หลักสูตรเวชศาสตร์ราชทัณฑ์ระยะสั้น

สถาบนั เวชศาสตรป์ ้องกันศึกษา กรมควบคมุ โรค 93

94 สรุปเนอ้ื หาการอบรมหลักสูตรเวชศาสตร์ราชทัณฑร์ ะยะสน้ั

สถาบนั เวชศาสตรป์ ้องกันศึกษา กรมควบคมุ โรค 95

96 สรุปเนอ้ื หาการอบรมหลักสูตรเวชศาสตร์ราชทัณฑร์ ะยะสน้ั

สถาบนั เวชศาสตรป์ ้องกันศึกษา กรมควบคมุ โรค 97

98 สรุปเนอ้ื หาการอบรมหลักสูตรเวชศาสตร์ราชทัณฑร์ ะยะสน้ั

สถาบนั เวชศาสตรป์ ้องกันศึกษา กรมควบคมุ โรค 99

100 สรปุ เนอ้ื หาการอบรมหลักสูตรเวชศาสตร์ราชทณั ฑ์ระยะสน้ั

สถาบันเวชศาสตร์ป้องกันศึกษา กรมควบคุมโรค 101

102 สรปุ เนอ้ื หาการอบรมหลักสูตรเวชศาสตร์ราชทณั ฑ์ระยะสน้ั

สถาบันเวชศาสตร์ป้องกันศึกษา กรมควบคุมโรค 103

104 สรปุ เนอ้ื หาการอบรมหลักสูตรเวชศาสตร์ราชทณั ฑ์ระยะสน้ั

สถาบันเวชศาสตร์ป้องกันศึกษา กรมควบคุมโรค 105

106 สรปุ เนอ้ื หาการอบรมหลักสูตรเวชศาสตร์ราชทณั ฑ์ระยะสน้ั

สถาบันเวชศาสตร์ป้องกันศึกษา กรมควบคุมโรค 107

108 สรปุ เนอ้ื หาการอบรมหลักสูตรเวชศาสตร์ราชทณั ฑ์ระยะสน้ั

สถาบันเวชศาสตร์ป้องกันศึกษา กรมควบคุมโรค 109

110 สรปุ เนอ้ื หาการอบรมหลักสูตรเวชศาสตร์ราชทณั ฑ์ระยะสน้ั

สถาบันเวชศาสตร์ป้องกันศึกษา กรมควบคุมโรค 111

112 สรปุ เนอ้ื หาการอบรมหลักสูตรเวชศาสตร์ราชทณั ฑ์ระยะสน้ั

สถาบันเวชศาสตร์ป้องกันศึกษา กรมควบคุมโรค 113

นโยบาย หลกั การและเหตØผลของโครงการราชทณั ฑป์ ˜นสØข : เวชศาสตร์ราชทัณฑ์ พล.อ.อ. สุบนิ ชิวปรีชำ กรมวงั ผ้ใู หญใ นพระองค์ 904 โครงการราชทัณฑ์ปันสุข ท�าความดี ด้วยหัวใจ ประกาศอย่างเป็นทางการในราชกิจจานุเบกษาเมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน 2562 โดยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว มพี ระบรมราชโองการโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหป้ ระกาศพระบรมราชโองการแตง่ ตงั้ คณะกรรมการ โครงการราชทณั ฑ์ ปันสุข ท�าความ ดี ด้วยหัวใจ เนื่องจากทรงมีพระราชด�าริว่า โรงพยาบาลราชทัณฑ์เป็นโรงพยาบาลแห่งเดียวในสังกัด กระทรวงยตุ ธิ รรม ตอ้ งใหบ้ รกิ ารแกผ่ ตู้ อ้ งขงั ในกรณเี จบ็ ไขไ้ ดป้ ว ยเปน็ จา� นวนมาก ยงั ขาดแคลนบคุ ลากร เครอื่ งมอื แพทย ์ และเวชภัณฑ์ ถอื เปน็ หน้าท่ีสา� คญั ของกรมราชทณั ฑ์ในการท่จี ะให้ผู้ปว ยเข้าถงึ การรบั การรกั ษาพยาบาลอย่างเทา่ เทยี ม ตามหลกั มนษุ ยธรรม ทง้ั น ี้ เมอื่ พน้ โทษจะไดม้ สี ขุ ภาพสมบรู ณท์ งั้ กายและใจ ออกมาสสู่ งั คมภายนอก และประกอบอาชพี สุจริตได้อย่างมีคุณภาพ โดยจะพระราชทานความช่วยเหลือในเร่ืองการจัดหาอุปกรณ์และเครื่องมือทางการแพทย ์ ตลอดจนการใหจ้ ติ อาสาพระราชทาน 904 วปร. ได้เขา้ ไปมบี ทบาทในการชว่ ยเหลือทง้ั ทางด้านการแพทย ์ การพยาบาล การอบรมใหค้ วามรู้ในเรอ่ื งต่าง ๆ เพอื่ ใหก้ ารขับเคลอื่ นการดา� เนนิ งานโครงการประสบผลสา� เรจ็ ตามพระบรมราโชบาย จงึ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มแตง่ ตง้ั คณะกรรมการโครงการราชทณั ฑป์ นั สขุ ทา� ความ ด ี ดว้ ยหวั ใจ ชดุ ใหม่ ดังนี้ องคป์ ระธานทป่ี รกÖ Éา 1. พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทรรามาธบิ ดศี รีสนิ ทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอย่หู วั 2. สมเดจ็ พระนางเจา้ สทุ ิดา พัชรสธุ าพิมลลกั ษณ พระบรมราชินี องค์ประธานกรรมการ สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าพัชรกิติยาภา นเรนทิราเทพยวดี กรมหลวงราชสาริณี สิริพัชร มหาวัชรราชธิดา ตามพระราชดา� รสั ของพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ทกุ คนเปน็ ประชาชนคนไทยการรกั ษาพยาบาลตอ้ งเสมอภาครวมทง้ั ผตู้ อ้ งขังจากโครงการราชทณั ฑ์ปันสุข ทา� ความ ดี ดว้ ยหวั ใจน ี้ จึงขอยดึ หลัก S M H โดยอนั ดบั แรกคือ S ยอ่ มาจาก Standardization คอื การไดม้ าตรฐาน ไมว่ า่ จะทา� อะไรตอ้ งได้มาตรฐาน อันดบั สองคือ M ย่อมาจาก Modernization คือ ทนั สมยั ทกุ คร้งั ทีอ่ ่านต�าราจะตอ้ งดปู ที่พิมพ ์ ถ้าเปน็ ปเ ก่า เชน่ 1999 ตอ้ งไมเ่ อาและเลิกอา่ น อย่างนอ้ ยต้องป  2017- 2018 คือตอ้ งศกึ ษาตา� ราที่มีเนอื้ หาล่าสุดและทันสมัย อนั ดบั สามคอื H ยอ่ มาจาก Harmonization คอื บรรสาน ประสาน ความหมายภาษาไทยในทนี่ ห้ี มายถงึ กลมกลนื กัน เรอ่ื งเดียวกัน แนวทางเดยี วกนั ระเบียบเดยี วกัน เนื่องจากต้องการหาแนวทางและวิธกี ารให ้ 25 โรงพยาบาลแมข่ ่าย 25 สถานพยาบาลเรอื นจา� มรี ะบบคลา้ ยเคยี งกนั รายงานผลคลา้ ยเคยี งกนั ประเมนิ คลา้ ยเคยี งกนั เพราะแตล่ ะทรี่ ายงาน ตา่ งกนั ทหี่ นง่ึ รายงานอกี อยา่ ง อกี ทหี่ นง่ึ กร็ ายงานอกี อยา่ ง โดยทที่ นี่ า่ จะทา� ใหเ้ กดิ ผลทสี่ ดุ กค็ อื 25 แหง่ ซงึ่ ไดด้ า� เนนิ โครงการ ผา่ นไปแล้ววา่ มอี ะไรใกลเ้ คยี งกนั หรอื ไม ่ ทา� เหมือนกนั หรือไม่ รายงานเหมอื นกันหรอื ไม ่ พดู ภาษาเดียวกันหรอื ไม่ คา� วา่ บรรสานของผม คือการท�าอะไรสกั อย่างแล้วตอ้ งมีกตกิ ากลาง ผมสอนนักบนิ เรื่อง Decision Making ตอบได ้ เลยว่าทุกคนมีการตัดสนิ ใจต่างกนั ไม่เหมือนกนั จึงต้องมีกรรมการกลาง ยกตัวอย่าง ไฟแดงไฟเขยี วคอื กรรมการกลาง เพ่อื ให้ทกุ คนปฏิบัติเหมอื นกันหมด สว่ นยเู ทิรน์ ไมม่ ีกรรมการกลางทา� ให้ Decision maker ไมเ่ หมือนกนั ส่งผลใหเ้ กดิ 114 สรุปเน้อื หาการอบรมหลกั สตู รเวชศาสตร์ราชทณั ฑร์ ะยะส้นั

อบุ ตั เิ หต ุ เพราะไมม่ กี รรมการกลางคอยตดั สนิ วา่ คนั ไหนจะไปนนั้ คอื ผดิ เมอ่ื คดิ ถงึ ความปลอดภยั จงึ ตอ้ งมกี รรมการกลาง โดยผมยึดกรรมการกลางอันดับแรกจาก พระบรมราโชบาย สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวชั รราชธดิ า กรรมการกลางข้อแรกคอื ข้อกำ� หนดแมนเดลำ – the Nelson Mandela Rules ป 2558 ตามข้อก�าหนดน้ีเรายังท�าได้หลายอย่าง เน่ืองจากผู้ต้องขังเกินไป 3 เท่าซ่ึงเป็นผลกระทบท่ีเราไม่สามารถที่จะ ทา� ตามขอ้ กา� หนดแมนเดลา ในขอ้ กำ� หนดแมนเดลำถอื วำ สทิ ธขิ นั้ พนื้ ฐำนของผตู้ อ้ งขงั กบั ประชำชนนน้ั ตอ้ งไมแ ตกตำ ง กันหรือแตกตำงกันน้อยที่สุดน่ีคือควำมแตกตำงของผู้ถูกขัง ขังคือถูกกักบริเวณนอกน้ันให้เหมือนกันหมด ตามกฎ ยงั กา� หนดให ้ Separate bed ที่ผมว่าน่าจะหมายถงึ เตียงนอนดว้ ยซ�า้ ไปไม่ใช่ที่นอน หลายประเทศกย็ ังท�าตามกฎข้อน ้ี ไม่ได้ บางประเทศที่ท�าได้ก็ท�า ท�าไม่ได้ก็ไม่ได้ เพราะฉะน้ันจะเห็นว่าบางสิ่งบางอย่างอาจไม่ต้องยึดถือข้อก�าหนด แมนเดลาเท่าไหร่ อนั ตอ่ มาคือ Bangkok rules หรอื ขอ้ ก�าหนดกรงุ เทพฯ ซง่ึ เนน้ ผหู้ ญงิ และเดก็ น่กี ็เปน็ กรรมการกลางทีเ่ ราอาจจะ ต้องศึกษา นอกจากน้ันยงั มีพระราชบญั ญตั ริ าชทณั ฑ์ พ.ศ. ๒๕๖๐ ระเบยี บกรมราชทณั ฑ์ วา่ ดว้ ยการด�าเนนิ การเกีย่ วกบั การอนามัยและการสุขาภิบาลของผู้ต้องขัง พ.ศ. ๒๕๖๑ และพระราชกฤษฎีกา พระราชทานอภัยโทษ พ.ศ. ๒๕๖๓ เกยี่ วข้องกบั ผตู้ ้องขังปว ย ผู้ตอ้ งขังพกิ าร ซง่ึ แพทย์ของกรมราชทัณฑ์ตอ้ งเป็นกรรมการท่ีประเมินวา่ ใครพิการ โดยจะมี การพระราชทานอภยั โทษประมาณ 4-5 หมน่ื คนสา� หรบั ผู้ที่เขา้ ข่าย เช่น ผู้พิการ ผปู้ ว ย HIV/AIDS ทร่ี ักษาไม่หาย สา� หรบั คมู่ อื ทเ่ี ราใชเ้ ปน็ กรรมการกลาง ไดแ้ ก ่ แนวทางการพฒั นาระบบบรกิ ารสาธารณสขุ สา� หรบั ผตู้ อ้ งขงั ในเรอื นจา� เปน็ แนวทางทท่ี า� รว่ มกนั กบั กระทรวงสาธารณสขุ กรมราชทณั ฑแ์ ละสา� นกั งานหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาต ิ (สปสช.) และ คู่มือแนวทางการตรวจประเมินเพ่ือข้ึนทะเบียนเป็นหน่วยบริการปฐมภูมิในเรือนจ�า ปงบประมาณ 2562 ของสปสช. นอกจากนน้ั กม็ คี ่มู อื น�า้ การสุขาภบิ าล สขุ อนามยั และท่ีอยู่อาศัยในเรอื นจ�า จาก ICRC และ แนวทางการประเมินผล การปฏบิ ตั ิตามขอ้ ก�าหนดแมนเดลา: แบบประเมนิ ส�าหรบั กลไกการตรวจสอบภายในของ UNODC รูปท่ี 1: แสดงแนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารสาธารณสุขส�าหรับผู้ตอ้ งขังในเรอื นจ�า (ดา้ นซ้าย) และ คู่มอื แนวทางการตรวจประเมนิ เพอ่ื ขน้ึ ทะเบียนเปน็ หน่วยบริการปฐมภมู ใิ นเรือนจา� ปงบประมาณ 2562 (ดา้ นขวา) สถาบันเวชศาสตรป์ ้องกนั ศึกษา กรมควบคมุ โรค 115

รูปที่ 2: แสดงคูม่ อื น้�า การสุขาภบิ าล สุขอนามยั และทีอ่ ยู่อาศยั ในเรือนจ�า (ด้านซ้าย) และ แนวทาง การประเมินผลการปฏิบัตติ ามขอ้ กา� หนดแมนเดลา: แบบประเมนิ สา� หรับกลไกการตรวจสอบภายใน (ดา้ นขวา) พระบรมรำโชบำย กรอบขอบเขต “กำรดแู ลรักษำพยำบำลผตู้ ้องขงั ในเรือนจ�ำ” พระบรมราโชบายในภาพรวม ได้พระราชทานพระราชกระแส กรอบขอบเขต “การดูแลรักษาพยาบาลผู้ต้องขัง ในเรอื นจา� ตา่ ง ๆ” โดยมกี ารพจิ ารณา 1. การขาดแคลนอปุ กรณ์ เคร่อื งมอื ทางการแพทย์ 2. การขาดแคลนบคุ คลากร 3. ปญั หาการรักษาพยาบาล 4. ปัญหาคนไข้ 5. ระบบ (ปวยดูแลข้างในไม่ได ้ ตอ้ งส่งตอ่ ) การขาดอปุ กรณก์ ารแพทย ์ การขาดแคลนบคุ ลากร ปญั หาการรกั ษาพยาบาล ปญั หาคนไข ้ ปญั หาระบบเมอ่ื การดแู ล ข้างในไมส่ ามารถทา� ได้ตอ้ งส่งไปรกั ษาขา้ งนอก สา� หรบั ปญั หาคนไข ้ ผตู้ อ้ งขงั ปว ยมหี ลายประเภท หลายคด ี ทา� ใหอ้ ารมณ ์ ทศั นคต ิ ตา่ งกนั สง่ ผลใหก้ ารดแู ลมคี วาม ยากลา� บาก และการอยกู่ ันอย่างแออัด ท�าใหเ้ กดิ ปญั หาโรคตดิ ตอ่ และการติดเช้ือด้วย พระองคท์ า่ นรบั สั่งวา่ ขา้ งในอย่กู นั แออัด ท�าให้เกิดปัญหาโรคตดิ ต่อและการตดิ เช้ือซ่ึงเป็นปญั หาทท่ี ้าทายทส่ี ดุ พระองค์ท่านจึงเน้นเร่อื งเวชศาสตร์ปอ้ งกัน เป็นอย่างมาก เน้นการให้ความส�าคัญต่อการให้ความรู้แก่ผู้ต้องขังให้ดูแลตัวเองได้ ท้ังนี้ในเรือนจ�าถ้าดูจากปัจจัยเสี่ยง (Risk Factors) ต่าง ๆ แลว้ ผมว่ามีนอ้ ยเน่ืองจากสามารถตดั ปจั จัยเส่ียงหลัก ไดแ้ ก ่ เรือ่ งบุหร่ ี สรุ า ยาเสพติด อบุ ตั เิ หต ุ ออกไปไดเ้ ลย จึงทา� ใหเ้ หลือปัจจัยเสย่ี งอื่น ๆ ไมก่ ีอ่ ยา่ งทเ่ี ราต้องด�าเนนิ การ ระบบในการดแู ลผปู้ ว ย ควรจะทา� การปอ้ งกนั เชงิ รกุ ใหค้ วามรเู้ บอื้ งตน้ แกผ่ ตู้ อ้ งขงั ใหด้ แู ลตนเองได ้ ซงึ่ จะลดปญั หา การเจ็บปวย และการส่งตอ่ ได้ ทง้ั นตี้ ้องอาศยั ความร่วมมือและงบประมาณจากภาครฐั 116 สรปุ เนอื้ หาการอบรมหลักสตู รเวชศาสตร์ราชทณั ฑร์ ะยะส้นั

การขาดแคลนบุคลากรท้ังแพทย์ พยาบาล ผู้คุม เจ้าหน้าท่ีในเรือนจ�าไม่เพียงพอที่จะดูแลผู้ต้องขังเน่ืองจาก งบประมาณจ�ากัด การรักษาพยาบาล ผู้ต้องขังมีจ�านวนมาก บุคลากรไม่เพียงพอ ไม่พอดีกันจ�าเป็นต้องจัดเจ้าหน้าท ่ี เพ่ิมเติมและเน่อื งจากมีขอ้ จา� กัดดังกล่าว จงึ ตอ้ งส่งต่อ (Refer) ไปทา� การรักษา ณ โรงพยาบาลในพื้นท่ ี ซึ่งมขี ั้นตอนมาก ย่งุ ยาก ไม่มสี ถานที่สา� หรบั รองรับผู้ต้องขังทีเ่ จบ็ ปวยเป็นสดั ส่วน ขาดแคลนผคู้ มุ ตีตรวนไป ทา� ใหผ้ ปู้ วยทัว่ ไปเกิดความ หวาดกลัว การตง้ั โรงพยาบาลราชทณั ฑห์ รอื ศนู ยพ์ ยาบาลขนึ้ ใหม ่ ซงึ่ ตอ้ งใชง้ บประมาณและเวลามาก ดงั นนั้ อาจจะพจิ ารณา แก้ปัญหาได้โดยปรับอาคารในโรงพยาบาลภายนอกเพ่ือรองรับผู้ต้องขังหรือจัดสรรงบประมาณให้ เพื่อก่อสร้างอาคาร ขึ้นใหม่โดยเฉพาะ นอกจากเป็นการดูแลผู้ต้องขังได้ดีแล้วยังป้องกันปัญหาความเส่ียงในการหลบหนี ซึ่งกระทบกับการ ปฏบิ ตั ิหนา้ ทีข่ องผคู้ มุ ด้วย พระองค์ท่านทรงรับส่ังว่าการไปตั้งโรงพยาบาลเองตามภูมิภาคนั้นไม่คุ้ม ควรปรับอาคารในโรงพยาบาลแม่ข่าย โรงพยาบาลภายนอกเพื่อรองรับผู้ต้องขัง ซึ่งหลายแห่งก็ได้ลงมือท�าแล้ว จากการที่ผมไปดูงานแพทย์ท่ีประเทศอังกฤษ ของกองทัพอากาศ จงึ ทราบว่าโรงพยาบาลทหารของกองทพั อากาศในประเทศองั กฤษไปสร้างตกึ ในโรงพยาบาลรัฐบาล ให้มี หนง่ึ วอร์ด หน่งึ ตึก อยรู่ ว่ มกันเพอื่ ใช้ทรัพยากร (resources) รวมทง้ั บคุ ลากรผู้เช่ียวชาญด้วยกนั เชน่ หมอทหารเกง่ Cardio แต่หมอพลเรอื นไม่ม ี หมอทหารก็ชว่ ยกันดผู ้ปู วย นน้ั คอื การใชท้ รัพยากร (resources) ร่วมกนั ส�าหรับเคร่ืองมือแพทย์ พิจารณาจัดหา โดยท�าการส�ารวจโรงพยาบาลและสถานพยาบาลในเรือนจ�าต่าง ๆ เพื่อ ทราบความตอ้ งการและจัดต้งั คณะกรรมการจัดซื้อจดั หาเพื่อพระราชทานต่อไป ทรงมีพระราชกระแสรับส่ังให้ศึกษาโรงพยาบาลในภูมิภาค ในจังหวัด ในอ�าเภอให้เชื่อมกันเป็นโรงพยาบาลพ ่ี โรงพยาบาลนอ้ ง สงิ่ ทท่ี า่ นทรงเลง็ เหน็ คอื โรงพยาบาลแมข่ า่ ยรองรบั ผปู้ ว ยไมไ่ หว แพทยไ์ มพ่ อ จงึ ตอ้ งใหโ้ รงพยาบาลทา� งาน อยา่ งเปน็ พเ่ี ปน็ นอ้ งกนั เชน่ โรงพยาบาลสคี วิ้ ไมไ่ หวใหโ้ รงพยาบาลปากชอ่ งชว่ ย โรงพยาบาลปากชอ่ งไมไ่ หวใหโ้ รงพยาบาล มหาราชช่วย โรงพยาบาลมหาราชไม่ไหวให้โรงบาลค่ายทหารช่วย ค�าว่าเป็นพี่เป็นน้องกัน ต้องรวมถึงทั้งโรงพยาบาล ในสงั กดั และต่างสงั กัดด้วย โครงการน้ตี ้องพึงประสงคว์ ่าเราจะประสานความชว่ ยเหลอื ให้เช่อื มกนั ใหป้ ระสานกนั ท้ังนี้สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงราชสาริณีพัชร มหาวัชรราชธิดา ทรงมีพระบรมราโชบาย โครงการ ก�าลังใจ แสดงถงึ กิจกรรมการใหค้ วามรู้แก่ผู้ตอ้ งขงั ในดา้ นตา่ ง ๆ ซ่ึงมุ่งเน้นใหม้ คี วามสอดคลอ้ งกบั กฎหมาย มาตรฐาน นานาชาต ิ กำรใหโ้ อกำสคืนสสู ังคมและมคี นต้นแบบ (ผ้ตู ้องขงั ในโครงกำรทก่ี ลบั ตวั ได)้ มำเปน วิทยำกรรว มสัมมนำ มีหลักการคือการให้โอกาสคืนสู่สังคม กรมราชทัณฑ์มีชื่อเล่นว่า กรมให้โอกาส โดยถือว่าจงอย่าเอาคนที่ม ี Personality แบบนน้ั มาทา� ใหค้ นทีด่ ี ๆ อกี เยอะท่ีเข้าไปพลาดโอกาส มนั ต้องมองคนกลุม่ ใหญท่ ีพ่ ลาดจริง ๆ ผมเคยพูด หลายคร้ังว่าคนผิดกฎหมายกับคนดีคนเลวไม่เหมือนกัน เช่น ไปขโมยนมท่ีร้านสะดวกซ้ือเพ่ือให้ลูกซึ่งไม่ได้ด่ืมนม มา 2 วันเตม็ ผดิ กฎหมายแตไ่ ม่ใช่คนเลว เพราะฉะนั้นคนที่อยู่ในเรือนจ�าตอ้ งไม่ตงั้ สมมติฐานวา่ เปน็ คนเลว แตต่ อ้ งเป็น คนที่ไม่มีโอกาสเท่ากบั คนอ่นื ๆ ดังนนั้ กรมนค้ี อื กรมให้โอกาส การให้โอกาสจึงเป็นจุดประสงค์แรกของเรา ซ่ึงให้โอกาสในเร่ืองสุขภาพ นี่คือที่มาของโครงการราชทัณฑ์ปันสุข ท�าความ ด ี ด้วยหัวใจ หลังจากมโี ครงการไปแลว้ องค์ประธานเห็นควรมีการประเมินผลในดา้ นตา่ ง ๆ ดังตอ่ ไปน้ี 1. ประเมินผล การใช้ประโยชน์จากเคร่ืองมือแพทย์พระราชทาน ปัญหาอุปสรรคจากการใช้การดูแลรักษา และ ประโยชน์ท่ีได้รับผลการประเมินผลจะเป็นเครื่องมือท่ีช่วยวัดประโยชน์จากโครงการนี้จะท�าให้ผู้ต้องขังได้รับ การดูแลดีข้นึ หรอื ไม่ สถาบันเวชศาสตร์ป้องกนั ศึกษา กรมควบคุมโรค 117

2. หลกั สูตรอาสาสมคั รสาธารณสุขเรือนจ�า (อสรจ.) ในเรอื นจา� เปา้ หมายเปน็ ส�าคัญว่าได้ผลไหม? เขา้ ใจง่ายไหม? และแต่ละที่มีปัญหาอุปสรรคความยุ่งยากอย่างไรไหม? หลักสูตร อสรจ. ช่วยได้ไหม? หลักสูตรนี้มีเฉพาะ ในประเทศไทย อสรจ. จะชว่ ยเจา้ หนา้ ทท่ี างการแพทยโ์ ดยตอ้ งใชพ้ วกเขาใหเ้ ปน็ ประโยชนม์ ากทสี่ ดุ เทา่ ทจี่ ะทา� ได ้ โดยตอ้ งไปบริหารจดั การกันเองให้ดี ในแตล่ ะเรอื นจา� ถา้ ทา� ด ี อสรจ. จะสามารถเป็นผ้ชู ่วยแพทย์เบอื้ งตน้ ได้ 3. มมุ ความรู้ที่ให้เป็นท่นี ิยมของผูต้ ้องขงั ไหม? มหี นงั สือเพยี งพอไหม? 4. ปญั หาอปุ สรรคอน่ื ๆ ท่ที างเรอื นจ�าเป้าหมายอยากรายงานต่อโครงการเพอื่ ปรับปรงุ 5. การทา� งานฝา ยแพทย์และแพทย์จติ อาสา ว่ามคี วามคิดเห็นอยา่ งไร 6. รายงานจากทางกระทรวงเรอื่ งพักโทษ เจ็บปวย เรื่อง career path ขา้ ราชการ และเร่ือง flow การเลอ่ื นชน้ั ผู้ตอ้ งขงั 7. ความรสู้ กึ /ความสา� เรจ็ /ปญั หาอปุ สรรค ของจติ อาสาทมี่ ารว่ มกจิ กรรม มหี ลายเรอื นจา� ทแี่ พทยเ์ กษยี ณหรอื ยงั ไม ่ เกษยี ณอาสาเขา้ มาอย่ดู ว้ ยใจถึงแมจ้ ะมีค่าตอบแทนเพยี งน้อยนดิ องค ์ 908 พระราชทานคา� แนะน�าในระหวา่ ง เสด็จผา่ นจดุ ต่าง ๆ จากการด�าเนินโครงการราชทัณฑ์ปันสุขฯ ในเฟสแรกพบว่า มีความคืบหน้าไปมากและถือว่าเกินเป้าหมายทั้งใน ••เรอ่ื งของ การพระราชทานเครื่องมือแพทย์ การพัฒนาศักยภาพของผู้ต้องขังให้มีความรู้เรื่องสาธารณสุข มีมุมสุขภาพไปถึงผู้ต้องขัง มีมุมรายการโทรทัศน ์ โดยเฉพาะท่ีจดั โดยอดตี ผปู้ ระกาศขา่ วช่อง 3 สทิ ธิของผ้ตู อ้ งขังในการรักษาพยาบาล • การจัดวงรอบแพทย์เข้ามาตรวจท่เี รอื นจ�า •• การจบั คโู่ รงพยาบาลแมข่ า่ ยกับเรือนจา� และ Telemedicine จะชว่ ยในการแก้ปญั หา เรื่องทว่ี ำงแผนไวเ้ บือ้ งต้นคอื การช่วยเหลือในเรือนจา� ขนาดเล็กและอยูต่ ดิ ชายแดน เช่น ฝาง แมส่ อด ซ่งึ ในประเดน็ นีอ้ าจตอ้ งส�ารวจข้อมูลเรอื่ ง ความสมั พนั ธข์ องขนาดเรอื นจา� กบั โรงพยาบาลแมข่ า่ ยดว้ ยวา่ สอดคลอ้ งและสอดรบั กนั ไหม เรอื นจา� อา� เภอแตม่ โี รงพยาบาล ขนาดจงั หวดั มาเปน็ โรงพยาบาลแมข่ า่ ยกไ็ มน่ า่ มปี ญั หาใด ๆ แตห่ ากตรงกนั ขา้ มเรอื นจา� ขนาดใหญแ่ ตโ่ รงพยาบาลแมข่ า่ ย เป็นโรงพยาบาลระดบั อ�าเภอ ก็จะต้องพิจารณาว่า จะหาแนวทางช่วยเหลอื ไดอ้ ยา่ งไร เชน่ ใหม้ ีโรงพยาบาลคา่ ยทหาร มาช่วยสนับสนนุ เปน็ ตน้ ทา่ นทรงเนน้ เรอื่ งปญ หำสขุ ภำพจติ ในเรอื นจำ� และอตั ราการกอ่ คด ี รวมไปถงึ วชิ านติ จิ ติ เวช และยงั มปี ระเดน็ ของ ปัญหาของเด็กและเยาวชนทางด้านสุขภาพจิต และโรคทางจิตเวชที่พบบ่อยในการทรงงานอัยการ จึงขอให้กระทรวง ••สาธารณสุขซ่ึงวนั นม้ี ีผตู้ รวจเขตฯ มารบั เสดจ็ ดว้ ย ได้ชว่ ยพิจารณาในประเด็นต่าง ๆ เชน่ โรคทีเ่ กดิ กบั ผูต้ อ้ งขงั ลดลงหรือไม่ อสรจ. ที่มคี ุณภาพจะชว่ ยผู้ต้องขงั ทเ่ี จบ็ ปวยไดม้ ากน้อยเพยี งใด การส่งผ้ตู ้องขงั ปวยออกไปรกั ษาภายนอกลดลงมากนอ้ ยเพยี งใด โดยอาจประเมนิ เมอื่ ทา� โครงการไปประมาณ 6 เดอื น ถึง 1 ป กรณขี องผกู้ ระทา� ผดิ ทกี่ ระทา� รนุ แรงดงั ปรากฏ เชน่ คดสี มคดิ (ฆาตกรตอ่ เนอ่ื ง) คดปี ลน้ รา้ นทองทล่ี พบรุ ี หากกระทรวง สาธารณสขุ สามารถทจี่ ะไป Recheck ในเรอื่ งสขุ ภาพจติ อกี ครงั้ รวมทงั้ มกี ารตดิ ตามยอ้ นไปในอดตี วา่ มปี มหรอื บาดแผล 118 สรปุ เนอื้ หาการอบรมหลกั สตู รเวชศาสตรร์ าชทณั ฑ์ระยะส้นั

ทางใจในเรอื่ งใดทน่ี า� ไปสกู่ ารทา� ผดิ ทร่ี นุ แรง ทงั้ นเ้ี พอ่ื นา� ไปสกู่ ารแกไ้ ขฟน ฟเู มอื่ ตอ้ งโทษจา� คกุ รวมทง้ั เปน็ บทเรยี นทด่ี ขี อง สังคม ซงึ่ ในเร่ืองนีผ้ ู้ตรวจกระทรวงสาธารณสขุ เหน็ ด้วยตามรบั สั่งและรับจะไปดา� เนนิ การตอ่ ไป ทั้งน้ไี ด้ฝากผู้ตรวจของ กระทรวงสาธารณสขุ ในเรื่องของการ Relate ของขอ้ หาในการท�าผิดกบั อาการทางจติ ของผู้กระทา� ผิด ว่า หากมีการเกบ็ ข้อมลู หรอื งานวจิ ัยในเรื่องนก้ี ็ขอให้ส่งไปด้วย เคสจิตเวช ซ่ึงมีความเกี่ยวข้องกับมิติกฎหมายและการแพทย์ เนื่องด้วยในช้ันการด�าเนินคดี จุดตัดอยู่ตรงไหน เพราะคนบ้าวิกลจริตกับคนที่มีบุคลิกภาพแปรปรวน มีภาวะทางจิตจะมีความแตกต่างกันในการด�าเนินคดีกล่าวคือ คนบ้ำ วิกลจริตไมต้องรับโทษแตต้องไปรักษำ ซึ่งจะข้ึนอยู่กับวิจารณญาณของแพทย์ จากการไปตรวจเยี่ยมเรือนจ�า แห่งหน่ึง พบว่ามีผู้ต้องขังได้รับการวินิจฉัยว่าเป็น Schizophrenia ราว 30 ราย ส่ิงนี้เป็นสิ่งที่องค์ประธานให้ความ สนพระทัยมาก วา่ เราจะต้องแกก้ ฏระเบยี บ กติกา การวนิ ิจฉยั การดา� เนินการอย่างไร ในปจั จบุ นั ทรงงานเกยี่ วกบั เดก็ และเยาวชนและพบปญั หาของเดก็ ทก่ี ระทา� ผดิ ทมี่ าจากครอบครวั แตกแยก มาจาก ครอบครัวมีปัญหาทางเศรษฐกิจ หรือ พ่อ/แม่ของเด็กก็มีภาวะความผิดปกติทางบุคลิกภาพที่ส่งผลต่อการกระท�าผิด ของเด็ก (เหมือนถูกเล้ยี งดูในสภาพแวดลอ้ มไมด่ ี และพ่อ/แม่ของเด็กก็ไม่ปกติ) เรื่องสุขภาพในสถานพินิจ ศูนย์ฝกอบรมเยาวชน ต้องปรับโจทย์เรื่องข้อมูลโรค เอกสารเกี่ยวกับจิตวิทยาวัยรุ่น เอกสารทเี่ กยี่ วกบั เรือ่ งทางจิตของกลุ่มเด็กและวัยรุ่น ในส่วนกจิ กรรม อสรจ ต้องปรบั เป็นเวอร์ช่นั วยั รุ่นขนึ้ และปัญหา เรอ่ื งสขุ ภาพจติ วยั รุ่น การควบคุมอารมณใ์ ห้มเี ทคนคิ ในการปฎเิ สธสง่ิ ไมด่ ี ยาเสพตดิ เพศสมั พันธ ์ ท้องไม่พร้อม เปน็ ต้น ตามพระบรมราโชบาย “เปล่ยี นโลกท้ังโลกไมไ ด้ ท�ำให้ทุกคนเปน คนดไี มไ ดท้ ง้ั หมด แตส รำ้ งตัวอยำงท่ีดีได้” โจทย์ส�าหรับโรงพยาบาลแม่ข่ายกระทรวงสาธารณสุข 25 แห่ง หากด�าเนินโครงการไปประมาณ 1 ปอาจมีการ จัดประกวดเรือนจ�าและโรงพยาบาลแม่ข่ายดีเด่นและขอรับพระราชทานรางวัลจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวก ็ สามารถท�าได้ ส�าหรบั เรื่องโรค AIDS กรมหมื่นสทุ ธนารนี าถฯ (องค ์ 907) ท่ีทรงได้รบั การถวายเป็น UNAIDS นน้ั เป็นงานทีม่ า เสริมงานในโครงการราชทัณฑป์ นั สขุ ฯ ได้เปน็ อยา่ งด ี เพราะผู้ปว ยเอดสท์ ่เี ป็นผ้ตู ้องขังกไ็ ดร้ บั บริการยา Prep และการ บริการต่าง ๆ จากโรงพยาบาลตามมาตรฐาน องค์ 908 จึงได้กราบทูลให้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงทราบว่า กรมหมนื่ สทุ ธนารนี าถฯ (องค ์ 907) ยนิ ดที จี่ ะถวายงานเรอื่ งการปอ้ งกนั การตดิ เอดสใ์ นผตู้ อ้ งขงั รวมทง้ั การใหย้ าตา้ นไวรสั ต่อเนอ่ื ง ยา Prep การโปรโมทเร่อื ง early detection ใหเ้ ปน็ งานของโครงการาชทณั ฑ์ปนั สุขฯ เนื่องจากนวตั กรรมเรือ่ งยา Prep และยาตา้ นไวรัสทดี่ ขี นึ้ มากและอยใู่ นสิทธิ ์ 30 บาท ทงั้ น ้ี Prep ในเรือนจา� ยงั ไมม่ ี เพราะว่าโดยนติ ินยั ไมม่ ี Sexually Transmitted Diseases เพราะวา่ ไมม่ ี Sexual activity แต่โดยพฤตินยั มกี ารแจก ถงุ ยางและเจลหลอ่ ลน่ื เพราะฉะนน้ั ตอ้ งมกี ารคดั กรองกลมุ่ เสย่ี ง แลว้ อาจจะเรมิ่ พจิ ารณาวา่ Prep จะคมุ้ หรอื ไม ่ ยงั เปน็ การ เร็วไปทจ่ี ะตอบโจทยว์ า่ มีการแพร่ HIV ในเรือนจ�าหรือไม ่ สิ่งท่ีเราทราบคือผตู้ อ้ งขงั รายใหมเ่ ปน็ HIV ก่อนเขา้ มาอยู่แล้ว ควรมกี ารซกั ประวตั กิ นั ในเรอื นจา� หากมกี ารตดิ เชอ้ื กองโรคเอดสแ์ ละโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธข์ องกรมควบคมุ โรคควรมี มาตรการรับมือกับการตรวจและควบคมุ โรคนี้ เร่ืองนี้ก็น่าจะเผยแพร่ให้ผู้ต้องขังทราบมากขึ้น ถึงวิธีการรับยาอย่างมีวินัยซ่ึงสามารถกดเช้ือได้จนไม่ติดต่ออีก ต่อไปได้ ซง่ึ จะทา� ให้ผู้ปว ยปลอดภัยและลดการติดตอ่ รวมไปถึงเร่ืองความยนิ ยอมในการตรวจอย่างเต็มใจทเี่ กดิ ขึน้ จริง ในเรือนจ�า จึงน่าให้ความรู้เร่ืองน้ีว่า ตรวจเร็ว รักษาเร็ว และถึงไม่หายขาดก็กดเช้ือได้จนไม่ติดต่อและมีชีวิตยืนยาวได้ เพราะในทางปฎิบตั ิ มกั ไมย่ อมตรวจกนั เพราะถา้ ตรวจเรว็ ดแู ลตวั เองดี ปัญหาโรคแทรกซอ้ น เช่น วณั โรค นา่ จะลดลงดว้ ย ซึง่ ข้อมูลเหล่าน้ีควรน�ามาประชาสมั พนั ธแ์ ละเผยแพรใ่ นเรือนจ�าทม่ี ุมสุขภาพ ปันสขุ สถาบนั เวชศาสตร์ป้องกันศกึ ษา กรมควบคมุ โรค 119

ในดา้ นการแพทย์ ทุกคนเป็นประชาชนต้องไดร้ บั การดูแลในการส่งต่อผ้ปู ว ย (Refer) ปัญหาคอื ในทางปฏบิ ัต ิ ผู้คมุ ไมเ่ พยี งพอทจ่ี ะดแู ล ใน Working Paper จงึ ไดส้ ง่ เสรมิ ใหใ้ นเรอื นจา� ดแู ลกนั เองกอ่ น ยกตวั อยา่ ง สงขลาโมเดล ซงึ่ เปน็ การ สรา้ งความสมั พนั ธท์ ดี่ รี ะหวา่ งเรอื นจา� กบั โรงพยาบาลทอ้ งถน่ิ ทา� ใหก้ ารสง่ ตอ่ เปน็ ไปไดง้ า่ ย สะดวกขนึ้ การปรบั ปรงุ ปก หนง่ึ ในโรงพยาบาลเพ่ือรองรับผู้ตอ้ งขัง โดยไม่ตอ้ งสร้างอาคารใหม ่ เปน็ พระบรมราโชบายทีช่ ดั เจน สามารถปรับแผนได้ ในการ ปฏิบัติใด ๆ ทกุ คนตอ้ งตงั้ อยู่ในความเมตตา แต่การเมตตาเกนิ ไปจะเสียระบบ เพราะระบบในกระบวนการยตุ ิธรรมให้ทั้ง คณุ และโทษ พระบรมเดชานภุ าพตอ้ งรกั ษาไว ้ พระราชทานความเมตตาใหป้ ระชาชน แตม่ คี วาม balance เพราะยตุ ธิ รรม คือ ยตุ ิท่ีความเปน็ ธรรม คอื มีความสมดุล หลกั การของโครงการน้ ี คือ ลดการนา� ผ้ตู ้องขังไปหาการแพทย์ นา� การแพทยไ์ ปหาผตู้ ้องขัง คอื การเพมิ่ ศักยภาพ ในเรือนจา� อาจจะเพม่ิ ดว้ ยวธิ ีปกตหิ รอื เพ่มิ ดว้ ยวธิ ี Telemedicine จากประสบการณ์ทผี่ ่าน ๆ มาทโ่ี ครงการกา� ลังใจเรือนจา� ทางภาคเหนอื เป็นที่ท้าทายมากกวา่ ภาคอนื่ ๆ เพราะเรอื นจ�า บางจังหวดั ทางภาคเหนอื อยหู่ ่างไกลจากสถานพยาบาล เช่น ฮอด แม่สะเรียง ฝาง สมมุติวา่ ผ้ตู ้องขังปวยเป็น stroke เดนิ ทาง ลา� บากกวา่ จะถงึ มอื หมอ เรอื นจา� สโุ ขทยั เปน็ เรอื นจา� แดนหญงิ ทแ่ี คบมาก แตว่ า่ โชคดเี รอื นจา� อยใู่ กลก้ บั โรงพยาบาลจงั หวดั เรอื นจา� ฝางคอื ไกลตวั เมอื งเชยี งใหมม่ ากจากเชยี งรายมาฝางใกลก้ วา่ แตป่ ญั หาทเ่ี ดน่ ๆ คอื ภาคเหนอื แตล่ ะอา� เภอมนั ไกล เรอื นจา� อา� เภอแตล่ ะทค่ี อ่ นขา้ งไกลเพราะอตั ราโทษแตล่ ะคนคอ่ นขา้ งสงู และผตู้ อ้ งขงั อยกู่ นั แออดั มาก ๆ เมอื่ มกี ารเจบ็ ปว ย การเดินทางมารักษาก็ค่อนข้างล�าบากก็ต้องดูว่าโรงพยาบาลห่างไกลจับคู่กับเรือนจ�าห่างไกลได้หรือไม่ หมอ พยาบาล เพยี งพอหรอื ไม ่ ถา้ สง่ ตวั ผ้ตู ้องขังไป จะตอ้ งดูรายละเอยี ดตรงนด้ี ว้ ย ทา� ยังไงกไ็ ด้ทีจ่ ะอา� นวยความสะดวกมากทสี่ ดุ เรอื่ งสขุ ภาพเดก็ และเยาวชนในสถานพนิ จิ สว่ นใหญจ่ ะเจอปญั หาเกยี่ วกบั เรอื่ งสขุ ภาพจติ ผลมาจากการใชย้ าเสพตดิ และภาวะจิตใจ โครงการ BBG หรือ bounce be good เป็นโครงการทจ่ี ัดต้ังข้นึ เพื่อรองรับเดก็ ท่อี อกมาจากสถานพนิ ิจ ใหเ้ ด็กทสี่ นใจในเรือ่ งกฬี า มคี วามเปน็ ทีม เด็กถ้าเราให้แนวทางเขาและเขามีแนวทางทเ่ี ปน็ ไปไดม้ ันกจ็ ะด�าเนินการไปได้ อยา่ งราบรน่ื เดก็ ถา้ มคี วามรักและก�าลงั ใจท่ดี ีโดยสรา้ ง multifunction ให้กับเขา เขากจ็ ะสามารถดา� เนนิ ไปในทศิ ทาง ทีถ่ กู ตอ้ ง โครงการท่ีพระองค์ทา่ นสนพระทยั 1. ราชทัณฑ์ ปันสุข 2. ดา้ นจิตอาสาบา� บัดนา้� เสีย ตอ้ งมีการดูคุณภาพของน้า� 3. โครงการกา� ลังใจ และมกี ารกลา่ วแตะไปถึง งานด้านบริหารจดั การน�้าระดับชุมชน ซง่ึ เพื่อนพึง่ พาเก่ยี วข้องกับ เรือนจา� 4. เรอ่ื ง โครงการบรู ณาการฟนฟเู ดก็ และเยาวชนในสถานพินจิ ศูนยฝ์ ก อบรมจงั หวัดระยอง สา� หรบั เรอื่ งของ อสรจ. น ้ี ถา้ พูดกับชาวตา่ งชาติ อาจจะมองไดว้ ่า ใหบ้ ุคคลทไี่ มใ่ ช่บคุ ลากรทางการแพทย์ทา� การ ดแู ลไดย้ งั ไง? แตเ่ พราะแพทยไ์ มไ่ ดม้ เี ยอะและถา้ เทยี บกบั ปรมิ าณประชากรในแตล่ ะทอ้ งถนิ่ รวมประชากรในเรอื นจา� ทา� ให้ คนไทยไม่ว่าจะเป็นใคร ได้รับโอกาสที่ควรได้ คือด้านสุขภาพ เราประเมินเพ่ือให้งานดีขึ้นเพ่ือให้ชีวิตคนดีข้ึนตรงตาม พระราชปณิธาน สว่ นเร่ืองเทียบนานาชาตนิ ัน้ ไม่ได้ส�าคญั เท่าแต่ก็อิงเกณฑเ์ ขาบา้ งและให้เข้ากรอบกฎหมายบา้ นเรา ยงั มเี รอ่ื งโครงการเบาหวาน เนอื่ งจากผตู้ อ้ งขงั ปว ยเปน็ เบาหวานเยอะ เพราะฉะนนั้ ตอ้ งคดิ สตู รอาหารเพอื่ สขุ ภาพ หรอื ใช้หญ้าหวาน แทนน�า้ ตาล ใช้ธัญพืชท่ีมีประโยชนแ์ ละปลูกในไทยไมย่ าก เชน่ ถวั่ ตา่ ง ๆ ลกู เดอื ย ขา้ วโพด 120 สรปุ เนอ้ื หาการอบรมหลกั สูตรเวชศาสตรร์ าชทัณฑร์ ะยะสน้ั

ระเบียบกรมราชทณั ฑ ์ พ.ศ. 2561 ข้อ 6 ใหเ้ รือนจา� ทุกแห่งจัดใหม้ ีสถานพยาบาลและจัดให้มแี พทย์ พยาบาล หรอื เจา้ พนกั งานเรอื นจา� ทผ่ี า่ นการอบรมดา้ นการพยาบาลของแตล่ ะเรอื นจา� เพอ่ื ปฏบิ ตั หิ นา้ ทดี่ า้ นการรกั ษาพยาบาล สง่ เสรมิ ปอ้ งกนั และฟน ฟสู มรรถภาพของผตู้ อ้ งขงั ทเี่ จบ็ ปว ย รวมทงั้ การประเมนิ ผล การตรวจรกั ษา การดแู ล สขุ อนามยั และการ ดแู ลสุขาภบิ าลตา่ ง ๆ ในเรือนจา� ทั้งน้ใี หท้ างโรงพยาบาลแมข่ า่ ยและสถานพยาบาลเรือนจา� ยึดตามแนวทางนี ้ โดยเฉพาะการรายงานควรเปน็ ไปใน ทิศทางเดียวกันเพ่อื ให้สามารถเปรียบเทยี บกนั ได ้ และจะได้น�าข้อมูลทีไ่ ด้มาวเิ คราะห์ตอ่ ไป ข้อมูลจา� นวนเรอื นจา� ทว่ั ประเทศ ประกอบดว้ ย เรอื นจา� กลาง 34 แห่ง : ผู้ตอ้ งขังทมี่ คี �าพิพากษาแลว้ และเป็นนักโทษเด็ดขาดจ�าคุก 15 ปข้ึนไป เรือนจา� พเิ ศษ 30 แห่ง : ผ้ตู ้องขังท่ีต้องรับโทษจ�าคกุ ไมเ่ กนิ 7 ป (มีจา� นวน 2 แห่ง) จนถึงจ�าคุกไม่เกนิ 15 ป  (มจี า� นวน 28 แหง่ ) เรอื นจา� จังหวดั 49 แห่ง : ผู้ตอ้ งขงั ที่ต้องรบั โทษจ�าคกุ ไมเ่ กนิ 15 ป (เฉพาะเรือนจา� จังหวดั ตรัง สา� หรับผตู้ อ้ งขังท่ตี อ้ ง รับโทษจ�าคุกไม่เกิน 25 ป) เรอื นจ�าอา� เภอ 26 แห่ง : ผตู้ อ้ งขงั ที่ต้องรบั โทษจ�าคุกไม่เกนิ 10 ป จนถงึ จ�าคุกไม่เกนิ 15 ป เรอื นจ�าความมัน่ คงสูง 5 แห่ง (เรือนจา� กลาง) : เรอื นจา� กลางพษิ ณโุ ลก, เรือนจ�ากลางเขาบิน ราชบุร,ี เรือนจา� กลาง ระยอง, เรอื นจ�ากลางคลองไผ ่ นครราชสมี า, เรือนจ�ากลางนครศรีธรรมราช สถาบันเวชศาสตร์ป้องกันศกึ ษา กรมควบคมุ โรค 121

บริบทการท�างานãนเรือนจ�าและโครงสร้างการบริหารงานของราชทัณฑ์ ที่เกยี่ วขอ้ งกับสาธารณสØข นำยวรี ะกิตติ์ หำญปรพิ รรณ์ รองอธบิ ดีกรมรำชทัณฑ์ วสิ ัยทัศน์กรมราชทณั ฑ ์ โดยพันต�ารวจเอก ณรัชต ์ เศวตนนั ทน์ อธบิ ดกี รมราชทัณฑ์ “Quick win” 1. ปฏิบตั ิตอ่ ผู้ต้องขงั ให้เปน็ มาตรฐาน 2. การแกไ้ ขปญั หาผตู้ อ้ งขังล้นเรอื นจ�า 3. การพฒั นาองค์กรใหท้ ันสมยั และโปร่งใส 4. การกลบั คนื สสู่ ังคมและตดิ ตามผูพ้ น้ โทษ 1. Àารกจิ กรมราชทณั ฑแ์ ละขอ้ มลู ด้านการแพทย์ - ควบคุมผตู้ อ้ งขงั อย่างมอื อาชีพ - บา� บดั ฟนฟแู ละแกไ้ ขพฤตนิ ิสัยของผ้ตู อ้ งขังอย่างมปี ระสทิ ธภิ าพ รปู ที่ 1: แสดงภารกจิ กรมราชทณั ฑ์ โครงสรา้ งการบริหารงานราชทัณฑท์ ี่เกี่ยวข้องกบั การแพทย์ 122 สรุปเน้อื หาการอบรมหลักสูตรเวชศาสตรร์ าชทัณฑ์ระยะส้นั

อธบิ ดีกรมรำชทัณฑ์ รองอธิบดีฝำยบริหำร รองอธบิ ดฝี ำ ยพัฒนำ รองอธบิ ดี รองอธิบดี ฝำ ยปฏิบัตกิ ำร ฝำ ยวิชำกำร ทำกงอกงำบรรแิกพำทร ย์ ทณั ฑสถำน โรงพยำบำลรำชทัณฑ์ รปู ท่ี 2: แสดงโครงสร้างการบรหิ ารงานราชทณั ฑท์ เี่ ก่ยี วข้องกบั การแพทย์ สÀาพปÞ˜ หาãนงานราชทัณฑ์ ปัญหาปจั จบุ ันที่กรมราชทัณฑก์ �าลงั เผชญิ คือ ปญั หาพื้นฐานในกระบวนการยุติธรรม 3 ประการ - ปัญหาคนล้นคุก หรือ Prison overcrowding - ปัญหาสุขภาวะในเรอื นจ�า - ปัญหาการกระท�าผิดซ�า้ ป˜Þหาคนลน้ คØก หรอื Prison overcrowding ประเทศไทยมีผตู้ ้องขัง เป็นอนั ดับท ี่ 1 ของอาเซยี น อันดับท่ี 3 ของเอเชยี และอันดบั ที่ 6 ของโลก โดยแบ่งเป็น - นักโทษเดด็ ขาด 312,522 คน - ผู้ตอ้ งขงั ระหวา่ ง 65,000 คน - คนฝาก (เยาวชน) 36 คน - ผู้ตอ้ งกกั ขัง 1,682 - ผตู้ ้องกักกนั 34 คน โดยแบง่ เปน็ คดียาเสพติด 79.85% และคดที ัว่ ไป 20.15% รูปที่ 3: แสดงสถติ ผิ ู้ตอ้ งขังประเภทต่าง ๆ ณ วนั ท่ี 1 สงิ หาคม 2563 สถาบนั เวชศาสตร์ป้องกนั ศึกษา กรมควบคุมโรค 123

รปู ท่ี 4: แสดงแผนภูมิจา� นวนผูต้ ้องขังทกุ ประเภท ปงบประมาณ พ.ศ. 2552 - 2563 ข้อมูล ณ วนั ท ่ี 1 สิงหาคม 2563 มผี ้ตู อ้ งขงั ทงั้ หมด 379,274 คน แบ่งเป็น คดียาเสพตดิ ฯ 302,849 คน และคดี ทัว่ ไป 76,425 คน หมำยเหตุ 1. สถิตผิ ู้ตอ้ งขงั มกี ารเปลี่ยนแปลงจากวันท ่ี 1 ตลุ าคม พ.ศ. 2551 เพ่มิ ข้ึน 193,992 คน เพม่ิ จาก 185,282 คน เป็น 379,274 คน 2. ผู้ต้องขังคดยี าเสพตดิ มกี ารเปลยี่ นแปลง จากวนั ท่ี 1 ตุลาคม พ.ศ. 2551 เพิ่มขนึ้ 202,834 คน เพมิ่ จาก 100,015 คน เปน็ 302,894 คน 3. ผูต้ อ้ งขงั คดที วั่ ไป มกี ารเปลย่ี นแปลงจาก วนั ท ่ี 1 ตุลาคม พ.ศ. 2551 ลดลง 9,202 คน ลดลงจาก 85,627 คน เป็น 76,425 คน ป˜ÞหาสขØ Àาวะãนเรอื นจ�า เกดิ ปญั หาสขุ ภาวะในเรอื นจา� อนั เปน็ ผลกระทบจากปญั หาคนลน้ คกุ ทท่ี า� ใหก้ ารกนิ อย ู่ หลบั นอน การรกั ษาพยาบาล และกจิ กรรมตา่ ง ๆ ในเรอื นจา� ไมเ่ ปน็ สขุ ภาวะ เปน็ ผลทา� ใหก้ ารฝก อบรมแกไ้ ขพฒั นาพฤตนิ สิ ยั มปี ระสทิ ธภิ าพลดลง ทง้ั น้ี อตั ราสว่ นบคุ ลากรทางการแพทยต์ ่อผู้ตอ้ งขังในปัจจบุ ัน มี 1 : 1,250 ปÞ˜ หาการกระทา� ผดิ «้�า จากขอ้ มูล ณ วันท่ี 14 สิงหาคม พ.ศ.2563 พบว่า 5 อันดบั ประเภทคดที ่มี ีอัตราการกระทา� ผดิ ซ�้าของผูต้ อ้ งขัง ท่ไี ดร้ บั การปลอ่ ยตวั ในปงบประมาณ พ.ศ.2563 มีดังน้ี อันดับ 1 ความผดิ เกี่ยวกบั ยาเสพตดิ 64.25% อันดบั 2 ความผิดเกี่ยวกบั ทรพั ย ์ 13.22% อนั ดับ 3 อนื่ ๆ 10.59% อนั ดบั 4 ความผดิ เก่ียวกบั ชีวิตและรา่ งกาย 6.71% อันดบั 5 ความผดิ เกย่ี วกับเพศ 2.27% 124 สรุปเนอ้ื หาการอบรมหลักสตู รเวชศาสตร์ราชทณั ฑร์ ะยะส้นั

รปู ท่ี 5: แสดงขอ้ มลู ณ วันท ่ี 14 สิงหาคม 2563 ข้อมูลจากผูก้ ระทา� ความผิดสามารถค�านวณไดเ้ ฉพาะผตู้ อ้ งขงั ทีม่ บี ัตรประชาชน 2. Àารกจิ ด้านการแพทยแ์ ละส่งเสรมิ การสาธารณสขØ ภารกิจด้านการแพทย์และเวชศาสตร์ราชทัณฑ์ มีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมภารกิจหลัก ส่งเสริมสิทธิมนุษยชน ในเรอื นจ�าและสรา้ งความเทา่ เทยี มในการเขา้ ถงึ บริการทางสขุ ภาพ โดยแบง่ เปน็ 2.1 ภารกิจของทัณฑสถานโรงพยาบาลราชทัณฑ์ 2.2 ภารกจิ ของกองบริการทางการแพทย์ส่วนกลาง 2.3 ภารกจิ ระดับเรือนจา� /ทัณฑสถาน รูปที่ 6: แสดงภารกิจดา้ นการแพทย์และและสง่ เสรมิ การสาธารณสขุ 2.1 ภำรกจิ ของทณั ฑสถำนโรงพยำบำลรำชทณั ฑ์ 1. อา� นาจควบคมุ ผ้ตู ้องขงั 2. บรกิ ารแบบบรู ณาการ ครอบคลุม ได้แก่ ส่งเสริมสุขภาพ ปอ้ งกนั โรค ตรวจวินิจฉยั บ�าบดั รกั ษา และฟน ฟู สภาพแบบองคร์ วม 3. รับส่งต่อจากเรือนจ�าหรือทัณฑสถานอื่น ๆ ทั้งในเครือข่ายและนอกเครือข่าย สิทธิบัตรประกันสุขภาพ ทวั่ ประเทศ 4. เปน็ สถานทดี่ งู านและฝกอบรมแกส่ ถาบันการศกึ ษา 5. ปฏิบตั งิ านตอบสนองตามนโยบายของกระทรวงยุตธิ รรม 6. ให้การสนับสนนุ หน่วยงานทงั้ ภาครฐั และเอกชนท้งั ในและนอกประเทศ สถาบันเวชศาสตร์ป้องกันศกึ ษา กรมควบคมุ โรค 125

รปู ท่ี 7: แสดงการใหบ้ ริการผปู้ ว ยนอก กำรให้บรกิ ำร การใหบ้ ริการผ้ปู วยนอก ไดแ้ ก่ กล่มุ ผรู้ ับบริการท่ัวไปและกล่มุ ผตู้ ้องขังมารับบริการ ณ กล่มุ ผูร้ บั บริการทวั่ ไป รปู ที่ 8: แสดงการให้บริการผ้ปู วยนอก การใหบ้ ริการผู้ปว ยใน จา� นวน 350 เตียง ประกอบดว้ ย หอผูป้ วยจติ เวช • หอผู้ปว ยศลั ยกรรม • หอผปู้ ว ยอายุรกรรมชายและไอซยี ู • หอผปู้ ว ยวัณโรคและวัณโรคดื้อยา • หอผู้ปวยอายุรกรรมแทรกซ้อนและโรคตดิ เชอ้ื •• หอผูป้ วยหญิง 126 สรุปเนื้อหาการอบรมหลักสูตรเวชศาสตรร์ าชทัณฑร์ ะยะส้นั

รปู ท่ี 9: แสดงการใหบ้ ริการผูป้ วยใน และกลมุ่ ผู้ต้องขัง โรงพยาบาลราชทัณฑ์เป็นโรงพยาบาลทุติยภูมิระดับกลาง จ�านวน 350 – 500 เตียง เป็นโรงพยาบาลปฐมภูม ิ ของเรอื นจา� กลางคลองเปรม รบั ผดิ ชอบเรอื นจา� ในเครอื ขา่ ย 7 แหง่ ใน กทม. และบรกิ ารรบั -สง่ ตอ่ จากเรอื นจา� ทณั ฑสถาน ทว่ั ประเทศอีก 135 แหง่ มภี ารกจิ ดงั นี้ 1. รักษา 2. สง่ เสริม 3. ป้องกนั 4. ฟนฟู 2.2 ภำรกจิ ของกองบรกิ ำรทำงกำรแพทยส์ ว นกลำง รูปที่ 10: แสดงภารกจิ ด้านการแพทย์และและส่งเสริมการสาธารณสุข ส 1 ดา้ นงานส่งเสรมิ การรักÉาพยาบาลและ¿œ„น¿สู Àาพ งำนพฒั นำระบบกำรรกั ษำพยำบำล - ศกึ ษา วเิ คราะห ์ เพื่อพฒั นาคุณภาพงานดา้ นการรักษาพยาบาล - กา� หนดมาตรการในการปฏบิ ตั งิ านของเจา้ หนา้ ทสี่ ถานพยาบาลในดา้ นการรกั ษาพยาบาลใหม้ ปี ระสทิ ธภิ าพ - ก�าหนดหลักเกณฑแ์ ละพิจารณาจัดสรรงบประมาณด้านการบา� บัดรกั ษา สถาบันเวชศาสตร์ป้องกนั ศกึ ษา กรมควบคมุ โรค 127

งำนบริกำรด้ำนกำรบ�ำบดั รกั ษำ - ใหบ้ รกิ ารและประสานงานดา้ นการบา� บดั รกั ษา เชน่ การจดั หนว่ ยแพทยแ์ ละประสานงานทนั ตกรรมเคลอ่ื นท่ี - แกไ้ ขปัญหาการขาดแคลนแพทย ์ ทันตแพทย ์ พจิ ารณาคา� ร้องขอของผู้ต้องขังปว ย - ญาต ิ ให้ไดร้ บั การตรวจ วนิ ิจฉยั และบ�าบดั รกั ษาของแพทย์ - งานบรกิ ารดา้ นการปฐมพยาบาล งำนสงตอ และย้ำยผตู้ อ้ งขงั ปวย - ก�ากับ ดูแล และตรวจสอบการพิจารณาอนุญาตน�าตัวผู้ต้องขังปวยออกรักษายังสถานพยาบาล หรือ โรงพยาบาลภายนอกเรอื นจา� ให้เปน็ ไปตามระเบยี บและกฎหมายทีเ่ กีย่ วข้อง - พิจารณาอนญุ าต/อนุมัติ ยา้ ยผู้ตอ้ งขงั ปว ยเพื่อการบ�าบดั รักษาต่อยังทณั ฑสถานโรงพยาบาลราชทณั ฑ์หรือ สถานพยาบาลอ่นื ๆ ตามความเห็นแพทย์ รปู ท่ี 11: แสดงการบริการด้านการรักษาพยาบาล และจดั สรรแพทย ์ ใหเ้ รือนจา� /ทณั ฑสถาน รปู ที่ 12: แสดงการพฒั นาระบบการพบแพทยท์ างไกลในเรอื นจา� โดยความร่วมมอื ระหว่างส�านกั งานพฒั นา วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยแี ห่งชาต ิ (สวทช.) ส�านักงานหลกั ประกันสุขภาพแหง่ ชาต ิ (สปสช.) และกรมราชทัณฑ์ ส 2 ด้านสขØ Àาพจิตและบ�าบดั ¿„œน¿ู งำนสง เสรมิ ปอ้ งกนั และแก้ไขปญหำสุขภำพจติ - การศกึ ษา วจิ ยั วเิ คราะหป์ ญั หาดา้ นสขุ ภาพจติ /จติ เวชเพอ่ื กา� หนดแนวทางในการพฒั นางานดา้ นการสง่ เสรมิ ปอ้ งกันและแก้ไขปัญหาสุขภาพจติ /จิตเวช ตลอดจนเฝา้ ระวังการเกิดภาวะวิกฤตสุขภาพจติ - การสรา้ งเครอื ขา่ ยงานดา้ นสขุ ภาพจติ /จติ เวช พรอ้ มทงั้ สนบั สนนุ ทรพั ยากรและพฒั นาบคุ ลากรทป่ี ฏบิ ตั งิ าน ดา้ นสขุ ภาพจิต/จิตเวช - ให้การสนับสนุนและพัฒนางานด้านสุขภาพจิต/จิตเวชแก่หน่วยงานท่ีเก่ียวข้อง ท้ังภายในและภายนอก กรมราชทัณฑ์ 128 สรปุ เนื้อหาการอบรมหลักสตู รเวชศาสตรร์ าชทณั ฑ์ระยะสน้ั

งำนบำ� บัดรกั ษำและฟน ฟสู มรรถภำพทำงจิต - ใหก้ ารบริการตรวจประเมิน ตรวจวินิจฉยั และบ�าบดั ทางจิตวิทยาแกผ่ ตู้ ้องขงั ปว ยโรคทางจติ เวช เพ่อื เข้าใจ ถึงสาเหตกุ ารเกิดโรคทางจติ เวชและสามารถก�าหนดแนวทางการให้ความชว่ ยเหลืออย่างถกู ตอ้ งเหมาะสม - การศกึ ษา วจิ ยั วเิ คราะห ์ เพอื่ กา� หนดแนวทางในการบา� บดั รกั ษาและฟน ฟสู มรรถภาพดา้ นสขุ ภาพจติ /จติ เวช ในกล่มุ ผู้ตอ้ งขงั ทม่ี ีปัญหาสุขภาพจติ และปวยด้วยโรคทางจิตเวช งำนรณรงค์ป้องกนั แก้ไข บ�ำบดั และฟน ฟสู มรรถภำพผตู้ อ้ งขงั ตดิ ยำเสพตดิ - การศกึ ษา วจิ ยั วเิ คราะหแ์ ละพัฒนาเพ่ือกา� หนดแนวทางในการดา� เนินงานรณรงคป์ ้องกันและแกไ้ ขปญั หา ยาเสพติด (TO BE NUMBER ONE) ในเรือนจ�าและทณั ฑสถาน - การศกึ ษา วจิ ยั วเิ คราะห ์ และพฒั นาเพอ่ื กา� หนดแนวทางในการดา� เนนิ งานดา้ นการบา� บดั และฟน ฟสู มรรถภาพ ผู้ต้องขังตดิ ยาเสพตดิ รปู ที่ 13: แสดงโครงการสรา้ งภูมคิ ุ้มกนั และปอ้ งกันปญั หายาเสพตดิ ในเรือนจ�า (TO BE NUMBER ONE) ส 3 ด้านการส่งเสริมอนามัย งำนสุขำภบิ ำลเรอื นจ�ำ - ก�าหนดนโยบายและแนวทางปฏบิ ตั งิ านสุขาภิบาล - เฝา้ ระวงั และพฒั นาอนามัยส่ิงแวดล้อมเรือนจ�า - ส่งเสรมิ เผยแพรค่ วามรู้และเทคโนโลยดี ้านสุขาภิบาลและอนามัยสงิ่ แวดลอ้ มเรือนจ�า - ศึกษา วิเคราะห์ เพอื่ พฒั นางานด้านสขุ าภบิ าลและอนามัยสิ่งแวดล้อม สถาบนั เวชศาสตร์ป้องกนั ศึกษา กรมควบคมุ โรค 129

งำนโภชนำกำรและสุขำภบิ ำลอำหำร - ศกึ ษา วิเคราะห์ คน้ ควา้ และพัฒนางานด้านโภชนาการและสขุ าภิบาลอาหาร - กา� หนดและประสานงานนโยบายด้านโภชนาการและสขุ าภบิ าลอาหารสา� หรับเรอื นจา� /ทัณฑสถาน - ส่งเสริม สนับสนุน และประเมินผลการด�าเนินงานด้านโภชนาการและสุขาภิบาลอาหารของเรือนจ�า/ ทัณฑสถาน งำนสง เสรมิ สุขภำพ - ศกึ ษา วเิ คราะห์ ค้นควา้ และพฒั นางานด้านส่งเสริมสขุ ภาพ - กา� หนดและประสานงานนโยบายดา้ นส่งเสริมสขุ ภาพ - ส่งเสริม สนบั สนนุ และประเมนิ ผลการด�าเนินงานด้านส่งเสรมิ สขุ ภาพแกเ่ รอื นจ�าและทัณฑสถาน รูปท่ี 14: แสดงฝกอบรมอาสาสมคั รสาธารณสุขเรอื นจา� (อสรจ.) ให้มีความรู้ ความเข้าใจ และสามารถปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพท่ีเหมาะสมและสามารถช่วยเหลือพยาบาล เรือนจ�าในการเฝ้าระวัง คัดกรองสุขภาพเบื้องต้น ดูแลช่วยเหลือและถ่ายทอดความรู้เพื่อส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค ตลอดจนดูแลส่ิงแวดล้อม ทเ่ี อือ้ ตอ่ สขุ ภาพกล่มุ ผูต้ ้องขังตามบรบิ ทของเรอื นจา� รปู ที่ 15: แสดงสนับสนุนทรพั ยากรในการแกไ้ ขปัญหาสภาพแวดลอ้ มและคุณภาพน�้าดืม่ – น�า้ ใช้ในเรอื นจา� พร้อมทง้ั พฒั นาสุขาภบิ าลอาหาร 130 สรปุ เน้ือหาการอบรมหลกั สตู รเวชศาสตร์ราชทัณฑร์ ะยะสน้ั

ว ดา้ นงานเวชกรรมปอ้ งกัน งำนเฝ้ำระวงั ปอ้ งกันโรคและภัยสขุ ภำพ - ก�าหนดนโยบาย แนวทางปฏิบัติด้านการเฝ้าระวังป้องกันโรคและภัยสุขภาพในเรือนจ�าที่ครอบคลุมท้ังโรค ตดิ ต่อและโรคไมต่ ิดตอ่ - สง่ เสรมิ สนบั สนนุ การดา� เนนิ งานดา้ นเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั โรคและภยั สขุ ภาพในเรอื นจา� รวมถงึ การแกไ้ ขปญั หา/ อุปสรรคในการด�าเนนิ งาน - ประสานหนว่ ยงานท่เี กยี่ วข้อง ทง้ั ภาครฐั เอกชนและประชาสงั คม เพ่ือใหไ้ ด้มาซ่งึ องคค์ วามรู้ในการพัฒนา บคุ ลากรและทรพั ยากรในการดา� เนนิ งาน - พฒั นาระบบขอ้ มลู การเฝา้ ระวงั โรคและการสอื่ สารความเสย่ี งดา้ นพฤตกิ รรมสขุ ภาพ เพอื่ พฒั นางานเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั โรคและภัยสขุ ภาพในเรือนจา� งำนควบคุมโรค - พัฒนามาตรฐานการดา� เนินงานปอ้ งกันและควบคมุ วณั โรคในเรือนจ�า - แก้ไขปญั หา เอชไอวี/เอดส์ในเรือนจา� - แกไ้ ขปัญหาโรคติดเชือ้ ในเรอื นจ�า - ควบคุมสถานการณโ์ รคระบาด กา� กับตดิ ตามผลการสอบสวนโรค - สรุปและถอดบทเรยี นเพอ่ื ก�าหนดมาตรการในการเฝา้ ระวังปอ้ งกนั - พัฒนาฐานข้อมูลด้านระบาดวิทยาและสถิตสิ าธารณสขุ ท่สี �าคญั ในเรอื นจ�า - กา� หนดมาตรการ/แนวทางปฏบิ ตั เิ พอ่ื การปอ้ งกนั ควบคมุ โรคตา่ ง ๆ ใหส้ อดคลอ้ งกบั บรบิ ทเรอื นจา� เชน่ การ เฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั โรคทพ่ี บไดบ้ อ่ ยในฤดหู นาว การเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั และควบคมุ การแพรร่ ะบาดของโรคตดิ เชอื้ ไวรัสโคโรนา 2019 (Covid 19) รปู ที่ 16: แสดงการเย่ยี มญาติปลอดภยั ...ห่างไกลโควิด สถาบันเวชศาสตร์ป้องกนั ศึกษา กรมควบคมุ โรค 131

รปู ที่ 17: แสดงขอรับการสนับสนุนวคั ซนี ป้องกนั โรคไข้หวัดใหญ ่ ประจ�าป  พ.ศ. 2563 พรอ้ มอปุ กรณ์การฉดี วคั ซีนจากส�านกั งานหลักประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ 2.3 ภำรกิจระดับเรือนจำ� /ทัณฑสถำน โดยมีภารกจิ หลัก คอื การใหบ้ รกิ ารทางการแพทยแ์ ก่ผู้ตอ้ งขัง รปู ท่ี 18: แสดงการรบั บริการทางการแพทยใ์ นเรอื นจา� โครงสร้างการบรหิ ารงานราชทณั ฑท์ ีเ่ กีย่ วข้องกบั การแพทย์ ผู้บัญชำกำรเรอื นจ�ำ ฝำ ยบรหิ ำร ฝำ ยควบคุม ฝำยทัณฑปฏบิ ัติ ฝำยควบคุม ฝำยกำรศกึ ษำ สถำนพยำบำล และรักษำกำรณ์ ผู้ตอ้ งขงั ไปศำล รปู ท่ี 19: แสดงโครงสรา้ งการบริหารงานราชทัณฑท์ ีเ่ กยี่ วข้องกับการแพทย์ 132 สรปุ เน้ือหาการอบรมหลักสูตรเวชศาสตรร์ าชทัณฑร์ ะยะส้นั

โดยม ี กระบวนการสง่ ตอ่ ผปู้ วยไปรกั ษานอกเรอื นจา� ดังน้ี กำรสง ตอผู้ตอ้ งขงั ปวย สถำนพยำบำลในเรือนจ�ำ ประเมนิ อำกำรปวยของผตู้ อ้ งขงั สถำนพยำบำลในเรอื นจ�ำ ไมใช มีขดี ควำมสำมำรถดูแล ใหก้ ำรรักษำโดย ใช สถำนพยำบำลในเรือนจ�ำ ติดตอ ประสำนงำนกบั ฝำยทัณฑปฏบิ ัติ ไมอนญุ ำต และทำ� หนังสอื ขออนุญำต น�ำผ้ตู ้องขังปว ยไปรักษำ สง กลบั สง ตวั กลบั เรือนจำ� / ใหก้ ำรรักษำโดย รพ. ในพนื้ ที่ ทัณฑสถำน อนญุ ำต เกินขีดควำมสำมำรถ ไม รพ. ในพ้ืนที่ใหก้ ำรดแู ลรกั ษำ สงตอ รพ. อน่ื นอกพืน้ ท่ี ใช ตอ้ งนอนรักษำตัวนำน ใช สงตัวไป ทัณฑสถำน อำกำรทุเลำลง โรงพยำบำลรำชทัณฑ์ รปู ท่ี 20: แสดงกระบวนการส่งตอ่ ผู้ปวยไปรกั ษานอกเรอื นจ�า อย่างไรก็ตามกรมราชทัณฑ์ได้ขาดบุคลากรทางการแพทย์ในเรือนจ�า/ทัณฑสถานเป็นอย่างมาก ท้ังนี้มีเรือนจ�า/ ทัณฑสถานทัว่ ประเทศรวม 143 แหง่ - เรอื นจ�าจงั หวัดนนทบุร ี ไม่มแี พทย์ มพี ยาบาลวิชาชีพ 2 อตั รา - เรอื นจ�ากลางบางขวาง มีแพทย์ 1 อตั รา ทันตแพทย ์ 1 อตั รา พยาบาลวิชาชีพ 5 อตั รา - เรือนจ�าอา� เภอธัญบรุ ี ไมม่ แี พทย ์ มีพยาบาลวชิ าชีพ 2 อตั รา - ทณั ฑสถานเปิดทุ่งเบญจา ไม่มีแพทย์ มพี ยาบาลวชิ าชพี 2 อัตรา สถาบันเวชศาสตรป์ ้องกันศกึ ษา กรมควบคุมโรค 133

ปัจจุบัน กรมราชทัณฑ์มีผตู้ อ้ งขงั อยู่ในความดูแลจ�านวนทั้งสิน้ 382,412 ราย ซ่งึ เม่ือเทยี บกับสัดส่วนอัตรากา� ลงั เจา้ หนา้ ทท่ี เี่ กย่ี วขอ้ งกบั ใหก้ ารรกั ษาพยาบาลผตู้ อ้ งขงั มเี พยี งจา� นวน 510 อตั ราหรอื คดิ เปน็ 1 ตอ่ 749 ทา� ใหก้ รมราชทณั ฑ์ อยสู่ ภาวะของการขาดแคลนเจา้ หนา้ ท ่ี ทา� ใหภ้ าระงานของบคุ ลากรทางการแพทยใ์ นสถานพยาบาลประจา� เรอื นจา� มมี าก เกินไป ส่งผลต่อคุณภาพการให้บริการด้านการสาธารณสุขในเรือนจ�า ท้ังการขาดบุคลากรเพ่ือปฏิบัติงานตั้งแต่ระบบ คัดกรองผู้ต้องขังปวย การรักษา ตลอดจนการติดตามอาการ หลังการรักษาได้อย่างต่อเน่ืองและมีความท่ัวถึง ท้ังน ี้ กรมราชทณั ฑแ์ ละกระทรวงสาธารณสขุ ไดม้ คี วามรว่ มมอื ในการจดั บรกิ ารรว่ มกนั และพยายามประสานงานในการสง่ ตวั ผู้ต้องขังไปรับบริการตรวจรักษาท่ีโรงพยาบาล รวมไปถึงจัดบุคลากรของสถานพยาบาลในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข เข้ามาช่วยบรรเทาปัญหาการขาดแคลนอัตราก�าลังของกรมราชทัณฑ์ในการปฏิบัติภารกิจด้านการรักษาพยาบาลและ การสง่ เสริมสุขภาพผ้ตู ้องขงั จึงมแี นวทางการแกไ้ ขปญั หา ดงั น้ี 1. ขออตั รากา� ลังเพิม่ เพื่อลดภาระใหก้ บั บุคลากรทางการแพทยแ์ ละยกระดับการรักษา 2. แก้ไขกฎหมายและระเบียบใหเ้ อือ้ อ�านวยตอ่ การจา้ งแพทย์บางเวลามาท�างานในเรือนจา� /ทัณฑสถาน 3. สรา้ งโรงพยาบาลราชทณั ฑแ์ หง่ ท ี่ 2 เพอื่ เปน็ โรงพยาบาลทร่ี บั ผตู้ อ้ งขงั ปว ยจากเรอื นจา� /ทณั ฑสถานมารกั ษาตอ่ 134 สรุปเนอ้ื หาการอบรมหลกั สตู รเวชศาสตรร์ าชทัณฑร์ ะยะส้นั

การด�าเนนิ งานตามโครงการราชทณั ฑ์ป˜นสขØ ท�าความ ด ี เพือ่ ชาติ ศาสน ์ กÉตั รยิ ์ นพ.พรเพชร ปญ จปย ะกุล กองบริหำรกำรสำธำรณสุข ส�ำนักงำนปลดั กระทรวงสำธำรณสุข ความเปนš มาของระบบบริการสาธารณสØขãนเรอื นจ�า รปู ท่ี 1: แสดงความเปน็ มาของระบบบริการสาธารณสขุ ในเรือนจา� ป พ.ศ. 2542 กระทรวงสาธารณสขุ ไดอ้ อกประกาศกระทรวงสาธารณสขุ เรอ่ื งอนามยั เรอื นจา� โดยกองสาธารณสขุ ภมู ภิ าค สา� นักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข เมอื่ ออกประกาศแลว้ ยังไม่ไดข้ ับเคลอื่ นการใชง้ าน ป พ.ศ. 2544 – 2545 ระบบการเงินการคลังของประเทศได้เปล่ียนแปลง เป็นระบบประกันสุขภาพถ้วนหน้า จึงท�าให้ไม่สามารถด�าเนินงานตามประกาศของกระทรวงสาธารณสุข เรื่องอนามัยเรือนจ�าได้ ประกอบกับมีการปฏิรูป ระบบราชการ ทา� ใหเ้ กดิ การยบุ รวมกองสาธารณสขุ ภมู ภิ าคเขา้ กบั กองโรงพยาบาลภมู ภิ าค เปน็ สา� นกั พฒั นาระบบบรกิ าร สุขภาพ และแยกออกมาอยู่ภายใต้กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ จึงไม่มีหน่วยงานที่จะพัฒนางานอนามัยเรือนจ�าต่อ นอกจากน ี้ สา� นกั งานประกนั สขุ ภาพไดจ้ ดั ตง้ั ขน้ึ ใหม ่ ยงั ไมม่ หี นว่ ยงานทร่ี บั ผดิ ชอบในการพฒั นางานดา้ นสขุ ภาพในเรอื นจา� สา� หรับผตู้ อ้ งขงั ป พ.ศ. 2547 กรมควบคุมโรคได้รับงบประมาณสนับสนุนจากกองทุนโลก (Global Fund) ในการด�าเนินงาน ควบคุมโรควณั โรค เอดส ์ และโรคติดต่อทางเพศสมั พันธ์ุ ป พ.ศ. 2550 กรมควบคมุ โรค ไดห้ ารอื กรมราชทณั ฑแ์ ละกรมสนบั สนนุ บรกิ ารสขุ ภาพ (สา� นกั พฒั นาระบบบรกิ าร สุขภาพ) เรื่องการปรับปรุงประกาศกระทรวงสาธารณสุข เร่ืองอนามัยเรือนจ�าและการพัฒนาระบบสุขภาพในเรือนจ�า และได้ต้ังคณะท�างานร่วมกันในการหาแนวทางในการพฒั นางานร่วมกัน ป พ.ศ. 2556 – 2557 คณะกรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชนแหง่ ชาต ิ ไดร้ บั การรอ้ งเรยี นจากผตู้ อ้ งขงั ตา่ งชาตวิ า่ ไมไ่ ดร้ บั บรกิ าร สขุ ภาพทเ่ี หมาะสม จงึ ไดร้ บั คา� รอ้ งแลว้ จงึ ทา� การศกึ ษา เรอื่ งสทิ ธขิ องผตู้ อ้ งขงั และสทิ ธใิ นการรบั บรกิ ารสาธารณสขุ จากรฐั สถาบนั เวชศาสตรป์ ้องกันศกึ ษา กรมควบคมุ โรค 135

กรณกี ารเขา้ ถงึ สทิ ธใิ นการรบั บรกิ ารสาธารณสขุ ของผตู้ อ้ งขงั คณะทา� งานไดเ้ ชญิ หนว่ ยงานทเี่ กยี่ วขอ้ งมาใหข้ อ้ มลู และลงไป เกบ็ ขอ้ มลู จากเรอื นจา� ตา่ ง ๆ พรอ้ มทง้ั รบั ฟงั ขอ้ เสนอแนะจากหนว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ ง (อาทเิ ชน่ สา� นกั งานประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ กรมราชทัณฑ์ กรมสนบั สนุนบริการสขุ ภาพ) เมอ่ื คณะทา� งานได้จัดทา� รายงานต่อคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ป พ.ศ. 2558 คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เสนอรายงานการศึกษาและข้อเสนอแนะเชิงนโยบายต่อ คณะรฐั มนตร ี ในวนั ท ่ี 17 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2558 คณะรฐั มนตรมี มี ตริ บั ทราบรายงานผลการพจิ ารณาคา� รอ้ งฯ และมอบหมาย ให้กระทรวงยุติธรรมเป็นหน่วยงานหลักรับไปพิจารณาร่วมกับกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงแรงงาน ส�านักงานหลัก ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาต ิ (สปสช.) สา� นกั งบประมาณ สา� นกั งานคณะกรรมการกฤษฎกี า แพทยสภาและสภาการพยาบาล ในการรบั ขอ้ เสนอแนะเชิงนโยบายไปแก้ไขปัญหา ป พ.ศ. 2559 กระทรวงสาธารณสขุ สา� นกั งานหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาต ิ และกรมราชทณั ฑ ์ ไดร้ ว่ มกนั ออกแนวทาง พฒั นาระบบบรกิ ารสขุ ภาพสา� หรบั ผตู้ อ้ งขงั ในเรอื นจา� และไดส้ ง่ั การใหห้ นว่ ยงานทเี่ กย่ี วขอ้ งรว่ มกนั จดั ทา� แผนการใหบ้ รกิ าร ร่วมกัน แต่ยังมีข้อจ�ากัดหลายด้าน เน่ืองจากสถานพยาบาลในเรือนจ�ายังไม่ได้ข้ึนทะเบียนเป็นหน่วยบริการปฐมภูมิกับ สปสช. ทา� ให้ยงั ไมส่ ามารถก�าหนดเครือข่ายการให้บริการตามระบบประกนั สุขภาพได้ ป พ.ศ. 2560 กระทรวงยุตธิ รรมไดแ้ กไ้ ขพรบ.ราชทัณฑ ์ พ.ศ.2479 เปน็ พรบ.ราชทณั ฑ์ พ.ศ. 2560 ป พ.ศ. 2562 กระทรวงสาธารณสุข ส�านักงานประกันสุขภาพแห่งชาติ และกรมราชทัณฑ์ ได้ร่วมกันลงนาม ความร่วมมือเพื่อพัฒนาระบบบริการสาธารณสุขส�าหรับผู้ต้องขังในเรือนจ�า ในวันที่ 22 มกราคม พ.ศ. 2562 และได้ ร่วมกันจัดท�าแนวทางการพัฒนาระบบบริการสาธารณสุขส�าหรับผู้ต้องขังในเรือนจ�า พ.ศ. 2562 แนวทางดังกล่าวได้ ก�าหนดเครือข่ายระหว่าง รพ.แม่ข่าย ตามระบบประกันสุขภาพแห่งชาติกับสถานพยาบาลในเรือนจ�าทุกแห่ง ซ่ึงได้ขึ้น ทะเบียนเปน็ หน่วยบรกิ ารปฐมภมู ิกับส�านักงานประกนั สุขภาพแหง่ ชาติท้ังหมดแลว้ วนั ท่ี 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2562 พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวได้มีพระบรมราชโองการ โปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มให้ประกาศพระบรมราชโองการ แตง่ ต้ังคณะกรรมการโครงการราชทัณฑ์ปันสขุ ท�าความ ดี เพ่อื ชาต ิ ศาสน์ กษัตริย์ และไดท้ รงเสดจ็ เปดิ งานราชทัณฑป์ นั สุข ทา� ความ ด ี เพอ่ื ชาต ิ ศาสน ์ กษัตรยิ ์ ณ ทณั ฑสถาน โรงพยาบาลราชทณั ฑ ์ ในวนั ที่ 28 ธันวาคม พ.ศ. 2562 ไดพ้ ระราชทานเคร่ืองมือแพทยแ์ ก ่ สถานพยาบาลในเรือนจ�า 24 แห่ง ทณั ฑสถานเรอื นจ�าราชทัณฑ ์ และโรงพยาบาลศูนย์ในแตล่ ะเขตสุขภาพจ�านวน 12 แหง่ กรอบก¯หมายระหว่างประเทศ/ãนประเทศ ขอ้ ก®หมายระหว่างประเทศ และãนประเทศทเ่ี กีย่ วขอ้ ง การดา� เนนิ งานสาธารณสขุ ในเรอื นจา� จะอยภู่ ายใตบ้ รบิ ทของกฎหมาย ทงั้ ในประเทศและขอ้ ตกลงระหวา่ งประเทศ ดังนี้ 1. ข้อก�าหนดมาตรฐานข้ันต่�าส�าหรับปฏิบัติต่อผู้ต้องขังและข้อเสนอแนะ ในเร่ืองท่ีเก่ียวข้องขององค์การ สหประชาชาติวา่ ดว้ ยการปฏบิ ตั ิตอ่ ผู้กระทา� ผดิ (Mandela Rules) 2. ข้อก�าหนดสหประชาชาติว่าด้วยการปฏิบัติต่อผู้ต้องขังหญิงในเรือนจ�าและมาตรการท่ีมิใช่การคุมขังส�าหรับ ผกู้ ระทา� ผดิ หญงิ (The Bangkok Rules) 3. อนุสญั ญาตอ่ ตา้ นการทรมานและการประติบัติหรอื การลงโทษทโ่ี หดร้ายไร้มนุษยธรรมหรอื ย่�ายีศักดิ์ศรี 4. แผนสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ฉบับท่ี 3 (พ.ศ. 2557 – 2561) ก�าหนดแผนสิทธิมนุษยชนของกลุ่มผู้ต้องหา/ ผูต้ ้องขัง มขี อ้ เสนอแนะเชิงปฏบิ ัตกิ ารให้ผู้ตอ้ งขังได้รบั การรักษาพยาบาลเท่าเทยี มกับบคุ คลทว่ั ไป 5. พรบ.ราชทัณฑ ์ พ.ศ. 2560 ประกาศลงในราชกิจจานเุ บกษา 18 กมุ ภาพันธ ์ พ.ศ. 2560 6. พรบ.ประกนั สุขภาพแหง่ ชาต ิ พ.ศ. 2545 136 สรุปเนือ้ หาการอบรมหลกั สตู รเวชศาสตรร์ าชทัณฑร์ ะยะส้นั

ผลการศÖกÉาของคณะทา� งานศÖกÉาการเขา้ ¶งÖ บริการสขØ Àาพตามสทิ ธิของผู้ตอ้ งขังãนประเทศäทย คณะอนุกรรมการด้านสิทธิพลเมืองและสิทธิการเมือง คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เมื่อป พ.ศ. 2558 พบวา่ 1. เปน็ ปญั หาในระดบั นโยบายและกฎหมายในการบรหิ ารจัดการระบบบริการสุขภาพ 2. ปัญหาอปุ สรรคเกี่ยวกับการส่งตวั ผ้ตอ้ งขังออกไปรบั การรกั ษาพยาบาลยงั สถานพยาบาลนอกเรือนจา� 3. การเข้าถึงสิทธิในการได้รับบริการสุขภาพของผู้ต้องขังที่บุคคลทุกคนย่อมมีสิทธิได้รับบริการสาธารณสุขอันมี มาตรฐานและประสทิ ธภิ าพท่ีพ่งึ จะได้รบั อย่างเท่าเทียมกัน ยงั มีปญั หาในทางปฏิบตั ิ มติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายน 2558 รับทราบรายงานผลการพิจารณาค�าร้องเพ่ือเสนอนโยบาย หรอื ขอ้ เสนอในการปรบั ปรงุ กฎหมาย เรอื่ งสทิ ธขิ องผตู้ อ้ งขงั และสทิ ธใิ นการไดร้ บั การบรกิ ารสาธารณสขุ จากรฐั กรณกี าร เขา้ ถึงสิทธิในการไดร้ ับบรกิ ารสาธารณสขุ ของผู้ตอ้ งขัง โดยมขี ้อเสนอแนะเชิงนโยบายตอ่ กระทรวงสาธารณสขุ ดังน้ี 1. โรงพยาบาลในเขตพนื้ ทค่ี วรจดั กา� ลงั เจา้ หนา้ ท ่ี เขา้ มาดแู ลผตู้ อ้ งขงั ในเรอื นจา� เชน่ จดั แพทยเ์ ฉพาะทางเขา้ มาตรวจ รกั ษาเปน็ ครง้ั คราว หรอื จดั แบง่ เปน็ วสั ด ุ เวชภณั ฑ ์ หรอื การใหบ้ รกิ ารตา่ ง ๆ หากโรงพยาบาลในเขตพน้ื ทใี่ ดไมม่ ี ศักยภาพหรือก�าลังเจ้าหน้าที่เพียงพอในการให้บริการสุขภาพกับเรือนจ�า ให้จัดสรรงบประมาณให้กับเรือนจ�า เพอ่ื จัดจ้างเอกชนเข้ามาด�าเนินการแทน โรงพยาบาลแม่ข่ายทง้ั หมด โรงพยาบาลในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข มีโรงพยาบาลแม่ข่าย จ�านวน 109 แห่ง ดูแลเรือนจ�าทัณฑสถาน สถานกักขัง จ�านวน 132 แหง่ ประกอบไปดว้ ย เขต รพ.แม่ข่าย สธ. อยใู่ นความดแู ล (แห่ง) รวม (แห่ง) เรือนจํา ทณั ฑสถาน สถานกักขัง 14 10 1. 13 11 2 1 6 16 2. 8 9 1 0 11 15 3. 6 5 1 0 7 8 4. 10 10 5 1 11 6 5. 9 10 0 1 15 13 6. 13 10 4 1 132 7. 5 5 1 1 8. 8 8 0 0 9. 9 9 2 0 10. 6 6 0 0 11. 13 13 1 0 12. 9 10 0 1 รวม 109 106 20 0 สถาบันเวชศาสตร์ป้องกนั ศึกษา กรมควบคมุ โรค 137

โรงพยาบาลนอกสังกัดกระทรวงสาธารณสุข มีโรงพยาบาลแม่ข่าย จ�านวน 3 แห่ง ดูแลเรือนจ�า ทัณฑสถาน สถานกักขัง เขต อยูใ่ นความดแู ล (แห่ง) รวม โรงพยาบาลราชทณั ฑ์ เรอื นจํา ทณั ฑสถาน สถานกักขัง 8 รพ.เดอะโกลเดนเกท 1 สถานพยาบาลเรอื นจา� กลางบางขวาง 4 4 0 2 รวม 1 0 0 11 2 0 0 7 4 0 สรØประบบบริการสาธารณสØขãนเรือนจ�า ส¶านการณ์การจัดบริการด้านสาธารณสØขแก่ผู้ต้องขังãนเรือนจ�า ทัว่ ประเทศ เรอื นจา� ทั่วประเทศ ท้งั สนิ้ 142 แห่ง จํานวนเรือนจํา ดแู ลโดย 131 โรงพยาบาลในสงั กัด สป.สธ. 111 แห่ง 10 แม่ขา่ ยของกรมราชทัณฑ์ 2 แหง่ 1 โรงพยาบาลเอกชน 1 แห่ง 138 สรปุ เนอ้ื หาการอบรมหลักสตู รเวชศาสตร์ราชทัณฑ์ระยะส้นั

กระทรวงสาธารณสØขจัดระบบบริการสาธารณสØขส�าหรับผู้ต้องขังãนเรือนจ�า โดยมอบหมายãห้หน่วยงาน ÀายãนกระทรวงสาธารณสขØ รบั ผิดชอบดงั น้ี สนับสนุน หน่วยงาน บทบาทหนา้ ท่รี ับผดิ ชอบ สา� นักงานหลักประกัน สา� นักงานปลัด 1. พฒั นาระบบบริการสาธารณสุขในเรอื นจา� สขุ ภาพแห่งชาติ กระทรวง 2. จดั บรกิ ารตามสทิ ธปิ ระโยชนข์ องผู้ต้องขงั - ข้นึ ทะเบยี น สาธารณสุข 3. พฒั นาเครอื ข่ายบริการ ติดตาม ก�ากบั ประเมินผล หนว่ ยปฐมภูมิ/ กรมการแพทย์ ดแู ลระบบ 1. สรา้ งระบบรบั -สง่ ต่อผูป้ ว ย การขึน้ ทะเบียนสทิ ธิและ กรมควบคุมโรค 2. ทางด่วนฉกุ เฉิน : โรคหลอดเลือดสมองและโรคเสน้ เลือดหวั ใจตบี การโอนย้ายสทิ ธ/ิ 3. รับปรึกษาโรคเฉพาะทาง ทางไกล ดูแลสทิ ธปิ ระโยชน์ 4. เปิดบริการคลินิกเฉพาะทางในทณั ฑสถานโรงพยาบาลราชทัณฑ ์ การรกั ษาพยาบาล/ จัดสรรงบประมาณ และสถานพยาบาลในเรือนจา� โดยแพทยจ์ ติ อาสา กรมสนับสนุน คัดกรอง เฝา้ ระวัง ปอ้ งกนั และควบคุมโรค ในเรือนจ�า เช่น วณั โรค บริการสุขภาพ เอดส์ ไวรสั ตบั อักเสบ ไขห้ วดั ใหญ่ หดั กรมอนามยั 1. จัดท�าคู่มือครฝู ก อสรจ. 2. จัดทา� หลักสตู ร อสรจ. กรมสุขภาพจิต 3. จดั ทา� ชดุ สือ่ การสอน อสรจ. 4. ฝก อบรม อสรจ. โดยภาคีเครอื ขา่ ย 1. จดั ทา� /ผลิต ส่อื การสอนพระราชทาน สา� หรับ อสรจ.และผู้ตอ้ งขงั 2. วางระบบบรกิ ารทนั ตสุขภาพ 3. พฒั นาแนวทางการจดั การด้านสขุ าภิบาลอาหารและน้�า และอนามัย สิ่งแวดลอ้ ม 1. คัดกรองและให้การดูแลรักษาดา้ นสุขภาพจิต 2. พัฒนาฐานขอ้ มูล/ ระบบรับ-ส่งตอ่ 3. รบั ปรึกษาทางไกลบริการสุขภาพจิต สถาบนั เวชศาสตรป์ ้องกันศกึ ษา กรมควบคมุ โรค 139

สา� นกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสØข โดยกองบรหิ ารการสาธารณสØข พั²นาระบบบริการสØขÀาพส�าหรับผู้ตอ้ งขงั ãนเรือนจา� 1. จัดท�ามาตรฐาน /แนวทางการดา� เนนิ การ 2. ขอ้ สั่งการ ส่งั ให้ รพศ./รพท./รพช. และเครอื ข่ายท่ีเกีย่ วขอ้ ง 3. โครงการพฒั นาระบบสาธารณสขุ เรอื นจา� ระดบั จงั หวดั สา� นกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ ประสานการสนบั สนนุ การปฏิบัตงิ านกบั หนว่ ยงาน สปสช. รว่ มกบั เขตสุขภาพ ผงั โครงสรำ้ งระบบบริกำรสุขภำพสำ� หรับผู้ตอ้ งขงั ในเรอื นจ�ำ โครงการราชทัณฑ์ป˜นสØข ทา� ความ ด ี เพ่ือชาติ ศาสน์ กÉัตริย์ ประกาศราชกจิ จานุเบกษา เรอ่ื ง แต่งตงั้ คณะกรรมการ โครงการราชทณั ฑป์ ันสขุ ท�าความ ดี ด้วยหัวใจ ลงวันที่ 11 พฤศจิกายน 2562 “พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว มพี ระบรมราชโองการโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหป้ ระกาศพระบรมราชโองการแตง่ ตง้ั คณะกรรมการ โครงการราชทณั ฑ์ ปันสุข ท�าความ ดี ด้วยหัวใจ เนื่องจากทรงมีพระราชด�าริว่า โรงพยาบาลราชทัณฑ์เป็นโรงพยาบาลแห่งเดียวในสังกัด กระทรวงยตุ ธิ รรม ตอ้ งใหบ้ รกิ ารแกผ่ ตู้ อ้ งขงั ในกรณเี จบ็ ไขไ้ ดป้ ว ยเปน็ จา� นวนมาก ยงั ขาดแคลนบคุ ลากร เครอ่ื งมอื แพทย์ และเวชภัณฑ์ การดูแลสุขภาพของผู้ต้องขังถือเป็นหน้าที่ส�าคัญของกรมราชทัณฑ์ ในการท่ีจะให้ผู้ปวยเข้าถึงการรักษา พยาบาลอย่างเท่าเทียมตามหลักมนุษยธรรม ท้ังน้ี เม่ือพ้นโทษจะได้มีสุขภาพสมบูรณ์ท้ังกายและใจ ออกมาสู่สังคม ภายนอกและประกอบอาชีพสุจริตได้อย่างมีคุณภาพ โดยจะพระราชทานความช่วยเหลือในเรื่องการจัดหาอุปกรณ์และ เครอ่ื งมอื ทางการแพทย ์ ตลอดจนการใหจ้ ติ อาสาพระราชทาน 904 วปร. ไดเ้ ขา้ ไปมบี ทบาท ในการชว่ ยเหลอื ทง้ั ทางดา้ น การแพทย ์ การพยาบาล การอบรมใหค้ วามรใู้ นเรอื่ งตา่ ง ๆ เพอื่ ใหก้ ารขบั เคลอื่ นการดา� เนนิ งานโครงการประสบผลสา� เรจ็ ตามพระบรมราโชบาย 140 สรปุ เนือ้ หาการอบรมหลกั สูตรเวชศาสตรร์ าชทณั ฑร์ ะยะสน้ั

โลโก้พระราชทาน รปู ท่ี 2: แสดงโลโก้ราชทณั ฑป์ นั สขุ ทา� ความ ด ี ด้วยหวั ใจ รำยช่ือโรงพยำบำลแมขำย ท่รี บั ผดิ ชอบเรอื นจ�าในโครงการราชทัณฑป์ ันสุข ท�าความ ดี ดว้ ยหัวใจ ระยะท ่ี 1 รายช่อื โรงพยาบาลแมข่ ่าย (25 รพ.) 20 จงั หวดั ในพื้ นที่ท่มี เี รอื นจํา นาํ ร่อง 24 แหง่ โรงพยาบาลแมแ่ ตง เชยี งใหม่ 2 โรงพยาบาลนครพิงค์ โรงพยาบาลสวรรค์ประชารกั ษ์ นครสวรรค์ 2 โรงพยาบาลนครสวรรค์ สระบุรี 1 โรงพยาบาลสระบรุ ี นครปฐม 1 โรงพยาบาลนครปฐม ราชบรุ ี 1 โรงพยาบาลราชบุรี นนทบุรี 1 เรอื นจ�ากลางบางขวาง ปทุมธานี 1 โรงพยาบาลธญั บรุ ี 1 โรงพยาบาลสรุ าษฎรธ์ านี สรุ าษฎร์ธานี 1 โรงพยาบาลมหาราชนครศรีธรรมราช นครศรีธรรมราช 1 โรงพยาบาลสงขลา 1 ทณั ฑสถาน รพ.ราชทณั ฑ์ สงขลา ศสม.ชลบรุ ี / โรงพยาบาลชลบรุ ี กรุงเทพฯ 2 โรงพยาบาลบ้านบงึ 1 โรงพยาบาลบางบอ่ ชลบรุ ี 1 โรงพยาบาลสรรพสิทธิประสงค์ สมทุ รปราการ โรงพยาบาลเดอะโกลเดนเกท อุบลราชธานี 3 โรงพยาบาลปากช่องนานา โรงพยาบาลสีคิ้ว นครราชสีมา 2 โรงพยาบาลขอนแก่น 1 โรงพยาบาลนครพนม ขอนแกน่ นครพนม สถาบนั เวชศาสตร์ป้องกันศกึ ษา กรมควบคุมโรค 141

กระทรวงสาธารณสขØ äด้ร่วมดา� เนนิ โครงการราชทัณฑ์ป˜นสØข ท�าความ ด ี ด้วยหัวãจ 1. กา� หนดกรอบแนวทางการด�าเนินงานความรับผิดชอบของหนว่ ยงานในกระทรวงสาธารณสขุ 2. พัฒนาระบบการให้บริการผู้ต้องขังในโรงพยาบาล ในสังกัด สธ. ให้ด�าเนินการตามเล่มแนวทางพัฒนาระบบ บริการฯ 3. บริหารจัดการครภุ ณั ฑพ์ ระราชทานร่วมกบั สถานพยาบาลในเรอื นจา� และรพ.แมข่ า่ ย ให้เกิดประโยชน์สงู สดุ 4. จดั ทา� แผนบรู ณาการเพอื่ ใหบ้ ริการผตู้ อ้ งขังในเรือนจา� (ตามแนวทางฯ) โดย แพทย์/สหวชิ าชพี (รพ.แม่ขา่ ย+ ทีมจติ อาสา) กรอบแนวทางการจดั ระบบบรกิ ารสาธารณสขØ ส�าหรบั ผู้ต้องขังãนเรือนจา� ãนสว่ นÀูมÀิ าค กรอบแนวทาง การจดั ระบบบริการสาธารณสขุ สําหรับผตู้ อ้ งขงั ในเรอื นจาํ หน่วยงาน บทบาทหน้าท่รี ับผดิ ชอบ 1. ส�านกั งานปลดั กระทรวงฯ กองตรวจราชการ ,กองบรหิ ารการสาธารณสขุ 2. สา� นกั งานเขตสขุ ภาพ/สปสช.เขต - ประสาน/สนบั สนนุ การปฏบิ ัติงาน 3. สา� นักงานสาธารณสุขจงั หวดั - รายงานผลก�ากับตดิ ตาม/ประเมินผล - ร่วมจัดท�าแผนบูรณาการฯ 4. รพศ./รพท./รพช./รพ.สังกดั กรม/รพ.สงั กดั 3 เหลา่ ทพั - ประสาน/สนบั สนุนการปฏบิ ตั ิงาน - ก�ากบั ตดิ ตาม/ประเมินผล ในระดบั เขต - แต่งตงั้ คกก. ระดับจังหวัด - จัดทา� แผนบรู ณาการฯ - ประสาน/สนับสนนุ การปฏิบตั งิ าน - กา� กบั ตดิ ตาม/ประเมินผล - รายงานผลการด�าเนนิ งาน - คู่มอื /พฒั นาการจัดบริการปฐมภมู ิในเรอื นจา� - จัดบริการพ้นื ฐานใหแ้ กผ่ ้ตู ้องขงั (6 ด้าน) - รายงานผลการด�าเนินงานรายไตรมาส 142 สรุปเน้อื หาการอบรมหลักสูตรเวชศาสตร์ราชทัณฑ์ระยะสน้ั