ทีมมีฝัน โค้ชด้วยใจ

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 101 โตโ้ ผคนสำ� คญั ของลานเลน่ หมอออ้ - ธารญา ไพเราะ จากโรงพยาบาล สง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บล (รพ.สต.) ตำ� บลบงึ เนยี ม กลา่ วถงึ ความมงุ่ มน่ั และแรง บนั ดาลใจทน่ี ำ� กจิ กรรมนเี้ ขา้ มาในชมุ ชนวา่ “ตอนทไี่ ปรว่ มงานมหกรรมเลน่ เปลย่ี นโลก เมอื่ เดอื นมกราคม 2563 ทจ่ี งั หวดั นครราชสมี า เราไดห้ วนคดิ ถงึ การเลน่ ของเราสมยั เดก็ ๆ ไดท้ ำ� ของเลน่ กงั หนั จากไมไ้ ผแ่ ละของเลน่ พนื้ บา้ น เลยอยากจะนำ� มาทำ� ลานเลน่ ทบี่ งึ เนยี มของเราบา้ ง” “ไดไ้ ปดมู หกรรมเกย่ี วกบั การเลน่ ทโ่ี คราช รสู้ กึ เหมอื นวา่ ตวั เองได้ กลบั ไปเปน็ เดก็ อกี ครง้ั ประทบั ใจของเลน่ ตามฐานตา่ งๆ ทผ่ี เู้ ลน่ ตอ้ งสรา้ งเอง ทำ� เองกอ่ น จงึ จะสามารถนำ� กลบั บา้ นได”้ พหี่ มี อสม.หนง่ึ ในทมี ชมุ ชนทไี่ ดไ้ ป ดงู านดว้ ยเลา่ ดว้ ยความตน่ื เตน้ จากประสบการณต์ รงทไี่ ด้ “กลบั เปน็ เดก็ อกี ครง้ั ” หมอออ้ และพห่ี มี หอบความคดิ ดๆี กลบั มาในพน้ื ทแี่ ละชกั ชวน ”ทมี กลไก” ในโครงการพฒั นา ศกั ยภาพกลไกชมุ ชนเพอ่ื สนบั สนนุ สขุ ภาวะเดก็ ปฐมวยั และครอบครวั ทรี่ วมทมี มาจากหลายภาคสว่ น ทงั้ เทศบาล โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บล ผนู้ ำ� ชมุ ชน อาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำ� หมบู่ า้ น (อสม.) สภาเดก็ และเยาวชน ให้ เขา้ มารว่ มจดั “ลานเลน่ ” ดว้ ยกนั ตามความถนดั ของแตล่ ะฝา่ ย แรงบนั ดาลใจอกี สว่ นหนง่ึ ของทมี บงึ เนยี มในการจดั กจิ กรรมลานเลน่ นน้ั มาจากการเขา้ รว่ มการอบรมของโครงการเรอื่ งพฒั นาการเดก็ และไดม้ กี าร สรปุ ความรเู้ กยี่ วกบั การเลน่ ของเดก็ วา่ “เดก็ ทกุ คนมคี วามคดิ รเิ รมิ่ สรา้ งสรรคแ์ ละสามารถพฒั นาใหเ้ จรญิ งอกงามได้ตามระดับความสามารถของแต่ละคน หากได้รับการเสริมและ สนบั สนนุ ใหแ้ สดงออกภายใตบ้ รรยากาศทอี่ สิ ระ กจ็ ะทำ� ใหท้ ำ� ใหเ้ ดก็ ทเ่ี งยี บๆ หงอยๆ กลายเปน็ เดก็ ทม่ี คี วามกระตอื รอื รน้ สามารถสรา้ งสรรคส์ งิ่ ตา่ งๆ ดว้ ย ความคดิ ของตนเองตามวยั อกี ทงั้ สง่ เสรมิ ประสาทสมั ผสั อนั เปน็ พฒั นาการ สำ� คญั ของเดก็ วยั นอ้ี กี ดว้ ย”

102 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ดงั นน้ั ในการจดั กจิ กรรมลานเลน่ ครศู นู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ ซง่ึ เปน็ สว่ น หนงึ่ ของทมี ชมุ ชนบงึ เนยี ม จงึ เขา้ มามสี ว่ นรว่ มโดยนำ� ความรคู้ วามเชยี่ วชาญ ดา้ นพฒั นาการเดก็ เขา้ มารว่ มออกแบบกระบวนการเรยี นรขู้ องเดก็ ปฐมวยั ดว้ ย ในลานเลน่ จงึ มศี ลิ ปะรปู แบบตา่ งๆ เพอื่ เปดิ โอกาสใหเ้ ดก็ ๆ ไดแ้ สดง ความคดิ และจนิ ตนาการเตม็ ที่ “เดก็ จนิ ตนาการไดก้ วา้ งกวา่ ทเ่ี ราจะคาดเดาได้ นอกจากนน้ั ศลิ ปะก็ อาจจะสะทอ้ นจติ ใจความรสู้ กึ ลกึ ๆ ของเดก็ ทบ่ี างทไี มส่ ามารถถา่ ยทอดเปน็ คำ� พดู ได”้ พร่ี ตั น์ - สริ ริ ตั น์ ภาโนมยั ผอู้ ำ� นวยการกองการศกึ ษา เสรมิ ตอ่ วา่ ศลิ ปะสรา้ งสรรคส์ ำ� หรบั เดก็ ปฐมวยั มงุ่ เนน้ พฒั นาดา้ นตา่ งๆ ของเดก็ มากกวา่ ความสวยงามและสมบรู ณข์ องชนิ้ งาน “กจิ กรรมตา่ งๆ ทางศลิ ปะเปน็ การฝกึ กลา้ มเนอื้ มอื ใหแ้ ขง็ แรง และ สมั พนั ธก์ บั การใชต้ า เชน่ การปน้ั แปง้ ดนิ นำ้� มนั วาดรปู และระบายสี เดก็ ๆ ไดใ้ ชน้ วิ้ มอื แขน ไหล่ และสว่ นอน่ื ๆ ของรา่ งกาย เปน็ การเตรยี มความพรอ้ ม ในดา้ นการใชก้ ลา้ มเนอื้ มดั เลก็ และกลา้ มเนอื้ มดั ใหญ่ ทำ� ใหเ้ ดก็ สามารถหยบิ จบั สง่ิ ตา่ งๆ ไดด้ ขี นึ้ นำ� ไปสกู่ ารเรยี นรขู้ องเดก็ ตอ่ ไป” ตลอดทง้ั วนั ในงาน “ลานเลน่ สรา้ งสรรคฯ์ ” พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ได้ แนวคดิ กจิ กรรมการเลน่ แบบตา่ งๆ และเหน็ แนวทางการจดั สภาพแวดลอ้ มการ เลน่ ทสี่ ง่ เสรมิ พฒั นาการและการเรยี นรขู้ องลกู หลานแบบงา่ ยๆ ทบ่ี า้ น ไมว่ า่ จะ การจดั หามมุ เลน่ และอปุ กรณ์ เชน่ ดนิ นำ�้ มนั สี กระดาษ “ทส่ี �ำคญั เมอื่ เดก็ สรา้ งสรรค์งานศิลปะ หรอื ทำ� กจิ กรรมตา่ งๆ ผู้ ปกครองควรใหเ้ ดก็ อธบิ ายผลงานของเขา และควรชน่ื ชม หรอื ใหก้ ำ� ลงั ใจพวก เขาดว้ ย” พรี่ ตั นก์ ลา่ ว เพยี งครงั้ แรก กจิ กรรม “ลานเลน่ สรา้ งสรรค์ กจิ กรรมสรา้ งปญั ญา” ก็ ทำ� ใหเ้ ดก็ ๆ วางโทรศพั ทม์ อื ถอื ทป่ี ดิ กน้ั พฒั นาการและการเรยี นรขู้ องพวกเขา

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 103 แลว้ หนั ไปจบั ของเลน่ วาดรปู ระบายสี สว่ นผปู้ กครอง พอ่ แม่ ตายายกห็ นั มา ใหเ้ วลาเลน่ กบั เดก็ ๆ มากขน้ึ จนมเี สยี งเรยี กรอ้ งใหช้ มุ ชนจดั กจิ กรรมนบ้ี อ่ ยๆ “เราวางแผนจะจดั “ลานเลน่ สรา้ งสรรค์ กจิ กรรมสรา้ งปญั ญา” อยา่ ง นอ้ ยเดอื นละ 1 ครงั้ เวยี นกนั ไปตามหมบู่ า้ นตา่ งๆ ในตำ� บล เราเหน็ จรงิ ๆ เมอ่ื ทำ� เรอ่ื งนี้ ทกุ หนว่ ยงานเตม็ ใจรว่ มมอื รว่ มแรงโดยไมต่ อ้ งเอย่ ปาก ตวั แทนแตล่ ะ หมบู่ า้ นทำ� อาหารมาใหเ้ ดก็ ๆ และอาสามาสรา้ งกจิ กรรม พวกเรามคี วามสขุ จรงิ ๆ” หมอออ้ เลา่ ถงึ แผนทท่ี มี จะทำ� กจิ กรรมตอ่

104 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ “ลานเลน่ สรา้ งสรรค”์ ไมเ่ พยี งสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั สานสมั พนั ธ์ ครอบครวั และผคู้ นในชมุ ชน แตท่ ส่ี ำ� คญั ยงั เผยพลงั คนรนุ่ ใหมใ่ นชมุ ชนดว้ ย สภาเดก็ และเยาวชนตำ� บลบงึ เนยี ม ทเ่ี ขา้ มาเปน็ หวั เรย่ี วหวั แรงสำ� คญั ในการจดั พนื้ ทก่ี จิ กรรม นำ� กระบวนการเลน่ และดแู ลการเลน่ กบั นอ้ งเลก็ ๆ “ภาพเยาวชน วยั รนุ่ คนหนมุ่ สาวทเ่ี ขา้ มาชว่ ยงานลานเลน่ ทำ� ใหพ้ วกเรา รสู้ กึ มคี วามหวงั กบั ชมุ ชนวา่ ในวนั หนา้ จะมผี สู้ บื สานและดแู ลตอ่ ไป” หมอออ้ กลา่ ว ด้วยเห็นพลังของเยาวชน หมออ้อพยายามปลุกปั้นสภาเด็กและ เยาวชน โดยใหท้ มี อสม. ชว่ ยเฟน้ หาตวั แทนเยาวชน 2 คน จากแตล่ ะหมบู่ า้ น ซง่ึ รวมๆ แลว้ สามารถกอ่ ตงั้ สภาเดก็ และเยาวชนได้ จากนนั้ หมอออ้ และทมี ก็ พาเยาวชนไปเรยี นรกู้ บั สภาเดก็ และเยาวชนในพน้ื ทอ่ี น่ื ๆ อยา่ งเชน่ สภาเดก็ และเยาวชนจากตำ� บลนาหนองทมุ่ จงั หวดั ขอนแกน่ ทร่ี บั คำ� ชนื่ ชมวา่ มคี วาม เขม้ แขง็ และทำ� กจิ กรรมมาอยา่ งตอ่ เนอื่ งยาวนาน “นอ้ งๆ จากสภาเดก็ และเยาวชนตำ� บลนาหนองทมุ่ ลว้ นแตเ่ ปน็ เดก็ รนุ่ ใหมท่ มี่ พี ลงั เขาเกง่ ในการทำ� กจิ กรรมกบั เดก็ ทง้ั ยงั สามารถทำ� กจิ กรรมอนื่ ๆ รว่ มกบั ผใู้ หญต่ า่ งวยั ในชมุ ชนไดด้ อี กี ดว้ ย เหน็ อยา่ งนแ้ี ลว้ ยงิ่ อยากผลกั ดนั ให้ เกดิ สภาเดก็ และเยาวชนตำ� บลบงึ เนยี ม เพอ่ื เปน็ กำ� ลงั สำ� คญั ทจี่ ะขยบั งานเพอ่ื ชมุ ชนตอ่ ไป” หมอออ้ เลา่ ถงึ แรงบนั ดาลใจในการปลกุ ปน้ั สภาเดก็ และเยาวชน ตำ� บลบงึ เนยี ม ครมี - กมยั ธร ดว้ งเคน หนงึ่ ในตวั แทนสภาเดก็ และเยาวชนบงึ เนยี ม ทไี่ ดไ้ ปเรยี นรดู้ งู านสภาเดก็ และเยาวชนตำ� บลนาหนองทมุ่ เลา่ ดว้ ยนำ้� เสยี งทย่ี งั คงตน่ื เตน้ และกระตอื รอื รน้ วา่ เธอบนั ทกึ ทกุ สงิ่ ทเี่ หน็ ซกั ถามและจดทกุ ขอ้ มลู ทร่ี นุ่ พเี่ ลา่ ใหฟ้ งั เกอื บเตม็ หนา้ สมดุ บนั ทกึ ทพี่ กมา ตง้ั แตเ่ รอื่ งแนวคดิ การจดั ตง้ั สภาเดก็ และเยาวชนวา่ จะตอ้ งทำ� อยา่ งไรบา้ ง จะชกั ชวนนอ้ งๆ ใหม้ าทำ� กจิ กรรม ไดอ้ ยา่ งไร จะมใี ครมาชว่ ยไดบ้ า้ ง เปน็ ตน้

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 105 หลงั จากดงู านครง้ั นนั้ ครมี เรม่ิ วาดฝนั เกดิ แนวคดิ ทจี่ ะกลบั มาทำ� กจิ กรรมตา่ งๆ กบั เพอื่ นๆ นอ้ งๆ ในทมี โดยเรม่ิ กา้ วแรกดว้ ยการจดั คา่ ยสภา เดก็ และเยาวชนบงึ เนยี มดว้ ยเปา้ หมายทจี่ ะสรา้ งทมี “ในคา่ ย เราเปดิ ใจกนั และกนั ในทมี ใครสมคั รใจจะอยตู่ ำ� แหนง่ ไหน อยา่ งไร คดั เลอื กตวั แทนของพวกเราในตำ� แหนง่ ตา่ งๆ เราอยากเปน็ กระบอก เสยี งแทนนอ้ งๆ เดก็ ปฐมวยั ดว้ ย จงึ รว่ มทมี กบั พๆ่ี ชว่ ยกนั ทำ� กจิ กรรมลานเลน่ สรา้ งสรรคเ์ มอื่ เดอื นพฤษภาคมทผ่ี า่ นมา” เมอื่ สรา้ งทมี ไดแ้ ลว้ กต็ อ้ งมกี จิ กรรมและพน้ื ทใี่ หล้ องฝมี อื กจิ กรรม ลานเลน่ จงึ เปน็ พนื้ ทที่ ดลองและผลงานสำ� คญั ของสภาเดก็ ฯ บงึ เนยี ม ทไี่ ดร้ บั คำ� ชมเชยจากทงั้ ผใู้ หญท่ ส่ี นบั สนนุ รวมถงึ พอ่ แม่ ผปู้ กครองอยา่ งลน้ หลาม “พอสภาเดก็ และเยาวชนเปดิ ตวั กไ็ ดร้ บั ความรว่ มมอื จากเทศบาลให้ ใชพ้ น้ื ท่ี ศนู ยเ์ ดก็ เลก็ มาชว่ ยกนั ปรบั ปรงุ ทงั้ งบประมาณ ทง้ั แรงงานและ อปุ กรณจ์ ำ� เปน็ ตา่ งๆ คกึ คกั มาก” ครมี เลา่ เพม่ิ เตมิ พรอ้ มวาดหวงั กา้ วตอ่ ไปวา่ สภาเดก็ และเยาวชนตำ� บลบงึ เนยี มจะเสรมิ ทมี กลไกตำ� บลในการขบั เคลอ่ื นงาน เดก็ ปฐมวยั และครอบครวั และงานเยาวชนคนรนุ่ ใหม่ รวมถงึ ปญั หายาเสพตดิ ทเ่ี ปน็ ความทา้ ทายสำ� คญั ของชมุ ชน “หนชู อบงานสว่ นรวม เมอื่ เหน็ วา่ ตำ� บลตนเองมปี ญั หา กอ็ ยากเขา้ มา ชว่ ย เปน็ กระบอกเสยี งใหท้ งั้ เดก็ และผใู้ หญ่ แกป้ ญั หาไปดว้ ยกนั และเตบิ โต ไปดว้ ยกนั ” ครมี บอกดว้ ยนำ�้ เสยี งแจม่ ใส ความสำ�เรจ็ เรมิ่ จากกา้ วแรกของ “คนมใี จ” ความสำ� เรจ็ ของงาน “ลานเลน่ สรา้ งสรรคฯ์ ” เพยี งวนั เดยี วนน้ั มที ม่ี า จากการทำ� งานหลายรอ้ ยวนั กอ่ นหนา้ เรม่ิ จากการเฟน้ หา “คนทม่ี ใี จ” มารว่ ม กนั สรา้ งทมี กลไกชมุ ชน หลอมเปา้ หมายและความหมายของงาน ฝกึ ฝนการเรยี น

106 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ รแู้ ละกระบวนการทำ� งานอยา่ งมสี ว่ นรว่ ม ทงั้ หมดนไ้ี มใ่ ชเ่ รอ่ื งงา่ ย หากตอ้ งอาศยั เวลา แรงใจและพลงั แหง่ ความหมายทค่ี นในชมุ ชนฝนั รว่ มกนั ในฐานะบคุ ลากรทางสาธารณสขุ หมอออ้ ทำ� งานชมุ ชนเชงิ ปอ้ งกนั ใน ประเดน็ ยาเสพตดิ สขุ ภาวะทางเพศ และในระยะ 5 ปที ผี่ า่ นมา กห็ นั มาทำ� งาน ในประเดน็ ผสู้ งู วยั ดว้ ย และเมอ่ื ไดร้ บั การทาบทามใหร้ ว่ มงานในโครงการพฒั นา ศักยภาพกลไกชุมชนเพื่อสนับสนุนสุขภาวะเด็กปฐมวัยและครอบครัว สนบั สนนุ โดย สสส. หมอออ้ กไ็ มร่ รี อทจ่ี ะตอบตกลงรบั เปน็ หวั เรอื ใหญใ่ นการ เชอ่ื มคนและหนว่ ยงานทเ่ี กยี่ วขอ้ งในชมุ ชน “เราทำ� มาแลว้ ทกุ อยา่ ง ทงั้ คา่ ย ทง้ั รณรงค์ แตย่ งั ไมไ่ ดผ้ ล นบั วนั ปญั หายาเสพตดิ ทอ้ งไมพ่ รอ้ ม กม็ เี ปอรเ์ ซน็ ตเ์ พม่ิ ขนึ้ เรอ่ื ยๆ เราตอ้ งทำ� ลกึ ขนาดไหน ปญั หาจงึ จะลดลง คำ� ถามนต้ี ดิ อยใู่ นใจตลอด จนเมอื่ ทมี เอดสเ์ นท็ ตอนนเ้ี ปลย่ี นชอื่ เปน็ HealthNet ทเ่ี รารจู้ กั และทำ� งานรว่ มกนั มานานในเรอ่ื ง สขุ ภาวะทางเพศมาชวนใหม้ าทำ� โครงการฯ เราคดิ วา่ การทำ� งานกบั เดก็ ตง้ั แต่ ในวยั เรม่ิ ตน้ อาจเปน็ โอกาสทจี่ ะลดปญั หาเยาวชนไดอ้ กี ทาง กนั ไมใ่ หเ้ ดก็ เดนิ ไปสู่ปัญหาท่ีเราก�ำลังแก้ไข” หมออ้อเปิดใจถึงแรงบันดาลใจท่ีร่วมงานเด็ก ปฐมวยั หมอออ้ เรมิ่ กา้ วแรกกบั เพอ่ื นทร่ี ว่ มงานเคยี งบา่ เคยี งไหลก่ นั มาตลอด ก็ คอื ทมี อสม. “ไปไหนไปกนั อสม. รว่ มงานกบั หมอ รพ.สต. อยแู่ ลว้ ” พห่ี มี อสม. บอกเสยี งดงั ฟงั ชดั พห่ี มปี ระกอบอาชพี คา้ ขาย และสมคั รเขา้ มาเปน็ อสม. ตงั้ แตป่ ี 2553 เปน็ ตน้ มา ไดโ้ อกาสไปอบรมหลายเรอื่ ง ทงั้ งานพยาบาล การพฒั นาตนเอง ดว้ ยความกระตอื รอื รน้ ในการเรยี นรแู้ ละสนใจงานพฒั นาบา้ นเกดิ พห่ี มถี กู มอบ หมายใหเ้ ปน็ ผชู้ ว่ ยผใู้ หญบ่ า้ นอกี หนง่ึ บทบาท

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 107 “ในงาน อสม. และผชู้ ว่ ยผใู้ หญบ่ า้ น เราตอ้ งทำ� งานทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั เดก็ ปฐมวยั อยแู่ ลว้ ทงั้ เรอื่ งเยยี่ มบา้ น และอพั เดทขอ้ มลู ตลอด เรารจู้ กั คนและรวู้ า่ จะเขา้ หาคนอยา่ งไร สำ� หรบั โครงการนี้ เรายนิ ดใี หค้ วามรว่ มมอื เตม็ ทเี่ พราะ เรอ่ื งเดก็ เปน็ เรอื่ งใกลต้ วั เราเองกม็ หี ลานและอยากเหน็ หลานเตบิ โตเปน็ คนด”ี พหี่ มเี ผยความในใจทเี่ ขา้ รว่ มทมี นอกจาก รพ.สต. และ อสม. ทมี กลไกยงั ตอ้ งการเพอ่ื นรว่ มทางเพม่ิ ทจี่ ะชว่ ยใหง้ านขบั เคลอ่ื นไดอ้ ยา่ งราบรน่ื ไรร้ อยตอ่ โชคดที ที่ มี บงึ เนยี มได้ พม่ี ยั - ธณณั ณฐั ถนอมชาติ หวั หนา้ สำ� นกั ปลดั เทศบาลตำ� บล มาลงเรอื ลำ� เดยี วกนั “งานทเี่ กย่ี วกบั การพฒั นาชมุ ชนจะอยทู่ ส่ี ำ� นกั ปลดั จำ� ไดว้ า่ ครง้ั มกี าร ประชมุ ผบู้ รหิ ารเพอื่ รบั รแู้ ละทำ� ความเขา้ ใจโครงการน้ี หวั หนา้ ใหเ้ ราไปฟงั แทน เมอื่ ฟงั นโยบายแลว้ คดิ วา่ เรอ่ื งนด้ี กี บั เทศบาลและชมุ ชนของเรา และเปน็ โอกาสทเ่ี รา ในฐานะคนทำ� งานจะไดร้ จู้ กั คนหลากหลาย ชว่ ยใหก้ ารประสาน งานในการทำ� งานชมุ ชนงา่ ยขน้ึ และเกดิ ผลสำ� เรจ็ ไดม้ ากกวา่ ทผ่ี า่ นมา” พมี่ ยั เผยพรอ้ มรอยยมิ้ “ทสี่ ำ� คญั แมโ้ ครงการนจ้ี ะเนน้ เรอื่ งเดก็ ปฐมวยั แตเ่ ราเหน็ วา่ งานนี้ ขยบั ไปสงู่ านเยาวชนได้ อยา่ งงานสภาเดก็ ฯ ทสี่ ำ� นกั ปลดั รบั ผดิ ชอบอยโู่ ดยตรง” ตง้ั แตย่ า้ ยมาทต่ี ำ� บลบงึ เนยี มเมอื่ ปี 2557 พมี่ ยั กงั วลใจกบั ปญั หายา เสพตดิ ในพน้ื ทมี่ าโดยตลอด “เราเหน็ เยาวชนเสย่ี งกบั ปญั หายาเสพตดิ เยอะมาก เหน็ อยา่ งน้ี กย็ งิ่ อยากทำ� โครงการนี้ เพราะหากเราทำ� งานกบั เดก็ ตงั้ แตแ่ รกเรม่ิ คงจะชว่ ยลด ปญั หายาเสพตดิ ในเยาวชนไดใ้ นอนาคต” พมี่ ยั กลา่ ว กองการศกึ ษาเปน็ อกี หนว่ ยงานสำ� คญั ทจ่ี ะขาดไมไ่ ดใ้ นการทำ� งานเพอื่ เดก็ ปฐมวยั และครอบครวั ดที ท่ี มี กลไกตำ� บลบงึ เนยี มมี พร่ี ตั น์ ซง่ึ ดแู ลศนู ย์ พฒั นาเดก็ เลก็ ของตำ� บลบงึ เนยี ม เขา้ มารว่ มทมี ดว้ ยอยา่ งเตม็ ตวั

108 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ “เราเปน็ คนบงึ เนยี ม เกดิ ทน่ี ี่ และเมอ่ื เรยี นจบดา้ นการศกึ ษา กส็ อบ และขอบรรจทุ ำ� งานทน่ี ตี่ งั้ แตป่ ี 2547 อยากทำ� งานเพอื่ บา้ นเกดิ และคงจะไมข่ อ ยา้ ยไปไหน จะอยทู่ นี่ ไี่ ปตลอด” พรี่ ตั นก์ ลา่ วพรอ้ มรอยยมิ้ และแววตามงุ่ มนั่ “เดก็ ๆ ทอ่ี ยกู่ บั เราในศนู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ เราสามารถบอกไดว้ า่ เขามปี ญั หา อะไร และสามารถชว่ ยได้ กเ็ ลยคดิ วา่ จะตง้ั ใจทำ� ใหด้ ที สี่ ดุ การประสานงาน ตา่ งๆ เราชว่ ยได้ เพราะอยา่ งนอ้ ยเรากเ็ ปน็ คนในพนื้ ท”่ี พรี่ ตั นเ์ ผยความในใจ เมื่อได้รับเชิญให้ร่วมฟังนโยบายและชวนเข้าร่วมงานโครงการเก่ียวกับเด็ก ปฐมวยั นอกจากหมอออ้ พหี่ มี พม่ี ยั พร่ี ตั น์ ผใู้ หญใ่ จดี และนอ้ งครมี เยาวชน คนรนุ่ ใหมแ่ ลว้ คนอนื่ ๆ ในทมี กลไกชมุ ชนกเ็ หน็ ความหมายของการทำ� งานเพอื่ เดก็ คลา้ ยๆ กนั ไมเ่ พยี งเปน็ เรอ่ื งของเนอื้ งานทท่ี ำ� อยู่ แตเ่ ปน็ เรอ่ื งชวี ติ และความ ผกู พนั เพราะทกุ คนตา่ งกม็ คี รอบครวั ลกู หลาน และมคี วามใฝฝ่ นั อยากใหล้ กู หลานมอี นาคตทดี่ ี นค่ี อื จดุ รว่ ม ทที่ ำ� ใหต้ า่ งฝา่ ยลดอตั ตา หนั หนา้ เขา้ หากนั เปดิ ใจฟงั และทำ� งานรว่ มกนั ได้ บงึ เนยี มหลอมใจมองไปขา้ งหนา้ แมก้ ารมแี รงบนั ดาลใจและเปา้ หมายจะเปน็ จดุ เรมิ่ ตน้ ทส่ี ำ� คญั แตก่ าร ทำ� งานเพอ่ื ใหบ้ รรลเุ ปา้ หมายรว่ มกบั ผคู้ นทต่ี า่ งประสบการณ์ มาจากหลาย วฒั นธรรมองคก์ รนน้ั ไมใ่ ชเ่ รอ่ื งงา่ ยหรอื เกดิ ขน้ึ ไดเ้ อง ทมี กลไกตำ� บลบงึ เนยี มใชเ้ วลาราวหนงึ่ ปหี รอื ปกี วา่ เพอ่ื หลอมใจ สรา้ ง ความรสู้ กึ เปน็ นำ�้ หนงึ่ ใจเดยี วกนั เรยี นรกู้ ระบวนการคดิ สนทนาและลงมอื ทำ� จนเหน็ หนงึ่ ในดอกผลแหง่ ความสำ� เรจ็ เบอื้ งตน้ อยา่ ง “ลานเลน่ สรา้ งสรรค”์ ที่ สรา้ งความมนั่ ใจใหพ้ วกเขาวา่ ฝนั อน่ื ๆ ทคี่ ดิ ไวร้ ว่ มกนั กจ็ ะเปน็ ไปไดด้ ว้ ยเชน่ กนั “คนเราเมอ่ื สนทิ กนั ไวใ้ จกนั จะใหท้ ำ� อะไร กง็ า่ ย” พม่ี ยั กลา่ วพรอ้ ม รอยยมิ้ “เดมิ เราทำ� ของตวั เอง งานใครงานมนั แตเ่ มอ่ื เรารบั รเู้ ปา้ หมายรว่ มกนั

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 109 แลว้ เวลาไปเวทปี ระชมุ ตา่ งๆ กน็ ำ� มาปรบั ใช้ รบั รขู้ อ้ มลู รว่ มกนั ประสานความ รว่ มมอื กนั โดยเฉพาะเมอื่ ฝา่ ยปกครองทอ้ งถน่ิ ผใู้ หญบ่ า้ น กำ� นนั ใหค้ วามรว่ มมอื และมี อสม. ผชู้ ว่ ยผใู้ หญบ่ า้ นทเ่ี ขม้ แขง็ เปน็ ตวั ประสานให้ เรากไ็ ดร้ บั ความ รว่ มมอื งา่ ยขนึ้ มาก” โครงการในชว่ งเรมิ่ ตน้ อาจดคู ลา้ ยกบั งานหรอื โครงการอนื่ ๆ ทเ่ี ขา้ มา ในชมุ ชน คอื มกี ารเชญิ หนว่ ยงานของภาครฐั และองคก์ รพฒั นาเอกชน กลมุ่ ตา่ งๆ มาเขา้ รว่ มฟงั นโยบาย แนวทางและชวนใหท้ ำ� งานตามเปา้ หมายโครงการ แต่สิ่งท่ีท�ำให้ทีมกลไกในโครงการฯ น้ีเห็นว่า โครงการน้ีต่างออกไป คือ กระบวนการสรา้ งความเปน็ ทมี และการเรยี นรอู้ ยา่ งมสี ว่ นรว่ ม ทจี่ ดั ขน้ึ อยา่ ง สมำ่� เสมอและตอ่ เนอ่ื งตลอดระยะเวลากวา่ 1 ปี อาทิ เวทเี รยี นรเู้ พอื่ สำ� รวจ ขอ้ มลู ของชมุ ชน เวทอี บรมหลกั สตู รพฒั นาศกั ยภาพและความรเู้ รอ่ื งสทิ ธเิ ดก็ พฒั นาการเดก็ เวทถี อดบทเรยี น และเวทแี ลกเปลย่ี นเรยี นรู้ เปน็ ตน้ และการมี “ทมี โคช้ ” ทชี่ ว่ ยเปน็ พเี่ ลยี้ งทมี กลไกใหท้ ำ� งานสำ� เรจ็ ตามเปา้ หมายรว่ มของ ชมุ ชน “เราเคยเหน็ หนว่ ยงานอน่ื ๆ พยายามทำ� อะไรตา่ งๆ แบบ “บรู ณาการ” เพอ่ื ชมุ ชนหลายครงั้ แลว้ แตก่ ไ็ มส่ ำ� เรจ็ ครง้ั นี้ กค็ ดิ วา่ คงเปน็ แบบเดมิ ๆ อกี นนั่ แหละ เราไมม่ นั่ ใจเลยวา่ จะไปดว้ ยกนั ได้ เพราะตา่ งคนตา่ งมงี าน ตา่ งคน ตา่ งมอี ตั ตา” พรี่ ตั น์ เลา่ ใหฟ้ งั อยา่ งจรงิ ใจ “จนเมอ่ื ไดไ้ ปเวทถี อดบทเรยี น เปน็ ครง้ั แรกทไี่ ดเ้ ปดิ ใจกนั ทมี ของเรา กห็ นั หนา้ มาคยุ กนั เราเหน็ พอ้ งวา่ เปน็ เรอ่ื งดที เ่ี ราจะทำ� งานใหเ้ ดก็ จากนน้ั กเ็ รมิ่ เปน็ รปู เปน็ รา่ ง ฝา่ ยตา่ งๆ กร็ วู้ า่ มกี จิ กรรมและรว่ มมอื กบั เรา และมกี จิ กรรมก็ ชว่ ยกนั ทำ� งานใหเ้ ตม็ ทแ่ี ละคดิ วา่ ลกู หลานเราตอ้ งมคี ณุ ภาพ” การเรยี นรรู้ ว่ มกนั ในเวทอี บรมอยา่ งมสี ว่ นรว่ มทเี่ ปดิ พน้ื ทใี่ หท้ กุ คนได้ พดู แสดงความคดิ เหน็ มกี จิ กรรมทเ่ี ชอ่ื มรอ้ ยใจ ความหวงั ความฝนั และ กจิ กรรมสนกุ สนาน ทำ� ใหท้ มี บงึ เนยี มไดเ้ ชอ่ื มใจกนั และเกดิ ทมี ทแี่ นน่ แฟน้ ขนึ้ เปน็ ลำ� ดบั

110 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ “ความเขม้ แขง็ ของพวกเราเกดิ จากการมสี ว่ นรว่ ม รว่ มคดิ รว่ มใจ และ รว่ มลงมอื ทำ� เราทำ� งานดว้ ยกนั ไดม้ ากขนึ้ เขม้ แขง็ ขนึ้ เพราะไดเ้ รยี นรแู้ ละรจู้ กั นสิ ยั ใจคอกนั ” หมอออ้ กลา่ ว พรอ้ มยกตวั อยา่ งวา่ “เมอื่ เรารจู้ กั กนั มากขน้ึ เรากจ็ ะรู้ วา่ งานของแตล่ ะคนเออื้ กนั อยา่ งไร บทบาทใครทำ� อะไรตรงไหนบา้ ง งานทใ่ี คร ไมถ่ นดั เรากไ็ ปกนั เปน็ คู่ บางเรอื่ งตอ้ งลงพนื้ ทดี่ ว้ ยกนั จงึ จะรู้ อยา่ งกรณกี าร ชว่ ยเหลอื เคสเดก็ ทตี่ อ้ งไดร้ บั การชว่ ยเหลอื เรง่ ดว่ นในพน้ื ท่ี หากกำ� นนั ไมร่ ขู้ อ้ มลู อสม.ก็จะช่วยให้ข้อมูล เม่ือท�ำงานด้วยกัน การช่วยเหลือก็ตรงประเด็น ครอบคลมุ และดแู ลเดก็ เปราะบางไดด้ ยี งิ่ ขน้ึ ” นอกจากการเขา้ เวทเี รยี นรู้ แลกเปลย่ี นประสบการณแ์ ละถอดบทเรยี น ทมี่ เี ปน็ ระยะๆ แลว้ ทมี กลไกยงั ไดร้ บั การหนนุ เสรมิ จาก ศิ - ศริ พิ งษ์ สงั ขข์ าว โคช้ ของตำ� บลบงึ เนยี ม และ ศกั ดิ์ - ศกั ดชิ์ ยั ไชยเนตร ทเี่ ขา้ มาชว่ ยเปน็ ทมี โคช้ และเปน็ ผปู้ ระสานงานโครงการทง้ั หมด บางครง้ั มี นอ้ ย - ทพิ วลั ย์ โมกภา หวั หนา้ โครงการและผจู้ ดั การมลู นธิ เิ ครอื ขา่ ยสขุ ภาพ เขา้ มาชว่ ยอกี แรงหนงึ่ ทง้ั เปน็ กาวประสานทมี ใหส้ นทิ ไวใ้ จกนั มากขนึ้ ผา่ นการอบรม ประชมุ และเสรมิ กจิ กรรมตา่ งๆ ในพนื้ ที่ “โคช้ มบี ทบาทในการสรา้ งทมี ตง้ั แตว่ างคนมาเปน็ ทมี การเขา้ ไปพดู คยุ กบั ผบู้ รหิ ารในพนื้ ทใี่ หเ้ ขา้ ใจโครงการ เพอ่ื จะไดส้ นบั สนนุ การทำ� งานของทมี กลไก เวลาพกวเรามปี ระชมุ หรอื จดั เวที โคช้ กช็ ว่ ยนำ� กระบวนการ โดยเฉพาะ การเชค็ อนิ (check in) ซงึ่ เรากน็ ำ� ไปปรบั ใชใ้ นการคยุ กนั เสมอๆ” หมอออ้ กลา่ วและเสรมิ อกี วา่ ทมี โคช้ ยงั ชว่ ยเปน็ ทปี่ รกึ ษาใหค้ วามรู้ เรอื่ งงาน การชว่ ยดโู ครงการตา่ งๆ เปน็ ตวั กลางเชอ่ื มประสานและเปน็ กาวใจแก้ ปญั หาความไมเ่ ขา้ ใจของหวั หนา้ และผรู้ ว่ มงานไดอ้ กี ดว้ ย “เมอ่ื กอ่ นงานใคร งาน มนั แตเ่ ดย๋ี วนเี้ รามาคยุ “งานของเรา” ดว้ ยกนั มากขน้ึ เพราะมโี คช้ ชวนพวก เรามาคยุ ชวนคดิ ถาม และชวนใหด้ ภู าพรวม”

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 111 แมจ้ ะมตี วั ชว่ ยอยา่ ง “ทมี โคช้ ” แตท่ มี บงึ เนยี มกร็ วู้ า่ พวกเขาตอ้ งยนื ใหไ้ ดอ้ ยา่ งเขม้ แขง็ ดว้ ยตวั เอง พวกเขามองวา่ จะตอ้ งชว่ ยกนั ทำ� ใหท้ มี บงึ เนยี ม แขง็ แรงขนึ้ โดยเรม่ิ จากกจิ กรรมทร่ี วมใจคนไดอ้ ยา่ ง “ลานเลน่ สรา้ งสรรค์ กจิ กรรมสรา้ งปญั ญา” การนำ� ทมี ไปจดั กจิ กรรมสญั จรตามชมุ ชนตา่ งๆ ใหบ้ อ่ ย ขน้ึ หนนุ เสรมิ กจิ กรรมสภาเดก็ และเยาวชนใหม้ ากขนึ้ ไมว่ า่ จะทงั้ เรอ่ื งทนุ ทรพั ย์ และการอำ� นวยความสะดวกตา่ งๆ “ตอนนเี้ ราสนทิ กนั แลว้ เขา้ ใจกนั แลว้ ไมว่ า่ งานใคร ขอใหเ้ อย่ ปาก ดงั นนั้ ทเ่ี ราคดิ จะทำ� ทมี ใหเ้ ขม้ แขง็ ขน้ึ นา่ จะทำ� ไดไ้ มย่ าก” พห่ี มกี ลา่ วดว้ ยรอยยม้ิ อยา่ งไรกต็ าม พวกเขาเนน้ วา่ ในเวลาน้ี ทมี กลไกตำ� บลบงึ เนยี มยงั ตอ้ งการรบั การหนนุ เสรมิ ศกั ยภาพเพม่ิ ขนึ้ ในหลายดา้ น ทงั้ เรอื่ งความรคู้ วาม เขา้ ใจเกย่ี วกบั เดก็ ปฐมวยั การสรา้ งทมี ใหเ้ ขม้ แขง็ มากขน้ึ การขยายเครอื ขา่ ย ทีมบงึ เนยี มใหค้ รอบคลมุ ครบทงั้ ต�ำบล ตรงนี้เป็นสงิ่ ท่ีทมี ต้องวางแผน หา แนวทางรว่ มกนั ใหช้ มุ ชนบงึ เนยี มนา่ อยู่ เปน็ ชมุ ชนทที่ กุ วยั อยรู่ ว่ มกนั อยา่ งมี ความสขุ มคี ณุ ภาพชวี ติ สง่ิ แวดลอ้ มและสงั คมทดี่ ี รวมทง้ั จติ สำ� นกึ ของการอยู่ รว่ มกนั ดแู ลหว่ งใยและแบง่ ปนั กนั และกนั ใหไ้ ดใ้ นทส่ี ดุ – นค่ี อื เปา้ หมายใน อนาคต ทที่ มี บงึ เนยี มกำ� ลงั กา้ วไปขา้ งหนา้ ...ทลี ะกา้ วอยา่ งมน่ั ใจ

112 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ในทมี ถา้ มกี ารรบั ฟงั สง่ เสรมิ กนั และกนั กเ็ หมอื นครอบครวั ทอี่ บอนุ่ : ศริ พิ งษ์ สงั ขข์ าว นทิ านมอี ทิ ธพิ ลตอ่ เดก็ ปฐมวยั อยา่ งมาก และนทิ านเปน็ เครอ่ื งมอื หนง่ึ ทจ่ี ะทำ� ใหผ้ ใู้ หญไ่ ดม้ โี อกาสใกลช้ ดิ กบั เดก็ ผา่ นการเดนิ ทางของนทิ านเรอื่ งนนั้ ๆ ดว้ ยมรี ปู แบบของการเลา่ นทิ านทห่ี ลากหลาย ทงั้ เปดิ จากหนงั สอื ภาพ และอา่ น ใหเ้ ดก็ ฟงั รวมถงึ การเลา่ นทิ านผา่ นการแสดงหนุ่ มอื กจิ กรรมหนงึ่ ของบงึ เนยี ม คอื ลานเลน่ สรา้ งสรรค์ ซง่ึ มกี ารเลา่ นทิ าน หนุ่ มอื บรรจไุ วใ้ นกจิ กรรมดว้ ย นอกจากจะทำ� ใหเ้ ดก็ ปฐมวยั ตดิ ใจ เฝา้ รอเรอื่ ง เลา่ ผา่ นนทิ านแลว้ พๆ่ี กลมุ่ สภาเดก็ และเยาวชนตำ� บลบงึ เนยี ม กไ็ ดฝ้ กึ ทำ� กจิ กรรมกลมุ่ ของตนเองผา่ นการคดิ คน้ ประดษิ ฐห์ นุ่ มอื สำ� หรบั เดก็ อกี ดว้ ย ศริ พิ งษ์ สงั ขข์ าว หรอื ศิ หนงึ่ ในทมี โคช้ ของตำ� บลบงึ เนยี ม อำ� เภอ เมอื ง จงั หวดั ขอนแกน่ เปน็ คนหนงึ่ ทร่ี ว่ มสรา้ งสรรคก์ จิ กรรมสำ� หรบั เดก็ และ เยาวชน เขาฝกึ ฝนการสรา้ งกระบวนการกลมุ่ กจิ กรรมสนั ทนาการมาจากรว้ั มหาวทิ ยาลยั เมอื่ เรยี นจบดา้ นพฒั นาชมุ ชน กอ็ ยากจะใชค้ วามรทู้ เ่ี รยี นมาให้ เปน็ ประโยชนผ์ า่ นการทำ� งานในพน้ื ที่ การทเ่ี ขามาทำ� งานรว่ มกบั มลู นธิ พิ ฒั นาเครอื ขา่ ยสขุ ภาพ (HealthNet) และรบั หนา้ ทหี่ นง่ึ ในทมี โคช้ อาจทำ� ใหป้ ระหมา่ บา้ งในชว่ งแรก แตก่ ต็ อ้ งพยายาม ทำ� ความเขา้ ใจถงึ เปา้ หมายของโครงการใหไ้ ด้

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 113 “การทำ� หนา้ ทที่ มี โคช้ ของบงึ เนยี ม ทำ� ใหผ้ มไดล้ งมอื ทำ� ถงึ แมจ้ ะเพง่ิ ไดเ้ รยี นรเู้ รอื่ งโคช้ แตก่ พ็ ยายามวางระบบการทำ� งานของตวั เอง รวมถงึ เรยี นรู้ จากทมี ชมุ ชนใหเ้ รว็ เพอื่ ชว่ ยกนั พาบงึ เนยี มไปสเู่ ปา้ หมายคอื เปน็ ตำ� บลบงึ เนยี ม ทเี่ ขม้ แขง็ ” ศเิ ลา่ วา่ ในชว่ งการปรบั ตวั เขาพยายามเขา้ ไปในพนื้ ทเี่ กอื บทกุ วนั ถงึ แม้ ไมม่ ธี รุ ะเรอ่ื งงาน แตก่ ารเขา้ ไปพดู คยุ รว่ มฟงั เรอื่ งราวของผคู้ นในชมุ ชน ชว่ ยให้ เขาซมึ ซบั ความคดิ ของผคู้ นทห่ี ลากหลายได้ เมอ่ื เขา้ ใจโครงการอยา่ งถอ่ งแทแ้ ลว้ เขาไดใ้ ชจ้ ดุ แขง็ ของตนเอง คอื การ ออกแบบเครอื่ งมอื เพอ่ื พฒั นาเดก็ ปฐมวยั “ผมคดิ วา่ เมอ่ื เราจะทำ� สง่ิ ใดกต็ อ้ งมคี วามรทู้ ถี่ กู ตอ้ งและสามารถนำ� ความรนู้ นั้ มาปรบั ใชไ้ ด้ กพ็ ยายามศกึ ษาทงั้ จากการอา่ นหนงั สอื การเขา้ ไปรว่ ม กระบวนการอบรมกจิ กรรมสำ� หรบั เดก็ พยายามฝกึ ฝนจากการเขา้ รว่ มเวที รว่ มกจิ กรรมตา่ งๆ ของ HealthNet โดยมพี ๆ่ี ในทมี คอยชว่ ย จนคดิ วา่ ได้ เครอ่ื งมอื ไปปรบั ใชใ้ นการทำ� กระบวนการรว่ มกบั ทมี ชมุ ชน” “สงิ่ ทผ่ี มไดม้ ากเลย คอื ไดเ้ รยี นรจู้ ากการทำ� งานรว่ มกนั และสง่ิ ทตี่ อ้ ง ทำ� อยเู่ สมอ คอื ตอ้ งทบทวนตนเองตลอดเวลา ทกุ ครง้ั ทตี่ อ้ งไปทำ� กจิ กรรมรว่ ม กบั พๆ่ี ในพนื้ ที่ ผมจะทบทวนเนอื้ หา กระบวนการ และกจิ กรรมเสมอๆ” การทำ� งานประเดน็ เดก็ โดยเฉพาะเดก็ ปฐมวยั ในปจั จบุ นั เมอื่ สบื คน้ ถงึ พฤตกิ รรมของเดก็ กต็ อ้ งทำ� การบา้ น คน้ หาขอ้ มลู บรบิ ทแวดลอ้ มทส่ี ง่ ผล ตอ่ พฤตกิ รรมของเดก็ นนั้ ๆ อยเู่ สมอ และขอ้ มลู เหลา่ นไี้ มไ่ ดม้ าจากทไี่ หนไกล กม็ าจากคำ� แนะนำ� ของทมี ชมุ ชนหรอื ทมี กลไกนนั่ เอง และการทเี่ ขาเปน็ คนท่ี นอ้ มรบั ฟงั กม็ กั จะไดค้ ำ� แนะนำ� ดๆี กลบั ไป ตัวอย่างท่ีเป็นรูปธรรม คือ การที่มีโอกาสพาทีมพ้ืนท่ีไปร่วมงาน มหกรรมเลน่ เปลย่ี นโลก ทจี่ งั หวดั นครราชสมี า ครงั้ นนั้ เปน็ เหมอื นการศกึ ษา

114 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ดงู าน ทำ� ใหเ้ ขาไดแ้ นวคดิ การออกแบบเครอ่ื งมอื บางอยา่ งเพอ่ื ใหก้ ารลงไปดงู าน เกดิ ประสทิ ธผิ ลตอ่ พนื้ ทบี่ งึ เนยี มใหม้ ากทส่ี ดุ “ผมกต็ งั้ คำ� ถามงา่ ยๆ ประมาณสห่ี า้ ขอ้ ใหพ้ ๆ่ี ทมี อสม. ทไ่ี ปดว้ ยกนั ไดช้ ว่ ยกนั ดเู พอื่ ทจี่ ะไดน้ ำ� มาปรบั ใช”้ การไปดงู านครงั้ นน้ั ทำ� ใหท้ กุ คนทไี่ ปดว้ ยกนั เกดิ แรงบนั ดาลใจทจี่ ะทำ� ลานเลน่ สรา้ งสรรคใ์ นชมุ ชนใหไ้ ด้ และผลกั ดนั จนเกดิ กจิ กรรมลานเลน่ สรา้ ง ปญั ญาในทสี่ ดุ นอกจากนี้ ศิ สะทอ้ นวา่ ในชว่ งสถานการณก์ ารระบาดของโควดิ 19 กจิ กรรมทว่ี างแผนรว่ มกนั ไวต้ อ้ งชะงกั ไปบา้ ง และทดแทนดว้ ยกจิ กรรมการให้ ความรู้ ดา้ นสขุ อนามยั กบั ทมี อสม. เพอื่ ใหท้ มี อสม. ไปสอ่ื สารตอ่ กบั ผปู้ กครอง ในการลงเยยี่ มเพอื่ นำ� ของจำ� เปน็ ไปชว่ ยเหลอื เชน่ หนา้ กากผา้ , หนา้ กาก อนามยั , Face shield เจลลา้ งมอื ฯลฯ จากการลงพน้ื ที่ ทำ� ใหท้ มี กลบั มาสรปุ รว่ มกนั ถงึ การทพี่ าบงึ เนยี มไป ขา้ งหนา้ ได้ คอื การทำ� งานประเดน็ เดก็ ปฐมวยั 0-6 ปี ทมี กลไกควรจะตอ้ งมี ความรคู้ วามเขา้ ใจทเี่ กยี่ วกบั เดก็ ปฐมวยั ซงึ่ เปน็ พนื้ ฐานกอ่ นทจี่ ะเรม่ิ ทำ� กจิ กรรม ในชมุ ชน และการดำ� เนนิ โครงการฯ ไมส่ ามารถทำ� ไดโ้ ดยหนว่ ยงานใดหนว่ ย งานใดหนว่ ยงานหนงึ่ ดงั นน้ั จงึ มคี วามสำ� คญั และจำ� เปน็ อยา่ งมากในการพฒั นา ทมี กลไกเพอื่ ใหส้ ามารถขบั เคลอื่ นกจิ กรรมตอ่ ไปได้ ในสว่ นนท้ี มี โคช้ และทมี ชมุ ชนคดิ วา่ การพฒั นาทมี สภาเดก็ และเยาวชนของตำ� บลบงึ เนยี มไปพรอ้ มๆ กนั จะชว่ ยเปน็ แรงเสรมิ ทส่ี ำ� คญั ของการทำ� งานดา้ นเดก็ ปฐมวยั ในตำ� บล ในสว่ นน้ี ศกิ จ็ ะทำ� หนา้ ทเี่ ปน็ โคช้ ใหก้ บั นอ้ งๆ สภาเดก็ และเยาวชนดว้ ย เพอ่ื ใหน้ อ้ งๆ ได้ ทำ� กจิ กรรมทส่ี รา้ งสรรคเ์ พอ่ื ชมุ ชน และเปน็ แบบอยา่ งทดี่ ใี หก้ บั นอ้ งๆ เยาวชน คนอน่ื ๆ ในตำ� บล

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 115 “เมอื่ ไดย้ นิ คำ� วา่ โคช้ ผมกม็ กั จะเปรยี บเทยี บกบั เกมฟตุ บอล ผมคดิ วา่ ในทมี ถา้ มกี ารรบั ฟงั ไมว่ า่ จะจากผเู้ ลน่ หรอื ผสู้ อน เรากจ็ ะรวู้ า่ ตอ้ งแกป้ ญั หา อยา่ งไรตรงหนา้ นอกจากน้ี ตอ้ งมองใหอ้ อกวา่ กลมุ่ เปา้ หมาย หรอื ทมี ของเรา มจี ดุ เดน่ อะไร ทช่ี ว่ ยใหท้ มี กลไกหรอื ทมี ชมุ ชนเหน็ เปา้ หมายเดยี วกนั และนำ� ไปสเู่ ปา้ หมายไดส้ ำ� เรจ็ หรอื อกี ความหมายหนงึ่ กน็ า่ จะมบี ทบาทเหมอื นคนใน ครอบครวั ทอี่ บอนุ่ เขา้ ใจกนั และสง่ เสรมิ กนั และกนั ชว่ ยกนั ดงึ ศกั ยภาพออก มาทำ� งานเปน็ ทมี ใหไ้ ด”้ เขาสรปุ วา่ โคช้ ตอ้ งรวมทกุ ศาสตรเ์ ขา้ มาไวด้ ว้ ยกนั มองเหน็ ปลายทาง ของการทำ� งาน และหลอมแตล่ ะฝา่ ย มองภาพรวม และพาไปดว้ ยกนั เปน็ หวั ใจ สำ� คญั สำ� หรบั การทำ� งานเปน็ ทมี ซงึ่ การทำ� งานทง้ั กบั ทมี เยาวชน และทมี กลไก ทอ้ งถน่ิ ระดบั ตำ� บลทเ่ี ปน็ ผใู้ หญก่ เ็ ปน็ ความทา้ ทาย เพมิ่ พนู ประสบการณใ์ นการ ทำ� งานดา้ นพฒั นาชมุ ชนของเขาใหเ้ ตบิ โตงอกงามขน้ึ ดว้ ยเชน่ กนั

Health Net มลู นธิ พิ ฒั นาเครอื ขา่ ยสขุ ภาพ ทิพวัลย์ โมภา ผู้จัดการ ศักด์ิชัย ไชยเนตร หัวหน้าฝ่ายบริหารจัดการโครงการ และฝ่ายฝึกอบรม ศิริพงษ์ สังข์ขาว เจ้าหน้าท่ีบริหารจัดการโครงการ ธงชัย พันธ์มกร หัวหน้าฝ่ายสนับสนุน ธวัลพร สิริวารินทร์ หัวหน้าฝ่ายการเงินและบัญชี อัจฉรา ทาท่าหว้า เจ้าหน้าท่ีการเงิน

เดนิ ทางสกู่ ารเรยี นรู้ : ศกั ดช์ิ ยั ไชยเนตร รถกระบะอซี ซู สุ องตอน คนั เกา่ ควบทะยานไประหวา่ งเสน้ ทางตวั เมอื ง ขอนแกน่ มงุ่ หนา้ ผา่ นอำ� เภอมญั จาครี ี จงั หวดั ขอนแกน่ แลว้ เลย้ี วซา้ ยไปตาม ทางหลวงทจี่ ะมงุ่ หนา้ ไปจงั หวดั ชยั ภมู ิ อนั เปน็ จดุ หมายปลายทางของการเดนิ ทางในครง้ั นี้ “เวลาเดนิ ทางไปพน้ื ทกี่ ม็ กั จะใชร้ ถคนั นแ้ี หละครบั ” ศกั ด์ิ - ศกั ดชิ์ ยั ไชยเนตร หวั หนา้ ฝา่ ยบรหิ ารจดั การโครงการและ ฝา่ ยฝกึ อบรม ซง่ึ ทำ� หนา้ ทเี่ ปน็ เจา้ หนา้ ทป่ี ระสานงานโครงการเดก็ ปฐมวยั และ ครอบครวั เลา่ สน้ั ๆ ระหวา่ งขบั รถพาคณะเดนิ ทางไปยงั จดุ หมายปลายทางวา่ รถ คนั นถ้ี งึ แมจ้ ะผา่ นการใชง้ านมาอยา่ งยาวนาน แตย่ งั อยใู่ นสภาพทใี่ ชง้ านไดด้ จี าก การบำ� รงุ และดแู ลรกั ษาของ พกี่ ลุ - ธงชยั พนั ธม์ กร หวั หนา้ ฝา่ ยสนบั สนนุ มลู นธิ พิ ฒั นาเครอื ขา่ ยสขุ ภาพ ซงึ่ มคี วามสามารถพเิ ศษในการดแู ลรกั ษาเครอื่ ง ไมเ้ ครอื่ งมอื ประจำ� สำ� นกั งาน รวมถงึ รถยนตต์ า่ งๆ ดว้ ย เพราะการทำ� งานของ องคก์ รพฒั นาชมุ ชน มกั จะตอ้ งเดนิ ทางไปลงพนื้ ทจี่ งั หวดั ใกลเ้ คยี งอยเู่ สมอ “การทำ� งานโครงการนที้ ำ� ใหผ้ มเรยี นรอู้ ยา่ งมากเลยครบั ” ศกั ดติ์ อบอยา่ งไมล่ งั เลเมอื่ ถกู ถามถงึ สงิ่ ทค่ี ดิ วา่ ไดจ้ ากการเปน็ ผปู้ ระสานงาน โครงการฯ กอ่ นจะขยายความตอ่ วา่ ในระยะแรกของการเขา้ มาประสานงาน

118 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ โครงการนน้ั เขาเองกย็ งั ไมค่ อ่ ยเขา้ ใจภาพรวมของงานมากนกั จากเดมิ ทที่ ำ� หนา้ ทต่ี ามทไ่ี ดร้ บั มอบหมายตอ้ งขยายขอบเขตของการทำ� งานใหม้ ากขน้ึ จงึ ตอ้ ง คอ่ ยๆ ปรบั ตวั ทำ� ความเขา้ ใจกบั งาน ประสานความรว่ มมอื จากทางพนื้ ท่ี จาก ชมุ ชน และทางภาครฐั ไปพรอ้ มๆ กนั “ตอนทไ่ี ดร้ บั การประสานงานจากพตี่ รี (ราตรี จมู วนั ทา) ใหไ้ ปรว่ ม เวทพี ดู คยุ กบั นายกเทศบาลเมอื งมกุ ดาหารทต่ี ำ� บลดงเยน็ ทแี รกคดิ วา่ ตอ้ ง เขา้ ไปรว่ มฟงั แตก่ ลบั กลายเปน็ วา่ ตอ้ งเปน็ ผดู้ ำ� เนนิ การนำ� คยุ ตอ้ งนงั่ ทห่ี วั โตะ๊ เพอ่ื อธบิ ายและตอบคำ� ถามเกยี่ วกบั โครงการ ผมกต็ น่ื เตน้ สดุ ๆ แตก่ ไ็ ดใ้ ช้ ประสบการณจ์ ากการเรยี นรมู้ า รวบรวมสติ และมนั่ ใจในสง่ิ ทเ่ี รามี บวกกบั การเตรยี มงานอยา่ งดกี บั ทมี และผจู้ ดั การกอ่ นลงพน้ื ที่ ใชเ้ วลาทบทวนอยา่ ง รวดเรว็ และสอื่ สารไดภ้ ายใน 10 - 30 นาที ใหค้ นเขา้ รว่ มฟงั เขา้ ใจภาพรวมของ โครงการ” หากเปรยี บการขบั รถเพอ่ื เดนิ ทางไปยงั พน้ื ทข่ี องศกั ดเิ์ พอ่ื ทำ� กจิ กรรม ตา่ งๆ ทว่ั ทง้ั ภาคอสี านเปน็ การเดนิ ทางเพอ่ื คน้ หาสงิ่ สำ� คญั ขา้ งหนา้ ทย่ี งั มองไม่ เหน็ เมอื่ ถงึ ปลายทางของการเดนิ ทางในโครงการทำ� ใหไ้ ดค้ น้ พบจดุ หมายทผี่ ู้ เดนิ ทางอยา่ งเขาอาจจะไมค่ าดคดิ มากอ่ น “ผมพบวา่ หวั ใจของการทำ� งานในทศั นะของผม คอื ทมี ทำ� งานเขา้ ใจ เปา้ หมายรว่ มกนั ตง้ั แตต่ น้ วา่ จะเดนิ ไปอยา่ งไร และสง่ิ ทสี่ ำ� คญั ของการเปน็ ทมี อยทู่ เี่ ขา้ ใจและมองไปขา้ งหนา้ ดว้ ยกนั มที ศั นคตเิ ชงิ บวก เพราะงานนม้ี คี นจาก หลายภาคสว่ นทเี่ ขา้ มามสี ว่ นรว่ ม มปี ญั หาระหวา่ งทางอยเู่ สมอ อยา่ งในชว่ งแรก มปี ญั หาการทำ� งานเหมอื นกนั เพราะตา่ งคนตา่ งมภี าระงาน เมอื่ คยุ กนั และมอง การทำ� งานของตวั เอง มองเปา้ หมายไปดว้ ยกนั หลายคนเขา้ ใจเรามากขนึ้ และ ปญั หากค็ ลคี่ ลายไป” เมอ่ื มองเขา้ ไปในตนเอง เขาบอกวา่ สว่ นตวั เปน็ คนทมี่ กั จะประนปี ระนอม เขา้ กบั ผเู้ ฒา่ ผแู้ กแ่ ละคนในชมุ ชนไดง้ า่ ย ทำ� ใหร้ สู้ กึ วา่ การทำ� งานนเี้ หมอื นการ ทำ� งานแบบครอบครวั อาศยั แนวคดิ วา่ เปน็ พน่ี อ้ งกนั กร็ บั ฟงั กนั ดว้ ยหวั ใจ เมอื่

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 119 ลงไปทใ่ี ดกไ็ ดร้ บั การตอ้ นรบั อยา่ งยนิ ดี เรยี กไดว้ า่ ความคนุ้ เคยเหมอื นญาติ คอื สง่ิ สำ� คญั ในเรอื่ งน้ี “สงิ่ ทดี่ ใี จ คอื ผมจะพบชาวบา้ นทเ่ี ปน็ จติ อาสาอยทู่ กุ ชมุ ชน ตง้ั แตผ่ นู้ ำ� ชมุ ชน อสม. เมอื่ ลงไปพนื้ ทแี่ ลว้ ไดร้ บั การบอกกลา่ ววา่ คนเหลา่ นใ้ี นพน้ื ทเ่ี ตบิ โต ขนึ้ เราทม่ี สี ว่ นรว่ มทเี่ หน็ การเตบิ โต ความสำ� เรจ็ ของพน้ื ทกี่ เ็ ปน็ สงิ่ ทเ่ี ราภมู ใิ จ อยา่ งพย่ี วน (ยวนใจ พลิ าพนั ธ)์ ทมี กลไกตำ� บลพระธาตุ ทไ่ี มถ่ นดั เขยี นออก มาเปน็ ตวั หนงั สอื แตส่ ามารถเลา่ เรอื่ งการทำ� งานในพนื้ ทไ่ี ดน้ า่ สนใจ ทำ� ใหเ้ หน็ วา่ หลายคนมคี วามเขา้ ใจ และมคี วามสามารถตา่ งกนั มนั อยทู่ เี่ หน็ ศกั ยภาพของ แตล่ ะคนและดงึ มนั ขนึ้ มา” รถยนตจ์ อดตดิ ไฟแดงตรงสามแยกเรยี กวา่ ชอ่ งสามหมอ ขา้ งทางเรยี ง รายไปดว้ ยรา้ นของฝาก ของดเี มอื งชยั ภมู ิ ศกั ดชิ์ ช้ี วนใหด้ พู รอ้ มบอกวา่ เปน็ จดุ ทโ่ี ดง่ ดงั จดุ หนง่ึ ของจงั หวดั และคณะเดนิ ทางกำ� ลงั จะถงึ ทหี่ มายปลายทางในไมช่ า้ จากนนั้ จงึ กลบั มาเลา่ ตอ่ ในตอนทา้ ยวา่ สงิ่ ทเ่ี ขารสู้ กึ ดที ส่ี ดุ ในการทเ่ี ขา้ มารว่ มงาน ในครง้ั น้ี คอื การเตบิ โตจากการทำ� งานจรงิ ๆ “มนั เปน็ การเรยี นรู้ ไดเ้ รมิ่ ตน้ ไปดว้ ยกนั ทำ� ความเขา้ ใจเปา้ หมายไป ดว้ ยกนั และรวู้ า่ โครงการตอ้ งการพฒั นาคน ไดเ้ หน็ ทมี โคช้ ทมี กลไกเตบิ โต และเรามสี ว่ นในการใหข้ อ้ มลู ชว่ ยใหเ้ ขาไดท้ ำ� งานใหด้ ขี นึ้ รสู้ กึ วา่ เปน็ เจา้ ของ โครงการรว่ มขบั เคลอื่ นไปกบั พๆี่ ในพนื้ ท”่ี ศกั ดยิ์ อมรบั วา่ ยงั มอี กี หลายเรอื่ งทเ่ี ขาตอ้ งปรบั ปรงุ และทำ� ในสง่ิ ทไ่ี ม่ ถนดั ใหเ้ กง่ ขน้ึ นคี่ อื คณุ สมบตั ขิ องผทู้ เ่ี รยี นรอู้ ยา่ งแทจ้ รงิ รถยนตค์ นั เกา่ จอดสนทิ ตรงจดุ นดั หมาย เขากลุ กี จุ อพาคณะเดนิ ทาง เขา้ ทพ่ี กั พรอ้ มเตรยี มตวั ทจ่ี ะพบกบั ทมี พน้ื ทท่ี น่ี ดั หมายกนั ไว้ ถงึ แมใ้ นวนั นจี้ ะ สน้ิ สดุ การเดนิ ทางของศกั ดแ์ิ ละคณะ แตก่ ารเดนิ ทางเพอื่ คน้ พบจดุ หมายใหมๆ่ ทำ� ใหเ้ ขายงั คงกา้ วเดนิ ตอ่ ไปขา้ งหนา้ และไปใหถ้ งึ จดุ มงุ่ หมายนนั้

120 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ทพิ วลั ย์ โมกภา : เชอ่ื วา่ ไมม่ ใี ครทำ�งานไดโ้ ดยลำ�พงั เมอ่ื พฒั นาเดก็ ตอ้ งพฒั นาคนทำ�งานไปพรอ้ มกนั อาคารพาณชิ ยก์ ลางเกา่ กลางใหม่ ณ หมบู่ า้ นพมิ านธานี จงั หวดั ขอนแกน่ เปน็ ทตี่ ง้ั ของมลู นธิ พิ ฒั นาเครอื ขา่ ยสขุ ภาพ หรอื เรยี กสน้ั ๆ วา่ HealthNet ดา้ น หนา้ ทางเขา้ สำ� นกั งานประดบั ดว้ ยกระถางไทรประดบั เฟริ น์ ขา้ หลวง และไม้ ประดบั คลมุ ดนิ จำ� พวกพลดู า่ งและเงนิ ไหลมา สเี ขยี วของตน้ ไมช้ ว่ ยใหอ้ าคารดู รม่ รน่ื ขนึ้ ดา้ นขา้ งและดา้ นหลงั ของตกึ กป็ ระดบั ดว้ ยตน้ ไมเ้ พอ่ื ลดทอนความ รอ้ นของแดดชว่ งกลางวนั ไดเ้ ปน็ อยา่ งดี “ตอนนพ้ี ยายามปรบั ปรงุ สภาพแวดลอ้ มเพอ่ื ใหท้ มี ไดท้ ำ� งานอยา่ งผอ่ น คลาย ไมเ่ ครยี ด ทกุ คนชว่ ยกนั จดั สำ� นกั งานใหน้ า่ อย”ู่ ทพิ วลั ย์ โมกภา หรอื นอ้ ย ผจู้ ดั การมลู นธิ ฯิ เลา่ ถงึ การปรบั ปรงุ สำ� นกั งานใหส้ วยงาม และจงั หวะการเปลย่ี นผา่ นองคก์ รในตอนทเี่ ขา้ มารบั ชว่ ง ผจู้ ดั การมลู นธิ ฯิ ทต่ี อ้ งปรบั ตวั กนั ทงั้ ภายนอก และภายในทมี ดว้ ยกนั ระหวา่ งรบั ประทานกาแฟและของวา่ งรว่ มกนั นอ้ ยเลา่ ถงึ การทำ� งาน โครงการพฒั นาศกั ยภาพกลไกชมุ ชนเพอื่ สนบั สนนุ สขุ ภาวะเดก็ ปฐมวยั และ ครอบครวั ถงึ ความคาดหวงั ของทงั้ แหลง่ ทนุ และตอ้ งทำ� งานสรา้ งทมี ในพนื้ ท่ี เพอ่ื ใหท้ ำ� งานกบั เดก็ เลก็ ในพน้ื ทไี่ ปพรอ้ มๆ กนั

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 121 “ยอมรบั วา่ ไดโ้ จทยม์ าในเรอื่ งการสรา้ งโคช้ ทำ� ใหต้ อ้ งคดิ เรอื่ งแนวคดิ ของการโคช้ ใหม้ ากขนึ้ กค็ ดิ วา่ นา่ จะไมต่ า่ งจากการเปน็ พเี่ ลยี้ งในการทำ� งาน ก็ พยายามทำ� ความเขา้ ใจผา่ นประสบการณท์ เ่ี คยทำ� งานมา เมอ่ื มาทำ� งานพฒั นา กไ็ ดท้ ดลองทำ� เมอ่ื พๆ่ี ทเ่ี ขามปี ระสบการณม์ ากกวา่ ปลอ่ ยใหเ้ ราทำ� และเขาก็ จะสอนงาน สว่ นตวั จะชอบงานอบรม งานกระบวนการ และจะขอไปดว้ ยถงึ แมง้ านจะเยอะเพอื่ ไปสงั เกตงาน กจ็ ะคอ่ ยๆ สงั่ สมประสบการณไ์ ปเรอื่ ยๆ อาจ ไมเ่ รยี กวา่ โคช้ แตเ่ ปน็ คนทต่ี ดิ ตาม หนนุ เสรมิ กม็ าจากประสบการณต์ รง จงึ นำ� มาออกแบบการทำ� งาน” นอ้ ยเลา่ วา่ ในระยะแรกในการทำ� โครงการ ทมี โคช้ กย็ งั ไมค่ อ่ ยเขา้ ใจ แนวคดิ หลกั ของการโคช้ กย็ งั มกี ารทำ� งานแทนพน้ื ที่ เปน็ หนา้ ทข่ี องทมี โครงการ ทตี่ อ้ งคยุ กนั อยเู่ รอ่ื ยๆ ผา่ นการกจิ กรรม “ในสว่ นทมี งานตอ้ งคยุ กนั ใหช้ ดั เจนกอ่ นลงไปวา่ ลงไปแลว้ พนื้ ทจ่ี ะได้ อะไร ใชว้ ธิ กี ารชวนคยุ อาจจะผา่ นการคยุ ของสำ� นกั งานทกุ เดอื น หรอื จะคยุ กนั เปน็ สว่ นตวั รายบคุ คล กแ็ ลว้ แตส่ ถานการณ์ อยา่ งเวลาคยุ กบั ศิ (ศริ พิ งษ์ สงั ขข์ าว ทมี โคช้ บงึ เนยี ม จงั หวดั ขอนแกน่ ) จะคยุ สว่ นตวั ถามนอ้ งวา่ คดิ อยา่ งไร วางแผนอยา่ งไร ทงั้ ในแนวคดิ ตง้ั คำ� ถาม และใหป้ ฏบิ ตั ิ ประมาณสปั ดาหล์ ะครง้ั สว่ น 5 พนื้ ทจ่ี ะคยุ กบั ผปู้ ระสานงาน (ศกั ด)์ิ เปน็ หลกั ถา้ เปน็ เรอ่ื งทตี่ อ้ งขอ ความรว่ มมอื กบั ผบู้ รหิ ารกล็ งไปคยุ เอง” ชว่ งเรมิ่ ตน้ โครงการนอ้ ยบอกวา่ ตนตอ้ งลงพน้ื ทบี่ อ่ ยเพอ่ื เนน้ การกำ� กบั ทศิ ทางของโครงการ อกี ทงั้ การทำ� ความเขา้ ใจกบั โคช้ ผา่ นการพดู คยุ กอ่ น กจิ กรรม และหลงั กจิ กรรม หรอื การ AAR (กระบวนการ After Action Review) จนกวา่ จะเขา้ ใจกนั ในทสี่ ดุ “การสรา้ งทมี กลไกทอ้ งถน่ิ ไมใ่ ชเ่ รอื่ งงา่ ย มคี นหลายคนกำ� ลงั ทำ� เรอื่ ง การบรู ณาการ เชอื่ มแผนงาน และบอกวา่ นค่ี อื การทำ� งานรว่ มกนั บางทกี ร็ สู้ กึ วา่ มนั ยงั ไมใ่ ชเ่ พราะรสู้ กึ วา่ มนั มคี วามยาก แตก่ ท็ า้ ทายวา่ เราจะทำ� ไดไ้ หม ถงึ

122 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ แมใ้ จจะหวน่ั ๆ อยู่ อยา่ งไรกต็ ามกเ็ ชอ่ื เรอื่ งความเปน็ มนษุ ย์ คดิ วา่ ถา้ เชอ่ื มงาน กนั ไดแ้ ลว้ งานกน็ า่ จะไปตอ่ ไดอ้ ยา่ งดี งานจงึ เนน้ การพฒั นาทมี และคน การ เฟน้ หาคนว่าอยู่ตรงทใี่ ด จุดใด และนำ� มามองว่าเราจะแกป้ ัญหาเรื่องเดก็ ปฐมวยั และครอบครวั มใี ครทำ� อยบู่ า้ ง กวา่ จะไดพ้ น้ื ที่ ไดท้ มี โคช้ ทจี่ ะมาขบั เคลอ่ื นงานและสรา้ งทมี ไปดว้ ย ใชเ้ วลาในการเตรยี ม 6 เดอื น” นอ้ ยเลา่ วา่ คนทโี่ ครงการคน้ หาจะตอ้ งมคี ณุ สมบตั ิ คอื ตอ้ งเปน็ คนรบั ผดิ ชอบ ประสานงานได้ และมตี น้ ทนุ ในการทำ� งานเกยี่ วกบั เดก็ ปฐมวยั “เพราะเราเชอื่ วา่ ไมม่ ใี ครทำ� งานไดโ้ ดยลำ� พงั เดก็ ตอ้ งมสี ภาพแวดลอ้ ม ทด่ี ี มหี นว่ ยงาน มคี นทใี่ หก้ ารปรกึ ษา ขบั เคลอื่ นงาน งานนอี้ อกแบบมาใหเ้ หน็ ภาพโคช้ ทที่ ำ� งานรว่ มกบั ทมี กลไกทอ้ งถน่ิ ปลายทาง คอื เดก็ ทไ่ี ดร้ บั การพฒั นา คณุ ภาพชวี ติ เพอื่ ใหเ้ ตบิ โตเปน็ ผใู้ หญท่ ด่ี ี จงึ ไมไ่ ดท้ ำ� ปเี ดยี วจบ เพราะเมอื่ พฒั นาเดก็ แลว้ ตอ้ งพฒั นาคนทำ� งานไปพรอ้ มๆ กนั ดว้ ย” การทเี่ ปน็ หนว่ ยงานกลางทจ่ี ะประสานทงั้ แหลง่ ทนุ หนว่ ยงานภาครฐั และพน้ื ทไ่ี ปพรอ้ มๆ กนั ทำ� ให้ HealthNet ยงิ่ ตอ้ งแขง็ แกรง่ และปรบั ตวั ไปตาม สถานการณท์ รี่ มุ ลอ้ มเขา้ มาใหไ้ ด้ “เปน็ ความโชคดขี องเราทม่ี เี จา้ หนา้ ทที่ ใ่ี หค้ ำ� ปรกึ ษาดา้ นการทำ� บญั ชี การเงนิ ทเี่ กง่ มคี วามสามารถอยา่ งพนี่ าง พฮี่ นั (ธวลั พร สริ วิ ารนิ ทร์ และ อจั ฉรา ทาทา่ หวา้ ) เราประสานแหลง่ ทนุ ได้ เรากน็ า่ จะใชจ้ ดุ แขง็ ตรงนม้ี าชว่ ยงานเพอื่ นๆ พี่ นอ้ งในภาคอสี าน เพราะหลายแหง่ เขาไมถ่ นดั โครงการใหญๆ่ สามารถเปน็ เครอื ขา่ ยกนั ได้ นนี่ า่ จะเปน็ จดุ แขง็ ของเราได”้ เธอสะทอ้ นวา่ ยงิ่ ทำ� งาน ยง่ิ มพี ลงั ยงิ่ ไดฟ้ งั เสยี งสะทอ้ นกลบั มาจาก พนื้ ท่ี ไดย้ นิ เสยี งขอบคณุ กย็ งิ่ รสู้ กึ มคี วามสขุ นอกเหนอื ไปจากการบรหิ ารจดั การโครงการตา่ งๆ แลว้ สง่ิ ทจี่ ะตอ้ ง พฒั นาตอ่ เนอื่ งไปดว้ ยคอื การพฒั นาตนเองใหม้ คี วามสามารถทห่ี ลากหลาย

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 123 “คดิ วา่ เราจะตอ้ งมที ง้ั การพฒั นาภายในและภายนอก การมองภาพรวม ใหช้ ดั ขนึ้ การจดั ระบบวธิ คี ดิ การแกไ้ ขปญั หาเฉพาะหนา้ ทกั ษะการจบั ประเดน็ การคยุ การตงั้ คำ� ถาม การเปน็ กระบวนกร การนำ� คยุ และยกระดบั ตนเองใน งานวชิ าการใหไ้ ดม้ ากขน้ึ การนำ� เสนองานกบั นกั วชิ าการ การทำ� งานกบั ทมี เพราะเราอาจจะคดิ เรว็ ทำ� เรว็ จนทมี ตามไมท่ นั ” สงิ่ เหลา่ นเ้ี ปน็ ความทา้ ทายขององคก์ รเลก็ ๆ องคก์ รหนงึ่ ทฝ่ี า่ ฟนั การ ทำ� งานมายาวนานนบั สบิ ปี ในชว่ งทตี่ อ้ งปรบั เปลย่ี นการทำ� งานขององคก์ รให้ กระชบั คลอ่ งตวั มากทส่ี ดุ ขณะเดยี วกนั กต็ อ้ งเปน็ ศนู ยก์ ลางของงานดา้ นสขุ ภาวะ ของทง้ั ภาค แตท่ งั้ หมดนกี้ ไ็ มท่ ำ� ใหค้ นในองคก์ รทอ้ แตอ่ ยา่ งใด นอ้ ยปดิ ทา้ ยวา่ “หวงั วา่ ภายใน 5 ปี เราจะตง้ั ตวั ไดแ้ ละไดข้ ยายงาน ใหม้ ากขน้ึ และในวนั นกี้ จ็ ะทำ� ใหด้ ที ส่ี ดุ ”

ถอดบทเรียนการโค้ช เพอื่ พัฒนาทีมกลไกท้องถ่นิ ระดบั ตำ�บล เพ่อื เด็กปฐมวยั และครอบครัว

ทศิ ทางของงานพฒั นาทม่ี ชี มุ ชนทอ้ งถน่ิ เปน็ ฐานรากนน้ั เกดิ ขน้ึ มากอ่ น รฐั ธรรมนญู 2540 ทเี่ รม่ิ มกี ารกาํ หนดทศิ ทางการกระจายอาํ นาจสทู่ อ้ งถน่ิ และ การปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ ทผี่ า่ นมามชี มุ ชนทอ้ งถน่ิ หลายแหง่ ทม่ี คี นในชมุ ชนรว่ ม คดิ รว่ มทำ� รว่ มกนั แกป้ ญั หาในพนื้ ท่ี ไมว่ า่ จะแกค้ วามยากจน ปญั หาหนสี้ นิ ดแู ล เศรษฐกจิ ของชมุ ชน รกั ษาสงิ่ แวดลอ้ ม รกั ษาวฒั นธรรม บางชมุ ชนชาวบา้ นรวม ตวั กนั ทำ� วจิ ยั เรอื่ งของชมุ ชน ทำ� ใหเ้ กดิ ปญั ญา เปลย่ี นวธิ คี ดิ ใหม่ ปรบั พฤตกิ รรม การผลติ และการบรโิ ภค นำ� เทคโนโลยเี ขา้ มาใชใ้ นการเกษตร ออมทรพั ย์ และ ทำ� อกี หลายเรอ่ื ง ชมุ ชนเหลา่ นสี้ ามารถปรบั ตวั ไดท้ า่ มกลางภาวะเศรษฐกจิ และ สงั คมทเ่ี ปลย่ี นแปลงไปอยา่ งรวดเรว็ สง่ิ ทนี่ า่ สนใจของชมุ ชนทมี่ กี ารรว่ มคดิ รว่ มทำ� กค็ อื การมคี นทล่ี กุ ขน้ึ มา จดั การกบั ปญั หาในชมุ ชน เปลย่ี นปญั หาใหเ้ ปน็ โอกาสในการพฒั นาได้ และรวม ตวั กนั ทำ� งานเพอ่ื ชมุ ชนทตี่ นไดพ้ กั พงิ อาศยั ใหเ้ ปน็ ชมุ ชนทนี่ า่ อยู่ หลายพน้ื ทท่ี ท่ี ำ� สำ� เรจ็ นนั้ พบวา่ แทบทกุ ฝา่ ยในชมุ ชนตา่ งเขา้ มาชว่ ยกนั ทำ� งานเพอื่ ชมุ ชนกนั คนละไมค้ นละมอื โดยเฉพาะองคก์ รทอ้ งถน่ิ ทเ่ี กดิ ขน้ึ จากการกระจายอำ� นาจ อยา่ งเชน่ อบต. (องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บล) เทศบาลตำ� บล เทศบาลเมอื ง ซง่ึ เปน็ องคก์ รทใ่ี กลช้ ดิ กบั คนในชมุ ชนมากทสี่ ดุ และมที รพั ยากรเพยี งพอทจี่ ะพฒั นา ทอ้ งถน่ิ ตนเองใหน้ า่ อยแู่ ละเหมาะสมทจ่ี ะดแู ลคนทกุ คนในชมุ ชนใหม้ คี ณุ ภาพ ชวี ติ ทดี่ ขี นึ้ ได้ นเ่ี ปน็ อกี หนง่ึ ความพยายามในการทำ� งานชมุ ชนทม่ี าจากฐานราก เพอื่ ให้ คนในชมุ ชนรว่ มใจกนั ลกุ ขนึ้ มาจดั การปญั หาและพฒั นาชมุ ชนดว้ ยตนเอง

126 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ กลา่ วกนั วา่ “การเลย้ี งเดก็ คนหนง่ึ ใชค้ นทง้ั หมบู่ า้ น” เพราะการทเ่ี ดก็ คนหนง่ึ จะเตบิ โตขน้ึ มาไดด้ นี นั้ นอกจากจะมาจากการเลยี้ งดทู ด่ี ขี องครอบครวั แลว้ ยังตอ้ งมกี ารเอาใจใส่ของเพื่อนบา้ น มีการใชช้ ีวติ ร่วมกบั เพอื่ นและมี ความสขุ ในการเรยี นรทู้ โี่ รงเรยี น มกี ารดแู ลทด่ี ที เ่ี กอ้ื หนนุ เดก็ จากชมุ ชนและ สงั คม รวมทง้ั สอื่ ตา่ งๆ เหลา่ นล้ี ว้ นมผี ลตอ่ พฒั นาการของเดก็ สรา้ งความหมาย ทงั้ ดแี ละรา้ ยในชวี ติ ของเดก็ ได้ หากอยากใหล้ กู หลานของเราเตบิ โตมาอยา่ งมี คณุ ภาพมชี วี ติ ทดี่ ี การทำ� ใหช้ มุ ชนและสงั คมเหมาะสมในการเลยี้ งดเู ดก็ จงึ เปน็ สงิ่ สำ� คญั ดงั นน้ั การทำ� งานพฒั นาเพอื่ ใหเ้ กดิ การเกอ้ื หนนุ กนั ทง้ั ระบบในการ ดแู ลเดก็ จงึ ตอ้ งเรมิ่ ตน้ ทช่ี มุ ชนทอ้ งถนิ่ ระดบั ตำ� บล และการทจี่ ะทำ� ใหช้ มุ ชน ทอ้ งถนิ่ ลกุ ขนึ้ มาจดั การกบั ปญั หาและสรา้ งสรรคโ์ อกาสใหมๆ่ ใหก้ บั ชมุ ชนนนั้ จำ� เปน็ ตอ้ งมกี ารรวมตวั กนั ของคนในชมุ ชนใหเ้ ขา้ มารว่ มมอื กนั ทำ� งานเปน็ ทมี โดยการสนบั สนนุ ทรพั ยากรจากในชมุ ชนทอ้ งถน่ิ เอง ทส่ี ำ� คญั คอื การจดั ระบบ การทำ� งานขององคก์ รตา่ งๆ ในชมุ ชน รว่ มมอื กนั บรู ณาการในทกุ ดา้ น ออกแบบ สรา้ งสรรคก์ จิ กรรมทเ่ี หมาะสมกบั ความตอ้ งการของคนในชมุ ชนทอ่ี ยากจะสรา้ ง ชมุ ชนสงั คมทด่ี ตี อ่ การเจรญิ เตบิ โตของลกู หลานทง้ั ในปจั จบุ นั และอนาคต

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 127 สรา้ งระบบการทำ�งานทขี่ บั เคลอื่ น การพฒั นาชมุ ชนทอ้ งถนิ่ ได้ จากการทำ� งานรณรงคป์ อ้ งกนั แกไ้ ขปญั หาเรอ่ื งเอดส์ โรคตดิ ตอ่ ทางเพศ สมั พนั ธแ์ ละวณั โรค ซงึ่ เคยเปน็ ปญั หาทร่ี า้ ยแรงในสงั คมไทย จนเมอื่ สถานการณ์ ปญั หาเรม่ิ ซาลง มลู นธิ พิ ฒั นาเครอื ขา่ ยเอดส์ (สำ� นกั งานภาคอสี าน) หรอื เอดสเ์ นท็ (ปจั จบุ นั เปลยี่ นชอ่ื เปน็ มลู นธิ พิ ฒั นาเครอื ขา่ ยสขุ ภาพ หรอื HealthNet) จงึ เนน้ การทำ� งานไปในทศิ ทางเพอ่ื สรา้ งความเขม้ แขง็ ใหก้ บั ชมุ ชนในดา้ นสขุ ภาวะทางเพศ และการสรา้ งเสรมิ สขุ ภาวะครอบครวั ดว้ ยประสบการณม์ ากวา่ 20 ปี ในการ ทำ� งานรว่ มกบั เครอื ขา่ ยในภาคอสี าน และการทำ� งานดา้ นเดก็ และเยาวชนรว่ ม กบั หนว่ ยงานภาครฐั และภาคประชาสงั คม ทำ� ใหม้ คี วามเขม้ แขง็ ในการทำ� งาน เครอื ขา่ ย และมองเหน็ วา่ ปญั หาแตล่ ะประเดน็ ทอี่ งคก์ รขบั เคลอื่ นการทำ� งาน อยนู่ น้ั ลว้ นเปน็ ประเดน็ ทเ่ี กย่ี วพนั เชอื่ มโยงกนั และเหน็ วา่ การแกไ้ ขปญั หานน้ั ควรเกดิ จากการสรา้ งความเขม้ แขง็ ใหก้ บั เจา้ ของปญั หาในการลกุ ขนึ้ มาจดั การ ปญั หาดว้ ยตวั เองได้ คนทที่ ำ� งานอยแู่ ลว้ ในชมุ ชนกล็ ว้ นแลว้ แตม่ ศี กั ยภาพ หากยงั ขาดการสรา้ งระบบการทำ� งานทสี่ ามารถขบั เคลอ่ื นการพฒั นาชมุ ชนทอ้ งถนิ่ ได้ องคก์ รจงึ เรม่ิ ตน้ จากฐานการทำ� งานทเี่ ปน็ ตน้ ทนุ อยแู่ ลว้ รว่ มมอื กบั เครอื ขา่ ยการ ทำ� งานทม่ี แี นวคดิ ไปในทศิ ทางเดยี วกนั เนน้ การทำ� งานไปทกี่ ารพฒั นาศกั ยภาพ ของคนทำ� งานทอ่ี ยใู่ นกลไกทอ้ งถน่ิ ชมุ ชน ใหม้ ารวมตวั กนั ทำ� งานเปน็ ทมี เพอ่ื ทำ� งานดา้ นเดก็ ปฐมวยั และครอบครวั ในพน้ื ทขี่ องตวั เอง

128 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ศกึ ษาความเปน็ ไปได้ ทงั้ สถานการณป์ ญั หาและสถานการณใ์ นการทำ�งาน ในระยะเรม่ิ ตน้ นนั้ การทำ� งานเนน้ ไปเรอื่ งของการศกึ ษาความเปน็ ไปได้ ในการสรา้ งระบบการท�ำงานทเี่ กดิ จากความร่วมมอื ขององคก์ รท้องถ่ิน ใน โครงการ “ศกึ ษาพฒั นากลไกและแนวทางพฒั นาสขุ ภาวะครอบครวั รว่ มกบั องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ ” โดยมมี ลู นธิ พิ ฒั นาเครอื ขา่ ยสขุ ภาพเปน็ องคก์ ร หลกั รว่ มมอื กบั เครอื ขา่ ยองคก์ รภาคประชาสงั คมทเี่ คยทำ� งานรว่ มกนั มายาวนา นอกี 4 องคก์ ร แตล่ ะองคก์ รเลอื กพน้ื ทใี่ นการทำ� งานกบั องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ ง ถนิ่ ทม่ี คี นรจู้ กั อยใู่ นพนื้ ทแี่ ละเคยทำ� งานดว้ ยกนั มาบา้ งในประเดน็ อน่ื ๆ ทงั้ หมด 5 แหง่ ไดแ้ ก่ 1. มลู นธิ ไิ ทยอาทร จ.ขอนแกน่ ทำ� งานกบั พน้ื ท่ี ตำ� บลนาหนองทมุ่ อ.ชมุ แพ จ.ขอนแกน่ 2. เครอื ขา่ ยเดก็ และเยาวชน จ.มหาสารคาม ทำ� งานกบั พน้ื ท่ี ต.พระธาตุ อ.นาดนู จ.มหาสารคาม 3. โครงการสนบั สนนุ การพฒั นาทอ้ งถนิ่ จ.ชยั ภมู ิ (LDP) ทำ� งานกบั พนื้ ที่ ต.กะฮาด อ.เนนิ สงา่ จ.ชยั ภมู ิ 4. ชมรมตน้ กลา้ เพอ่ื พฒั นาคณุ ภาพชวี ติ เดก็ เยาวชน และครอบครวั จ.มกุ ดาหาร ทำ� งานกบั พนื้ ที่ เทศบาลตำ� บลดงเยน็ อ.เมอื ง จ.มกุ ดาหาร 5. มลู นธิ พิ ฒั นาเครอื ขา่ ยสขุ ภาพ (สำ� นกั งานภาคอสี าน) ทำ� งานกบั พน้ื ที่ เทศบาลตำ� บลบงึ เนยี ม อ.เมอื ง จ.ขอนแกน่ การศกึ ษาความเปน็ ไดใ้ นการทำ� งานของแตล่ ะพน้ื ทใี่ นชว่ งนี้ จงึ เนน้ ไป ใน 2 ประเดน็ คอื 1. ศกึ ษาขอ้ มลู สถานการณป์ ญั หา สาเหตุ และผลกระทบเกยี่ วกบั สขุ ภาวะครอบครวั

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 129 2. ศกึ ษาขอ้ มลู เกยี่ วกบั การทำ� งานของหนว่ ยงานในพนื้ ทใ่ี นประเดน็ สขุ ภาวะเดก็ ปฐมวยั หญงิ ตง้ั ครรภ์ และครอบครวั จากการศกึ ษาสถานการณป์ ญั หาพบวา่ ทงั้ 5 ตำ� บล มเี ดก็ ปฐมวยั ทอี่ ยู่ ในภาวะประสบปญั หาและภาวะเสยี่ ง มากกวา่ 70% สว่ นอกี 30% เปน็ เดก็ ท่ี มภี าวะปกติ 1 การพบเดก็ ปฐมวยั ทมี่ ภี าวะเสยี่ งและประสบปญั หาจำ� นวนมากเชน่ น้ี สาเหตขุ องปญั หามที งั้ ทเ่ี ปน็ ปญั หาดา้ นเศรษฐกจิ เชน่ ยากจน รายไดน้ อ้ ย ปญั หาพฤตกิ รรมความรนุ แรงในครอบครวั ไมม่ คี วามรใู้ นการเลย้ี งดเู ดก็ และ ปจั จยั ทสี่ ง่ ผลตอ่ พฤตกิ รรมเดก็ รวมไปถงึ การเขา้ ไมถ่ งึ สทิ ธใิ นดา้ นตา่ งๆ ตงั้ แต่ การตง้ั ครรภ์ การคลอด การรบั วคั ซนี ตา่ งๆ ของเดก็ ฯลฯ จากการศกึ ษาการทำ� งานของหนว่ ยงานตา่ งๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั เดก็ ปฐมวยั และครอบครวั พบวา่ มหี ลายหนว่ ยงานทที่ ำ� งานในประเดน็ เดก็ ปฐมวยั และ ครอบครวั แตล่ ะหนว่ ยงานทำ� งานแบบแยกสว่ นตา่ งคนตา่ งทำ� ทำ� ใหก้ ลมุ่ เปา้ หมาย บางรายเขา้ ไมถ่ งึ บรกิ าร และบางรายกม็ กี ารแกป้ ญั หาซำ้� ซอ้ นกนั ไมม่ กี าร 1 นยิ ามปญั หาของโครงการ ดงั น้ี เดก็ ประสบปญั หา หมายถงึ เดก็ ซมึ เศรา้ , เดก็ กา้ วรา้ ว เอาแตใ่ จ ขวา้ งปาสง่ิ ของ กรดี รอ้ งทำ� รา้ ยตนเอง เดก็ ถกู ใชค้ วามรนุ แรง ดดุ า่ ทบุ ตี / เดก็ พฒั นาการผดิ ปกติ / เดก็ ปว่ ยโรคหวั ใจ / ครอบครวั ยากจน รายไดน้ อ้ ย/ ครอบครวั ใชย้ าเสพตดิ / หญงิ ตง้ั ครรภใ์ ชส้ ารเสพตดิ เชน่ เหลา้ บหุ ร่ี / แมอ่ ยใู่ นภาวะเครยี ดอารมณร์ า้ ย และอยู่ ในภาวะไมพ่ รอ้ มทอ้ ง / แมไ่ มฝ่ ากครรภ์ / หญงิ ตงั้ ครรภม์ โี รคแทรก แมว่ ยั รนุ่ ทอ้ งซำ้� /แมเ่ ดก็ ยงั เปน็ เดก็ หญงิ / พอ่ เดก็ ตดิ คดพี รากผเู้ ยาว์ / เดก็ ไมไ่ ดร้ บั สวสั ดกิ ารเงนิ อดุ หนนุ แรกเกดิ เดก็ ภาวะเสยี่ ง หมายถงึ เดก็ ทผ่ี ปู้ กครองตามใจจนเอาแตใ่ จ / เดก็ มพี ฤตกิ รรมตดิ มอื ถอื ตดิ ทวี ี / เดก็ ท่ี ถกู ผปู้ กครองดดุ า่ เปรยี บเทยี บเดก็ / เดก็ กนิ นมไมค่ รบ 6 เดอื น / เดก็ ทมี่ ผี ปู้ กครองดแู ลหลากหลายสง่ ผลให้ อารมณ์ พฤตกิ รรมเดก็ แปรปรวน/ครอบครวั ทส่ี ภาพแวดลอ้ มภายในบา้ นไมเ่ ออ้ื ตอ่ การเลยี้ งดเู ดก็ ปฐมวยั เดก็ ภาวะปกติ หมายถงึ ผปู้ กครองเดก็ ดแู ลใกลช้ ดิ ใสใ่ จ พฒั นาการสมวยั ไมพ่ กิ าร ไมม่ โี รคประจำ� ตวั รา่ เรงิ แจม่ ใส อารมณด์ ี ไมก่ า้ วรา้ ว ไดร้ บั วคั ซนี ครบ ภาวะโภชนาการ (นำ�้ หนกั อายุ BMI) สขุ ภาพทางรา่ งกาย (ฟนั ปอด ตอ่ มทอมซลิ ฯลฯ)

130 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ออกแบบและวางแผนรว่ มกนั อยา่ งเปน็ ระบบ เมอ่ื ตา่ งกท็ ำ� แตภ่ ารกจิ ทหี่ นว่ ยงาน ตวั เองรบั ผดิ ชอบ ทำ� ใหไ้ มเ่ หน็ ภาพรวมของปญั หา มองเหน็ แตเ่ ปา้ หมายของงาน ทต่ี นเองทำ� แตไ่ มส่ ามารถแกป้ ญั หาทเ่ี รอ้ื รงั ได้ และไมเ่ หน็ เปา้ หมายสำ� คญั ทคี่ วร จะเปน็ เปา้ หมายรว่ มกนั ของชมุ ชน จงึ เปน็ ทม่ี าวา่ จะตอ้ งมคี นเขา้ มาทำ� หนา้ ทเ่ี ชอ่ื มโยงคนทำ� งานจากหนว่ ยงาน ตา่ งๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ งใหร้ ว่ มมอื กนั ทำ� งานเปน็ ทมี สรา้ งระบบการทำ� งานทสี่ อดคลอ้ ง กบั สถานการณค์ วามเปน็ จรงิ แกป้ ญั หาอยา่ งเปน็ ระบบ ลดความซำ�้ ซอ้ นในการ ทำ� งาน แบง่ ปนั ทรพั ยากรในการทำ� งาน และมเี ปา้ หมายรว่ มในการทำ� งานเพอ่ื เดก็ ปฐมวยั และครอบครวั ในชมุ ชนทอ้ งถน่ิ ของตนเอง

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 131 ชมุ ชนทพ่ี รอ้ มทำ�งานเปน็ ทมี และโคช้ ทใ่ี ช่ หวั ใจของการทำ� งานใหส้ ำ� เรจ็ นน้ั อยทู่ ค่ี น สำ� คญั วา่ เราตอ้ งหาคนๆ นน้ั ใหเ้ จอ เมอื่ คน้ พบวา่ ในแตล่ ะตำ� บลมหี ลายหนว่ ยงานทที่ ำ� งานดา้ นเดก็ ปฐมวยั และครอบครวั แตต่ า่ งคนตา่ งทำ� ยงั ไมม่ กี ารรวมตวั กนั บรู ณาการคนและการ ทำ� งานรวมทงั้ งบประมาณตา่ งๆ ทซี่ ำ�้ ซอ้ นบา้ ง เปน็ ชอ่ งโหวช่ อ่ งวา่ งอยบู่ า้ ง จงึ จำ� เปน็ ตอ้ งตอ้ งทำ� ใหผ้ ทู้ เี่ กยี่ วขอ้ งเหลา่ นม้ี ารว่ มมอื กนั ทำ� งานเปน็ ทมี และจดั การ ปญั หาอยา่ งเปน็ ระบบ รวมทงั้ ทำ� กจิ กรรมสรา้ งสรรคท์ สี่ ามารถสง่ ผลกระทบตอ่ ภาพรวมของประเดน็ นไี้ ด้ จากการทำ� งานรว่ มกนั ในระยะแรกทแี่ ตล่ ะองคก์ รทำ� หนา้ ทปี่ ระสานงาน ผลกั ดนั ใหเ้ กดิ การศกึ ษาขอ้ มลู สถานการณป์ ญั หาในตำ� บล เขา้ ไปปฏสิ มั พนั ธก์ บั คนในหนว่ ยงานตา่ งๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั ประเดน็ เมอื่ ผทู้ เี่ กย่ี วขอ้ งไดร้ บั รขู้ อ้ มลู สถานการณใ์ นชมุ ชน ทำ� ใหอ้ ยากลกุ ขน้ึ มาแกป้ ญั หาในชมุ ชนของตนเอง แตด่ ว้ ย การขบั เคลอ่ื นงานนน้ั ไมส่ ามารถทำ� ไดเ้ พยี งลำ� พงั องคก์ รใดองคก์ รหนงึ่ เชน่ นแ้ี ลว้ จงึ เกดิ แนวคดิ รว่ มกนั ในเรอื่ งการทำ� งานเปน็ ทมี ของชมุ ชน ทเี่ รยี กกนั วา่ “ทมี กลไก ทอ้ งถน่ิ ระดบั ตำ� บล” โดยทง้ั 5 ตำ� บลเหน็ ความสำ� คญั และพรอ้ มจะรเิ รม่ิ สรา้ งสรรคก์ ารทำ� งานในรปู แบบใหมน่ ี้ การรวมตวั ของคนทตี่ า่ งหนว่ ยงาน ตา่ งภารกจิ นนั้ ไมใ่ ชเ่ รอื่ งงา่ ย แลว้ ยงิ่ ตอ้ งมารว่ มมอื กนั ทำ� งานเปน็ ทมี ยงิ่ มคี วามยากขน้ึ ไปอกี เพราะโดยทว่ั ไปแลว้ หากมกี ารรว่ มมอื กนั ระหวา่ งหนว่ ยงานกเ็ ปน็ เพยี งการรวบรวมรายชอ่ื หนว่ ยงาน การชว่ ยเหลอื แบง่ ปนั ขอ้ มลู กนั บางสว่ น หรอื เปน็ เพยี งการตดิ ตอ่ ประสานงานกนั เพอ่ื ทำ� งานในโครงการตามภารกจิ ขององคก์ รตนเอง แตล่ ะคนตา่ งกม็ หี นา้ งาน ของตวั เอง ไมม่ ที มี ทำ� งาน ยงิ่ เปน็ ทมี ระหวา่ งหนว่ ยงานยงิ่ ไมเ่ คยมมี ากอ่ น

132 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ การสรา้ งทมี ของชมุ ชนทส่ี ามารถทำ� งานเปน็ ทมี มเี ปา้ หมายและการขบั เคลอื่ นงานในประเดน็ ทเี่ ปน็ ภารกจิ อยแู่ ลว้ แตเ่ ปน็ การขบั เคลอื่ นอยา่ งมที ศิ ทาง รว่ มกนั มเี ปา้ หมายรว่ มกนั จงึ ถอื เปน็ สงิ่ ใหม่ และตอ้ งมคี นทจี่ ะเขา้ มาเชอื่ มโยง ผทู้ เ่ี กยี่ วขอ้ งเขา้ มาสรา้ งทมี และทำ� งานเปน็ ทมี ตอ้ งสรา้ งกระบวนการทที่ ำ� ใหเ้ กดิ การมเี ปา้ หมายรว่ มและขบั เคลอื่ นการทำ� งานไปในทศิ ทางเดยี วกนั จงึ นำ� ไปสู่ แนวคดิ เรอื่ งของการมี “โคช้ ” ทจี่ ะเขา้ มาชว่ ยทำ� ใหส้ ง่ิ เหลา่ นเ้ี ปน็ จรงิ ขน้ึ มาได้ องคก์ รเอดสเ์ นท็ ยงั คงทำ� หนา้ ทเ่ี ปน็ องคก์ รหลกั ในการขบั เคลอ่ื นการ ทำ� งานอยา่ งตอ่ เนอ่ื งในโครงการ “พฒั นาศกั ยภาพกลไกชมุ ชนเพอื่ สนบั สนนุ สขุ ภาวะเดก็ ปฐมวยั และครอบครวั ” รว่ มมอื กบั เครอื ขา่ ยเปน็ 5 องคก์ รทจี่ ะลกุ ขนึ้ มาทำ� หนา้ ท่ี “โคช้ ” เพอื่ สรา้ งทมี ทำ� งานของชมุ ชนในระดบั ตำ� บล โดยคดั เลอื กผู้ ทจี่ ะมาเปน็ โคช้ จากคนทำ� งานภาคประชาสงั คมทพ่ี รอ้ มจะเขา้ มาพฒั นาศกั ยภาพ ดา้ นการเปน็ โคช้ ในการสรา้ งความเปน็ ทมี ใหก้ บั ชมุ ชน คณุ สมบตั ขิ องผทู้ จี่ ะมา เปน็ โคช้ นนั้ ดจู ากตน้ ทนุ ดงั น้ี • มปี ระสบการณด์ า้ นการประสานความรว่ มมอื กบั หนว่ ยงานภาครฐั และ ชมุ ชนใหเ้ กดิ ความรว่ มมอื ทำ� งานรว่ มกนั • มปี ระสบการณท์ ำ� งานในประเดน็ เดก็ เยาวชน และครอบครวั ในระดบั ชมุ ชน • เปน็ บคุ คลทม่ี ใี จอยากจะสรา้ งการมสี ว่ นรว่ มและผลกั ดนั ใหเ้ กดิ การ ทำ� งานในระดบั หนว่ ยงานทอ้ งถน่ิ ได้ • มคี วามรบั ผดิ ชอบในการทำ� งานอยา่ งตอ่ เนอื่ ง ใหเ้ วลากบั พนื้ ทที่ ำ� งาน ตลอดระยะเวลาของโครงการอยา่ งนอ้ ย 1 ปี

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 133 นอกจากคณุ สมบตั เิ หลา่ นแี้ ลว้ สว่ นหนงึ่ เปน็ เรอื่ งของความสมั พนั ธ์ ระหวา่ งองคก์ รทงั้ 5 แหง่ ทมี่ กี ารทำ� งานรว่ มมอื กนั เปน็ เครอื ขา่ ยมาอยา่ งตอ่ เนอื่ ง ตา่ งกร็ จู้ กั คนุ้ เคยกนั เปน็ อยา่ งดี ความสมั พนั ธท์ ด่ี ตี อ่ กนั ของทมี ทำ� งานระดบั เครอื ขา่ ยเชน่ นี้ ถอื เปน็ ตวั อยา่ งทดี่ ใี นการสรา้ งทมี ของชมุ ชนระดบั ตำ� บล เพราะ มสี ง่ิ ทเี่ หมอื นกนั คอื เปน็ ทมี ทำ� งานทมี่ าจากหลากหลายองคก์ ร ทง้ั 5 องคก์ รมผี ทู้ จ่ี ะมาทำ� หนา้ ทโี่ คช้ ใหแ้ ตล่ ะชมุ ชน มกี ารแบง่ บทบาท หนา้ ทก่ี ารทำ� งานเปน็ “ทมี โคช้ ” ทที่ ำ� งานควบคไู่ ปกบั แตล่ ะพนื้ ที่ ดงั นี้ 1. มลู นธิ ไิ ทยอาทร จ.ขอนแกน่ ทำ� งานกบั พน้ื ท่ี ตำ� บลนาหนองทมุ่ อ.ชมุ แพ จ.ขอนแกน่ ทมี โคช้ คอื จริ าภรณ์ จงสถติ รกั ษ์ และ ณฏั ฐ์ นงภา 2. เครอื ขา่ ยเดก็ และเยาวชน จ.มหาสารคาม ทำ� งานกบั พน้ื ที่ ตำ� บล พระธาตุ อ.นาดนู จ.มหาสารคาม ทมี โคช้ คอื เสาศลิ ป์ เพง็ สวุ รรณ และ อฐิ ธชิ ยั กก๊ ศรี 3. โครงการสนบั สนนุ การพฒั นาทอ้ งถนิ่ จ.ชยั ภมู ิ (LDP) ทำ� งานกบั พนื้ ท่ี ตำ� บลกะฮาด อ.เนนิ สงา่ จ.ชยั ภมู ิ ทมี โคช้ คอื เมธาวี นนิ นานนท์ และ มนสั ปลกี ชยั ภมู ิ 4. ชมรมตน้ กลา้ เพอ่ื พฒั นาคณุ ภาพชวี ติ เดก็ เยาวชน และครอบครวั จ.มกุ ดาหาร ทำ� งานกบั พนื้ ที่ ตำ� บลดงเยน็ อ.เมอื ง จ.มกุ ดาหาร ทมี โคช้ คอื ราตรี จมู วนั ทา และอาทติ ย์ โพธไ์ิ ทร (ตอ่ มาเปลยี่ นตวั เปน็ พรรณงาม หวายเค) 5. มลู นธิ พิ ฒั นาเครอื ขา่ ยสขุ ภาพ (สำ� นกั งานภาคอสี าน) ทำ� งานกบั พนื้ ที่ ตำ� บลบงึ เนยี ม อ.เมอื ง จ.ขอนแกน่ ทมี โคช้ คอื ศริ พิ งษ์ สงั ขข์ าว และ ศกั ดช์ิ ยั ไชยเนตร โดยมี ทพิ วลั ย์ โมกภา ผจู้ ดั การมลู นธิ แิ ละหวั หนา้ โครงการ ทำ� หนา้ ที่ บรหิ ารโครงการ ดภู าพรวมของโครงการและหนนุ เสรมิ การทำ� งานของแตล่ ะพน้ื ที่

134 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ องคป์ ระกอบของคนทำ�งานทร่ี อบดา้ น การขบั เคลอ่ื นงานใดๆ กต็ าม ตอ้ งมที ง้ั ทนุ คนทำ� งานทมี่ ใี จ มที กั ษะ และมที นุ ทเ่ี ปน็ งบประมาณมาสนบั สนนุ กนั องคป์ ระกอบของคนทจ่ี ะมารว่ มมอื กนั ขบั เคลอ่ื นงานนเ้ี ปน็ การเชญิ ชวนคนเขา้ มามบี ทบาทเพอื่ สนบั สนนุ สง่ เสรมิ กนั และกนั ไดแ้ ก่ 1. มแี หลง่ ทนุ ทใี่ หก้ ารสนบั สนนุ งบประมาณ คอื สำ� นกั 4 - สำ� นกั สนบั สนนุ สขุ ภาวะเดก็ เยาวชน และครอบครวั สำ� นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การ สรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) ทใี่ หค้ วามสำ� คญั กบั การขบั เคลอ่ื นชมุ ชนตามแนวทาง การโค้ชเพ่ือพัฒนาทีมชุมชนให้สามารถท�ำงานประเด็นเด็กปฐมวัยและ ครอบครวั ในชมุ ชนได้ เขา้ ใจแนวคดิ การทำ� งานกบั ชมุ ชน รปู้ ญั หาอปุ สรรคที่ แตล่ ะฝา่ ยตอ้ งฟนั ฝา่ เขา้ ใจกระบวนการพฒั นาคนเพอ่ื พฒั นางาน อกี ทง้ั ยงั ให้ คำ� ปรกึ ษา เชอ่ื มโยงภาพของการทำ� งาน แบง่ ปนั ประสบการณ์ ความรู้ การทำ� กจิ กรรม ขององคก์ รอนื่ ๆ ทข่ี บั เคลอ่ื นในประเดน็ เดยี วกนั 2. มอี งคก์ รหลกั ทร่ี บั ผดิ ชอบโครงการ คอื มลู นธิ พิ ฒั นาเครอื ขา่ ย เอดส์ (สำ� นกั งานภาคอสี าน) ทมี่ แี นวคดิ การพฒั นาคน พฒั นางานในรปู แบบ ของเครอื ขา่ ยและการทำ� งานเปน็ ทมี มบี ทบาทในการบรหิ ารจดั การโครงการ ดทู ศิ ทางการทำ� งานใหไ้ ปสเู่ ปา้ หมาย สนบั สนนุ ประสานงาน เชอื่ มโยงคนทำ� งาน ทงั้ จากหนว่ ยงาน องคก์ ร และบคุ คลทม่ี คี วามรคู้ วามสามารถเขา้ มาชว่ ยกนั 3. มเี ครอื ขา่ ยองคก์ รทรี่ ว่ มปฏบิ ตั งิ าน เครอื ขา่ ยทง้ั 5 องคก์ ร รวมทงั้ มลู นธิ พิ ฒั นาเครอื ขา่ ยสขุ ภาพดว้ ย ทจี่ บั มอื กนั เปน็ ทมี ทพ่ี รอ้ มจะเรยี นรเู้ รอ่ื งของ การเปน็ โคช้ และใชท้ กั ษะโคช้ ในการทำ� ใหเ้ กดิ ทมี ของชมุ ชนทจ่ี ะทำ� งานใน ประเดน็ น้ี 4. มคี นในหนว่ ยงานตา่ งๆ ของแตล่ ะตำ� บลทก่ี ลา้ ลงมอื ทำ� เปน็ คนท่ี ลกุ ขน้ึ มาจดั การกบั ปญั หาในชมุ ชนเอง เรมิ่ ตน้ จากตนเองและชกั ชวนคนจาก

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 135 หนว่ ยงานตา่ งๆ ระดบั ตำ� บล เขา้ มารว่ มมอื กนั ทำ� งาน ทง้ั 5 ตำ� บลมคี นทมี่ ใี จท่ี จะลกุ ขน้ึ มาทำ� งานเพอ่ื สว่ นรว่ ม 5. มที มี ผเู้ ชย่ี วชาญทใ่ี หค้ ำ� ปรกึ ษาอยา่ งใสใ่ จ ในการทำ� งานถงึ แมเ้ รา จะมคี วามรู้ มปี ระสบการณก์ ารทำ� งานอยแู่ ลว้ แตเ่ มอ่ื เราตอ้ งทำ� งานในประเดน็ ทตี่ า่ งจากทเี่ คยทำ� รปู แบบการทำ� งานทแี่ ตกตา่ งออกไป รวมไปถงึ เราเองกอ็ ยาก จะสรา้ งความแตกตา่ ง และตอ้ งเจอกบั ปญั หาใหมๆ่ ความทา้ ทายใหมๆ่ ความรทู้ ่ี เราอาจจะมไี มพ่ อทำ� ใหก้ ารทำ� งานของเราไมร่ อบดา้ น หรอื ทำ� ใหเ้ ราตอ้ งใชเ้ วลา นานในการศกึ ษาเรอื่ งนนั้ ๆ การมที ป่ี รกึ ษาดๆี ทเ่ี ปน็ ผเู้ ชยี่ วชาญในดา้ นตา่ งๆ สามารถตอบโจทยใ์ นเรอ่ื งทเี่ ราไมร่ ไู้ มเ่ ขา้ ใจไดเ้ ปน็ อยา่ งดเี ลยทเี ดยี ว สำ� หรบั โครงการนม้ี ผี เู้ ชย่ี วชาญทใ่ี สใ่ จใหค้ ำ� ปรกึ ษา คำ� แนะนำ� มาตลอด คอื ดร.พลู สขุ ศริ พิ ลู ผเู้ ชยี่ วชาญดา้ นเดก็ ปฐมวยั จากศนู ยค์ วามเปน็ เลศิ การ พฒั นาเดก็ ปฐมวยั คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน่ ฐาณชิ ชา ลมิ้ พานชิ ผจู้ ดั การมลู นธิ เิ ครอื ขา่ ยครอบครวั จติ ตมิ า ภาณเุ ตชะ ผเู้ ชย่ี วชาญ ดา้ นการบรหิ ารโครงการและการจดั กจิ กรรมเกยี่ วกบั สขุ ภาวะทางเพศและการ ทำ� งานชมุ ชน 6. มที มี ประเมนิ ผลภายใน และทมี ถอดบทเรยี นทมี่ ปี ระสบการณ์ และมที กั ษะดา้ นการพฒั นาศกั ยภาพ ทมี่ บี ทบาทในการถอดบทเรยี น ประเมนิ สถานการณไ์ ปควบคกู่ บั การทำ� งานของโครงการ การประเมนิ ผลและถอดบทเรยี น เปน็ ระยะจะชว่ ยใหท้ กุ ทมี สามารถปรบั การทำ� งานใหส้ อดคลอ้ งกบั สถานการณ์ ความเปน็ จรงิ พฒั นาความรแู้ ละเสรมิ ศกั ยภาพเพอื่ ชว่ ยใหค้ วามสามารถของคน ทำ� งานมมี ากขน้ึ

136 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ เตรยี มโคช้ ใหพ้ รอ้ มกอ่ นการโคช้ การเตรยี มตวั ของโคช้ ใหพ้ รอ้ มกเ็ หมอื นกบั คำ� กลา่ วทว่ี า่ “กอ่ นโคช้ ผอู้ นื่ ใหเ้ ราโคช้ ตวั เองเสยี กอ่ น” เพราะผทู้ เี่ ปน็ โคช้ ตอ้ งพฒั นาฝกึ ฝนตนเองอยเู่ สมอ การเปน็ โคช้ นน้ั เปน็ สภาวะภายในทต่ี อ้ งเหน็ ตวั เองและเหน็ คนอน่ื บคุ ลกิ ตวั ตน คณุ ลกั ษณะของโคช้ ทเี่ ปน็ มติ ร มคี วามปรารถนาทอ่ี ยากจะชว่ ยเหลอื ใหผ้ อู้ นื่ ประสบความสำ� เรจ็ อยา่ งแทจ้ รงิ ในการอบรมพฒั นาศกั ยภาพโคช้ ไดม้ กี ระบวนการเพอ่ื ใหโ้ คช้ เขา้ ใจ แนวคดิ นยิ ามความหมายและความเปน็ โคช้ พรอ้ มกบั ฝกึ ทกั ษะความเปน็ โคช้ ผา่ นกระบวนการอบรม เชน่ การสรา้ งแรงบนั ดาลใจและสรา้ งความเขา้ ใจบาง เรอื่ งผา่ นการชมภาพยนตร์ การฝกึ ทกั ษะการฟงั การครนุ่ คดิ ใครค่ รวญ การตงั้ คำ� ถามใหโ้ คช้ คน้ หาคำ� ตอบดว้ ยตวั เอง การใหเ้ ครอื่ งมอื ทเี่ ปน็ แนวทางการโคช้ การถอดบทเรยี น การวเิ คราะหต์ น้ ทนุ วเิ คราะหค์ วามสมั พนั ธภ์ ายในทมี เปน็ ตน้ สง่ิ ทเ่ี กดิ ขนึ้ ผา่ นกระบวนการพฒั นาศกั ยภาพโคช้ โคช้ รวู้ า่ ตวั เองเปน็ ใคร นยิ ามรว่ มของโคช้ การนยิ ามตนเองวา่ “ฉนั เปน็ ใคร” นนั้ มคี วามสำ� คญั มากในการกำ� หนด บทบาทหนา้ ที่ เพราะเมอื่ เราบอกวา่ เราจะเปน็ สง่ิ นนั้ เรากจ็ ะพยายามเพอื่ ใหเ้ รา ไดเ้ ปน็ สงิ่ นนั้ จรงิ ๆ เปน็ การตง้ั เปา้ หมายหรอื ความปรารถนาของคนทำ� งานที่ อยากจะทำ� ใหไ้ ด้ ในโครงการนี้ “โคช้ ” (Coach) ไดใ้ หน้ ยิ ามตวั เองวา่

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 137 โคช้ คอื ผรู้ แู้ นวทาง ทศิ ทาง มคี วามรู้ ขอ้ มลู และประสบการณ์ สามารถถา่ ยทอดได้ ชว่ ยวางแผน ชแี้ นะแนวทาง ใหค้ ำ� แนะนำ� คำ� ปรกึ ษา กระตนุ้ ความคดิ สรา้ งแรงบนั ดาลใจ ใหก้ ำ� ลงั ใจ อยเู่ คยี งขา้ งเมอื่ มปี ญั หา สรา้ งความมน่ั ใจ เสรมิ พลงั ใหก้ บั คนในทมี ได้ ดงึ ศกั ยภาพทอี่ ยภู่ ายในของผรู้ บั การโคช้ ออกมา ได้ ชว่ ยใหค้ นในทมี คน้ หาศกั ยภาพของตนเองไดเ้ จอ เพอื่ นำ� พาทมี ใหไ้ ปถงึ เปา้ หมายการทำ� งานทวี่ างไวไ้ ด้ (นยิ ามรวม ของทมี โคช้ 5 ตำ� บล) นยิ ามดงั กลา่ ว บอกทงั้ คณุ สมบตั แิ ละบทบาทหนา้ ทข่ี องโคช้ สงิ่ ทโ่ี คช้ ตอ้ งทำ� และเปา้ หมายของโคช้ ไวค้ อ่ นขา้ งละเอยี ด ตามความเขา้ ใจของโคช้ แตล่ ะคน จากนนั้ จงึ ไดม้ กี ารใหน้ ยิ ามรว่ มกนั อกี ครง้ั วา่ โคช้ (Coach) คอื ผทู้ ม่ี คี วามสามารถในการพฒั นาตนเอง และมองเหน็ ศกั ยภาพของผรู้ บั การโคช้ (Coachee) อยากจะ ทำ� หนา้ ทด่ี แู ลใหผ้ อู้ น่ื เจรญิ งอกงาม พฒั นาและดงึ ศกั ยภาพ ของผู้รับการโค้ชให้เขาไปสู่เป้าหมายที่ปรารถนาได้ และ เปน็ การเจรญิ งอกงามไปดว้ ยกนั นอกจากน้ี ยงั มนี ยิ ามสำ� หรบั การตดิ ตามประเมนิ ผลภายในโครงการน้ี ทเ่ี ปน็ ตวั ชว้ี ดั อยา่ งเปน็ รปู ธรรมวา่ ในโครงการนห้ี ากกลา่ วคำ� วา่ “ทมี โคช้ ” จะ หมายถงึ ใครและมบี ทบาทอยา่ งไร

138 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ทมี โคช้ คอื ผรู้ บั ผดิ ชอบประสานงานหลกั ของพนื้ ทป่ี ฏบิ ตั ิ การทง้ั 5 ตำ� บล ทมี่ คี วามรู้ ความเขา้ ใจ เกยี่ วกบั พฒั นาการ เดก็ ปฐมวยั สทิ ธเิ ดก็ และแนวทางการทำ� งานกบั เดก็ ปฐมวยั และครอบครัวในชุมชน สามารถสื่อสารแนวคิดและ ประสบการณท์ ำ� งาน ใหค้ ำ� แนะนำ� คำ� ปรกึ ษา กระตนุ้ ความ คดิ หนนุ เสรมิ ใหท้ มี กลไกทอ้ งถน่ิ (ทมี ชมุ ชน) ท�ำงานแบบ บูรณาการ ท�ำงานเป็นทีม มีกิจกรรมที่เหมาะสมกับ สภาพปัญหาของเด็กและครอบครัวตามบริบทของชุมชน (นยิ ามตามตวั ชว้ี ดั โครงการ) โคช้ รคู้ ณุ ลกั ษณะของตวั เอง ตวั ตนของเราแตล่ ะคนนนั้ สำ� คญั เพราะมนั สะทอ้ นถงึ คณุ คา่ สงิ่ ทเ่ี รา ยดึ ถอื เปน็ แกน่ ของชวี ติ ถา้ เราเปน็ คนชอบชว่ ยเหลอื คนอน่ื เปน็ คนใจกวา้ ง เปน็ คนไมย่ อมแพต้ อ่ อปุ สรรค ทนไมไ่ ดก้ บั ความอยตุ ธิ รรม ความรนุ แรง ความไม่ เทา่ เทยี ม ตวั อยา่ งเหลา่ นสี้ ะทอ้ นวา่ “ฉนั เปน็ คนแบบไหน” หากเราไดท้ ำ� งานทส่ี ะทอ้ นถงึ ตวั ตนของเรา (Being) เรากจ็ ะสามารถ ทำ� ไดด้ ี มคี วามสขุ กบั การทำ� งาน แมง้ านจะยากแคไ่ หนกต็ าม การทเ่ี ราตอ้ งรถู้ งึ คณุ ลกั ษณะของโคช้ กเ็ พอื่ ใหร้ วู้ า่ ลกึ ๆ แลว้ สง่ิ ทเ่ี ราจะ ทำ� นน้ั เปน็ ตวั เราหรอื ไม่ หรอื หากเปน็ สว่ นหนงึ่ ของตวั เรา เราจะไดเ้ รยี นรู้ คณุ ลกั ษณะ ทคี่ วรเปน็ เพอ่ื หลอ่ หลอมตวั เราใหม้ คี ณุ ลกั ษณะทเ่ี หมาะสมตอ่ การเปน็ สงิ่ นนั้ ชอ่ื เรยี กหรอื การแตง่ ตงั้ มอบหมายงานนน้ั ไมส่ ำ� คญั เทา่ กบั สงิ่ ทเี่ ราเปน็ และสง่ิ ทเ่ี ราอยากจะพฒั นาเพอื่ จะเปน็

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 139 ในการแลกเปลย่ี นเรยี นรรู้ ว่ มกนั ของทมี โคช้ ไดส้ รปุ ถงึ คณุ ลกั ษณะของ โคช้ ไวว้ า่ โคช้ เปน็ ผทู้ อ่ี ยากชว่ ยเหลอื และสนบั สนนุ การทำ� งานของทมี ชมุ ชน (ทมี กลไกทอ้ งถนิ่ ) ใหท้ กุ คนรว่ มมอื กนั ทำ� งาน อยาก ช่วยให้ทีมชุมชนลุกข้ึนมาแก้ปัญหาในชุมชนของตนเองได้ สำ� เรจ็ และอยากใหท้ มี ชมุ ชนมคี วามรู้ มที กั ษะทจี่ ะนำ� ไปใชใ้ น การแกป้ ญั หาในชมุ ชนได้ โคช้ รวู้ า่ “การโคช้ ” คอื อะไร หากเรารวู้ า่ สง่ิ ทเี่ รากำ� ลงั จะทำ� คอื อะไร กจ็ ะชว่ ยใหเ้ รากำ� หนดบทบาท ตนเอง วางแผนการทำ� งานของตนเองไดช้ ดั เจนขนึ้ ความหมายของ “การโคช้ ” (Coaching) ในการแลกเปลย่ี นกนั ไดข้ อ้ สรปุ วา่ การโคช้ คอื การใหค้ ำ� แนะนำ� คำ� ปรกึ ษา ชแี้ นะแนวทาง กระตุ้นความคดิ ให้ก�ำลงั ใจ หนนุ เสรมิ ดึงศกั ยภาพทอ่ี ยู่ ภายในของผรู้ บั การโคช้ ออกมา เพอ่ื นำ� พาทมี ใหไ้ ปถงึ เปา้ หมาย การทำ� งานได้

140 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ โคช้ รบู้ ทบาทหนา้ ทข่ี องตนเอง ในการทำ� งานครงั้ นบี้ ทบาทหนา้ ทข่ี องโคช้ กบั การทำ� ใหช้ มุ ชนเกดิ ความ พรอ้ มทจี่ ะสรา้ งทมี และทำ� งานเปน็ ทมี เพอ่ื ทำ� งานในประเดน็ ทอี่ ยากแกป้ ญั หานนั้ โคช้ ตอ้ งทำ� หนา้ ทห่ี ลายอยา่ ง เนอ่ื งจากมคี วามเปน็ โครงการทต่ี อ้ งขบั เคลอื่ นงาน ตามเปา้ หมายและระยะเวลาทอ่ี งคก์ รและแหลง่ ทนุ สนบั สนนุ ไดก้ ำ� หนดเอาไว้ บทบาทหนา้ ทข่ี องโคช้ จงึ ตอ้ งทำ� หลกั ๆ จงึ มที ง้ั การบรหิ ารจดั การโครงการทท่ี ำ� กบั แตล่ ะพน้ื ท่ี การเปน็ ผปู้ ระสานงาน การเปน็ โคช้ และการทำ� กระบวนการ (Facilitator) โดยสรปุ ใหเ้ หน็ แตล่ ะบทบาททมี่ คี วามเหมอื นและความแตกตา่ ง จงั หวะในการใชง้ านแตล่ ะบทบาทใหไ้ ดอ้ ยา่ งเหมาะสม ดงั นี้ บทบาทของ บทบาทของโคช้ บทบาทของผเู้ ออ้ื ผู้ประสานงาน อำ�นวยการสนทนา (Facilitator) • ใชใ้ นการประสาน • นำ� มาใชใ้ นการดแู ลชว่ ย • นำ� ไปใชใ้ นการจดั ความรว่ มมอื ระหวา่ ง เหลอื ใหผ้ อู้ นื่ พฒั นาความ วงสนทนา ผทู้ เี่ กย่ี วขอ้ งในการ สามารถ ดงึ ศกั ยภาพและ จดั กระบวนการประชมุ ทำ� งาน เพอ่ื ใหก้ าร กระตนุ้ ใหท้ ำ� ตามเปา้ หมาย จดั กระบวนการเรยี นรู้ ดำ� เนนิ งานราบรน่ื ทตี่ งั้ ไวไ้ ด้ จดั กระบวนการ สอดคลอ้ งกบั ถอดบทเรยี น วตั ถปุ ระสงคแ์ ละ เปา้ หมายของการ ทำ� งาน

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 141 บทบาทของ บทบาทของโคช้ บทบาทของผ้เู อือ้ ผู้ประสานงาน อำ�นวยการสนทนา (Facilitator) • สรา้ งสัมพนั ธภาพ • สร้างความไวว้ างใจ • สร้างบรรยากาศของ ทีด่ ใี นการทำ�งาน (trust) การยอมรบั วงสนทนาให้เปน็ พ้นื ที่ รว่ มกัน สร้างความ สรา้ งสมั พันธภาพทดี่ ี เพื่อ ปลอดภัย เขา้ ใจ การตกลงรว่ ม ให้สามารถสนบั สนุนผรู้ บั กันในเรอื่ งตา่ งๆ การโคช้ ได้ • สอื่ สารใหเ้ กิด • รบั ฟังและทำ�ความเขา้ ใจ • กระตนุ้ ให้มีการ ความเขา้ ใจตรงกนั ผรู้ ับการโคช้ วา่ เขามี แลกเปลย่ี นเรยี นรู้ และรว่ มมอื กันใน เปา้ หมายอะไร ตอ้ งการ การปฏบิ ัตงิ าน และ ทำ�อะไรไดส้ ำ�เร็จ การจัดกิจกรรมตา่ งๆ • จดั สรรทรพั ยากร • กระตนุ้ ด้วยคำ�ถามให้ • กระตุน้ ใหผ้ ู้ร่วมวง ทจ่ี ะสนบั สนุนการ ครุ่นคิด ใคร่ครวญ เกิด สนทนาแลกเปล่ียน ทำ�งาน ทำ�หนา้ ที่ การเรียนรู้และคน้ พบ ความคดิ เห็น ความ ดา้ นการจัดการตา่ งๆ ศักยภาพภายในตน รสู้ กึ สง่ิ ทไ่ี ดเ้ รยี นรู้ และรบั ฟงั กันอย่าง ตัง้ ใจ ไมต่ ัดสนิ ให้พ้ืนทก่ี ันและกนั • กระตนุ้ ความคิดของ • กระตนุ้ ใหค้ ดิ และ ผรู้ บั การโคช้ ด้วยคำ�ถาม ต้งั คำ�ถาม ดว้ ยขอ้ มูลความรู้

142 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ บทบาทของ บทบาทของโคช้ บทบาทของผ้เู ออ้ื ผปู้ ระสานงาน อำ�นวยการสนทนา (Facilitator) • ประสานงานตาม • สังเกตท่าทขี องผ้รู บั การ • ดแู ล สงั เกต วตั ถปุ ระสงค์ของงาน โค้ช ให้ความรูส้ ึกสบายใจ กระบวนการสนทนา เช่น เพ่ือให้ทราบ ปลอดภยั เมอ่ื สนทนากัน ในกล่มุ ให้เกดิ ความ ข้อมูลตรงกนั เพื่อ ไม่ตดั สิน ไมถ่ ามคร้งั เดียว ท่วั ถึง เทา่ เทียม รกั ษาความสมั พันธ์ ไมถ่ ามชนี้ ำ� อย่างเคารพและให้ ทด่ี ี เพอื่ ใหค้ วาม เกียรตกิ ัน สงั เกต ร่วมมือ เพอ่ื ให้การ ปฏิกริ ิยา ท่าทีของ ชว่ ยเหลือ เพือ่ ไมใ่ ห้ คนในวง เกดิ ความเข้าใจคลาด เคล่ือนขดั แยง้ กนั • ใช้การฟังอย่างลึกซ้ึง • ใชก้ ารฟังอย่าง ได้ยนิ สงิ่ ทีผ่ ู้รบั การโค้ชไม่ ลกึ ซึ้ง ได้ยินสง่ิ ที่ ไดพ้ ดู ออกมา คนในวงสนทนา ตอ้ งการสือ่ สารแม้ไม่ ได้พดู ออกมา • สรุปประเดน็ ในการ • จบั ประเด็น สรปุ สนทนากับผู้รบั การโค้ช ประเดน็ ใหเ้ นือ้ หา ให้ถกู ต้องตรงกัน ตัง้ ขอ้ สาระถูกตอ้ ง กระชับ สังเกต เพ่มิ มุมมองเพ่อื ให้ ไมด่ ว่ นสรปุ ผูร้ ับการโคช้ เห็นมุมมอง ความคดิ ที่จะนำ�ไปพฒั นา ตอ่ ได้ • สร้างแรงบันดาลใจ กระตุน้ ให้อยากทำ�ตาม เปา้ หมายให้สำ�เร็จ

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 143 โคช้ มตี น้ ทนุ ทกั ษะความสามารถ กระบวนการหนงึ่ ในการโคช้ คอื ใหโ้ คช้ ชคี่ น้ หาศกั ยภาพของตนเอง เพอ่ื ใหร้ วู้ า่ ตนมศี กั ยภาพอยา่ งไร และจะดงึ มาใชไ้ ดอ้ ยา่ งไร เชน่ เดยี วกนั กบั โคช้ ทต่ี อ้ ง ทบทวนตน้ ทนุ ศกั ยภาพของตนเองเพอื่ นำ� มาใชแ้ ละเหน็ วา่ ตนเองยงั ตอ้ งการ เรยี นรเู้ พม่ิ เตมิ ในเรอื่ งใดบา้ ง สงิ่ ทท่ี บทวนจงึ มที ง้ั ทเ่ี ปน็ ทกั ษะความสามารถและ ความรทู้ เ่ี กย่ี วขอ้ งกบั ประเดน็ ทจี่ ะทำ� งาน ในการทบทวนตน้ ทนุ ของโคช้ ทง้ั 5 องคก์ ร พบวา่ ทกั ษะการโคช้ ทกุ คนมองเหน็ วา่ ตนเองมสี ามารถในระดบั ปานกลาง จนถงึ ขน้ั ทำ� ไดด้ ี ทง้ั ทกั ษะการฟงั การตงั้ คำ� ถาม ชวนคดิ ชวนคยุ การจบั ประเดน็ การเสรมิ พลงั ดา้ นความสามารถตา่ งๆ อยใู่ นระดบั ปานกลางและบางอยา่ งทำ� ไดด้ ี เชน่ การนำ� การประชมุ การประสานงาน จดั กระบวนการเรยี นรู้ การจดั กจิ กรรม การใหค้ ำ� ปรกึ ษา การทำ� Case conference การพดู สอ่ื สารใหเ้ ขา้ ใจ รวมไปถงึ การบรหิ ารโครงการ และการเขยี นรายงาน ดา้ นความรทู้ ท่ี กุ คนมอี ยใู่ นระดบั ดมี ากเนอื่ งจากมปี ระสบการณท์ ำ� งาน ดา้ นนม้ี ายาวนาน คอื ความรเู้ กย่ี วกบั สขุ ภาวะทางเพศ เชน่ ความรเู้ รอ่ื งเอดส์ โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ ทอ้ งในวยั รนุ่ บางทมี มคี วามรรู้ ะดบั ปานกลางในเรอ่ื งของการปอ้ งกนั ความรนุ แรงใน ครอบครวั การปอ้ งกนั การคา้ มนษุ ย์ การปอ้ งกนั การใชส้ ารเสพตดิ ความรู้ที่แต่ละคนมีมากบ้างน้อยบ้างก็คือ ความรู้เร่ืองสิทธิเด็ก พฒั นาการเดก็ พรบ.ทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั เดก็ และประเดน็ เกย่ี วกบั เดก็ ปฐมวยั และ ครอบครวั

144 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ขอ้ ดขี องการมโี คช้ ทเี่ ปน็ นกั พฒั นา หรอื คนทำ� งานทางสงั คม กค็ อื โคช้ เปน็ ผมู้ ปี ระสบการณใ์ นการขบั เคลอ่ื นงานประเดน็ ตา่ งๆ การโคช้ จะเปน็ เหมอื นการถา่ ยทอดการทำ� งานของโคช้ ใหก้ บั ทมี ชมุ ชน โคช้ เปน็ ตน้ แบบและ สรา้ งแรงบนั ดาลใจใหก้ บั ทมี ได้ ใหเ้ ครอื่ งมอื และกระบวนการในการทำ� งานได้ ขอ้ ควรระวงั กค็ อื โคช้ ตอ้ งไมท่ ำ� แทน ไมเ่ ปน็ ผลู้ งมอื ทำ� การเปลยี่ นแปลง เสยี เอง แตต่ อ้ งมบี ทบาทในการพฒั นาทมี ใหเ้ ปน็ คนทำ� งานเพอื่ การเปลยี่ นแปลง ไดด้ ว้ ยตวั เอง เขา้ ใจระบบความสมั พนั ธเ์ พอ่ื เชอ่ื มโยงคนในทมี ความสมั พนั ธท์ ด่ี นี น้ั อยบู่ นพน้ื ฐานของความจรงิ ใจ ความเทา่ เทยี ม การ ใหเ้ กยี รติ ใสใ่ จ ชว่ ยเหลอื เกอ้ื กลู กนั ทำ� ใหเ้ กดิ การยอมรบั และไวว้ างใจตอ่ กนั เปน็ เรอ่ื งสำ� คญั มากสำ� หรบั การโคช้ และการทำ� งานเปน็ ทมี การสรา้ งความ สมั พนั ธแ์ ละการรกั ษาความสมั พนั ธเ์ ปน็ เรอื่ งทโ่ี คช้ ตอ้ งใสใ่ จเปน็ อยา่ งมาก กอ่ นจะรวมคนเขา้ มาในทมี นนั้ โคช้ ควรวเิ คราะหค์ วามสมั พนั ธท์ เ่ี ชอ่ื ม โยงคนเหลา่ นเ้ี ขา้ มาดว้ ยกนั โดยตอ้ งการมองเหน็ คนทง้ั ระบบของชมุ ชน และ วเิ คราะหอ์ งคป์ ระกอบทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั คนทเ่ี ราอยากใหเ้ ขา้ มาทำ� งานดว้ ย หากเงอื่ นไขในการสรา้ งทมี ของเราคอื การเชอ่ื มโยงคนทเี่ กยี่ วขอ้ งใหเ้ ขา้ มาทำ� งานเปน็ ทมี เพอ่ื เดก็ ปฐมวยั และครอบครวั เราจะเชอ่ื มคนอยา่ งไร เพราะ บางครงั้ แมม้ บี ทบาทหนา้ ทโ่ี ดยตรงแตห่ ากเขาไมม่ ใี จทจี่ ะเขา้ มารว่ มทำ� งานเปน็ ทมี เราจะทำ� อยา่ งไรใหเ้ ขาอยากเขา้ มาในทมี หรอื ควรสรา้ งความสมั พนั ธแ์ บบไหน เพอื่ ใหเ้ ขาเปน็ สว่ นหนงึ่ ของทมี หากเขาไมเ่ ขา้ มาอยใู่ นทมี ดว้ ยเราจะรกั ษาระยะ ของความสมั พนั ธอ์ ยา่ งไรจงึ จะทำ� ใหก้ ารทำ� งานของทมี ชมุ ชนราบรนื่ และบางครงั้ โคช้ อาจจะตอ้ งดวู า่ กำ� ลงั พาตวั เองไปอยใู่ นความสมั พนั ธแ์ บบไหนของคนใน ชมุ ชน

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 145 ตวั อยา่ งการโยงเสน้ ความสมั พนั ธ์ สมคดิ สมศรี สมศกั ด์ิ สมหมาย สมใจ เสน้ ประ หมายถงึ ความสมั พนั ธย์ งั ไมแ่ นน่ แฟน้ เสน้ ทบึ หมายถงึ ความสมั พนั ธแ์ นน่ แฟน้ สงิ่ สำ� คญั ในการสรา้ งทมี กค็ อื ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งกนั ในตอนเรม่ิ ตน้ นนั้ ตอ้ งวเิ คราะหว์ า่ ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งโคช้ กบั คนทจ่ี ะเขา้ มาทำ� งานเปน็ ทมี ชมุ ชนนนั้ เปน็ อยา่ งไร โคช้ มคี วามสมั พนั ธใ์ นระดบั ทไ่ี วว้ างใจกนั กบั ใครบา้ งในทมี แลว้ คนเหลา่ นนั้ สามารถชกั ชวนใครเขา้ มาไดอ้ กี หรอื ยงั มใี ครอกี บา้ งทเ่ี ปน็ ผเู้ ลน่ สำ� คญั ของทมี เชน่ กนั แตย่ งั ไมไ่ ดเ้ ขา้ มารว่ มทมี จะมใี ครเขา้ ไปชกั ชวนใหค้ น เหลา่ นนั้ เขา้ มารว่ มทมี ได้

146 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ การทำ� แผนทคี่ วามสมั พนั ธน์ นั้ เปน็ เครอื่ งมอื หนงึ่ ของการคดิ กระบวน ระบบ (Systems thinking) และการสรา้ งเครอื ขา่ ย (Networking) การมองเหน็ ความเชอ่ื มโยงของคนในทมี ในชมุ ชน จะทำ� ใหโ้ คช้ รวู้ า่ เราจะทำ� ใหเ้ สน้ ความ สมั พนั ธร์ ะหวา่ งแตล่ ะคนนน้ั ดขี นึ้ อยา่ งไร หรอื แมก้ ระทงั่ ความสมั พนั ธข์ องโคช้ เองทใี่ นตอนเรม่ิ ตน้ โคช้ อาจจะรจู้ กั บางคนแตย่ งั ไมค่ อ่ ยรจู้ กั บางคนมากนกั หาก มองเหน็ วา่ เสน้ ความสมั พนั ธน์ น้ั บางเบาโคช้ กจ็ ะไดป้ รบั ความสมั พนั ธน์ นั้ ใหเ้ ปน็ แนน่ แฟน้ ยงิ่ ขนึ้ ได้ แผนทคี่ วามสมั พนั ธน์ นั้ มคี วามสำ� คญั มากในการสรา้ งทมี และเครอื ขา่ ย เกย่ี วขอ้ งกบั การดแู ลความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งกนั ในทมี โดยตรง หากในทมี มคี วาม สมั พนั ธท์ ห่ี า่ งเหนิ กนั รจู้ กั กนั เพยี งผวิ เผนิ รว่ มมอื บา้ งเปน็ บางครง้ั การทำ� งาน ใหส้ ำ� เรจ็ ตามเปา้ หมายกจ็ ะยงิ่ ยาก แตห่ ากคนในทมี มคี วามสมั พนั ธท์ ดี่ ตี อ่ กนั เปน็ ทมี หรอื เปน็ เครอื ขา่ ยทแี่ นน่ แฟน้ และรกั ษาความสมั พนั ธน์ น้ั ไวไ้ ดด้ ตี ลอด ก็ สามารถทำ� ใหเ้ กดิ การทำ� งานเปน็ ทมี ทมี่ คี วามรว่ มไมร้ ว่ มมอื สามคั คกี นั เพอ่ื ทำ� งานไปสเู่ ปา้ หมายทวี่ างไวร้ ว่ มกนั ได้ ทง้ั นี้ ทมี โคช้ ไดม้ กี ารทำ� แผนทค่ี วามสมั พนั ธ์ ลากเสน้ ความสมั พนั ธ์ ระหวา่ งผทู้ ม่ี บี ทบาทในชมุ ชน ทมี ของชมุ ชน และความสมั พนั ธข์ องโคช้ กบั คนใน ทมี ของชมุ ชนแตล่ ะคน ทำ� ใหม้ องเหน็ วา่ ใครเปน็ ผทู้ ช่ี ว่ ยประสานความรว่ มมอื กบั คนตา่ งๆ ไดด้ ี ใครสามารถเชอ่ื มโยงถงึ ใครไดบ้ า้ ง เพราะอะไร มใี ครบา้ งทยี่ งั ไมไ่ ดเ้ ชอ่ื มโยงเขา้ มา ซงึ่ นำ� ไปสกู่ ารวางแผนการทำ� งานของโคช้ ไดว้ า่ จะเชอ่ื มโยง ใหท้ มี ทำ� งานของชมุ ชนนนั้ เขา้ มารว่ มมอื กนั เปน็ ทมี ไดอ้ ยา่ งไร

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 147 เขา้ ใจเชงิ ระบบและวเิ คราะหป์ ญั หาได้ หากเราไมเ่ ขา้ ใจปญั หากไ็ มส่ ามารถวเิ คราะหป์ ญั หาได้ โดยเฉพาะปญั หา ทางสงั คมทมี่ คี วามซบั ซอ้ นและสมั พนั ธก์ บั บรบิ ทสภาพแวดลอ้ มทร่ี อบตวั ปญั หา นน้ั หลายอยา่ ง ทงั้ เปน็ ปญั หาเชงิ โครงสรา้ งทท่ี บั ซอ้ นกนั อยหู่ ลายโครงสรา้ ง ทง้ั โครงสรา้ งดา้ นเศรษฐกจิ สงั คม การเมอื ง และมหี ลายระดบั ทงั้ ระดบั ครวั เรอื น ระดบั ชมุ ชน ระดบั นโยบายทง้ั นโยบายทอ้ งถนิ่ ไปจนถงึ นโยบายระดบั ชาติ เกยี่ ว พนั กนั ปญั หาอนื่ ๆ ทง้ั ปญั หาความยากจน ปญั หาความเหลอ่ื มลำ�้ ฯลฯ การพฒั นาศกั ยภาพของโคช้ จงึ ไดเ้ สนอแนวทางการวเิ คราะหป์ ญั หา โดยใชก้ ารคดิ กระบวนระบบ (Systems thinking) ทมี่ กี ารใชเ้ ครอื่ งมอื วธิ คี ดิ 4 ระดบั เพอื่ ใหม้ องทะลรุ ะดบั ปรากฎการณห์ รอื ระดบั เหตกุ ารณล์ งไปเหน็ ถงึ ทมี่ า ราก เหงา้ ของปญั หา วธิ คี ดิ นเ้ี รยี กอกี อยา่ งหนงึ่ วา่ ภเู ขานำ�้ แขง็ กลา่ วคอื ระดบั เหตกุ ารณท์ เ่ี รามองเหน็ เปรยี บเสมอื นยอดของภเู ขานำ้� แขง็ เชน่ เราเหน็ เดก็ ผอม เดก็ อว้ น เดก็ เลน่ โทรศพั ทม์ อื ถอื เดก็ กา้ วรา้ ว เดก็ รอ้ งไห้ เดก็ ถกู ตบี อ่ ยๆ เดก็ ถกู ทงิ้ ใหอ้ ยคู่ นเดยี ว หากเราแกใ้ นระดบั น้ี กจ็ ะเปน็ การแก้ ปญั หาเฉพาะหนา้ เชน่ ผอมกใ็ หก้ นิ เพม่ิ อว้ นกล็ ดอาหารลง เลน่ โทรศพั ทก์ ย็ ดึ โทรศพั ท์ แตป่ ญั หาแบบนจี้ ะไมห่ มดไป จะแกไ้ ดเ้ ฉพาะบางคน บางกรณี แตไ่ ม่ สามารถแกป้ ญั หาโดยรวมได้ และบางครงั้ ปญั หานนั้ กว็ นกลบั มาอกี ในกรณเี ดมิ แตถ่ า้ เราอยากใหป้ ญั หาลดนอ้ ยลง เราตอ้ งมองใหเ้ หน็ ภายใตเ้ หตกุ ารณน์ น้ั วา่ อะไรทำ� ใหเ้ กดิ สง่ิ นข้ี นึ้ ระดบั แบบแผนพฤตกิ รรม เปน็ เรอ่ื งของแบบแผนหรอื แนวโนม้ ทที่ ำ� ให้ เกดิ เหตกุ ารณ์ เชน่ เหตกุ ารณเ์ ดก็ ผอม เกดิ จากแบบแผนพฤตกิ รรมของพอ่ แม่ ที่ต้องท�ำงานไม่มีเวลาดูว่าเด็กกินอาหารหรือไม่ แค่น�ำอาหารมาวางให้ เหตกุ ารณเ์ ดก็ เลน่ โทรศพั ทม์ อื ถอื เกดิ จากแบบแผนพฤตกิ รรมวา่ เดก็ งอแงพอ่ แม่

148 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ กจ็ ะเอามอื ถอื ใหเ้ ลน่ ทำ� แบบนเ้ี ปน็ ประจำ� จนเดก็ ตดิ มอื ถอื ถา้ อยากเลน่ กจ็ ะงอแง เพอ่ื ใหไ้ ดเ้ ลน่ เปน็ ตน้ ถา้ เขา้ ใจระดบั นก้ี จ็ ะแกป้ ญั หาแบบดกั ทางไวก้ อ่ นหรอื ปรบั ตวั ตงั้ รบั กบั สถานการณไ์ ด้ (Adaptive) ระดบั โครงสรา้ งและระบบ ลกึ ลงไปจากแบบแผนพฤตกิ รรมกค็ อื โครงสรา้ งและระบบทท่ี ำ� ใหเ้ กดิ ปญั หาน้ี เชน่ โครงสรา้ งดา้ นเศรษฐกจิ ทท่ี ำ� ให้ ครอบครวั ยากจน มรี ายไดน้ อ้ ย สง่ ผลใหไ้ มม่ เี วลาดแู ลเดก็ ทำ� ใหเ้ ดก็ ไมไ่ ดร้ บั การ ดแู ลเอาใจใสเ่ ทา่ ทค่ี วร โครงสรา้ งทางคา่ นยิ มการเลย้ี งดแู บบไมเ่ ขา้ ใจ ไมม่ คี วามรู้ หรอื มคี วามรไู้ มพ่ อ กส็ ง่ ผลตอ่ การดแู ลเดก็ ได้ และมโี ครงสรา้ งอกี มากมายท่ี เกย่ี วขอ้ ง อยา่ งเชน่ โครงสรา้ งระบบราชการทเ่ี ดก็ เขา้ ไมถ่ งึ สวสั ดกิ าร เปน็ ตน้ หากเราวเิ คราะหแ์ ลว้ พบโครงสรา้ งทกี่ อ่ ใหเ้ กดิ ปญั หา เราจะคดิ วธิ จี ดั การกบั ปญั หาแบบสรา้ งสรรคส์ รา้ งนวตั กรรม (Creative) และแกป้ ญั หาเชงิ ปอ้ งกนั ได้ ระดบั ความเชอ่ื คา่ นยิ ม ทศั นคติ ทเ่ี ปน็ โลกทศั นท์ งั้ ของปจั เจกและ ของระดบั สงั คมสว่ นรวม เชน่ ความเชอ่ื วา่ เดก็ อว้ นคอื เดก็ สมบรู ณแ์ ขง็ แรง เชอ่ื วา่ รกั ววั ใหผ้ กู รกั ลกู ใหต้ ี ความเชอ่ื วา่ เดก็ อยนู่ งิ่ ๆ คอื เดก็ ดเี รยี บรอ้ ย คา่ นยิ มให้ เลน่ มอื ถอื จะไดเ้ ทา่ ทนั เทคโนโลยี เปน็ ตน้ ซงึ่ ความเชอ่ื และคา่ นยิ มนนั้ สง่ ผล ตอ่ การกระทำ� การแกป้ ญั หาหรอื สรา้ งสรรคส์ ง่ิ ใหมๆ่ ถา้ จะทำ� ไดด้ แี ละยงั่ ยนื ก็ ตอ้ งลงไปใหล้ กึ ถงึ ความคดิ ความเชอ่ื ของคน กลา่ วคอื ตอ้ งทำ� ใหเ้ กดิ การคดิ ใหม่ (Rethink) หากเราคดิ ไดท้ งั้ 4 ระดบั เรากจ็ ะแกป้ ญั หาแบบยง่ั ยนื หรอื สรา้ งสรรค์ สง่ิ ใหมท่ ส่ี รา้ งขนึ้ มาจากรากฐานตงั้ แตค่ วามคดิ ความเชอื่ การสรา้ งโครงสรา้ ง หรอื ระบบทเ่ี ออื้ ใหเ้ กดิ พฤตกิ รรมทสี่ ง่ ผลหรอื มแี นวโนม้ ทจ่ี ะทำ� ใหเ้ กดิ สง่ิ ดๆี เหตกุ ารณด์ ๆี ได้

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 149 วธิ คี ดิ 4 ระดบั 1 ระดับเหตกุ ารณ Reactive 2 ระดบั แบบแผนพฤติกรรม Adaptive 3 ระดบั โครงสรางและระบบ Creative 4 ระดบั ความเชอ่ื คานิยม ทศั นคติ Rethink เชน่ เดยี วกบั โครงการนที้ มี่ าจากความคดิ ความเชอื่ ในคณุ คา่ ความเปน็ มนษุ ยแ์ ละศกั ยภาพในการแกป้ ญั หาของคนและชมุ ชน พยายามปรบั ทโ่ี ครงสรา้ ง การทำ� งาน สรา้ งระบบใหเ้ กดิ ทมี ทำ� งานทมี่ ศี กั ยภาพและเหน็ ความสำ� คญั ของ ประเด็นนี้ให้สามารถท�ำงาน ออกแบบวิธีการเพื่อให้จัดการกับปัญหาและ สรา้ งสรรคส์ งิ่ ใหม่ สรา้ งปรากฎการณใ์ หมๆ่ ได้ เปน็ การคดิ ทง้ั ระบบเพอ่ื ใหเ้ กดิ ความยงั่ ยนื

150 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ทกั ษะและกระบวนการในการโคช้ กลา่ วกนั วา่ การโคช้ (Coaching) ไมเ่ หมอื นการสอน (Teaching) เพราะทกั ษะการโคช้ โคช้ มหี นา้ ทด่ี งึ ศกั ยภาพซงึ่ มอี ยแู่ ลว้ ในตวั โคช้ ชอี่ อกมา กระตนุ้ ใหท้ ำ� ตามเปา้ หมายทตี่ งั้ ไวไ้ ด้ ทำ� ใหโ้ คช้ ชส่ี รา้ งการเปลย่ี นแปลงดว้ ยตวั ของเขาเอง สง่ิ ทโี่ คช้ ทำ� คอื • การสรา้ งความไวว้ างใจ (trust) การยอมรบั สรา้ งสมั พนั ธภาพทด่ี ี เพอ่ื ใหส้ ามารถสนบั สนนุ ผรู้ บั การโคช้ ได้ • การรบั ฟงั และทำ� ความเขา้ ใจผรู้ บั การโคช้ วา่ เขามเี ปา้ หมายอะไร ตอ้ งการทำ� อะไรไดส้ ำ� เรจ็ • ใชก้ ารฟงั อยา่ งลกึ ซงึ้ ไดย้ นิ สง่ิ ทผ่ี รู้ บั การโคช้ ไมไ่ ดพ้ ดู ออกมา • สงั เกตทา่ ทขี องผรู้ บั การโคช้ ใหค้ วามรสู้ กึ สบายใจ ปลอดภยั เมอ่ื สนทนากนั ไมต่ ดั สนิ ไมถ่ ามครงั้ เดยี ว ไมถ่ ามชน้ี ำ� • กระตนุ้ ความคดิ ของผรู้ บั การโคช้ ดว้ ยคำ� ถาม ดว้ ยขอ้ มลู ความรู้ • กระตนุ้ ดว้ ยคำ� ถามใหค้ รนุ่ คดิ ใครค่ รวญ เกดิ การเรยี นรแู้ ละคน้ พบ ศกั ยภาพภายในตน • สรปุ ประเดน็ ในการสนทนากบั ผรู้ บั การโคช้ ใหถ้ กู ตอ้ งตรงกนั ตง้ั ขอ้ สงั เกต เพม่ิ มมุ มองเพอ่ื ใหผ้ รู้ บั การโคช้ เหน็ มมุ มองความคดิ ทจี่ ะนำ� ไปพฒั นาตอ่ ได้ • สรา้ งแรงบนั ดาลใจ กระตนุ้ ใหอ้ ยากทำ� ตามเปา้ หมายใหส้ ำ� เรจ็