ทีมมีฝัน โค้ชด้วยใจ

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 51 ในสว่ นพฒั นาการและการเรยี นรขู้ องเดก็ ทงั้ ครทู พิ ยแ์ ละครภู จู่ ากศนู ย์ พฒั นาเดก็ เลก็ อยากสานตอ่ งานทไ่ี ดท้ ำ� ไว้ และสอ่ ประกายความสำ� เรจ็ ครทู พิ ยอ์ ยากสานตอ่ การทำ� ของเลน่ จากวสั ดธุ รรมชาติ วสั ดเุ หลอื ใช้ ที่ ผปู้ กครองหลายคนเรม่ิ เหน็ ความสำ� คญั และใหค้ วามรว่ มมอื สว่ นครภู อู่ ยากสาน ตอ่ การแกป้ ญั หาการรงั แกและลอ้ เลยี นกนั ของเดก็ ทเ่ี ปน็ เหตใุ หเ้ ดก็ ไมอ่ ยากไป โรงเรยี น “เราเห็นปัญหาน้ี แล้วลงไปหาเด็กและผู้ปกครอง ถามไถ่อย่าง สมำ่� เสมอ ใหก้ ำ� ลงั ใจเดก็ ใหก้ ำ� ลงั ใจผปู้ กครอง จนเดก็ ยอมทจ่ี ะไปโรงเรยี น รวม ถงึ สอื่ สารกบั ครใู นโรงเรยี นใหช้ ว่ ยดแู ลเรอ่ื งการรงั แกกนั อกี ทางหนง่ึ ดว้ ย ถา้ เรา ไมล่ งไป เดก็ อาจจะไมเ่ รยี นหนงั สอื ถาวร และสง่ ผลตอ่ การพฒั นาการ อา่ นไม่ ออก เขยี นไมไ่ ดใ้ นอนาคต” ครภู กู่ ลา่ วดว้ ยความภมู ใิ จ ทมี ดงเยน็ ยงั คงตดิ ตามเยย่ี มบา้ นเดก็ อยา่ งตอ่ เนอ่ื ง รอยยมิ้ จากทงั้ คน ในชมุ ชน ผปู้ กครอง และแววตาทส่ี ดใสของเดก็ นอ้ ย ทำ� ใหผ้ ใู้ หญใ่ นทมี ดงเยน็ เปย่ี มไปดว้ ยกำ� ลงั ใจ พวกเขาบอกวา่ มาถกู ทางแลว้ และมงุ่ มนั่ ทจี่ ะสานงานดา้ น เดก็ ปฐมวยั และครอบครวั ตอ่ ไป ทกุ คนในทมี ดงเยน็ แทบจะกลา่ วเปน็ เสยี งเดยี วกนั วา่ “ตอนนี้ ไปไหนมาไหน ผปู้ กครอง คนในชมุ ชน ยมิ้ แยม้ ใหก้ ารตอ้ นรบั รสู้ กึ อบอนุ่ อยากทำ� งานใหเ้ ดก็ และชมุ ชนดขี นึ้ ไปเรอ่ื ยๆ”

52 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ บูรณาการที่เห็นเป็นรูปธรรม เพราะกระบวนการที่ใส่ใจ : ราตรี จมู วนั ทา และ พรรณงาม หวายเค วยั เดก็ ... เราทกุ คนลว้ นเดนิ ผา่ นเพอ่ื การเตบิ โต ในวยั นน้ั เราลว้ นผา่ นประสบการณก์ ารเลน่ การเรยี นรสู้ งิ่ ตา่ งๆ เมอ่ื เตบิ โตจนถงึ วยั ทำ� งาน บางคนอาจจะลมื ความสขุ สนกุ สนานของการเรยี นรใู้ น วยั เดก็ แตส่ ำ� หรบั คนทเ่ี ตบิ โตและไดท้ ำ� งานกบั เดก็ มสี ว่ นรว่ มในการเรยี นรู้ การเลน่ ทำ� ใหเ้ ดก็ ๆ ไดร้ บั ความสขุ สนกุ สนานตามวยั และชว่ ยเสรมิ สรา้ งใหพ้ วก เขาไดเ้ ตบิ โตอยา่ งมคี ณุ ภาพ บางครงั้ การทำ� งานของผใู้ หญอ่ าจจะตอ้ งกา้ วขา้ ม ขอ้ จำ� กดั นานปั การ เพอื่ ใหก้ ารทำ� งานของผใู้ หญก่ บั เรอ่ื งของเดก็ ๆ เปน็ เรอื่ ง เดยี วกนั พต่ี รี - ราตรี จมู วนั ทา ขยบั แวน่ ขณะครนุ่ คดิ ถงึ โจทยท์ ไ่ี ดร้ บั มอบ หมายจากทมี มลู นธิ พิ ฒั นาเครอื ขา่ ยสขุ ภาพ หรอื Health Net ถงึ การทำ� เปา้ หมาย ให้เด็กปฐมวัยและครอบครัวมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น โดยท่ีตนเองจะต้องรับ บทบาททเี่ รยี กวา่ “โคช้ ” หรอื พเ่ี ลยี้ งของตำ� บลดงเยน็ อำ� เภอเมอื ง จงั หวดั มกุ ดาหาร ถงึ แมจ้ ะทำ� งานพฒั นาในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื มานาน แตก่ ารบา้ น ครงั้ นไ้ี มง่ า่ ย เพราะประสบการณบ์ อกวา่ ตอ้ งสรา้ งทมี ใหไ้ ดก้ อ่ น และทมี ดงั กลา่ ว กต็ อ้ งมคี นทร่ี ใู้ จ รงู้ าน เพอ่ื แบง่ เบาการทำ� งาน

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 53 “ถงึ คราวสกู้ ต็ อ้ งส”ู้ ในระยะแรกเธอไดผ้ ชู้ ว่ ยฝมี อื ดอี ยา่ ง พลอย - อาทติ ย์ โพธไิ์ ทรย์ มาประสานงานสบิ ทศิ ชว่ ยกนั ทำ� กจิ กรรมลงพนื้ ทสี่ ำ� รวจ จำ� นวนเดก็ ปฐมวยั รว่ มกนั กบั ทมี อสม. ใหไ้ ดข้ อ้ มลู พน้ื ฐาน เพศ อายุ สภาพ แวดลอ้ มทอ่ี ยอู่ าศยั เพอ่ื จะไดด้ วู า่ มเี ดก็ คนใดบา้ งทต่ี อ้ งการความชว่ ยเหลอื เรง่ ดว่ น อกี ทงั้ การประสานความรว่ มมอื กบั องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ เพอ่ื จะ ไดร้ ว่ มกนั กำ� หนดแผนการทำ� งานเพอื่ เดก็ ปฐมวยั และครอบครวั ในตำ� บลดงเยน็ ใหเ้ ปน็ ไปในทศิ ทางเดยี วกนั กจิ กรรมตา่ งๆ กำ� ลงั ดำ� เนนิ ไปไดต้ ามแผนทคี่ ดิ ไว้ การหาทมี ชมุ ชน เขา้ มารว่ มทำ� งานดว้ ยกนั กก็ ำ� ลงั จะเขา้ รปู เขา้ รอย แตส่ ง่ิ ทไี่ มไ่ ดค้ ดิ ไวก้ ค็ อื พลอย ทมี โคช้ ของเธอไมส่ ามารถชว่ ยประสานงานและทำ� กจิ กรรมในฐานะผชู้ ว่ ยได้ ตอ่ เนอ่ื ง เพราะตดิ ภารกจิ งานประจำ� มหิ นำ� ซำ้� ผอ.แกว้ (แกว้ ใจ แสนโสม) ผอู้ ำ� นวยการกองสาธารณสขุ และสง่ิ แวดลอ้ ม เทศบาลตำ� บลดงเยน็ ทป่ี ระสานงาน ทำ� งานดว้ ยกนั อยา่ งตอ่ เนอ่ื ง จะลาออกเพอื่ ไปดแู ลแมท่ เ่ี ชยี งใหม่ ทำ� ใหพ้ ตี่ รี ตอ้ งครนุ่ คดิ หนกั อกี ครงั้ “เดยี๋ วพจ่ี ะแนะนำ� คนใหต้ รเี อง” ผอ.แกว้ ชว่ ยหาทางออกอยา่ งคนที่ เขา้ ใจการทำ� งาน พรรณงาม หวายเค หรอื ทคี่ นมกั เรยี กตดิ ปากวา่ ผอ.เลก็ ไดร้ บั เชิญจากโครงการพัฒนาศักยภาพกลไกชุมชนเพ่ือสนับสนุนสุขภาวะเด็ก ปฐมวยั และครอบครวั ผา่ นการแนะนำ� จาก ผอ.แกว้ ใหร้ จู้ กั กบั พต่ี รี ในฐานะ พเี่ ลยี้ งหรอื เรยี กวา่ เปน็ โคช้ ของทมี กลไกทอ้ งถน่ิ ตำ� บลดงเยน็ ในฐานะผอู้ ำ� นวยการกองการศกึ ษาทด่ี แู ลบคุ ลากรศนู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ และเจ้าหนา้ ที่หลายสิบคน ท�ำให้ ผอ.เล็ก เมื่อไดฟ้ ังพต่ี รแี ละตวั แทนจาก Health Net นำ� เสนอ และอา่ นโครงการฯ อยา่ งละเอยี ดกร็ สู้ กึ สนใจ จากนน้ั ก็

54 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ รบั คำ� เชญิ จากพต่ี รเี พอ่ื เขา้ รว่ มกระบวนการอบรมทจ่ี ะจดั ใหก้ บั ทกุ พน้ื ทที่ รี่ ว่ ม โครงการ แลว้ กไ็ มผ่ ดิ หวงั เมอื่ กระบวนการฝกึ อบรมไมน่ า่ เบอ่ื ทงั้ ทค่ี ดิ ไวว้ า่ จะ ตอ้ งมานง่ั ฟงั บรรยาย แตก่ ลบั มกี ระบวนการทแี่ ปลกกวา่ นนั้ ทง้ั การนงั่ พน้ื ลอ้ มวงคยุ และบางชว่ งของการฝกึ อบรม สามารถนอนไดผ้ า่ นกระบวนการท่ี เรยี กวา่ “ผอ่ นพกั ตระหนกั ร”ู้ เมอ่ื กลบั มาสลบั ฟงั เนอ้ื หากท็ ำ� ใหเ้ ขา้ ใจไดไ้ ม่ นา่ เบอ่ื ซงึ่ ผอ.เลก็ ไดเ้ ลา่ ถงึ แรงบนั ดาลใจกอ่ นทจี่ ะเขา้ รว่ มมาเปน็ ทมี โคช้ ของ โครงการวา่ “ในระยะแรกมาเปน็ ผฟู้ งั เปน็ หนงึ่ ในตวั แทนของเทศบาล และพต่ี รชี วน ใหท้ ำ� กจิ กรรมในพน้ื ท่ี ใหเ้ รานำ� สง่ิ ทเ่ี ราเคยทำ� งานมาพดู เราจงึ เรมิ่ เขา้ มารว่ ม กบั โครงการ ตอ่ มาพต่ี รบี อกวา่ มอี บรมดา้ นสทิ ธเิ ดก็ ดา้ นพฒั นาการเดก็ และ งานประชุมอ่ืนๆ ท่ีขอนแก่น ท�ำจดหมายเชิญมา เราก็ยินดีเข้าไปร่วม กระบวนการฝกึ อบรมดว้ ย” “ทแี รกตอนอา่ นโครงการกส็ งสยั วา่ ทำ� ไมตอ้ งพฒั นาคน แตพ่ อเขา้ ใจ แลว้ กย็ งิ่ ชอบเพราะเปน็ การพฒั นาคนกอ่ นทจ่ี ะทำ� งาน และคนเหลา่ นน้ั กต็ อ้ ง ใหท้ มี เลอื ก โดยหาคนทสี่ มคั รใจหรอื คนทท่ี ำ� งานเกยี่ วกบั เดก็ กต็ รงกบั งานท่ี เรารบั ผดิ ชอบอยู่ หากไมพ่ ฒั นาคนกอ่ น ใหม้ าทำ� งานเลยกอ็ าจจะไมไ่ หว” สำ� หรบั ผอ. เลก็ นค่ี อื โอกาสทจ่ี ะทำ� งานใหห้ ลากหลายขนึ้ “โครงการนเี้ ปน็ โครงการทใ่ี หโ้ อกาสและหนนุ เสรมิ งานเรา เพราะหาก ทำ� งานสำ� เรจ็ กส็ ามารถทำ� ใหง้ านหลกั ของเราเดนิ ไปไดด้ ี มนั เออื้ กนั เราได้ ประโยชนเ์ พราะไดท้ มี กลไกทเี่ ขม้ แขง็ ไดท้ มี ใหมๆ่ ทจ่ี ะมาทำ� งานหลกั ของเรา ไปดว้ ยกนั ”

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 55 เนอื่ งจากอยใู่ นสายงานการศกึ ษา การรว่ มงานกบั โครงการในฐานะ ทมี โคช้ ทำ� ใหส้ ามารถประสาน และเชอื่ มรอ้ ยงานกบั ทมี อสม. และผนู้ ำ� ชมุ ชน ในพนื้ ทไ่ี ดร้ าบรนื่ เกดิ ผลดตี อ่ ทง้ั งานหลกั ของแตล่ ะคนและการรว่ มกนั ทำ� งาน ในทมี กลไกชมุ ชน ผอ. เลก็ สะทอ้ นวา่ โครงการเปน็ คนกลางทเ่ี ชอื่ มใหค้ นทท่ี ำ� งานเดก็ ปฐมวยั เปน็ ทมี มากขนึ้ “โครงการท�ำให้งานทุกส่วนมาร่วมกัน ได้รู้จักคนใหม่ๆ ได้มี สมั พนั ธภาพทด่ี ี ไดบ้ รู ณาการงานรว่ มกนั สถานการณโ์ ควดิ ทำ� ใหเ้ ราไดร้ ว่ ม ปรบั แผน ไดล้ งพนื้ ทคี่ รบทกุ หมบู่ า้ น คนทไ่ี มเ่ กง่ การพดู กไ็ ดห้ ดั พดู หดั เปน็ วทิ ยากร ใหก้ ำ� ลงั ใจกนั เมอื่ ไดท้ ดลองทำ� กไ็ ดด้ งึ ศกั ยภาพทมี ขนึ้ มาอยา่ งเหน็ ไดช้ ดั โดยมพี ต่ี รชี ว่ ยสนบั สนนุ ” “ตวั อยา่ งครทู พิ ย์ - ทพิ วรรณ์ บรบิ รู ณ์ ถงึ แมเ้ รยี นดา้ นพฒั นาการเดก็ มาโดยตรง เมอ่ื ตอ้ งใหค้ วามรกู้ บั ทมี อสม. กย็ งั ประหมา่ แตพ่ ตี่ รใี หก้ ำ� ลงั ใจ วา่ กเ็ หมอื นพดู ใหเ้ ดก็ ฟงั เขากม็ กี ำ� ลงั ใจวา่ ทำ� ได้ เราเหน็ วา่ เพราะพตี่ รเี หน็ ศกั ยภาพของคร”ู ผอ.เลก็ เลา่ ถงึ การทำ� งานของพตี่ รใี นฐานะโคช้ “ครหู ลายคนกส็ ะทอ้ นวา่ เปน็ เวทใี หพ้ ฒั นาตวั เอง และไดเ้ รยี นรขู้ อ้ มลู ชมุ ชนไปดว้ ย อยา่ งเวลาทมี โคช้ ไมอ่ ยู่ ครกู ใ็ ชก้ ระบวนการทเ่ี ราทำ� กนั มาใน โครงการ เชน่ เครอ่ื งมอื เชค็ อนิ เชค็ เอาท์ มาใช้ กเ็ หน็ วา่ เขาทำ� ไดด้ ี แสดง วา่ โครงการกระตนุ้ ใหเ้ กดิ การเชอื่ มงานกนั ถงึ แมอ้ าจจะไมช่ ดั เจน แตก่ พ็ อมี รปู ธรรมใหเ้ หน็ อยบู่ า้ ง” เธอยำ้� วา่ คำ� วา่ บรู ณาการ เหน็ เปน็ รปู ธรรมชดั เจน และเกดิ ขนึ้ โดย ธรรมชาติ โดยไมต่ อ้ งทำ� MOU (Memorandum of Understanding -- เอกสาร หรอื หนงั สอื ทเ่ี กบ็ บนั ทกึ ขอ้ ตกลง ความเขา้ ใจทตี่ รงกนั หรอื ขอ้ ตกลงทจ่ี ะรว่ ม มอื ระหวา่ งสองฝา่ ย)

56 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ “ถึงแม้ไม่มีงบ เราก็ยังท�ำงานร่วมกัน เช่ือมงานกัน นี่คือการ บรู ณาการ” เมอื่ ไดร้ จู้ กั และทำ� งานรว่ มกนั มากขน้ึ กย็ งิ่ เหน็ พลงั ของความมงุ่ มนั่ ตงั้ ใจ “รสู้ กึ ขอบคณุ ตนเองทม่ี คี วามเชอื่ ในพลงั ดา้ นบวก หากเราทำ� สง่ิ ทด่ี ี มปี ระโยชน์ กจ็ ะดงึ ดดู คนประเภทเดยี วกนั ใหม้ าอยทู่ เี่ ดยี วกนั เพราะตอนท่ี มองหาทมี กจ็ ะดวู ตั ถปุ ระสงคข์ องโครงการ และมองหาคนทมี่ ใี จ ไมเ่ พยี ง ทำ� งานตามบทบาทหนา้ ท่ี เมอื่ ไดร้ ว่ มกนั กบั ผอ.เลก็ กพ็ ยายามทำ� ความคนุ้ เคยใหม้ ากขนึ้ ผอ. เขาชอบวงิ่ ออกกำ� ลงั กาย เราไมเ่ คยวงิ่ กต็ อ้ งออกไปวง่ิ ด้วย เพราะอยากรู้จักนิสัยใจคอกันให้มากข้ึน แล้วรู้เลยว่านี่คือคนท่ีเรา คน้ หา” พตี่ รกี ลา่ ว และแลว้ การทำ� กจิ กรรมตา่ งๆ อาทิ การลงพน้ื ทเ่ี ยย่ี มชมุ ชนรว่ มกนั กบั ทมี พนื้ ที่ ประกอบไปดว้ ย หมอ ทมี อสม. ผนู้ ำ� ชมุ ชน ทกุ สว่ นสานสมั พนั ธ์ กนั ทำ� งานเปน็ ทมี อยา่ งมงุ่ มน่ั ตง้ั ใจ ถงึ แมส้ ถานการณร์ ะบาดของไวรสั โควดิ - 19 กท็ ำ� ใหต้ อ้ งมาเรม่ิ ปรบั แผนกนั ใหม่ เปน็ การสำ� รวจและชว่ ยเหลอื เดก็ ตำ� บลดง เยน็ ดว้ ยกนั แตอ่ ยา่ งไรกต็ ามสง่ิ ทเ่ี หน็ ชดั คอื การนำ� กระบวนการมาใชใ้ นการ ทำ� ทมี “เมอื่ ลงพน้ื ท่ี เราเปลย่ี นกจิ กรรม จากเดมิ ทตี่ อ้ งมพี ธิ เี ปดิ มกี ารกลา่ ว ตอ้ นรบั กป็ รบั มาใชก้ ระบวนการใหม่ เชน่ การเชค็ อนิ เตรยี มความพรอ้ ม ทแี รก ทมี อสม. เขากส็ งสยั วา่ ทำ� ไมตอ้ งมกี จิ กรรมแบบนก้ี อ่ น เมอื่ เราชวนทำ� กจิ กรรม เชค็ เอาท์ กถ็ ามวา่ มอี ะไรจะแนะนำ� เขากส็ ะทอ้ นวา่ กจิ กรรมของเราดี และบอก วา่ หากมโี อกาส อยากจะรว่ มกจิ กรรมอกี เมอื่ เรา AAR (กระบวนการ After

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 57 Action Review) กนั แตล่ ะคนจะสะทอ้ นออกมาเองวา่ ตนเองทำ� อะไรไดด้ ี หรอื ตอ้ งปรบั ปรงุ และอยากจะทำ� และครง้ั ตอ่ ไปกใ็ หเ้ ขาทำ� ในสงิ่ ทอ่ี ยากจะทำ� เปน็ การใหก้ ำ� ลงั ใจกนั ไมต่ ำ� หน”ิ ผอ. เลก็ กลา่ ว พต่ี รพี ดู เสรมิ ถงึ วธิ กี ารทำ� งานของตนเอง “เพราะตนเองไมช่ อบออกคำ� สงั่ แตใ่ ชค้ ำ� ถามกระตนุ้ แลว้ เรารอู้ ยแู่ ลว้ วา่ แตล่ ะคนเกง่ อะไร แตบ่ างคนกอ็ าสาทดลองทำ� เอง เชน่ อยากจะบนั ทกึ เรา กห็ าแบบมาให้ และใหเ้ ครดติ กนั แตล่ ะคนกช็ ว่ ยกนั แนะนำ� เพราะหลายคน มใี จทอ่ี ยากจะเรยี นรู้ แตอ่ าจจะไมร่ วู้ า่ ไปทางไหน เรากค็ ยุ กนั วา่ เราเรยี นรู้ สะทอ้ น กนั ได้ บอกกนั ได้ ทำ� ใหห้ ลายคนเขาเปดิ ใจอยากทดลองทำ� ในสง่ิ ทเี่ ขาไมถ่ นดั อาจจะประหมา่ บา้ ง แตค่ รงั้ ตอ่ ไปกด็ ขี น้ึ เรอื่ ยๆ” ผอ.เลก็ กลา่ วชนื่ ชมพตี่ รดี ว้ ยรอยยมิ้ “พต่ี รเี ขาเปดิ โอกาสใหค้ นในทมี ไดแ้ สดงความสามารถ คดิ บวกกบั ทกุ คน ไมไ่ ดก้ ำ� หนดวา่ ตอ้ งทำ� อะไร แตจ่ ะปรกึ ษาวา่ สะดวกไหม ทำ� ไดไ้ หม เพราะ ทกุ คนมงี านหลกั ของตวั เอง ครมู กั จะรว่ มกจิ กรรมวนั ธรรมดาไมไ่ ด้ เปดิ โอกาส ใหค้ นแสดงความคดิ เหน็ และทมี ไมล่ ำ� บากใจทจ่ี ะมารว่ มงาน รวมถงึ ดแู ลทกุ คน” พตี่ รกี ลา่ วชน่ื ชม ผอ. เลก็ บา้ ง “มองเหน็ ความเปน็ โคช้ ของ ผอ.เลก็ เหน็ ความมงุ่ มนั่ จรงิ ใจ ซอื่ ตรง การเปดิ โอกาสใหน้ อ้ งๆ ไดเ้ ตบิ โต ถงึ แมจ้ ะทำ� เองไดท้ กุ อยา่ ง เชน่ ตอนลงพนื้ ที่ กใ็ หค้ นในทมี ทำ� หนา้ ทพ่ี ธิ กี รแทน และตนเองกถ็ อยออกมาดภู าพรวม ผอ. เลก็ ไมใ่ ชค้ วามเปน็ หวั หนา้ มวี าทศลิ ป์ ทง้ั กบั คนระดบั สงู และระดบั ลา่ ง สามารถ ประสานไดห้ มด”

58 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ถงึ แมท้ มี ดงเยน็ จะเรม่ิ เขม้ แขง็ และเหนยี วแนน่ กนั มากขน้ึ แลว้ กต็ าม โคช้ ทง้ั สองมองวา่ ทมี ชมุ ชนเองยงั ตอ้ งมคี วามรเู้ กย่ี วกบั ประเดน็ เดก็ ปฐมวยั ให้ มากขน้ึ เพอ่ื สรา้ งความเชอื่ มนั่ ในการลงพนื้ ท่ี อกี ทง้ั การทำ� ใหค้ นในทมี เปดิ ใจยอมรบั ซงึ่ กนั และกนั เพมิ่ มากขนึ้ กวา่ เดมิ พี่ตรีกลา่ วถงึ อนาคตข้างหน้าของทมี ดงเยน็ กับงานเดก็ ปฐมวยั และ ครอบครวั วา่ “เราอาจจะยงั ไปไมถ่ งึ เปา้ หมายเพราะเพงิ่ เรม่ิ ได้ 2 ปี สว่ นตวั กค็ ดิ วา่ จะตอ้ งมหี ลกั สตู รการพฒั นาทมี การ retreat หรอื การถอยกลบั ไปมองความ สำ� เรจ็ เลก็ ๆ ใหก้ ำ� ลงั ใจกนั และกนั ในการมองงานไปขา้ งหนา้ โคช้ เองกต็ อ้ ง พฒั นาศกั ยภาพเรอ่ื ง การกระตนุ้ ใหค้ นแสดงความสามารถ ดงึ คนเกง่ ๆ เขา้ มา สรา้ งแนวคดิ ใหค้ นทดี่ งึ เขา้ มาใชค้ วามสามารถ การสรา้ งคน การ empower- ment หรอื การเสรมิ พลงั กนั และกนั ดว้ ย” จากพฒั นาความเปน็ ทมี สดู่ อกผลความสำ� เรจ็ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในชมุ ชนดงเยน็ ผอ. เลก็ กลา่ ววา่ แนวทางนส้ี ามารถสรา้ งคนและพฒั นาชมุ ชนในทอี่ น่ื ๆ ได้ แตต่ อ้ งสรา้ งองคป์ ระกอบสำ� คญั “ตอ้ งมที มี ทจ่ี ะขบั เคลอื่ น ผบู้ รหิ ารทอ้ งถนิ่ ไฟเขยี ว ใหเ้ ขาเขา้ ใจการ ทำ� งาน เขากจ็ ะสนบั สนนุ มคี นในพนื้ ทใ่ี หค้ วามรว่ มมอื มาเสรมิ ทมี ใหห้ ลาก หลาย ตอ้ งไดค้ นทมี่ ใี จ เหน็ ประโยชนต์ อ่ พน้ื ท่ี ตอ่ สว่ นรวม ถา้ มคี นในพน้ื ที่ อยากทำ� ก่อนแลว้ มคี วามสามารถในการเชือ่ มคนที่มีใจอยากชว่ ยเหลอื เด็ก ความเปน็ ทมี กลไกชมุ ชนกจ็ ะเกดิ ขน้ึ เอง”

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 59 เหน็ ไดช้ ดั วา่ การเรยี นรแู้ ละการพฒั นาคนนน้ั ทำ� ไดไ้ มส่ น้ิ สดุ แมเ้ ตบิ โต เป็นผู้ใหญ่วัยท�ำงานก็ยังต้องส่งเสริมพัฒนาการเพ่ือให้สามารถท�ำงาน สร้างสรรค์ตามเป้าหมายท่ีอยากเห็นเด็กๆ ในชุมชนเติบโตข้ึนมาอย่างมี คณุ ภาพตอ่ ไปในวนั ขา้ งหนา้

ต�ำบลนาหนองทุ่ม จังหวัดขอนแก่น ผู้ให้สัมภาษณ์ แสงทอง สุวรรณภาพ ยุพิน ประทุมกุล นภาลัย ไชโยแสง เชี่ยวชาญ แก้วเกิน วาสนา บุญจวง ทีมโค้ช จิราภรณ์ จงสถิตรักษ์ ณัฏฐ์ นงภา

ตำ� บลนาหนองทมุ่ ตงั้ อยใู่ นอำ� เภอชมุ แพ จงั หวดั ขอนแกน่ เปน็ พน้ื ที่ ใกลเ้ ขตอทุ ยานแหง่ ชาตภิ ผู ามา่ น บางสว่ นอยใู่ นเขตปา่ สงวนแหง่ ชาติ มคี วาม อดุ มสมบรู ณท์ างธรรมชาติ ปจั จบุ นั มี 13 หมบู่ า้ น ผอู้ ยอู่ าศยั ประมาณกวา่ 8,000 คน สว่ นใหญป่ ระกอบอาชพี ทางการเกษตร ทำ� นา ทำ� สวน จากการสำ� รวจขอ้ มลู ของทมี กลไกทอ้ งถนิ่ ระดบั ตำ� บล ลา่ สดุ เดอื น สงิ หาคม 2563 พบวา่ ตำ� บลนาหนองทมุ่ มเี ดก็ ปฐมวยั 0 - 6 ปี จำ� นวน 576 คน แบง่ เปน็ เดก็ 0 - 3 ปี 250 คน และเดก็ 3 - 6 ปี 326 คน มเี ดก็ ทมี่ ภี าวะปกติ ครอบครวั ดแู ลเอาใจใสส่ ง่ เสรมิ พฒั นาการอยา่ งเหมาะสม จำ� นวน 350 คน เปน็ เดก็ กลมุ่ เสยี่ งและประสบปญั หา 78 คน เดก็ ทปี่ ระสบปญั หาสว่ นใหญอ่ ยู่ ในครอบครวั ทม่ี ฐี านะยากจน รายไดน้ อ้ ย ทำ� ใหก้ ารเลย้ี งดเู ดก็ เปน็ ไปดว้ ยความ ยากลำ� บาก นอกจากนนั้ ยงั พบวา่ เดก็ บางรายมพี ฒั นาการผดิ ปกติ ซมึ เศรา้ และอยใู่ นสภาพแวดลอ้ มทไี่ มเ่ ออื้ ตอ่ การเลย้ี งดู สว่ นเดก็ ทอ่ี ยใู่ นกลมุ่ เสย่ี งนน้ั มี ทงั้ ปญั หาเดก็ อว้ นซงึ่ เกดิ จากการจดั โภชนาการอาหารใหก้ บั เดก็ และผปู้ กครอง ทเี่ ปน็ ผสู้ งู อายใุ หเ้ ดก็ กนิ อาหารแบบตามใจ ปญั หาดา้ นพฤตกิ รรมทพี่ บบอ่ ยคอื เดก็ เลน่ โทรศพั ทม์ อื ถอื ตดิ ตอ่ กนั เกนิ 2 ชวั่ โมง สง่ ผลตอ่ พฒั นาการดา้ นอารมณ์ ของเดก็

62 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ สรา้ งทมี ใหแ้ ขง็ แรง สานฝนั ใหเ้ ปน็ จรงิ ตำ�บลนาหนองทมุ่ ขอนแกน่ อาคารชนั้ เดยี วหลงั ขนาดยอ่ มในพนื้ ที่ อบต.นาหนองทมุ่ อำ� เภอชมุ แพ จงั หวดั ขอนแกน่ ทนี่ เ่ี ปน็ โรงเรยี นผสู้ งู อายุ ซง่ึ เปน็ สถานทที่ ี่ “ทมี กลไกทอ้ งถนิ่ ตำ� บลนาหนองทมุ่ ” ใชใ้ นการจดั ประชมุ พดู คยุ และทำ� กจิ กรรมเพอ่ื เดก็ ปฐมวยั และครอบครวั เปน็ ประจำ� 2 - 4 ครงั้ ตอ่ เดอื น แตล่ ะคนในทมี ตา่ งกพ็ กขา้ วหอ่ มาคนละอยา่ งสองอยา่ ง บา้ งเอาของสดมาทำ� อาหารกนิ ดว้ ยกนั กอ่ นนง่ั ลอ้ มวง คยุ จรงิ จงั บางครง้ั กค็ ยุ กนั ถงึ ดกึ ดนื่ แมแ้ ตท่ มี โคช้ กไ็ ปกางมงุ้ นอนทน่ี นั่ โดยมี นอ้ งๆ 4 - 5 คน จากทมี สภาเดก็ และเยาวชนตำ� บลนาหนองทมุ่ มากางมงุ้ นอน เปน็ เพอ่ื น ลา่ สดุ ชว่ งการแพรร่ ะบาดของไวรสั โควดิ - 19 ทมี งานนาหนองทมุ่ จำ� นวนหนงึ่ นดั มารวมตวั กนั ทโี่ รงเรยี นผสู้ งู อายุ เพอื่ ประเมนิ สถานการณแ์ ละ ระดมสมองถงึ สง่ิ ทท่ี มี กลไกควรยน่ื มอื เขา้ มาดแู ลแกป้ ญั หาชมุ ชน “ชว่ งโควดิ ศนู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ และโรงเรยี นปดิ เดก็ ๆ อยบู่ า้ น ครศู นู ย์ พฒั นาเดก็ เลก็ เปน็ หว่ งเดก็ ๆ กลวั วา่ พฒั นาการเดก็ จะถดถอย” หญงิ - จริ าภรณ์ จงสถติ รกั ษ์ และ ณฏั ฐ์ นงภา ทมี โคช้ ของทมี ชมุ ชนนาหนองทมุ่ สง่ ผา่ นเสยี ง แหง่ ความหว่ งใยของทมี งาน “เราเลยชวนทมี มาคดิ กนั วา่ แลว้ จะทำ� อะไรกนั ดี ทมี กค็ ดิ และตกลงรว่ มกนั วา่ จะทำ� สอื่ การเรยี นรสู้ ำ� หรบั เดก็ ” อสม. รวมทมี กบั คนในพนื้ ทหี่ มบู่ า้ นละ 3 คน ชว่ ยกนั คดิ คน้ การลง ไปใหค้ วามรแู้ ละตดิ ตามกรณเี ดก็ ทตี่ อ้ งชว่ ยเหลอื เรง่ ดว่ น ทงั้ ยงั นำ� ถงุ ยงั ชพี ไปให้ สว่ นครศู นู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ และนอ้ งๆ จากสภาเดก็ และเยาวชนกร็ ะดมความ คดิ ทำ� สอื่ การเรยี นรใู้ หก้ บั เดก็ เลก็ ในชมุ ชน

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 63 หอ้ งโถงโลง่ ของโรงเรยี นผสู้ งู อายุ กระดาษหลากสี กาว และอปุ กรณ์ สำ� หรบั สรา้ งสรรคง์ านศลิ ปะนานาชนดิ วางเรยี งรายอยทู่ ว่ั หอ้ ง ทมี กลไกนาหนอง ทมุ่ กวา่ 10 ชวี ติ - ครจู ากศนู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ (ศพด.) 6 คน นอ้ งๆ สภาเดก็ และเยาวชนอกี 5 - 6 คน และทมี กลไกนาหนองทมุ่ ราวๆ 3 คน สาละวนกบั การตดั ฉกี แปะ กระดาษตา่ งๆ ทำ� เกมโดมโิ น่ และทำ� รปู ภาพสามมติ ิ เพอ่ื ทำ� หนงั สอื ปอ๊ ปอพั ทมี่ เี รอื่ งราวนา่ สนใจพรอ้ มภาพประกอบทจี่ บั ตอ้ งไดร้ าวกบั มชี วี ติ ชว่ งนนั้ ทมี งานทำ� สอื่ การเรยี นรเู้ รง่ ผลติ ชนิ้ งานกนั มาก เพอื่ ไมใ่ หเ้ ดก็ ๆ 158 คนในชมุ ชนตอ้ งขาดตอนการสง่ เสรมิ พฒั นาการ พวกเขานดั มาเจอกนั สปั ดาหล์ ะ 2 วนั ตดิ ตอ่ กนั 3 อาทติ ย์ เพอ่ื ทำ� สอ่ื การเรยี นรู้ เกมโดมโิ น่ 160 ชดุ และหนงั สอื นทิ านปอ๊ ปอพั 13 เลม่ เพอื่ แจกใหห้ มบู่ า้ นละ 1 ชดุ “เราไดค้ ณุ ครจู ากศนู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ ทง้ั 3 ศนู ย์ มาเปน็ แกนหลกั ใน การทำ� สอื่ การเรยี นรใู้ หเ้ ดก็ ปฐมวยั คณุ ครทู มุ่ เทมาก เมอื่ เอาไปแจกใหก้ บั เดก็ และผปู้ กครองพรอ้ มในชดุ ถงุ ยงั ชพี ไดร้ บั การตอบรบั จากบางรายวา่ เดก็ ตดิ ใจ เนอ้ื หานทิ านปอ้ งกนั โควดิ ทค่ี ณุ ครทู ำ� ไปให้ และรบเรา้ ใหผ้ ปู้ กครองอา่ นให้ฟัง ทุกวัน คุณครูก็ปล้ืมใจ มีก�ำลังใจท่ีจะคิดค้นกิจกรรมหลังจากพ้นช่วงโควดิ น”้ี คำ� บอกเลา่ จาก แสงทอง สวุ รรณภาพ หรอื ทท่ี กุ คนเรยี กวา่ หวั หนา้ โตง้ นกั พฒั นาชมุ ชนชำ� นาญการ ซง่ึ ทำ� งานอยใู่ นสำ� นกั ปลดั อบต.นาหนองทมุ่ หนงึ่ ในทมี หลกั ของนาหนองทมุ่ ความภมู ใิ จในสอื่ การเรยี นรทู้ ท่ี กุ คนชว่ ยกนั ทำ� นี้ มาจากการรว่ มกนั คดิ วา่ การซอ้ื ของสำ� เรจ็ รปู อาจจะงา่ ย แตซ่ อื้ “ความเปน็ เรา” ไมไ่ ด้ นค่ี อื สง่ิ ที่ ทมี กลไกนาหนองมตงั้ ใจทจี่ ะทำ� ของเลน่ และหนงั สอื นทิ านดว้ ยตวั เอง และการ ลงมอื ทำ� ดว้ ยกนั ไมเ่ พยี งไดช้ นิ้ งานทน่ี า่ ภาคภมู ใิ จ แตย่ งั ไดเ้ พอื่ น ไดท้ มี ระหวา่ ง ทนี่ งั่ ทำ� งานดว้ ยกนั พวกเขาสนกุ เพลดิ เพลนิ มรี อยยมิ้ เสยี งหวั เราะ ลอ้ มวง กนิ ขา้ ว และบางครงั้ กท็ ำ� กบั ขา้ วกนิ กนั เอง

64 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ เรยี นรดู้ ว้ ยกนั แบบนาหนองทมุ่ เมอ่ื ทมี นาหนองทมุ่ มคี วามเปน็ ทมี ทกุ คนพรอ้ มลกุ ขน้ึ มาจดั การปญั หา และพฒั นาชมุ ชนดว้ ยตวั เอง ไมเ่ พยี งการสรา้ งสอื่ การเรยี นรู้ แตย่ งั ไปถงึ เรอื่ งอน่ื ๆ ทพ่ี วกเขาไมเ่ คยทำ� มากอ่ น เชน่ การเปน็ วทิ ยากรจดั กระบวนการเรยี นรใู้ หค้ นใน ชมุ ชน ทผี่ า่ นมา สง่ิ ทพ่ี วกเขาคนุ้ ชนิ คอื การอบรมเรยี นรหู้ รอื ประชมุ แบบเปน็ ทางการ นงั่ ประชมุ เรยี งแถวหนา้ กระดาน และรอฟงั วทิ ยากรบรรยาย เสรจ็ แลว้ กก็ ลบั บา้ น ซงึ่ พวกเขาบอกวา่ แบบนไ้ี มไ่ ดอ้ ะไร แตเ่ มอ่ื เขา้ รว่ มโครงการ พฒั นาศกั ยภาพกลไกชมุ ชนเพอื่ สนบั สนนุ สขุ ภาวะเดก็ ปฐมวยั และครอบครวั พวกเขาไดเ้ ขา้ รว่ มเวทกี ารเรยี นรทู้ ตี่ า่ งจากเดมิ ไดน้ งั่ ลอ้ มวง ไดแ้ ลกเปลย่ี นความ คดิ เหน็ ไดท้ ำ� กจิ กรรมเกม เรยี นรกู้ ารฟงั อยา่ งตง้ั ใจ นอนคยุ กไ็ ด้ นงั่ ฟงั กม็ ี “เวลาทเ่ี ราเขา้ อบรมพรอ้ มกนั ทง้ั 5 พน้ื ที่ ทข่ี อนแกน่ ทมี ของเราก็ ตอ้ งประชมุ กนั กอ่ นเขา้ หอ้ งประชมุ เพราะคนของเรายงั ไมร่ วู้ า่ จะมกี ารอบรม อะไร เราตอ้ งเตรยี มวนั แรก สรปุ ของวนั นี้ เพอื่ เตรยี มของวนั ถดั ไป บางทโี จทย์ มา เรากไ็ ดท้ ำ� โจทยไ์ วแ้ ลว้ จากความนา่ จะเปน็ ” หวั หนา้ โตง้ ยม้ิ ดว้ ยความภมู ใิ จ ในการเรยี นรขู้ องทมี ในเวทอี บรมของโครงการ หลงั การอบรมและรบั ประทานอาหารเยน็ ในแตล่ ะวนั ทมี นาหนองทมุ่ จะรวมตวั กนั ทห่ี อ้ งพกั ของโคช้ เพอ่ื ทบทวนความ รทู้ ไ่ี ดร้ บั ในแตล่ ะวนั แลกเปลย่ี นความเขา้ ใจในสงิ่ ทไ่ี ดเ้ รยี นรขู้ องแตล่ ะคน รวม ไปถงึ การฝกึ ซอ้ มตามโจทยข์ องวทิ ยากรกระบวนการ นอ้ งเวฟ - เชยี่ วชาญ แกว้ เกนิ เยาวชนจากสภาเดก็ และเยาวชน นาหนองทมุ่ เลา่ ถงึ การอบรมครงั้ หนงึ่ ทแ่ี ตล่ ะทมี ไดร้ บั โจทยใ์ หจ้ ำ� ลองกจิ กรรม

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 65 ทจี่ ะจดั ในพน้ื ทภ่ี ายในเวลาจำ� กดั และเขาไดอ้ าสาเปน็ คนนำ� กจิ กรรม เพราะคดิ วา่ จะไดเ้ กบ็ เกยี่ วประสบการณจ์ ากการเรยี นรคู้ รง้ั น้ี “ผมจำ� ไดว้ า่ ซอ้ มหนกั มาก ทง้ั จดและอา่ นใหเ้ ปะ๊ เพราะเปน็ งานแรก อบรมครงั้ แรก ตน่ื เตน้ มาก โคช้ คอยชว่ ยใหค้ ำ� แนะนำ� ตอนทำ� กจิ กรรม ผใู้ หญ่ ทกุ คนกช็ ว่ ยสมมตุ เิ ปน็ คนเขา้ อบรม ตอนนน้ั ผมนกึ วา่ จะทำ� ไมไ่ ด้ แตห่ ลงั จาก ทำ� กจิ กรรมออกมาแลว้ พๆ่ี บอกวา่ ดแี ลว้ ” การสงั่ สมประสบการณแ์ ละมวี ถิ กี ารเรยี นรทู้ บทวนความรดู้ ว้ ยกนั เชน่ นี้ ทมี นาหนองทมุ่ กเ็ รม่ิ มนั่ ใจขนึ้ วา่ พวกเขาสามารถออกแบบและทำ� กระบวนการ เรยี นรใู้ หพ้ น้ื ทข่ี องตวั เองได้ ทมี ชมุ ชนจงึ วางเปา้ หมายในการขยายทมี ทำ� งาน ดา้ นเดก็ ในพน้ื ท่ี ใหม้ คี ณะทำ� งานอยา่ งนอ้ ย 3 คน ในแตล่ ะหมบู่ า้ น “เวลาเราตอ้ งการความรู้ เราเชญิ วทิ ยากรขา้ งนอกมา บางทเี ขาไมเ่ ขา้ ใจ พวกเราวา่ เปน็ ใคร เปน็ อยา่ งไร มาถงึ กใ็ หค้ วามรู้ กระบวนการ แลว้ กลบั ไป มนั ไม่ คอ่ ยไดผ้ ล เราเลยคดิ วา่ เรานา่ จะทำ� เอง และทำ� เองได”้ พยี่ ุ - ยพุ นิ ประทมุ กลุ ผชู้ ว่ ยเจา้ หนา้ ทโี่ รงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บลนาหนองทมุ่ กลา่ วถงึ ทม่ี าของ ความคดิ “เดมิ เราอบรมแบบราชการเดมิ ๆ นงั่ โตะ๊ ประชมุ เรยี งแถว ฟงั วทิ ยากร บรรยาย จบกก็ ลบั บา้ น พอไดเ้ หน็ กระบวนการเรยี นรแู้ บบใหม่ เรารสู้ กึ ดี ชอบ เลยอยากถา่ ยทอดความรเู้ ทคนคิ ทไี่ ดเ้ รยี นมาใหท้ มี เราไดอ้ ยา่ งทเ่ี ราไดร้ บั ดว้ ย รอ้ นวชิ า กลวั ลมื เลยบอกวา่ เราอยากทำ� ” หมอฟา้ - นภาลยั ไชโยแสง รกั ษาการผอู้ ำ� นวยการโรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บล (รพ.สต.) บา้ นวงั ยาว หนง่ึ ในทมี นาหนองทมุ่ กลา่ วถงึ สง่ิ ทจี่ ดุ ประกายใหค้ นในทมี คดิ เรอ่ื งการจดั กระบวนการเรยี นรวู้ า่

66 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ “ได้แรงบันดาลใจไปจากการฟังอาจารย์จิต (จิตติมา ภานุเตชะ) อาจารยป์ อ (วารณุ ี นลิ พนั ธ์ ) ทมี่ าจดั กระบวนการให้ เราเลยทดลองทำ� กนั เอง ยง่ิ ไดร้ บั พลงั บวกมากขน้ึ ” เวทใี นพนื้ ทคี่ รงั้ แรกทพ่ี วกเขาทดลองเปน็ เรอ่ื งการฟงั ดว้ ยหวั ใจ การ ทำ� ความเขา้ ใจเรอ่ื งความสำ� คญั ของการดแู ลเดก็ ปฐมวยั มกี จิ กรรมและเกม “เปด็ ” ทท่ี งั้ หมอฟา้ พย่ี ุ และหวั หนา้ โตง้ รสู้ กึ ประทบั ใจจากเวทกี ารอบรม “ตอนแรกทที่ ำ� กระบวนการ กก็ งั วลใจอยวู่ า่ กลมุ่ ผนู้ ำ� ในพนื้ ทท่ี เ่ี ราชวน มาอบรม เขาจะฟงั เราไหม เขาจะกลบั ตงั้ แตต่ อนพกั เทยี่ งไหม ไมม่ นั่ ใจเลย แตเ่ พอื่ นๆ และโคช้ ใหก้ ำ� ลงั ใจและคอยชว่ ยแนะนำ� ปรากฎวา่ ครงั้ นนั้ ไมม่ ใี คร กลบั กอ่ น แถมวนั ตอ่ มากม็ ากนั ครบ เราดใี จ สบายใจขน้ึ เยอะ” ยุ ยม้ิ กวา้ ง “ตอนนตี้ ดิ การประชมุ แบบนี้ เพราะบรรยากาศเปน็ กนั เอง ไดค้ วามรมู้ ากกวา่ นงั่ ฟงั เฉยๆ” หมอฟา้ และพยี่ ุ พดู เปน็ เสยี งเดยี วกนั วา่ “พอลองทำ� แลว้ กอ็ ยากทำ� อกี เรากไ็ ดพ้ ฒั นาตวั เองดว้ ย สนกุ ดว้ ย เปน็ ความสนกุ ของทมี เรา บางทใี หค้ น อนื่ ทำ� กไ็ มไ่ ดด้ งั่ ใจ เราทำ� เองจะไดด้ ง่ั ใจกวา่ ” เมอ่ื มคี รงั้ แรก ทมี นาหนองทมุ่ กก็ า้ วตอ่ การอบรมครง้ั ท่ี 2 จดั ขนึ้ ชว่ ง เดอื น กมุ ภาพนั ธ์ 2563 ใชเ้ วลา 2 วนั และยงั คงกจิ กรรมคลา้ ยกบั การอบรม ครง้ั แรก แตค่ รง้ั น้ี พวกเขาลองเปลยี่ นกลมุ่ เปา้ หมายผเู้ ขา้ รว่ มเวที จากผนู้ ำ� ชมุ ชน มาเปน็ “ตวั แทนแตล่ ะหมบู่ า้ น ใครกไ็ ดข้ อเพยี ง อยากมา และมาดว้ ยใจ” “สำ� หรบั การจดั เวทอี บรมครงั้ นเ้ี ปน็ การทำ� งานอยา่ งเตม็ รปู แบบและ เปน็ ระบบ มกี ารแบง่ หนา้ ทกี่ นั รบั ผดิ ชอบ ใครจะดเู รอ่ื งผเู้ ขา้ รว่ มงาน การลง ทะเบยี น อาหาร สถานที่ การจดบนั ทกึ ใครเปน็ วทิ ยากร ทำ� ความเขา้ ใจเรอื่ งประเดน็ และกจิ กรรม” หญงิ เลา่ รายละเอยี ดทท่ี มี เสนอสง่ิ ทอี่ ยากทำ� ใหโ้ คช้ คอยชว่ ย

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 67 “พวกเขายงั ไมค่ อ่ ยมน่ั ใจ เราเลยตอ้ งประชมุ และซอ้ มกนั 2 วนั ครงั้ แรกเปน็ เรอ่ื งการแบง่ งานและทำ� ความเขา้ ใจการจดั งานทงั้ หมด สว่ นอกี วนั เรา นดั กนั กอ่ นวนั งานเพอ่ื ซอ้ มใหญ่ ทำ� ทกุ อยา่ งเสมอื นจรงิ ผนู้ ำ� กระบวนการ พดู และลองจดั กจิ กรรมตา่ งๆ เลย แลว้ ทมี ชว่ ยกนั สะทอ้ น โคช้ กจ็ ะคอยชว่ ยใหค้ ำ� แนะนำ� ดว้ ย” เมอื่ ถงึ วนั จดั การอบรม ทมี โคช้ กเ็ ปน็ พเ่ี ลย้ี งทอ่ี ยนู่ อกวงจรงิ ๆ เพราะนง่ั สงั เกตการณอ์ ยรู่ อบนอก และชว่ ยสะทอ้ นขอ้ คดิ คำ� แนะนำ� ภายหลงั เสรจ็ กจิ กรรมแตล่ ะวนั การอบรมครงั้ ที่ 3 ตามมาตดิ ๆ ในเดอื นสงิ หาคม 2563 หลงั จากที่ ทมี นาหนองทมุ่ ถกกนั ถงึ ปญั หาในการทำ� งานดา้ นเดก็ และสงิ่ ทพ่ี วกเขาคดิ วา่ จำ� เปน็ ตอ้ งเรยี นรู้ โคช้ เลา่ ใหฟ้ งั ตอ่ วา่ “ทมี คยุ กนั วา่ อยากมคี วามรใู้ นการทำ� งานกบั เดก็ ทปี่ ระสบปญั หา จะชว่ ยเดก็ อยา่ งไร เลยคดิ กนั วา่ จะออกแบบหลกั สตู รและ จดั การอบรมการสง่ ตอ่ เคสเดก็ โดยมที มี หลกั และทมี โคช้ นำ� กระบวนการอบรม สว่ นงบกจ็ ะขอจาก อบต.” แมจ้ ะเปน็ งานทง่ี อก จากงานประจำ� ทท่ี ำ� ไมว่ า่ จะเปน็ งานทำ� เวทอี บรม และอกี หลายงาน แตท่ มี นาหนองทมุ่ กส็ นกุ ทจ่ี ะทำ� เพราะอยากเจอกนั คยุ สงั สรรค์ คดิ งานใหมๆ่ หวั หนา้ โตง้ สารภาพ “ยอมรบั วา่ แรกๆ ทม่ี าทำ� โครงการนจ้ี ะถกู ใหท้ ำ� ส่ิงที่ไม่ค่อยถนัด และมักจะถูกบอกให้ต้องท�ำอย่างเช่น ต้องขยับมาท�ำ กระบวนการเปน็ วทิ ยากร ซงึ่ เดมิ เราถนดั งานบรหิ ารจดั การมากกวา่ หากมา ใหท้ ำ� กระบวนการดว้ ย ดแู ลสว่ นอน่ื ๆ ดว้ ยในการอบรม ถงึ ทำ� ไดแ้ ตก่ อ็ าจจะ ไมถ่ นดั ถงึ แมจ้ ะคดิ อยา่ งนน้ั แตเ่ รากท็ ำ� ” ไมเ่ พยี งหวั หนา้ โตง้ หลายคนในทมี กส็ ะทอ้ นวา่ ไมถ่ นดั ทจ่ี ะทำ� ในบาง งาน ทมี จงึ มกี ารปรบั ขบวนใหมใ่ หแ้ ตล่ ะคนไดท้ ำ� งานตามความถนดั และสนใจ ซง่ึ ทำ� ใหค้ วามสขุ ของทมี นาหนองทมุ่ พงุ่ ขน้ึ ไปอกี

68 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ หมอฟา้ เสรมิ “ทจี่ รงิ กเ็ ปน็ งานเรา แตเ่ ปน็ การเพมิ่ ศกั ยภาพเราใหด้ ขี นึ้ ถามวา่ งานงอกไหม กง็ อก แตเ่ รากพ็ ยายามกระจายการมสี ว่ นรว่ ม ชว่ ยกนั ทำ� ไมท่ ง้ิ ใครไวข้ า้ งหลงั ” วาส - วาสนา บญุ จวง รองปลดั อบต. นาหนองทมุ่ หนง่ึ ในทมี กลไก นาหนองทมุ่ “จากเดมิ ตา่ งคนตา่ งทำ� งานของตวั เองไป ตอนนสี้ ามารถบรู ณาการ รว่ มกนั ได้ เราไมไ่ ดท้ ำ� คนเดยี ว แตม่ เี พอื่ นชว่ ยกนั ทำ� มนั ตอ่ ยอดสง่ิ ทเ่ี ราไดท้ ำ� มา” ยเุ สรมิ จากทเ่ี พอ่ื นเลา่ “ตอนแรกๆ เลยคดิ วา่ มนั ทำ� ใหง้ านเราเพม่ิ ขนึ้ เพราะงานของเราปกตทิ ำ� งานจนั ทรถ์ งึ ศกุ ร์ แตต่ อนนบี้ างทกี ต็ อ้ งไปทำ� กจิ กรรม วนั เสาร์ - อาทติ ย์ แตส่ กั พกั เรากป็ รบั ตวั ได้ เพราะมนั เปน็ สง่ิ ทเ่ี ราตอ้ งรบั ผดิ ชอบ ในงานของเรา อกี ทงั้ เปน็ งานของชมุ ชน เมอ่ื เราอยกู่ บั มนั ไดแ้ ลว้ จรงิ ๆ มนั ก็ รสู้ กึ วา่ ไมไ่ ดเ้ พมิ่ งาน” ทมี คอื ความรสู้ กึ เปน็ ครอบครวั เดยี วกนั กระบวนการทำ� งานรว่ มกนั รว่ มคดิ รว่ มคยุ รว่ มทำ� ทงั้ กอ่ นทำ� งาน และหลงั ทำ� งาน เปน็ สงิ่ ทที่ มี นาหนองทมุ่ เรยี นรแู้ ละฝกึ ฝนกนั เปน็ แรมปนี บั แต่ เขา้ รว่ มโครงการฯ โดยมที มี โคช้ คอยเกอื้ กลู ทมี นาหนองทมุ่ แบง่ เปน็ ทมี หลกั ชน้ั ใน 3 คน และทมี หลกั ชน้ั กลางอกี 6 - 7 คน ทที่ ำ� งานรว่ มกนั บอ่ ยๆ นอกนน้ั กเ็ ปน็ ทมี กลไกทเี่ ขา้ มาตามหนา้ งาน มาจากตวั แทนแตล่ ะหมบู่ า้ น อยา่ งนอ้ ยหมบู่ า้ นละหนงึ่ คน ทงั้ หมดรวมๆ กนั แลว้ ทมี นาหนองทมุ่ มผี คู้ นราว 30 คน ในตอนนี้ การขยายทมี ในพน้ื ทเี่ กดิ จากความสมั พนั ธข์ องทมี หลกั ทเี่ คยรว่ มงาน กนั มากอ่ นและการบอกตอ่ ผา่ นการจดั กระบวนการเรยี นรทู้ ท่ี กุ คนสนกุ และมี สว่ นรว่ ม ทสี่ ำ� คญั คอื วฒั นธรรมการอยรู่ ว่ มกนั ในทอ้ งถน่ิ ทมี่ มี ากอ่ น ซงึ่ หวั หนา้

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 69 โตง้ เลา่ วา่ เนน้ แนวคดิ การสรา้ งคน สรา้ งทมี และเปดิ โอกาสใหค้ นใหมๆ่ ได้ แสดงศกั ยภาพ “วฒั นธรรมการทำ� งานของเราไมม่ ชี อ่ งวา่ งของตำ� แหนง่ และวยั นา่ จะ มาจากวถิ ขี องตน้ สงั กดั คอื อบต. ทมี่ นี โยบายการทำ� งานแบบพน่ี อ้ งและถอ้ ยที ถอ้ ยอาศยั ” หวั หนา้ โตง้ วเิ คราะห์ “เรม่ิ ตน้ จากผบู้ รหิ ารคอื นายก อบต. ทบ่ี อกวา่ ทกุ คนไมม่ หี วั โขน ทกุ คนเทา่ กนั เปน็ การปพู นื้ แนวคดิ นม้ี า ใหอ้ สิ ระในการทำ� งาน เมอื่ คยุ กนั เขา้ ใจ วตั ถปุ ระสงคก์ นั แลว้ กไ็ ฟเขยี ว ทำ� ใหเ้ ราพง่ึ ตวั เองในการทำ� งาน และรว่ มกนั ขบั เคลอ่ื นกบั ผปู้ ฏบิ ตั ิ โดยมผี บู้ รหิ ารทพี่ รอ้ มใหข้ อ้ เสนอแนะ และเปดิ โอกาส สงู สดุ ใหเ้ ราทำ� งานไปได”้ หลายคนพยกั หนา้ เหน็ ดว้ ย พลางบอกวา่ จากเดมิ ทท่ี ำ� งานสไตลเ์ ปน็ ครอบครวั กนั อยา่ งนมี้ ากอ่ น พอมารว่ มงานกนั อกี โดยมที มี โคช้ เกอื้ กลู ความ เปน็ ทมี กแ็ นน่ แฟน้ ขน้ึ ศกั ยภาพเตบิ โต และการทำ� งานชดั เจนขน้ึ หมอฟา้ บอกวา่ ตง้ั แตร่ ว่ มโครงการตนเองไดก้ ระบวนการเรยี นรใู้ หมๆ่ ทโี่ คช้ ชวนคดิ ไดท้ ดลองกระบวนการอบรมใหมท่ ไี่ มเ่ คยทำ� มากอ่ น “บางทโี คช้ ชวนเราคดิ เรากค็ ดิ ไมอ่ อก เพราะแตก่ อ่ นเคยแตท่ ำ� ตามคำ� สง่ั ไมค่ อ่ ยไดค้ ดิ ” หมอฟา้ กลา่ วพรอ้ มหวั เราะ หวั หนา้ โตง้ เสรมิ ใหเ้ หน็ ภาพกระบวนการทำ� งานทไ่ี ดร้ บั การกระตนุ้ เสรมิ จากทมี โคช้ “เมอ่ื เรารว่ มกนั คดิ แผนงานขนึ้ มา จนถงึ ขนั้ ตอนการปฏบิ ตั ิ เรากจ็ ะ มองคนวา่ ใครถนดั อะไรกแ็ บง่ บทบาทกนั และโคช้ กจ็ ะดเู ราซกั ซอ้ มใหข้ อ้ เสนอแนะ จนกวา่ พวกเราจะพอใจ และเราทำ� แบบนต้ี ลอดไมว่ า่ งานอะไรกต็ าม จบงานก็ มกี ารสรปุ กนั อกี เจอปญั หาอะไร เรามขี อ้ บกพรอ่ งอะไร ตอ้ งปรบั อยา่ งไร ซงึ่ ราชการในหนา้ ทไ่ี มเ่ คยไดท้ ำ� เรากม็ าไดท้ ำ� ในชว่ งโครงการน”ี้

70 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ หวั หนา้ โตง้ เลา่ วา่ เขาและทมี โคช้ รว่ มงานกนั มาหลายปี ทำ� มาแลว้ หลายโครงการ โดยเฉพาะการสรา้ งสภาเดก็ และเยาวชนนาหนองทมุ่ ผา่ น กระบวนการคดิ คน้ ลงมอื ทำ� คดิ คน้ กระบวนการสรา้ งทมี มาแลว้ หลายรนุ่ จน เปน็ หนง่ึ ในกำ� ลงั สำ� คญั ของการดำ� เนนิ โครงการตา่ งๆ ของชมุ ชน จนมาถงึ โครงการทที่ ำ� เรอ่ื งการพฒั นาเดก็ ปฐมวยั และครอบครวั ทม่ี กี ารแบง่ บทบาท การเปน็ ทมี โคช้ (หรอื พเ่ี ลยี้ ง) core team และทมี พนื้ ท่ี ทำ� ใหไ้ ดเ้ รม่ิ ทำ� ในสง่ิ ทไ่ี มเ่ คยไดท้ ำ� และทำ� สงิ่ ทมี่ อี ยแู่ ลว้ ใหเ้ กง่ ขนึ้ “เพราะพเี่ ลย้ี งเขากจ็ ะคอยกระตนุ้ เราตลอดทำ� ใหเ้ ราทำ� ในสงิ่ ทที่ ำ� อยู่ ไดด้ ขี น้ึ เสรมิ แนวคดิ ใหพ้ วกเราทำ� งานไดด้ ขี นึ้ เวลามปี ญั หา เรากใ็ ชว้ ธิ พี ดู คยุ มนั เหมอื นเปน็ ศลิ ปะของการอยรู่ ว่ มกนั แบบครอบครวั ทมี โคช้ มาชว่ ยกระตนุ้ เปน็ ตวั กลางให”้ หวั หนา้ โตง้ กลา่ ว ทมี โคช้ กบั ทมี กลไกชมุ ชนนาหนองทุ ม่ เคยรว่ มงานและรจู้ กั กนั มากอ่ น แล้ว โดยเฉพาะกับหัวหน้าโต้ง แต่สายสัมพันธ์ของทั้งทีมและทีมโค้ชไม่ แน่นแฟ้นเท่าการได้มาร่วมงานกันในโครงการเก่ียวกับเด็กปฐมวัยและ ครอบครวั ทเี่ พง่ิ ทำ� ไดร้ าว 2 ปี “เมอื่ กอ่ น เราเจอและทำ� งานดว้ ยกนั ปลี ะครง้ั สองครง้ั บา้ ง แตค่ รง้ั นี้ เราสนทิ กนั มาก” หญงิ เลา่ ถงึ ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งทมี นาหนองทมุ่ กบั โคช้ ทมี นาหนองทมุ่ สะทอ้ นความรสู้ กึ ของทมี ทมี่ ตี อ่ ทมี โคช้ บา้ งวา่ “เขาเหมอื นเปน็ อตั ลกั ษณข์ องทมี เรา” “อยใู่ กลๆ้ แลว้ รสู้ กึ อบอนุ่ เหมอื นเปน็ ครอบครวั ” “เปน็ เสน้ เลอื ดหนงึ่ ในการทำ� งานของเราไปแลว้ ” ทง้ั ทมี บอกวา่ โคช้ ในความคดิ ของพวกเขาตอ้ งมคี วามเปน็ กลาง เปน็ ตวั เชอื่ มทด่ี ี นา่ เชอ่ื ถอื เชอื่ ใจและไวว้ างใจได้

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 71 “เพราะเราผา่ นกระบวนการหลอมรวมกนั มนั เกดิ จากการไวเ้ นอ้ื เชอ่ื ใจ คอื มนั รบั รไู้ ดเ้ องจากความรสู้ กึ มคี ณุ ลกั ษณะของความไวเ้ นอื้ เชอ่ื ใจ เปน็ ที่ ปรกึ ษาได้ นา่ จะเปน็ คนทจ่ี ะใหค้ ำ� ตอบสดุ ทา้ ยได้ อยา่ งตอนประชมุ งาน ทำ� ถงุ ยงั ชพี เขาเสนอความคดิ แตท่ มี กลไกเปน็ คนออกแบบ เสนอ และโคช้ จะทำ� ขอ้ สรปุ รว่ ม และสอ่ื สารใหเ้ กดิ ขอ้ ตกลงรว่ มกนั ” วาดหวงั สกู่ ารเปน็ ศนู ยเ์ รยี นรู้ ตน้ เดอื นกนั ยายน ทมี นาหนองทมุ่ และทมี โคช้ ออกเดนิ ทางอกี ครง้ั ไป ยงั อทุ ยานแหง่ ชาตนิ ำ้� หนาว จงั หวดั เพชรบรู ณ์ เสยี งกตี ารแ์ ผว่ พรว้ิ คลอไปกบั เสยี งในครวั ทผี่ คู้ นกำ� ลงั สาละวนกบั สำ� รบั กบั ขา้ ว หยบิ จาน ชาม ชอ้ น ออกมาเตรยี มพรอ้ มสำ� หรบั อาหารมอ้ื เยน็ ระหวา่ งมอ้ื กนิ ขา้ ว การสนทนาทอ่ี อกรส และการระดมความคดิ อยา่ งจรงิ จงั ทมี นาหนองทมุ่ ฝนั และวางแผนกจิ กรรมสำ� หรบั ปหี นา้ เปน็ หางวา่ ว เพอื่ กา้ วตอ่ ๆ ไป “สง่ิ ทจี่ ะทำ� ตอ่ รว่ มกนั กเ็ ปน็ งานเยาวชนรว่ มกบั ทมี ในพน้ื ที่ คอื การลง ไปใหค้ วามรกู้ บั กลมุ่ ทอี่ ยากจะใหเ้ ราลงไป โดยไปเปน็ พเ่ี ลยี้ งของพน้ื ทอ่ี กี ที ทต่ี อ้ งทำ� ใหท้ มี หมบู่ า้ นคดิ แผนงาน เสนอแผนเองได้ โดยใชง้ บจากทอ้ งถน่ิ ของ เราเอง” หวั หนา้ โตง้ ตอบในนามตวั แทนทมี หลกั บอกวา่ ในสว่ นของการทำ� งานทจ่ี ะทำ� ตอ่ ไปนนั้ จะเนน้ การสรา้ งคน ใหค้ นในพน้ื ทเ่ี ตบิ โต โดยการเสรมิ กระบวนการ การทำ� งานเปน็ กลมุ่ เขา้ ไป รวมถงึ ความรดู้ า้ นอน่ื ๆ ทใ่ี นพน้ื ทต่ี อ้ งการ ใหพ้ นื้ ท่ี สามารถคดิ คน้ กจิ กรรมทเ่ี หมาะสมกบั พน้ื ทไี่ ดเ้ อง

72 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ นอกจากน้ี การสง่ ตอ่ และการชว่ ยเหลอื เคส จะทำ� ใหเ้ ปน็ ระบบ และ มขี นั้ ตอนชดั เจนขน้ึ รวมไปถงึ การสรา้ งทมี กลไกในหมบู่ า้ น และใหม้ เี ครอื ขา่ ย ผนู้ ำ� ในทมี ชดั เจนมากขนึ้ ดว้ ย “พดู งา่ ยๆ คอื เพมิ่ ภารกจิ สรา้ งคน เพอ่ื ใหเ้ ขาเขา้ ใจ มน่ั ใจ แลว้ ผลมนั กจ็ ะเกดิ กบั ชมุ ชน” หนงึ่ ในการสรา้ งคนคอื การพฒั นาคนทส่ี นใจในทมี ใหเ้ ปน็ วทิ ยากรทำ� กระบวนการเรียนรู้ บางคนก็อาจมีเป้าหมายท่ีจะพัฒนาตนเองเป็นโค้ชให้ เพอ่ื นๆ ในชมุ ชน และบางคนกส็ นใจเรอื่ งการจดั การและบรหิ ารงาน “เมอื่ มแี ผนแลว้ กม็ าดกู นั วา่ มขี องใครเกย่ี วกบั เดก็ ปฐมวยั อะไรปรบั ใหเ้ ขา้ กนั ได้ มกี วา่ สบิ แผน มาดวู า่ สาเหตอุ ะไรทเี่ รายงั ไปไมถ่ งึ ทผี่ า่ นมาเรามี อะไรบา้ งกน็ ำ� ตวั นนั้ มาพฒั นา นำ� สง่ิ ทมี่ อี ยแู่ ลว้ มารอ้ ยเรยี งมาทำ� ใหด้ ขี น้ึ จากนน้ั ดงู บวา่ มเี ทา่ ใด เสรมิ จากไหนไดบ้ า้ ง ระดมจากทมี่ มี าทำ� กจิ กรรม เพอื่ พฒั นาคนท่ี เราเชญิ มา จากนนั้ กน็ ำ� มาแปลงเปน็ หลกั สตู รขยายตอ่ ไปเรอ่ื ยๆ” หวั หนา้ โตง้ สรปุ เมอื่ เปน็ งานทท่ี ำ� อยเู่ ดมิ ถงึ แมจ้ ะไมม่ งี บประมาณใหไ้ ปตอ่ แตท่ กุ คน บอกวา่ จะทำ� ตอ่ ไป เพราะมนั กลายเปน็ ฝนั รว่ มกนั ไปแลว้ และยนื ยนั วา่ ไมป่ ลอ่ ย มอื แนน่ อน ฝนั ทวี่ างไวม้ ตี ง้ั แตก่ ารตง้ั ศนู ยป์ ระสานงานสำ� หรบั เรอ่ื งเดก็ และคน พกิ าร รวมถงึ ปญั หาของเคสทไี่ มม่ เี ลข 13 หลกั ดว้ ย “พวกเขาตอ้ งการมจี ดุ ทำ� งาน เปน็ ตวั ตนใหค้ นในชมุ ชนไดร้ ู้ เพอื่ จะเขา้ หา เขา้ ถงึ เพอื่ รบั บรกิ ารได้ ศนู ยท์ วี่ า่ จะไมใ่ ชส่ ถานทร่ี าชการ แตจ่ ะเปน็ ทไ่ี หน ยงั คงตอ้ งรอดกู นั ตอ่ ไป” หญงิ เลา่ ถงึ แผนของทมี สำ� หรบั งานสอ่ื การเรยี นรทู้ คี่ รศู นู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ ทำ� ไดร้ บั การตอบรบั จากชมุ ชนเปน็ อยา่ งดี ครจู งึ รสู้ กึ อยากทำ� พฒั นาสอ่ื ใหต้ อ่ เนอ่ื ง การพดู คยุ กนั ในทมี อพั เดทขอ้ มลู ของชมุ ชน ทำ� ใหห้ ลายคนพดู กนั วา่ เรอ่ื งทไ่ี ปสนบั สนนุ ให้

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 73 ผปู้ กครองอา่ นนทิ านใหเ้ ดก็ ฟงั นน้ั ผปู้ กครองหลายคนไมม่ เี งนิ ซอื้ แนวคดิ การ ทำ� หอ้ งสมดุ เดก็ จงึ เกดิ ขนึ้ “ทมี บางคนบอกวา่ จะทำ� หอ้ งสมดุ 2 จดุ ในตำ� บล เปน็ หอ้ งสมดุ ทใ่ี ห้ ผปู้ กครองมายมื หนงั สอื ไปอา่ นใหล้ กู หลาน หรอื ใหล้ กู หลานมาอา่ นทนี่ ี่ รวมถงึ มกี จิ กรรมดๆี ทห่ี อ้ งสมดุ ดว้ ย” อกี หนงึ่ ไอเดยี ดๆี คอื “เดนิ่ เลน่ ของหลา่ ” ทแี่ ปลวา่ พน้ื ทข่ี องเดก็ นอ้ ย หญงิ เลา่ ตอ่ วา่ “ตอนนี้ มเี ดก็ ๆ มาเลน่ ทบี่ า้ นผใู้ หญบ่ า้ นคนหนง่ึ ผใู้ หญ่ จงึ เกดิ ไอเดยี จะสรา้ งลานเลน่ และทมี กช็ ว่ ยกนั คดิ วา่ จะตอ้ งหากจิ กรรมมาทำ� ทลี่ านแหง่ น้ี และมขี องเลน่ จากวสั ดทุ มี่ หี รอื หาไดใ้ นพน้ื ทด่ี ว้ ย งานนกี้ ำ� ลงั เดนิ หนา้ ไมร่ องบ” ทมี โคช้ และทมี นาหนองทมุ่ เหน็ ตรงกนั วา่ อาจตอ้ งใชเ้ วลาเรยี นรแู้ ละ พฒั นาภายในเวลา 3 ปี ซง่ึ หลงั จากนน้ั หากสงิ่ ตา่ งๆ ทฝ่ี นั ไวล้ งตวั พวกเขา จะประกาศใหช้ มุ ชนนาหนองทมุ่ เปน็ ศนู ยเ์ รยี นรู้ ความฝนั นนั้ เปน็ พลงั ใหท้ กุ คนในทมี นาหนองทมุ่ พยายามทจ่ี ะกา้ วไปสู่ จดุ หมาย การพฒั นาคน พฒั นาความคดิ ขยายทมี ใหม้ หี ลายทมี และเปน็ ทมี ทหี่ ลากหลาย การสนบั สนนุ ซงึ่ กนั และกนั ของหนว่ ยงานตา่ งๆ ในชมุ ชน สาน ความสมั พนั ธแ์ ละประสานการทำ� งาน จะทำ� ใหพ้ วกเขาพาทมี และชมุ ชนไปสู่ ฝนั ทเี่ ปน็ จรงิ ไดใ้ นอกี ไมช่ า้

74 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ หวั ใจสำ�คญั คอื สมั พนั ธภาพทดี่ ี และการโคช้ ตอ้ งเรยี นรดู้ ว้ ยการทบทวนตวั เองเสมอ : จริ าภรณ์ จงสถติ รกั ษ์ และ ณฏั ฐ์ นงภา ใบหนา้ ของ ณฏั ฐ์ นงภา ประดบั ไปดว้ ยรอยยม้ิ ขณะยกมอื ไหวผ้ มู้ า เยยี่ มทกุ คนทเี่ รยี งรายลงจากรถตทู้ เี่ พง่ิ จอดสนทิ ทกุ คนตา่ งยกมอื ไหวต้ อบกนั ไปมา ทกั ทายกนั ดว้ ยรอยยมิ้ อยา่ งคนุ้ เคย และถอื โอกาสถามทกุ ขส์ ขุ ขณะเดนิ เขา้ ไปในรา้ นกาแฟอนั เปน็ จดุ หมายนดั พบ “ทมี โคช้ ” ของตำ� บลนาหนองทมุ่ อำ� เภอชมุ แพ จงั หวดั ขอนแกน่ “ชว่ งสถานการณก์ ารระบาดของไวรสั โควดิ 19 หลายงานตอ้ งหยดุ ชะงกั ไป เพราะไมส่ ามารถจดั กระบวนการประชมุ เปน็ กลมุ่ ได้ แตต่ อนนก้ี จิ กรรมที่ คดิ ไวก้ เ็ รม่ิ ทยอยทำ� ตามแผน” หญงิ - จริ าภรณ์ จงสถติ รกั ษ์ หนง่ึ ในทมี โคช้ เลา่ ถงึ สถานการณท์ ี่ ผา่ นมาสนั้ ๆ กอ่ นทท่ี กุ คนจะกม้ หนา้ ดเู มนกู าแฟทหี่ ลากหลาย พลางสง่ั กาแฟ ท่ีตนอยากดื่มไปด้วยในขณะเดียวกัน เม่ือเงยหน้าขึ้นจากเมนูจึงเล่าต่อถึง สถานการณใ์ นพนื้ ทว่ี า่ ตอนนกี้ ำ� ลงั ปรบั ทมี ทำ� งานเพราะมบี างคนตดิ ภาระหนา้ ที่ ตอ้ งดแู ลครอบครวั ทำ� ใหท้ มี ทำ� งานคนหนงึ่ ตอ้ งหลดุ ไป แตก่ ม็ คี นทอ่ี ยากจะให้ เขาเขา้ มารว่ มทมี ดว้ ยอกี หลายคน เชน่ ผใู้ หญบ่ า้ น ผนู้ ำ� ชมุ ชน ฯลฯ “เราเขา้ ใจคนทำ� งานในพนื้ ทถี่ งึ แมจ้ ะไมไ่ ดร้ ว่ มทมี หลกั ดว้ ยกนั แตเ่ มอ่ื มกี จิ กรรมกย็ งั มารว่ มกจิ กรรมตา่ งๆ กนั ได”้

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 75 เมอื่ ผมู้ าเยยี่ มเอย่ ชมการทำ� งานอนั เหนยี วแนน่ ของทมี นาหนองทมุ่ จงึ อยากทราบถงึ การแบง่ บทบาทหนา้ ที่ หรอื การคยุ กนั ในทมี วา่ ทำ� อยา่ งไรบา้ ง ณฏั ฐจ์ งึ เลา่ ใหฟ้ งั ครา่ วๆ วา่ จะคยุ กนั นอกรอบเปน็ สว่ นใหญ่ ผา่ นการทำ� กบั ขา้ ว ดว้ ยกนั กนิ ขา้ วดว้ ยกนั อยเู่ รอ่ื ยๆ การคยุ ผา่ นการทำ� กจิ กรรมเหลา่ นจี้ ะไดก้ าร สนทนาทเี่ ปดิ ใจมากกวา่ การคยุ อยา่ งเปน็ ทางการในหอ้ งประชมุ “มบี างคนอยากทำ� หนา้ ทที่ ำ� กจิ กรรมแตไ่ ดไ้ ปอยหู่ นว่ ยบรกิ ารอาหาร เมอ่ื ไดค้ ยุ เปดิ ใจกนั เราไดท้ ราบวา่ แตล่ ะคนอยากทำ� อะไร อยา่ งไร ตำ� แหนง่ ไหน ใครอยากจะทำ� หนา้ ทอ่ี ะไร บทบาทอะไร เพราะการเขา้ มาของแตล่ ะคน เปา้ หมายตา่ งกนั ความคาดหวงั ตา่ งกนั ” ณฏั ฐเ์ ลา่ ขณะทส่ี ง่ั กาแฟไปดว้ ย ขณะทก่ี าแฟหลากสตู รทง้ั รอ้ นและเยน็ ทยอยเสรฟิ บนโตะ๊ หญงิ ไดเ้ ลา่ ถงึ การทำ� ทมี ในชมุ ชนเปน็ สง่ิ ทค่ี าดหวงั กนั มานาน หญงิ เลา่ วา่ กวา่ จะไดท้ มี ทำ� งานทเ่ี หนยี วแนน่ ตอ้ งผา่ นการทำ� งานรว่ ม กนั มาอยา่ งตอ่ เนอื่ ง ณฏั ฐเ์ ลา่ เสรมิ วา่ ชว่ งทเี่ กบ็ ขอ้ มลู ในพน้ื ทก่ี นั ทมี กย็ งั ดผู วิ เผนิ แตพ่ อเราไปวเิ คราะหข์ อ้ มลู กนั ทภ่ี เู รอื ไดเ้ ดนิ ทางดว้ ยกนั กนิ ขา้ ว กนิ กาแฟ นง่ั ทำ� งานดว้ ยกนั ไดค้ ยุ กนั ในเรอ่ื งสว่ นตวั มากขน้ึ ไดท้ ำ� กจิ กรรมสรา้ ง สมั พนั ธภาพ เชน่ ไปจา่ ยตลาด ทำ� กบั ขา้ ว กนิ ขา้ วดว้ ยกนั ฯลฯ ความสมั พนั ธ์ กเ็ รม่ิ กอ่ ตวั ตง้ั แตต่ อนนนั้ “อยา่ งหวั หนา้ โตง้ (แสงทอง สวุ รรณภาพ) แกชา่ งสงั เกต ละเอยี ด เหน็ วา่ ตอ่ ไปเราจะขาดคน และมองวา่ นา่ จะมคี นตรงจดุ นน้ั จดุ นเ้ี พม่ิ ดว้ ย และ รวู้ า่ จะไปหามาจากไหน กค็ อ่ ยๆ ดงึ กนั เขา้ มารว่ มงาน ทำ� กจิ กรรม เปดิ พนื้ ที่ ใหไ้ ดห้ ลอ่ หลอมพลงั รว่ มกนั กบั โครงการ” ภาพทที่ ำ� ใหเ้ หน็ พลงั ในการทำ� งานของทมี ทชี่ ดั เจนกค็ อื การเกบ็ ขอ้ มลู พนื้ ทมี่ าแลว้ และสามารถใชข้ อ้ มลู นนั้ มาชว่ ยเหลอื ชมุ ชนในชว่ งการระบาดของ ไวรสั โควดิ - 19

76 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ หญงิ เลา่ วา่ ทมี พนื้ ท่ี ในตอนแรกกไ็ มร่ วู้ า่ จะใหเ้ กบ็ ขอ้ มลู ทำ� ไม แตพ่ อ เกดิ โควดิ ระบาด กไ็ ดข้ อ้ มลู นมี้ าวเิ คราะห์ นำ� ไปชว่ ยเหลอื พน้ื ทไี่ ดท้ นั ทว่ งที ทำ� ใหท้ มี ในชมุ ชนกร็ สู้ กึ วา่ สงิ่ ทไี่ ดท้ ำ� มามปี ระโยชน์ ทมี กร็ สู้ กึ วา่ มตี วั ตนมากขนึ้ มบี ทบาทตอ่ ชมุ ชนมากขน้ึ ทง้ั สองสรปุ วา่ ทา่ มกลางสถานการณท์ วี่ นุ่ วาย เรามที มี ทมี่ ใี จ มศี กั ยภาพ และเขา้ ใจบรบิ ทของพนื้ ที่ มกี ารประสานงานทร่ี วดเรว็ และรู้ว่าจะหาแหล่ง ทรพั ยากรใดมาสนบั สนนุ คอื หวั ใจของการทำ� งานเปน็ ทมี กาแฟตรงหนา้ ของแตล่ ะคนพรอ่ งไปเกนิ ครงึ่ การสนทนากเ็ ขม้ ขน้ ขน้ึ เรอื่ ยๆ สงิ่ ทเี่ ขม้ ขน้ อยา่ งหนงึ่ ของการทำ� งานของทมี นาหนองทมุ่ คอื การสรา้ ง สภาเดก็ และเยาวชน ซง่ึ ตรงน้ี ณฏั ฐข์ ยายความใหฟ้ งั วา่ สภาเดก็ และเยาวชน นาหนองทมุ่ เกดิ มาไดร้ าว 4 ปแี ลว้ จากทหี่ วั หนา้ โตง้ รเิ รม่ิ อยากทำ� สภาเดก็ แตไ่ มร่ เู้ รม่ิ ตน้ ตรงไหน พยายามควานหาเดก็ ตามโรงเรยี นมาอบรม เมอ่ื อบรม มาแลว้ เดก็ กห็ ายไป ไมไ่ ดม้ กี จิ กรรมอะไรตอ่ เกดิ อยา่ งนซี้ ำ�้ แลว้ ซำ้� เลา่ จากนนั้ หวั หนา้ โตง้ จงึ ตดิ ตอ่ หญงิ และณฏั ฐเ์ ขา้ มาชว่ ยจดั คา่ ยกจิ กรรมเยาวชน ซง่ึ จดั ตอ่ เนอ่ื งมาหลายรนุ่ จนคนุ้ เคยกบั กลมุ่ เดก็ และเยาวชนมากขน้ึ และเหน็ ศกั ยภาพ ของเยาวชนกลมุ่ นช้ี ดั เจน เมอื่ มกี จิ กรรมอะไรเกยี่ วกบั เดก็ และสามารถทำ� ให้ เขาเขา้ มามสี ว่ นรว่ มไดก้ ช็ กั ชวนกนั มาทำ� อยา่ งตอ่ เนอื่ ง กอ่ เกดิ การสรา้ งรนุ่ นอ้ ง สบื ทอดสง่ ตอ่ กนั มาไมม่ ขี าด “เมอื่ เดก็ ตอ้ งทำ� งานรว่ มกบั ผใู้ หญ่ หากมคี า่ ใชจ้ า่ ยใหเ้ ดก็ กส็ ามารถหา รายไดเ้ สรมิ จากการทำ� กจิ กรรมของเรา เดมิ ทเ่ี คยมพี อ่ แมผ่ ปู้ กครองทส่ี ง่ เสยี ง ไมเ่ หน็ ดว้ ย กค็ อ่ ยๆ เงยี บหายไป เพราะเหน็ วา่ ลกู หลานกไ็ ดท้ ำ� ในสงิ่ ทเ่ี ปน็ ประโยชน์ สภาเดก็ จงึ มบี ทบาทเยอะมาก เมอื่ เราจดั กจิ กรรม มกี ารมอบหมาย งาน เดก็ ๆ จะวอ่ งไว คลอ่ งตวั ทำ� งานไดท้ กุ อยา่ ง ทง้ั ชว่ ยนำ� สนั ทนาการ เปน็ ผชู้ ว่ ย กระบวนกรในการอบรมดว้ ย งานทตี่ อ้ งใชแ้ รง ใชพ้ ลงั ชว่ ยทำ� งานไดม้ ากเลยทเี ดยี ว”

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 77 การหนนุ เสรมิ งานสภาเดก็ และเยาวชนนาหนองทมุ่ รวมถงึ งานอน่ื ๆ ใน ชมุ ชน เรยี กไดว้ า่ เปน็ บทบาทโคช้ ทท่ี งั้ สองมองวา่ ทง้ั เหมอื นและตา่ งจากงานอนื่ ๆ ทเี่ คยทำ� มา “งานอนื่ เรากต็ อ้ งสรา้ งทมี เหมอื นกนั แตไ่ มต่ อ้ งไปโคช้ ไมต่ อ้ งลงราย ละเอยี ด ตนเองเคยทำ� งานโคช้ กบั กลมุ่ ผตู้ ดิ เชอื้ ซงึ่ พๆี่ กลมุ่ ผตู้ ดิ เชอ้ื กส็ ามารถ บรหิ ารจดั การงานของตนเองไดแ้ ลว้ งานนกี้ จ็ ะคลา้ ยๆ กบั งานนนั้ ” หญงิ กลา่ ว สว่ นณฏั ฐเ์ สรมิ วา่ นา่ จะเปน็ เพราะวา่ กจิ กรรมของโครงการ มคี ำ� ท่ี เรยี กวา่ “โคช้ ” ทำ� ใหม้ บี ทบาทชดั เจนเพม่ิ ขน้ึ อกี หนอ่ ยในพนื้ ทที่ ำ� ใหค้ นเหน็ วา่ “ออ๋ พณ่ี ฏั ฐก์ บั พหี่ ญงิ เปน็ โคช้ นะ” “ผมคดิ วา่ คนทนี่ า่ จะเปน็ โคช้ ได้ คอื คนทสี่ อื่ สารได้ มคี วามยดื หยนุ่ ประนปี ระนอม เพราะคนทเ่ี ขา้ มานนั้ มนั หลากหลาย หากเราเทา่ ทนั ตวั เองได้ ไมแ่ สดงทา่ ทที ก่ี ระทบคนทเี่ ขา้ มาทำ� งานดว้ ย คอื พดู จารเู้ รอื่ ง ทสี่ ำ� คญั คอื ฟงั มากกวา่ พดู จบั ประเดน็ ได้ สอ่ื สารได้ ชา่ งสงั เกต” เขาเลา่ แบบตดิ ตลกวา่ “ทา่ ทขี องโคช้ ตอ้ งไมแ่ สดงสหี นา้ ไมพ่ ดู กระทบ ไมเ่ ปรยี บเทยี บ ถา้ เราไมย่ มิ้ กจ็ ะดเู หมอื นเปน็ คนหนา้ ดุ เวลานงั่ คยุ แลว้ เราจอ้ ง หนา้ เขากข็ าดความมนั่ ใจ หรอื เขาพดู อยแู่ ลว้ เรา เอะ๊ หรอื เราคาดคนั้ เขากไ็ มม่ ี ความสขุ เขากจ็ ะไปคยุ กนั แลว้ สะทอ้ นกลบั มา เรากต็ อ้ งปรบั ตวั ” หญงิ เลา่ ตอ่ วา่ ความสามารถสำ� คญั ทโี่ คช้ ตอ้ งมี คอื การจบั ประเดน็ ทกั ษะการสอื่ สารทด่ี แี ละนา่ จะมคี วามรเู้ กยี่ วกบั ประเดน็ ทที่ ำ� งานบา้ ง โคช้ ตอ้ ง เทา่ ทนั ตวั เอง รบั feedback ได้ เพราะวา่ เรายงั ตอ้ งทำ� งานกนั ไปอกี นาน ตอ้ ง อยกู่ บั พน้ื ที่ และทำ� งานกบั ผคู้ นทห่ี ลากหลาย กต็ อ้ งเกบ็ อารมณ์ “เวลามคี นลกุ ขนึ้ มาพดู แลว้ พดู เรอื่ งเดมิ เรากจ็ ะเหน็ วา่ มนั ไมใ่ ช่ พอทกั เขากจ็ ะบน่ นอ้ ยใจ เรากต็ อ้ งไปขอโทษ คดิ วา่ กบั ทมี เราตอ้ งอยกู่ นั ไปอกี นาน

78 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ยง่ิ อยดู่ ว้ ยนานๆ กย็ ง่ิ สนทิ สนม ไดเ้ หน็ คนทเ่ี ราดแู ลอยเู่ ขาเตบิ โตผา่ นการ ฟมู ฟกั ของเรา เรามคี วามสขุ เกดิ จากเราสะดวกใจทจ่ี ะคยุ เปน็ ความสมั พนั ธท์ ่ี ดตี อ่ กนั ” หญงิ สรปุ กาแฟของแตล่ ะคนหมดแกว้ ไปแลว้ แตก่ ารสนทนายงั คงมอี ยา่ งตอ่ เนอื่ ง ในสว่ นของการโคช้ นน้ั ณฏั ฐแ์ ละหญงิ มองวา่ หวั ใจสำ� คญั คอื ตอ้ งรจู้ กั คนใหม้ ากกวา่ งาน ความสมั พนั ธต์ อ้ งรกั ษาไว้ ตอ้ งยอมรบั กนั ใหไ้ ด้ เนน้ ความ สนทิ สนม มองเหน็ บคุ ลกิ ทา่ ทขี องตนเอง “ผมมองตวั เองวา่ ทผี่ า่ นมาเราไปคาดคนั้ เขา ไมไ่ ดด้ งึ ศกั ยภาพของเขา ขน้ึ มา ทค่ี ดิ ไดเ้ กดิ จากเสยี งสะทอ้ นของทมี กลบั มาใหเ้ ราเหน็ การโคช้ ของตวั เองดว้ ย เมอื่ คดิ ไดก้ ป็ รบั วธิ กี ารทำ� ใหพ้ อภายหลงั มกี จิ กรรมอะไร กใ็ หเ้ ลอื กสง่ิ ทเี่ ขาอยากจะทำ� เอง ไมใ่ ชเ่ ราไปกำ� หนดบทบาทของเขา” ณฏั ฐก์ ลา่ วถงึ การ ทำ� งานรว่ มกบั ทมี ทผ่ี า่ นมาของเขา “เมอ่ื เราสนทิ สนมเกดิ ความสมั พนั ธ์ กไ็ มอ่ ยากใหม้ นั แย่ เราตอ้ งปรบั ตวั เอง อยา่ พดู แรง ปรบั ทา่ ที หยดุ มองนานขน้ึ เพราะทา่ ทขี องเรา สง่ ผลตอ่ คนอน่ื ” หญงิ เลา่ ตอ่ วา่ ในฐานะโคช้ ตอ้ งเรยี นรคู้ วามเทา่ กนั ของความคดิ ในทมี ความคาดหวงั ตอ่ กนั และกนั ปรบั ความคดิ จากบทเรยี นทไี่ ดเ้ รยี นรู้ คนทต่ี าม ไมท่ นั ทำ� อยา่ งไรใหท้ นั “การคยุ กนั บอ่ ยๆ จะทำ� ใหร้ เู้ ทา่ กนั มากขน้ึ พอทมี ใหญจ่ ะเทอะทะ หากทมี เลก็ ลง กจ็ ะตามกนั ทนั มากขน้ึ และดงึ core team เขา้ มาเพม่ิ ใหม้ ากขนึ้ ” ทง้ั สองคนกลา่ วถงึ การเปลย่ี นแปลงทเี่ กดิ จากการทำ� งานโครงการที่ พฒั นาขนึ้ ทงั้ การทำ� กระบวนการ การออกแบบกระบวนการ การเกบ็ ประเดน็ การบรหิ ารจดั การคน อารมณ์ มคี วามชดั เจนขนึ้

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 79 “การมโี อกาสไดเ้ ขา้ รว่ มกจิ กรรม หรอื การอบรมทห่ี ลากหลาย และได้ นำ� ไปทดลองใชใ้ นพน้ื ท่ี ทำ� ใหพ้ นื้ ทเ่ี กดิ ความไวใ้ จ กส็ ามารถทำ� ไดเ้ ตม็ ท่ี ถงึ แม้ จะเกดิ ความคาดหวงั กจ็ ะไมเ่ ครยี ด นอกจากนเ้ี หน็ วา่ พณี่ ฏั ฐม์ มี นษุ ยสมั พนั ธ์ มากขน้ึ เพราะตอ้ งคยุ กบั คนนน้ั คนน้ี การปรบั อารมณ์ รบั ฟงั มากขน้ึ คดิ กอ่ น แลว้ จงึ สะทอ้ น มเี ปา้ หมายในการทำ� งานชดั เจนขน้ึ เพราะไดบ้ ทบาทที่ ชดั ขน้ึ ” ณฏั ฐแ์ ละหญงิ บอกวา่ ทง้ั สองสนกุ กบั การทำ� งานในพน้ื ทม่ี าก ยง่ิ ทำ� ยง่ิ เขา้ ใจบทบาทการโคช้ วา่ จะตอ้ งเดนิ ไปอยา่ งไร “ตอนทเ่ี ขา้ กระบวนการถอดบทเรยี น การดหู นงั กร็ วู้ า่ ใครกเ็ ปน็ โคช้ ได้ ทกุ คนสามารถเปน็ โคช้ ของกนั และกนั เมอ่ื ไดท้ บทวนงานของเราเองในอดตี เรากไ็ ดท้ ำ� หนา้ ทโี่ คช้ เหมอื นกนั โดยธรรมชาต”ิ นอกจากการดหู นงั การเรยี นรกู้ ารโคช้ นน้ั ยงั ผา่ นการทบทวนตวั เอง ดว้ ยเชน่ กนั ณฏั ฐก์ ลา่ ววา่ การเรยี นรขู้ องเขานนั้ กผ็ า่ นการคยุ กบั คน เพราะเมอ่ื คยุ กไ็ ดใ้ หค้ ำ� ปรกึ ษาไปในตวั และสามารถนำ� สงิ่ ทไ่ี ดเ้ ขา้ ใจไปขยายตอ่ แตม่ นั ตอ้ ง ผา่ นกระบวนการตา่ งๆ มาชว่ ยหลอ่ หลอม เปน็ การใครค่ รวญตนเองอยเู่ สมอ อกี ดว้ ย เมอื่ บลิ และเงนิ ทอนมาวางตรงหนา้ เตอื นใหร้ วู้ า่ ไดเ้ วลาทจี่ ะตอ้ งแยก ยา้ ยกลบั ไปทำ� งาน วงกาแฟในวนั นท้ี ำ� ใหเ้ ราไดเ้ หน็ มมุ มองในการทำ� งานของ โคช้ ชมุ ชนทง้ั สองคน ทำ� ใหร้ สชาดกาแฟยง่ิ อรอ่ ยเขม้ ขน้ เปน็ วงสนทนาหนง่ึ ที่ มคี วามหมายและมพี ลงั ตอ่ ผเู้ ลา่ และผฟู้ งั ไมต่ า่ งจากการไดอ้ า่ นหนงั สอื หรอื ดู ภาพยนตรด์ ๆี สกั เรอ่ื งทจี่ ะทำ� ใหเ้ รานำ� สงิ่ ทก่ี ระทบใจกลบั ไปสรา้ งสรรคง์ านดๆี ตอ่ ตนเองและชมุ ชนตอ่ ไปไดอ้ ยา่ งไมห่ ยดุ ยง้ั

ต�ำบลพระธาตุ จังหวัดมหาสารคาม ผู้ให้ข้อมูล วียณา ก้านจักร ทองหล่อ รุ่งรัตน์ ยวนใจ พิลาพันธ์ สมจิตร วงศ์ทวี สุมาลี ภูตะดา ทีมโค้ช เสาศิลป์ เพ็งสุวรรณ อิฐธิชัย ก๊กศรี

ตำ� บลพระธาตุ เปน็ ตำ� บลขนาดเลก็ ในอำ� เภอนาดนู จงั หวดั มหาสารคาม ทน่ี ม่ี ี 8 หมบู่ า้ น ผอู้ ยอู่ าศยั กวา่ 2,700 คน ทง้ั หมด 777 ครวั เรอื น พนื้ ทสี่ ว่ น ใหญเ่ ปน็ ทร่ี าบและทรี่ าบสงู ผคู้ นทน่ี สี่ ว่ นใหญป่ ระกอบอาชพี ทำ� นา เลย้ี งสตั ว์ เชน่ เลยี้ งหมู ไก่ เปด็ โค เลย้ี งกบ ตามสภาพธรรมชาตแิ ละเพอื่ การบรโิ ภค เองในครวั เรอื น มอี าชพี เสรมิ หลงั ฤดเู กบ็ เกยี่ ว เชน่ การจกั สานไมไ้ ผ่ กลมุ่ ทอผา้ สไบขดิ กลมุ่ ทอเสอื่ กก และรบั จา้ งทว่ั ไปฯ มกี ารผลติ ยาสมนุ ไพรและแปรรปู สมนุ ไพร ทกุ หมบู่ า้ นมกี ลมุ่ อาชพี ทไี่ ดร้ บั การสนบั สนนุ จากหนว่ ยงานในตำ� บล จากการสำ� รวจของทมี กลไกทอ้ งถน่ิ ระดบั ตำ� บล สรปุ ขอ้ มลู ครงั้ ลา่ สดุ เดอื นสงิ หาคม พ.ศ. 2563 พบวา่ มเี ดก็ ปฐมวยั 0 - 6 ปี ในตำ� บลทงั้ หมด 182 คน มเี ดก็ ทมี่ ภี าวะปกติ ครอบครวั ดแู ลเอาใจใสส่ ง่ เสรมิ พฒั นาการอยา่ งเหมาะสม จำ� นวน 89 คน อกี 93 คน เปน็ เดก็ ทอี่ ยใู่ นกลมุ่ เสยี่ งและประสบปญั หา โดย สว่ นใหญเ่ ปน็ ครอบครวั ทมี่ รี ายไดน้ อ้ ย ยากจน มหี นสี้ นิ มาก สง่ ผลใหไ้ มม่ เี วลา เอาใจใสเ่ ดก็ มากนกั เดก็ บางคนมปี ญั หาดา้ นโภชนาการ รา่ งกายไมส่ มสว่ น บางรายเดก็ ไมไ่ ดร้ บั สวสั ดกิ ารเดก็ แรกเกดิ และมปี ญั หาแมว่ ยั รนุ่ ทอ้ งซำ้� มลี กู หลายคน ไมม่ คี วามรใู้ นการดแู ลเดก็ เปน็ ตน้ ทง้ั นี้ ยงั มปี ญั หาเรอ่ื งของการเลยี้ งดู ผปู้ กครองบางรายชอบดดุ า่ บน่ วา่ เดก็ บางครอบครวั ใหเ้ ดก็ เลน่ โทรศพั ทม์ อื ถอื ดโู ทรทศั นม์ ากเกนิ ไป จนทำ� ให้ เดก็ เกดิ พฤตกิ รรมเลยี นแบบจากสอื่ บางรายเอาแตใ่ จ ขวา้ งปาสง่ิ ของ กรดี รอ้ ง ทำ� รา้ ยตวั เอง ทำ� รา้ ยผอู้ นื่ ทมี กลไกทอ้ งถน่ิ ตำ� บลพระธาตุ ใหค้ วามสำ� คญั กบั พฤตกิ รรมของเดก็ เพราะผปู้ กครองสะทอ้ นวา่ เปน็ ปญั หาทไี่ มร่ วู้ ธิ กี ารแกไ้ ข ดงั นนั้ นอกจากกรณี ทตี่ อ้ งชว่ ยเหลอื เรง่ ดว่ นแลว้ ทมี ชมุ ชนไดจ้ ดั กจิ กรรมพดู คยุ กบั ผปู้ กครองเกยี่ ว กบั การดแู ลเดก็ ปฐมวยั เรอ่ื งโภชนาการ การเลน่ กบั เดก็ เพอื่ เสรมิ พฒั นาการ และไดม้ กี ระบวนการจดั ทำ� ลานเลน่ ของแตล่ ะหมบู่ า้ นเพอื่ ใหเ้ ดก็ ๆ เขา้ ถงึ การ ดแู ลและสง่ เสรมิ พฒั นาการของเดก็ โดยชมุ ชน

82 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ เปลี่ยนชีวิตน้อยๆ ด้วยสองมือและหัวใจ ทีมพระธาตุ มหาสารคาม งานลงพน้ื ทเี่ กบ็ ขอ้ มลู ทเ่ี ปน็ จรงิ เรมิ่ จากเดนิ ทางไปหาและสบตาผคู้ น ทเ่ี ราคยุ ดว้ ย ถอ้ ยคำ� นเ้ี หน็ ไดช้ ดั จากการทำ� งานของทมี พระธาตุ เดอื นพฤษภาคม 2563 เปน็ ชว่ งทท่ี มี ชมุ ชนพระธาตนุ ดั หมายลงพน้ื ที่เยี่ยมเยียนและส�ำรวจข้อมูลเด็กปฐมวัย ทีมชุมชนพระธาตุเตรียมพร้อม เดนิ สายทำ� หนา้ ทตี่ ามทตี่ กลงกนั ไว้ กอ่ นลงพนื้ ที่ แตล่ ะทมี ทำ� การบา้ นทำ� ความ เขา้ ใจขอ้ มลู ของเดก็ ทจ่ี ะเยยี่ มเยยี น ซกั ซอ้ มขนั้ ตอนการเยยี่ มบา้ นและการเกบ็ ขอ้ มลู เมอ่ื พรอ้ มกแ็ ยกยา้ ยทำ� ตามหนา้ ทขี่ องตนกบั เพอ่ื นรว่ มทมี และโคช้ ชมุ ชนพระธาตทุ ไ่ี ปดว้ ยในฐานะพเี่ ลยี้ ง บา้ นหลงั ท่ี 1 – เดก็ ตดิ มอื ถอื “อยา่ ลมื นะ อยา่ เพง่ิ รบี เขา้ เรอื่ ง คอ่ ยๆ ชวนคยุ ” หมอณา - วยี ณา กา้ นจกั ร จากกองสาธารณสขุ และสง่ิ แวดลอ้ ม ทบทวนแผนการคยุ กบั ทมี งาน อสม. “วนั นเ้ี ราจะไปเยย่ี ม พดู คยุ และสงั เกตดยู ายและหลานบา้ นนเี้ ปน็ ขอ้ มลู ไวก้ อ่ น” หมอณาพดู พลางหยบิ ขา้ วของทตี่ อ้ งใชแ้ ลว้ ลงจากรถ เดนิ ตรงไปยงั บา้ นทไ่ี ดข้ อ้ มลู มาวา่ มเี ดก็ เลก็ ตดิ ถอื มอื ถงึ หนา้ บา้ น ทมี ชมุ ชนพระธาตยุ กมอื ไหวแ้ ละทกั ทาย แลว้ คยุ สพั เพเหระ กนั สกั พกั กอ่ นเขา้ เรอื่ ง

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 83 “ทำ� ไมปลอ่ ยใหห้ ลานเลน่ แตม่ อื ถอื ละ่ ยาย?” “ใครๆ กเ็ ลน่ กนั ” ยายตอบ “แลว้ หลานเลน่ นานแคไ่ หนจะ๊ ยาย?” หมอณาถามเปน็ ขอ้ มลู “แบตหมดกใ็ หเ้ ลกิ เลน่ ” …….? หมอณานงิ่ คดิ มอื ถอื สมารท์ โฟนยคุ นร้ี าคาไมแ่ พง แถมความจแุ บตเตอรี่ ทนทานนานกวา่ 8 ชว่ั โมง นน่ั แสดงวา่ หากใหเ้ ดก็ เลน่ มอื ถอื ตลอดเวลาจน แบตหมดกค็ อื เลน่ ทง้ั วนั นนั่ เอง ทกุ คนในทมี พระธาตไุ มไ่ ดก้ ลา่ วแนะนำ� ตอ่ วา่ หรอื หา้ มปรามอะไรใน เรอื่ งน้ี และชวนคยุ เรอ่ื งอน่ื ๆ จนไดเ้ วลา จงึ รำ่� ลายายหลานและเดนิ ทางกลบั ตอ่ มา ยายไดร้ บั เชญิ ใหม้ ารว่ มวงสนทนากบั ผปู้ กครองทมี่ ปี ญั หาเดก็ ตดิ มอื ถอื อยหู่ ลายครงั้ แลว้ ยายกเ็ รมิ่ ปรบั พฤตกิ รรมของตวั เอง “กย็ งั ใหห้ ลานเลน่ มอื ถอื อยู่ แตช่ ารต์ มอื ถอื ไวเ้ พยี ง 20 เปอรเ์ ซน็ ต์ และตกลงกบั หลานวา่ จะใหเ้ ลน่ จนแบตหมด” บา้ นอกี หลงั – เดก็ ขาดโภชนาการ หมอนชุ - นภิ าภรณ์ จนั ทรแ์ ปน้ จากโรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพ ตำ� บล (รพ.สต.) บา้ นโพธทิ์ อง พรอ้ มทมี งาน อสม. เดนิ ทางมาถงึ บา้ นหลงั ท่ี ไดร้ บั ขอ้ มลู วา่ มเี ดก็ ทอ่ี าจมปี ญั หาเรอ่ื งภาวะโภชนาการไมเ่ หมาะสม ตรงหนา้ หมอนชุ และทมี เหน็ เดก็ หญงิ วยั 3 ขวบ เนอื้ ตวั มอมแมม กำ� ลงั เลน่ คลกุ ดนิ อยบู่ รเิ วณลานบา้ น ใกลๆ้ เปน็ โรงเพาะเหด็ ทผ่ี เู้ ปน็ แมก่ ำ� ลงั

84 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ สาละวนอยกู่ บั การดแู ลโรงเรอื นใหไ้ ดด้ มี คี ณุ ภาพ เพราะกำ� ลงั เปน็ ทตี่ อ้ งการ ของตลาด ทมี ผมู้ าเยย่ี มเขา้ ไปทกั ทายและยน่ื ของฝากใหแ้ มข่ องเดก็ สว่ นเดก็ นอ้ ย เมอ่ื เหน็ คนแปลกหนา้ กร็ บี วง่ิ หลบเขา้ ไปในบา้ น แอบดอู ยหู่ า่ งๆ แมจ้ ะเหน็ เดก็ ไมเ่ ตม็ ตา แตก่ ป็ ระเมนิ ไดว้ า่ เดก็ ตวั เลก็ ผอม คะเนดู นำ้� หนกั นา่ จะตำ่� กวา่ เกณฑ์ ทมี อสม. จงึ แนะนำ� ตวั เองพรอ้ มแนะนำ� หมอใหแ้ ม่ ของเดก็ รจู้ กั เมอื่ ไดพ้ ดู คยุ กนั สกั พกั หมอนชุ กเ็ รม่ิ วกเขา้ เรอื่ งของเดก็ จงึ ไดร้ วู้ า่ วนั ๆ เดก็ กนิ แตน่ มกลอ่ ง ไมย่ อมกนิ ขา้ ว สว่ นแมก่ ย็ งุ่ แตก่ บั การดแู ลโรงเรอื นเหด็ ไม่ คอ่ ยไดใ้ สใ่ จเรอื่ งอาหารการกนิ หรอื ความเปน็ อยขู่ องลกู นกั นอกจากปลอ่ ยให้ เลน่ อยบู่ รเิ วณบา้ น หมอนชุ จงึ แนะนำ� การทำ� อาหารสำ� หรบั เดก็ เลก็ ทเี่ ลอื กกนิ หรอื กนิ ยาก ใหท้ ดลองทำ� อาหารสกั 2 อยา่ งเปน็ ทางเลอื กใหเ้ ดก็ นอกเหนอื จากไขด่ าว เพราะเดก็ เลก็ กนิ อาหารผใู้ หญร่ สเผด็ ไมไ่ ด้ พรอ้ มทงั้ สำ� ทบั วา่ จะมาหาบอ่ ยๆ แมเ่ ดก็ รบั คำ� หนงึ่ เดอื นตอ่ มา ทมี อสม. ลงไปเยยี่ มบา้ นนอี้ กี ครง้ั เมอื่ เดนิ ไปถงึ บรเิ วณบา้ น เดก็ นอ้ ย ซงึ่ กำ� ลงั นงั่ เลน่ อยู่ เมอ่ื เหน็ คนแปลกหนา้ กร็ บี หลบ แตร่ อบนมี้ กี ารสง่ ยม้ิ ให้ อยา่ งอายๆ ผมู้ าเยยี่ มสงั เกตวา่ เดก็ นอ้ ยดมู นี ำ้� มนี วลขนึ้ มานดิ หนอ่ ย เนอ้ื ตวั ไม่ มอมแมมเหมอื นคราวกอ่ น

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 85 “หมอมาเยยี่ มบอ่ ย เลยรสู้ กึ วา่ ตอ้ งทำ� ใหด้ ”ี แมข่ องเดก็ นอ้ ยสารภาพ ความในใจ เม่ือผู้ปกครองเปล่ียน เด็กก็เปล่ียน ความเปลยี่ นแปลงเชน่ นค้ี งเกดิ ขนึ้ ไมไ่ ดห้ ากไมม่ ที มี ชมุ ชนพระธาตุ 28 ชวี ติ ทที่ ำ� งานอยา่ งแขง็ ขนั และรว่ มมอื กบั ทอ้ งถนิ่ พน้ื ทเี่ พอื่ เดก็ และชมุ ชนของ ตนเอง แมต้ ำ� บลพระธาตจุ ะเปน็ ทอ้ งถน่ิ เลก็ ๆ มี 8 หมบู่ า้ น 777 หลงั คาเรอื น และประชากรราว 2,700 คน แตป่ ญั หาทเี่ กดิ ขน้ึ กบั เดก็ ปฐมวยั และครอบครวั ราว 50 หลงั คาเรอื น กไ็ มไ่ ดต้ า่ งจากพนื้ ทช่ี นบทอน่ื ๆ “ทมี พระธาตแุ บง่ ทมี ในการเยย่ี มเดก็ และสำ� รวจขอ้ มลู เปน็ 4 ทมี ตาม ประเดน็ ปญั หาทเ่ี ราเคยสำ� รวจพบ” เสาศลิ ป์ เพง็ สวุ รรณ หรอื พโ่ี จ โคช้ ของ ทมี ตำ� บลพระธาตอุ ธบิ าย “ทมี หนง่ึ ดเู รอ่ื งปญั หารายไดน้ อ้ ย สวสั ดกิ าร แมว่ ยั รนุ่ (และทอ้ งซำ�้ ) ทมี ทส่ี องสำ� รวจปญั หาเดก็ ทมี่ ภี าวะโภชนาการไมเ่ หมาะสม พฒั นาการไมส่ มวยั สว่ นทมี ที่ 3 และ 4 จะดปู ระเดน็ พฤตกิ รรมเดก็ ทมี่ าจากการตดิ มอื ถอื และทวี ี ซงึ่ เปน็ เดก็ กลมุ่ ใหญใ่ นพนื้ ทข่ี องเรา” พ่ีโจเล่าเพิ่มเติมด้วยน้�ำเสียงหนักใจว่า “เด็กมีพฤติกรรมก้าวร้าว รนุ แรง เอาแตใ่ จ ถกู ตามใจ พอไมไ่ ดด้ งั่ ใจกล็ งไปดน้ิ ทพี่ น้ื และถนน ทำ� รา้ ยตวั เอง ทำ� รา้ ยผอู้ นื่ รวมถงึ ยา่ ยายดว้ ย” การแก้ปัญหาต้องอยู่กับความเป็นจริง แม้ทีมพระธาตุจะมีข้อมูล พ้ืนฐานของเดก็ ทกุ คนอยแู่ ลว้ แตก่ จ็ ำ� เปน็ ตอ้ งสำ� รวจใหล้ ะเอยี ดเพอื่ เขา้ ถงึ

86 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ปญั หาและอพั เดทสถานการณข์ องเดก็ อยเู่ สมอ ดงั นน้ั ในการสำ� รวจขอ้ มลู ลา่ สดุ ทด่ี ำ� เนนิ การเมอื่ เดอื นมถิ นุ ายนและกรกฏาคม 2563 ทมี ชมุ ชนพระธาตุ แบง่ งานตามความถนดั ของแตล่ ะคน นักพัฒนาชุมชนอยู่ในทีมเก็บข้อมูลเร่ืองรายได้ผู้ปกครองและ สวสั ดกิ ารเดก็ แมว่ ยั รนุ่ สว่ น อสม. และ รพ.สต. กอ็ ยใู่ นทมี ทด่ี เู รอื่ งภาวะ โภชนาการและพฒั นาการเดก็ สำ� หรบั ครู กองสาธารณสขุ กร็ วมทมี กนั สำ� รวจ และดแู ลเรอ่ื งพฤตกิ รรมเดก็ เปน็ ตน้ กอ่ นลงพน้ื ท่ี ทกุ คนจะทำ� ความเขา้ ใจเคสตามขอ้ มลู เดมิ ทม่ี ี ขนั้ ตอน การเกบ็ ขอ้ มลู แบบฟอรม์ ทที่ มี โคช้ ไดอ้ อกแบบไว้ การลงเยยี่ มแตล่ ะบา้ นใช้ เวลาประมาณ 30 - 40 นาที และในวนั หนง่ึ บางทมี กเ็ ยย่ี มบา้ นเดก็ ได้ 4 - 5 หลงั ภายหลงั การเยย่ี มและเกบ็ ขอ้ มลู ทมี จะมารวมตวั กนั ที่ อบต. พระธาตุ เอาขอ้ มลู ทไี่ ดจ้ ากการพดู คยุ และสงั เกตผปู้ กครองและเดก็ ๆ มาเลา่ สกู่ นั ฟงั รว่ ม กนั วเิ คราะหส์ ภาพปญั หา คน้ หาและออกแบบแนวทางแกไ้ ขทเี่ หมาะสม หรอื สง่ ตอ่ ขอความชว่ ยเหลอื ไปยงั หนว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ งในเรอื่ งนน้ั ๆ “เลย้ี งหลานนเ่ี หนอ่ื ยกวา่ ทำ� นาทำ� ไรเ่ สยี อกี ” ตวั แทน อสม. สง่ ตอ่ คำ� บน่ ของตายายทตี่ อ้ งเลยี้ งหลาน ทกุ คนพยกั หนา้ เหน็ ดว้ ยเตม็ ท่ี ไมว่ า่ จะเปน็ คนเมอื งหรอื คนชนบท การเลย้ี งเดก็ เปน็ เรอ่ื งทต่ี อ้ งใสใ่ จ ใช้พลัง และให้เวลาอย่างต่อเน่ือง ในช่วงแรกเกิด ต้องมีคนดูแลอุ้มเด็ก ประคบประหงมตลอด พอเขา้ สวู่ ยั คลานและเดนิ เตาะแตะ ผเู้ ลยี้ งกต็ อ้ งสอด ส่องไม่ให้คลาดสายตาและคอยเดินตาม เพ่ือดูแลความปลอดภัย เพราะ ธรรมชาตขิ องเดก็ วยั นเ้ี รมิ่ เปน็ นกั สำ� รวจทอ่ี ยากรจู้ กั ทกุ สง่ิ ทพ่ี บเหน็ และสมั ผสั ผสู้ งู วยั ทเี่ รย่ี วแรงเรมิ่ ถดถอย หู ตา เรม่ิ ฝา้ ฟาง และยงั ตอ้ งทำ� งานหา เลย้ี งชพี กย็ อ่ มตอ้ งหาตวั ชว่ ยใหใ้ นการเลย้ี งเดก็ ไมใ่ หร้ บกวนเวลาทำ� งาน หลาย

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 87 คนใชม้ อื ถอื และทวี เี ลยี้ งหลาน บางบา้ นใชค้ อกกนั้ เดก็ ทง้ั วนั เพราะกลวั อนั ตราย จากการตามจบั เดก็ ไมท่ นั หลายบา้ นกเ็ ลย้ี งหลานแบบตามใจ อยากทำ� อะไรก็ ใหท้ ำ� อยากกนิ อะไรกใ็ หก้ นิ การดูแลเด็กแบบนั้นมีปัญหาติดตามมามากมาย เด็กมีปัญหา โภชนาการ ไมข่ าดสารอาหาร กเ็ ปน็ โรคอว้ นตง้ั แตย่ งั เดก็ ทสี่ ำ� คญั การใหเ้ ดก็ เลก็ เลน่ มอื ถอื หรอื อยหู่ นา้ จอทงั้ วนั ทำ� ใหเ้ ดก็ ขาดพฒั นาการทงั้ กลา้ มเนอ้ื มดั ใหญม่ ดั เลก็ สง่ ผลตอ่ พฒั นาการทางรา่ งกายทไ่ี มส่ มบรู ณ์ สมาธสิ น้ั ความ อดทนตำ่� เอาแตใ่ จ ใชค้ วามรนุ แรง จากปญั หาทพ่ี บในเดก็ ตดิ จอและมอื ถอื ทมี พระธาตรุ ว่ มกนั ออกแบบ และท�ำกระบวนการคุยกับผู้ปกครองท่ีมีเด็กเข้าข่ายมีปัญหา “ติดจอ” 20 หลงั คาเรอื น หมอณา ผดู้ แู ลพฤตกิ รรมเดก็ บอกวา่ “ตอนแรก รสู้ กึ กงั วลทจ่ี ะคยุ กบั ผปู้ กครองของเดก็ ทตี่ ดิ มอื ถอื แตโ่ ชค ดมี ากทที่ มี มศี กั ยภาพ ชว่ ยกนั คยุ ซกั ถาม และแนะนำ� ผปู้ กครอง ดว้ ยการจดั กระบวนการพดู คยุ ทเี่ รยี กวา่ Group Support 1 ครงั้ และ Self-Help Group อกี 1 ครงั้ ทำ� ใหผ้ ปู้ กครองตระหนกั ถงึ ขอ้ เสยี ทป่ี ลอ่ ยใหเ้ ดก็ ตดิ มอื ถอื ซง่ึ หาก ไมร่ บี แกไ้ ขปลอ่ ยนานเกนิ ไปจะยงิ่ แกป้ ญั หาไดย้ ากขนึ้ ” การจดั กระบวนการกลมุ่ อยา่ งตอ่ เนอ่ื งใหผ้ ลเปน็ ทน่ี า่ พอใจ ผปู้ กครอง ซงึ่ ส่วนใหญ่เปน็ ผู้สงู อายุเรมิ่ ตระหนกั ว่าตวั เองเป็นส่วนหนง่ึ ของปญั หาและ พรอ้ มจะปรบั พฤตกิ รรมตวั เอง “ถา้ เราไมย่ นื่ โทรศพั ทใ์ ห้ เขากไ็ มเ่ ลน่ ” ยายคนหนง่ึ สะทอ้ นขอ้ คดิ ทไี่ ด้ จากวงสนทนา

88 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ หมอณาเลา่ ถงึ เวทพี ดู คยุ กบั กลมุ่ ผปู้ กครองครงั้ ลา่ สดุ ทมี่ กี ารแลกเปลย่ี น วธิ กี ารทแี่ ตล่ ะคนใชเ้ พอื่ ทำ� ใหล้ กู หลานวางมอื ถอื “ยายคนหนงึ่ บอกวา่ ยงั ใหห้ ลานเลน่ มอื ถอื อยู่ แตจ่ ำ� กดั เวลาลง โดย ยายชารต์ มอื ถอื ไวเ้ พยี ง 20 เปอรเ์ ซน็ ต์ และตกลงกบั หลานวา่ จะใหเ้ ลน่ จน แบตหมด ซงึ่ กน็ า่ จะเหลอื ระยะเวลาใชง้ านประมาณ 1 ชวั่ โมง” พยี่ วน - ยวนใจ พลิ าพนั ธ์ อสม. เลา่ เสรมิ อกี ตวั อยา่ งจากวงคยุ “ผปู้ กครองบางคนกพ็ าลกู ไปทำ� งานดว้ ย เชน่ รดนำ้� ผกั เดนิ ไปทงุ่ นา ชวนเดก็ ใหไ้ ปเลน่ ดว้ ยกนั บางคนกซ็ อื้ จกั รยานใหเ้ ดก็ ปน่ั ไปเลน่ กบั เพอื่ นแถวบา้ น” ทมี พระธาตดุ จู ะเบาใจขนึ้ ทผี่ ปู้ กครองเขา้ ใจผลกระทบของมอื ถอื ตอ่ พฒั นาการทางรา่ งกายและอารมณข์ องเดก็ แตก่ ย็ งั มกี รณที ต่ี อ้ งการผเู้ ชย่ี วชาญ เขา้ ชว่ ย “ยงั มีเด็กทมี่ ีพฤตกิ รรมก้าวรา้ วมาก ใช้ความรุนแรงกบั ผปู้ กครอง ทำ� รา้ ยตวั เอง ทำ� รา้ ยคนอน่ื เรอ่ื งนเ้ี กนิ ความสามารถของเรา จำ� เปน็ ตอ้ งใหผ้ ู้ เชย่ี วชาญจติ วทิ ยาเดก็ เขา้ มาชว่ ย” หมอณากลา่ ว การตดิ ตามอยา่ งตอ่ เนอื่ งทำ� ใหท้ มี ชมุ ชนพระธาตไุ ดเ้ หน็ พฒั นาการ และการเปลย่ี นแปลงของผปู้ กครองและเดก็ เชน่ จากทม่ี วั แตท่ ำ� งานในสวนใน ไร่ กใ็ สใ่ จลกู เพมิ่ ขนึ้ ทงั้ เรอ่ื งการกนิ การอยู่ ไมป่ ลอ่ ยตามมตี ามเกดิ หรอื ทมี ที่ ตอ้ งดแู ลครอบครวั มรี ายไดน้ อ้ ย แมว่ ยั รนุ่ ทอ้ งซำ้� ไมไ่ ดร้ บั สวสั ดกิ ารเดก็ แรก เกดิ กส็ ง่ ตอ่ ขอ้ มลู ใหห้ นว่ ยงานทเ่ี กยี่ วขอ้ งใหค้ วามชว่ ยเหลอื ไดท้ นั ทว่ งที ตน๋ี อ้ ย - อฐิ ธชิ ยั กก๊ ศรี หนงึ่ ในโคช้ ทมี พระธาตยุ กตวั อยา่ งทส่ี ะทอ้ น ผลสำ� เรจ็ “อยา่ งกรณหี นงึ่ เราพบวา่ แมเ่ ดก็ เปดิ บญั ชสี วสั ดกิ ารเดก็ แรกเกดิ ไว้ แตไ่ มไ่ ดเ้ ลย้ี งดเู ดก็ คนเลย้ี งจรงิ ๆ คอื ยา่ ซงึ่ ไมม่ รี ายไดแ้ ละไมเ่ คยไดร้ บั เงนิ

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 89 สวสั ดกิ ารในสว่ นนี้ เมอื่ เราไดข้ อ้ มลู นี้ กป็ ระสานไปทห่ี นว่ ยงานเกย่ี วขอ้ ง ทำ� ให้ ยา่ ไดร้ บั เงนิ สวสั ดกิ ารเดก็ แรกเกดิ อยา่ งรวดเรว็ ” ขอ้ มลู ทดี่ เี ปรยี บเสมอื นกญุ แจทช่ี ว่ ยปลดลอ็ คปญั หาใหเ้ ดก็ ๆ ไดท้ นั ทว่ งที และจะมขี อ้ มลู ทดี่ ถี กู ตอ้ งไมไ่ ดเ้ ลยหากไมม่ กี ารออกแบบชดุ คำ� ถามทด่ี ี ไมม่ ที มี งานทม่ี ตี าในการสงั เกต ทกั ษะในการชวนคยุ เพอ่ื ใหไ้ ดค้ วามจรงิ และ กระบวนการสนทนาอยา่ งมสี ว่ นรว่ มเพอ่ื วเิ คราะหแ์ ละหาแนวทางชว่ ยเหลอื เดก็ ดว้ ยพน้ื ฐานดา้ นคอมพวิ เตอร์ ตนี๋ อ้ ยเหน็ ความสำ� คญั ของการเกบ็ และใชข้ อ้ มลู และมองวา่ แบบสอบถามทใ่ี ชแ้ ตเ่ ดมิ นน้ั เยอะและยงุ่ ยาก คอื ราว 7 - 8 หนา้ เปน็ อปุ สรรคตอ่ การเกบ็ ขอ้ มลู เสยี เอง ตน๋ี อ้ ยจงึ ปรบั ปรงุ แบบสอบถามขนึ้ ใหมใ่ หเ้ หลอื เพยี ง 1 - 2 หนา้ เพอ่ื ให้ ใชง้ า่ ยและเกบ็ ขอ้ มลู สำ� คญั ใหม้ ากทส่ี ดุ นอกจากนี้ เขายงั ทำ� แบบสอบถามใน กเู กล้ิ ฟอรม์ (google form) ปรบั ปรงุ เปน็ ระบบฐานขอ้ มลู ของเดก็ ใหห้ นว่ ย งานตา่ งๆ ในชมุ ชนจะแชรแ์ ละใชข้ องเดก็ รว่ มกนั เพอ่ื ใหม้ ขี อ้ มลู ครอบคลมุ รอบ ดา้ นของเดก็ ทง้ั เรอื่ งสวสั ดกิ าร โภชนาการ พฤตกิ รรม ฯลฯ “อยา่ งตอนสำ� รวจ เราจะมาดดู ว้ ยกนั วา่ มเี ดก็ ทต่ี อ้ งไดร้ บั การชว่ ยเหลอื เรง่ ดว่ นกค่ี น และมปี ญั หาอยา่ งไร กจ็ ะพบวา่ สว่ นใหญค่ นดแู ลเดก็ กจ็ ะเปน็ คนแก่ มกั มโี รคประจำ� ตวั ” ครใู บ - สมจติ ร วงศท์ วี หนงึ่ ในทมี พระธาตกุ ลา่ ว ถงึ การใชแ้ บบสอบถามสำ� หรบั ลงเกบ็ ขอ้ มลู ในพนื้ ท่ี เมอ่ื ไดข้ อ้ มลู มาแลว้ ทมี ชมุ ชนมเี กณฑท์ เี่ ปน็ กรอบการพจิ ารณาความ รนุ แรงและเรง่ ดว่ นของปญั หาในเดก็ โดยแบง่ เปน็ สี คอื สเี ขยี ว เหลอื ง แดง ตามทโี่ ครงการไดต้ กลงรว่ มกนั เดก็ ทเี่ ขา้ เกณฑส์ แี ดงเปน็ กลมุ่ เปราะบางทตี่ อ้ ง ไดร้ บั ความชว่ ยเหลอื อยา่ งเรง่ ดว่ น

90 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ “การวิเคราะห์ข้อมูลว่ารายใดจะเป็นสีอะไรน้ัน ทางทีมยกให้เป็น บทบาทของผเู้ ชยี่ วชาญ คอื ตน๋ี อ้ ย เนอ่ื งจากการวเิ คราะหแ์ ลว้ บอกวา่ ใครเปน็ สอี ะไรเปน็ ขอ้ มลู สว่ นบคุ คลทม่ี คี วามละเอยี ดออ่ น ทมี ทล่ี งไปเยย่ี มบา้ นจะได้ ไมต่ อ้ งตดั สนิ จากสแี ตจ่ ะดทู ข่ี อ้ มลู ตามความเปน็ จรงิ เวลาไปคยุ กบั ปกครอง ครงั้ ตอ่ ๆ ไปกเ็ พอื่ ดวู า่ ขอ้ มลู ทเี่ ราไดม้ าแตล่ ะครงั้ ตรงกนั ไหม เปลยี่ นแปลงไป อยา่ งไร กรณที ตี่ อ้ งชว่ ยเหลอื เรง่ ดว่ น เรากพ็ จิ ารณาจากขอ้ มลู ทไ่ี ดม้ า” พโี่ จ กลา่ วเพม่ิ เตมิ ถงึ สว่ นทที่ มี โคช้ เขา้ มาชว่ ยทมี ชมุ ชน “ยกตวั อยา่ งการเยย่ี มเคส เชน่ ในขอ้ มลู จากการเยย่ี มบา้ นครง้ั แรก พบวา่ เดก็ หนง่ึ คนอาจจดั อยใู่ นทกุ กลมุ่ ทงั้ ครอบครวั ยากจน ไมม่ รี ายได้ ไมไ่ ด้ สวสั ดกิ ารเดก็ แรกเกดิ กจ็ ะสง่ ตอ่ ใหท้ มี ทรี่ บั ผดิ ชอบลงเยยี่ มในครงั้ ถดั ไป และ ถา้ เดก็ ขาดโภชนาการดว้ ยทมี ทร่ี บั ผดิ ชอบกจ็ ะลงไปเยย่ี มอกี ครง้ั ” ตนี๋ อ้ ยกลา่ ว การทำ� งานเพอื่ เดก็ ๆ อยา่ งแขง็ ขนั ของทมี ชมุ ชนพระธาตนุ น้ั สะทอ้ น การทำ� งานอยา่ งแขง็ ขนั ของทมี โคช้ เชน่ กนั ทกุ ครง้ั ทเี่ จอปญั หายากๆ สง่ิ ทท่ี ำ� ให้ ทง้ั ทมี รสู้ กึ อบอนุ่ ใจกค็ อื การมที มี โคช้ ทอ่ี ยเู่ คยี งขา้ ง นอกจากโคช้ ทงั้ สองจะเปน็ สว่ นหนงึ่ ของชมุ ชนแลว้ พวกเขายงั สะทอ้ นความรสู้ กึ ทมี่ ตี อ่ โคช้ วา่ “ทมี โคช้ ทำ� ใหเ้ รามาเจอกนั เกดิ ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ งขน้ึ มา” “ถา้ เปรยี บทมี ของเราเปน็ เหมอื นตน้ ไม้ ทมี โคช้ กค็ อื รากแกว้ ” หนงึ่ ในทมี ชมุ ชนทเี่ ปน็ อสม. กลา่ ววา่ ทมี โคช้ ทำ� ใหพ้ วกเขาตระหนกั วา่ เดก็ ปฐมวยั เปน็ วยั ทองของชวี ติ เปน็ ชว่ งการตอกเสาเขม็ อนั เปน็ รากฐานสำ� คญั ของชวี ติ หากเสาเขม็ ไมเ่ ขง็ แรงหรอื ตอกผดิ ชวี ติ เดก็ คนนน้ั กจ็ ะผดิ ยาวไปตลอด จงึ ตอ้ งใหค้ วามสำ� คญั กบั การทำ� งานกบั เดก็ ใหม้ าก เมอื่ มเี ปา้ หมายทแี่ จม่ ชดั พลงั ในการทำ� งานกม็ ากตามไปดว้ ย ยง่ิ มที มี โคช้ คอยใหค้ ำ� ปรกึ ษาเคยี งขา้ ง กย็ ง่ิ ชว่ ยกนั เตม็ ท่ี

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 91 “โคช้ เปน็ ทป่ี รกึ ษา ชว่ ยเหลอื ในทกุ เรอ่ื ง ชว่ ยวางแผน สง่ ตอ่ ขอ้ มลู ตอนทปี่ ระสานงานให้ เขาจะถามเรากอ่ นวา่ เราสะดวกไหม และยงั ใหพ้ ลงั ใน การทำ� งานกบั เรา เมอ่ื คยุ กนั โคช้ นำ� การเชค็ อนิ ใหเ้ ราเลา่ ความรสู้ กึ ทำ� ใหร้ วู้ า่ เรา ไมไ่ ดท้ ำ� หรอื เหนอื่ ยคนเดยี ว และไดห้ ลอมรวมพลงั ไปดว้ ยกนั ” อสม. คนเดมิ กลา่ ว หมอณากลา่ วเสรมิ “โคช้ ชว่ ยใหง้ านของเราถงึ เปา้ หมาย ชว่ ยวางแผน ทำ� กระบวนการ เราตอ้ งการอะไร โคช้ ชว่ ยตโี จทยไ์ ด้ ถา้ ไมม่ โี คช้ งานจะไมไ่ ด้ ดเี ทา่ เดมิ และเรากอ็ าจจะทำ� งานแตโ่ ครงการของตวั เอง” ทมี ชมุ ชนพระธาตมุ องไปขา้ งหนา้ ถงึ สงิ่ ทต่ี อ้ งทำ� ใหท้ มี กลไกชมุ ชนเขม้ แขง็ ขนึ้ และเตมิ เตม็ ในสว่ นทขี่ าด เชน่ การอบรมเกยี่ วกบั พฒั นาการเดก็ สทิ ธเิ ดก็ ใหก้ บั อสม. คนอน่ื ๆ การเรยี นรดู้ งู านนอกพน้ื ที่ การทำ� กจิ กรรมใหค้ วามรใู้ น การเลยี้ งดเู ดก็ ในแตล่ ะชว่ งวยั ใหก้ บั ผปู้ กครอง เปน็ ตน้ พวกเขาวางแผนทจ่ี ะเตบิ โตอยา่ งยงั่ ยนื ดว้ ยทนุ ภายใน ทง้ั ทนุ ผคู้ นใน พน้ื ที่ ทนุ ความรู้ ทนุ งบประมาณ พวกเขาเลง็ วา่ จะนำ� งบประมาณในพน้ื ทม่ี า ใชใ้ นการสรา้ งเสรมิ สขุ ภาวะใหเ้ ดก็ เลก็ เชน่ เดยี วกบั การบรรจกุ จิ กรรมลานเลน่ เขา้ ไปในเทศบญั ญตั ิ เรอื่ งราวของการดแู ลเดก็ ปฐมวยั ในชมุ ชน และการรวมทมี ของพระ ธาตเุ ปน็ ตวั อยา่ งหนงึ่ ของการทำ� ใหพ้ น้ื ทเี่ หน็ ศกั ยภาพทเี่ ขม้ แขง็ ของตนเอง และ ปลกุ พลงั ภายในชมุ ชนขน้ึ มาใชใ้ หเ้ กดิ ประโยชนส์ งู สดุ ทง้ั ตอ่ ตวั เองและชมุ ชน จะเปน็ เชน่ ไรหากเกดิ รปู แบบนกี้ ระจายไปทว่ั ทกุ ตำ� บล ภาพฝนั ทจี่ ะเหน็ ชมุ ชนเขม้ แขง็ ตอ้ งเปน็ จรงิ อยา่ งแนน่ อน

92 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ทมี รสู้ กึ เปน็ เชอื กเสน้ ดยี ว เปน็ เกลยี วทไ่ี ปในทศิ ทางเดยี วกนั เสาศลิ ป์ เพง็ สวุ รรณ และ อฐิ ธชิ ยั กก๊ ศรี 10 โมงเชา้ วนั ท่ี 3 สงิ หาคม 2563 ไดเ้ วลานดั หมายกนั กบั พโี่ จ - เสาศลิ ป์ เพง็ สวุ รรณ และ ตน๋ี อ้ ย - อฐิ ธชิ ยั กก๊ ศรี ทมี โคช้ ตำ� บลพระธาตุ เพอ่ื สนทนารว่ มกนั เรายมิ้ ยกมอื ไหวส้ วสั ดที กั ทายกนั ผา่ นหนา้ จอ ใชแ่ ลว้ ! เราประชมุ ออนไลนก์ นั เพราะนบั ตงั้ แตส่ ถานการณก์ ารระบาดของไวรสั โควดิ - 19 ทำ� ให้ เราตอ้ งเฝา้ ระวงั จงึ ไมเ่ ออื้ ใหเ้ ราไดเ้ ดนิ ทางไปเจอกนั ทต่ี ำ� บลพระธาตุ อำ� เภอ นาดนู จงั หวดั มหาสารคาม ทกุ ภาคสว่ นตอ้ งปรบั ตวั ใหเ้ ทา่ ทนั สถานการณแ์ ละเทคโนโลยที กุ รปู แบบ การทำ� งานชมุ ชนกเ็ ชน่ กนั ทมี พระธาตเุ องมกี ารรเิ รม่ิ นำ� เทคโนโลยอี ยา่ ง งา่ ยมาประยกุ ตใ์ ชก้ บั การทำ� งานในชมุ ชน เชน่ การทำ� แบบสอบถามผา่ น Google Form เพอื่ เกบ็ ขอ้ มลู ชมุ ชน หรอื การเขยี นโปรแกรมสำ� หรบั การทำ� งานชมุ ชน ตน๋ี อ้ ย - อฐิ ธชิ ยั กก๊ ศรี เลา่ ถงึ โจทยใ์ นการออกแบบแบบสอบถาม เพอื่ นำ� ไปใชส้ ำ� หรบั การลงพน้ื ท่ี จากพน้ื ฐานดา้ นเขยี นโปรแกรมทำ� ใหเ้ ขามงุ่ มนั่ ทจ่ี ะทำ� ขอ้ มลู เกย่ี วกบั เดก็ และครอบครวั ใหท้ มี ไดใ้ ชป้ ระโยชนไ์ ดส้ งู สดุ “ผมคดิ วา่ ออกแบบมาแลว้ ตอ้ งใชง้ า่ ยและสะดวกกบั ผทู้ ใี่ ช้ แตล่ ะพนื้ ท่ี มกี ารคยุ กนั มขี อ้ มลู มากไป สงิ่ ทเี่ กบ็ มามปี ระโยชน์ แตเ่ ราใชม้ นั ไดไ้ มห่ มด

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 93 จงึ คดิ วา่ นา่ จะใชใ้ นสงิ่ ทจ่ี ำ� เปน็ และคดิ วา่ หากแบบสอบถามทท่ี างทมี สำ� รวจ ขอ้ มลู ถอื ไป ตอ้ งไดข้ อ้ มลู ครบถว้ น แตใ่ หม้ ไี ดไ้ มเ่ กนิ 1 - 2 หนา้ กระดาษ” “พๆ่ี ทมี จงั หวดั อนื่ เขากน็ ำ� ไปใชด้ ว้ ยเชน่ กนั แตม่ กี ารเพมิ่ ชอ่ งขอ้ มลู เพม่ิ เตมิ เชน่ อยากใหเ้ พมิ่ ชอ่ งเตมิ เลข 13 หลกั เพมิ่ ชอ่ งแมเ่ ลย้ี งเดยี่ ว พอ่ เลยี้ งเดย่ี ว แลว้ แตค่ วามตอ้ งการใช”้ ตน๋ี อ้ ยเลา่ เพม่ิ เตมิ พโ่ี จ - เสาศลิ ป์ เพง็ สวุ รรณ เลา่ เสรมิ ถงึ ความสำ� คญั ของการจดั การ ขอ้ มลู อนั เปน็ ตน้ ทางของการทำ� งานชมุ ชน “เมอื่ ไดข้ อ้ มลู ดี การทำ� งานกจ็ ะไมเ่ หนอื่ ยมาก เราอาจมองวา่ ขอ้ มลู เหลา่ นมี้ อี ยแู่ ลว้ ในฐานขอ้ มลู ภาครฐั หรอื ใน อบต. แตเ่ มอื่ ลองสบื คน้ หรอื ประสานงานลงไปเพอื่ จะนำ� ขอ้ มลู ดงั กลา่ วไปใชป้ ระโยชน์ เราพบวา่ ขอ้ มลู เหลา่ นน้ั ไมไ่ ดอ้ พั เดทมาหลายปกี ม็ ี หากเราไดข้ อ้ มลู จรงิ ในพนื้ ที่ เราสามารถนำ� ไป ใชไ้ ดเ้ ยอะมาก เชน่ การวางแผนการทำ� งานในอนาคต” “นอกจากนกี้ ารทำ� แบบสอบถามใหง้ า่ ย คนทลี่ งไปเกบ็ กจ็ ะกรอกลง ขอ้ มลู งา่ ยดว้ ย เรายำ�้ กบั ทมี อสม. เสมอ เพราะเปน็ กลไกในการเกบ็ ขอ้ มลู เมอ่ื ออกแบบเปน็ รปู Google form มนั กจ็ ะงา่ ยขน้ึ ในการสบื คน้ แถมคนลงเกบ็ ขอ้ มลู กร็ สู้ กึ ดไี ปดว้ ย ตน๋ี อ้ ยเขาจะออกแบบใหม้ กี ารอพั เดท วนั เดอื นปเี กดิ สรุปอายุของเด็กได้เรื่อยๆ ท�ำให้ตัวเลขอายุของเด็กเป็นปัจจุบันอยู่เสมอ” พโี่ จกลา่ ว ตนี๋ อ้ ยสรปุ เสรมิ วา่ “รปู แบบนี้ หากเจอวา่ ขอ้ มลู ไหนไมอ่ พั เดท ตอน เราไปเกบ็ ขอ้ มลู กส็ ามารถเกบ็ ในสว่ นทตี่ กหลน่ ได้ เชน่ กรณเี จอเดก็ ทไ่ี มม่ ี ฐานขอ้ มลู อยใู่ นฐานของ รพ.สต. เปน็ ตน้ ” นอกจากการนำ� ขอ้ มลู ทเ่ี กบ็ มาแลว้ มาวเิ คราะหใ์ หเ้ กดิ ประโยชนต์ อ่ เดก็ และครอบครวั ประเมนิ ความเสย่ี ง และหาทางชว่ ยเหลอื เปน็ รายเคสไดแ้ ลว้

94 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ทมี โคช้ มองวา่ การจะชว่ ยเหลอื เดก็ ไดอ้ ยา่ งยงั่ ยนื ตอ้ งทำ� ความเขา้ ใจรว่ มกนั กบั ผปู้ กครอง เปน็ ทรี่ กู้ นั ในการทำ� งานชมุ ชนวา่ เดก็ มกั จะอยใู่ นการดแู ลของผปู้ กครอง ทเ่ี ปน็ ปู่ ยา่ ตา ยาย ซงึ่ เปน็ ผสู้ งู อายุ ทม่ี ปี ระสบการณใ์ นการเลย้ี งดเู ดก็ ใน อกี รปู แบบหนง่ึ ผสู้ งู อายหุ ลายครอบครวั มกั ปลอ่ ยใหเ้ ดก็ เลก็ อยกู่ บั ทวี ี หรอื ใหเ้ ลน่ โทรศพั ทท์ ง้ั วนั เพราะคดิ วา่ เดก็ สนใจ จดจอ่ กบั การมองไปทห่ี นา้ จอ กจ็ ะไมง่ อแง โดยอาจจะไมท่ นั คดิ วา่ การกระทำ� เหลา่ นสี้ ง่ ผลเสยี ระยาวตอ่ เดก็ ทมี โคช้ รว่ มกบั ทมี ชมุ ชนจงึ จดั กระบวนการ Group support เพอื่ แลก เปลย่ี นเรยี นรรู้ ว่ มกนั กบั ผปู้ กครองถงึ ปญั หาทเ่ี กดิ ขนึ้ สรา้ งความเขา้ ใจเรอื่ งการ เลย้ี งดเู ดก็ ตามพฒั นาการ สง่ เสรมิ การเลน่ เปน็ การเรยี นรเู้ พอ่ื สรา้ งพฒั นาการ และหนั เหเดก็ ออกจากหนา้ จอมอื ถอื ไดผ้ ลดดี งั คาด จากการจดั กระบวนการตอ่ เนอื่ งหลายๆ ครงั้ ทศั นคติ ความเชอ่ื เรอ่ื งการดแู ลเดก็ ของผปู้ กครองในชมุ ชนคอ่ ยๆ ปรบั เปลย่ี นไป จาก การสะทอ้ นการนำ� แนวคดิ ทเ่ี รยี นรรู้ ว่ มกนั ไปปรบั ใชใ้ นรปู แบบของแตล่ ะบา้ น เชน่ ชวนเดก็ ออกไปทสี่ วน หรอื ทน่ี าดว้ ยกนั แทนทจ่ี ะปลอ่ ยใหอ้ ยใู่ นบา้ น หรอื หากจิ กรรมอน่ื ๆ ใหเ้ ลน่ แทน เชน่ หาจกั รยานใหป้ น่ั กบั เพอื่ นๆ ในละแวก หมบู่ า้ น หรอื ตงั้ กฏ กตกิ า การใชม้ อื ถอื ใหน้ อ้ ยลง ทำ� ใหเ้ หน็ วา่ มาถกู ทางแลว้ ทงั้ หมดนเี้ กดิ จากการทำ� งานรว่ มกนั ของทมี โคช้ และทมี ชมุ ชน “โครงการนเ้ี ปดิ โอกาสใหท้ ำ� บทบาทโคช้ ไดห้ นนุ เสรมิ ศกั ยภาพทมี กลไก เราพาทมี ใหเ้ หน็ เปา้ หมายไปดว้ ยกนั ใหห้ ลายๆ หนว่ ยงานเหน็ งานไป ดว้ ยกนั มเี ปา้ หมายรว่ มกนั ในการทำ� งาน ไดเ้ ชอ่ื มงานหลกั กบั งานโครงการเขา้ ดว้ ยกนั ได้ และมโี ครงการใหมท่ เี่ กดิ ขนึ้ จากการทำ� งานรว่ มกนั

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 95 เราเหน็ การเตบิ โตของทมี เหน็ ทกุ คนอยากแชรป์ ระสบการณ์ อยาก ถอื ไมค์ อยากพดู มากขน้ึ ไดเ้ หน็ ทมี เตบิ โตขนึ้ แบบนใ้ี นฐานะโคช้ กด็ ใี จ“ พโ่ี จกลา่ วถงึ ขอ้ ดขี องตนเองทเี่ ปน็ คนทเ่ี กดิ และเตบิ โตในชมุ ชนน้ี แรง ผลกั ดนั ทอ่ี ยากจะตอบแทนคณุ แผน่ ดนิ ตอบแทนคณุ ของชมุ ชนทเ่ี กอ้ื หนนุ ให้ เปน็ พโ่ี จในปจั จบุ นั และสำ� หรบั ตน๋ี อ้ ยกไ็ ดร้ บั การดแู ลจากคนในชมุ ชนในทกุ ท่ี ทเี่ ขาไป เปน็ จดุ แขง็ ในทมี โคช้ ทส่ี ามารถทำ� งานกบั กลมุ่ คน และหนว่ ยงานท่ี หลากหลายได้ “ความเปน็ คนในพนื้ ท่ี ทำ� ใหเ้ รารปู้ จั จยั เงอ่ื นไข บรทิ บทมากกวา่ ทอ่ี น่ื เรารจู้ กั ผปู้ กครองทเ่ี ปน็ ปยู่ า่ ของเดก็ ทกุ คน และรวู้ า่ ผปู้ กครองทเี่ รารจู้ กั นน้ั มี มมุ มองตอ่ เรอื่ งการเลยี้ งดเู ดก็ อยา่ งไร ทงั้ ยงั รวู้ า่ ในรนุ่ ลกู รนุ่ หลานกม็ มี มุ มอง ในเรอื่ งเดยี วกนั อยา่ งไรบา้ ง นค่ี อื ขอ้ ไดเ้ ปรยี บ” “เวลาเราทำ� งาน กลมุ่ เปา้ หมาย พอ่ แม่ ผปู้ กครองเขามองเราตลอด ในทกุ ครงั้ ทท่ี ำ� กจิ กรรม ยอ่ มมสี ายตาทม่ี องมาวา่ เราเปน็ คนแบบไหน มคี วาม จรงิ ใจหรอื ไม่ เมอื่ เขารวู้ า่ เราจรงิ ใจกเ็ ปน็ สว่ นหนง่ึ ทช่ี มุ ชนยอมรบั นอกจากน้ี การเปน็ คนในพนื้ ท่ี และมบี ทบาทในชมุ ชน ทำ� ใหก้ ารประสานงานงา่ ยขน้ึ เพราะรจู้ กั อยกู่ อ่ นแลว้ วา่ เราทำ� อะไรอยทู่ ไ่ี หนของชมุ ชน เปน็ จดุ เดน่ ทไี่ ดท้ ำ� งาน ทบี่ า้ นเกดิ ” พโี่ จกลา่ ว แมจ้ ะเปน็ คนตา่ งถนิ่ แตต่ น๋ี อ้ ยกไ็ ดร้ บั การตอ้ นรบั และความรว่ มมอื อยา่ งดจี ากคนในทอ้ งถนิ่ “นสิ ยั เราเขา้ กบั คนงา่ ย กส็ นทิ กนั กบั คนในชมุ ชนไมย่ าก ผคู้ นทน่ี เ่ี ขา ใจดใี หเ้ กยี รตเิ รา พอลงพน้ื ทไ่ี ปคยุ กบั คนในชมุ ชนเขากด็ แู ลเรา เชน่ ตกั นำ�้ ใหด้ มื่ ” ตนี๋ อ้ ยเลา่ บคุ ลกิ ของทมี โคช้ สง่ ผลตอ่ การทำ� งานของทมี ชมุ ชน เพราะจากการ สรปุ บทเรยี นรว่ มกนั ของชมุ ชนไดส้ ะทอ้ นวา่ การไดท้ ำ� งานรว่ มกบั ทมี โคช้ ทำ� ให้

96 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ทมี เกง่ ขน้ึ พวกเขาทำ� งานไดห้ ลากหลายขน้ึ เชน่ การทำ� กระบวนการกลมุ่ การนำ� การสนทนากบั ผปู้ กครองในประเดน็ ตา่ งๆ เกยี่ วกบั การพฒั นาเดก็ ใน ชมุ ชน ไดแ้ สดงความสามารถจนมคี วามมนั่ ใจวา่ สามารถทำ� กจิ กรรมรว่ มกนั เอง ไดแ้ ลว้ “ทมี รสู้ กึ เปน็ เชอื กเสน้ ดยี วกนั เปน็ เกลยี วทไี่ ปในทศิ ทางเดยี วกนั ” ตนี๋ อ้ ยเปรยี บเทยี บพรอ้ มทำ� มอื ประกอบใหเ้ หน็ ภาพ และขยายความ ว่า ความเป็นทีมเช่นนี้มาจากการท่ีทีมกลไกได้เข้าร่วมการอบรมพัฒนา ศกั ยภาพและความรู้ เปลยี่ นแนวทางและวธิ กี ารเกบ็ ขอ้ มลู เดก็ และครอบครวั ลงพน้ื ทช่ี มุ ชนมากขนึ้ เปลย่ี นทา่ ทที งั้ การพดู การฟงั ครนุ่ คดิ รว่ มกนั กอ่ นลงมอื ทำ� พโ่ี จเสรมิ ถงึ การทำ� งานกบั ทมี ชมุ ชน วา่ “ทมี กลไกเขามน่ั ใจเพราะได้ เขา้ สกู่ ระบวนการพฒั นาศกั ยภาพหลายครง้ั และโครงการไดม้ กี ารออกแบบ ใหผ้ บู้ รหิ ารเขา้ ใจภาพรวมเพอ่ื การทำ� งานรว่ มกนั ไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ อกี ทงั้ เรอ่ื งเด็กปฐมวัยก็อยู่ในทุกหน่วยงานราชการ ประเด็นกลุ่มเป้าหมายท�ำให้ เกิดการบรู ณาการได”้ ทมี โคช้ สะทอ้ นความสำ� เรจ็ กา้ วเลก็ ๆ นว้ี า่ เกดิ จากความรอบคอบใน การวางแผนตง้ั แตต่ น้ เรยี กไดว้ า่ ตงั้ แตต่ น้ นำ�้ จนถงึ กลางนำ�้ “โครงการนท้ี ำ� ใหต้ อ้ งมองภาพใหช้ ดั มากกวา่ โครงการอน่ื ๆ งานเดก็ ปฐมวยั ถอื เปน็ งานใหมส่ ำ� หรบั โคช้ เดมิ เราทำ� งานกบั พอ่ แมเ่ รอ่ื งสขุ ภาวะทางเพศ การลงเยยี่ มเมอ่ื กอ่ นทำ� เฉพาะประเดน็ แตง่ านนเ้ี กย่ี วขอ้ งกบั ครอบครวั ทำ� ให้ ตอ้ งคดิ เยอะขน้ึ โดยเฉพาะการฝกึ อบรมทำ� ใหเ้ ราวเิ คราะหก์ ลมุ่ เปา้ หมาย และ เราทำ� งานกบั กลมุ่ ปญั หาเดมิ ทำ� งานกบั แกนนำ� เดมิ ไมไ่ ด้ แลว้ เราทำ� งานกบั คน ทเ่ี ผชญิ ปญั หาตรง จงึ ตอ้ งละเอยี ด รอบคอบ ระมดั ระวงั ในการพาทมี ลงพนื้ ท่ี ดว้ ย”

ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ 97 “เราวางคนไดต้ รงกบั เปา้ หมาย เพราะตอนถอดบทเรยี น มกี ารลาก เสน้ ความเชอ่ื มโยงใหเ้ หน็ ความสมั พนั ธก์ นั ทง้ั กบั หนว่ ยงาน และกบั บคุ คล ทำ� ใหเ้ หน็ ภาพวา่ จะตอ้ งไปทำ� งานกบั ใคร ทไี่ หนบา้ ง และเราเปน็ ชมุ ชนเลก็ ๆ มอี ยปู่ ระมาณ 800 หลงั คาเรอื น วถิ ชี วี ติ ของเรากอ็ ยแู่ บบถอ้ ยที ถอ้ ยอาศยั เปน็ หนงึ่ ปจั จยั ทไ่ี มท่ งิ้ กนั ” พโี่ จเสรมิ ในสว่ นของปลายนำ้� พโี่ จวาดฝนั ไวว้ า่ ในอกี 2 ปขี า้ งหนา้ ตำ� บลพระ ธาตจุ ะเปน็ ตน้ แบบ ขยายผลไปสชู่ มุ ชนใกลเ้ คยี ง สรู่ ะดบั อำ� เภอและจงั หวดั ทง้ั นี้ ทมี กลไกหรอื ทมี ชมุ ชนจะตอ้ งขยบั มาทำ� งานเปน็ โคช้ ในตำ� บล โดยมที มี โคช้ โจและตนี๋ อ้ ยเปน็ ทป่ี รกึ ษาใหอ้ กี ชนั้ หนงึ่ “งานระยะยาวคอื การขยายในระดบั อำ� เภอ เราไปเสนอพนื้ ทตี่ น้ แบบ พระธาตุ และเสนอใหเ้ รอื่ งเดก็ ปฐมวยั เปน็ ยทุ ธศาสตรจ์ งั หวดั ดว้ ย แนวคดิ น้ี จะคอ่ ยๆ นำ� ไปสานพลงั คอ่ ยๆ นง่ั คยุ วางแผนและขยบั งานกนั ตอ่ ไป” “เราจะชใู หท้ มี กลไกทำ� งานมากขน้ึ เราพยายามสอ่ื สารใหเ้ หน็ เปา้ หมาย และความยง่ั ยนื รว่ มกนั มนั่ ใจวา่ เขาเปน็ โคช้ พน้ื ทไ่ี ด้ เราชวนเขามองวา่ พวก เราทำ� งานใหญ่ ใจตอ้ งหนกั แนน่ หากงานยาก จะเหนอื่ ยบา้ ง ทอ้ บา้ ง กเ็ สรมิ พลงั กนั ตน๋ี อ้ ยจะชว่ ยกระตนุ้ คยุ นอกรอบ สอ่ื สาร ทกั ทง้ั ทางออนไลน์ เฟซบกุ๊ เรยี กวา่ ทมี มที งั้ บทู๊ ง้ั บนุ๋ ” พโ่ี จเลา่ และยม้ิ ดว้ ยความภมู ใิ จในทมี โคช้ ทเ่ี ลน่ บท เสรมิ กนั ไดอ้ ยา่ งดใี นการหลอ่ เลย้ี งพลงั ทมี กลไกในพนื้ ท ี่ เมอื่ หมดเวลาตามทน่ี ดั หมายกนั ไว้ ทกุ คนยม้ิ ตอบใหก้ นั ขอบคณุ กนั และกนั ทมี่ อบเรอ่ื งราวดๆี ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในชมุ ชนถงึ แมจ้ ะคยุ กนั ผา่ นหนา้ จอ แต่ เนอื้ หากไ็ มไ่ ดต้ กหลน่ แตอ่ ยา่ งใด อกี ทง้ั ยงั เหน็ พลงั ของทมี โคช้ พระธาตทุ เี่ ออ่ ลน้ ออกมา ไดเ้ หน็ วา่ ความอบอนุ่ ทม่ี อบใหก้ บั ชมุ ชนจะเปน็ พลงั ดา้ นบวกทส่ี ง่ ตอ่ ใหเ้ ดก็ ปฐมวยั และครอบครวั ใหท้ กุ บา้ นเปน็ บา้ นทอ่ี บอนุ่ สำ� หรบั ลกู หลานใน อนาคต

ต�ำบลบึงเนียม จังหวัดขอนแก่น ผู้ให้สัมภาษณ์ สิริรัตน์ ภาโนมัย ธณัณณัฐ ถนอมชาติ ธารญา ไพเราะ ธนภร เหนือเก่ง กมัยธร ด้วงเคน ทีมโค้ช ศิริพงษ์ สังข์ขาว ศักดิ์ชัย ไชยเนตร

ตำ� บลบงึ เนยี ม ตงั้ อยใู่ นอำ� เภอเมอื ง จงั หวดั ขอนแกน่ หา่ งจากตวั เมอื ง ราว 12 กโิ ลเมตร มหี มบู่ า้ นทง้ั หมด 12 หมบู่ า้ น ผอู้ ยอู่ าศยั ประมาณกวา่ 6,000 คน สว่ นใหญป่ ระกอบอาชพี ทางการเกษตรเปน็ หลกั ทงั้ การทำ� นาปี นาปรงั ทำ� สวนผลไม้ ปลกู ผกั เลยี้ งสตั ว์ เปน็ ตน้ จากการสำ� รวจขอ้ มลู ของทมี กลไกทอ้ งถน่ิ ระดบั ตำ� บล กลางปี 2563 พบวา่ ตำ� บลบงึ เนยี มมเี ดก็ ปฐมวยั 0 - 6 ปี จำ� นวน 454 คน เดก็ ทม่ี ภี าวะ ปกติ ครอบครวั ดแู ลเอาใจใสส่ ง่ เสรมิ พฒั นาการอยา่ งเหมาะสม จำ� นวน 73 คน เปน็ เดก็ กลมุ่ เสยี่ งและประสบปญั หา 381 คน สว่ นใหญเ่ ปน็ เดก็ ทอ่ี ยใู่ นครอบครวั ทม่ี ฐี านะยากจน รายไดน้ อ้ ย ไปจนถงึ ไมม่ งี านทำ� บางรายผปู้ กครองของเดก็ ปว่ ยเปน็ โรคเรอื้ รงั ตดิ สรุ า และมหี ลายครอบครวั ทพ่ี อ่ แมห่ ยา่ รา้ ง ในรายทเี่ ดก็ ควรไดร้ บั ความชว่ ยเหลอื เรง่ ดว่ นนนั้ เปน็ เรอ่ื งของครอบครวั ใชค้ วามรนุ แรงกบั เดก็ เดก็ เสยี่ งตอ่ การถกู ลว่ งละเมดิ ทางเพศ ผปู้ กครองใช้ ยาเสพตดิ นอกนนั้ เปน็ ปญั หาดา้ นพฤตกิ รรมของเดก็ เชน่ ขวา้ งปาสงิ่ ของ กรดี รอ้ ง ทำ� รา้ ยตวั เอง มพี ฤตกิ รรมตดิ มอื ถอื เปน็ ตน้

100 ทมี มฝี นั โคช้ ดว้ ยใจ ลานเลน่ สรา้ งสรรค์ ถกั ทอสายสมั พนั ธช์ มุ ชน ตำ�บลบงึ เนยี ม จงั หวดั ขอนแกน่ ใครทมี่ ารว่ มงาน “ลานเลน่ สรา้ งสรรค์ กจิ กรรมสรา้ งปญั ญา” ทว่ี ดั ทา่ ประชมุ บา้ นบงึ ฉมิ ตำ� บลบงึ เนยี ม จงั หวดั ขอนแกน่ เมอื่ วนั ที่ 26 พฤษภาคม 2563 ทผี่ า่ นมา คงรสู้ กึ เหมอื นวา่ กำ� ลงั รว่ มสนกุ อยใู่ นงานวดั หรอื งานบญุ ประจำ� ปี ณ ลานวดั อนั รม่ รน่ื ใตเ้ งาไม้ พอ่ แมผ่ ปู้ กครองอมุ้ ลกู ปยู่ า่ ตายายจงู หลาน เยาวชนคนหนมุ่ สาว ยม้ิ หวั เราะ พดู คยุ และสนกุ สนานกบั ของเลน่ ท่ี ทำ� ขน้ึ แบบงา่ ยๆ อยา่ ง ตกุ๊ ตาทท่ี ำ� จากเศษกระดาษสเี พอ่ื เลน่ บทบาทสมมติ หรอื ของเลน่ จากวสั ดธุ รรมชาติ เชน่ ทางมะพรา้ วสานเปน็ รปู ปลาตะเพยี น นอกจากนี้ กย็ งั มฐี านการเลน่ ตา่ งๆ ทบ่ี รรดาผใู้ หญไ่ ดย้ อ้ นรำ� ลกึ ถงึ วยั เยาว์ เชน่ การทอยเสน้ เขยง่ กา้ วกระโดด เปน็ ตน้ “ภมู ใิ จทสี่ ดุ ทตี่ ำ� บลบงึ เนยี มของเราไดค้ นทม่ี คี ณุ ภาพ มสี ภาเดก็ ฯ มา ชว่ ยกนั ทำ� ลานเลน่ และไดเ้ หน็ ความรว่ มมอื ของคนในชมุ ชนจรงิ ๆ” แมจ้ ะพดู ผา่ นหนา้ กากผา้ แตจ่ ากดวงตาทย่ี บิ หยี กร็ ไู้ ดท้ นั ทวี า่ พหี่ มี - ธนภร เหนอื เกง่ ผพู้ ดู กำ� ลงั ยม้ิ กวา้ ง เพอ่ื นรว่ มทมี ทนี่ ง่ั สนทนาอยดู่ ว้ ยพยกั หนา้ เกอื บจะพรอ้ มๆ กนั “ลานเลน่ สรา้ งสรรค”์ กลายเปน็ พนื้ ทก่ี ารเรยี นรทู้ สี่ นกุ สนานใหเ้ ดก็ ๆ และส่งเสริมความเข้าใจให้ผู้ปกครองเรื่องการเล่นที่เอ้ือต่อพัฒนาการทาง รา่ งกาย อารมณ์ และการเรยี นรใู้ หเ้ ดก็ ปฐมวยั อกี ทงั้ ยงั ไดถ้ กั ทอสายสมั พนั ธ์ และความรว่ มมอื ของผคู้ นจากหลายหนว่ ยงานทที่ ำ� งานเกย่ี วขอ้ งกบั เดก็ ในตำ� บล บงึ เนยี ม