดน้ีกาลเวลาก็เวียนมา ครบรอ้ ยปแี ลว้ เราจึงออกมาเตือนเด็ก ๆ ทุกคนดว้ ยความเป็นห่วง” เจ้าเมืองบอกถึงวิธีการป้องกันตนเองจากปีศาจไร้ระเบียบ น่ันก็คือ เด็ก ๆ ทุกคนจะต้องยึดมั่นในแนวทางของเมือง คือ จัดบ้านให้เป็นระเบียบ จัดเคร่อื งเขียนแบบเรียนให้เป็นท่เี ป็นทาง 71

เป็นระเบียบเรียบร้อย และท่ีสำ�คัญ ห้ามท้ิงของใช้ส่วนตัวเกะกะ เพราะไม่อยา่ งน้ัน เจ้าปีศาจไรร้ ะเบยี บจะมาหาเด็ก ๆ ถงึ บา้ น แต่สำ�หรับเด็กชายแผ่นดินซึ่งมีนิสัยซุกซน กลับเกิดนึกสนุก อยากไปท่องเมืองไร้ระเบยี บดสู ักครง้ั เม่ือกลับถึงบ้าน เขาจึงร้ือของออกจากกระเป๋านักเรียน ก่อนจะออกไปว่ิงล่น โดยที่เจ้าปีศาจไร้ระเบียบได้ซ่อนตัวเฝ้ามองอยู่ เมือ่ เหน็ ดังน้นั จงึ หัวเราะชอบใจ แลว้ เขา้ มากระซิบวา่ “แผน่ ดนิ .. ไปเปน็ พลเมอื งไรร้ ะเบยี บกนั เถอะ เมอื งของเราสนกุ นะ” พดู จบ มนั กห็ วั เราะเสยี งดงั ท�ำ ใหแ้ ผน่ ดนิ นกึ สนกุ ตามไปดว้ ย ทง้ั ยงั ยว่ั เยา้ ให้แผ่นดินเล่นต่อไปจนลืมเวลา ลืมว่าเอาอุปกรณ์การเรียนไว้ท่ีใดบ้าง คนื นัน้ แผน่ ดินหลับไปโดยไมไ่ ดท้ �ำ การบ้าน คร้ันเมื่อตื่นข้ึน แผ่นดินมองไปรอบตัว เห็นข้าวของรกรุงรัง ทุกอยา่ งกระจดั กระจาย ไร้ระเบียบ จาน ชาม ชอ้ นท่คี วรจะอยใู่ นห้อง ครัว กลบั มาอยใู่ นหอ้ งนอนของเขา อปุ กรณท์ �ำ สวนวางเกลอ่ื นอยบู่ นโตะ๊ หนงั สอื “ฮา่ ฮา่ ฮา่ ขอตอ้ นรบั สเู่ มอื งไรร้ ะเบยี บ” เสยี งหนง่ึ ดงั มาจากประตู “ก่อนที่เธอจะได้เป็นพลเมืองไร้ระเบียบอย่างเต็มตัว เธอจะต้อง ผ่านการทดสอบและฝึกที่จะอยู่กับความไร้ระเบียบให้ได้ ฮ่า ฮ่า ฮ่า” ปศี าจไร้ระเบยี บบอกกบั แผ่นดนิ กอ่ นเดินจากไป แผ่นดินได้ฟังดังน้ัน ก็รู้สึกหวาดกลัว น่ีหรือเมืองไร้ระเบียบ ท่ีเจ้าเมืองระเบียบเคยบอก ท้องฟ้าสีหม่น ๆ ทุกอย่างดูระเกะระกะ รถราวง่ิ ขวกั ไขวไ่ รร้ ะเบยี บ เดก็ นกั เรยี นแตง่ ตวั มอมแมม หนา้ ตาหมน่ หมอง รอ้ื หาขา้ วของอปุ กรณก์ ารเรยี นใหว้ นุ่ วาย สายโดง่ แลว้ ยงั ไมไ่ ดไ้ ปโรงเรยี นเสยี ที 72

“ช่วยด้วย ๆ ฉันไม่อยากอยู่ที่นี่แล้ว” แผ่นดินร้องตะโกน แลว้ กน็ กึ ถงึ ค�ำ ของเจา้ เมอื งมรี ะเบยี บทบ่ี อกวา่ “สง่ิ ทส่ี ามารถปอ้ งกนั เดก็ ๆ จากเจ้าปีศาจได้คือความ มีระเบียบ” นึกได้ดังน้ัน แผ่นดินจึงรีบ จัดข้าวของในบ้านให้เป็นระเบียบเรียบร้อย จาน ชาม ช้อน ก ลั บ ไ ป อ ยู่ ท่ี ห้ อ ง ค รั ว อุ ป ก ร ณ์ ทำ � ส ว น ไ ป อ ยู่ ใ น ท่ี ข อ ง มั น เคร่ืองเขียนแบบเรียนกลับมาอยู่ท่ีโต๊ะทำ�การบ้าน ไม่นาน ทกุ อย่างกส็ ะอาดเอย่ี ม นา่ อยู่และมรี ะเบียบขน้ึ ทันตา ทนั ใดนน้ั แสงสวา่ งกป็ กคลมุ เมอื งไรร้ ะเบยี บ ผคู้ นทเี่ คยเศรา้ หมอง กห็ นา้ ตาสดใสขึ้น ความไร้ระเบยี บหายไปหมดสิ้น “ขอต้อนรับทุกคนกลับบ้าน” เสียงเจ้าเมืองมีระเบียบดังกึกก้อง 73

“เป็นอย่างไรบ้างแผ่นดิน ได้ไปเที่ยวเมืองไร้ระเบียบมา สนุกมั้ย อยากกลบั ไปอกี หรอื เปล่า” แผ่นดินรีบตอบเจ้าเมืองทันทีว่า “ผมไม่อยากไปอีกแล้ว เข็ดแล้วครับ” “ดแี ลว้ ละ่ แมว้ า่ สง่ิ ทเ่ี ธอท�ำ ไปนน้ั จะเกดิ จากความนกึ สนกุ ซกุ ซนแตก่ ต็ อ้ ง ขอชมเธอที่รู้ตัว แล้วใช้ความมีระเบียบต่อสู้กับปีศาจไร้ระเบียบ จนสามารถกลบั มาบา้ นไดส้ �ำ เรจ็ ทง้ั ยงั พาพลเมอื งคนอน่ื ๆ ทเ่ี คยถกู สาป กลบั มาไดอ้ กี ดว้ ย” แผน่ ดนิ อมย้มิ ด้วยความภมู ใิ จ 74

“จำ�ไว้นะ คนที่มีระเบียบ ก็เพราะใจเขามีระเบียบ เมื่อใจเขามีระเบียบ เขาก็จะรู้ตัว จัดสิ่งของต่าง ๆ รอบตัวเขาให้มี ระเบียบ” เจา้ เมืองมรี ะเบียบยำ�้ กบั เดก็ ๆ ต้ังแต่น้ันเป็นต้นมา ทุกคนก็อาศัยอยู่ในเมืองมีระเบียบ อย่างมีความสุข ส่วนแผ่นดินก็ยึดม่ันในระเบียบวินัยของเมือง เป็นอย่างดี ส่ิงน้ีเองทำ�ให้แผ่นดินโตข้ึนเป็นพลเมืองมีระเบียบ และประสบความสำ�เร็จในการเรียนและหน้าที่การงานดีในอนาคตด้วย เด็ก ๆ ทำ�อะไรต้องหัดให้รู้ตัว การรู้ตัวอยู่เสมอ จะท�ำ ใหเ้ ปน็ คนมีระเบยี บ และคนทมี่ ีระเบยี บดแี ลว้ จะสามารถเลา่ เรยี น และทำ�การงานต่าง ๆ ได้โดยถูกต้อง รวดเร็ว จะเป็นคนท่ีจะสร้าง ความสำ�เร็จและความเจริญให้แก่ตนเอง แก่ส่วนรวม ในอนาคต ไดอ้ ยา่ งแน่นอน พระต�ำ หนักจิตรลดารโหฐาน วนั ที่ ๑๒ ธนั วาคม พุทธศกั ราช ๒๕๒๐ พระบรมราโชวาท พระราชทานลงพมิ พใ์ นหนังสือ “วันเด็ก” ประจ�ำ ปี ๒๕๒๑ ทมี่ า: หนังสือ นิทาน “ทำ�ดี ตามคำ�พ่อ” โดยศูนย์ส่งเสริมและพัฒนา พลังแผ่นดินเชิงคุณธรรม และ สบธ. 75

ความมีวินัยในตนเอง (๔) กิจกรรม การแสดงละคร (บทบาทสมมุติ) สาระสำ�คัญ ให้เด็กมีความรับผิดชอบตามที่ได้รับมอบหมายงานเพ่ือแสดงละคร (บทบาทสมมุติ) โดยเตรียมอปุ กรณ/์ การแต่งกายในสปั ดาหต์ อ่ ไป วตั ถุประสงค์ ๑. เพอื่ ฝกึ ให้เด็กมีความรับผดิ ชอบ ๒. เพ่อื ฝกึ ให้เดก็ มีความคดิ สรา้ งสรรค์ กลา้ แสดงออก เวลา จำ�นวน ๙๐ นาที อปุ กรณ์/สือ่ ๑. กระดานไวทบ์ อร์ดพร้อมปากกา ๒. แตล่ ะกล่มุ จดั เตรียมอุปกรณ์ และการแต่งกายเอง วิธดี ำ�เนินการ ข้ันนำ� ๑. ผู้นำ�กิจกรรมพูดคุยถึงสัปดาห์ที่แล้ว ได้ฝากงานให้เด็กแต่ละกลุ่ม ไปคดิ งานการแสดงละคร (บทบาทสมมตุ )ิ เกย่ี วกับความมวี ินยั ในตนเอง ๒. เปิดโอกาสให้เด็กได้เตรียมตัว ซักซ้อม และเปลี่ยนเครื่องแต่งกาย ในเวลา ๒๐ นาที ขนั้ ดำ�เนินกจิ กรรม ๑. สง่ ผแู้ ทนจับฉลากลำ�ดับการแสดง (๑-๓) ๒. เริม่ การแสดงแตล่ ะกล่มุ กลุม่ ละ ๑๐ นาที ขน้ั สรปุ ผู้นำ�กิจกรรมถามเด็กถึงข้อคิดต่างเกี่ยวกับเร่ืองความมีวินัยในตนเอง จากการชมการแสดงละคร 76

การประเมนิ ผล ๑. พิจารณาว่าละครแต่ละเรื่องท่ีแสดง เน้ือหา สาระได้เน้นความมีวินัย ในตนเองหรือไม่ ๒. ให้เด็กระดมสมองเป็น ๓ กลุ่มเดิม เพ่ือทำ�แผนภาพความคิดเกี่ยวกับ ประโยชน์ท่ไี ดร้ ับบนกระดานไวท์บอรด์ กิจกรรมนันทนาการทใี่ ชค้ รงั้ นี ้ เป็นประเภทการละคร (บทบาทสมมุติ) 77

ความรับผิดชอบ (๑) กิจกรรม บทบาทสมมุติ สาระสำ�คัญ ความรบั ผดิ ชอบเปน็ คณุ ธรรม จริยธรรมทสี่ ำ�คัญของเดก็ ทีจ่ ะช่วย ให้ประสบความสำ�เร็จในชีวิตท้ังด้านการเรียน การปฏิบัติงาน และการอยู่ร่วมกัน ในสงั คมหากบคุ คลใดขาดการรบั ผดิ ชอบจะสง่ ผลตอ่ ตนเองและสงั คม ขาดความสงบ และเกดิ ผลเสียมากมาย วัตถุประสงค์ ๑. เพ่อื ให้เด็กเข้าใจ ความหมายของความรบั ผดิ ชอบ และความจำ�เปน็ ของ ความรบั ผิดชอบที่จะต้องมีในสงั คม ๒. เพือ่ ใหเ้ ด็กได้ตระหนักถึงความสำ�คญั ของความรบั ผิดชอบ เวลา จำ�นวน ๙๐ นาที อุปกรณ์/ส่ือ ๑. ใบความรู้ เร่อื ง ความรับผดิ ชอบ ๒. สลาก จำ�นวน ๕ ช้นิ วิธดี �ำ เนินการ ขน้ั น�ำ ผู้นำ�กิจกรรมทักทายเด็ก และชวนเด็กให้คิดตาม โดยเริ่มพูดคุยถึง ประสบการณค์ วามสำ�เร็จของเด็กทม่ี ปี จั จัยมาจากความรับผดิ ชอบ ขั้นด�ำ เนินกิจกรรม ๑. ผ้นู �ำ กจิ กรรมแบง่ เด็กออกเป็น ๕ กลมุ่ ๒. แจกใบความรู้ เรื่อง ความรับผิดชอบ ให้แต่ละกลุ่มอ่าน ทำ�ความเข้าใจ ประมาณ ๕ นาที ๓. เมื่อเสร็จทุกกลุ่มแล้ว ให้แต่ละกลุ่มส่งตัวแทนมาจับสลากหน้าห้อง โดยมีสลากทั้งสน้ิ ๕ ชิ้น ดงั นี้ 78

ชิน้ ที่ ๑ “ความรับผิดชอบต่อตนเอง” ชิน้ ที่ ๒ “ความรบั ผิดชอบต่อครอบครัว” ชิ้นที่ ๓ “ความรับผิดชอบต่อโรงเรียน” ชน้ิ ท่ี ๔ “ความรับผดิ ชอบดา้ นการจราจร” ชิ้นที่ ๕ “ความรับผิดชอบตอ่ สง่ิ แวดล้อม” ๔. เมื่อผู้แทนแต่ละกลุ่มจับสลากได้แล้ว ผู้นำ�กิจกรรม มอบหมายภารกิจ ใหแ้ ตล่ ะกลมุ่ แสดงบทบาทสมมตุ ติ ามหวั ขอ้ ทจ่ี บั สลากได้ โดยใชเ้ วลากลมุ่ ละไมเ่ กนิ ๕ นาที ๕. ผู้นำ�กิจกรรม ซักซ้อมความเข้าใจของเด็กก่อนเริ่มกิจกรรม โดยให้เวลา แต่ละกลุ่มเตรยี มการแสดง ๑๐ นาที ๖. เมอ่ื ครบแล้ว จดั เด็กนงั่ เปน็ วงกลมเรยี งตามกลุ่ม ๗. ผู้นำ�กิจกรรม จับสลากลำ�ดับการแสดง และให้เริ่มการแสดงที่ละกลุ่ม จนครบทุกกลมุ่ ข้ันสรปุ ๑. ผู้นำ�กิจกรรม ให้เด็กช่วยกันสรุปสิ่งที่ได้จาการแสดงบทบาทสมมุติ ของแตล่ ะกลุม่ ๒. ผู้นำ�กิจกรรม เสนอแนวทางการปรบั ใช้ใหเ้ กดิ ประโยชนต์ ่อตัวเด็กเอง การประเมินผล ๑. สงั เกตจากความสนใจ ในการตดิ ตาม และการแลกเปล่ียนประสบการณ์ ในขนั้ น�ำ ๒. เด็กสามารถแสดงบทบาทสมมุติที่สื่อให้เห็นได้ตามประเด็นที่ได้รับ มอบหมายไป ๓. เด็กสามารถสรุป และบอกแนวทางในการพัฒนาตนเองให้เป็นผู้มี ความรบั ผดิ ชอบ ทง้ั ตอ่ ตนเอง และสงั คมไดอ้ ยา่ งเหมาะสมกบั วยั 79

ใบความรู้ เร่ือง ความรับผดิ ชอบ ความหมายตามรากศพั ทต์ ามพจนานกุ รม ฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน พ.ศ. ๒๕๓๐ หน้า ๖๙๑ ให้ความหมายของความรับผิดชอบ หมายถึง อาการยอดตามผลท่ีดหี รือไมด่ ใี นกิจการทไ่ี ดก้ ระท�ำ ไป ความรบั ผิดชอบ หมายถงึ ลกั ษณะของบคุ คลทแ่ี สดงออกถงึ ความเอาใจใสจ่ ดจอ่ ตง้ั ใจ มุง่ ม่นั ต่อหนา้ ทีก่ ารงาน การศกึ ษาเลา่ เรยี น และการเป็นอยู่ของตนเอง และผู้อยู่ในความดูแลตลอดจนสังคมอย่างเต็มความสามารถด้วย ความผกู พนั เพ่ือใหบ้ รรลุผลสำ�เรจ็ ตามความมุ่งหมายในเวลาท่ีกำ�หนด ยอมรับผลการกระทำ�ทั้งผลดีและผลเสียที่เกิดขึ้น รวมทั้งปรับปรุง การปฏิบตั ิใหด้ ขี น้ึ ด้วย ประเภทของความรับผิดชอบแบ่งประเภทความรับผิดชอบได้ ดงั นี้ ๑. ความรบั ผดิ ชอบตอ่ ตนเองหมายถงึ การรบั รฐู้ านะและบทบาท ของตนทเ่ี ปน็ สว่ นหนง่ึ ของสงั คมจะตอ้ งด�ำ รงตนใหอ้ ยใู่ นฐานนะทช่ี ว่ ยเหลอื ตัวเองได ้ รู้จักว่าส่ิงใดถกู ส่ิงใดผดิ ยอมรับผลการกระท�ำ ของตนเองทงั้ ที่เป็นผลดีและผลเสียเพราะฉะนั้นบุคคลที่มีความรับผิดชอบในตนเอง ย่อมจะไตร่ตรองดูให้รอบคอบก่อนว่า สิ่งที่ตนเองทำ�ลงไปนั้นจะมีผลดี ผลเสียหรอื ไมแ่ ละจะเลือกปฏบิ ตั ิแตส่ งิ่ ทจ่ี ะก่อให้เกดิ ผลดเี ท่าน้ัน 80

๒. ความรบั ผดิ ชอบตอ่ สงั คม หมายถึงภาระหน้าท่ขี องบุคคลที่ จะต้องเกี่ยวข้อง และมีส่วนร่วมต่อสวัสดิภาพของสังคมที่ตนเอง ดำ�รงอยู่ ซง่ึ เปน็ เรอื่ งทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั หลายสงิ่ หลายอยา่ ง ตงั้ แตส่ งั คมขนาด เล็ก ๆ จนถึงสังคมขนาดใหญ่ การกระทำ�ของบุคคลใดบุคคลหน่ึง ยอ่ มมผี ลกระทบตอ่ สงั คมไมม่ ากกน็ อ้ ย บคุ คลทกุ คนจงึ ตอ้ งมภี าระหนา้ ท่ี และความรบั ผดิ ชอบท่จี ะต้องปฏบิ ัตติ ่อสังคมดงั ตอ่ ไปน้ี ๒.๑ ความรับผิดชอบต่อหน้าท่ีพลเมือง ได้แก่ การปฏิบัติ ตามกฎระเบยี บของสงั คมการรกั ษาทรพั ยส์ นิ ของสงั คม การชว่ ยเหลอื ผอู้ น่ื และการใหค้ วามร่วมมือกบั ผูอ้ น่ื ๒.๒ ความรับผิดชอบต่อครอบครัวได้แก่การเคารพเชื่อฟัง ผปู้ กครอง การชว่ ยเหลืองานบ้านและการรกั ษาช่ือเสียงของครอบครวั ๒.๓ ความรับผิดชอบต่อโรงเรียน ได้แก่ความต้ังใจเรียน การเชอ่ื ฟงั ครู อาจารย์ การปฏบิ ตั ติ ามกฎของโรงเรยี น และการรกั ษาสมบตั ิ ของโรงเรยี น ๒.๔ ความรบั ผดิ ชอบตอ่ เพอ่ื น ไดแ้ ก่ การชว่ ยตกั เตอื นแนะน�ำ เม่ือเพื่อนกระทำ�ผิดการช่วยเหลือเพ่ือนอย่างเหมาะสมการให้อภัย เมือ่ เพอื่ นท�ำ ผดิ การไมท่ ะเลาะและเอาเปรียบเพื่อน และการเคารพสิทธิ ซ่งึ กนั และกัน 81

ความรับผิดชอบ (๒) กจิ กรรม สรา้ งสรรคด์ ว้ ยมือเรา สาระสำ�คญั ความรบั ผดิ ชอบ หมายถงึ การปฏบิ ตั กิ จิ การงานของตนเอง และทไ่ี ดร้ บั มอบหมายดว้ ยความมานะพยายาม อทุ ศิ ก�ำ ลงั กาย ก�ำ ลงั ใจอยา่ งเตม็ ความสามารถ ไม่เห็นแก่ความเหน็ดเหน่ือยจนงานประสบความสำ�เร็จ ตรงตามเวลา บังเกิดผลดี ต่อตนเองและส่วนรวม ทั้งนี้รวมถึงการรับผิดชอบเมื่องานล้มเหลว และพยายาม แกไ้ ขปัญหา อุปสรรค โดยไมโ่ ทษหรอื เกีย่ งผูอ้ ่ืน วตั ถปุ ระสงค์ เพอื่ ฝกึ ความรบั ผิดชอบของแตล่ ะบุคคล และความรบั ผิดชอบตอ่ ส่วนรวม เวลา จ�ำ นวน ๙๐ นาที อุปกรณ/์ สื่อ ๑. เศษผ้าสสี วย ๗. โฟมกลมเลก็ ๆ ๒. กรรไกร ๘. กระดาษว่าวสเี ขยี ว ๓. เชอื ก ๙. ก้านส�ำ หรับทำ�ดอกไม้ ๔. เมด็ พลาสตกิ สสี วย สำ�หรบั ตกแตง่ ๑๐. เข็ม ดา้ ย ๕. ถว้ ยกระดาษ ๑๑. กระดาษ ๖. กาวรอ้ น วธิ ีดำ�เนินการ ขน้ั น�ำ ๑. ผนู้ ำ�กจิ กรรมถามเด็ก ๓ คำ�ถาม โดยให้เดก็ ตอบคำ�ถามละ ๑๐ คน ดงั นี้ • เรามีความรบั ผดิ ชอบต่อตนเองอะไรบา้ ง • ในฐานะทเี่ ป็นลูก มคี วามรบั ผิดชอบอะไรบา้ งในครอบครัว • ในฐานทเี่ ป็นนักเรียน มีความรบั ผดิ ชอบอะไรบา้ ง ๒. ผู้นำ�กิจกรรมและเด็กช่วยกันสรุปว่าทุกคนต้องมีความรับผิดชอบทั้งส้ิน 82

ไมว่ า่ จะเป็นต่อตนเอง และผอู้ ่ืน ขน้ั ด�ำ เนนิ กิจกรรม ๑. ผู้นำ�กจิ กรรมแบง่ เดก็ เป็น ๒ กลมุ่ ๒. มอบหมายให้แต่ละกลมุ่ ประดษิ ฐ์ของเพียง ๑ อยา่ ง • โมบายดอกไม้จากเศษผ้า • ดอกไมก้ ระดาษ ท�ำจากถ้วยคัพเค้ก ๓. แต่ละกลุ่มมารับอุปกรณ์ (ซ่ึงต้องใช้ของแต่ละบุคคลและของส่วนรวม) และวธิ ีท�ำ จากผู้น�ำ กิจกรรม ๔. ทกุ คนชว่ ยกนั ประดษิ ฐง์ านในภาพรวมของกล่มุ ให้ส่วนรวม ๕. ผแู้ ทนนำ�เสนอผลงาน และประโยชน์ทไี่ ดร้ บั ขั้นสรปุ ๑. ผู้นำ�กิจกรรมสังเกตพฤติกรรมของเด็กการใช้อุปกรณ์ส่วนรวม วา่ เป็นอย่างไรบางคนใชเ้ สรจ็ รีบคนื บางคนเก็บไว้ใช้ส่วนตวั ซ่ึงแสดงใหเ้ ห็นถงึ การ มคี วามรบั ผดิ ชอบในการหยิบยมื ของสว่ นรวม ๒. ผู้นำ�กิจกรรมสรุปว่าทุกคนมีหน้าท่ีความรับผิดชอบท่ีต้องช่วยกันประดิษฐ์ เปน็ ผลงานของกลุม่ ถา้ หากพวกเราไมม่ คี วามรบั ผดิ ชอบงานเหลา่ นีย้ อ่ มไม่สำ�เรจ็ การประเมินผล ๑. จากผลงานของกลมุ่ ๒. ความรบั ผิดชอบร่วมกนั ของสมาชกิ กจิ กรรมนันทนาการที่ใช้ครัง้ น้ี เปน็ ประเภทศิลปหัตกรรม และประเภทงานอดิเรก 83

ใบงานที่ ๑ การประดษิ ฐ์โมบายดอกไม้จากเศษผ้า อุปกรณ์ ๑. เศษผ้าสสี วย ๒. กรรไกร ๓. เชอื ก ๔. เม็ดพลาสติกสีสวย ส�ำ หรับตกแต่ง วธิ ที �ำ ๑. นำ�เศษผ้าสีสวย ลายสดใส ตดั เปน็ รปู ดอกไม้ และวงกลม หลาย ๆ ดอก ๒. จากน้นั น�ำ ไปรอ้ ยกับเชือกไหมพรม ทใี่ สเ่ ข็มเตรียมไว้ ๓. ระหว่างร้อย ให้สลับระหว่าง ดอกไม้กับวงกลม ที่ตัดเตรียมไว้ ตกแต่ง ด้วยเม็ดพลาสติกระหว่างดอกทำ�ขนาดสั้น ยาว ตามต้องการนำ�ไปประดับ ตามทต่ี ่าง ๆ ในบา้ น หรอื ประดบั งานเลีย้ ง งานปารต์ ี้ 84

85

ใบงานที่ ๒ การประดิษฐ์ดอกไม้กระดาษจากถว้ ยคัพเค้ก อุปกรณ์ ๑. ถ้วยกระดาษ ๔. โฟมกลมเลก็ ๆ ๒. กรรไกร ๕. กระดาษวา่ วสเี ขียว ๓. กาวรอ้ น ๖. กา้ นส�ำ หรบั ท�ำ ดอกไม้ วธิ ีท�ำ ๑. ตดั ถ้วยกระดาษ ออกเปน็ สองสว่ นเทา่ ๆ กนั ๒. ตดั ถ้วยกระดาษ ออกเปน็ หกสว่ น เจ็ดสว่ น ตามลำ�ดับ (เพอื่ ทำ�กลีบดอก) ๓. จากนน้ั นำ�มาติดลงไปบนโฟมกลม พรอ้ มเสียบกา้ น ๔. จดั กลบี ใสด่ อกเล็กใหญ่ เลอื กตามถ้วยคัพเค้กท่ีตดั ทิ้งไว้ ๕. ทำ�เสร็จ ติดใบเลี้ยง พันก้านดอก ให้เรียบร้อย นำ�ไปจัดช่อ จัดแจกันสวย ๆ ประดบั บา้ น 86

ใบงานท่ี ๓ การประดษิ ฐต์ ัดตงุ ไลห้ มู อปุ กรณ์ ๑. กระดาษวา่ ว ๒. กรรไกร ๓. ไม้ ๔. เข็ม ด้าย ๕. กระดาษ วธิ ีทำ� ๑. นำ�กระดาษว่าวมาพับสามเหลี่ยมลงมา จากมุมด้านใดด้านหน่ึง (ตัดปลายท่ี เหลอื ทง้ิ ) ๒. จากน้ันพับจากอกี ด้าน ซ้อนทบั อีกชัน้ ใหเ้ ปน็ รูปสามเหล่ียม ๓. แล้วพบั จากดา้ นเดิม ขึ้นไปซอ้ นอกี ช้ัน ๔. ตัดจากปลายดา้ นล่าง ขน้ึ ด้านบน (เหลือขอบดา้ นลา่ งไว)้ 87

ความรบั ผิดชอบ (๓) กจิ กรรม แรลลี่พาสนุก สาระสำ�คัญ ฝึกให้ทุกคนมีความรับผิดชอบร่วมกัน สมาชิกในกลุ่มบางคน อาจจะมีปัญหา หรือทำ�คะแนนได้ไม่ดี ก็ต้องเป็นมติของกลุ่มที่ต้องยอมรับ ความจริง และต้องการฝึกให้ทุกคนมีความรับผิดชอบตามท่ีได้รับผิดชอบ รวมทง้ั ปฏบิ ัตงิ านอย่างเคร่งครัด วตั ถุประสงค์ ๑. เพ่อื ฝึกให้เด็กมคี วามรบั ผดิ ชอบในหนา้ ท่ตี นเองอย่างเคร่งครัด ๒. เพื่อฝึกให้เด็กมีความรับผิดชอบในหน้าที่ต่อส่วนรวม ตามกฎ ระเบียบ และกตกิ า เวลา จ�ำ นวน ๙๐ นาที อปุ กรณ/์ สื่อ ๑. แกว้ นำ้�พลาสติก ๓ ใบเล็ก ๆ ๔. บตั รค�ำ ๑๐ บตั ร ๒. น�ำ้ ๕. ลกู บาสเกตบอล ๑ ลกู ๓. กระบอกนำ�้ มรี ูเจาะสลบั กันหลายร ู ๖. กรวยสามเหลี่ยม ๕ กรวย ความสูง ๑ ฟตุ ๗. ลกู ปงิ ปอง วิธีด�ำ เนินการ ขนั้ น�ำ ผ้นู �ำ กิจกรรมพูดถงึ คร้งั ท่ีแลว้ เด็ก ๆ ได้แสดงพลงั ความรบั ผิดชอบรว่ มกันทำ�ให้ งานสำ�เร็จ วันนี้เรามกี จิ กรรมแรลลีพ่ าสนกุ ขนั้ ดำ�เนนิ กิจกรรม ๑. แบง่ กลมุ่ ๓ กลมุ่ ปฏิบตั ิกจิ กรรมแรลล่ีพาสนกุ ซ่ึงมี ๓ ฐาน ไดแ้ ก่ ๑. ฐานชว่ ยกนั เติมเต็มความรัก ๒. ฐานระลึกความจำ�ให้สมั พนั ธ์ความเรว็ 88

๓. ฐานช่วยกันเลยี้ งลกู ใหด้ ีดี ๒. แต่ละกลุ่มปฏิบัติกิจกรรม ฐานละ ๑๐ นาที และต้องเข้าร่วมกิจกรรม หมุนเวียนครบทุกฐานดังนี้ กลุ่ม ๑ ปฏิบัตกิ ิจกรรมฐาน ๑, ๒, ๓ กลุ่ม ๒ ปฏิบัติกิจกรรมฐาน ๒, ๓, ๑ กลุ่ม ๓ ปฏิบัตกิ จิ กรรมฐาน ๓, ๑, ๒ ๓. ให้แต่ละกลุ่มใหญ่ (๑-๓) แบ่งสมาชิกเป็นกลุ่มย่อย A และ B ตามความเหมาะสม โดยมีหนา้ ท่ี กลมุ่ A ท�ำ หนา้ ทีจ่ ดั เตรยี มอุปกรณแ์ ละเป็นเจ้าหน้าทีป่ ระจำ�ฐาน กลุม่ B เปน็ คนเลน่ กิจกรรม ๔. ช่วงปฏิบัติกิจกรรมผู้นำ�กิจกรรมสังเกตพฤติกรรมของแต่ละกลุ่ม ว่าเป็นอย่างไร รบั ผิดชอบรว่ มกนั เช่น การวางแผน ปรึกษา การมอบหมายหน้าท่ี เพื่อทำ�กิจกรรมใหส้ �ำ เรจ็ หรือไม่ มีใครท่รี บั ผดิ ชอบ มากกวา่ เพอื่ นของแตล่ ะกลมุ่ ผนู้ �ำ กิจกรรมอาจกลา่ วชมเชย ขนั้ สรุป ๑. เมอื่ ทกุ กลุ่มปฏิบตั กิ ิจกรรมเสรจ็ ให้สง่ ผ้แู ทนสรุปกจิ กรรม • ฐานกิจกรรมใหข้ อ้ คิดอะไรบา้ งแก่หมู่คณะ • ฐานท่มี ปี ญั หาอุปสรรค และการแกไ้ ขปัญหาน้นั ๒. ผนู้ ำ�กจิ กรรมกลา่ วถึงความรับผิดชอบของแต่ละกลุม่ (๑-๓) ทีไ่ ดแ้ บง่ เปน็ สมาชิกเป็น A และ B โดยร่วมปฏิบัติกิจกรรมร่วมกัน รวมถึงการให้คะแนน ทกุ คนปฏิบัตหิ น้าท่ตี ามความรบั ผิดชอบหรือไม่ อย่างไร มกี ารใหค้ ะแนนพิเศษกัน บ้างหรอื ไม่ ๓. ผู้นำ�กิจกรรมสรุปกิจกรรมแรลล่ีพาสนุก ให้ข้อคิดหลายอย่าง โดยเฉพาะ ทุกคนต้องปฏิบัติตามหน้าที่ที่ได้รับมอบหมายให้ดีที่สุด รวมถึงต้องร่วมกัน 89

รบั ผิดชอบงานของกลุ่มดว้ ย ๔. กลุ่มใดควรเป็นกลุ่มที่ชนะเลศิ (ได้คะแนนมากท่สี ุด และปฏบิ ัติตามกตกิ า) การประเมินผล ๑. สงั เกตจากความสนใจในการเขา้ ร่วมกิจกรรม ๒. เดก็ สามารถแสดงปฏบิ ตั ติ ามหนา้ ทท่ี ไ่ี ดร้ บั มอบหมายทง้ั ตอ่ ตนเองและสว่ นรวม กิจกรรมนันทนาการที่ใช้คร้ังน้ี เป็นประเภทกิจกรรมเกมและกีฬา และประเภทกลางแจ้ง ใบงานที่ ๑ ฐานท่ี ๑ ช่วยกันเตมิ เต็มความรัก ๑. ต้ังน้ำ�และแก้วนำ้�ท่ีจุดเร่ิม ระยะห่าง ๓ เมตร ต้ังกระบอกน้ำ�เจาะรูไว้ ขา้ งในมีลกู ปงิ ปอง ๒. เมือ่ สัญญาณเรม่ิ เล่นให้เด็กตักน�ำ้ ไปใส่กระบอกน�ำ้ จะชว่ ยกันวิธใี ดก็ได้ ภายในเวลา ๑๐ นาที ๓. การพิจารณาให้คะแนนดูระดับน้ำ�ในกระบอก ถ้าเติมน้ำ�ได้ระดับ ๑ น้ิว ได้ ๑ คะแนน ถา้ ลกู ปงิ ปองลอยออกมาได้ ๒๐ คะแนน ใบงานที่ ๒ ฐานที่ ๒ ความจ�ำ คคู่ วามเร็ว ๑. บตั รคำ� ประมาณ ๗ บัตร เป็นคำ�ถามเชน่ • ใหพ้ ูดชือ่ จงั หวดั ท่ีลงท้ายค�ำว่า “บรุ ”ี • ให้พูดชอื่ จงั หวัดท่มี อี กั ษร “พ” • ใหพ้ ดู ชือ่ เดอื นท่ีลงท้ายด้วย “ยน” 90

• ให้พดู ชือ่ เดอื นทม่ี ี “๓๑ วัน” • ให้พดู ชอ่ื นางเอกภาพยนตร์ • ให้พดู ชอ่ื นกั ร้องชาย • ให้บอกชื่อเพลงทีม่ ีค�ำวา่ “รัก” ๒. ให้เด็กเลือกบัตรคำ� และช่วยกันตอบ จะเลือกเปล่ียนบัตรคำ�เม่ือไหร่ก็ได้ ภายในเวลา ๑๐ นาที ๓. การพจิ ารณาให้คะแนน ถ้าพูดถกู ๑ ชื่อ ได้ ๑ คะแนน 91

ใบงานท่ี ๓ ฐานที่ ๓ ช่วยกันเลีย้ งลูกใหด้ ีดี ๑. ตงั้ กรวยไว้ ๕ กรวย ๒. ใหเ้ ดก็ เล้ยี งลกู บาสเกตบอล โดยอ้อมหลัก ๕ กรวย ไปและกลบั ๓. เมื่อปฏบิ ตั ิเสรจ็ แล้ว ให้แตะมือเพ่ือนท่เี สน้ เริม่ ภายในเวลา ๑๐ นาที ๔. การพจิ ารณาใหค้ ะแนน เล้ียงลกู บาสเกตบอล ๑ รอบได้ ๑ คะแนน 92

ความรบั ผิดชอบ (๔) กิจกรรม งานวดั ย้อนยุค สาระส�ำ คญั ทกุ คนตอ้ งมคี วามรบั ผดิ ชอบรว่ มกนั การจดั รา้ นและการบรหิ ารจดั การ ตงั้ แตก่ ารวางแผนออกรา้ น การก�ำ หนดราคา การเลน่ เกม เจา้ หนา้ ทปี่ ระจ�ำ กจิ กรรม เจ้าหน้าท่ีแจกของรางวัล นอกจากจะรับผิดชอบร้าน ยังต้องมีหน้าท่ีรับผิดชอบ เปน็ ผู้ท่ีมาเที่ยวงานวดั ดว้ ย วัตถปุ ระสงค์ ๑. เพ่ือให้ทุกคนมีความรับผิดชอบในหน้าท่ีของตนเอง และรับผิดชอบ ตอ่ สว่ นรวม ๒. เพ่ือส่งเสริมให้เด็กมีความคิดสร้างสรรค์ กล้าแสดงออก และการแก้ไข ปญั หาเฉพาะหนา้ เวลา จำ�นวน ๙๐ นาที อปุ กรณ/์ ส่ือ ๑. ตน้ ไม้ มดี าวหลากหลายส ี ๔. ของรางวลั ตา่ ง ๆ เชน่ ขนม ของเลน่ ผูกตดิ อยู่และไม้สอย ๕. ตดั กระดาษ แทนธนบัตรมี ๓ สี ๒. โบวล์ ง่ิ และลกู โยน ๖. ร้ิบบน้ิ /สายร้งุ ตกแต่งรา้ น ๓. แผน่ เปา้ และลกู ดอก วิธีด�ำ เนินการ ขน้ั น�ำ ผู้นำ�กจิ กรรมถามเด็กวา่ เคยเท่ียวงานวัดไหม มีกิจกรรมปาเปา้ สาวร�ำ วง ชงิ ชา้ สวรรค์ สอยดาว ตักไข่ เกมบิงโก ยิงปืนหุ่น สาวน้อยตกนำ้� ลิเก โยนห่วง ขัน้ ด�ำ เนินกจิ กรรม ๑. ผ้นู ำ�กิจกรรมให้เด็กแบ่งเปน็ ๓ กลมุ่ 93

๒. ผนู้ �ำ กจิ กรรมบอกวา่ เราจะสรา้ งสถานการณจ์ �ำ ลองงานวดั โดยใหแ้ ตล่ ะกลมุ่ ส่งผูแ้ ทนมาจับฉลาก เพ่อื เปน็ เจา้ ของร้านต่าง ๆ ดงั น้ี • สอยดาว • โบวล์ ่งิ • ปาเปา้ ๓. ให้แต่ละกลุ่มรับผิดชอบร่วมกัน จัดร้านภายในเวลาที่กำ�หนด ๒๐ นาที โดยตกแตง่ รา้ นใหส้ วยงาม การบรหิ ารจดั การรา้ น และตอ้ งเปน็ คนเทย่ี วงานวดั ดว้ ย และรบั อปุ กรณท์ ผ่ี นู้ �ำ กจิ กรรมจดั เตรยี มให้ พรอ้ มกบั ธนบตั รจ�ำ ลองกลมุ่ ละ ๕๐๐ บาท โดยมเี งอ่ื นไขทุกคนตอ้ งมกี ารสับเปล่ียนหนา้ ทแี่ ละความรบั ผิดชอบ ๔. ขอผู้แทนแต่ละกลมุ่ เพือ่ เปน็ ผู้สังเกตการณ์ การทำ�งานในกลมุ่ ของตนเอง และกลุ่มอื่น ๆ ๕. ผู้นำ�กิจกรรมอธิบายการใช้ธนบัตร แต่ละกลุ่มจะมีสีไม่เหมือนกัน ต้องพยายามใช้ธนบัตรกลุ่มตนเองให้หมด กลุ่มไหนมีธนบัตรของเพื่อนกลุ่มอื่น จ�ำ นวนมากทีส่ ุดเปน็ กลมุ่ ท่ชี นะ ๖. เมื่อทุกกลุ่มจัดตกแต่งร้านเสร็จเรียบร้อย ผู้นำ�กิจกรรมให้สัญญาณ เปิดงานวดั ย้อนยุค ภายในเวลา ๓๐ นาที ๗. เมื่อครบเวลา ให้แต่ละกลุ่มนำ�ธนบัตรจำ�ลอง ส่งให้ผู้สังเกตการณ์นับ ถ้าหากมีธนบัตรของตนเองเหลืออยู่เท่าไหร่ ให้นำ�ไปหักลบออก เช่น กลุ่ม ๑ ได้ธนบัตรจากกลุ่มอ่ืน ๆ จำ�นวน ๓๕๐ บาท แต่ธนบัตรของกลมุ่ ตนเองเหลอื ๕๐ บาท จะถกู หกั เงนิ ๕๐ บาท เหลอื เพยี ง ๓๐๐ บาท ขัน้ สรุป ๑. ผู้นำ�กิจกรรมให้ผู้สังเกตการณ์ เล่าถึงการทำ�งานในกลุ่มของตนเอง ว่าเป็นอย่างไร ใครเป็นผู้ที่รับผิดชอบมากที่สุด และเปรียบเทียบกับการทำ�งาน ของกลมุ่ อน่ื ๆ วา่ แตกตา่ งหรอื เหมอื นกนั และมเี หตผุ ลใดประกอบบา้ ง ชว่ ยกนั สรปุ ขอ้ คดิ ๒. ผนู้ �ำ กจิ กรรมซกั ถาม มใี ครบา้ งทไ่ี มไ่ ดส้ ลบั เปลย่ี นหนา้ ทค่ี วามรบั ผดิ ชอบบา้ ง เช่น เพื่อนไปเที่ยวงานวัดเพลิน ทำ�ให้เราเฝ้าร้านตลอดงานจนหมดเวลา ไม่ได้ไป 94

เท่ียวงานวัด หรือทกุ คนท้งิ ร้านของตนเองไปเทีย่ วงานวัดกันหมด ซง่ึ แสดงใหเ้ หน็ ถงึ ความรบั ผดิ ชอบสว่ นบคุ คล และความรบั ผดิ ชอบสว่ นรว่ ม การประเมนิ ผล ๑. สงั เกตจากการปฏิบตั ิตามกจิ กรรมทม่ี อบหมาย ๒. ความกระตอื รอื ร้น ความสนใจ กิ จ ก ร ร ม นั น ท น า ก า ร ท่ี ใ ช้ ค ร้ั ง นี้ เ ป็ น ป ร ะ เ ภ ท เ ก ม แ ล ะ กี ฬ า และประเภทกจิ กรรมพิเศษตามเทศกาล 95

ความเสียสละ (๑) กิจกรรม ตน้ แบบผูเ้ สยี สละ สาระสำ�คัญ การเสียสละไม่ว่าจะรูปแบบใด เสียสละกำ�ลังกาย การมีนำ้�ใจ เอื้อเฟ้ือแบ่งปันกัน ไม่เห็นแก่ตัว เห็นแก่ประโยชน์สุขส่วนรวมมากกว่า ประโยชน์สุขส่วนตัว ความเหนื่อยยากลำ�บากให้แก่กันทั้งในยามปกติ และคราวจ�ำ เปน็ บรจิ าคทรพั ยส์ ง่ิ ของเพอ่ื ชว่ ยเหลอื กนั การเสยี สละบอ่ ย ๆ จะคอ่ ย ๆ ฝังลึกลงในจิตใจกลายเป็นอุปนิสัยที่มั่นคง ทำ�ลายได้โดยยากความเสียสละ สามารถเริ่มปลูกฝังได้โดย การกระตุ้นให้เด็กมีบุคคลตัวอย่างที่เป็นผู้เสียสละ อยา่ งแท้จริง และให้ศกึ ษาแนวคิด และวิธีการดำ�เนนิ ชวี ติ ของบคุ คลตวั อย่างนน้ั วตั ถุประสงค์ ๑. เพอ่ื ใหเ้ ดก็ เขา้ ใจ ความหมายของความเสยี สละ และความจ�ำ เปน็ ของความ เสยี สละทีจ่ ะตอ้ งมีในสังคม ๒. เพื่อใหเ้ ด็กไดต้ ระหนักถึงความสำ�คญั ของความเสียสละ ๓. เพ่ือสร้างให้เด็กได้เกิดมีบุคคลต้นแบบในใจ และเกิดพฤติกรรมเลียนแบบ ด้านความเสียสละ ตามบุคคลต้นแบบนัน้ เวลา จำ�นวน ๙๐ นาที อุปกรณ์/สื่อ ใบความรู้ เรือ่ ง ความเสยี สละ วธิ ดี �ำ เนินการ ขั้นนำ� ผูน้ ำ�กิจกรรมทกั ทายเดก็ และชวนเด็กให้คดิ ตาม โดยเริ่มพูดคุยถงึ สภาพสังคม ปัจจุบัน ที่มีความแก่งแย่งแข่งขันสูง ทำ�ให้ผู้คนเห็นแก่ตัวไม่คำ�นึงถึงส่วนรวม หากเปน็ เชน่ นี้ต่อไปสังคมจะเปน็ อยา่ งไร และสังคมทสี่ งบสุขผ้คู นควรเปน็ เช่นไร 96

ข้ันดำ�เนินกจิ กรรม ๑. ผู้น�ำ กจิ กรรมแบง่ เด็กออกเป็น ๕ กลุ่ม ๒. แจกใบความรู้ เร่ือง ความเสียสละ ให้แต่ละกลุ่มอ่าน ทำ�ความเข้าใจ ประมาณ ๕ นาที ๓. ใหแ้ ตล่ ะกลมุ่ รว่ มกนั เสนอบคุ คลตน้ แบบดา้ นความเสยี สละ กลมุ่ ละ ๑ ทา่ น โดยใหเ้ วลากลมุ่ ละ ๑๕ นาที เพอ่ื ชว่ ยกนั อภปิ รายวา่ บคุ คลตน้ แบบดงั กลา่ ว มคี วาม โดดเดน่ ดา้ นความเสยี สละอยา่ งไร ความเสยี สละนน้ั เกดิ ประโยชนต์ ่อส่วนรวมอย่างไร และจะสามารถนำ�ความเสียสละบคุ คลตน้ แบบดังกลา่ วมาปรบั ใชก้ บั ตนเองอยา่ งไร ๔. ใหแ้ ตล่ ะกลุม่ สง่ ตัวแทนมาน�ำ เสนอในประเดน็ ดังกลา่ ว กล่มุ ละ ๒-๓ คน ในเวลาไม่เกินกลุ่มละ ๕ นาที ขั้นสรุป ๑. ผู้นำ�กิจกรรม สรุปประเด็นเน้ือหาความเสียสละของบุคคลต้นแบบ แต่ละท่าน ๒. ผนู้ ำ�กจิ กรรม เสนอแนวทางการปรบั ใช้ใหเ้ กดิ ประโยชน์ต่อตวั เด็กเอง การประเมนิ ผล ๑. สงั เกตจากความสนใจ ในการคดิ ตาม และตอบขอ้ ค�ำ ถามของผนู้ �ำ กจิ กรรม ทส่ี อบถามในข้ันน�ำ ๒. เด็กสามารถเลอื กบุคคลต้นแบบท่มี ีความเสยี สละไดอ้ ย่างแทจ้ รงิ ๓. เด็กสามารถบอกถึงความโดดเด่นด้านความเสียสละของบุคคลต้นแบบ ท่ีตนเองเลือก และบอกได้ถึงแนวทางในการนำ�ข้อเด่นน้ันมาใช้กับตนเอง ใหเ้ หมาะกบั วัยได้ กจิ กรรมนนั ทนาการทใ่ี ช้ครงั้ น้ี เป็นประเภทวรรณกรรรม (อา่ น/พดู /เขียน) 97

ใบความรู้ เรอื่ ง ความเสียสละ ความเสียสละเป็นคุณธรรมข้นั พ้นื ฐานของผ้ทู ่อี ย่รู ่วมกันในสังคม ทกุ คนในสงั คมตอ้ งมนี �ำ้ ใจเออ้ื เฟอ้ื เสยี สละแบง่ ปนั ใหแ้ กก่ นั ไมม่ จี ติ ใจคบั แคบ เหน็ แกต่ วั ความเสยี สละ จงึ เปน็ คณุ ธรรมเครอ่ื งผกู มติ รไมตรี ยดึ เหนย่ี วจติ ใจ ไวเ้ ปน็ เครอ่ื งมอื สรา้ งลกั ษณะนสิ ยั ใหเ้ ปน็ คนทเ่ี หน็ แกป่ ระโยชนส์ ขุ สว่ นรวม มากกวา่ ประโยชนส์ ขุ สว่ นตวั คนทอ่ี ยรู่ ว่ มกนั ในสงั คมจะเกดิ ความสงบสขุ ได้ ควรจะมคี ณุ ธรรมคอื ความเสยี สละคอื เสยี สละความสขุ สว่ นตวั เพอ่ื สว่ นรวม เพราะถา้ ตา่ งคนตา่ งเหน็ แกต่ วั ไมเ่ หน็ แกค่ นอน่ื แลว้ สว่ นรวมกจ็ ะเดอื ดรอ้ นเมอ่ื สว่ นรวมเกดิ ความเดอื ดรอ้ นเสยี แลว้ ความสขุ ความสงบจะเกดิ ขน้ึ ไดอ้ ยา่ งไร การเสียสละจึงเป็นคุณธรรมสำ�คัญอย่างหน่งึ ในสังคม เร่มิ ต้งั แต่ ครอบครวั อนั เปน็ หนว่ ยเลก็ ๆ ของสงั คมตอ้ งเสยี สละความสขุ สว่ นตวั ใหแ้ กก่ นั เสียสละทรัพย์สินท่หี ามาได้ด้วยความเหน่อื ยยากลำ�บากให้แก่กันท้งั ใน ยามปกตแิ ละคราวจ�ำ เปน็ ดงั จะเหน็ ไดจ้ ากทม่ี กี ารเสยี สละและบรจิ าคทรพั ย์ สง่ิ ของเพอ่ื ชว่ ยเหลอื กนั ในเมอ่ื ประสบภยั อยา่ งใดอยา่ งหนง่ึ เกดิ ขน้ึ แกค่ นในทใ่ี ดทห่ี นง่ึ กม็ กั จะมกี ารรบั บรจิ าคเพอ่ื น�ำ เงนิ หรอื สง่ิ ของไปชว่ ยเหลอื ผทู้ ไ่ี ดร้ บั ความทกุ ข์ ความเดอื ดรอ้ นอนั เกดิ จากภยั พบิ ตั ติ า่ ง ๆ เชน่ อทุ กภยั วาตภยั เปน็ ตน้ หรือไม่ก็มีการรับบริจาคส่ิงของเพ่ือนำ�ไปสร้างเป็นสาธารณประโยชน์ ใหแ้ กส่ งั คมสว่ นรวม บคุ คลผมู้ นี �ำ้ ใจเสยี สละ มจี ติ ใจโอบออ้ มอารี เออ้ื เฟอ้ื เผอ่ื แผ ่ ทกุ คนในสงั คม ชว่ ยเหลอื เทา่ ทเ่ี หน็ วา่ สมควรจะชว่ ยเหลอื ไดเ้ หน็ ใครควร แกก่ ารชว่ ยเหลอื กช็ ว่ ยเหลอื ตามก�ำ ลงั มากบา้ งนอ้ ยบา้ ง หรอื บางครง้ั กช็ ว่ ยเหลอื ด้วยกำ�ลังกาย บางคร้งั ก็ช่วยเหลือด้วยกำ�ลังทรัพย์บางคร้งั ก็ช่วยเหลือ ด้วยกำ�ลังสติปัญญา ทุก ๆ คร้ังท่ีช่วยเหลือก็มีความกรุณาสงสาร 98

เปน็ เบอ้ื งหนา้ มงุ่ ทจ่ี ะปลดเปลอ้ื งความทกุ ขข์ องผอู้ น่ื ดว้ ยความเตม็ ใจบรสิ ทุ ธใ์ิ จ ผู้ที่ฝึกฝนมาดีในเรื่องของการเสียสละย่อมสละได้โดยง่าย ไม่ต้องฝืนใจ สามารถที่จะทำ�ได้อย่างสมำ�่ เสมอและสามารถท่จี ะเสียสละ ให้ได้แม้ สง่ิ อนั เปน็ ทร่ี กั ทใ่ี หไ้ ดโ้ ดยยากอวยั วะและชวี ติ เปน็ ทส่ี ดุ ตวั อยา่ ง • บ�ำเพ็ญประโยชน์ตอ่ ส่วนรวม • ไมเ่ หน็ แกป่ ระโยชน์ส่วนตน • สละ แบ่งปัน ทรัพย์ เครอ่ื งอปุ โภค แก่ผูท้ ส่ี มควรไดร้ บั • ช่วยแสดงความเห็นอยา่ งตรงไปตรงมา • ช่วยเพ่ิมพูนความรู้ใหมแ่ กผ่ ้อู น่ื ตามก�ำลังสติปญั ญา โดย พระเทพคุณาภรณ์ (โสภณ โสภณจติ โฺ ต ป.ธ.๙) เจา้ อาวาสวดั เทวราชกุญชรวรวหิ าร ภาพอนุสาวรียน์ างสาวบุญเหลือ ต�ำ นานวีรสตรแี กร่งแห่งเมืองโคราช 99

ความเสยี สละ (๒) กิจกรรม ฉนั ยอมได้ สาระสำ�คัญ ความเสียสละเป็นคุณธรรมข้ันพื้นฐานของผู้ที่อยู่ร่วมกัน ในสังคม ทุกคนในสังคมต้องมีนำ้�ใจเอื้อเฟ้ือเสียสละให้แก่กัน ไม่มีจิตใจคับแคบ เห็นแก่ตัว ความเสียสละจึงเป็นคุณธรรมเครื่องผูกมิตรไมตรี ยึดเหน่ียวจิตใจไว้ เป็นเครื่องมือสร้างลักษณะนิสัยให้เป็นคนที่เห็นแก่ประโยชน์สุขส่วนรวม มากกว่าประโยชน์ส่วนตัว คนที่อยู่ร่วมกันในสังคมจะเกิดความสงบสุขได้ ควรจะมีคุณธรรมคือความเสียสละ คือเสียสละความสุขส่วนตัวเพ่ือส่วนรวม เพราะถ้าต่างคนต่างเห็นแก่ตัว ไม่เห็นแก่คนอ่ืนแล้ว ส่วนรวมก็จะเดือดร้อน ไมส่ ามารถท�ำ ภารกจิ ท่ไี ด้รบั ให้เสร็จลลุ ว่ งไปได้ วัตถปุ ระสงค์ ๑. เพอ่ื ให้เด็กเกิดความตระหนกั ในความจำ�เปน็ ของสังคมทตี่ ้องมีผูเ้ สียสละ ๒. เพอ่ื ใหเ้ ดก็ ซาบซง้ึ ถงึ คณุ คา่ ของการเสยี สละทส่ี ง่ ผลใหส้ ว่ นรวมด�ำ เนนิ ตอ่ ไปได้ เวลา จำ�นวน ๙๐ นาที อปุ กรณ์/สอ่ื ๑. ผ้าปดิ ตา ๒๕ ผนื ๕. เก้าอี้ ๕ ตัว ๒. ผา้ กันเปอ้ื น ๕ ผืน ๖. นกหวีด ๓. ลปิ สตกิ ๕ แท่ง ๗. นาฬิกาจับเวลา ๔. แป้งฝุ่น ๕ กระป๋อง วธิ ดี ำ�เนินการ ขนั้ นำ� ผู้นำ�กิจกรรมทักทายเด็ก ทบทวนถึงความเสียสละของบุคคลต้นแบบ เมอ่ื ครง้ั ทผ่ี า่ นมา และซักถามว่าจากครั้งก่อน ถึงตอนนี้ มีเด็กคนใดที่ได้แสดงออก ถึงความเสียสละแลว้ บ้าง 100