Popular Science - 2016_08

KAHRAMANLARIN BİLİMİ Merhaba ZAMANIN DOĞASI Jüpiter! Nasıl çalışıyor? Gerçekten Uzun bir yolculuktan sonra sadece tek yönde mi akıyor? nihayet Juno ile Jüpiter'in yörüngesindeyiz DİRİLTİCİLER SANAL Ölüm anına takılı kalmak ÜLKE BİLİM DÜNYASININ Herkes akın ediyor ama GÖZBEBEĞİ: CERN kuralları koyan kim? Türkiye için neden önemli? FİYATI: 5.00 TL AĞUSTOS 2016 SAYI: 52 KKTC FİYATI: 6.50 TL

A t l a s Ta r İ h Ç ı k t ı ! 100. yılında tüm yönleriyle Galiçya Cephesi Osmanlı ordusu Orta Avrupa steplerinde • Ege kıyılarının gizemli güzeli: Knidoslu Afrodit • İstanbul gecelerini MacarLAR ŞENLENDİRİRDİ • müzik üstadı bir FUTBOLCU Sinekemani Nuri Bey • KADINLARIN AYAK BASAMADIĞI ADA Aynaroz’un kısa tarihi • İngiltere Kralı VIII. Edward İstanbul’a SEVGİLİSİYLE GELDİ Osmanlı’nın Ege Adaları Rodos, Sakız, Midilli, İstanköy, Sisam, Sömbeki HEPSİ VE DAHA FAZLASI Atlas Tarih’te

TÜRKİYE Editörün notu İcra Kurulu Başkanı Mehmet Y. Yılmaz Yayın Direktörü Gökhun Sungurtekin Yayın Yönetmeni (Sorumlu) Şahin Ekşioğlu, [email protected] Görsel Yönetmen Ebru Tiryaki, [email protected] Katkıda Bulunanlar Barış Emre Alkım, Kozan Demircan, Tuna Emren, Hakan Kabasakal, Murat Gamsız, Levent Pekcan Marka Müdürü Seren Urun, [email protected] Ankara Temsilcisi Erdal İpekeşen, 0 312 207 00 71 / 207 00 95 YÖNETİM Genel Yayın Koordinatörü Yeşim Denizel İş Gel. ve Projeler Direktörü Aydınlık Yarınlar Tüzel Kişi Temsilcisi Ferit Özkaşıkçı İçin Satış Direktörü Orhan Taşkın Finans Direktörü Didem Kurucu Bu satırların takipçilerinin iyi bildiği üzere eğitim konusu, son 4 yıl Üretim Direktörü Servet Kavasoğlu içinde bu sayfada sıkça kendine yer bulmuştur. Nitekim ülkemizin son dönemde yaşadığı üzücü olayların temelinde de eğitim(sizlik) REKLAM olduğunu düşünüyorum. Eğitim denince aklınıza okul binaları Grup Başkanı Koray Bilici ya da nicel olarak eğitim kurumları gelmesin. Eğitimde esas olan eğitim programı, diğer bir deyişle müfredattır. Yani öğrencilere Başkan Yardımcısı Neslihan Can neyi ne şekilde öğrettiğiniz. Denetimsiz bir şekilde yayılan, pozitif Satış Koordinatörü Ebru Elçi bilimlerden uzak hatta tam tersine dogmalarla dolu kontrolsüz Satış Müdürü Hatice Tarhan, Altuğ Selçuk bir müfredatla eğitim yapan kurumların yetiştirdiği öğrencilerden akılcı yaklaşım, yaşam hakkına saygı veya bilimsel bakış açısı gibi Tel: 0 212 336 53 17, Faks: 0 212 336 53 93 özellikler beklemek çok da mantıklı olmayacaktır. Reklam Teknik Müdürü Nusret Kırımlıoğlu Tel: 0 212 336 53 60 (3 Hat), Faks: 0 212 336 53 90 Son 60 yılda ülkece yaşadığımız sıkıntılı dönemlerin temelinde eğitimsizliğin olduğunu düşünen biri olarak, eğitim kalitesi yüksek K urumsal İletişim Müdürlüğü Seren Urun ülkeler örnek alınarak hazırlanmış, çağdaş, stabil ve sistemi bozmadan sürekli kendini geliştirebilen bir eğitim sisteminin bizi REZERVASYON aydınlık yarınlara taşıyacağına dair inancım tam. Rezervasyon Tel. 0 212 336 53 00 - 57 - 59 Rezervasyon Faks 0 212 336 53 92 - 93 ŞAHİN EKŞİOĞLU Ankara Reklam Tel. 0 312 207 00 72 - 73 [email protected] Hedef Sayfalar Tel: 0 212 336 53 70, Faks: 0 212 336 53 91 Yönetim Yeri Trump Towers, Kule 2, Kat 21-24, 34387 Şişli/ İSTANBUL Tel: 0 212 410 31 52, Faks: 0 212 410 32 16 Baskı Vatan Ofset Yayıncılık ve Matbaacılık A.Ş Sanayii Mahallesi 1650. Sokak No :2 Doğan Medya Tesisleri Esenyurt İstanbul Tel: 0212 622 19 00 Dağıtım Yaysat A.Ş. Tel: 0 212 622 22 22 Yayın Türü Yerel, süreli, aylık üyesidir © POPULAR SCIENCE dergisi, Doğan Burda Dergi Yayıncılık ve Pazarlama A.Ş. tarafından Bonnier Corporation lisansıyla T.C. yasalarına uygun olarak yayımlanmaktadır. © (2012) Bonnier Corporation. Her hakkı saklıdır. Dergide yayımlanan yazı, fotoğraf, harita, illüstrasyon ve konular izinsiz, kaynak gösterilerek dahi kullanılamaz, alıntı yapılamaz. DB Okur Hizmetleri Hattı 0 212 478 0 300 [email protected] DB Abone Hizmetleri Hattı Tel: 0 212 478 0 300, Faks: 0 212 410 35 12 - 13 [email protected] www.doganburda.com Pazar hariç her gün saat 09.00 - 22.00 arasında hizmet verilmektedir. Yazı işleri müdürü Jacob Ward ULUSLARASI REKLAM Yaratıcı yönetmen Sam Syed SATIŞ TEMSILCILERIMIZ Genel yayın yönetmeni Cliff Ransom Italy Sorumlu yazı işleri müdürü Jill C. Shomer Mariolina Siclari  EDİTÖR KADROSU T. +39 02. 91 32 34 66 Makale editörü Jennifer Bogo [email protected] Editoryal Yapım Müdürü Felicia Pardo Kıdemli Editör Martha Harbison ALMANYA Bilgi editörü Katie Peek, Ph.D. Julia Mund Proje editörü Dave Mosher T +49 89 92 50 31 97 Kıdemli yardımcı editörler Corinne Iozzio, [email protected] Susannah F. Locke Michael Neuwirth Yardımcı editör Amber Williams T. +49 89 9250 3629 Editör asistanı Rose Pastore [email protected] Redaktörler Joe Mejia, Leah Zibulsky İSVİÇRE Araştırmacılar Kaitlin Bell Barnett, Sophia Li, Goran Vukota Erika Villani T. +41 44 81 02 146 Katkıda bulunan editörler: Lauren Aaronson, [email protected] Eric Adams, Brooke Borel, Tom Clynes, Daniel    Engber, Theodore Gray, Mike Haney, Joseph FRANSA/LUKSENBURG Hooper, Preston Lerner, Gregory Mone, Steve Marion Badolle-Feick Morgenstern, Rena Marie Pacella, Catherine T. +33 1 72 71 25 24 Price, Dave Prochnow, Jessica Snyder Sachs, [email protected] Rebecca Skloot, Dawn Stover, Elizabeth Svoboda, AVUSTURYA Kalee Thompson, Phillip Torrone, James Vlahos Christina Bresler SANAT VE FOTOGRAFİ T. +43 1 230 60 30 50 Sanat yönetmeni Todd Detwiler [email protected] Fotoğraf editörü Thomas Payne   Tasarımcı Michael Moreno INGILTERE/IRLANDA Dijital görüntüler Hiroki Tada Jeannine Soeldner  T. +44 20 3440 5832 [email protected] ABD/KANADA/MEKSIKA Salvatore Zammuto T. +1 212 884 48 24 [email protected]

İçindekiler 08 İÇİNDEKİLER 2016 Özel Dosyalar 38 Bölümler 48 MERHABA JÜPİTER 03 Editörün Notu KAHRAMANLARIN Juno uzay sondası büyük bir sabırla 06 Okur Mektupları BİLİMİ yıllardır sürdürdüğü yolculuğun ardından 07 Dergide Video İzleyin nihayet Jüpiter’in yörüngesine girdi. Peki bu 08 Megapikseller Rekorların sürekli altüst edildiği olimpiyatlarda daha gizemli gezegende ne bulmayı umuyoruz? 12 Kısaca iyi sonuçlar elde edebilmek için bilim ve teknolojiden 18 Aygıtlar 56 90 Soru&Cevap öğrenebileceğimiz çok şey var. SANAL ÜLKE: VIRTUALANDIA 98 Arşiv Sanal gerçekli gözlükleri gittikçe yaygınla- Şimdi şıyor. Bu kuralsız ilerleyen yeni trend içinde bizi bekleyen yeni olgular oldukça heyecan 22 Süper güçlü kulaklar verici. 23 Objektif tavsiyeleri 24 Özerk araçlarla gelen ütopya 62 26 Cannes Lions festivali DİRİLTİCİLER 28 Haberler İnsan bedeninin “son çare” olarak başvur- Gelecek duğu bir yöntemi, doktorlar klinik uygulama içine almaya çalışıyor. 30 Merhametli yapay zeka 31 Roket bilimiyle moda birleşirse 68 32 Geleceğin olimpiyat köyü ZAMANIN DOĞASI 34 İklimsel değişimi önlemek 35 Uzayda eczacılık Zamanla ilgili yaptığımız tanımlamalar belki 36 Kablosuz iletişimin geleceği de sadece öznel algımızla ilgilidir. Bilimin bu konuda söyleyecekleri var… El yapımı 76 84 3B çizim araçları BİLİM DÜNYASININ GÖZBEBEĞİ 85 Ev yapımı girdaplar 86 Böcek tuzağı CERN’i duymayan kalmadı. Peki bu devasa 88 Hayalet Avcıları’nın proton silahı bilim merkezi, ülkemizdeki bilim faaliyetlerini 89 Konuşan oyuncak ayı etkileyebilir mi? 04



SİZDEN Kaynaklar OKUR MEKTUPLARI Popular Science Yazı İşleri Değerli Popular Science Türkiye ailesi, son sayınızda bağışıklık sistemi ile ilgili hazırlamış Trump Towers, Kule 2 olduğunuz çalışma gerçekten çok iyiydi. Herkesin her zaman belirttiği gibi “rahatlıkla Kat 21-24, 34387 anlaşılabilecek” şekilde müthiş bir sistemi anlatmayı başarmışsınız. Teşekkürler. Yazınızı Şişli / İSTANBUL okurken aklıma bir soru takıldı. Hastalık sürecinde burnumuzda da çeşitli olaylar Tel: (212) 478 03 00, gerçekleşebiliyor. Tıkanıklık, akıntı gibi. Ancak burun tıkanıklığı bizi rahatsız ediyor Faks: (212) 410 32 16 ve bazen doğal yollarla, bazen de sprey gibi yardımcı ürünlerle tıkalı burun deliklerini [email protected] açmaya çabalıyoruz. Sümkürmenin ve/veya burun spreyi kullanmanın bağışıklık sistemimize etkileri nedir? Yaptığımız mantıklı bir şey mi? Bu duruma biraz daha OKUR HİZMETLERİ dayanıp bekleseydik daha mı iyi olurdu? Birkaç sayı önce, paraben maddesinin meme [email protected] kanseri hücreleri üzerine etkilerini anlatan bir yazı yayımlamıştınız. Merak ederek araştırmayı bulup incelemiştim. Ancak her zaman bu kadar şanslı olamayabiliyorum. ABONELIK, ESKI SAYI Hazırladığınız yazılarda bahsettiğiniz araştırmaları numaralandırarak başlık, yazar SIPARIŞI hatta mümkünse bağlantılarını yazının sonunda paylaşmanız mümkün mü? Bu sayede Tel: (212) 478 0 300, araştırmaları daha derin inceleme şansımız olur. Öğrenci okuyucuların çalışmalarına Faks: (212) 410 35 12 - 13 da fayda sağlayabilir. Son olarak diyabet konusunda (beslenme, egzersiz, insülin direnci, [email protected] ilaçlar...) da yazılar yayınlarsanız sevinirim. abone.doganburda.com Ali Osman Sezişli Sayın okurumuz akademik bir yayın olmadığımız için kaynakları bahsettiğiniz şekilde değil de yazı içinde belirtiyoruz. İleri okuma için yazı içindeki verdiğimiz kaynaklara dair basit bir Google araması sizi aradığınız cevaplara ulaştıracaktır. Teşekkürler Popular Science ailesine teşekkürü Yeni dergi bir borç bilirim. İyi ki varsınız… Her şey 2012’nin Mayıs ayında Sayın Popular Science editörleri, bir kitapçıda başladı. Çocuk- Faruk Bacaksız bir üniversite öğrencisi olarak der- luğumdan beri bilim ve uzay ginizi beğenerek takip ediyorum. manyağı biri olarak dergilere Poster Doğrusunu isterseniz çok hızlı göz gezdirirken birden durdum. okuyan biri sayılmam fakat buna Nebulaların hoş manzarasında Merhaba Popular Science ekibi. rağmen derginizi ilk bir haftada süzülen bir uzay gemisi. Hemen Derginizi her ay ilgiyle takip ediyo- bitiriyorum. Özellikle ayın son elime aldım. Fiyatı da uygundu. rum. Özellikle astronomi ve fizik ala- haftası benim için sıkıntılı bir O ilk sayıyı okuduktan sonra her nındaki yazılarınızı keyifle okuduğu- bekleyişle geçiyor. Acaba diyorum şey değişti. Dergi sanki benim mu söylemeliyim. Türkiye’de yayın Popular Science 15 günde bir ya- için hazırlanmıştı. Şimdi üniver- yapan kaliteli dergilerdensiniz. yınlansa biz de ay içinde dergisiz siteden yeni mezun oldum. Bu Yaptığınız güzel kitap önerileri için kalmasak nasıl olur? Zor bir şey zamana kadar hiç kaçırmadan de teşekkür etmek isterim. Acaba istediğimin farkındayım bunu tüm sayılarınızı alırım. Meşguli- derginizin yanında periyodik cetvel yapamasanız bile en azından yetten dolayı hala açılmamış ve posteri vermeniz mümkün mü? Bu 15 günde bir çıkacak daha az okunmamış sayılar dağ gibi ba- küçük ricamı değerlendirirseniz çok sayfa sayısına sahip yeni bir dergi kıyorlar bana. Ama kendime söz mutlu olurum. Tekrar teşekkürler! çıkarabilirsiniz. Eminim benim verdim. Hemen her alanda altın duygularımı paylaşan pek çok bilgiler veren (özellikle uzay) bu Levent Raik okurunuz vardır. Bu güzel dergi hazineyi bir gün bitireceğim. için teşekkürler. Ufkumu açan ve aklıma gelen Sayın okurumuz, önümüzdeki aylar- hemen her fikirde payı olan da poster vermek için çalışmalarımız Nazlı Erten var. İlginize teşekkürler. 6

Dergide Video İzleyin QR KOD GÖRDÜĞÜNÜZ Akıllı telefonunuzu ya da tablet PC’nizi kullanarak dergi sayfalarına SAYFALARDA yerleştirdiğimiz videoları izleyebilirsiniz. VİDEO İZLEYİN NASIL YAPILIYOR? size ne yapmak istediğinizi sorarsa linki Akıllı cihazınız yoksa açma komutu verin. Böylece ilgili vide- 1) Akıllı cihazınızda halihazırda bir QR onun linkini göreceksiniz. Dilerseniz tam Dergideki videoları popsci.com. ekran yapıp daha rahat izleyebilirsiniz. tr/categori/dergi adresinden de kod okuyucu varsa bunu kullanarak ilgili izleyebilirsiniz sayfadaki QR kodu okutarak hemen 4) Cihazınızda izlediğiniz videoları GSM video izleyemeye başlayabilirsiniz. şebekesi üzerinden izlemeniz durumun- 2) Eğer cihazınızda böyle bir uygulama da, veri akışının kullandığınız data tarifesi üzerinden gerçekleşeceğini hatırlatmak yoksa Google Play ya da iOS Appsto- isteriz. re’daki arama bölümüne “QR Code Reader” veya ”QR kod okuyucu” yazdığı- 5) www.popsci.com.tr/dergidevideo nızda gelen uygulamalardan birini seçip yükleyebilirsiniz. adresinde, konuyla ilgili olarak hazırladı- ğımız tanıtım videosunu seyredebilirsiniz. 3) Uygulamayı çalıştırın ve sayfadaki QR kodu okutun. Eğer bu esnada uygulama 7

Megapikseller HAZIRLAYAN TUNA EMREN FOTOĞRAF: WUTTICHOK PANICHIWAR APUN / SHUTTERSTOCK KAMUFLAJDA SINIR TANIMIYOR Hint Okyanusu ve Pasifik’te yaşayan yosunlu akrep balığı (Rhinopias frondosa), renklerini çevresine uyum sağlayıp, gerekirse gözlerden saklanmak için yaşadığı ortama uydurabilen mükemmel bir kamuflaj ustası. Kırmızıdan mora, sarıdan yeşile kadar birbirinden farklı renklere bürünebilen balık gececil avcılardan. Küçük balıklarla besleniyor ve avına saldırmaya hazırlanırken de yine sahip olduğu kamuflaj gücünü kullanıyor. 8

9

Megapikseller DÜNYANIN EN BÜYÜĞÜ Çin’in Guizhou eyaletine bağlı Pingtang bölgesinde kurulan dünyanın en büyük radyo teleskopu FAST (Five Hundred Meter Aperture Spherical Telescope) 500 metre çapında dev bir merceğe sahip. Beş yıllık çabanın ardından kullanıma hazır hale getirilen 30 futbol sahası büyüklüğündeki benzersiz teleskop dünyadışı zeka sinyallerine odaklanarak evrende yalnız olup olmadığımızı araştıracak. 10

11

Kısaca EDİTÖR TUNA EMREN BAĞIRSAK BAKTERILERI ZIHNIMIZI DE ETKILIYOR Sinirbilim Uzmanları Topluluğu’nun yıllık toplantısında son derece ilginç bir araştırma tanıtıldı. Araştırmaya göre, bağırsaklarımız- daki faydalı bakteriler bir şekilde beynimizin işleyişine müdahale edebiliyor. Öyleyse nöro- lojik sorunları ya da zihin sağlığını tehdit eden durumları bağırsak mikrobiyomunu düzenle- yerek sonlandırma ihtimalimiz de var mı? Yeni gündeme gelen bu sorunun cevabını henüz bilmiyor olsak da araştırmanın so- nucuna göre bağırsak mikrobiyomunun sağlıklı seviyede olması sosyal etkile- şim ve stres yönetimi konusunda oldukça etkili. Dahası, otizmin ortaya çıkışında, kronik ağrılar ve depresyon konusunda da rol oynuyor gibi görünüyor. Araş- tırmacılar, bağırsak bakterileri ve beynin kimyasallar açısın- dan “iyi anlaştığını”, aralarında kesintisiz bir etkileşim bulun- duğunu düşünüyor. Çünkü bu bakteriler merkezi sinir sistemiyle sürekli temasta. Araştırmacıların tahminlerine göre, bağırsaklar ve beyin arasındaki iletişimi sağla- yan sistem bir hayli karmaşık olabilir. Elde edilen ilk sonuçlar, bunda endokrin sisteminin ve bağışıklığın rol oynadığını gösterdi. 12

48 kromozom Kısaca Patatesin kromozom sayısı insanlarınkinden fazla. Çin, Evrim Tarihini PARMAK EMEN BAĞIŞIKLIK SISTEMIMIZ DAVRANIŞLARIMIZI DA Baştan Yazıyor ÇOCUKLARIN KONTROL EDIYOR OLABILIR MI? ALERJI GELIŞ- Çin’de 1900’lerin başında Pekin ya- TIRME İHTIMALI Yeni bir araştırmada elde edilen bulgulara göre, davranışlarımız, hatta kişiliğimiz kınlarında bulunan kafatası üzerinde AZALIYOR bile bağışıklık sistemimizden etkilenerek gelişiyor olabilir. Fareler üzerinde yapı- yapılan yeni incelemeler, modern lan deneyde, araştırmacılar bağışıklık moleküllerinden birini devre dışı bırakınca insanın evrimi hakkında bambaşka bir Aileler, çocukları- deneklerin davranışlarının değişmeye başladığını gördüler. tablo sundu. nın parmaklarını emmesine ya da Virginia Tıp Fakültesi’nde gerçekleştirilen araştırmada, bağışıklık sisteminin 780 bin yıl yaşında olduğu tahmin tırnaklarını yemesi- virüs gibi patojenlerle savaşmak için verdiği tepkilerin antisosyal davranışa yol edilen kafatası, Etiyopya’da bulunan ne karşı çıksalar da açabildiği görüldü. Devre dışı bıraktıkları molekülü tekrar işlevsel hale getirdik- ve Homo sapiens’in atası olarak bilim bunun olum- lerinde davranışların normale döndüğü raporlandı. Araştırmaya öncülük eden işaretlenmiş olan en eski fosilden lu etkileri olabildiği Jonathan Kipnis, “Bu çok çılgınca ama belki de bağışıklık sistemi ve patojenler (Homo heidelbergensis) bile daha eski gösterdi. arasında gerçekleşen savaşta çok hücreli bir harp meydanı olmak dışında bir bir döneme ait. Araştırmalar, fosilin Yeni Zelanda ve etkimiz yoktur. Kişiliğimizin bir bölümü bağışıklık sistemimiz tarafından dikte Homo erectus ile Homo sapiens Kanada’dan bin ediliyor” diyor. arasındaki döneme ait olduğunu, aynı çocuğun dahil dönemde Asya’nın birçok hominin edildiği araştırma- türüne ev sahipliği yaptığını gösterdi. da parmak emen ve Fosilin Homo erectus’tan daha geliş- tırnak yiyenlerin, miş bir insan türüne ait olduğu bilinse diğerlerine oranla de tam olarak hangi türü temsil ettiği daha az alerjik belirlenemiyor çünkü bulgular mev- hassasiyet geliş- cut insanlık tarihi haritasının yanlış tirdiği anlaşıldı. olduğunu göstermekte. Paleontolog- Kanada McMaster lar, Pekin Adamı olarak adlandırılan Üniversitesi’nden bu kafatasının ait olduğu türün Asyalı Malcolm Sears, insanların atası olduğu görüşünde “Elde ettiğimiz hemfikir. Yeni oluşturulan modele bulgular hijyen te- göre; Asya’daki Homo erectus’un orisi olarak bilinen soyundan gelen insansı türler ve durumla örtüşüyor. Afrika’dan yayılan diğer türler birbiriy- Mikroplarla erken le etkileşime geçti. Onların soyundan yaşlarda tanışmak, gelenler de doğu Asyalılar’ın ataları alerji geliştirme ris- oldu. Diğer bir deyişle; insanlık sadece kini azaltır. Tabii ki Afrika’da değil, eşzamanlı olarak bu alışkanlıkların Asya’da da evrim geçiriyordu ve birbi- yüreklendirilmesini rinden bağımsız evrimleşen bu türler tavsiye etmiyoruz bir noktada Asya’da karşılaştılar. ama sağlık açısın- dan olumlu etkiler doğurduğunu da gördük” diyor. Tarçının Gücü Bazı insanlar, diğerlerine oranla her artış olmasıydı. Bu durum beyinsel şeyi çok daha çabuk öğrenme yö- işlevleri yavaşlatmaya başlıyor. nünde eğilim gösterir. Bunun sebebi bilinmiyor olsa da artık öğrenme Rush Üniversitesi’nde gerçekleş- becerisinin beynin hipokampus tirilen yeni araştırmaysa tarçının, birimiyle ilişkili olduğunu biliyoruz. beyin hasarlarını onarma konusunda Geçtiğimiz yıllarda bulunan bir diğer etkili olduğunu ve beyne ulaştığı dikkat çekici şey de yavaş öğrenenle- anda GABRA5 üretimini düşürüp, rin, hafızayla ilişkili CREB proteinini CREB üretimini artırdığı görüldü. daha az üretiyor olmaları sonucunda Böylece hafızayı güçlendirip, hızlı GABRA5 adlı proteinin üretiminde düşünebilme ve öğrenme becerileri- nin gelişmesini sağlıyor. 13

Kısaca ALÜMINYUM Bazı yemekleri fırına atmadan önce FOLYONUN ZARARLARI alüminyum folyoyla sarıyorsanız bir daha düşünün. Zira bu alışkanlık sağlı- ğınız için son derece zararlı olabilir. Alüminyum, özellikle de gelişmekte olan ülkelerde en çok kullanılan mut- fak malzemelerinden biri haline geldi. İçi onla kaplı olan tencere ve tavalar da en az folyo kadar tercih edilen ürünler arasında. Ucuz ve kolay üreti- len bir malzeme olması da kullanıma teşvik edilmesiyle sonuçlanıyor. Ancak özellikle folyo halinde kullanılmasının zararlı olduğu görüldü. Çünkü insan bedeni alüminyumu çok az miktarlar- da tolere edebiliyor. Örneğin mısır, tuz, bazı baharatlar ve çayda da alümin- yum var ama bunlardaki değerler öyle düşük ki zaten 60 kg. olan birisi için günlük maksimum alüminyum tüketi- mi 2400 mg. civarında olabiliyor. Folyo olarak kullanıldığında oksitle- nip yemeğe sızması gibi bir risk var. Ve bu şekilde pişirilen yemekler, Dünya Sağlık Örgütü’nün günlük alüminyum tüketim değerlerini aşacak kadar yoğun alüminyum içermiş oluyor. Özellikle de folyonun sarıldığı yemeğin asit oranı yüksekse. Ama sızma riski ve miktarı baharatlı yemeklerde daha da yükseliyor. Uzun Süre Boyunca Yapay Alzheimer Aşısı Şizofreni Hastalarının Işığa Maruz Kalmak Çeşitli Vücutlarındaki Bakteriler de Farklı Hastalıklara Yol Açabilir Avustralya’daki Flinders Üniversitesi’nde geliştirilen bir ilaç, Alzheimer’ı ve halk Kimse şizofreniye neyin sebep George Washington Hollanda, Leiden Üniversitesi Tıp arasında bunama olarak bilinen demansı olduğunu bilmiyor. Geçtiğimiz Üniversitesi’nde yapılan Merkezi’nde yapılan araştırmada, uzun tersine çevirip iyileştirebiliyor. Hatta aşı yıllarda yapılan bazı araştır- araştırma, şizofreni hasta- süre boyunca yapay ışığa maruz bırakılan olarak uygulanırsa bu hastalıkların ortaya malar, şizofreni ve bağışıklık larının boğazındaki bakteri farelerin gece/gündüz ritminden kopup çıkmasına da engel olabileceği söyleniyor. sistemi arasında bir bağlantı kolonilerinin diğer insanlar- vücudun doğal süreçlerini sekteye uğrat- Önümüzdeki 2-3 yıl içinde insanlar olduğunu işaret etmişti. dakinden farklı olduğunu maya başladıkları görüldü. üzerindeki testlerine başlanacak olan Çünkü şizofreni hastalarının gösterdi. Hastalardan elde Alzheimer aşısıyla ilgili tüm araştırma bağışıklık sisteminin zayıfla- edilen örnekler incelendiğinde, 24 hafta boyunca yapay ışıklandırmalı ve deneyler ABD hükümeti tarafından da maya başladığı tespit edildi. laktik asit bakterileri sayısının bir ortamda tutulan farelerin hepsinde desteklenip finanse edildi. Aşı, beyindeki Ama araştırmacılar bunun çok fazla olduğu, bunun vü- kas ve kemik kaybı görülmesinin yanı proteinleri hedef alıp nöronlar arası etki- nasıl olduğu konusunu henüz cudun mikrobiyom dengesini sıra, bağışıklık sisteminin de sanki vücut leşimin kesilmesine engel oluyor. Özellik- aydınlatamadılar. bozduğu görüldü. zararlı bir saldırgan tarafından ele geçiril- le Alzheimer ile ilişkilendirilen proteinleri mişcesine karşı atağa geçtiği tespit edildi. hedefliyor oluşu, yakın gelecekte bu Araştırmacılar, sürekli yapay ışığa maruz hastalığı daha başlamadan önlemek için kalmanın bir bedeli olduğunu, ortaya kullanabileceğini gösterdi. çıkan tüm değişimlerin erken yaşlanma belirtilerine benzediğini söylüyor. 14

12 ton 6 kat Kısaca Saçlarınız sağlıklı ve gürse, İnsan tükürüğünde bulunan yeterli uzunluğa eriştiğinde 12 “opiorphin”, morfinden 6 kat ton ağırlığı destekleyebilecek daha güçlü bir ağrıkesici. kadar güçlü olabiliyor. ASLANLARI KORUMAK İÇIN BOYANAN İNEKLER Afrika’da sayıları her gün azalan aslanları korumak için çeşitli önlemler alınmak zorunda. Ama böylesini daha önce hiç duymadığınıza eminiz! Kimi zaman avlana- mayıp aç kalan aslanlar çiftlik hayvanlarına saldırmak zorunda kalıyor ve çiftçiler tara- fından vurularak öldürülüyor. Bu, Afrika’nın bazı bölgelerinde sıkça yaşanan bir durum haline gelmeye başladı. Avustralya New South Wales Üniversitesi bilim insanları, bu aslanların ölmesini engellemek için da- hiyane bir teknik geliştirdi. Araştırmacılar, aslanlar üzerinde yaptıkları çalışmalarda, avının yüzü kendisine dönük olduğunda saldırıdan vazgeçme olasılığının arttığını gördüler. Örneğin, ileride bir antilop sürüsü varsa, içlerinden kendisine doğru bakanları değil, arkası dönük olanları avlamayı tercih ediyor. Bunu fark eden bilim insanları, çift- liklerdeki ineklerin kalçasına büyük gözler çizerek aslanları vazgeçirmeyi başardı. Aslanlar, önce tuzağa düşürüp sonra avla- yan avcılar grubunda. Yani avlarına sessiz- ce yaklaşıp fark ettirmeden yakınına kadar ulaşmaları gerek ki saldırıya geçebilsinler. Deniz Sümüklü Böceği Yaprağa Benzemek İçin Gen Çalıyor! Migrenin Sebebi Bulundu İlk bakışta bir yapraktan hiçbir ğinin kromozomunda, tükettiği farkı olmayan bu minik şey as- alglerden elde ettiği, kloroplast Bugüne dek, migrene sebep duyurdular. Sebebi, beyindeki lında bir deniz sümüklü böceği. proteinlerini kodlayan özel olan ya da tetikleyen faktör- bazı damarların kan dolaşımını Bitkilerden çalmış olduğu gen- genler olduğu anlaşıldı. Yani her lerin bir kısmının genetik, bir kısıtlaması. 12 farklı ülkeden leri kullanıp bir bitkiye dönüşme bir nesil, alglerden gen çalıp kısmının yanlış beslenmeyle yaklaşık 60 bin migren hasta- yolunda olan uyanık sümüklü kendisine eklemeye devam alakalı olduğu görülmüş ve sının dahil edildiği araştırmada böcek tıpkı onlar gibi fotosentez ediyor ve nesiller geçtikçe hormonal dengenin bozulma- migrenle ilişkili olan 38 tane yapıp klorofil de üretebiliyor. hiç ara vermeden fotosentez sıyla ya da nörolojik sebeplerle gen belirlendi. Bunlardan 28’i Bilimsel adıyla Elysia chlorotica yapabilecek hale erişiyor. Bu, ortaya çıkabildiği anlaşılmış- daha önceki araştırmalarda olarak bilinen tür, çaldığı genleri bir çok hücrelinin başka bir çok tı. Ama tüm bu bulguların bahsi hiç geçmemiş olup, denizlerdeki algleri yiyerek elde hücreliden gen çalıp kendine ek- ardında, ona tam olarak neyin hastalıkla ilişkili olduğu yeni ediyor. Yeni bir araştırmada leyebildiğini gösteren ilk örnek. sebep olduğu sorusu bir türlü keşfedilen genler. İlginç bunu nasıl başardığı da ortaya Sonuçsa inanılmaz derece hızlı yanıtlanamadı. olanı, bu genler damar yolları çıkarıldı. Deniz sümüklü böce- gerçekleşen bir evrim. Finlandiya’da bulunan Ulusla- hastalıklarıyla da direkt ilişkili. rarası Başağrısı Genetik Birliği Araştırma, migrenin de aslında araştırmacıları migrene neyin bir damar hastalığı olduğunu sebep olduğunu çözdüklerini vurguluyor. 15

Kısaca 80 tane file eşdeğer Ortalama bir bulut kümesinin ağırlığı. MERCANLARIN BEYAZLAMASINI ENGELLEYEBILIRIZ Deniz yaşamındaki devam- le besleyen alglerin, daha sı- lılığın kilit noktası oldukları cak bir ortamda yetiştiklerin- bilinen okyanuslardaki de, ısınan su sorunu yüzünden mercan resifleri küresel iklim yerleşim yerinden kovulmaya değişikliği nedeniyle hızla karşı çıkıp mercanlara ısrarla solup beyazlaşıyor. Mercanla- tutundukları ve beyazlaşmayı rın beyazlaması, bu bölgelere önledikleri görüldü. yumurtalarını bırakan tüm türler için son derece tehlikeli. Normal şartlarda sular ısınmaya başladığında Sonunda mercan ekosis- mercanların içindeki bu algler temini bu etkiden korumanın strese girip toksin salmaya bir yolunu bulmuş olabiliriz. başlıyor. İşte mercanın ondan Alglerde bulunan bir gen, kurtulmak istemesinin sebebi sular ısınsa bile mercanların de bu. Araştırmacılar bu solmasını önlüyor. Mercanla- durum yaşandığı sırada, yani rın içinde yaşayan bazı algler toksin salmaya başladıkla- onlarla girdikleri simbiyotik rında, beraberinde bu toksini ilişkinin sonucunda yaşam için durduracak geni de aktif hale faydalı sonuçlar ortaya çık- getirdiklerini gördü. Ancak masını sağlamakta. Aslında bunun gerçekleşmesi için mercanlar renklerini bu algler alglerin daha sıcak bir ortama sayesinde kazanıyor. Bilim alışkın olması gerek. Bir son- insanları, suların ısınması gibi raki adımda, araştırmacılar, bir zorluk karşısında mercan- bu geni kullanarak alglerin ların ilk iş olarak alglerden toksin salmasını önleyip kurtulmak zorunda kaldığını, mercanların beyazlamasını bu yüzden beyazladıklarını durdurabileceklerini söylü- buldu. Mercanları fotosentez- yorlar. Dişlerimiz Artık İki Lisan Öğrenen Düşünceleri Lazerle İyileşecek Çocuklar Daha Zeki Canlandıran Makine Harvard Üniversitesi araştırmacıları, Yeni bir araştırmaya göre, çocuklar Birisinin düşüncelerinize sızıp onları çürüyen dişleri zayıf lazer ışınlarıyla farklı bir lisanı ne kadar erken öğrenmeye herkesin göreceği bir ekrana yan- iyileştirmeyi başardı. Kullanılan lazer başlarsa, karar alma, problem çözme gibi sıtmasını ister miydiniz? Herhalde kök hücre üretimini tetikleyerek dişlerin bilişsel becerileri o kadar fazla gelişiyor. bunu hiçkimse istemez. Ama bilim tekrar sağlıklı bir şekilde büyümesini sağ- Washington Üniversitesi’nde yapılan araş- insanları tam da böyle bir teknoloji lıyor, dişin dış yüzeyini oluşturan dentin tırmada, henüz konuşmaya başlamamış geliştirdi. tabakasını yeniden inşa ediyor. bebeklerin iki farklı lisan karşısında seslere daha duyarlı olmaya başladıkları görüldü. Oregon Üniversitesi’nde gelişti- Güçlü lazer ışınları cilde ve dişlere Bu durum, duydukları her iki lisanı algılama rilen yapay zeka teknolojisi, önce zarar verirken, zayıf lazerin hem saç kök- yönünde çaba göstermeleriyle sonuçlanıp, insanların düşüncelerini beyin tara- lerini hem de cildi onarabildiği defalarca büyüklere oranla daha çabuk öğrenmelerini ması yaparak okuyup, o düşünceler- ispatlanmıştı. Bu araştırma dişlerimizi sağlıyor. Hatta o dili örneğin televizyondan de canlanan yüzleri görselleştiriyor de onarabildiğini gösterdi. Lazer ışınları, duymaları bile yeterli. Araştırmada bebek- ve elde ettiği görüntüleri bir ekrana kimyasal açıdan aktif moleküller olan lerin beyinlerini de izleyen bilim insanları, yansıtıyor. Araştırma grubundan nö- reaktif oksijen türlerini açığa çıkarıyor ve farklı lisanları dinledikleri sırada, beynin bi- rolog Brice Kuhl, “Birinin hafızasını bu moleküller de diş tabakasını iyileştirip lişsel becerileri yöneten birimlerinde yoğun ya da anılarını bu yöntemle beynin- onarıyor. Şimdi aynı yöntem insanlar bir hareketlilik yaşandığını tespit etti. den çekip alabiliriz,” diyor. Şimdilik üzerinde de denenmeye başlayacak. tarama sonucunda ekrana yansıtılan Araştırmacılar, geliştirdikleri tekniğin son yüzler ve aynı insanın gerçek görü- derece etkili olduğunu, çok yakın zaman- nüşü arasında çok büyük farklar var. da hayatımıza girebileceğini söylüyor. Yani bu teknoloji henüz kullanılabi- lecek seviyeye erişmiş değil. Ama yüzlerin bir erkeğe mi yoksa kadına mı ait olduğu, mutlu mu yoksa üzgün mü olduğu rahatlıkla anlaşılabiliyor. Böyle bir teknolojinin geliştirilmiş olmasının amacı da nihayetinde suç- luların zihnini okuyup, işlenen suçun detaylarını ortaya koymak. 16

Gonore bakterisi Kutup Ayısı Ciğeri Kısaca Dünya üzerindeki en güçlü Bir kutup ayısının ciğerini yiyecek tür: Kendi ağırlığının 100 bin olsaydınız çok yüksek oranda A katına dayanabiliyor! Vitamini aldığınız için zehirlenirdiniz. BITKILER, KENDILERINE NEYIN DOKUNDUĞUNU BILIYOR Bitkilerle yakın ilişkide olan insanların farkındalar. Bitkilerin, saldırgan türler her zaman söylediği bir şey bu. Sonun- tarafından ele geçirilip yenilmeye baş- da bilimsel onay da geldi. Avustralyalı ladıklarında buna tepki olarak tatlarını bir araştırma grubunun çalışmaları, değişime uğratabildiklerini biliyorduk. bitkilerin onlara nasıl ve ne amaçla Bazı araştırmalar, birbirleriyle iletişim dokunduğumuzu bildiğini gösterdi. halinde olduklarını, bilgi aktarımı Farklı dokunuşlar, bitkinin birbirinden için mantarlardan oluşan ağ yapısını farklı uyarıcıları harekete geçirmesini, kullandıklarını da göstermişti. fizyolojik ve genetik olarak değişime uğramasını sağlıyor. Araştırmacılar, bitkinin kendisine dokunan şeye göre tepki verdiğini, “İnsanlar, dokunulduklarında bitki- örneğin yağmur damlacıklarının doku- lerin bir şey hissetmediğini varsayarak nuşu karşısında binlerce gen ifadesini davransa da araştırmamız onların bu değişime uğrattıklarını gösterdi. Bu konuda son derece hassas olduğunu değişim ilk damlacığın değmesini gösterdi,” diyor araştırma yöneticisi takip eden dakikalarda başlayıp Olivier Van Aken. Belki çiçeklerini yarım saat kadar sürüyor. Bir insanın kopardığımızda elimize bir şaplak usulca dokunması da benzer bir süreç atamıyorlar ama ne yaptığımızın yaratmakta. Halüsinojenik Amazon Bitkisi, Sağlıklı Beyin Hücreleri Üretilmesini Sağlıyor Amazon ormanlarının belirli vücutta nasıl geliştiği bilimsel bölgelerinde yetişen ve sade- olarak aydınlatılamamış olsa da ce bazı şamanların pişirip çay İspanya’daki Beckley/Sant Pau haline getirebildiği ayahuasca Araştırma Programı’nda yapılan bitkisi, Amazon yerlileri tarafından çalışmalarda, ayahuasca’nın içinde- binlerce yıldır çeşitli hastalıkların ki bazı bileşenlerin yeni ve sağlıklı tedavisi için kullanılan özel bir ilaç. beyin hücreleri ürettiği ispatlandı. Yoğun oranda DMT molekülü içeren Araştırma grubu yöneticisi Amanda ayahuasca çayını araştırmalarında Feilding’in dile getirdiği üzere; kullanan bilim insanları, depresyon ayahuasca’daki harmin ve tetrahid- semptomlarını ortadan kaldırdığı raharmin adlı kimyasal bileşenler ve bazı zihinsel bozuklukları tedavi yeni nöron üretimine katkıda bu- edebildiğini gördüler. lunmanın yanı sıra, eski nöronlara da çeki düzen verip beynin daha iyi Henüz iyileştirme gücünü nere- çalışmasını sağlıyor. den aldığı ya da bu mekanizmanın Sentetik İnsan Genomu Uluslararası bir araştırmanın dolaşan bir söylentiye göre, genom yazmaya odaklanıyor. sözcüleri, önümüzdeki 10 yıl geçtiğimiz ay başlayan proje Başarılı olursa bu yöntem içinde sentetik insan genomu için her biri kendi alanında sayesinde genetik mühendis- yaratmayı hedeflediklerini uzman olan 150 bilim insanı, lerinin kullandığı diğer yön- bildirdiler. Sentetik genom Harvard Tıp Okulu’nda temler için de büyük avantaj yaratmak, yapay bir DNA’yı kapalı kapılar ardında bir sağlanabilir. Uygulamaların baştan sona yeniden yazmak araya getirildi. Habercilerin bu maliyetini düşürüp hızını anlamına geliyor. görüşmeye alınmamış olması artıracak olması açısından da halihazırdaki kaygıların bir umut ışığı yakıyor olsa İnsan Genomu Yazma haksız olmadığını gösteriyor. da henüz hakkında yeterince Projesi (The Genome Project- Görüşmenin ardından, projeye açıklama yapılmamış olması Write) olarak isimlendirilen bu dahil olan 25 bilim insanı düşündürücü. Diğer taraftan, iddialı girişim, genetik mühen- konuyla ilgili yeni araştırma sentetik insan genomu disliğinde yeni bir devrim ya- sonuçlarını yayınladı. yaratabilmek, 3 milyar DNA ratılmasını sağlayabilir. Ancak bazının her biri için gereken projenin iddiası etik kaygıları Proje, mevcut genetik kimyasalları bilmek, bunların da güçlendirerek gündeme çalışmaların bir adım ötesine genomun hangi birimine nasıl getiriyor. Henüz hakkında geçip, genomu okuyup dü- uygulanacağını çözmüş olmak çok fazla şey bilinmiyor zeltmeye değil, en başından demek. olsa da bilimsel çevrelerde mükemmel şekilde çalışan bir 17

Aygıtlar ŞAHİN EKŞİOĞLU ÖZELLIKLER Ekran 5.2\" IPS-NEO LCD, 1080 x 1920, 424 ppi Kameralar 12 MP, 12 MP (Siyah beyaz), 8 MP Bellek 3 GB RAM, 32 GB Depolama (Artırılabilir) Ebatlar ve 70 × 145 × 7 mm, 144 gr Ağırlık Diğer 4.5G, USB Tip C bağlantı, Parmak izi okuyucu DSLR’DAN ÇIKMA PORTRE FOTOĞRAFLARI Huawei P9 Telefon üreticileri markasını duymuş- li. Diyelim portre fo- değişiklik yapabili- desteği bu keyifli çıkan özelliklerinden daha iyi kamera özel- sunuzdur. Bu prestijli toğrafı çekeceksiniz. yorsunuz. Diyelim özelliği kullanma- bir diğeri. liklerine sahip mo- markanın P9’un fo- Ön plandaki portre 3 kişilik bir grup yı büyük ölçüde deller üretebilmek toğraf başarımına sa- dışında kadrajda- fotoğrafı çektiniz. Bu kolaylaştırıyor. Çift Android 6.0.1 için gece gündüz dece ismini vermekle ki diğer objelerin fotoğraftaki 3 kişiyi LED flaş kullanan (Marshmallow) çalışıyor. Diğer yan- kalmayıp pratikte de bulanık olmasını olduğu gibi netlik kamerada maalesef işletim sistemiyle dan küçük boyutlar, olumlu yönde etkide istersiniz. Bu arka merkezine alabilece- optik imaj sabitleme gelen telefon, zarif sınırlı malzeme bulunduğunu bizzat plan bulanıklığına ğiniz gibi, çektiğiniz bulunmuyor. Huawei bir tasarıma sahip özellikleri ve mali- gözlemledik. Doğal “bokeh” deniyor. P9’u fotoğraftaki 3 kişiden P9 fotoğraf çekim ve kutusundan çıkan yetler seçeneklerini renkler ve keskin özel yapan, bu bokeh her birinin ayrı ayrı modları açısındansa şeffaf plastik koru- azaltmakta. Huawei geçişler sunan P9’un efektini sanki bir cep net, diğer ikisinin oldukça zengin. yucu kılıf, telefonu P9 bu noktada çift çift kamerasının telefonu değilmiş de bulanık olduğu 3 ayrı Özellikle panorama, kabalaştırmadan arka kamera özelli- biri renkli fotoğraf tam kare DSLR’mış- fotoğraf üretebilir- ağır çekim, HDR ve etkin bir koruma ğiyle dikkat çekiyor. çekerken diğeri siyah çasına fotoğrafa siniz. Benzer işlevi pro foto modları sağlarken 5.2 inçlik Dahası fotoğrafla beyaz çekim yapıyor. yansıtabiliyor oluşu. 3. parti yazılımlarda oldukça hoşumuza full HD ekranda uzaktan bile olsa ilgi- Siyah beyaz kamera Dahası fotoğrafı daha önce görmüş- gitti. Hatasız çalışan kullanılan Corning liyseniz Huawei’nin ayrıca alan derinliğini çektikten sonra da tük ama Huawei arka kısımdaki Gorilla Glass 4, kamera bölümü için de analiz ediyor. Alan bokeh merkezi ve P9’daki 2. kamera parmak izi algılayıcısı sağlamlık konusunda işbirliği yaptığı Leica derinliği kısmı önem- miktarı üzerinde ve gelişmiş yazılım ise telefonun öne güven veriyor. Fiyatı: 2300 TL 18

HER AYGITIN KLAVYESI Logitech K480 Kablosuz klavye- şekilde sörf ve e-pos- klavyesi ise işte tam ler harikadır. Böyle ta işlerinizi rahatlıkla bu açıdan harika bir bir klavyeyi sadece halledebilirsiniz. çözüm. Aynı anda 3 bilgisayarınızla değil, Fakat burda küçük cihazla eşleşebilen tabletinizle hatta de olsa bir sorun K480’de cihazlar ara- cep telefonunuzla karşımıza çıkabiliyor. sındaki geçişi dairesel bile kullanabilirsiniz. Aynı klavyeyi birden bir anahtarı çevirerek Cep telefonunuz fazla cihazla kulla- yapıyorsunuz. Ayrıca ya da tabletinizle namadığınız için her tablet ve cep telefonu eşleştirdiğiniz bir seferinde yeniden yerleştirmek için ön kablosuz klavye, eşleştirmek yapmak kısımdaki boşluğu kısa yolculuklarda gerekiyor. Bu, kısa bir kullanabilirsiniz. Klav- sizi dizüstü PC’nizi işlem olsa da sıkça yenin siyah ve beyaz ve güç kaynağını ta- yapmak külfet haline olmak üzere iki renk şıma külfetinden de gelebilir. Logitech’in seçeneği var. kurtaracaktır. Zira bu K480 bluetooth Fiyatı: 199 TL OYUNLAR DIZE GELECEK MSI GL62 6QD KALITELI SESIN Masaüstü PC’lerin gömüldü. Artık noktada fiyat en dizüstü PC’lere büyük, gürültülü, önemli kriter- IMZASI nazaran en büyük masaüstünüzü işgal lerden biri. MSI avantajı olan daha eden ve sizi masaya GL62 6QD, 3000 Absolare Passion yüksek performans, zincirleyen ma- TL’nin altındaki yeni oyun dizüstü saüstü PC’lerden fiyatıyla yüksek Tüplü ve transis- kileyici bir verimlilikle diğer önemli nokta. PC’leriyle tarihe kurtulabilirsiniz. Bu performanslı bir törlü amplifikatör- birleştirmiş. Ayrıca şık Öte yandan yüksek dizüstü PC olarak lerin belli avantaj ve görünümü de cabası. seviye kulaklar bu ÖZELLIKLER oyunlarda ayağınızı dezavantajları vardır. Kaliteli ses konusun- kalitenin yaşatacağı yerden kesecek. Melez amplifikatörler da ödün vermeyen haz için kesenin ağzını CPU Intel Core i5 6300HQ Ayrıca eğer bütçe- ise her iki yapının kulakları hedefleyen açmak durumundalar. (4 Çekirdek) niz uygunsa daha avantajlarını kullana- bu ürün tamamen Zira 2x200 Watt (4 Bellek 8 GB DDR4 hızlı disk ve bellek rak ideale ulaşmaya Türk mühendislerce Ohm) maksimum Disk 1 TB Hitachi 7200 RPM seçenekleri de bu- çalışır. Absolare Pas- tasarlanmış. çıkış gücünde bile Ekran 15.6 inç Full HD lunuyor. Son olarak sion, asıl güçlendirici %0.01 gibi olağanüstü güçlü donanımına bölümünde modern Dünyanın önde düşük bir bozulma Ekran kartı nVidia GeForce GTX 950M, rağmen ürünün entegre yongaları gelen Hi-Fi fuarla- oranı sunan bu harika 2GB DDR3 taşınabilirlik kullanırken giriş bölü- rından beğeniyle amplifikatör elbette açısından oldukça münde kullandığı tüp- karşılanan Absolare yüksek bütçelere Boyutlar 383x260x29mm cazip olduğunu ler sayesinde kulağa firmasının bir Türk hitap ediyor. Daha Ağırlık 2.3 kg söyleyebiliriz. hoş gelen tüp tınısını, kuruluşu olmasının fazla bilgi için: yüksek güç çıkışı, yanında ürünlerinin www.absolare.com. düşük gürültü ve et- ABD ve Hollanda’da Fiyatı: 24.750 Dolar üretiliyor oluşu da bir 19

Aygıtlar EVDEKI MINI FABRIKA Zaxe X1 3B Yazıcı 3B yazıcılar henüz kalınlığına sahip nız. Fakat bu yazılımı mükemmel olmaktan baskılar yapabilen kullanmadan da mode- uzak aygıtlar. Özel- yazıcı, PLA ve ABS linizi dokunmatik ekranı likle baskı sırasında malzemelerini kulla- kullanarak yazıcıya ak- karşılaşılan hatalar nabiliyor. PLA ve ABS tarabilirsiniz. 200 x 200 ve düşük baskı hızı arasındaki en temel x 220 mm’lik bir baskı konusunda hala fark, PLA’nın ABS gibi alanı sunan Zaxe X1 ile alınacak çok yol petrolden değil, mısır T-Rex kafası, Hogwarts var. Tamamen Türk nişastasından üretil- kalesi, kitap tutacağı mühendislerce tasar- mesi. USB, Wi-Fi ya ve teleskop adaptörü lanan Zaxe X1 ise şu da Ethernet üzerinden gibi denemelerimizde ana kadar bizzat test model aktarımı kabul sorunsuzca detaylı ve ettiğimiz en başarılı eden X1 ile gelen temiz çıktılar aldık. 3B yazıcı oldu. ZaxeDesktop yazılımı Daha fazla bilgi için: 50 ila 300 mikron baskı öncesindeki www.zaxe.com. aralığında katman en büyük yardımcı- Fiyatı: 7700 TL PLAJLARIN YENI GÖZDESI Ultimate Ears Boom 2 Kablosuz bir taşına- tacı yapmaya yeter uygulamasıyla 2 UE bilir hoparlörden bek- sanırız. 30 metreye hoparlörü birlikte leyebileceğiniz tüm kadar mesafeden daha iyi ses verecek özellikleri bir kenara Bluetooth sinyal şekilde eşleştirebilir, yazın ve sonrasında alabilen UE Boom 2 Alarm, ekolayzır, Logitech UE Boom yüksekten düşmeye gibi özelliklerden 2’nin özelliklerine karşı da dayanıklı faydalanarak aygıta bakın. Muhtemelen (15 metreye kadar). zaman içinde eklene- Logitech mühendis- İsmine layık olacak cek yeni özelliklere leri UE Boom 2’yi şekilde hacminden göre güncelleme tasarlarken benzer beklenmeyen bir ses yapabilirsiniz. bir yöntem izlemiş. üretebilen aygıt, 15 Fiyatı: 750 TL Bu şık ses kutusu saatlik pil ömrüne kablosuz olması bir sahip ve yenilikçi do- yana su geçirmez kunmatik özelliğiyle (1 metreye kadar) telefonunuzu elinize olmasıyla da öne almadan parça de- çıkıyor. Bu özelliği de ğiştirmenize olanak onu tatilde kumsal sağlıyor. Ayrıca iOS ortamlarının baş ve Android destekli 20

Aygıtlar SU ALTI SIZI BEKLIYOR! Tribord Easybreath Su altı dünyasını maskesini tasarlamış. maskenin iç kısmına Ayrıca maske çarpıcı keşfetmek için Karadaki gibi ağzınız- girmesini engelle- renkleri sayesinde şnorkelle dalmayı dan ve burnunuzdan mek için Easybre- görülebilirlik sağlıyor birçoğumuz denemi- kolay bir şekilde ath, dalındığında ve yaşanabilecek şizdir. Şnorkelle dalış nefes alabilmeniz için maksimum koruma çarpışmaları engel- herkesin yapabile- üretilen, kullanımı sağlayan bir meka- liyor. ceği eğlenceli bir kolay ve yenilikçi nizma bulunduruyor. Fiyatı: 130 TL aktivite olsa da su Easybreath ile su altı altında şnorkelle dünyasını keşfetmek nefes almanın zor çok zevkli ve rahat olduğundan yakınan olacak. çok kişi var. Ağızdan nefes almak doğal Red Dot en iyi ürün bir nefes alma yolu tasarım ödülünü değil ve çoğu kişi kazanan ve Decathlon şnorkelin ağız inovasyon ödülleri kısmını çok rahatsız birincisi olan bu yeni- ve hijyen açısından likçi maskenin geniş uygunsuz buluyor. yapısı sayesinde 180° Decathlon’un su görüş açısına ve çift sporları markası hava akışı sistemiyle Tribord, bu noktadan buğulanması önlenen hareketle Easybreath bir görüşe sahip olacaksınız. Suyun KULAKLARINIZI MUTLU EDIN Sennheiser Urbanite XL Kulaklık satın da önemli bir kayıp tuk. Urbanite XL taşıyor. Sennheiser almak zordur. Hem yoktu. Bu, kulaklık- bu açıdan takdiri Urbanite XL’in bu ses kalitesi hem de larda genelde sıkça hak ediyor. Hatta konudaki başarısı görünüm ve ergo- karşılaştığımız bir kulaklığın kısa bir bir yana, kulaklı- nomi açısından size problem olarak can süre önce test etti- ğın rahat olması “işte bu!” dedirtecek sıkıcı olabiliyor. Yani ğimiz ve beğenimi- ve kafanıza baskı modeller bu yüzden bas ve tizler yerin- zi kazanan Philips yapmaması da kasaya gittiğinizde deyken orta frekans- A5-Pro DJ’den ses önemli bir avantaj. genelde sizi bolca ları da muhafaza kalitesi olarak bu- Son olarak kulak- taksit yapmaya iter. etmek gerçekten run farkıyla önde lığın katlanabilir Yüksek fiyatıyla de kolay değil. Ni- olduğunu söyle- yapısıyla taşıma Sennheiser Urbanite tekim kulaklık bunu mek mümkün. Ku- kolaylığı sunduğu- XL de kaideyi boz- sağlayamadığında laklıkların geniş bir nu ve kablosunda muyor. Kulaklığın orta frekanslara ait frekans aralığını iyi telefon ses ayarı derin bas seslerdeki seslerin ağırlığını duyurabilmesi, her için kumandası başarısına rağmen kaybettiğine ve bu- enstrümanın tek olduğunu da belir- tizlerde parlaklığı nun sonunda örneğin tek duyulabilmesi telim. koruyabilmesi bizi vokalin zor duyulur ve dinletinin bir Daha fazla bilgi etkiledi. Dahası olduğuna daha önce çorbaya dönmeme- için: www.n11.com. orta frekanslarda sıkça şahit olmuş- si için büyük önem Fiyatı: 750 TL 21

Şimdi KULAKLARINIZA SÜPER GÜÇ KAZANDIRIN İşte karşınızda kulaklarınız için birer mini miks masası. Bir akıllı telefon uygulaması sayesinde Here Active Listening System canlı bir konserde orta ya da tiz sesleri güçlendirebilir, uçağın için- deki gürültüyü dindirebilir ya da siz karaokede “Hey Jude” söylerken Abbey Road Stüdyoları’nın ünlü yankı efektini yeniden oluşturabilir. Bunlar kulaklık değil, dinlemenin, duymanın yepyeni bir şekli. İşitsel deneyiminizi isteğinize göre gerçek zamanlı biçimlendiren bir sistem. Aslında müzisyenler ve odyofiller için tasarlan- mış olan bu aletler (Hans Zimmer da kullanıcı- ları arasında) artık daha pratik amaçlar için de kullanılıyor. Örneğin, işinize odaklanmak için dış dünyadan gelen sesleri kesmek. Uygulama üç bölümden oluşuyor: basit bir ses düğmesi, bir ekolayzır ve gürültüyü artı- SES HIZI ran ya da azaltan bir grup filtre. Pili altı saat kadar dayanıyor ve kutusu aynı zamanda şarj Here Active Listening istasyonu olarak görev yapıyor. Şarj istasyonu System, sesi göz açıp kulaklığı fazladan iki kez şarj edebilecek kadar kapama süresinden 6.000 güç depoluyor. Böylece Coac- hella festivaline gitseniz bile kat hızlı işliyor. DAV E eve uçakla dönerken mışıl mışıl GERSHGORN uyuyabilirsiniz. Piyasada KÖPEKBALIKLARINI KOVAN BILEKLIK Köpekbalıkları sığ sularda kol gezer ve hareketliliğin (mesela suda hareket eden duyarlı keselerden yararlanıyor ve Sharkbanz sinir SHARKBANZ sıcak bedenlerin) olduğu yere gider. Bu saldırıları savuşturmak için, Californialı bozucu bir girişim yaratarak köpekbalıklarının bu kardeşler Nathan ve David Garrison, zayıf bir elektrik alanıyla köpekbalıklarını algısını karıştırıyor. Tıpkı birinin gözüne parlak ışık uzaklaştıran Sharkbanz adlı bilekliği geliştirmiş. Köpekba- tutmak gibi. Bileklik köpekbalıklarına zarar vermiyor lıkları yön bulmak için burunlarındaki elektriksel bakımdan BERNE BROUDY ve etkisi sadece caydırıcı, yani garantisi yok. 2 2 FOTOĞRAF Sam Kaplan

Şimdi Uzman Tavsiyesi 1 2 4 1 2 3 CANON 5D MARK III FUJIFILM X100T Canon’un amiral İşten arta kalanlar- 5 gemisi fotoğraf da Souza kompakt makinesi gövdesi, Fujifilm X100S’i ter- SOUZA’NIN foto muhabirliğinin cih ediyor. Fuji daha IPUCU standardı. Souza’da sonra bu modeli bundan iki tane var güncelleyerek daha “Fotoğraf makinesi ayarlarınızı ve hassas anlarda hızlı odaklanan daima önceden belirleyin, hatta deklanşör sesini X100T’yi çıkardı. fotoğraf çekmeyi planlamasanız azaltmak için daima Yine aynı büyük bile. Ben Air Force One’dan sessiz modda kulla- DSLR algılayıcısına inerken bile dışarı bakıp doğru nıyor. sahip olan modelin pozlama oranını belirliyorum.” gövdesi daha ince. 34 FOTOĞRAFÇILARIN 5 ŞAHI CANON 135 F/2.0 L VE 35 F/1.4 L CANON 24-70 (PETE SOUZA’DAN) Bu lensler zum F/2.8 L II yapmıyor ancak Souza, Canon’un ışıktan daha fazla ilk 24-70 lensini yararlanabiliyor. 35 güvenilir bulmuyor. mm yakın çekimler Ama lensin ikinci için, 135 mm ise Sou- nesli, üç adet düşük za’nın uzak durması bozulmalı dâhili gerektiğinde. cam unsur eklenin- ce Souza’nın sağ koluna dönüşmüş. Instagram’ınız asla Peter Souza’nınki kadar havalı olamayacak. Souza, ABD Başkanı’yla birlikte dünyayı geziyor, sanal gerçeklik gözlüğü takmış Angel Merkel’in habersiz fotoğraflarını çekiyor, MICHAEL KAPPELER/AFP/GETTY IMAGES bir masaüstü oyununda Barack Obama’ya yenileyen Stephen Curry’yi görüntülüyor. Souza’nın işi 7/24 dünya etrafında dolaşmasını gerekiyor. Sürekli değişen du- rumlara karşı yukarıda gördüğünüz ve her koşula uygun, yalın bir kit hazırlamış. ABD Başkanı’nın fotoğrafçısı olamasanız da bunlarla DAV E harika şeyler çekebilir- GERSHGORN siniz. FOTOĞRAF Sam Kaplan 23

Şimdi 24

Şimdi Platform ÖZERK ARAÇLARLA POPULAR ÜTOPYAYA DOĞRU S&C SCIENCE Lyft daha dört yaşında olsa da basit bir taksi çağırma uygu- XAV I ER H A R DI NG lamasından ibaret olmadığını, bir gelecek vizyonu olduğunu daha şimdiden kanıtlıyor. Mayıs ayında, San Fransisco merkezli Tamam ama bu sürücüsüz otoları da şirketin General Motors’la birlikte bir kendi kendine giden elek- bir yerde saklamamız gerekecek. trikli taksi filosunu önümüzdeki yıl test edeceği söyleniyor. Bu Büyük güçlüklerden biri bu olacak. haber, GM’nin dünyanın her yanında özerk otomobilleri hizmete Şehrin yoğun yerlerinde küçük toplanma sokma ortak planının bir parçası olarak Lyft’e 500 milyon dolar alanları, şehrin dışındaysa daha büyük yatırım yapmasından birkaç ay sonra geldi. Eğer Lyft’in kuru- toplanma alanları bir arada bulunacak. cu ortağı Logan Green amacına ulaşırsa otomobil sahipliği ve Ama şehrin merkezine atıl durumda bir kullanımı zorunluluk olmaktan çıkıp bir lükse dönüşecek. Bu sürü araba yığmaya gerek yok. da şehirlerin, banliyölerin ve otomobillerin çehresini sonsuza dek değiştirebilir. Ben ve benim gibi yüzlerce kişi bu robot taksiye binmek için nerede sı- Otomobil sahibi olmanın modası üzerine kurulu bir dünyayı nasıl raya girecek? Biniş alanlarında mı? geçiyor mu? değiştirecek? Evet, biniş alanları çok önemli olacak. Hayır, ancak çoğu kişinin Lyft’inki gibi bir Bir otomobil ortalamada zamanının Bu daha şimdiden bir sorun. Lyft yolcu ağın çeşitliliğini ve esnekliğini yeğleye- sadece %4’ünü çalışarak geçirir. Atıl du- indirip bindirirken otomobiller trafiğin ceğine inanıyorum. Şöyle bir düşünün: rumdaki tüm taşıtların ortadan kalktığını akışını aksatıyor. Şehirlerin bu işi kolay- Neden bir otomobil sahibi olup her işi hayal ederseniz, yolları çok daha verimli laştırmak için biniş alanları yaratmasına kendiniz üstlenesiniz ki? Neden kendi hale getirecek muazzam bir alan açılıyor. gerek olacağını düşünüyorum. “Kullanılmayan tüm otomobillerin ortadan Sürücü için tasarlanmayınca otomo- kalktığını hayal edin. Yolları daha verimli biller neye benzeyecek? Tekerlekli hale getirecek muazzam bir boşluk açılır.” bir boş alan mı olacak? İçinde Netf- lix ve mini buzdolabı mı olacak? başınıza park etmekle, arabayı yıkat- Yol kenarında park etmiş otomobillerin Direksiyonlarının olacağını sanmıyorum. makla uğraşasınız? Dahası, yollarda olmadığı bir mahalle düşünün. O zaman Kimsenin müdahale edip direksiyonu al- gerçekleşen kazaların tahminen %94’ü caddeleri daraltabilir, şehir merkezinde masının gerekeceğini de. İç mekân daha insan hatası kaynaklı. Güvenlik neden- kaldırımları genişletebilirsiniz. Şehirler büyük olacak ama geri kalanı büyük lerinden ötürü, özerk otomobillerden daha insan odaklı olabilir. Koca binaları bir soru işareti. İnsanların zamanlarını oluşan bir ağ işletmek çok mantıklı. işgal eden binlerce arabalık otoparklara bu otolarda ne yaparak geçireceğini da ihtiyacınız olmaz. Banliyölerde, bahçe- bilemiyoruz. İş mi yapmak isteyecek- Peki, bu gelişme sahip olup ken- nizin yarısını garaja giden yol kaplamaz. ler? Uyuyacaklar mı? Başka yolcularla dimiz sürdüğümüz otomobiller Onun yerine biniş ve iniş noktaları olur. sohbet edebilecekleri daha sosyal yapı- landırmalar mı talep edecekler? Belki de hepsi bir arada. Önümüzdeki birkaç yıl içinde, bu araçları gerçek hayatta test ettiğimizde insanların isteklerini öğrenmeye başlayacağız. Ama sonuçta günümüzün otomobillerinden çok farklı görünecekler. FOTOĞRAF Cody Pickens 25

Şimdi CANNES LIONS ULUSLARARASI YARATICILIK FESTIVALI Bu yıl 63’üncüsü gerçekleşen Doğan Burda Festivali Türkiye temsilcisi Doğan Cannes Lions Aslan Ödülleri Dergi Grubunun Türkiye temsilcisi olduğu Cannes Lions Uluslararası Yaratıcılık Burda Dergi ile Reklamcılık Vakfı’nın, Festivali 18-25 Haziran 2016 tarihleri ara- sında 95 ülkeden 15 bin kişinin katılımıyla Akmerkez sponsorluğunda ve ev Verdaasdonk Türkiye’ye ikincilik ödülü olan gerçekleşti. Film, basın, medya, PR, siber, sahipliğinde gerçekleştirdiği Cannes “Gümüş Madalya” ile geri döndüler. Geçti- mobil, tasarım, inovasyon ve sağlık başta Lions Genç Aslanlar Yarışması Türkiye Ele- ğimiz yılda aynı kategoride Unilever ekibi olmak üzere toplam 24 yarışma kategori- melerinde 6 kategoride 342 genç profesyo- Bronz Madalya” ödülü almıştı. sinde 43.101 iş kıyasıya yarıştı. Geçen yıla nel Cannes’da Türkiye’yi temsil etmek üzere göre başvuruların %7 arttığı festivalde 18 kategoride büyüme yaşandı. Her bir kate- yarıştılar. Yarışma 11-15 Nisan tarihinde Görüşler gori sektörün ileri gelen jürileri tarafından Akmerkez Young Lions Zone (YLZ)’da ger- değerlendirilerek dünyanın en iyi yaratıcı çekleştirilmişti. Cannes’da yarışma hakkı Vicky Habif /Cannes Lions Uluslararası işleri seçildi. Bu yıl Türkiye’den 4 jürimiz kazanan gençlerimize sektörün ileri gelen Yaratıcılık Festivali Temsilcisi Cannes Lions’da yer aldı. İlkay Gürpınar isimleri tarafındanYLZ’de eğitimler verile- Akmerkez’in desteğiyle yıllardır birlikte (TBWA) Basın kategorisinde, Pemra Ataç rek Cannes’daki yarışma için hazırlanmaları gerçekleştirdiğimiz ‘Young Lions Compe- (Rabarba) Açıkhava kategorisinde, Neslihan sağlandı. tition’ bir kere daha sona erdi. 2001’den Olcay (Maxus Global) Medya kategorisinde, beri sürdürülen bu yarışma öncesinde, Türk Yaprak Gültay (Fjord İstanbul) Digital Craft Reklamverenler Derneği ve Getty Ima- Reklam Sektörünün yetiştirdiği önemli kategorisinde yer alarak başarıyla ülkemizi ges Türkiye’nin de destek verdiği, basın yöneticiler tarafından, oryantasyon, men- temsil ettiler. sponsorluğunu TEMPO Dergisinin üstlen- torluk ve workshoplar ile gençler Can- diği yarışmaların basın, film, siber, medya, nes’daki yarışmaya hazırlandı. Türkiye’nin Genç Aslanlar Kategorisinde Çıta pazarlama ve bu sene ilk defa yapılan PR önde gelen kreatifleri, stratejist, medya ve Yükseliyor! dallarında kategori birincisi seçilen 12 pazarlama uzmanları yarışmada jüri olarak Cannes Lions Uluslararası Yaratıcılık gencimiz farklı ülkelerden gelen 30 yaş altı yer aldı. Akmerkez’in içindeki benzersiz genç takımlarla Cannes’da yarışma fırsatını Young Lions Zone, bu çalışmalara 4 ay yakalayarak, farklı tecrübeler yaşadılar. boyunca ev sahipliği yaptı. Tüm bunların sonucu Cannes’da yarışmaya katılan 6 genç “Genç Pazarlamacılar” kategorisinde yarışan Vodafone ekibi Burak Çapar ve Anne 26

ekipten genç pazarlamacılar, Türk Vodafone Festival Öncesi, Türkiye birincisi ekiplere Aslı Ödiyet - Akmerkez PazarlavmicakMy hüadbüirfü ekibi ülkeye ikincilikle, gümüş madalya ile Akmerkez’deki Young Lions Zone’da geçmiş döndüler. festivallerin ödüllü işleri, stratejiler ve su- yürütme sürecini çok daha verimli ilerlettik. num teknikleri konusunda eğitimler verildi. Buradaki jüriden aldığımız yönlendirmeyle Cannes Lions 2016 Festivali 7 gün boyun- Türkiye’nin Genç Aslanlar’ı Akmerkez spon- de fikrimizi hızlıca finalize edip tüm detaylar ca baş döndürücü temposuyla devam etti ve sorluğunda Akmerkez Young Lions Zone’da kafamızda netleşince brief’imizi yazmaya 25 Haziran’da geriye aylarca izleyip incele- yapılan elemenin ardından sektörün önde başladık. Sonrasında 5 dakika içerisinde jüri yebileceğimiz malzeme bırakarak kapılarını gelenlerinin desteğiyle bu yarışmaya hazır- üzerinde maksimum etkiyi yaratabilmek için kapattı. Cannes Lions’da içerik, hikaye anla- landılar. Gençlere yaptığımız bu yatırımların sunumun tüm detaylarıyla derinlemesine tımı, VR, yaratıcılık, disruption, sosyal fayda, geri dönüşünü görmek bizler için çok değer- uğraştık. İşimizi teslim ettiğimizde elimiz- dijital, data, connectivity, purpose gibi, yeni li. Geçen yıl aynı kategoride kazanılan bronz den gelenin en iyisini yaptığımıza emindik. dünya düzeninde markaların tüketicisiyle madalyadan sonra kategoride Türkiye’yi iletişim kurarken kullandığı araçları ve en temsil eden ekipler iki yıl üst üste dereceye Jüriye sunumuzu yaptık ve heyecanla yenilikçi uygulamaları görebileceğiz. girme başarısını gösterdi. Cannes Genç sonuçları beklemeye başladık. Sonuçlar Aslanlar kategorisinde bu yıl da “Genç Pa- açıklanırken beğenilen bir fikri ve 3. fikri Aslı Ödiyet / Akmerkez Pazarlama zarlamacılar” kategorisinde Türkiye ekibinin duyduğumuzda bir an için “Çok iyi fikirler- Müdürü: ödülle dönmesi çok gurur verici. miş, biz alamadık sanırım.” diye düşünürken Geleceğe ve gençlere yönelik projelere 2. ekip Vodafone’dan dediklerinde yine biraz dahil olmaktan büyük heyecan ve keyif Genç Pazarlamacılar Ekibi Burak Çapar & şaşkınlık ve büyük bir mutlulukla sahneye duyuyoruz. Cannes Young Lions Türkiye Ele- Anne Verdaasdonk / VODAFONE çıkıp ödülümüzü aldık. meleri sponsorluğu ve ev sahipliğimiz ile 5 “Young Marketers yarışmasının Türkiye yıldır ‘genç iletişimcileri’ destekleme fırsatı ayağı oldukça heyecan verici başladı. Cannes’da yaratıcı uygulamalar, ilham buluyoruz. Bu sebeple dünyanın dört bir ya- Birbirinden hırslı genç pazarlamacılarla verici konuşmalar ve harika insanlarla nından yaratıcı beyinleri buluşturan Cannes aynı anda başlayıp kısa bir sürede bir proje tanıştığımız etkinliklerin olduğu bir haftanın Lions’ın heyecanına ortak olmak bizim için ortaya çıkarıp gerçekten bir ajansa brief üzerine Türkiye’nin genç pazarlamacılar oldukça önemli. Cannes Lions Genç Aslan- veriyormuş gibi hazırlık yapmak bizim için kategorisinde aldığı en iyi dereceyle dönmek lar Yarışması festivalin en dinamik bölümü. oldukça zorlu ancak bir o kadar da keyifli bir de bizim için ekstra gurur verici oldu.” 4 yıldır Cannes Lions Genç Aslanlar Türkiye süreç oldu. Elemeleri’nin destekçisi ve ev sahibi olarak, Türk iletişim, pazarlama, reklam sektörle- Türkiye’de yaşadığımız bu deneyim rinin en parlak beyinlerini bir araya getiren Cannes’da bizim için tahmin ettiğimizden bu önemli yarışmaya katkı sağlamak ve bir çok daha faydalı oldu. Öncelikle buradaki parçası olmaktan çok mutluyuz. konumuz okyanus kirliliği, Cannes’daki konumuz iklim değişikliğiydi ve hedef 6 kategoride dereceye kalan ekipler, kitlelerimiz çok benzerdi. Dolayısıyla fikir sektörün ileri gelen isimlerinin desteği ile Cannes’da yarışan genç aslanlar Genç Pazarlamacılar Cannes’da Gümüş madalya ödülünü alırken Genç Pazarlama kategorisi Türkiye 1. leri Vodafone ekibinden Anne Verdaasdonk ve Burak Çapar (soldan Sağa) 27

Şimdi Bilimkurgu yazarlarının dikkatine! GRAFIK PROFESYONELLERI IÇIN Türkiye Bilişim Derneği istenen öykülerde; Türkçe (TBD) tarafından 1998’den olması, bilim kurgusal ögelere Gerek 3B gerekse 2B için olsun larına cevap vermeyi amaçlıyor. bu yana geleneksel olarak sahip olması, daha önce basılı grafik profesyonelleri verimli 6. Nesil Intel Core i7 4 çekirdekli düzenlenen TBD Bilimkurgu ya da dijital herhangi bir mec- çalışabilmek için üst seviye bilgi- işlemcisi, 16 GB DDR4 RAM, 15.6” Öykü Yarışması’nın 18’incisi rada yayınlanmamış ve özgün sayarlara ihtiyaç duyar. Yaratıcı ve Full HD mat ekran, DirectX 12 için start verildi. Bilimkurgu olması şartları aranıyor. üretken bir çalışma ortamı için bu destekli NVIDIA GTX 960 grafik hayranlarını, gerçek yaşamdan TBD 18. Bilimkurgu Öykü şarttır. Asus da bu ihtiyaç doğrul- kartı (4 GB GDDR5) gibi özelliklere daha gerçek olan bilim kurgu Yarışması sonuçları 22 Kasım tusunda tasarladığı AsusPro seri- sahip olan FZ50’nin klavyesi tek masasında buluşturmayı he- 2016 tarihinde açıklanacak. sine yeni bir model ekledi: FZ50. parça olarak üretilmiş. Ayrıca defleyen yarışmaya başvurular Yarışmada birinci gelen öykü 3 Genel tasarımında F22 savaş dayanıklılığı arttırmak için yaklaşık 1 Eylül 2016 tarihine kadar bin TL, ikinci öykü 2 bin TL ve uçağın kıvrımlarından ilham alınan 100 lehim noktasına sahip ve yapılabilecek. üçüncü gelen öykü ise bin TL bu üst uç dizüstü, görüntü kalitesi karanlıkta da rahat kullanım için Gerek jürisi, gerek katılımcıları, hediye çeki ile ödüllendirile- ve depolama kapasitesi ile inşaat, tüm klavye alttan ışıklandırılmış. gerekse ödülleri ile Türkiye’nin cek. Dereceye girecek öyküler mimarlık, grafik tasarım gibi Ürünün fiyatı ise konfigürasyona önde gelen bilim kurgu plat- içinde seçici kurul tarafından sektörlerde çalışanların ihtiyaç- göre değişiyor. formlarından biri haline gelen yayımlanmaya değer bulunan- ve bu yıl belirli bir temanın lar kitap olarak yayınlanacak. belirlenmediği yarışmada, katı- TBD, Türkçe’de bilimkurgu lımcıların düşleri, düşünceleri, yapıtlarının sayısını artırmak imge ve simgeleri bilimkur- amacıyla düzenlenen Bilimkur- gu türünde öyküleştirerek, gu Öykü Yarışması’na katılan farklı zaman, mekân ve olgu öyküleri kitaplaştırıyor. TBD, dünyasına taşıması isteniyor. üçüncü ödüllü öyküler kitabını Yarışmaya katılan ve en fazla “Dünyalılar” adıyla bilim kurgu iki bin sözcükten oluşması severler için çıkardı. Bilimkurgu Sineması Tarihi Bilimkurgu Sineması’nın limkurgu sineması adına PopSci Yaşar Üniversitesi’nde başlangıç meridyeni olarak dünya sinemasında yapılan kabul edilen Georges filmler kapsamlı bir biçim- Panel için güzel şeh- bir izleyici kitlesinin öğrenciler, çoğunlukla Melies’nin “Aya Seyahat” de, dönem özellikleri dik- rimiz İzmir’e seyahat beklediğini görmek biyomühendislik, yapay filminden bu yana tam kate alınarak inceleniyor. 2 etmek bizim için hep de bizi ayrıca mutlu zeka, kuantum bilgisa- 114 sene geçti. Sinema kitaplık projenin ilk kitabı bir keyif. Sezonun etti. Yaşar Üniversi- yarlar ve 3B yazıcıların tarihinin en merak uyandı- olan eserde; Amerika, son panelini gerçek- tesi IEEE Öğrenci geleceği üzerine sorular ran dallarından biri olarak Almanya, Rusya, Fransa, leştirdiğimiz Yaşar Topluluğu’nun orga- sordu. Etkinliğin tek bilimkurgu, milyonları si- Çekoslovakya, Danimarka, Üniversitesi’nde bizi nize ettiği etkinlikte üzücü tarafı bize ayrılan nema salonlarına çekmeye İtalya, İngiltere ve Japon- meraklı ve heyecanlı panelimize katılan 2 saatin yetmemesiydi. devam ediyor. ya gibi farklı coğrafyalar- N. Berk Çoker’in hazırladı- dan 30’a yakın bilim kurgu ğı, Seyyah Kitap’tan çıkan filmi mevcut. “Bilim Kurgu Sineması: Bilimkurgu sinemasının 1900-1970” adlı kitap, ortaya çıkışı, uzay yarışının bilimkurgu sine- ma tarihine ışık bilimkurgu sinema- tutan ilk Türkçe sına etkileri, soğuk kitap olma özel- savaşın bilimkur- liğine sahip. guya yansımaları Sinemanın gibi konular, Bilim başlangıcından Kurgu Sineması 1970 yılına 1900-1970 kita- kadarki dönemi bında okuyucuyu kapsayan bu bekleyen konu çalışmada; bi- başlıklarından bazıları. 28

İzmir Maker Fuarı Bildiğiniz gibi Maker, 7’den 77’ye herkes maker olmak üzere daha çok yapılarak daha çok olarak yer alacak sergiler, kendi kendine üretimler ruhu ile güzel projeler insanın yaratıcılıklarını insanın maker olmasına devamlı interaktif yapabilen, elindeki ortaya koyabilir. Bu kullanarak evlerinde yardım edilecek. Bir diğer çalışmaların yürütüleceği ürünü farklı şekillerde sene Türkiye’nin dört bir kendi işlerine yarayacak amaç ise çocukların ve atölyeler, çeşitli kullanabilen veya yanından gelecek olan üretimler yapmasını büyüklerin yaratıcılıklarını konularda eğitimler onarabilen, özünde mucit makerların birbirinden sağlayacak farkındalığı geliştirmek ve ile drone, RC araç ve sayılabilecek kişilere yaratıcı, eğlenceli, oluşturmak ve bu şekilde kendilerinin neler robotların kullanılacağı deniyor. Her geçen öğretici atölye ve maker ruhunu aşılamak. yapabileceğini deneyim alanları ve gün daha çok insanın sergileri ile katılacağı Bu süreçte normalde görebilecekleri atölyeler bunların profesyonel dahil olduğu Maker İzmir Maker Faire, 26 yüksek bütçeler ile ile onlara ulaşılabilir yarışları yer alacak. Hareketi ise “Kendin Yap” Ağustos-4 Eylül tarihleri alınabilecek yazılım, teknolojiyle ve daha bir Bunun dışında kategorize kültürünü benimsemiş arasında gerçekleşecek. el işleri, elektronik çok imkanla tanıştırmak. edilemeyecek birçok ve teknolojiyi kullanmayı Teması inovasyon işler ve daha bir çok farklı sürpriz de her gün seven Maker’ların dahil olan ve 85. İzmir konudaki eğitimlerin 10 gün boyunca devam ziyaretçileri bekliyor olduğu bir hareket. Enternasyonal Fuarı ile fuar süresince ücretsiz edecek İzmir Maker olacak. Aslında örgü örmekten, birlikte gerçekleşecek Faire’ın bünyesinde sabit sabun yapmaya, tasarım maker fuarına katılımın işlerinden, elektronik 2.000.000 kişiyi bulması devreler oluşturmaya, bekleniyor. 3 boyutlu yazıcıları kullanmaktan, çeşitli İzmir Maker Faire robotlar yapmaya kadar Ekibi’nin öncelikli amacı başta çocuklar Uygarlık sıfırlanırsa… sınırsız gibi göründüğü insanlığın geneline da- ve yer tayini gibi hayati ancak bir noktada her ğılmış olmasını, temel önemde pek çok alana Gelişmiş sonrası bir dünyayı şeye yeniden başlama- alarak bir yeniden baş- ait temel bilgileri tek teknolojik anlatan sayısız roman nın kaçınılmaz olduğu lama kılavuzu öneriyor. bir kitapta toplayan bir uygar- ve film, kıt kaynaklar bir dünya. Bu öyle bir kılavuz ki, “Uygarlığı Yeniden Nasıl lığı sıfırdan için verilen şiddetli bir Peki, her bilgi türü- tarih boyunca kat edilen Kurabiliriz?”, korkunç yeniden savaş ortamı resmeder nün belirli insanların dolambaçlı yollara bir bir felaket darbesinde kurmanız ge- genelde. Lewis Dartnell uzmanlığı haline kez daha sapmadan kilit bile uygarlık ışığının rekse ne yapardınız? bu kitapta daha iyimser geldiği, insanların temel öneme sahip teknolo- sönmemesi umuduyla, Uygarlık yarın çökse, bir yaklaşımla farklı bir bilgilerden kopmuş ol- jilerle hızlı bir sıçrama merak, sorgulama ve örneğin korkunç bir kıyamet sonrası dünya duğu bir çağda her şeye yapılabilsin. keşfetme arzusunu hızla yayılan salgın senaryosuna odaklanı- sıfırdan başlamak için Olmazsa olmaz pratik ateşlemeyi amaçlıyor. bir hastalık ya da bir yor: Hayatta kalan grup- ne tür beceri ve bilgilere bilgilerinden başlaya- Özgür Bircan’ın dilimize meteor çarpması veya ların derhal kendilerine ihtiyaç olurdu? Dartnell, rak barınak, yiyecek, kazandırdığı kitap, ül- nükleer savaş sonrasın- yetmek zorunda kal- hayatta kalanların tarım, yakıt, ilaç, enerji, kemizde Koç Üniversite da bildiğiniz dünyanın mayacağı, el altındaki karşılaşacağı en temel kimya, tıp, ulaşım, Yayınları tarafından sonu gelse... Kıyamet kaynakların ilk anda sorunu, yani bilginin iletişim, sanayi, zaman yayınlanmış. 29

Gelecek Bir robot, sincaba DONATO GIANCOLA meşe palamudu 30 uzatıyor ve biri yapay diğeri doğal iki yaşam formu arasında bir bağlantı kuruluyor. Empati bilimkurgu ressamı Donato Giancola’nın dünyaya naifçe bakan akıllı robotlara odaklanan yapıt serisinden bir parça. Giancola robotları çok seviyor çünkü “onlar insanlığın ve teknolojimizin gerçekten geniş bir temsiline dönüşüyor” diyor sanatçı. Bununla birlikte, “yapay zekâ muhtemelen yürüyen, konuşan bir robotla somutlaşmayacak,” diyor. Öyle ya da böyle, bu resim YZ’nin çok geliştiği, bu sayede aç bir sincaba empati beslemek gibi sofistike duyguları kapsadığı bir geleceği akıllara getiriyor. K AT I E PEEK Gelecekten Mesajlar serisi, insanoğlunun gelecek yıllarda ve yüzyıllarda nasıl yaşayacağını şekiller ve sözcüklerle düşlemeye dayalı.

Gelecek Bilginize ROKET BILIMI PODYUMLA 123,355 BULUŞUNCA 2002-2012 arasında ABD’de YÜKSEK TOPUKLAR topuklu ayakkabılar yüzünden MERCEK ALTINDA acil servise başvuran hastaların sayısı. ANNABEL EDWARDS FOTOĞRAF CHARLIE LANGELLA SpaceX’in eski insan kaynak- ları müdürü Dolly Singh’in bir derdi vardı: “Yüksek topuklu ayakkabılarım beni öldürü- yordu.” Hata kabul etmeyen bu ayakkabılarla günde 6 kilometreye yakın yol yürüyor, aynı şıklıkta başka alternatif de bulamıyordu. “Topuklu ayak- kabı piyasasında neredeyse bir yüzyıldır hiç yenilik yok,” diyor Singh. Singh bunun üzerine Thesis Couture’u kurdu, bir roket bilimciyi, bir astronotu ve bir de makine mühendisini işe aldı. Sonra onları, rahat olmakla kalmayıp şoku daha iyi emecek, ayak kemerine ekstra destek sağlayacak ve vücut ağırlığını ayağa daha dengeli dağıtacak bir topuklu ayakkabı yapmakla görevlendirdi. “Standart bir topuklu ayakkabıda ağırlığınızın %80’i topuklarınıza biner. Hedefimiz bunu %50’ye indirmek,” diyor Singh. Thesis Couture sınırlı sayıda (1.500 adet) ürettiği topuklu ayakkabıyı bu yıl piyasaya sürecek ve çiftini 925 dolara satacak. 31

Gelecek Trend GELECEĞIN OLIMPIYAT KÖYÜ TOKYO 2020 HALK IÇIN EN FAYDALI OLIMPIYAT OLACAK HEATHER HANSMAN HIDROJEN GÜCÜYLE 8K YAYINLAR IŞLEYEN KÖY Olimpiyat oyunlarına Müsabakaları yerinden izleyemeyecek olanlar ev sahipliği etmek bir Olimpik ve Paralimpik Köy’ü için, Olimpik Yayın Hizmeti (OBS) tüm Tokyo ülkenin altyapısına ve yaratmaktan sorumlu olan Tokyo Oyunları’nı 8K UHD formatında yani standart maddi olanaklarına ciddi Büyükşehir Yönetimi, hidrojen yakıt HD’den 16 kat yüksek çözünürlükte yayınlaya- bir yük bindiriyor. 2016 hücreli araçlar ve spor tesislerinin cak. Bazı izleyicilerin beklemesine gerek bile oyunlarına hazırlanırken yakınındaki şarj istasyonları için yok. OBS deneme için Rio festivalinden Super Rio de Janeiro atık dolu 367 milyon dolar ayırdı. “Oyunların Hi-Vision 8K dediği formatta 130 saat görüntü göllerden tamamlanmamış tamamlanmasından sonra köy, kaydedecek. Japonya’nın ulusal televizyonu metro hatlarına kadar birçok gelecek nesil hidrojen sistemiyle güç NHK de bunları yayınlamak için sözleşme sorunla boğuşmuştu. 2014’te üreten çevre dostu bir yerleşim alanı imzaladı. Böylece spor sunucusu Bob Costas’ın Soçi’de ise Kış Olimpiyatları olacak,” diyor oyunların sözcüsü derisindeki gözenekleri 7.680 x 4.320 pikselde başladığında daha oteller Hikariko Ono. görmek mümkün olacak. bile tamamlanmamıştı ve tüm bu etkinlik Rusya’ya bir rekor sayılan 51 milyar dolara mal oldu. Fakat 2020’de Olimpiyatlara ev sahipliği yapacak olan Japonya, bu etkinliğin hem ülke hem de halk için yararlı olmasını istiyor. Bu, Japonların düzenlediği ilk Olimpiyat olmayacak. Japonya 1964 Olimpiyatları için Tokaido Shinkansen mermi trenini hizmete sokmuş ve ülkenin tüm toplu taşımacılığında bir çığır açmıştı. Japonların sürdürülebilirlik konsepti olan mottainai (“boşa harcama”) uyarınca Tokyo’da robot otomobiller, holografik ekranlar ve sürücüsüz taksiler sayesinde toplum geliştirilecek ve 2020 tarihindeki oyunlar küresel bir başarı olacak. 32

BIYOYAKITLA UÇUŞLAR HOLOGRAFIK BILGI Airbus ve United gibi firmalar kullanılmış yemeklik sıvı yağ ve algler gibi şeylerden elde Çoğu hologram (örneğin edilen biyoyakıtla uçuş denemeleri yaptı. Coachella Festivali’ndeki Fakat şimdi de Boeing, All Nippon Havayolları Tupac) ince ekranlara ve diğerleri içlerinde yenmeyen çiçekli bir ev yansıtılan ve sadece be- bitkisinin, bir yağlı tohum bitkisinin ve alg lirli açılardan görülebi- temelli kaynakların bulunduğu diğer seçenekle- len dijital görüntülerden ri değerlendiriyor. Biyoyakıtlar büyük miktarda ibarettir. Ancak Mitsu- bitki kütlesi gerektiriyor, o yüzden de çeşitli bishi Electric, etrafında Japon firmaları Olimpiyatların potansiyel hava dolaşabildiğiniz bir 3B trafiğinin tümünü karşılayacak büyük ölçekli görüntüyü yansıtan çiftlikler ve alg kültür havuzları kuruyor. gerçek holografik teknolojiyi geliştirmiş. İLLÜSTRASYON Michael Brandon Myers Teknoloji, bir huzme bölücüden ve görüntü- lerin havada duruyor- muş gibi görünmesini sağlayan retroreflektif tabakadan yararlanıyor. Bu hologramlar topluma faydalı olmasa da Tokyo 2020’nin en havalı unsur- ları olabilir. SÜRÜCÜSÜZ TAKSILER Japonya Başbakanı Shinzo Abe, oyunlar sırasında robot taksilerin hizmette olacağını öne sürdü. Tokyo merkezli Robot Taksi firması da çok geçmeden hizmete girdi. Yön bulmak için “Robovision” ste- reo kamera kullanan ve cep telefonuyla çağırabildiğiniz taksilerin saha testlerine geçtiğimiz Mart ayında Kanagawa Bölgesi’nde baş- landı. Fakat teknolojinin giderilmeyi bekleyen hâlâ birkaç eksiği var, örneğin yazılıma harita okumasını öğretmek. 33

Gelecek Büyük Fikir SİYAH CARBONU AZALTMAK cek zira siyah karbon atmosfere RBAIZBIILKIURR*TA- ulaştığında zaten kükürt dioksit ve diğer organik maddelerle Sera gazları herkesin gündeminde. Çoğu kişi, gezegenimizin ısınma- karışmış oluyor. Bu parçacıklar güneş ışığını yansıtarak güneş sının ana sebebinin bu olduğunu düşünüyor. Fakat bilim insanları, radyasyonunun atmosferin dahaaltkatmanlarınasızmasını termik santrallerden, dizel motorlardan, biyokütlenin açık havada önlüyor, böylece bir “küresel soğuma” etkisi yaratıyor. “Siyah yakılmasından ve daha birçok yoldan ortaya çıkan siyah karbonun, karbon gidince bu soğutma etkisi de gidiyor,” diyor Cappa. yani isin en çok göz ardı edilen ikinci sorumlu olduğu görüşünde. İşiniçineparçacıklarınsoğutma etkisi de katılırsa, küresel Her yıl milyonlarca insanın ölümüne yol açan sağlık sorunları bir ısınmayı durdurmada %40 olan etki %25’e iniveriyor. yana, siyah karbon ışığı emiyor, bulutlardaki su damlacıklarıyla Siyah karbonu yalıtıp filtrele- karışıyor, kar ve buzun üstünü kaplayarak korkunç sonuçlara yol me teknolojisi henüz emekle- me aşamasında. O yüzden şu açıyor. “Kutup manzarasını değiştiriyor,” diyor Davis’teki California an yapılması gereken, siyah karbon emisyonlarından hangi- Üniversitesi’nde inşaat ve çevre mühendisliği öğretim üyesi olan lerinin derhal sona erdirilmesi gerektiğini seçmek. “Açıkta Chris Cappa. Bir zamanlar lekesiz beyaz olan yüzeyler kararıyor, biyokütle yakımının ve dizel motorların diğer bileşenlere güneş radyasyonunun daha az kısmını uzaya geri yansıtıyor ve Cap- göre daha fazla siyah karbon açığa çıkardığını biliyoruz“ pa’ya göre bu da “ısınmayı ve buzların endişe verici oranda erimesini diyor Cappa. Mevcut teknolojiyle bu kaynak- hızlandırıyor.” ların üstüne gitmek hem kendi DRA_SCHWARTZ/GETTY IMAGES sağlığımızı hem Dünya’nınkini Siyah karbonun ortadan kaldırılması küresel ısınmayı %40 oranında iyileştirecek. durdurabilir. Emisyonu “kaynağında” durdurmak güç değil. İs havada *AMA GEZEGENIN sadece birkaç hafta asılı kalabildiğinden gezege- BUZ ÖRTÜSÜNÜ DEĞIL nin ısınmasında anında bir düşüş görebiliriz. Bu JEN da fosil yakıtlarının yerine temiz enerjiyi koyma- SCHWARTZ mız için bize zaman kazandırabilir. Fakat böyle yapmak da ikincil bir iklimsel değişimi tetikleye- 34

SIFIR YERÇEKIMINDE Gelecek ECZACILIK Çözüm ASTRONOTLAR UZAYDA ILAÇ ÜRETMEK IÇIN KÜFTEN YARARLANACAK. 35 Bundan birkaç yıl önce ailesiyle çıktığı tatilde SARAH Geleceğin Mars görevleri Los Angeles’taki California Uzay Merkezi’ne FECHT bazıyararlımantarlarınspor- giden tıbbi kimyager Clay Wang’ın aklına larını taşıyabilir ve bunları şöyle bir rahatsız edici düşünce takıldı: Uzayı keşfettikçe, Dünya’dan giderek uzaklaştıkça hızla üretebilir. Eğer Mars başımıza birçok şey gelebilirdi. Sistemler çalışmayabilir, donanımlar bozulabilirdi. Ya kâşiflerinin penisilini biterse mürettebata ne olacaktı? Ya hastalanır ve üç yıllık Mars yolculuğunun ilk yılında ilaçsız Yer Kontrol onlara mantarın ilacı üretmesini kalırlarsa? sağlayacak gen dizilimini e-postayla yolla- İlaçların son kullanma tarihi var ve hem radyasyon hem de uzay yolculuğunun yabilir. Sonra, uzay aracındaki bir DNA sen- titreşimleri ilaçların beklenenden çok daha çabuk bozulmasına yol açabiliyor. Wang, tezleyici bu kodları laboratuvarda üretilmiş geleceğin Mars kâşiflerinin devrimci bir çö- züme bel bağlayabileceğini söylüyor: kendi hücreye yazabilir, bu hücre de yeteri kadar ilaçlarını yolda yetiştirmek. Bu, kuramsal olarak bilinen ama daha önceleri uzayda hiç ilaç elde edilene dek kendini çoğaltabilir. Bu test edilmemiş bir taktik. hedefe daha yıllar var ama Wang deneyinin Tesadüfe bakın ki Wang, Güney California Üniversitesi’nde doğal tıbbı araştıran bir gerçekliğe dönüşecek tohumları (ya da laboratuvarın başında. Geçtiğimiz Nisan ayında Wang’ın laboratuvarı, toprakta sporları) atacağını umuyor. yaşayan Aspergillus nidulans mantarından bazı numuneleri, Mars yolculuğuna ne tepki “Astronotların ikmal için kaygılanması vereceklerini görmek için Uluslararası Uzay İstasyonu’na yolladı. gerekmeyecek,” diyor. “Ellerinin altında bir Sonuçlar henüz çıkmış değil ancak Wang, dolap dolusu farklı suş olacak.” uzayın şartlarının mantarlarda daha önce- SCIEPRO/SCIENCE PHOTO LIBRARY/GETTY IMAGES den bilinmeyen genetik yolları etkinleştirip etkinleştirmeyeceğini merak ediyor. Bu da A. Nidulans’ın yepyeni bileşikler yaratmasını ve gerek biz Dünyalılar gerekse de astronotlar için yeni ilaçların elde edilmesini olanaklı kılıyor. “Makinelerin birçoğunun kapalı tutulduğu bir fabrika gibi düşünün,” diyor Wang. “Uzayda, bu makinelerden biri ilk defa çalışmaya başlayabilir.” Bilim insanları uzay ortamının mantarın biyolojisini nasıl etkiledi- ğini anlayınca, Wang astronotların bu süreci tekrarlayabileceğini ve Mars’a yapılacak uzun yolculukta kendi ilaçlarını üretebilecek- lerini umuyor.

Gelecek Yenilik LI-FI’A MERHABA DEYİN KABLOSUZ ILETIŞIMIN GELECEĞI PARLAK Ne zaman mesaj göndermek ya ALLISON kullanarak bu ve sadece saniyede 10 megabit da bir podcast indirmek için Wi-Fi WILLIAMS genişlikten civarı hıza erişebilmiş. Söz konusu bağlantısı kullansanız veri, radyo hız internette dolaşmak için ye- dalgaları üzerinden iletiliyor. Sorun faydalanmaktan terli olsa da, yoğun veri akışlarına şu ki bu dalgalar elektromanyetik uygun değil. Sonra 2003’te veriyi tayfta çok dar bir alan işgal ediyor; geçiyor. LED ışık- frekanslara ayırmayı başarmış; bu da akıllı telefonlar ve diğer böylece hızı saniyede 100 gigabite aygıtlar için kullanılabilen bant ları bir sinyal işlemcisiyle modifiye kadar yükseltebilmiş. Bu da en genişliğini kısıtlıyor. hızlı Wi-Fi bağlantısından yaklaşık edilirse birer yarıiletken olarak 15 kat daha hızlı. “Daha fazla tayf yaratmanız ola- naksız,” diyor Edinburgh Üniversi- görev yapıyor ve sayısal bilgiyi ışık Li-Fi aynı zamanda daha güven- tesi’nde önde gelen mobil iletişim li. Işık, duvarların ötesine geçemi- araştırmacılarından Harald Haas. dalgalarına gömebiliyor. yor. O yüzden sinyal de geçmiyor. Tek kötü yanı, internetin çalışması Eğer radyo dalgaları için kalaba- Işık sadakati anlamına gelen için ışıkların yanıyor olması lazım. lık, tek şeritli bir yol benzetmesi Ne var ki Hint kökenli bir teknoloji yaparsak o zaman görülebilir ışık Li-Fi, veriyi kablosuz aygıtlara şirketi olan Velmenni kısa süre dalgalarını çok şeritli bir otoyola önce, zar zor görülen %10 oranına benzetebiliriz. Daha hızlı dosya LED ışıklarının yanıp sönmesiyle kadar kısılabilen, buna rağmen indirmenin yolu LED ampulleri veri aktarabilen bir Li-Fi destekli aktarıyor. LED’ler yanıp sönme et- LED’i duyurdu. kisi oluşturmadan, süper hızlı veri Teknolojinin en büyük faydası mevcut internet altyapısı bulun- aktarımına olanak tanıyacak kadar mayan bölgelerde görülecek. LED ampulleriyle donatılmış tek bir hızlı yoğunluk değiştirebiliyor. Ör- sokak lambası, gelişmekte olan 4 yörelerdeki evler ya da köyler için neğin saniyede 1 milyon döngü ya bir internet bağlantı noktası olarak Dünya üzerinde çalışabilir. Tek gereken, ışığın internet erişimi da 1 megahertz’e erişebiliyorlar. yanıp sönüşüne veriyi gömecek bir olmayan insan alıcı. “Herkesin Wi-Fi kullanır hale sayısı (milyar). Haas, 2000’li yılların başında gelmesi on beş yıl sürdü,” diyor Haas. “Li-Fi’da ise bunun beş yıl Li-Fi üzerinde çalışmaya başlamış süreceğini düşünüyorum ve saat geçen yıl işlemeye başladı.” 3 6 İLLÜSTRASYON Harry Campbell

A t l a s Ta r İ h Ç ı k t ı ! 100. yılında tüm yönleriyle Galiçya Cephesi Osmanlı ordusu Orta Avrupa steplerinde • Ege kıyılarının gizemli güzeli: Knidoslu Afrodit • İstanbul gecelerini MacarLAR ŞENLENDİRİRDİ • müzik üstadı bir FUTBOLCU Sinekemani Nuri Bey • KADINLARIN AYAK BASAMADIĞI ADA Aynaroz’un kısa tarihi • İngiltere Kralı VIII. Edward İstanbul’a SEVGİLİSİYLE GELDİ Osmanlı’nın Ege Adaları Rodos, Sakız, Midilli, İstanköy, Sisam, Sömbeki HEPSİ VE DAHA FAZLASI Atlas Tarih’te

JÜPİTER FATİHİ JÜPITER FATIHI BIRÇOK İLKIN ARAÇ: JUNO BAŞARILDIĞI BIR VARIŞ NOKTASI: JÜPITER GÖREV HEDEF: GEZEGENIN NASIL OLUŞTUĞUNU ❱ Juno, Jüpiter’e kadar ÖĞREN. ulaşabilen ilk güneş enerjili uzay GÖREV SÜRESI: 20 AY aracı. Aynı zamanda dünyadan BAŞARI: 4 TEMMUZ en uzağa erişen güneş enerjili 2016’DA JÜPITER araç unvanına da sahip. YÖRÜNGESINE GIRDI.  ❱ Bir gezegenin bir kutbundan diğerine kadar incelenebileceği TUNA EMREN ilk uzay görevi. ❱ Jüpiter’e en çok yaklaşan araç. ❱ Jüpiter’in radyasyon kuşağından içeriye doğru sızması için tasarlanmış ilk uzay aracı. ❱ Bir gezegene ulaşıp yörüngesine girmeyi başarmış en hızlı araç. ❱ Jüpiter’in ilk kez çok yakından ve çok yüksek çözünürlüklü fotoğraflarını çekebilecek ilk uzay aracı. 38

Jüpiter’de bir yıl, bizim 12 yılımıza eşit. Bir gün ise sadece 10 saat sürüyor. Gezegenin 4 halkası, 67 tane uydusu var. ÖNCELIKLI SORULAR Juno’nun cevap bulması gereken soruların listesi uzun. Ama öncelikle aşağıdaki soruları yanıtlaması bekleniyor: •Jüpiter nasıl oluştu? •Gezegende ne kadar su ve oksijen bulunuyor? •Jüpiter’in iç yapısı neye benziyor? •İç katmanları nasıl hareket ediyor? •Gezegenin çekirdeği yekpare ve katı mı? Eğer öyleyse büyüklüğü nedir? •Muazzam genişlikteki manyetik alanına sebep olan şey nedir? •Atmosferdeki içerik iç katmanlarla etkileşime giriyor mu? •Jüpiter’in parlak kutup ışıklarını yaratan şey nedir? • Gezegenin kutupları, bulutların altından bakınca nasıl görünüyor? 39

JÜPİTER FATİHİ HER ŞEYİ GÖREN GÖZLER Tıpkı Roma mitolojisindeki tanrıça D ünya’dan 11 kat bü- Juno gibi bulutların ötesini yük bir gezegen. görebiliyor. Hacmiyse 1.300 tane Dünya’ya FIRLATMA ARACI YÖRÜNGE SAYISI (KUTUPSAL) eşit. Aslında Juno’nun gezegene en tamamlanamamış Atlas V-551 Roketi yakın olduğu anda ikisi bir yıldız olsa da arasındaki mesafe 5.000 adını mitolojideki kilometreye düşüyor. tanrıların en güçlüsünden; Zeus’un Roma mitolojisindeki GÖREV BAŞLANGICI isminden aldı. Dönüşümü- Juno, Temmuz 2016’da nü tamamlayabilseydi tıpkı hedefe vardı. Yıldız Savaşları’ndaki Tatooine gezegeninde olduğu gibi çift GÖREVİN TÜRÜ güneşli bir sistemde yaşıyor olurduk. Ve gecelerimiz çok 5 AĞUSTOS 2011 Yörünge Aracı farklı bir hal alırdı. Juno, Kennedy Güneş sistemimiz gaz ve Uzay Merkezi’nden Bu görevi üstlenen toz bulutlarıyla genişlerken fırlatıldı. 2. uzay aracı. Jüpiter, Güneş tarafından emilmeyen parçacıkları kendi- kür’den büyük olan Ganymede NASA’nın Jüpiter sistemini araştırmak üzere ne çekiyordu. O da tıpkı Güneş ve buzullarla kaplı Europa’nın geliştirdiği uzay aracı Juno, beş yıllık yolculuğu bo- gibi ağırlıklı olarak hidrojen okyanuslarında muhtemel yunca 2.800 milyon kilometre yol kat edip 869 milyon ve helyumdan oluştu. Onun komşularımız barınıyor kilometre ötedeki gezegenin yörüngesine ulaşmayı kadar büyüyebilseydi içinde olabilir. Bilim insanları, güneş başardı. Asırlardır gece göğünde hayranlık ve merakla termonükleer reaksiyonların sisteminde bir yerlerde bizim izlediğimiz Jüpiter’i keşfetmeye çok yaklaştık. Artık başlamasıyla bir yıldıza dönüş- dışımızda canlı organizmalar fırtına bulutlarının altında neler olduğunu görebilir, mesi kaçınılmaz olurdu. varsa bunun için en uygun kutuplarında gerçekleşen göz alıcı ışıklara neyin Voltaire’den Isaac Asimov’a, ortamın Europa’da olduğunu sebep olduğunu öğrenebilir, böylece hakkında hala Arthur C. Clarke’dan Kim düşünüyor. Europa’nın buzul çok az şey bildiğimiz Jüpiter’i tanıma fırsatı elde Stanley Robinson’a kadar nere- yüzeyinin altındaki okyanus, edebiliriz. deyse tüm büyük bilimkurgu mikroorganizma düzeyinde yazarlarının gözdesi olan bu olsa da yaşam barındırıyor Juno’dan önce Pioneer 10 ve 11, Voyager 1 ve 2, Ul- gaz devi, Güneş sistemimizdeki olabilir. Hatta NASA’da şu ysses, Galileo, Cassini-Huygens gibi birçok uzay aracı tüm gezegenlerin toplamından anda hala planlanmakta olan Jüpiter’in incelenmesine katkıda bulunmuş olsa da 2,5 kat fazla kütleye sahip. Bil- Europa görevinin amacı da bu hiçbiri ona bu kadar yaklaşmadı. 40 yıl önce NASA’nın diğimiz bütün kasırgalardan ihtimali araştırmak. NASA’nın Pioneer 10 uzay aracı Jüpiter’in 130 bin kilometre daha kuvvetli esen fırtınalar, listesinde Europa’dan sonra yakınından geçip gezegenin ilk yakın plan fotoğraf- gezegenin farklı tonlarda, Ganymede ve Callisto’nun da larını çekmişti. Bu sayede şeritli bir görünüme sahip şeritli bir görünüme sahip bulunduğunu hatırlatalım. olduğunu görmüş, üzerindeki kırmızı lekesinin ve olmasını sağlıyor. Üzerindeki bu görünümünün kuvvetli Doğu-Batı rüzgârları sonu- kırmızı lekenin sebebi de aynı. Atmosferindeki mavi bulut- larından elmas yağan Jüpiter 67 uydudan oluşan dev bir sistem. Sadece Jüpiter değil, Galileo uyduları olarak bilinen dört büyük uydusu Io, Europa, Ganymede ve Callisto da sırla- rının keşfedilmesini bekleyen yeni dünyalara benziyor. Volkanlarıyla ünlü Io ya da bol kraterli yüzeyiyle korku- tucu görünen Callisto pek de yaşam barındırabilecek yer- lere benzemiyor olsa da Mer- 40

cunda oluştuğunu anlamıştık. Pioneer 10’dan altı yıl mentler açısından değerlendir- erken bir dönemde şekillendi- sonra Voyager 1 ve Voyager 2 uzay araçları gezegenin diğimizde Güneş’ten çok daha ğini öğrenmiş oluruz. Ayrıca uydularından Io’daki volkanik aktiviteyi gözler önüne zengin. Bunun sebebini henüz yüzeydeki su ve atmosferdeki serdi, Europa’nın ilk yakın plan fotoğraflarını çekti bilmiyoruz. Jüpiter’in nasıl oksijen miktarını öğrenmek, ve buzul yüzeyi altında gizlediği okyanuslarından şekillendiğini tahmin edebili- hem gezegenin oluşumu hem haberdar olduk. 1995 ve 2003 yılları arasında Galileo yor olsak da hala bazı önemli de bu ağır elementlerin güneş uzay aracı Jüpiter’in ilk haritasını çıkarmayı başardı. soruların cevabını bulabilmiş sisteminde nasıl dolaştığı Voyager görevlerinde öğrendiğimiz şeylerden biri de değiliz. Örneğin tam olarak hakkında bilgi verebilir. Ağır Jüpiter’in halkalarının Io’daki volkanlardan yayılan ne zaman oluşmaya başladı? elementler özellikle Dünya sülfür dioksit nedeniyle oluştuğu. Gezegenin güçlü Nasıl ve nerede oluştuğunu gibi kayalık gezegenler ve manyetik alanı Io’da ne var ne yoksa çekip koparıyor, anlamanın bir yolu da gezegen nihayetinde yaşam için büyük her bir saniye uydunun yüzeyinden 1 ton ağırlığında çekirdeğinin içeriği ve kütlesi öneme sahip. içeriği süpürüp atıyor. hakkında bilgi sahibi olmak- tan geçiyor. Juno’nun araştır- Bilim insanları, Jüpiter’in NEDEN JÜPITER? ması gereken gizemlerden biri mevcut yörüngesinde şekil- de Jüpiter’in çekirdek yapısı. lenmemiş olabileceğini de Jüpiter gibi dev gezegenler, gezegen oluşumunun Sert bir çekirdeğe sahipse söylüyor: Önce Güneş’ten çok nasıl gerçekleştiğini anlamak isteyen bilim insanları kayalar ve buzların oluşmaya uzakta oluşmaya başlayıp, için son derece büyük öneme sahip. Bu gaz devleri başladığı dönemde şekillendi- zamanla şimdiki yörüngesine kendi güneş sistemlerindeki diğer gezegenlerden önce ğini anlayacağız. Ama akışkan kaymış olabilir mi? Juno, Jüpi- oluştu. Ayrıca muazzam kütleleri de çevrelerinde bir çekirdek yapısına sahip ter’deki su içeriği hakkında da kalabalık bir uydu yığını oluşmasına sebep oluyor. Bu olduğu anlaşılırsa çok daha ölçüm yapacak. Eğer Güneş’ten yüzden Jüpiter benzeri gezegenlerin yakından ince- uzak bir bölgede şekillenip lenmesi, bu gizemli dünyalar hakkında yeni bilgiler mevcut yörüngesine sonradan elde etmenin yanı sıra kendi başlangıç öykümüze de yerleştiyse ilk süreçteki soğuk ışık tutacak. Özellikle de güneş sistemimizin nasıl ve buzlu ortamın özelliklerini oluştuğu konusunda. de kendisine eklemiş olmalı. Örneğin gezegende yoğun Güneş’le eşzamanlı oluştuğu için kimyasal içeriği oranda donmuş su buzu bulu- de ona benziyor. Ancak karbon ve azot gibi ağır ele- nuyorsa bu, şimdiki yerinden farklı bir noktada şekillendiği anlamına gelir. Tabii tam KUTUP IŞIKLARI (AURORA) A LT I N D A Jüpiter’in kutuplarında gerçekleşen göz alıcı ışıklara sebep olan şey nedir? Juno’nun cevap bulması gereken sorulardan biri de bu. Alttaki fotoğrafta ışıkların gezegen yüzeyinde duran birine nasıl görüneceğine dair bir canlandırmaya tanık oluyoruz. KIZIL LEKE Gezegenin kızıl lekesinin kuvvetli Doğu- Batı rüzgârları sonucunda oluştuğu düşünülüyor. Güçlü kasırgalar nedeniyle ortaya çıkan leke 300 yıldır orada. 41

JÜPİTER FATİHİ Hidrojen gazı Sıvı hidrojen Çekirdek yapısı? tersi de mümkün. Yani GALILEO dek yaptığımız en zor Derinlik: 1000 km, Basınç: 5000 bar Güneş’e daha yakın bir UYDULARI işlerden biriydi.” Derinlik: 600 km, Basınç: 1000 bar noktada oluşup sonradan Jüpiter’in en uzaklaşmış da olabilir. büyük dört 4 Temmuz 2016’da Derinlik: 100 km, Basınç: 12 bar İşte Juno’nun yapacağı öl- uydusunu Jüpiter yörüngesine çümler bu sorulara cevap kayda geçiren varan Juno, gezegenin SIRLARLA DOLU tamamlandı. Bunun için uzay bulmamızı sağlayacak. kişi İtalyan çekim kuvvetine ka- aracını uzaktan kontrolle yavaş- gökbilimci Galileo pılınca saatte 265 bin BIR GEZEGEN ZORLU MANEVRALAR oldu. Fotoğrafta, kilometre hıza erişti. latan bilim insanları 35 dakika gezegene olan Ana sistemi Lockheed Juno’nun NASA’ya ait uzay aracı uzaklıklarına Martin Uzay Sistemle- boyunca ana motoru ateşlemek yolculuğuna, 5 Ağustos göre soldan sağa ri tarafından geliştiri- araştırması 2011’de ABD’deki Cape doğru; Io, Europa, len uzay aracı, Jüpiter zorunda kaldılar. Diğer bir Canaveral Fırlatma Üs- Ganymede ve yörüngesine ulaştığın- gereken sü’nden başlamıştı. Juno, Callisto’yu da 13 aşamadan oluşan NASA’nın şu ana dek görüyoruz. misyonunun yedinci- gizemlerden biri deyişle; doğru zamanda, doğru gerçekleştirdiği en zorlu sini tamamlamış oldu. de Jüpiter’in iç oranda ateşleme yapıp doğru katmanlarının yöne gitmeyi başardı. Yörüngeye içeriği ve eklenme öncesinde 1.232 kilog- çekirdeğinin ram yakıtı olan Juno yavaşlama yapısı. ve yerleşme manevrası sırasında 447 kilogram yakıt tüketti. Gezegenin muazzam çekim etkisi Juno’yu yaka- görevi üstlendi. Görev Bir sonraki manevrada ladığında, Jüpiter’den yayılan yoğun radyasyondan yöneticilerinden Scott Bolton yavaşlayarak yörüngeye gir- etkilenmeyeceği bir bölgede bulunuyordu. Tabii Juno karşılaştıkları zorlukları şöyle mesi sağlandı. Bu, görevin en gücünü güneş enerjisinden alan bir araç olduğu için, özetliyor; “Jüpiter’e bu kadar zorlu aşamalarından biriydi. Jüpiter yörüngesine giriş yapacağı yerin belirlenmesi yaklaşmak, gezegenin yoğun Herkesi heyecanlandıran kri- sırasında güneş ışınlarını rahatlıkla alabileceği bir manyetik alanı ve radyasyonun- tik manevra için uzay aracının noktanın seçilmesi de gerekti. Kutupsal yörünge ola- dan kaynaklanan zorluklarla Jüpiter’e en yakın olduğu rak da bilinen bu bölge Juno’yu gezegenin kutupları- başa çıkabilmeyi gerektiriyor. “Perijove 0” noktası seçildi. na yaklaştırıp rahatça gözlem yapmasını sağlayacak. Juno’nun bizden çok uzakta Yörüngeye hatasız bir şekilde İşte bu durum onu gezegenin ekvator bölgesinden gerçekleşen kritik manevraları- oturmak için Jüpiter Yörünge- yayılan şiddetli radyasyondan da korumuş oldu. nı hesaplamak ve buradaki bir si Eklentisi denilen, öncesinde Çünkü ekvatordaki iyon ve elektronlar neredeyse ışık laboratuarda bu manevraların kusursuz şekilde hesaplanmış hızına yaklaşıp, çevreye muazzam oranda radyasyon sonuçlarını test etmek şu ana olan manevrası başarıyla yayılmasına sebep oluyor. Bu tür bir hareketlilik, yakınlardaki bir uzay aracının tüm elektronik sis- J ü p i t e r ’e temlerini devre dışı bırakabilecek kadar güçlü etkiler yaklaşabilmek için gezegenin yaratabilir. yoğun manyetik alanı ve Juno, güneş enerjisini kullanarak bu kadar uzağa radyasyonundan kaynaklanan erişmeyi başaran ilk uzay aracı oldu. Ondan önce zorluklarla başa çıkabilmek Jüpiter civarına ulaşabilen sekiz uzay aracı var. Ama gerekiyor. onların hepsi derin uzayın soğuk ve haşin koşulla- rında ilerlerken nükleer güç kaynağı kullanıyordu. Juno ise Güneş’ten maksimum 832 milyon kilometre uzaklaşacağı bu görevde tüm gücünü güneş panelle- rine borçlu. Paneller dünyadayken 14 kilowatt enerji üretebilecek güçte oluyor. Bu oran Jüpiter yörünge- sine girince 400 watt’a düştü. Araç Jüpiter’in nasıl oluştuğu ve hangi koşullarda geliştiğini öğrenmek için gezegenin olağanüstü hareketliliğe sahip atmos- ferini, kütleçekimsel ve manyetik alanlarını araştıra- 42

cak. Böylece onu oluşturan kimyasal elementleri ve bir radyasyon bombardımanı yonu şöyle özetliyor; ”Bu içerdiği su miktarını da öğrenebileceğiz. içinde bulacağız ve bu bombar- elektronlar araca çarpmaya dımanın etkisi hastanelerdeki başlayınca sekip enerji açığa Juno’nun Jüpiter çevresindeki bir turu 11 gün sü- X-Işını görüntüleme sistem- çıkarıyor, ikincil parçacıkları recek ve yörüngede 33 kere döndüğünde Jüpiter’in lerinden 60 bin tanesinin bir yaratıyor –ki bunlar da aynı tüm yüzeyini taramış olacak. Ama görevi yerine arada kullanılmış haline denk oranda enerji açığa çıkma- getirebilmek için Jüpiter’e mümkün olduğunca yak- olacak. Juno radyasyon ölçüm sına yol açıyor. Bu tıpkı laşması gerek. Her bir yörünge turunda gezegenle grubu lideri Heidi Becker, birinin üzerinize radyasyon arasında 5 bin kilometre kalacak şekilde yaklaşma görevin ilerleyen aşamaların- kurşunları yağdırmasına fırsatı elde ediyor. Bu mesafe ilk anda çok fazla da maruz kalacağı radyas- benziyor.” görünebilir ama Jüpiter bir basketbol topu büyüklü- ğünde olsaydı, Juno ile arasındaki mesafe sadece 0,8 santimetreye karşılık gelirdi. Uzay aracı şimdilik radyasyondan korunuyor olsa da görevin devamında mevcut yörüngesinden sapmaya başlayınca yoğun radyasyonun etkilerin- den kaçamayacağı ortada. Bir yılın sonunda onu Yoğun Radyasyona Dayanacak Şekilde Tasarlandı DÜNYA YOĞUN RADYASYONUN ZARARLARI JÜPİTER’DEN YAYILAN AŞIRI • Uzay aracının yıpranması RADYASYONUN SEBEPLERİ • Aracın elektrik yüklenmesi • Güçlü manyetik alanı • Detektörlere çarpan parçacıkların • Io’daki volkanik hareketler yarattığı karmaşa RADYASYON RADYASYON JÜPİTER’İN SEVİYESİ SEVİYESİ RADYASYON DÜNYA UZAY KUŞAĞI Dünya Uzaydaki radyasyonun kaynağı: RADYASYON magnetosferinde çeşitli • Güneş’ten yayılan SEVİYESİ araçlarla defalarca parçacıklar ölçüm ve deney yapıldı. • Güneş sistemi dışından JÜPİTER ulaşan kozmik ışımalar • Şiddetli bir radyasyon alanı JUNO’NUN RADYASYONDAN KORUNMASI • Bu kuşaktaki parçacıkların • Detektörler ve bilimsel araçlar radyasyona dayanıklı hızı ışık hızına yaklaşıyor. çelikten üretildi. • Radyasyona dayanması için tüm elektronik sistemler titanyum kalkanla kaplandı. • Aracın yörüngesi düşük radyasyon seviyesine ait bölgeleri kapsıyor. 43

JÜPİTER FATİHİ DEV MANYETOSFER RADYASYON FABRIKASI GIBI kendi kendini küçültmeye YÖRÜNGE Gezegenin son derece BIR MANYETOSFER başladığı varsayılıyor. Bu da- MANEVRALARI büyük ve güçlü ralma gezegenin iç katmanla- UZAY ARACI Jüpiter bir manyetosferi Jüpiter’in manyetik alanı rındaki tüm maddenin kendi çevresinde 37 yörünge var. Juno için Dünya’nınkinden 20 bin kat ağırlığıyla ezilip yer değiştir- turu atacak. Dördüncü, manyetosferin güçlü. Gezegenin devasa mesine ve sürtünme nedeniy- yirminci ve otuz yaydığı radyasyondan kütlesi sadece dışa değil, içe le iyice ısınmasına sebep oldu. altıncı yörüngeleri etkilenmeyeceği bir doğru da olağanüstü bir güç İçteki en sıcak bölüm yukarı sırasında NASA yörünge seçildi. uygulayıp alt katmanlar- doğru yükseldikçe gezegenin bilim insanlarının daki hidrojeni sıkıştırarak yüzeyindeki içerik de değişi- ona uzaktan erişip Juno’nun bundan sonraki gazın sıvı hale gelmesine yeni manevralar manevrası 27 Temmuz’da sebep oluyor. Hidrojenin bu yaptırmaları gerekiyor. gerçekleştirilecek. Bu kez garip hali elektriği iletebilir. Jüpiter yörüngesinde, geze- Gezegenin şaşırtıcı derece gene en uzak mesafe olan güçlü olan manyetik alanı- “Apijove 0” noktası seçildi. nın, elektronların serbestçe Bu yörüngede dört tur at- akabildiği bu ortamdan tıktan sonra veri toplamaya kaynaklandığı düşünülüyor. başlayıp 37. yörünge turuna Ama bundan emin değiliz. dek görevine devam edecek. Şimdilik Güneş’in oluşu- JÜPITER VE IO’NUN DANSI mu esnasında kullanılan toz Jüpiter’in manyetosferini ve gaz bulutlarından geriye güçlendiren şeylerden biri kalanlarla şekillendiği varsa- de uydusu Io ile yaptığı yıldığı için dev gaz bulutları- özel dans. Aralarındaki nı kendisine çekerken güçlü etkileşim 400 bin voltluk kütleçekim etkisi yüzünden elektrik üretiyor ve bundan doğan 3 milyon amperlik akım Jüpiter’e ulaşıp atmosferinde şimşekler çaktırıyor. 44

TANRIÇANIN GÜCÜ radyasyondan etkilenmek zo- TEKNIK DONANIM Antik Roma mitolojisinde Juno; tanrıların kralı Zeus’un, yani runda. Jüpiter’in manyetosferini Jüpiter’in karısı. Mitolojiye göre tanrıça Juno’nun özellik- böylesine güçlendiren şeylerden Neredeyse bir basketbol lerinden biri de bulutların ötesini görebilmesi. NASA’nın biri de uydusu Io ile yaptığı özel sahası büyüklüğünde olan Juno uzay aracı da ilk kez gezegenin bulutlarından ötesini dans. En büyük üçüncü uydusu 1.593 kilogram ağırlığındaki göreceği için ismini ana tanrıçadan aldı. olan Io volkanik açıdan güneş Juno’nun maliyeti 1,1 milyar sistemindeki en hareketli yer. doları buldu. Gezegenin yay- Yunan ve Roma mitolojisinde Jüpiter kendisini bulut- Bazıları 300 kilometre boyunca dığı ölümcül radyasyondan larla çevirip saklanıyor, yaptığı yaramazlıkları gözlerden yükselen volkanları sülfür ve korunmak adına nispeten gizliyordu. Tanrıça Juno Olimpos’taki tahtında otururken bile sülfür dioksit püskürtüyor. Io güvenli bir yörünge seçilmiş bulutların ötesini görebildiği için Jüpiter’in gerçek doğasını ile Jüpiter aynı yaşta. Gezegenin olsa da üstünde titanyumdan bilen tek kişiydi. Bunun için büyülü bir büyüteç kullanıyordu. manyetosferiyle girdiği etkileşim yapılmış bir koruma kalkanı Biz de dev gezegenin gerçek doğasını izleyip gezegenlerin 400 bin voltluk elektrik üretiyor ve mevcut. 180 kilogramlık titan- ve güneş sisteminin nasıl oluştuğu hakkında bilgi edinmeyi bundan doğan 3 milyon amperlik yum kalkanın altında dokuz amaçlıyoruz. akım Jüpiter’de manyetosferin bilimsel enstrüman bulunu- daha zayıf olduğu noktalardan yor. Bunlar hassas ölçümler me uğramakta. Bu aşırı ısınma zamanla yüzeye ve gezegene sızıp atmosferde şim- yapması planlanan araçlar. ardından uzaya yayılıp ortadan kayboluyor. İşte şekler çaktırıyor. Diğer taraftan, Dolayısıyla çalışabilmeleri bu nedenle, Jüpiter, Güneş’ten aldığı ısıdan daha Jüpiter’in Io’dan çekip aldığı içerik için Jüpiter’in hışmından fazlasını yayabilen bir gezegen. de manyetik alanı nedeniyle iyoni- korunabiliyor olmaları gerek. ze olup yoğun radyasyon bulutla- NASA mühendisleri, titanyum İçinde gerçekleşen karmaşık süreç nedeniyle rını oluşturuyor. Bilim insanları, kalkanın altına gizlenmiş olan son derece büyük ve güçlü bir manyetosferi bulu- gezegenin kuzey ve güney kutup tüm ölçüm aletlerini ayrıca nuyor. Elektriksel olarak yüklü olan dev manye- ışıklarının bu iyonlaşma nedeniyle bir de kurşungeçirmez çelikle tosferini buradan görebiliyor olsaydık, büyüklüğü oluştuğunu düşünüyor. Ama tabii kapladı. Jüpiter gibi dev ve açısından Ay ile yarışabilirdi. Bu büyüklükteki bu konudaki nihai verileri yine tehlikeli bir gezegene yaklaş- bir manyetosferin sınırları içinde kalan her şey Juno’dan bekliyor olacağız. mak istiyorsanız tüm aşırı çılgınca hareket eden parçacıkların oluşturduğu koşullara hazırlıklı olmanız gerek, diyor Scott Bolton. Üzerinde üç adet güneş paneli taşıyan uzay aracında- ki dokuz bilimsel araştırma aletinin beşi yörüngeye eklen- mesinin ardından aktif hale getirildi, geri kalan dört ta- nesinin de Temmuz sonunda işlevsel olacağı bildirildi. Juno 27 Ağustos’ta Jüpiter’e yakın geçiş yapacağı için o tarihten önce üstünde taşıdığı tüm öl- çüm cihazlarının kullanılabi- lecek hale gelmesi gerek. Elde edilen ilk bilimsel verilerse araştırma grubundan Scott Bolton’ın dile getirdiği üzere 1 Eylül’de duyurulacak. Aracın özel tasarlanan güneş panelleri radyasyo- na dayanıklı malzemeden üretildi ve verimlilik açısın- dan bir rekora imza atması hedeflendi. Yine de Jüpiter’de Dünya’dakine oranla 25 kat az güneş ışığı toplayabiliyor. Ama gezegenin yörüngesine girip hareketini Jüpiter’in çekim gücüyle yönlendirdiği 45

JÜPİTER FATİHİ sürecek olan bir görev çerçe- JUNO NE KADAR HIZLI? vesinde gezegenin kutupla- için sorun yok. Üzerindeki rına daha yakın olacağı aşırı JUNO araçlar da enerji verimliliğiyle eliptik bir yörüngeye giriş saatte 265.540 km çalıştığından bulunduğu yer- yapacak. Bu son manevrayla de daha az Güneş ışını alıyor Jüpiter’e en yakın olacağı UZAY MEKİĞİ olması onu hiç etkilemiyor. evreyi başlatmış oluyor. saatte 17.000 km Juno son derece zengin bir DRAMATIK BIR SON SR-71 BLACKBIRD JET donanıma sahip. Renkli ve saatte 3.540 km yüksek çözünürlüklü görüntü Şubat 2018’de görevi tamamla- almak için kullanacağı Juno- ması beklenen Juno, Jüpi- BOEING 747 Cam adlı kamerasını kullanıp ter’in atmosferine düşürülüp, saatte 965 km bize Jüpiter’in daha önce hiç yanarak bize veda edecek. Bu görmediğimiz yüzey fotoğ- dramatik son, aracın üzerinde SÜPER HIZLI TREN raflarını gönderecek. Ayrıca yollanan muhtemel Dünya saatte 563 km üzerinde 29 adet algılayıcı mikroplarının gezegene ya da bulunuyor. Bu algılayıcılar bi- uydularına bulaşmaması için OTOMOBİL limsel araştırma ve ölçümler tasarlandı. saatte 160 km için kullanacağı araçlara veri sağlayacak. Son beş gününü Jüpiter BİSİKLET atmosferine girip kendini saatte 110 km Araç, bilimsel faaliyetleri- yok etmek için geçirecek olan ne Ekim ayında başlıyor. 19 uzay aracı, gezegenin şiddetli İNSAN (KOŞU) Ekim’de yine uzaktan yöneti- saatte 24 km lecek bir manevrayla 14 gün Jüpiter’e varınca gezegenin kütleçekim etkisi devreye girdiği için Juno öyle hızlandı ki saatte 265.540 kilometreye ulaştı. Hedefine vardığında yörüngeye yerleşmesi için yavaşlaması gerekti. Zor bir manevrayla uzaktan yavaşlatılan araç, yörüngeye kusursuz şekilde oturtuldu. Juno Uzay Aracı Juno’nun Bilim Araçları Kamera: JunoCam Kütleçekim Ölçüm Aracı ve Manyetometre Morötesi Gezegenin kütleçekimin alanını ve Spektrografi (UVS) manyetik alanını haritalayarak Jüpiter’in iç yapısını ortaya çıkaracak. Jüpiter Kızılötesi Kutup Işığı Mikrodalga Işınölçer Haritalama (JIRAM) Jüpiter’in atmosferini inceleyip, Plazma Dalgaları gezegendeki su ve oksijen Aracı (WAVES) miktarını ölçecek. ARACIN BOYUTLARI Kütleçekim Ölçüm JEDI, JADE ve Plazma Dalgaları Aracı Çap: 20 metre Aracı Elektrik alanlarını ölçüp, plazma dalgaları Yükseklik: 4,5 metre ve gezegen çevresindeki parçacıkları araştıracak. Böylece atmosferi ve manyetik alanı arasındaki bağlantı ve kutuplardaki ışımanın nedenleri tespit edilecek. JunoCam Yakın plandan yüksek çözünürlüklü fotoğraflar elde edecek. Jüpiter Işık Dağılım Manyetometre Deneyi (JADE) Mikrodalga Işınölçer (MWR) Jüpiter Yüksek Enerji Yüklü Parçacık Algılayıcısı (JEDI) 46

atmosferinde parçalanmak zorunda. 2003 yılında VİDEO İZLE JUNO’NUN ÖZEL KONUKLARI Jüpiter yakınlarına ulaşan Galileo uzay aracı da aynı Uzay aracının çok özel konukları sebeple tıpkı Juno için planlandığı gibi, kendi sonu- aracın üzerinde ne varsa yok ede- da var. En önemlileri tabii ki tanrı nu Jüpiter atmosferine girerek getirmişti. cek. Gezegensel koruma protokol- Jüpiter ve tanrıça Juno’nun yaklaşık leri uyarınca tüm canlı organizma- 4,5 santimetre uzunluğundaki minik NASA’ya bağlı Gezegensel Koruma Ofisi’nin bu lardan korunacağı bir temiz odada, heykelleri. Jüpiter ve Juno’ya, 1610 konuda çok katı kuralları var. Diğer gezegenlerin, özel giysileri içindeki mühendisler yılında kendi yaptığı teleskopla hatta uzayın bile yolladığımız araçlara Dünya’dan tarafından inşa edilmiş olsa da… gezegenin en büyük dört uydusunu bulaşmış olabilecek mikroplardan korunması gerek. Zira Curiosity de böyle bir ortamda keşfeden Galileo da eşlik ediyor. Özellikle de yaşam ihtimali bulunan bir bölgeye gidi- yapılmış ama mühendislerin ufak yorsa. Örneğin, Mars’ta mikroorganizmalar düzeyin- bir hatası sonucunda bulaşma Bu üç heykelcik, NASA ve de yaşam olabileceğine dair ipuçları elde ettiğimizde, olduğu raporlanmıştı. LEGO’nun ortak çalışmasıyla, ço- oradaki kâşif robotumuz Curiosity’nin, üzerinde cuklara bilimsel keşifler konusunda Dünya’dan bulaşmış mikroplarla kızıl gezegene Aslında Galileo uzay aracının ilk ilham vermeleri için tasarlandı. ulaştığı haberi bilim insanlarını hayal kırıklığına belirlenen kaderi Jüpiter atmos- uğratmıştı. Sonuçta bir gezegende yaşam ihtimalini ferine doğru yoluna devam edip araştırmak istiyorsak öncelikle oraya yolladığımız kendisini yok etmek değildi. O araçların beraberinde yaşamı taşıyıp o gezegene sıralarda Jüpiter’in uydularından bulaştırmadığına emin olmalıyız ki bulduğumuz gelen bulgular, bazılarında yaşam örneklerin gerçek olduğuna emin olabilelim. olabileceğine dair güçlü bir işarete dönüşünce bulaşma riskini ortadan NASA’nın, maliyeti bir milyar doları aşan bir uzay kaldırmak için görev planı değiş- aracını böyle bir ihtimali değerlendirmek için yok tirildi ve kendisini imha etmesine etmeyi göze almasının sebebi de bu. Juno, Jüpiter’in karar verildi. atmosferine girince, gezegenin yoğun radyasyonu NASA’nın Juno ve Avrupa Uzay Ajansı ESA’nın Rosetta araçları asteroid kuşağını aşan ilk güneş enerjili uzay araçları oldu. NEREYE ULAŞTILAR UZAKLARA YOLCULUK Juno, en uzağa erişen NASA’NIN JUNO UZAY ARACI güneş enerjili araç olarak GÜNEŞ 1968’de yollanan Vanguard Rosetta’yı da geçti. ENERJİSİ 1 uydusu, güneş enerjili ilk Juno nasıl bu kadar uzağa erişmeyi başardı? Rosetta’nın asteroid kuşağına varması KÂŞİFLERİ uzay aracıydı. 1. Evrendeki En Büyük Güneş Panelleri hedeflenmişti. Yine de güneş panelleri 1200 tane A4 boyutlarında kağıdın yan onu daha ileriye götürebildi: Güneş’ten Güneş enerjisi GNİDEREBEYİLEİRKİZA?DAR yana ve uç uca eklendiğini düşünün. İşte 790 milyon km uzağa… kullanarak yol Juno’nun üzerindeki panellerin büyüklüğü alan araçlar buna eşit: Her birinin ölçüsü 24 metrekare. arasında Juno önemli bir rekor 2. Kusursuz Hücreler kırdı. Panelleri oluşturan 19 bin hücrenin her biri en üstün performansı sergilemesi için tasarlandı. 3. Katlanabilir Paneller Juno, Güneş ışını ihtiyacına göre panellerini katlayıp kapatabiliyor ve tekrar açabiliyor. 4. Gökkuşağı Gücü Tıpkı bazı güneş gözlüklerinin aşağıdan yukarıya doğru ton farkına sahip olması gibi Juno’nun panelleri de farklı ışık türlerini seçip ayırabiliyor. Böylece ortalama güneş panellerinden daha verimli çalışıyor. JÜPİTER SATÜRN NEPTÜN DÜNYA URANÜS PLUTON 1 astronomik güneş enerjisiyle Juno’nun çığır açan panel Satürn’e ulaşabilmek için geleceğin panellerinin daha birim alınan yol teknolojisi, mevcut büyüklüğüyle hafif malzemeden üretilmiş olması ve daha verimli Günümüz güneş paneli teknolojisi bizi güneş ışığının %28’ini kullanılabilir çalışması gerek. NASA’nın Europa görevinde böyle bir Jüpiter’e kadar ulaştırdı. Juno şu anda enerjiye çeviriyor. teknoloji kullanılacak. Güneş’ten 817 milyon km uzakta olmasına rağmen enerji toplayabiliyor. 47

KAHRAMANLARIN BİLİMİ Başarılı sporcular için kazanmakla kaybetmek arasındaki çizgi çok incedir. Bir salise, finiş çizgisinde bir parmak mesafe ya da dikkatinizdeki bir anlık dağılma her şeyi değiştirebilir. Bu yüzden de Rio de Janeiro’da düzenlenecek 2016 Yaz Olimpiyatları için ABD’li sporcular gizli bir silahtan faydalanıyor: teknoloji. Silikon Vadisi’ni kuran ülkenin şimdi de sporu tepeden tırnağa değiştirmesine şaşmamak lazım. WILL COCKRELL YÜZME PHOTOGRAPH BY Credit Here YÜKSEK HIZLI HAREKET Y A K A L A M A >> Yüzmede vücut formu en azından kuvvet kadar önemlidir. En küçük ayrıntı, hatta ayak bileğinizin açısı bile seçkinler için kritik önem taşır. Çünkü ödül kürsü- süne çıkmakla suyu öfkeyle yumruklamak arasındaki farkı bu belirler. Profesyonellere yardım etmek için video analizi artık vazgeçilmez bir antrenman aracı. “Eskiden kulaçları, hizayı, ayak darbelerini düzeltmek için sadece yüzme antrenörünün gözünü kullanırdık,” > FOTO İLLÜSTRASYON Graham Murdoch

PHOTOGRAPH BY Credit Here NATHAN ADRIAN ÜÇ ALTIN MADALYA Teknoloji BMW’nin geliştirdiği video yazılımı, yüzücünün vücu- dundaki LED’leri algılayıp ayak parmaklarının açısına kadar tüm hareketlerini takip ediyor ve 2B görüntülere dönüştürüyor. Faydası Bu görüntüler sporcuların formlarını kılı kırk yararak belirlemesini, saliseler kaybettirebilecek en ufak tutarsızlıkların bile üstesinden gelmesini sağlıyor.

diyor üç kez altın madalya alan ve dördüncüsü için lanmak çok önemli. “Bu teknolojiyi yunus tekmesine odaklamak bir dönüm noktasıydı,” diyor takımın Rio’ya giden Nathan Adrian. “Artık LED’leri vücuduma yüksek performans danışmanı Russell Mark. “Büyük bir silah bu. Herkes duvara bir iki iyi tekme atabilir. bağlıyorum, analizi ise yazılım yapıyor. Tüm düzenek Ama yedi, sekiz, hatta dokuz iyi tekme bu hareketi gerçekten iyi kullanmak demektir.” bir valizle taşınabiliyor.” Adrian antrenmanda kusursuz bir yunus tekmesi Bu taşınabilir teknolojiyi ABD Milli Yüzme Takı- attığında antrenörler bu veriyi, diğer yüzücülerin de taklit etmesi için bir referans değerine dönüştürebi- mı için BMW özel olarak geliştirmiş. BMW sistemi liyor. “Kimin bu teknikte iyi olduğunu biliyoruz,” diyor Mark. “Tüm iş daha fazla sporcumuzun iyi olmasını arabanın kör noktasındaki diğer araçları değil de bir sağlamak.” yüzücünün kulaçlarını hassas biçimde takip edecek biçimde programlamış. Ardından yazılım bu hareket- lerin hepsini, her bir kulacı, tekmeyi ya da ayak açısını veriye dönüştürüyor. Sistem şöyle işliyor: Adrian vücuduna LED’ler yapıştırıyor, o yüzerken çekilen yüksek hızlı videoda bu LED’lerin hareketi yakalanıyor. Algoritmalar da bu hareketleri antrenörlerin kullanabileceği yararlı verilere dönüştürüyor. BMW’nin California’daki De- signworks kısmının yaratıcı danışmanlık müdürü olan Peter Falt, bu veriyi yakalayıp dönüştürmenin sistemi inşa eden mühendisler, tasarımcılar ve programcılar için “yabana atılır şey olmadığını” belirtiyor. Dedi- ğine göre en azından onlar için “zorlu koşullarda” U Y D UFUTBOL G Ü D Ü M L Ü SÜPER TAKİP (yani sualtında) çalışmaları, “çok hızlı hareket eden >> nesneleri” (yani birinci sınıf yüzücüleri) takip ve analiz etmeleri gerekmiş. Dünyanın en iyi 50 ve 100 metre serbest stil yüzü- cülerinden olan Adrian, daha önce iki Olimpiyat’ta ya- rışmış ve çoğu kullanıcının yararlandığı teknolojinin, örneğin yavaşlatılmış sualtı video analizinin YÜZME TAKIMI, giderek daha isabetli BMW’NIN bir hal aldığına tanık 4 ABD kadın futbol takımına Rio’da daha iyi sonuçlar olmuş. Fakat BMW’nin O L I M P I YAT elde etmesini söylemek, 1992’ye dönüp Michael Jordan’a hareket yakalama SPORCULA- daha iyi sıçramalısın demek gibi bir şey. Üç adet Dünya RININ ILERI Kupası, dört adet de Olimpiyat şampiyonluğu bulunan ÇARPIŞMA ÖNLEME teknolojisi daha küçük TEKNOLOJILI takım, futbolun tarihinde (erkek ya da kadın fark etmeksi- G UFTRTAENRC CO IRSEXD IATV ITEKR HMEARREI T / A FP /G E T T Y I M A G E S , DU A NE B U R LE S O N/ GE T T Y I MA GE S nüansları yakalıyor. ANTRENMAN zin) en ezici üstünlüğe sahip takım. Bu yıl yine şampiyon TEKNOLOJISINI; SIRLARI olacakları düşünülüyor. Sistem veriyi bir 1. Fakat bu sefer takım avantaj sağlamak için ileri HAREKETLERI yüzücünün ayak teknolojiden, yani GPS takip aygıtlarından medet umuyor. ÖLÇMEK, parmaklarının yanlış Titreşimli Minyatürleştirme ve algılayıcıların gücündeki artış saye- TÜM AÇILARI, kıyafet sinde sahadaki her bir oyuncunun hızı, yatay hareketleri biçimde kıvrıldığını bile ve çarpışmalar gibi türlü değerlerini ölçmek olanaklı. Bu gösteren 2B görüntü- İngiltere’deki da takımın antrenörlerine kişiye özel idman ve iyileşme lere dönüştürüyor. Bu Birmingham Üni- programları yapmasını sağlıyor. İki program da perfor- versitesi tarafından mansı geliştirmek için elzem. KULAÇLARI VE da yüzücülere daha geliştirilen Moti- HATTA YÜZÜCÜNÜN önce hiç görmedikleri vePro adlı kıyafet, “Hep çok yetenekli futbolcular yetiştirmişizdir,” diyor düzeyde geribildirim hatalı manevra takımın defansının belkemiği diyebileceğimiz orta saha yapıldığında titre- oyuncusu Becky Sauerbrunn. “Fakat küresel düzeyde di- AYAĞININ sağlıyor. şerek jimnastikçi- ğer takımlar da bize yetişiyor. O yüzden çıtayı yükseltme- BÜKÜLÜŞÜNÜ Yüzme takımı bu lerin hareketlerini ye niyetliyiz. Teknoloji de işte burada sahneye çıkıyor.” Bir ANALIZ ETMEK kusursuzlaştırıyor. başka deyişle, kadın futbol karşılaşmalarının 2.0 sürümü. görüntüleri özellikle sporun en önemli Atletik algılama şirketi Catapult’un geliştirdiği sistem, hareketlerinden birini yaygın olarak kullanılan takip teknolojisine benzer işliyor. Belirli aralıklarla hareketi gözlemleyen algılayıcılar IÇIN KULLANIYOR. değerlendirmek ve kullanılıyor. Fakat NBA ve NFL’de sadece bir avuç seçkin geliştirmek üzere kullanıyor. Söz konusu hareket, yani yunus tekmesi bir yüzücünün suya daldıktan sonra ya da duvara dokunup döndükten sonra yaptığı az sayıda tüm gövde hareketinden biri ve sualtındaki maksi- mum ivme noktası. Bu tekmeden sonuna kadar yarar- 50