жапсырылган, ана Темплтон жыртып тастаитьш хат бап емес пе, соны даита-дайта айтып, мазасы кетти айтданы рас па екен? Эрине, рас болуы керек” деген куд^ динайтын сиядты. 1^ыз л<нтгтщ созше сещи, бфад коз* эбден жетсе гой! Кумэшлз болса гой! — Вайдайсыз ба? Тура менщ айтданым сеюдда. Кднша сенейш десе де, ана жасырын кудш кощлше уялап, кокешнеи кетпещц. Мен де оган ашыгын айтып, кез жетк1зу керект1г1н ескерттш. “Чарлз екеущнщ бф-бфпщ унататындарьщ рас па”, - деп сурадым. — Солай, — дед1 ол. — Б1з сондай бадытты едж. 0р кунш1з рахатда толы еда. Б1з муны жадсы сезшдак. Асыддан жокпыз, уадыт жетерлж болатын. Бф куш суйет1шн айтар, мен де оган айтармын деп жургем. Эх, несш айтасыз! Туспнп турсыз гой! Ал дазф бэр1 де озгердк Б1здщ арамыз суи бастады, бф-бф1м1зден дымсынатын болдыд. Кездесе далсад, не айтарымызды б1лмейм1з. Байдауымша, ол да менщ кушмде журген сиядты... 1штей: “НИркш, кезш аныд жетсе!” — деп лсурген жай бар. Сондьщтан с1зден отшемш, сэр Генри, “Нагашынды Чарлз Темплтон олтфген жод, осыган К0м1л сен!” — дещзпп маган. Мен с1зден жалынып сураймын, солай дендзпи!.. — Мен оган олай дей алмадым. Олардьщ арасы ендт жерде ажырап кетедп Кекейлершен ана кудак еле-олгенше кетпейда. Сэр Генри шалдайып орьпадыгьшьщ ардасына суйенда. 0щ сургылт тартып шаршаган сьщай танытады. Ол тунжырап, басын бф-ею рет шайдап-шайдап ж1берд1. — Бугаи ендг долдан келер дауа жод, тек... — Ол орындыгына дайта жайгасып отырды. Ощне беймэлш кулю ушрЪип: “Мисс Марпл б1зге кохмекке келмес пе екен? Мен бглсем, ана хат — с1з илейтш тершщ пушпагы. Элп нйркеуде болатын жиналыс жешнде жазылган хатты айтамын. Шешу1 оп-оцай бф нэрсеш ие бфеуд1 еске тусфмей ме? Бадытты болгысы келетш бишара ею жасда дол ушын берпндз келмей ме?” 1^алжындап отырганмен, оныц сезшде шындьщ бар ед1. Осы бф Н931К, есю дэстурд1 устанып, эл1 кунге дешн турмыс дурмаган ейелдщ ойлау дабшетш ол ете жогары багалайтын. Сэр Генри мисс Марплга ум1т арта дарап далды. Мисс Марпл жотелш, кейлегшщ шашагын сипап: Шынында да, бул маган аздал Энни Поултнида еске салып отыр у Д6Д1 мойындап. — Эрине, ол хат Бэнтри ханымга да, маган да тусшшт1. Шфкеуден келген хат емес, ана екшнп ^хатты айтып отырмын. Сэр Генри, с1з соншама жыл боны Лондонда турьш, бадпен айланыспагандыгьщыздан бф нэрсеш байдай доймаган сиядтысыз. А? деда сэр Генри. — Неш байдауым керек еда? 98
Бэитри ханым долын созып, б!р каталогты суырып алды дСап,ага.шТыазпа лаберш, дауыстап оди бастады: “Доктор Гельмут лилия, ете тамаша, ерекше узын ер1 датгы сабадты гул. Циылуы ондй, бадты ешекейлеуге таптырмайтьш есшдак. Эдгар Джексон. Формасы едем1 келген хризантема кшеттес ашыд дызылкурен, гул. Амос Перри. Ашыд дызыл, аса сенда гул. Шаньтау. Тамаша дызгылт сары, бадтьщ сэшн келтЛретш, узак, гулдейтш есшдж. Шындыд... — Есвдзде болар, елп хаттагы бас ершпен жазылган сез, — деп, мисс Марпл кубф ете далды. — ... Шындыд. Адшыл кулгш туст1 формасы ете 9дем1, ШОК.ТЫ гул”. — Бэнтри ханым бар даусымен: “Георгин!”, — деп, каталогты тастай салды. — Олардыд басды ерштерш досып одитын болсанд,13, “елш” деген сез шыгады, — дед1 мисс Марпл. — Б1рад ол хат доктор Розеннщ езше арналган хат ед1 гой, — дед1 сэр Генри шкф таластырып. — Ед дызыгы да сонда жатыр, — дед1 мисс Марпл. — Ол бар, сосын елп ескертух бар. 1пл бейтаныс есшдерге толы эр1 ез1 танымайтын бгреуден келген хатты ол не 1стейд1? Эрине, хатшысыныд алдына тастай салады. — Сонымен, туптеп келгенде... — Жод, жод! — дед1 мисс Марпл. Хатшы емес. Ол емес екен1 айдан аныд. Егер ол болатын болса, жадагы хатты еуелден-ад керсетпей тыгып тастаган болар ед1. Нем1с маркасы жапсырылган, езше келген хатты да жыртьш тастамас ед1. Ол — адал адам. — Онда кш?.. — Е... бул арасы ендг айдын сиядты. Аныд болганда дандай десед1зш1. Ертецп ас кез1нде устел басында жене б1р адам болды гой. Ол дыз, ерине, жадагыдай жагдайда долын созып, елп хатты алып одиды. М1не осылай. Сол кунп поштамен ол да бад есгруге арналган б1р каталог алганы есщ1зде болар... — Грета Розен, — дед1 сэр Генри жайлап дана. — Онда оныд маган келу1... — Еркектер мундай нерселерге ешдашан мен бермейда, — деда Мисс Марпл. — Сосын олар мъша 613 сиядты дарт ейелдердщ мысьщ дусап кермейтпд жод деп ойлайды. Бфад байдадьщыз гой. ©кшшгке орай, ерюм ез жынысьш кеб1рек бшеда. Осыдан кешн, сез жод, олардьщ арасында жж пайда болды. Жнтт аяд астынан жирегап шыга келда. Ержскз сезжтенш дальш, онысьш жасыра алмады. Ал енда дыздьщ азге келуд мен бшсем, нагыз арамдыд. Оньщ жагдайы даушаз болатьш. Солай бола тура жолынан бурыльш келш, с1здщ кудапщзда 99 1
бфжолата бейшара Темплтонга аудармак, болтан. Ь^ыз келщ кеткенге дешн с1з Темплтон туралы ею ойлы еднцз. — Менщше, цыздыц айтцанында турган ештеце жоц..._ деп сэр Генри соз бастап келе жатыр ед1, мисс Марпл оны тежеп: ‘‘Джентльмендер мундай нэрселердг байцамайды,,>_ деда байсалды унмен. — Ал елп к,ыз... — деп сэр Генри ундемей цалды. — Ол цыз тапа-тал тусте аспаи-саспай кнй влт1рт, аспай- саспай жайбарацат кете барган болды гой онда! — Жо, жок, сэр Генри, — деда мисс Марпл. — Ол жазасын алмай кете алмайды. Оган с1з де, мен де сенбейшз. Элгшде тана айтканыцыз есщдзде ме? Жок, Грета Розен жазасын алмай коймайды. Маселен, оньщ б1рге жургендерг оцган адамдар емес. Олар — шантаж жасайтын, юс1 елтфетщ топтьщ адамдары. 1^ызга олар опа кьшмайды, бф кущ коресщ, тубше жетеда. Озшдз айтпащпы, кылмыскерда айта бермей, ары таза, адал адамдардьщ да жагдайын ойлайьщ. Темплтон мырза, мен бьлсем, ана Германиядагы езше хат жазган нагашы к,ызга уйленеда. Оньщ хатын жыртьш тастауы, иа, бул да кудак тугызады. Б1рак; бул кудак баганадан бер1 613 айтып отырган кудактен мулде белек. Хатты Грета керш калады немесе окып кояды деп коркса ше? Иа, бул жерде де махаббат бар сиякты. Ал енд1 Доббзга келеек, ие, аз айтпащпы, оган келш кететш ешнарсе жок,. Ол б1р тамагынан . басканы ойламайтын адам сиякты гой. Енда калганы ана бишара Гертруд кемшр. Оны ойласам, ойыма Энни Поултни туседа. Байгус Энни Поултни. Елу жыл адал кызмет 1степ келгенде, оган мисс Лэмнщ мурасы жайлы кужаттарын урлап, куртып ж1берд1 деген есек тагылды. Оны ешкш де дэлелдей алган жок,, бфак бейшараньщ туб1не сол жетт1. Кешшрек ол кайтыс болган соц, жацагы кагаздар шай салып крятын жасырын тартпадан табыльшты. Сейтсе, сактьщ уш1н к,агаздарды жацагы тартпага мисс Лэм кемшрдщ 031 салып цойып, умытып кетсе керек. Б1рац бейшара Энни ушш бул тым кеш едк Байгус нем1с кемшр де элпшн; аягын цуша ма деп, жаныма цатты батып отыр. К^артайганда адамныц кещл1 цалгыш келед1 гой. Темплтон мырзадан герг сол кемшрге жаным кеб1рек ашиды. Ойткет Темплтон эр1 жас, эрг эдем1. К^ыздарга да унайтын кершеда. С13 Гертрудца ары таза екеш аныцталганы жешнде хат жазып ж1берерс1з, сэр Генри, солай гой? Ерекше сыйлаган карт цожайыны цайтыс болып, езше тускен кудштен саруайымга салынып журген шыгар... Ту! Ойыма туссе, шыдай алмаймын! Мен хат жазамын, мисс Марпл, — дед1 сэр Генри. Ол мисс Марплга тацдана царады. — С1зда мен еш уацытта да туеше алмаспын, с1ра. С1здщ дуниетанымьщыз эрцашан мен ойлаганнан белек болады да турады. 100
— Менщ дуниетанымым оте тар ма деп дордамын, _ дед1 мисс Марпл тшшетлдалж корсетш. — Осы уадытда дей1Н Санкт Мэри Мийдтен басда ештеме кермеппш. — Соныц езхнде де с1з халыдаралыд дупияныц сырын ашып отырсыз гой, деда сэр Генри. — Оны с1з аштьщыз. Оган К03Ш жетш отыр. Мисс Марпл дызарып кеттх де, далпына дайта келда. — Мен оз заманыма лайыдты жадсы б1лхм алдым гой деп ойлаймын. Сщлхм екеум!здщ немш мугалшхмхз болды. 031 б1р сондай сезштал жан болатын. Ол б1зге бугхнде умыт болтан тамаша гулдердщ сырын уйретш ед1. Сары дызгалдад, моселен, Мумхтс1з махаббат” дегенд!, ал дытай астрасы “дызганыштан долында ©лем” дегендх бьлдареда. Эли хаттьщ соцындагы дол “Георгия” ед! гой. Умытпасам, оньщ нем1сшес1 с1а1хПа болуы керек, ал сол соз бэршщ де сырын ашып тур. БаЬНа деген создан; дандай магына берет1шн умытып далып, есше тус1ре алмай турганымды дарашы. Бурынгыдай емес умытшад боп барамын. — Кдлай дегенде де оньщ магынасы “олш” емес. — Жод, орине. Сумдыд емес пе? Дуниеде неше турл1 маедара бар гой. — Баршыльщ, — дед1 Бэнтри ханым курсшш. — Кейб1реудщ гулдер1, ендх бфеулердщ достары болганы дандай бадыт десещзпи. — 0здер1ндз байдап отырсыздар, нуктеш мисс Марпл дойды, — дед1 дэршер Ллойд. — Б1р К1С1 кун сайын театрга маган арнап дан дызыл орхидея гулдерш жхберш турды, — дед1 Джейн армандал. Сэр Генри жотелдг де, басын бурып окетт1. Мисс Марпл кутпеген жерден дауыстап: “Ес1ме ендг туст1, “баЬИа” деген “сатдындык, от1рж” деген магына бередГ’, — дед1. — Борекелдг, — дед1 сэр Генри, — ©те тамаша. Сосын ол курсшш салды. АЖАЛ Ш0Б1 — Сонымен, дулагымыз с1зде, Б... ханым, — деда Генри Клитеринг оны ж1герленд1рш. Уй иес1, Бэнтри ханым, оган жадтырмай дарап, салдындау унмен: “С1зге будан бурын да мет Б... ханым деп атамацыз дегещц ескертш едш. Бул дурмет емес дой”, — дед1. — Шахразада делж онда. — Ша... элгшщ аты ш еда? Ол да болгым келмейда. Мен дурыстап одпме айта алмаймьш, сенбесещз, Артурдан сурадыз. 101
— Долли, сен ецпмеге шеберсщ, — дед1 полковник. Б1рад кесте тиуге оладсьщ. — Энеки, — дед1 Бэнтри ханым. Ол долына устап отырган гул тудымдарыныц каталогын алдындагы устелдщ устше сарт етюзш тастай салды. — Мен баганадан берх дулад дойып тындап отырмын, б1рад “ол буйтт1, мынау С0ЙТТ1, С13 танданып далдыцыз, олар ойланып далды, бэр1 1штей сездГ’ дегеннен далай гана жалыдпайсыздар. Б1рад менщ миыма ештеце шрмей-ад дойды. Сосын келщ мет долдалайсыздар! С1здерге айтатын ецпмем жод. — 0т1р1пщзге дудай береке берсш, Бэнтри ханым, —. дед1 доктор Ллойд. Ол сенбегенш сездгре, ад юре бастаган басын мысдылдай шайдады. Жасы улгайган мисс Марпл езшщ жумсад даусына салып: “Бол, жаным...” — дед1. Бентри ханым бурынгысынша айтданынан дайтпай, дасарысып басын шайдай бердь — Менщ омфшде дызыгатын епггеде де жод екенш с1здер б1лмейс1здер гой. Е^ызметпилердщ ез1 неге турады, сосын ыдыс-аяд жуатын дыз табу деген циындап кетп емес пе? Кгпм сатып алу уппн, тютт. емдету ушш далага барасьщ сандалып, Эскоттагы ат жарысы тагы бар, б1рад оны Артур унатпайды. Содан соц бадтагы шаруа да жетерлж... — Аха! — дед1 дэрдгер Ллойд. — Бад демеклн, берш1з де б1лем1з оны жадсы К0рет1шщзд1, Бэнтри ханым. — Багы болган тамаша шыгар, — дед1 Джейн Хелиер, уыздай жас, эдемг актриса. — Онда да б1рад курек устап, жер шудылап, долды оймаса деймш де. Оз басым гулдерд1 сондай унатамын. — Бад демекиа, — дед1 сэр Генри, — ецгшеш осыдан бастайыдшы. — Е^ане Б... ханым, бастацыз! Улы тудым, дауштх нарцисс, ажалдыц шобшен... — Крйыцызшы, с1зге не болган? — деда Бэнтри ханым. — К^азф гана с1з айтдан соц есдме туст, Артур, элп. Колдерхэм Кортта1 болган одига есщце ме? Б1лесщ, ана Эмброуз Бэрси Дарт ше? 031 б!р сондай кншпешл, суйкшда адам деп журунп едак дой! Эрине, есшде. Е, ол ез1 б1р дызыд одига ед1 гой. Бастап жгбер, Долли. — Сен айтып берсец, дурыс болар ед1 соны. Басты датырмай, бастап жШер. Айтатыныцды езщ айт. Мен езшдшш жаца гана айтып бердш гой. Бентри ханым демш нлке тартып б1р рет терец курсшш дойды. Е^олдарын удалап, датты ойланган адамныц сыцайын танытты. Сосын суырыла сойлеп кетт1. Колдерхэм Корт - ойдан шыгарылган жер аты. 102
_ (Дздерге коп айтатын ешнерсе жод. “Ажал шобГ I ргеннен барып есше тускеш гой. Б1рад мен озш бул киганы “Шалфей мен пияз” дер едш. °К __ Шалфей мен пияз дейсщ бе? — дед1 дор1гер Ллойд. Бэнтри ханым оган басын изедх де: “Бул былай болып елУ\\ —' Деп баяндай бастады. — Артур екеу1М1з Колдерхэм Корттагы Эмброуз Бэрсидпанде донадтап жатдан болатынбыз. Б1р куш дателштен, баштан едэу1р шалфей мен дигиталистщ1 жапырагы доса жулыныпты. Дэмш к1рйзу ушш, сол кунг! кешк1 асда даярлаган уйрек- терд1ц 1ш1не елп жапырадтардан аямай салса керек, елдщ барлыгы уланды. Ал сэр Эмброуздыд дамдорлыгында журген б1р бейшара дыз олш те кетть — Обал-ай, обал-ай, — дедг мисс Марпл, — не дылган дайгылы одига едк _ Аянышты гой, солай ма? — Крш, — дед1 сэр Генри, — содан сод не болган? — Ештеде де болган жод, — дед1 Бэнтри ханым, — осымен б1ТТ1. Елдщ бэр1 демдерш инке тартып тына далды. Бурын ескертхп айтса да, эдгше осылайша келте дайырылады деп ойламаган болатын. — Эйткенмен, дымбатты леди, едгшенщ осымен б1ту1 мумкш емес, — дед1 сэр Генри келкшей. — С1з тек дайгылы одиганыд болганын гана айттыдыз, б1рад оныц дандай жагдайда орбшею туралы т1с жарып ештеде демедщдз гой. — Иэ, ерине, тагы да б1раз досуга болады, — дед1 Бэнтри ханым. — Б1рад бэрш мен айтьш дойсам, дызыгы болмайды гой. Бэнтри ханым отырган адамдарга жагалай б1р дарап шыдты да, жайлап: “Мен сшдерге одгшенщ майын тамызып, надышына келтфш айту долымнан келмейтшш ескерткенмш”, — дедь — Аха! — деда сэр Генри. Орындыгына тузетипп отырды да, козьлдфшш кшп: “Шынын айтсам бар гой, Шахразада, мынауыдыз адамды сергттетш нагыз соны эдпме екен, - дед1. Талдыр болсаддар, еуселелер1дд1 корешн деп турсыз гой. дызыдтыру ушш жорта айтып турмаганыдызга кш кешл, мисс Марпл, с1з бастап ж1бермейс1з бе?” — Мен аспазшы жайын бьлгш келеда, — дед1 мисс Марпл. — 031 не адымад, не тэжфибесш ойел гой деймш. — Адымадтыд нагыз 031, — дед1 Бэнтри ханым. Дигиталис улкен жапырадты улы шоп, шалфейге удсайды — уы журекке осер етеда. 103
— Соцынан ол жылап-жылап алып: “ЖапырадтардЬ1 жулып, ас тсхретш болмеге шалфей деп екеп берген оны мен дайдан бтешн?”^— дегещи айтыпты. — 0з адылымен 1стемейтш бфеу болды гой онда,_ дед1 Мисс Марпл. — Жасы егде тартдан, схре, асты тэу!р шсгретш ейел болар? — Иэ, тамаша шсфед1, — дед1 Бэнтри ханым. — С13ДЩ кезегшдз кеп далды, мисс Хелиер, — дед* сэр Генри. — А! Сонда далай, сурад дояйын ба? - Арада Джейн ойланганша б1раз узине больш далды. Сосын ол: “Шынымды айтсам, не сурарымды бшмей отырмын”, — дедк Оныц эдемг жанары сэр Генриге жалбарына дарады. — Б;алайша жод, одигага датысты адамдар женщде сурамайсыз ба, мисс Хелиер? — дед! сэр Генри жымиып. Джейн ол1 де не сурарын бьлмей отырып далды. — Кейшкерлердг ретшен айтып берсш, — дед1 Сэр Генри жайлап дана. — Иэ, дурыс, — деда Джейн. — Бул б1р дурью усыныс екен. Бэнтри ханым тез-тез ецгшенщ кешпкерлерш саусадтарымен санай бастады: “Сэр Эмброуз, Сильвия Кин (елп дайтыс болган дыз), оньщ дурбысы — Мод Вий — 031 йр усдынсыз дара торы дыз екен, йра!^ елге унады, эйтеу1р. Калай жолын табатындары миыма юрмейдо. Сосын Эмброуз мырзамен к1тап жоншде ткгрлесуге келген Керл дейт1н бхреу болды. Штап болганда, б1лес13 гой, элп сирек кездесетш, латын т1Л1нде жазылган, когер1п шстенш кеткен тусшшс1з должазбалар. Есжтес туратын корш1С1, Джерри Лоример дейтш К1С1 болды. Оньщ жер1, Феярлиз, сэр Эмброуздыц жершен шектес екен. Одан сод орта жасда келген, дайдан болмасын мысыд секьядо жылы орын тауып ала доятын Карпентер дейтш сешз эйел болды. Байдауымша, ол ейел Сильвияныд ер1 тэрбиеш1С1, эр1 сер1ктес1 коршеда. — Бэнтри ханым, байдауымша, Мисс Хелиермен датар отыргандыдтан, келес1 кезек маган тиет1н секшдь Егер олай болса, мен с1зден алдымен одиганьщ далай ерб1генш жене ана адамдардыд к1м екен1н дысдаша сипаттап беру1ндзд1 от1нер ед1м. — Оу! — деп, Бэнтри ханым ею ойлы болып далды. — Сэр Эмброуздан бастап жгберщгз енд1, — деп сезш жалгастырды сэр Генри. — Ол 031 дандай адам ед1? — Иэ, ол бф елден ерекше дарт, дарт емес-ау, жасы алпыстан аса доймаган адам болатын. Б1рад ез1 ете незш ед1. Журеп нашар, жогары кетерьле алмайтындыдтан, уй1не лифт дондыруга межбур болган. Содан да болар, кер! кер1нет1н. М1нез1 жгбектей, кшппешлдщ к1шшеЙ1Л1 104
лесе болар ед1 оны. Оньщ ашуланганын, абыржыганын еШК^шаи керген емесгиз. Шашы едем1, аппац, оаресе даусы сондай суйкшдо болатын. — Дурыс, — Дад сэр Генри. — Сэр Эмброузда бшдак. Енда ели1—СиСлиьвлиьявицяызКгаинк.ошОеллшс, уолзуш, щшаытыны-жнедша цалай еда? да оте сулу болатын. Шашы ац еары, ощ керемет еда. Ептеп топастау кершетш. — Же, болар, Долли, — дедг куйеуа унатпай. — Артур, ерине, олай ойламайды, — деда Бэнтри ханым жактырындырамай. — Ал шындыгында оньщ ацылы аздау болатын, тындауга турарлыц ештеце айтпайтын. — Келбегп жанньщ б1р1 едг ез1, — дед1 полковник жылырац сойлеи. — Теннис ойнаганын кореец оньщ, керемет дерещ. 031 оте кощлд1 журетш. Жур1с-турысы цандай едг нпркшнщ. Жас жЫттердщ оны коргенде аузыныц суы цуритын ед1 десем, цателеспеспш. — Бул жерщ артьщтау болып кетт1, — дед1 Бэнтри ханым. Ондай цыздар жйтгтерге унамайды цаз1р. Тек сен сияцты корйцуртавдар гой мунда жас цыз десе, йнкен асын жерге цоятын. —Тек жас болу жетк1ЛШС13, — дед1 Джейн. — Оган цоса еркект1 ушрш экететш Ж. ц. болуы керек. — Йемене? — дед1 мисс Марпл, — ж. ц. деген не пэле тагы? — Жыныстыц цасиетп айтамын, — дед1 Джейн. — Иэ, — дед1 мисс Марпл. — Бюдщ кезш1зде муны “цыз цылыгымен жагады” деупп еда. — Сипаттама жаман шыццан жоц, — деда сэр Генри. — Элп С13 “мысыц секшда” деген сержтес ойел цандай К1С1 еда, Бэнтри ханым? — Мысыц дегенде кедшга мысыцты айтып отырган жоцпын, — дедг Бэнтри ханым. — Мулде басца. Улкен ац мамыц жастыцтай томпиып, ордайым пые-пые етш журетш толыц эйелдг айтцаным гой. Эделайд Карпентер сондай болатын. — Жасы цай шамада? — Кдфьщтарда. Сол уйде Сильвияньщ он бхр жасар кезшен бер1 туратын болса керек. 0те эдеггп ойел. Бацытсыз жагдайга тап болып, жесф цалган. Бай туыстары коп болганымен, цалтасында кок тиыны жоц. 0з басым аса уната цоймадым. Пысылдаган толыц адамдарды кощлш цаламайды. — Керл мырза ше? — Е, ецк1ш тартцан егделеу адам. Ондайлар коп-ац, тит б1рш б1ршен айыра да алмайсыц. РКстенген штаптары жайлы бфдемелерд! айтцан болып ед1, басца уацытта 105
унш ести алмадык, кой. Сэр Эмброуз оны онша жадсы б1лмесе керек. — Элп есжтес Джерри туралы не айтасыз? — 0те суйкшдо Ж1ПТ. Сильвия екеу1 сез байласьщ койган екен. Аянышты жер1 де осы болып тур гой. — Ещц, менщше... — дей берш, мисс Марпл тежелщ калды. — Не дейс13? — Жей, эншешн, кымбаттым. Сэр Генри карт эйелге суктана карады. Сосын ол ойга шомып: “Сонымен элг1 ею жас соз байласты дедщй гой. Оларына кеп уакыт болып па?” — деп сурады. — Бф жылдай болса керек. Сэр Эмброуз бутан басында Сильвия ете жас деп карсы балыпты. Бфак соз байласкандарына бф жыл уакыт еткен сон, ол райынан кайтьппы. Жакьшда уйлену тойлары да ©тпекнд екен. — Солай де! Цалындьщтьщ ацшасы бар ма екен? — Мэз емес. Жылдьщ табысы бф-еш жуз фунттыц шамасы кершедь — Ол арада кудшт1 ештеме жоц, Клитеринг, — дедх полковник Бэнтри жымиып. — Енд1п сурацтын, кезеп дэр1гердш1, — дед1 сэр Генри. — Осымен мен де болдым. — Б1ЛГШ келш отырганы, негЫнен, кес1б1м1зге байланысты, — дед1 дэрггер Ллойд. — Тергеу кезшде медицина тарапынан цандай цорытынды жасалды екен? Онда да Бэнтри ханымныц есшде болса гана. — Ем1с-ем1с есшде, — дедд Бэнтри ханым. — Тамацтан дигиталиннщ уы табылды. Дэршер Ллойд басын изедь — Бул шоп — дигиталис, журекке оте цатты эсер етеда. ЛСурек ауруыныц кейбгр турше бул таптырмайтьш шипа. Жалпы, цызыц жэйт екен. Дитталистщ жалырагы цосылган тамак, осыншама цаунт болады деп ешкдшан да ойламас едом. Улы жапырацтар мен эртурл1 булд1ргендерд1 жеп уланып цалу женшде тым артьщтау айтылып жур. Улар мен алкалоидты болт алу ушш улкен дайындыц пен жауапкершшж керек екенд1г1н елдщ бэр1 бгле бермейдк Осыдан б!р кун бурын, — дедд мисс Марпл, — Макартур ханым Туми ханымга б!р ерекше есшджтщ тукдгмьш берш жхберпта, Сейтсе, Туми ханымньщ аспазшысы элгзлердо пияз екен деп, Тумилер тутас уланып цалыпты. Бфак, одан олар елген жоц цой, — дедд. дэршер Ллойд. ЛСоц, — дед1 мисс Марпл цуптап. Мен бтлетш б1р цыз да удан цайтыс болды, — дед1 Джейн Хелиер. 106
— Элп К.ЫЛМЫСТЫН, тещрепнде гана сойлешк, — дедг Сэр Генри. — Кылмыс? — дед1 Джейн селк ете калып. — Мен муны кездейсок нэрсе деп отырсам. — Егер бул кездейссщ оцига болса, — дед1 сэр Генри 1зетпен, — Бэнтри ханым оны б1зге айтпаган болар едй дож, менщ байкдуымша, бул сырттай гана кездейсок окига сиякты. Ал шьш мэншде муньщ артында бф купил тур. Есшде калган бф отчитаны айтайын. Эртурла адамдармен бф уйде конакта болып, тамадтан кешн эцпме согып отырганбыз. Кдбыргада неше турл1 еск1 кару-жарактар 1лул1 турган. Крнактардыц бхр1 жай калжындап, атты адамдар устайтын еск1 улкен пистолета ала салып, ататын адам секццц екшнп б!реуге кезедь Сойтсек, кару октаулы екен, атылып кетш элп адамды олтфдь Элп жагдайда бн, бфшиццен, жацагы каруды даярлап октап койган адамды; екшппден, мулдем кшос1 жок адамды жацагыдай дореш калжыцга баруга ез ащтмесшен итермелеген км, соны аньщтауга тшсп болдьщ. Метц ойымша, б1здщ шешешк деп отырган мэселешз де соган уцсас. Дигиталистщ жапырацтары тамакка жорта араластырылган. Егер с1з аспазшынъщ кшэс1 жок, деп, — шынында да оньщ кшэс1 жок, кой, солай емес пе? — шыгарып тастайтын болсак, мынандай сурак туады: “Жапыракты терш, оны ас даярлайтьш жерге экелген км?” — Оньщ жауабы оцай, — дед1 Бэнтри ханым. — Тугелдей болмаса да, сурактыц екшпп жартысыньщ жауабы былай. Жапыракты ас уйге Сильвияныц ©31 апарган. Сейге, тамакка салатын эртурлг шоп, бфнеше туп жас соб1з, тагы сол сияктыларды жинау Сильвияныц кунделпт мшдетше жататын. Ойткеш багбандар ел1 кок, тспеген норсет жулганды унатпайды, обден теш, дэрежесше жеткенде гана жинаганды тэуф коредь Сильвия мен Карпентер ханым мундайдыц талайын оз козшен корген болатын. Бф бурышта шалфейдщ арасында шынымен дигиталис ос1П тур екен, сондыцтан кателесуг обден мумкш. — Вфак жапырацтарды Сильвияныц ©31 жулды ма? — Муны ешкш де б1лмейд1. Солай болар деген болжам жасалды. — Болжам деген, — дед1 сэр Генри, — кауштг норсе. — Б1рак Карпентер ханымньщ араласпаганьш мен жаксы бшемш, — дедо Бэнтри ханым. — Себеб1 сол куш ертецпсш ол террасада мешмен бфге серуендеген болатын. Ол жерге 613 ертецп. астан кешн шыккан болатынбыз. Ерте коктемге карамастан кун ерекше жылы болатын. Бакка Сильвия жалгыз кеткен, кайтканда оныц Мод Виймен колтыцтасып келе жатканын кордж. 107
— Олар жаксы дос екен гой, солай ма? — деп сурады мисс Марпл. — Ие, — дед1 Бэнтри ханым. — Мод Вийдщ б1рдеме айткысы келд1, б1рак айтпады. — Онда ол коп болды ма? — дедг мисс Марпл. — Ек1 жумадай, — дедг Бэнтри ханым. Оныц даусы б1ртурл1 езгерш шыкдаидай болды. — Мисс Вийд1 С13 унатпадыцыз гой деймш? — дед* сэр Генри. — Жок, унаттым, унаттым. Даусындагы мазасыздык енд1 улгая тускен болатын. — С13 б1р нерсеш буг1П калып турсыз гой, Бэнтри ханым, — дед! сэр Генри оны согш. — Мен де секем алып калып едш, — деда мисс Марпл, бфак айтатынымды аягьша жепазбей к,оя салганмын. — С1з кай туста секем алып едщде? — С1з ана кызбен жгпт сез байласып койып едг деген туста. Ец аяныштысы да осы деп едгщз гой. Метц не айткым келнт отырганын бшпщз келсе, дел сол туста солай деуш десещз де, даусыцыз б1р турлг сеншсшдеу шыгып ед1. — 0зщ кдндай сумдьщ адамсьщ, — дедо Бэнтри ханым. — Бэрш де керш-бшш отыратьш сияктысьщ. Иэ, мен бфнэрсеш ойланьш калып едш. Оны айтудьщ кереп бар ма, жок; па деп турганым гой. — Айтуыцыз керек, — дедг сэр Генри. — Ешб1р букпес1з айтканьщыз жен болады. — Же, ол мынау, — дедг Бэнтри ханым. — Б1р куш кешшсш, дел елп кайгылы жейт болатын куш кешшсш, тамактьщ алдында сыртка террасага шыгып едш. конак уйдщ терезес1 ашьщ тур екен, Джерри Лоример мен Мод Вийд1 коз1м шалып калды. Жшт... кызды суйш тур екен. Эрине, жай кездейсоктык па елде баска жагдай ма, ол арасын б1ле алмадым. Оны ешкш де айта алмас. Алайда сэр Эмброуз Джерри Лоримердг жек коретшш бьлетшмш. Мумшн, жас жнтттщ елгшдей жатый сезген болар. Б1рак кумэнс1з б1р нерсе, елп Мод Вий житгп шынымен жаксы коретш. устшен тусш калган кезде, онъщ жнттке караганын керсегцз. Менщше, Сильвиядан гер1 жтт жадагы кызбен жаксы уйлесш кеткен болар едг. Мен мисс Марплдан с1зден бурынырак б!р сурак сурайын деп отырмын, — дедг сэр Генри. — БЪптм келш отырганы: трагедиядан кейш Джерри Лоример Мод Вийге уйлендг ме? 108
_1%о7 — деда Бэнтри ханым. — Алты ай откен сод уйленда. ____ д^! Шахразада, Шахразада, — деда сэр Генри. — Энпмеш далай бастаганыдызга тан, даламын да! Етш тугел сылып алып, дур суйегш тастапсыз гой б1здщ алдымызга. _ К;ай-даидагыны шыгармадызшы, — дедг Бэнтри ханым. — Ет деген созд! айтпадыз. Вегетариандар ол созд! долданбайды. Олар “еш уадытта да ет жемейм1з” дегенд1 айтдан кезде, жегелг отырган б1р узш етт1 де тастап кетесщ. Керл мырза вегетариан болатын. Ол ылги да оразасын кебек тэр1здес б!р нэрсемен ашатын. Ол сиядты дартад тартдан, садалды, ецкин киллер кебшесе мэжнундеу келед1 гой. — Олар 1Ш кишдерш де оздер1 Т1гш киедь — К^удайым-ау, — дед1 оныд куйеуй — Долли, Керл мырзаныд 1ш КИ1М1 туралы не бглуШ едщ? — Ештеде де б1лмеймш, — дед1 Бэнтри ханым басын жогары устап. — Солай шыгар деген ойым гана. — Мен багана айтданыма озгергс енпземш, — дед1 сэр Генри. Оныд орнына “С13 дойган меселедеп кешпкерлер ©те дызыд екен. Мен олардыд бэр1н енд1 гана тусше бастадым” дер ед1м, солай ма, мисс Марпл? — Адам табигаты эрдашанда дызыд, сэр Генри. Б1р типтес адамдардьщ ылги б1ркелк! ерекет ететше тад даламьш. — Ек1 ейел, б1р еркек, — дед1 сэр Генри. — Адамзаттыд атам заманнан келе жатдан ушбурышы. Мэселенщ тугыры да осы гой? Мешдше, солай деп ойлаймын. Дэр1гер Ллойд тамагын дырнап: “Менде б1р ой бар ед1, — дедг уялша!^тап. — С1зд1 де уланып далды дедг ме, Бэнтри ханым”. — Неге уланбайын? Артур да, елдщ бэр1 де уланып далды! — Маселе сонда, бэр1 де, — дедг дарнгер. — Менщ ойымды тус1нш отырсыз ба? Кш 1стесе де, б!р турл1 тус1н1кс1здеу. Адам ем1рше далай болса солай немдурайды дарайтын немесе тисе терекке, тимесе бутадда деген б1реудщ 1С1 гой бул. нншдеп б!р адамды 1стен шыгару уш1н, эдеш сеиз адамды бцэдей дурбандыд етуге бас тдгетш бгреу бар дегенге оз басым сенбеймш. — С13Д1Ц ойьщызды тусшдш, — дед1 сэр Генри ойга кетш. — Мен бул арасын ойламаппын. — Ол адамныд 031 де уланып далмай ма екен? — дедг Джейн. — Кешк1 тамак,да сол куш келмей далган б1реу болды ма? — дедг мисс Марпл. — Бэрг де устел басында болатын, — дед1 Бэнтри ханым басын шайдап. 109
— Менщше, Лоример мырзадан басцасыныц бэр} де болды, солай ма, цымбаттым? Ол уйде жоц болатын, жоц элде болды ма? — Бекер айтасьщ, ол кешш тамацты сол уйден шжен,_ деда Вэнтри ханым. — А! — дед1 мисс Марпл, даусы езгерш. — Онда бул моселеге мулде басцаша царауга тура келедГ 0зше ренлагеннен цабагы тушлген мисс Марпл: “Сонща ацымак; болганымды царашы, — дед1 кубгрлеп. — Варьщ турган ацымацтыц”. — Шынымды айтсам, с1здщ ойыцыз маган маза бермей отыр, Ллойд, — дед1 сэр Генри. — Тек элп цызды, басца емес, дэл сол цызды гана уландырып ©лт1ру мумкш: бе? — Олай 1стей алмайсыз, — дед1 дэр1гер. — Бул мет енда мынадай ойга экелш т1реп отыр. Аитальщ, цурбандыцца шалынгалы отырган о баста цыз емес, баска б1реу болса ше? — Йемене? — Тамацтан уланган жагдайда оныц ацыры немен тынатынын ешшм де б1лмейд1. — Тамацты б!рнеше адам б1рге 1шед1. Негяен тынады? Б1р иэ ею адам ептеп ауырады, айталыц, екеу1 немесе одая да кэбфеп. цатты уланады, б1реу1 еледь Шамамен осылай болады, б1рац дэл не боларын аныц б1лу мумюн емес. В1рац кейде басцаша да болуы мумкш. Дигиталин - б1рден журекке эсер ететш дэрк Ал енд1 жацагы уйде журег! ауыратын б1р гана адам бар-тын, цурбандыцца соны шалгысы келген шыгар? Басцаларга онша цаушт! емес нэрсе оган аса цауштг болуы мумкш гой. Б^ылмыс жасаган адам солай ойлауы мумюн. Олай болмай, басцаша болуы жацагы мен айтцанныц дэлелц ягни дэршщ адам организмше цаншалыцты эсер етет1нш алдын ала б1лу, болл^ау мумкш емес. — С1здщ ойыцызша, цурбандыцца шалынбацшы болган сэр Эмброуз гой? — дедх сэр Генри. — Иэ, иэ цыздыц элШ1 цате болган. — Сэр Эмброуз цайтыс болган соц, оныц мурасы кшге цалыпты? — дед1 Джейн. — Оте орынды сурац, мисс Хелиер. Бурьшгы цызметшде жургенде б1здщ ец б1ршш1 цоятын сурагымыз осы еда, — дед1 сэр Генри. Сэр Эмброуздыц улы бар болатын, — деда Бэнтри ханым асыцпай. — Осыдан коп жыл бурьш олар араздасьш цалып еда. Улы тентектеу болатын. Бграц баласьш мурасыз цалдыруга сэр Эмброуздыц шамасы келмей цалды. Себеб1 зац Колдерхэм Кортгы басца б1реуге цалдыруга руцсат етпейтш. Сэйтш, Мартин Бэрси атацца да, бар мулшке де ие болып шыга келда. Сэр Эмброуздыц мурага оз цалауынша цалдыратьш 110
ктеоаблмеыкбгопмр,ь1жСНэаДртакгЭьахмн^бСриоблуаьзсвкСиа1язгдадеарагрендаауигнтаиынеыпшотатжыгыертгкба1анЛр1.оккМти1гуандбыаонлбашктееыитншш, щ жЫлга жетпейтш уакыттыц шпнде цайтыс болды. Б1рак ол Сильвияньщ елшонен кешн, соган деп цалдырган муралыц осиет кагаздарын кайта жасауга тырысвдн да жоц. Менщше, ол акдпа не кэролдщ казынасына тусш кетп, немесе елгт ульша буйырды. Ол арасы аныц есшде жок;. — Сонда букш мура 1стщ басы-цасында болмаган елп улдыц пайдасы мен сэр Эмброузге ор казам деп журш, езше кор казган ала кыздьщ пайдасьша тиген болды гой, — деда сэр Генри ойга батып. — Бул акылга сыймайтын сиякты. _ Ал ана екшнд ейелге ештеце тимеп пе? — деда Джейн. — Элг1 Бэнтри ханымньщ мысьщ сеюлда тольщ ейелш айтамын. — Мура туралы кагаздарда оныц есш! аталмалты, — дед1 Бэнтри ханым. — Мисс Марпл, с1з тыцдамай отырсыз гой, — дед1 сэр Генри. — Ойьщыз тым алыста журген сиякты гой. — Мен дэр1хана устайтын карт Бэджер мырза туралы ойланып отыр едам, — дед1 мисс Марпл. — Оныц ушнде шаруасын реттейт1н уыздай жас, жас болганда еуел1 цызындай да емес, тшт1 немересшен шамалас жалшы кыз журет1н. Элг1 кыз туралы ол т1с жарып ешк1мге ештеце демейтш. Бэджер мырзаг-хыц келешектен жем1с кутт1рген толып жатцан жиендер1 мен немерелерг бар улкен отбасы бар болатын. Сойтсе, сенес1з бе, сенбейс13 бе, Бэджер мырза дуние салардан ек1 жыл бурын елп жалшы цызга купля турде уйленш алыпты. Эрине, Бэджер мырза дэрЬсана устаганымен, 031 сонда!! дереш, усцынсыз керх шал болатьш. Ал сэр Эмброуз болса, Бэнтри ханымньщ сипаттауынша, сондай мэдениетт1, едепт1 джентельмен ед1 гой. Осыган царамастан адамныц табигаты уксас бола беред1 екен гой. Осы жерде узЪис болып, сэр Генри мисс Марплга тесьле карал отырган. Мисс Марплдыц байсалды кек кв31 сэр Генриге кулана кадалып калып еда, тыныштьщты Джейн Хелиер бузып: “Элп Карпентер ханым сулу ма ед1?” — деда. — Ие, ежептеухр ецд1, б1рак асып кеткен сулу емес болатын. — Оныц муцлы даусы жагымды ед, — деда полковник Бэнтри. — Муцлы емес, мысыцтыц пырылы сек1лд1 дер едш, мен болсам, — дед1 Бэнтри ханым. — Пырылы! — Асыцпасац, жацында 0з1цд1 де бгреу мысык дейт1н болады, Долли. 111
— 0з ушмде мысыд болудан к,ашпаймын, — деда Бэнтри ханым. — Эйелдерда онша жарата бермейтйймда ©зщ бглесщ гой. Менщ унататыным — еркектер мен гулдер. — Талгамыдыз тамаша екен, — дед1 сэр Генри. Эсфесе еркектерд1 алдына салады екенсдз. — Ол 1зет кой, — дед1 Бэнтри ханым. — Сонымен менщ азгантай оцпмем калай болып шьщты? Енггецесш калдырмай букпеаз айттым гой деймш, Артур, сен кал ай ойлайсыц? — Иэ, жаным. Ойынньщ шартьш бузбай, одш жургагенще ешкш де кумандана коймас деймш. — Бфшпп кезек сдздна, — деда Бэнтри ханым, саусагын сэр Генриге карай шошайтып. — Мен узакда шабамъш. Себебд алд ешнарсеге кезш анык жетпей отыр. Ец эуел1 сэр Эмброузды алайьщ. ©зш-езг елтару уттпн мундай амалга жугше коймас деймй-г, екшнпден, камкорындагы кызды ел'иргеннен ол ешкандай пайда таппайды гой. Сэр Эмброузды шыгарып тастаймыз. Керл мырзага келеек, кызды олтфетшдей ешбгр себеб1 жок. Ал егер оньщ ойы сэр Эмброузды курту болса, ол жан адам жоктай коймайтьш сирек колжазбаньщ б1р-екеуш кымкырьш кетер ед1. Мен1цше, Бэнтри ханымныц сез1ктенгешне карамастан, Керл мырзаны да былай альш тастгиймыз. Мисс Вий. Сэр Эмброузды олтфетшдей себеп онда да жок. Ал Сильвияны куртуга себеб1 баршылык. Ол Сильвиянъщ лоптше гашык. Бэнтри ханымньщ а11тысьша Караганда, оны ете катты суйетш. Дэл сол куш тадертец ол Силъвиямен бакта б1рге болтан. Оньщ улы жапьфактарды жульш альш шалфейге ; косып ж1беру1 эбден мумкш. Жок, 613 мисс Вийдо оп-одай куткара салмаймыз. Лоример дейтхн жМтке келеек, оньщ ек1 жакдщ да кисыны келедо. Егер калындыгьшан кутылса, ол ана ешндд кызга уйленеда. Б1ра1^ бул тым артьщтау сиядты, ойткеш осы заманда байласкан уэдеш буза салу деген киьш емес кой. Ал егер сэр Эмброуз олсе, ол кедей кыз емес, калтасы калыд бай кызга уйленген болар еда. Бул жагыньщ лапт ушш мадызды бол>7-болмауы оньщ калтасына байланысты. Алда-жалда ол бар мулкш карызын етеуге кешлддкке^ сальш лаберген болса, лоне оны б1зге Бэнтри ханым эдеш айтпай отьфган болса, онда наразылъщ бщщремш. Енда Карпентер ханымга келешк. Б1ршндцен, оныд уадытка байланысты тамаша дэлел1 бар. Дэлел дегендерге жалпы сенбеймш. Ол эйелден сезжтенетш тагы да б!р себебгм бар, бфад оны эз1рге айтпай тура турайьш. Ал, жалпы, таразыга салатын оолсаг^, онда мен мисс Мод Вийда бфшдд атар едам. Ойткеш оган карсы айгак,тар баскаларджшен басымдау. Келес1 адам, — деп, Бэнтри ханым дэржер Ллойдты нускады. 112
мршнше, Клитеринг, сен кылмыс жасаган адам кыздан - М ТГкелген деп кателесш отырсьщ. Мен бшсем, ол куть1лгысь Эмброуздьщ Козш жоймак болтан. Бутан менщ керютше ^ лоример деген жгптгщ мундайга бипж куМ0Н1М • апмаймьш. 03 басым кдэшмыспы 1стеген жете дер 0д1м> ол коптен бер! сол отбасымен бфге №Рпе]келе жаткандьщтан, сэр Эмброуздьщ деисаулъщ жайьш П?РЬ каксы бшетш, сондьщтан керекп жапырадтарды теруге гТттьвияны (езщз антпакдгы, оньщ адкдулау екеш рас болса) ^ най кендару! мумкш. Максатьшыд не екенш, шынын айтсам, °рн (йлмеймзн. Б1рак б1р кезде сэр Эмброуз мура жоншде ^сиет жазьш, оньщ ншне элп ойелда де косуы мумкш деген болжам айтуга эбден болады. Менщ цосарым осы гана. Бэнтри ханымньщ сук; колы едда Джейн Хелиерге карай * — Мен не айтарымды бшмей турмын, — деда ол. — Тек Сильвия муньщ бэрш неге оз бетшен 1стей алмайды дейс1з? Эрьберден сок ас уйге жапырактарды алып барган сол дыздыд ез1 гой. Сосын езн-цз сэр Эмброуз ол кыздьщ уйленуше кезшде карсы болтан дегеназ. Демек сэр Эмброуздьщ; кез1 жойылса, ол кыз ©зше тиес1 акшаны алады да, б1рден турмыска шыгады гой. Шалдьщ денсаулыгына келеек, оны ол Карпентер ханымнан кем бшмеген болар еда. Бэнтри ханымньщ сук саусагы жайлап айналып келш, мисс Марплга тодтады. — Ал, мугалш мадам, с1з не дейс1з? — дед1 ол. — Сэр Генри бэрш де басын ашып оте жадсы айтты, шынында ете керемет, — дед1 мисс Марпл. — Дэр1гер Ллойдтыд ойы да озшше дурыс. Екеу1 мэселенщ басын ашып алды. Б1рад дэршер Ллойд мэселенщ б1р жагын жете туешбеген сиякты. Былай гой, достар, кецеенп дэр1гер1 болмаса, сэр Эмброуз журек ауруыньщ кай туршен ауыратынын 61ле алмае ед1 гой, дурыс па? — С13Д1Д не айтдалы отырганыдызды уга алмадым, мисс Марпл, — дед1 дэрггер Ллойд. — С1з сэр Эмброуздьщ наукасы дигаталин эсер ететш журек ауруы деп отырсыз гой, солай ма? Б1рад олай ма, олай емес пе, оган дэлел жод. Баска ауру болуы да мумшн гой. — Басдаша болуы мумкш? — Ие, дигиталищц дэр1герлер кебшесе журек ауруына жазып беред1 дегенд1 ез1щз айтпап па едщ1з? Солай-ак болсын делш, — мисс Марпл, — бград онда турган не бар? Бул сэр Эмброуздьщ колында задцы турде жаздырьш апган дигиталиш болды деген соз. Менщ айтпак болып отырганым (ойымды ылги дурыстап жетюзе алмаймьш) мынау: 8-49 113
айтальщ, сш олп адамдардьщ бгреуш дигиталин берш козш жойгьщыз келда. Мундайда ец кдралайым ерх жендл жол олардьщ берш б1рдей дигиталин жапырагымен уландыру. Эрине, жалгыз адамнан баскдсы аман калады. Дурбан болтан б!р адамга ешкш де тандаибайды. ©йткеш, дор1гер Ллойд айтпакдны, мундайдьщ арты немен тынатынын ешкш де болжай алмайды. Сондьщтан б1рде-б1р адам кыздьщ не даптггалинда коб1рек к,абылдап крйгакнан, не болмаса баскддан кайтыс болганын сурамайды да. Сэр Эмброуз уды коктейльге, немесе кофеге салып доюы да, иемесе жай тана серг1тет1н дэр1 деп, кыздьщ езше ннкше салуы да ебден ьщтимал гой. — Сонда аз сэр Эмброуз ез! жаксы коретш, кдмкорльгьшдаш жас кызды 631 у берш влтфда деп отырсыз ба? — Дел тобесшен тустн-цз, — дед1 мисс Марпл. — Бэджер мырза мен оньщ уыздай жас жалшы к,ызы сегшад. Алпыстагы шал жиырмадагы кдлзга гашык, болып албасты басып па демей-ак, койьщыз. Ол кун сайыи больш жататын жайт кой. Ал Эмброуз сиякты ектем, етмда адамньщ со лай 1стемегенше кш кегал? Кейде мундай нерсе маскарага айнальш кетеда. Сэр Эмброуз кыздьщ куйеуге шыкдакшы болганына шыдай алмай, оны болдырмау упнн, колдан келген ерекеттщ берш де жасаган, б1рак ештеце шыгара алмаган. Акыры кызганьпнтан кызды Лоример сиякты жас життке киганнан гер1 олгпре салганды артьщ керген. Дигиталистщ урыгы шалс^йджшен аралас себшгешне Караганда, ол жадагы сумдьщты куш бурьш ойластырган болуы керек. Мерзгш жеткеиде жапыракты жинап алып, оны кыздьщ езшен ас уйге берш лабередд. Бул туралы ойлаудьщ ез1 коркынышты, б1рак, меш1Щ1е, 1ст1к мен-жайыньщ калай болганын бшуге тшстш13 гой деймш. Ондай жастагы еркектер кейде жас кыз десе, есг кетеда. Меселен, бхздщ соцгы органист... жарайды, ол маскараны айтпай-ак, кояйын. — Бэнтри ханым, — дед1 сэр Генри, — бул шынымен осылай ма? Бэнтри ханым басын изеп: — Ие, булай болады деген уш уйьщтасам тус1ме де юрген емес. Жай кездейсок нерсе болар деп койганмын. Сэр Эмброуз кайтыс болганнан кешн, маган б1р хат келд1. Маган апарып бер1лс1н деп а!1тып кетшта. Хатында ол шындьщты жазыпты. Неге екенш ез1м де б1лмейм1н, екеум1зд1н; арамыз оте жаксы болатын. Сол сетте елдщ бер1 де тыныштала калып, 1штей сепп отырганын сезш калса да, Бэнтри ханым токтамастан бастырмалатып: “С1здер сенген купиясын айтып койды деп отырсыздар гой, б1рак олай емес. Оньщ шын аты сэр Эмброуз Бэрси емес. Элп есшд1 атаганда Артурдыц маган 114
паП калганын байкадьщыздар ма? Алгашкыда аныры? болатын. Мен бэрш де озгертш жШергенмш. Пгс1нбеп ъ р мен к1таптардьщ алгы созшдеп “Мундагы ^дхмп жчу барлЪ1ГЬ1 да ойдан шыгарылган” дегеш секщщ. кейлке^ Мэшнде кш болганын с1здер еш уакытта да Ен/ алмайсыздар. К0К КШЫРАНЫЦ СЫРЫ Яжек Гарингтон середен1 бастап доп барып тускен оге дешнп аракашьщтык, канлга екешн молшерлеп, Жан кец1лх толмай турган болатын. Доптыц тусынан арт жакта калган сереге коз тастап, ек1 аралыкты кезбен ^гь1 бф шолып етп. вщнен ызаланып турганы байкалады. Шр курсшш койып, таягын жогары котерш, катарынан екГ рет согып ед1, бцйнде таягы бакбакты жулып туст1 де> екшлл рет бурк етюзш, б1р уыс шымды копарып кеттк Тек уппшш ретте гана допка таягы доп тидг. Жасьщ жиырма тортке келгенде гольфты кемпплшаз шебер ойнауга уакыт табу онша оцай шаруа емес. Ойткеш бул кезде уакытыцньщ квпшЪип кунелтудщ камына жумсалып, ыкыласыц соган ауа бастайды. Аптаньщ бес жарым кунш Джек жумыста, каланьщ ортасындагы кызыл агашпен капталган ецсеш басатын кецседе отюзетш. Тек сенбшщ екшлл жартысы мен жексенбоде гана колы босап, жеке басыньщ шаруасымен айналысатын. Элп ойьшга кумартканы сонша, киналып журш, Стоуртон Хит гольф аладыньщ мацындагы б!р кшдрек конак угоден белые жалдал алды. Кунде ертецпсш сагат алтьода турыл, бхр сагат жаттыгу жасап, сепзден кырьщ алты минут еткенде журетш пойызбен жумыска улгеретш. Бфак кендлшен шьщпай журген б1р нерсе: ол кунде кулкын сэроден турса да, ойынныц бар сети мулде келт1ре алмады. Икем1 келмей, урган добы айдалага кете бердь Басы тем1р салмакты таякпен соккан добы аланда кигаш домалап, калай тырысса да, уяга дол тусгре алмай, допты ец кемшде терт рет согуга мэжбур болатын. Джек курсшш, таягын каттырак кармап, “Сол колынды тузу уста, жогары карама” деген ереженщ сикырлы сезш шинен кайталап айтты. Жазгы тадныц тыныштыгын шьщгыра шыккан б!р ашшы дауыс бузып Ж1берд1. Ол артына жалт караган куйх серешп турыл калды. \"7 Элтарш жатыр, — деда елг1 дауыс. — Кемектеснодер! блтарш жатыр! 1 Соре - гольф ойынындагы допты алгаш согатын жер. 115
Дауыс ейел адамдж1 болатын. Шыцгырганныц аягы узж-узж шыккан ексиске уласкан сиякты. Джек колындагы таягын тастай салып, дауыс шыккан жакка карай жупрдь Эли дауыс сол тощректен, жакын лсерден естьлген болатын. Алацныц бул шет1 даламен шектесетш жэне ол арада шамалы гана уй бар-тын. Ал алацга таяу жерде жалгыз гана шагын коттеж турган. Оиы Джек жи1 байкайтын, ойткеш бул Еуропа улйсшен салынган едеш уй болатын. Джек сол уйге карай жупрген. уй аюкулак жамылган доцестщ калкасында болатын. 0лгх жерд1 айналып отш, ол лезде-ак кулыптаулы кшхкентай кадпага жетш келда. Бактьщ 1шшде б1р кыз тур. Джек алгашында жацагы комек сурап айкайлаган осы кыз болар деген ойда болатын. Б1рак бул ойынан тез кайтты. Кыздьщ колында арамшопке жартылай толган себей бар, соган Караганда, гулдерда арамшоптен тазартып, осы елгшде гана бойын жазган тэрвдй Джектщ байкаганы, кыздьщ кез1 031 баптап журген тауыккоз гулдерден айнымайды екен. устше киген курен; кызыл койлеимен кыздьщ 031 де тауьгкдозге сондай уксайды-ак- Кыз Дл^екке кысыла да, тандана карал калды. — Еафу етгщз, — дед1 оган лапт. — Осы елгшде гана айкайлаган с1з емесс1з бе? — Мен бе? Жок. Кыздьщ шынымен тацданыл турганын керш, Джек ыцгайсызданып калды. Ептеген шетелдж акцент1 болмаса, кыздьщ даусы ©те нэзж, одем1 екен. — Айкайды еспген боларсыз? — деда Джек танданьш. — Дауыс осы маднан шьщты гой. Кыз оган тесше карал: “Мен ештеце де еспген жокрын”, — деда. Енда кызга Джек тандана карады. Жанушыра, кемекке шакыра айкайлаган дыбысты кыздьщ естшеуа тлт мумкш емес. Б1рак кыздьщ сондай жайбаракаттылыгына карал, алдап тур деуге Ж1пттщ кондл1 кимады. Осы б1р жакын жерден ест1лд1, — дед1 ол сезш кайталап. Кыз енд1 куджтене карал: “Йемене дейси?” — дел кайта сурады. Олйрш жатыр, комек бергндер! 0лт1рш жатыр! — дел айкайлады. — “0лт1рш жатыр, комек берщдер, олтарш жатыр”, — дед1 кыз оньщ сезш кайталап. — С13 кайтер екен дел, б1реу-м1реу калжындаган болар, мырза. Бул жерде юмд1 К1М ОЛТфуиП еД1? 116
Дауыс ейел адамдж1 болатын. Шьщгырганныц аягы уз1к-уз1к шыккан ексжке уласкан сиякты. Джек колындагы таягын тастай салып, дауыс шыккан жакка карай жупрдь Элп дауыс сол тондректен, жакын жердей естьлген болатын. Алацныц бул шеть даламен шектесетш жэне ол арада шамалы гана уй бар-тын. Ал аладга таяу жерде жалгыз гана шагын коттеж турган. Оны Джек жт байкайтын, ойткеш бул Еуропа улпсщен салынган едем1 уй болатын. Джек сол уйге карай жупрген. уй аюкулак жамылган доцестщ калкасында болатын. Элп жердь айналып отш, ол лезде-ак кулыптаулы юшкентай какпага жетш келдй Бактыд ьшьнде бф кыз тур. Джек алгашында жацагы комек с\\фап айкайлаган осы кыз болар деген ойда болатын. Бьрак бул ойынан тез кайтты. Кыздьщ колында арамшопке жартылай толган себеть бар, соган Караганда, гулдердь арамшоптен тазартьш, осы олпнде гана бойын жазган тэрьздь Джектщ байкаганы, кыздьщ кезь оз1 баптап журген тауыдкоз гулдерден айнымайды екен. устше киген куред кызыл койлегшен кыздьщ озь де тауьпщозге сондай уксайды-ад. Кыз Джекке кысыла да, таадана карап калды. — Рафу етйцз, — дедь оган жйлт. — Осы элгшде гана айкайлаган сьз емессьз бе? — Мерг бе? Жок. Кыздьщ шынымен танданып турганын корш, Джек ыцгайсызданып калды. Ептеген шетелдж акцент1 болмаса, кыздьщ даусы оте нозж, эдемь екен. — Айкайды еспген боларсыз? — деда Джек танданып. — Дауыс осы мацнан шьщты гой. Кыз оган тесше карал: “Мен епггеце де естшен жокдын”, — деда. Енда кызга Джек таадана карады. Жаргушыра, комекке шакыра айкайлаган дыбысты кыздьщ естшеу! тшт1 мумкш емес. Бьрак кыздьщ сондай жайбаракаттылыгына карап, алдап тур деуге жьпттщ кодЪп кимады. — Осы бф жакын жерден ест1лд1, — дед1 ол созш кайталап. Кыз ендь куджтене карал: “Йемене дейсьз?” — дел кайта сурады. Олтфш жатыр, комек берьвдер! Олтфш жатыр! — дел айкайлады. “Олтфш жатыр, комек берщдер, олтфш жатыр”, — дедь кыз оныц созш кайталап. — Сьз кайтер екен дел, бфеу-мфеу калжывдаган болар, мырза. Бул жерде кшдь К1М олтфуцп едь? 116
с мн шплдеп жолдардьщ бхрлнде олш жаткан бфеу- •яленей табылып кала ма деген жаман оймен Джек М1реуДОЯД салды. ©йткеш ол 031 есттген дауыстьщ елее айналас нсды^ 0кен1не ^итей де кумеш жок болатын. Ол емеС| тчзрезелерше кдрады. Бэр1 де баз калпында сешлда. К01^ГуйД1Д шин шыккычыз келе ме? — дед1 кыз СаЛКыздьш; еш нерсеге де сенбейтшше козг жеткен соц, Дж“ГжаакфЛетУка>нбеуетсрпты1цнлзгг”ые,нда—бнолбдуееыдт1ек.рер—кеыкс.Дыалудыыс. Ол кер1 бурылып: жогарыдагы ормаи Ол бас КИШ1Н котерш коштасты да, оз жешне кетта. Артына бурылып коз тастап едц кыз арамшопта жулуга алРадсыз кайта кдосш кетигп. ^ Ол б1раз уакыт орманды аралап корш еда, алаоотен еш нэрсенш, белгасш байкай алмады. Бер1б1р олг! дауысты ез кулагымен естдгенше сешмда болатын. Акырында ол 1здеуда токтатып, уйне асьщты. Ертещт асьш апыл-гупыл пне салъш, сепз кырьщ алтыдагы пойызга едеттегйсшше эрец цпкть Пойызда келе жаткднда елп нэрсе ойынан шыкдай, мазалай бердь Есттгенш б1рден полицияга хабарлау керек пе? Олай етпеген себеб1 ана тауьщкоз кыздан болды. Е^ыз оны озше кырындап жур деп, сезжтешл калган сиякты. Полиция да солай ойлауы мумкш. Шьшымен айцайды естцц ме? Бул кезде ол дэл багаиагыдай сеншд1 емес болатын, кайта-кайта ойлай бергеннщ нетижеа гой. Мумкш, ол алыстан шыккан кустыц даусын ейелдщ даусымен шатастырып алган болар? Б1рак ол ашуланып, елг1 ойынан тез кайтты. Ойткеш ол аньщ ейелдщ даусы, оз кулагымен ест1д1. Айкай шыгардыц алдында гана сагатына караган болатын. Шамамен, елп дауыс шыкдан кезде уакыт жетщен жиырма бес минут кеткен едь Егер б1рдеменщ сезт шыга калса, жацагыныц полицияга пайдасы тикл мумкш. Кешке карай, ушне кайтып келе жатканда, ол кешш газеттердщ б!рш калдырмай кылмыс жайлы еш нарсе жок па екен деп, карал шьщты. Б1рак ондай ештеце таба алмай, куанарын да, ренжгрш де бЪшей калган. Келес1 куш тацертец жацбыр топеп жауды. Мундай кун1 алацга шыкса, боска су болатынын ескерш, ол эдеттепешен жайырак, турып, тамагын пне сала пойызга жупрш кегп. Жолда ертецп газеггерда тагы да сузш шьщты. Б1рак ол ойлаган жацалыктьщ газеттерде карасы да жок болатын. Кешк1 газеттер де унс1з. “Е^ызьщ екен, — дед1 Джек озше-озь — Б1рак дауыс естщда гой. — Мумкш, балалар шыгар жиналып алып орманда ойнап журген”. 117
Келес1 куш ертецпсш ол сыртда ертерек шыдты. Элгх коттеждщ дасынан отш бара жатып, коз диыгын салып ед1, дыз бадтьщ 1шшде тагы да арам шоп жулып жур екен. Кунделжт1 одет1 болса керек, спрэ. Джек добын кереметтей долдеп содты. Онысын дыз корд1 гой деген ойда болатын. Келес1 уяга дарай допты еюнш1 рет соддан кезде ол сагатына дарады. — Туп-тура жет1ден жиырма бес минут кеттд — дед! ол куб1рлеп. — Ал ендк.. Сез1н аядгаган жод. Дол арт жагынан откен жолы зэресш алган олп ашшы айдай дайта шыдты. Жаны куйзелген ойелдщ дауысы. — 0ЛТ1Р1П жатыр, комектес1ндер, олт1рш жатыр! Джек кер1 дарай тура жупрдо. Тауыдкоз дыз дадпаныц дасында тур екен, дордып кетшть Джек жупрш келщ, дауыстап: “Бул жолы далайда ест1ген боларсыз”? — дедк Кд1здьщ коз1, дандай сезш эсер еткеш белпс1з, шарасынан шыгып кете жаздап тур екен. Ж1г1т жадындаганда шегшшектедо, т1пт1 1шке дашып тыгылмадшы болтан адам сиядты уй жадда жалтадтай беред!. Жхптке тес1ле дарап, басын шайдап: “Мен еш нэрсе ест1ген жодпын”, — дед1 ол. Джек оз1н б1реу дад мавдайдан салып ж1бергендей сезшдк Е^ыз шын журегшен айтып тургандыдтан, оган сенбеуге дот1 шыдамады. Эйтсе де ол дол осылай болады деп ойламаган болатын. Т1пт1 бул уш уйдтаса тусше шрмеген едк Цыздыц даусы оган жумсад, жаны ашыган адамньщ ушндей боп естЪцц. — Миыцызга бурын задым келш пе ед1? Сол сотте Джек дыздьщ неге шошьшганьш, уйге нелштен жалтадтап дарай бергенш б1рден тусше дойды. Ьцыз оны козше ор норсе елестейтш ауру адам деп ойлап далса керек. Енд1 Ж1Г1ТТ1Ц басына: “Мына дыздьщ болжамы рас болса дайтемш?” — деген дубыжыд ой келдь Кррдданга дос кор1нед1 демекпп, оз1 елестен шошынып журген жод па? Кррдынышты ой кощлше уялаган ол бурылып алып, алды-артына дарамай, дызга да жауап датпастан тартып отырды. Кд1з курс1нд1 де, басын шайдап, ецкешп арам шопт1 жулуга дайта юркуп. Джек борш де дайта ойланып, дабыргасымен кецеспекип болды. “Егер мына даргыс атдыр полет жетщен жиырма бес минут откенде тагы да б!р рет еститш болсам, — дед1 озше ©31, — онда маган шынында да б1рдеме елестеп журген болды. Б1рад дайтып ести доймаспын”. Ол куш бойы мазасы кетш, ерте жатып далды да, ертещтсш олпш дайта тексерш кормекпй болды. 118
пламньщ уйк,тай алмайтыны белгШ гой, ол Мундаида ад ^ ]лмей жаггы да, соньщ салдарынан ^^рьтмьша Д н жайырак оянды. ол конак уйден еРтеНПС1тльФ аладына карай жугарш бара жатдан кезде, шЫГЬ1П;^ден жиырма минут кеткен болатын. Ол елп уакыт жетщ ест1лет1н Межел1 жерге жетх жиырма бесте су]^Ь «пгГомейтшш сездо, б!рак взше Шрдеме елестеп журсе, пугпыдты дай жердей болса да естуге тшстхмш деп дЯГ} .Дагган кез алмай, одан ерх жупре бердп тУ1^1- ___сагат жетаден жиырма бес минут откен едй а «станйр вйелдщ шыцгырган дауысыньщ жадгырыгы т?лд!С Создер1 аныд болмаса да, бурын ез1 естаген таныс кд60аоутытсДежекдетншмаедеашиыбднеанкушмэышгабтыолнгаснижяок.откы. .Дол сол жерден, .. Бф №зыгы, 0ЛГ1Н1 естлгеннен кешн оньщ куд1П таран бастады. Эрьбероден соц бул бфеудщ алдамшы калжьщы да бояуы мумкш. Мумкш, ана кыздьщ езг болар одеш акымак етш журген. Ол иыгын батылдау кетерш, семкесшен гольф ойнайтын таягын алды. Аладныд коттеж жагындагы б!раз уяларын бетке алып, допты солай карай куды. В^ыз эдеттепдей бактьщ шпнде екен. Бутон ол шептен басын жогары кетерш, ж!пт бас кишш алып амандасып едо, уялындырай селемдесп. 031 бурынгыдан да кулпырьш кетптп. — Ауа райы бугш тамаша, солай гой? — дед1 Джек оган кещлдене соз тастап. — Иэ, айтатыны жок, ©те тамаша. — Бакка да жаксы болар деймш? Дыз ептеп жымиып ед1, еш бетше эдемг шункыр пайда бола калды. — Жок> о не дегешнДз! Гулдер1ме жацбыр тоуар болар ед1. Кермейс1з бе курап бара жатканын. ЖМт кыздьщ бергрек келщдз деген ымын тусше койып, бадты алацнан белш турган кальщ бута коршауга жакьшдап, бактьщ шине ундлд1. Гулдер дурыс сиякты, — дед1 ол ыцгайсызданып. Кыздьщ оган жаны аши караганын байкап калган ед1. Куншуак жаксы, солай гой. Гулдерд1 койшы, оларды сугаруга да болады гой. Б1рак адамга куш беретш, денсаулыгын тузейтш кун гой. Бугш, менщ байкауымша, мырзаньщ жагдайы жаксырак сиякты. Дыздьщ мушркей сейлегеш Джектщ жанына катты батты. “Бэр! де курысын, — дед1 ол ез1не-ез!. — Бул ^Ь1з меш жылы свзбен емдемекип”. — Денсаулыгым аттай, — дед1 ол жантырыцнырамай. лхаксы екен, — дед1 кыз ор1 тез, ор1 жубатындырай жауап катып. 119
1^ыздыд сенбей турганын сезш, Джектщ ызасы келда. Ол тагы б1раз ойланды да, ертеди тамадда асыгып кетщ далды. Тамад устшде Джек корил устелде отырган ер адамныц озшен коз алмай бадылап отырганын осымен олденеше рет байдады. Орта жастагы адам болатын. Шокд1а кара садалы мен отшр кез1, ©зш сешмдо де еркш устауы оньщ жогаргы дэрежел1 маман екеншен хабар берш тургандай ед1. Есш1 Лэвингтон екенш Джек бшетш. Сонымен катар белгШ маман дорзтер екеш туралы да Джек хабардар едк Бугш элп К1сшщ озшен коз алмай, оте мукият бакылап отырганын сезш, сэл сескенгендей болды. Сонда далай, тередде жатдан купиясы бет1нде жазулы тургандай, кез келген адам оки алатын болганы ма? 8лде маман адам болгандыктан, буныц миындагы акауды 61л1п отыр ма? 0ЛГ1Н1 ойлаганда Джек калтырап кетт1. Шынында да солай болганы ма? Кенет ойына жадагы жумбакты шешудщ ед оцай жолы сап ете туст1. Буган дейш аладга жаттыгу жасауга жалгыз оз1 барып л^урд1 гой. Ал енд1 касына б1реуд1 ерте барса кайтед1? Онда уш нэрсенщ б!р1 бол^пы мумкш: олп дауыс шыкпай калуы мумкш; ал дауыс шьщса, оны екеу1 б1рдей есту! мумюн; немесе дауысты тек 031 гана есту1 мумюн. Сол куш кешк1сш оз ойын деке асырудьщ камьша юргсп. . Ападга озшен бгрге алып баргысы келген адамы Лэвингтон болатын. Екеуд оп-ощи! нгушркелесш кетп. Болшм, Лэвингтон \\ Джектхд озшен ашылып сойлесу1н б\\фыннан кутш журген де болар, капай болганда да, Лэвингтонньщ оньшен кездесуге ынталы екеш анык болатын. Ертедп аска дешн гольф ; ойнауга калайсыз деген усыныска ол келдсе кетт1. Олар тадертедг1с1н ойнайтын болып соз байласты. Екеу1 сыртка жетд болмай шыгып кеттк Ауа райы тым жаксы болатын. Кун онша жылы болмаганымен жел жок» бултсыз едд. Дэр1гер тэу1р1рек ойнап, Джек онша мандыта алмады. Оньщ ес1л-дерт1 бутнгдей кондлшдеп кубыжьщта болатын. кайта-кайта сагатына жасырын карал кояды. Жетанпп межеге жеткен болатын. Коттеж жадагы меже мен доп тус1рет1н келес1 уяныд орта тусында-тын. Мезпл жет1 жиырмага таяп калган. Олар уйдщ мадьшан отш бара жаткднда кыз едеттепешше бадтыд шпнде журген, буларга карамады. Ек1 доп та аланда, Джект1к1 уяга жадын, ал дэрггердаш одаи алыстау жерде жаткан. — Мен мынаны далайда уяга тусдрудм керек, — дед1 Лэвингтон. — Тус1рет1н шыгармын деймш. Ол едкейш, допты далай согуды ойластырды. Ал Джек дыбыр етпей, ек1 козш сагатынан алмай бадылап турган. Бул кезде мезгш жетхден жиырма бес минут кеткен ед1. 120
Доп Ш0ПТ1К усилен домалап барып, тубше СЭЛ К1Д1РД1 КдеЫ,р_вЬ^улляЖегдапаапнкКяшс1еРыыпШксстоаыкга.тть—ыщныОжзл,ом-гоайрдныеырдна! каДныжжсеыуккр. ытДупасукцыеоннсддыеыйб. хкЕрушртстушерцдлое! де, ггр естнпген жок- айып етпесещз, — дед! Джек. — Мен д — БФ минутка, ТР п даоД сегЫншГ мел<еге келгенде К1шкентай узЬпс льг Джек ыркыиа кенбей калтыраган саусацтарымен ЖуСбкасын темешге толтырып, тутатып алды. Квщлшде журген кара тас бфжолата тускендей. _ р^удайым-ау, ауа райы кандай жаксы едг, — дед1 ол алыска рахаттана коз тастап. — Лэвингтон мырза, С13Д1К согатын кезепщз. Дэл осы сэтте елгх поле кайта басталды. Дэршер таягын сермегеш сол еда, киналган б1р ейелдщ ашшы даусы естщда. — блпрт жатыр! Комек бершдер! Элт1рт жатыр! — Дауыс шыккдн жакка жалт караган кезде, Джектщ жаны кетш калган колынан трубкасы тусш кетп. Жанындагы адам есше тусш, ол енда еггпгш баса алмай, Лэвингтонга карады. Лэвингтон К031Н колегейлеп, добыныц соцынан карап тур екен. — Даттырак согу керек еда, сол жетпей калды, — деда ол. Лэвингтон ештеце естшеген сиякты. Джекке жер шыр айналгандай коршда. Ол капы тецселзп, бф-еш кадам жасады. Есш жиган кезде шоб1 кыска кыркылган шымныц устшде жаткан болатын. Лэвингтон едкешп, устше тошп тур екен. — Жэ, ештеце етпейдх, ештеце етпейдк — дед1 ол. — Маган не болды? — Есщнен танып цалдыц, Ж1ггам. — Кудайым-ау! — деп Джек, ыцыранды. — Не боп калды? Кещлщде бхр норсе бар гой деймш? — Цазгр бэрш де айтып берем, б1рак алдымен с1зден бхр норсе сурайьш деп едш. Дэршер трубкасын тутатып, алацныц шетше жайгасты да: “Не сураймын десец де кулагым сенде”, дед! сабырлы сейлеп. Кейшг1 бф-еш кунде с1з мен! зер сала бакылап жУРд!ц13 гой. Себеб1 не? Лэвингтон ептеп козш жьшылыктатып: “Бул ез1 б1р ыцгайсыздау сурак екен. “Казанигыныц ерш бар, кайдан кулак шыгарса” деген нацыл сезда бшетш баларсыц?” — деда. Жалтармацыз. Мен шын сурап турмьш. Неге ойттшдз? Оурап турганымныц улкен себеб1 бар. 121
Лэвиигтон калжыдын тыя дойып: “Сурагыца букпей жауап берешн. Сети, б1р нэрсе ойлап, туйыдда т1релш, датты куйзелш лсургеннцц байдал, “ойтетшдей бул жштке не болды екен?” деген ой келдг магаы”, — дедЬ — Оньщ жауабын оп-оцай-ад берейш мен с1зге, — деда Джек ашына сейлеп. — Мен жынданайын деп журмщ. Ол лсым бола далды, б1рад жадагы свзг 031 ойлагандай эсер далдырмай, дордыныш сезш де тутыза доймагандыдтан, тагы да дайталап: — Мен жынданайын деп журмш, — деда. — Тук тусшсем буйырмасын, — дед1 Лэвингтон кубгрлеп. — Шынында оте дызыд екен. Джектщ ызасы келш: “Одан бетен ештеме айта алмайсыз гой, шамасы. Дершерлер, бесе, осылай, мешршсхз”, — деда. — Же, же, житпм, сен тусшбей бекер айтып отырсьщ. Меселен, мен дер1гер деген атагым болганмен... Дел1рек айтданда, мен... тен емдейтш дерггер емесшн. Джек оган ундле дарап: “Онда жан емдейт1н дерггер болдыцыз гой?” — дед1. — Ие, шамасы, солай, б1рад мен езшда рухани дершермш деп есептеймш. — Охо! — Ун1н,нен келшпей отырганывды сез1п турмын, б1рад б1з адамньщ теншен бел1нш кетш, жеке езшше ем1р суретгн дубылысты да бхр нерсе деп ата^ра тшстш1з гой. Рухани терм1ндермен де есептесуге тура келеда, жштхм. Ол тек нпркеу дызметкерлершщ ойлап тапдан дуниес1 емес. Бград оны рух, рухани дуние немесе езщнщ кещлщ унатдан болса, басда терм1нмен де атауга болады. Сен жаца гаI^а менщ сез1ме ренж1п далдьщ. Б1рад кендлще келсе де айтайын, мен езщ сиядты устамды, деш таза жас жшттщ елестен азап шегш, жынданайъш деп жургенше шынымен танданып, бгр турл1 боп далдым. — Мен елдедашан жындандым, оган сез жод. Б1р нерсем л<ет1спейт1н1 хад. — Кеппрерсщ, б!рад мен оган сенбеймш. — Мен елестен азап шегш журмш. — Тустен кешн бе? — Жод, тацертец. — Мумкш емес, — деда дерогер, еппп далган трубкасын дайта тутатып. — С1зге айтайын, мен озге жан адам естшейт1н нэрселерд1 естит1н болдым. ~ Мьщньщ б1р1 гана Юпитердщ сер1ктер1 бар екенш кершта1, ал далган тогыз жуз тодсан тогыз адам кере 1 Галилео Галилейдщ ашдан жацгигыгын айтып отыр. 122
ты деп, Юпитердщ сержтершщ бар екенше шуба алмап б0лмайды гой. Сосын ана мыцыншы адамды 2мак санаудыц да жен! жоц. аК Юпитердщ сер1ктер1 гылыми тургыдан долелденген аК^БупНг1 елестщ ертеди дэлелденген гылыми адипат болуы Да абден ыдтимал. Канша дегенмен Лэвингтонньщ жадагы аитдан дарапаиым бздер1 Джекке эсер ете бастаган болатын. Коцци эжептэуф орнына тусш калган еда. Дершер оган бф-ею минуттай Зер сала дарап турды да, басын изеп: “Мше енд1 жадсы боллы”, — деда. — Жастардыд бф жаман жер1 сол, сендер ездерщнщ философияцнан басдага сенбейтш сыдаржадсындар. Ал енд1 ели сен1мдер1нд1 баска бфеу- лер жокка шыгара калса, зэрелер1ц кете бастайды. Ал енд1 езщнщ жындануга кандай дапелщ бар, соны айтшы. Жындыханага салу жагын содан соц шешермш. Джек шамасы келгенше болган окиганы ештедесш жасырмай айтып бердь — Бфад менщ б1р тусше алмай отырганым, — дед! ол сезшщ содында, — бугш тадертед эли дауыс, неге екеш белпсхз, жет1 жарымда емес, одан бес минут кешагш шыдты. Лэвинггон бф-ею минуттай ойланьш калды. Сосьш: “Сенщ сагатыд бойынша даз1р уадыт канша болды?” — деда. — Сепзге он бес минут калды, — дед1 Джек сагатына УД1Л1П. — Онда бэр1 де тус!н1кт1. Менщ сагатым бойынша, сепзге жиырма минут калды. Сеншг бес минут алда. Мен уппн бул ете кызык эр1 мадызды нэрсе. Шынымды айтсам, бул таптырмайтын жадалыд. — Калайша? — дед1 Джек бинта келш. — Аньщтап айтатын болсад, бфшпи рет сен ели дауысты шынымен естненсщ. Ол бгреудад калжыды болуы да, болмауы да мумкш. Келес1 куш дел сол мезилде ели дауысты тагы да естимш деп сенш далгансыд. — Ондай сенш болган жод. — Саналы турде емес, эрине. Рух деген нерседен бэрш де кутуге болады. Б1рад жадагы тусшш бэр1не жауап бола алмас. Егер солай сенш далганыд рас болса, сен елп дауысты ез сагатыд бойынша тек дана женден жиырма бес минут кеткенде гана естаген болар едщ де, ал елп мезплден асып кетсе, езщ ойлагандай, еш уадытта да естшеген болар едщ. — Иэ, солай болса ше? — Е... 0л1 де тусшбедщ бе? Эли айдай белгии б!р жерден, белил! бф уадытта шыгып жур гой. Шыгатъш жер1 ана коттеждщ мады да, уадыты — жетт жиырма бес... 123
— Солай, бфад ол дауысггы нелжтен мен рана естущ керек? Мен жын, пер1, елее, тагы не... аруад дегендердщ б1рще де сенбеймш. Олай болса, эли пэлет мен неге естущ керек? — Е-е! Муны дазф 613 туешдаре алмаймыз. Тусш1кс1з жерл елеске бер1лг1ш адамдардыц копнили! еш нерсеге сенбейтш сыдаржадтардан шыгады. Ал жадагыдай нэрселердщ болатынына сенетш адамдарда, кер1С1нше елее болмайды. Кейбф адамдар басдалардыд ести де, коре де алмайтын нэрселерш естш, коредь Оньщ нелжтен олай екешн 613 б1лмейм1з. Сосын он адамньщ тогызы ондайды корпс! де, естЫс! де келмейдд сондыдтан олар, озщ сиядты, елестен азап шегш жур екенмш деп далады. Бул электр дуаты тэр1зд1. Кейбф заттар токты жадсы ©тшзедь Кепке дешн 613 элгшщ не себептен солай болатынын б1ле алмадыд Солай бола тура жадагыны мойындауга можбур болдыд. Ал дазф 613 оныд себеб1н б1лем1з. Бф куш, соз жод, сен ест1геи дауысты ана дыз екеумш неге ест1мейт1н1м1зд1 де б1летш боламыз. Барлыгы да табигаттыц задына багынады. Табигаттан тыс куш бар деген жай соз. Адам психикасына осер ететш заддылыдтарды табу одай шаруа емес, бфад кез келген эрбф айгад соган комектеседь — Енд1 мен не кггеймш? — дед! Джек. Лэвингтон култ: “Шаруада пысыд коршесщ. Сонымен, жнтпм, сен даз1р тамагынды жадсылап плш аласьщ да, озщ туешбейтш норсемен басынды датырмай, жумысьща кетесщ. Ал мен болсам, ана - аладныц аржагьшдагы коттеждо айналдырып керем, мумкш, - бф норсе табыльш далар. Мен бшеем, дупияныд сыры сол жадта жатыр”, — дедк Джек орнынан турып: “Жадсы, сэр. Оныдызга мен дайынмын, бфад, менщше...” — Ио, немене? Джек ыдгайсызданып дызарып кетт1 де: “Ана дыздыц датысы жод, менщше”, — дед1 мщпрлеп. Лэвингтон кондлдешп: “Ол дыздыд эдема екешн сен маган айтпап едщ гой! Жарайды, дам жеме, менщше, элп дупия бул жерге дыз кошш келместен бурын басталган болуы керек”, — дедк Кешке дарай Джек не болганын тезфек бглпс! келш, асыга жеткен болатын. Бул кезде оз тагдырын бутшдей Лэвингтоига сешп тапсырган едй Дэржердщ бул мэселеш таоиги дубылыс деп, жайбарадат, тадданбай дабылдаганы Джекке датты эсер етт1. Джек тамад 1шуге томенге туеш едг, жада досы залда кутш отыр екен. Дэр1гер тамадты б1рге отырып 1шеЙ1к деген Т1лек 61лдфд1. Еш жадалыд жод па, сэр? — дед! Джек аландап. 124
урпео Коттеждщ букхл тарихын жинап келдт. О б!р карт багбан ойел1 екеуг жалдап алыпты. баста кайтыс болган сод, кемтр дызыньщ долина кетт Ц1алы * 2нд1 ол уйге бар дурылысшы ие болыпты. Элп каЛЬ1уйд1 едемшеп дайта салады да, далада туратын б!р ^^тльменге сатып жгбередь Содгы дожайын уйд! тек ДЖяныд содгы кундершде гана пайдаланыпты. Осыдан йПТ>кыл бурын ол бул уйдо ерлпзайыпты Тэрнер дейтгндерге тып жШередь Естушше, дызыд адамдар болса керек. Куйеу1 — агылшын, эйелц елдщ айтуыыша, жартылай оыс екен, оз1 келбетта, ондо болса керек. Ешкшмен аоаласпай, тшт1 багыныд сыртына да шыдпай, оздершен 0здер1 гана турып жатыпты. Жергатсп узындуладтыд айтуына дараганда, олар б!р нерседен дорддан деседо, бшад б1зге ол едпмеге сенудщ дажет1 жод. Сосьш б1р куш олар аяд астынан кетт далады. Уйден тадертед шыгып кетедг де, содан дайтып оралмайды. ЯСергшкп агенттер Тэрнердщ Лондоннан жазган хатын алады. Онда ол уйдо мумкшдшише тез1рек сатып ж1беруд1 етшедд. ЗКиЬазды, мулит сатады, ал уйдщ озш Молеверер дейпн бф мырза сатьш алады. Ол да екьад апта турып, сосьш уйдо жалга беретпп женшде хабарландыру жасайды. Уйдщ дазфп иес1 туберкулезбен ауыратын б1р француз профессоры мен соньщ дызы дейдо. Олар кошт келгел1 он кун бопты. Джек муны ундемей отырып, уйып тындады. — Булардан Шзге келер пайда коре алмай турмын, — дед1 ол адырында. — С1з ше? — Мен олардан гер1 олг1 Тэрнерлер жайын кобфек бшсем деймш, — дедо Лэвипгтон аладсыз. — Олар тацсэрщен кетш кдлыпты, есщде ме? Менщ бьлушше, олардьщ кеткешн ешкш де кормеген. Одан кешн Тэрнерд1 коргендерд1 кездестфдом, ал ейелш кордом деген тф1 пенде жод. Джектщ ещ дуарып: “Мумкш емес... с1з сонда...” — Абыржыма, жптгш. Олешн деп жатдан адамньщ, есфесе датты диналып жатдан адамньщ айналасына, ортасына етер есер1 оте купт болады. Жацагы орта елг1 есерд1 С1щр1п алып басда бфеулерге, мэселен, мына саган жетк1зу1 эбден мумкш. — Неге маган? — дед1 Джек мазасыздана кубхрлеп. — Неге басда бфеуге емес? — Сен елгшдей гажайып куштщ болатынына жоне оньщ жайдан-жай еместтше сенетш сиядтысьщ гой. 0з басым белгьтц б!р мадсатпен жер торитын жын-пер1 бар дегенге сенбеймш. Бфад, менщ ойымша, дайталап айтайын, ^уны таза кездейсодтьщ деуге болмайды. Бул — шындыдты аздеп журген бф белгклз куш... Е^упия куштердщ жасырын димыл жасал, шындыдда дарай талпынуы... 125
Ол озш шырмап алган ойдан арылгысы келгендей бхр сершлш алды да, Джекке жымия дарап дойды. — Бугшше бул 0дпмен1 доя турайыд, —- дед! ол усыныс жасап. Джек буган оп-оцай консе де, жацагы ецгшещ оцайлыдпен умыта алмады. Аптаныц соцында ол шама-шардынша ез бетшен аныдтамад болып орекеттешл еда, дорггердщ айтдандарынан артыд ешнэрсе де б1ле алмады. Ертедг1с1н тамадда дешн гольф ойнауын ол пышад кескендей тыйды. Бул одиганьщ жалгасы кутпеген жерден шыга келда. Б1р куш ол жумыстан келсе, жас бикеш озш кутш отыр екен. Танданганы соншама, 1здеп келген езшщ бадтан коретщ тауыдкоз дызы (ол оны озшше солай деп атайтын) болып шыдты. Ол сондай мазасызданып, дысылып отыр екен. — 031ЩЗД1 булай 1здеп келгешмд1 кеш1рерс1з, мырза! Б1рад мен1ц с1зге айтатын созш бар. Мен... Кыз айналасына сез1ктене дарады. — Мунда к1р1д1з, — дед1 Джек донад уйд1ц сол кезде бос турган, ойелдерге арналган белместе дарай жол бастал. Кызыл мадпалмен дапталган дапастау белме болатын. — Иэ, отырьщыз, мисс... мисс... — Марчауд, мырза. Фелизе Марчауд. — Отырьщыз, мадмуазель Марчауд, сосын эцгшендздх айтыцыз. Фелизе б1рден отыра далды. Бугш устше жасыл кшм килт. Келбет! мен тэкагшарлыгы ерекше коз тартады. Е^ыздьщ дасына отырган кезде Джектщ журегх лугалдеп кетт1. — Бул былай болды, — дедг Фелизе. — Б1зд1д бул жерге келген1М1зге онша коп уадыт болган жод. Б1ршш1 куннен бастап-ад шшкентай уйш1зд1 жын-шайтан ториды деген дауесет естщж. Кызметш1 дыз жалдайыд десек, ешкш жоламайды. Ол да ештеце емес, ез1м де уйге дарап, тамад жасай аламын. “Пергште”, — дед1 1ш1нен, гашыд болгаI^ жас Ж1Г1Т. — “Керемет”. Б1рад ол сыр бщцгрмей, 1с жошнде сойлесш отырган адамньщ кейпш садтады. — Элп елее туралы ецгше, менщше, бастан аяд есс1здж оолды, осыдан торт кун бурынгыны айтамын. Мырза, мен торт кун бойы б1р-ад турл1 туе корт журмш. Тусше б1р сулу ейел шреда. Оз1 бойшад, аддубаша. К°льша устаган кок дытай думырасы бар. 0з1 зардап шеккен, азап корген эйел, долындагы думырасын маган дарай усына бередо, онымен б!р нэрсе 1сте деп айтдысы келетш адам тэр1зд1. Бэр1 ДУРып ке'гсш! 031 сойлей алмайды, оньщ не сураганьш мен 126
Даусын естадш. Бул - осы ейелдщ даусы, 4сЗ?3 ^ Сосын, ух! Мырза, енеукуш тацертец ей маган ауЯшпыып. о“9ян-ь^шР-ке>ткаамты.р0кзшомеекотзешсщ: д“фМ! ынау — г рем еспген евздертз — кездейсоцтык”, __ ЛрЙМ1-/^дьщ! 0Л^ тун! жадагы туе цайта к!рд!. Мырза б™ Ьфад кеше Б!з евд! не !стейм!з? Р ’ УЛ не болУЬ1 мумкш? айкФасетлыирзеынпщ. оклорДкжжеакнкнеанжаолщбакраышныапкаквеатлтыэт жГял/^^а Тарын сезбегенещ, м„„ б!рмей °ой,“'.Жтт б<шгага да, ештеде — Дурыс, мадмуазель Марчауд. Абыржымадыз. Егер карсы болмасацыз, мен с1зге не 1стеу керекттн айтайын. Осында жатдан дэрйер Лэвингтон дейтш досыма жадагы эдгшеш тугелдей дайталап айтып берщ1з. Фелизе келгешш берген сод, Джек Лэвингтонды 1здеп шыгып кеттк Бфаз уадыт еткен сон; ол досын ертш, дайта к1рд1. Лэвингтонга Джек дызды асыгыс таныстырды. Онысына радмет айтып жатып, Лэвингтон дызга б1р дарап дойды. Сеншше шретшдей бфаз соз айтданнан кешн, Лэвингтон дыздыд абыржыганын басып, енд! эцимесш дулад сала тывдады. — 0те тусшшс1з жагдай екен, ДеД1 дыз сезш аядтаган кезде. — Муны екещзге айттьщыз ба? Фелизе басын шайдап: “Оны абыржытдым келмеда. Эл1 датты ауырып жатыр, — дед1 ею кез1 жасда толып, — мазалагым келмейдГ’. — Тусншсп, — деда Лэвингтон жаны ашып. — Б1зге келгеншдзге куаныштымыз, мадмуазель Марчауд. Гартингтон да аздакше удсас бфдецеш басынан кеилрдк Менщше, 613 бф 1зге туетж-ау деймш. Будан басда б1зге айтатын енггедещз жод па? Фелизе тез димылдап: “Эрине! умытып барады екем! Эдгшенщ тушш — бул. К^арадыз, мьфза, мынаны бф серванттьщ артына туеш кеткен жершен тауып алдым”. ^Кдлз оларга акварель бояумен дореюлеу салынган эйелдщ бейнес1 бар, юрлеу бф парад дагазды усьшды. Былганьпптау салынганымен, оте удсайды екен. Бул бойшад, аддубаша келген эйелдщ сурет1 болатын. Б1рад бет-элпетшен оньщ агылшын эйел1 емес екеш байдалады. Эйел уетше кек дытай думьфасы дойылган устелдщ дасында тур. — Мен муны бугш ертецпеш гана тауып алдым, — деда Фелизе. Дэр1гер мьфза, мынау дэл менщ туешде корген эйелдщ бейнесд ал ана кок думыра да удсап тур. 127
— Еажап, — деда Лэвингтон. — К^упияныц кЬгп как кумырада си*щты. 031 кытай кумырасына уксайды екен, менщще, есю кумыра болуы керек. Бетшде гажайып ернег! бар С6К1ЛД1. — Бул кытай кумырасы, дед1 Джек. — Нагашымньщ жинаган коллекциясынан тура осыган удсас бфеуш коргенмш. Нагашым—кытай фарфорын жинайтын эуескойлардыд бфГ Осыдан аз гана бурын тура осындай кумыраны коргенш есшде. — Цытай кумырасы, — дед1 Лэвингтон ойланып. Ол бф-ею минуттай ойга шомып отырды да, кенет басын кетерш алды. Коз! бф турл1 жайнап кетштк Сосын: ‘Тартингтон, сешд нагашыцнын; ол кумыраны алганына канша уакыт болды?” — дед1. — Бланша дейс1з бе? Аныгын айта алмаймын. — Ойлан. КеЙ1нг1 кезде сатып алган жок, па? — Б1лмеймш. Ие, мешцше, кейтректе сатып алды, ендх ойыма туст1. 0з басым фарфорга эуест1пм жок, б!рак нагашымныд жуьщ арада сатып алган заттарын корсеткеш ес1мде. Мына кумыра — солардын, б1р1. — Ек1 айга жетегабыл уакыттыц шамасында ма? Элп Тэрнерлер де Хедер Коттежден ею ай бурын гана кетщ калды гой. — Иэ, солай сиякты. — Сенгн; нагашьщ осы кумыра сек1лд1 уй мулжтер1 сатылатын жерлерге ара-тура барып туратын болар? — Ол К1С1 ондайдьщ И1С1 шыккан жерлерден калмайды. — Олай болса, жадагы фарфорды сол Тэрнерлердщ мулк1 сатылган кезде ал^^ы мумкш деген болжам айтсак, кателесе коймаспыз. гажап кездейсоктык немесе елп, мен айткандай, белгхс1з кушт1ц шындыкка талпынуы осы болар. Гартингтон, сен нагашьщнан жадагы кумыраны дайдан сатып алганын 61лш1. Джектад тус1 дашып: “Бул мумшн емес пе деп коркып отырмын. Джордж нагашым Еуропага жол журш кет1п ед1. Мен эуел1 оган хатты кай жерге жазарымды да б1лмейм1н”, — дедг. — Ол жакта канша уакыт болады? — Ед кем дегенде б1р айдай болады. Бэр1 ундемей калды. Фелизе абыржып, ею еркекке кезек-кезек карады. — Б13Д1Д колдан келер ештеме жок па? — дед1 ол уялыдкырап. — Иэ, б1р нэрсе 1стеуге болады, — дед1 Лэвингтон, эоден мазасы кеткен адамныд туршен. — Мумкш, бул огаштау да болар, б1рак 1стеуге болады гой деген сешмдемш. Гартингтон, элп кумыраны сен калайда табуыд керек. 128
ыл кел, сосын егер мадмуазель рудсат етсе, б!з ОсынДа ^ умырамен б1рге Хедер Коттежде отшземгз. туНА1 ест1Генде Джектщ тула бойы туршшп кегп. МУГонда схздщше, не болады? — дед1 мазасы кетш. Ол жагынан бейхабармын, б1рад дупияныц сыры елестщ тыйылатынына кумэшм жод. Е^умыраньщ «У® ’ кабат болып, сонда бфдеме тыгулы жатуы да ту01 *н Егер будан еш нэрсе бола доймаса, онда ез оЕлымызбен шешуш1зге тура келедь «Релизе саусадтарын айдастырып: “Тамаша усыныс”, — депКаыйзддаыйнлапК0ж311бедруд1а.нг.ан. нан . жайнап кетта. Джек онша лшына доймады, кернанше нитей датты дордып отырган болатын. Бфад Фелизенщ алдында дордданын ол басын кесш алса да сездормес еда. Дэршер болса, ез1 жасаган усыныстан артыд еш нерсе жок, дегендей сьщай танытты. * — Б^умыраны кашан алып келес1з? — дед1 Фелизе Джекке бурылып. — Ертед, — дед1 ол ыдылассыз. Енда ол долга алган 1сш аягына дешн жетшзуге мэжбур болды. Б1рад кендлше уялап, дыр содынан далмай дуалап журген, кунде ертедпсш комекке шадыратын тажал айдайдан далайда бфжолата дутылуы керек. Ол нагашысыныд ушне ертесше кешке дарай барып, думыраны алып дайтты. Е^умыраны дайта корген кезде, ол муныд акварель бояумен дагазга салынган элхт суреттеп думырага датты удсайтынына кез1 жете бастады, бфад данша дадагалап дараса да, думырадан дупия жасырып доятындай ешбф дуыстыц белгасш таба алмады. Олар Лэвингтон мырза екеух Хедер Коттежге келген кезде сагат тунп он б1р болатын. Фелизе олардыц келу1н багып отырган болса керек, ес1кт1 дагып улгерместен ашып набердк м — 1шке кфщхздер, — дед1 сыбырлап. — Экем жогарыда уйдтап жатыр, оятып алмайыд. Мен с1здерге кофе дайындап дойдым. К|ыз донадтарды кшпрек, жайлы болмеге алып келда. Каминнщ алдындагы тем1р тордыц устшде спирт шам тур. Е^ыз ецкешп, оларга хош И1СТ1 кофе дуйып бердь Сосын Джек дытай думырасы оралган бфнеше дабат дагазды сыпырып алып тастады. Фелизенщ кез1 думырага тускенде, танданып, дети 1ппне тартты. — Иэ, иэ, — дед1 ол дулшына дауыстап. — Дал езг, мен муны жазбай танимын. Бул ею арада Лэви1птон оз дайындыгын жасал жатдан болатын. Ол бф кшпрек устелдщ устшен сандшке турган нэрселердщ бэрш сыпьфьш алып тастап, устелда ортага 9-49 129
жылжытты. Жан-жагына уш орындык койды. Сосын кок кумыраны Джектен алып, устелдщ дал ортасьша жайгастырды, — Ал енд1, — дед1 ол, — 613 дайынбыз. Жарыцтыц бэрш онпрш, устелдщ айналасында тас карацгыда отыральщ. — Аналар оньщ айтканыи д-стедь 1^арадгыда Лэвингтонньщ даусы кайта естдлдь — Ештеме де ойламавдар немесе барлыгын да ойландар. Кощлдерще ештеме алмай, еркш отырындар. Бдршдздщ коршкел касиетшдз болуы мумкш. Егер олай болса, елп адам маужырап уйктап кетедг. Естерщце болсын, корцатьщ ештеме де жок- Цоркыныштан арылып, емш-еркш, жайбаракат... Оньщ даусы бдрте-бдрте бесендеп барып тынды. Бара- бара тыныштьщ та орнады. Лэвингтонньщ “коркыныштан арылындар” деген! бекер емес-тш. Джек коркыныштан зэрес1 кетш, катты урейлешп отырган болатьш. Ол Фелизешд де уреш ушып отыр деген сендмде-тш. Кенет ол кыздыц эрец-эрец шьщкан даусын естддь — Бдр сумдьщ болайын деп тур. Мен оны сезш отырмын, — дед1 ол. — Е^оркпацдар, — дед1 Лэвингтон. — Е^упия кушке кедерп жасамаадар. Едрацрылык одан ер1 коюланып, тылсым тьшыштьщ орнады. Неге екеш белгкдз, б1р коркыныш сезш билеп алып барады. Джек кылгынып, туншыгып бара жаткандай сезшдь Элп сумдьщ устше тенш кеп калган сиякты... Содан соц коркыиышты сэт те бить Джек маужырал мулгцц де, юргиктерд айкасып, уйктап кетть.. тыньшггьщ... Дарацгыльщ... Джек болар-болмас кимылдады. Басы зшдей, кедшг! 1Ш1не коргасын куйып тастагандай. Клайда жатыр оз1? Кун жаркырап тур... Кустар... Аспанга козш кдцал жаткан болатын. Сосын оньщ есше бард де кайта тусть Элп отырыс. Елшкентай белме. Фелизе мен дэрдгер. Оз1 не болып ед1? Ол кеудесш котердь Басы солкылдап тусш барады. Жан-жагына карады. Ол коттежге жакындау жердеш бдр шок агаштыц дпннде жатыр екен. Кдсында жан адам жок. Сагатын алып карады. Тадданганы сонша, уакыт он ек1 жарым болыпты. Джек орнынан эрец турып, бар кушш салып, коттежге карай жупрдь Уйкыдан оята алмаган соц, аналар мазасы кет1п, оны таза ауага шыгарган болулары керек. Коттежге жетш, Джек ес1кт1 катты-катты какты. Б1рак ешшм ес1к ашпады, уйде тгрг жан жок сеюлдь Олар комек сурауга кеткен болулары керек. Эйтпесе... Джектд енд1 неге екеш белгкпз, коркыныш сездмх билей бастады. Тунде не болып ед1 озд? 130
^ :01л отырып донад уйге келдь Сурастырмадшы п кедсеге дарай журе берш ед1, бушршен б1реу б°ЛЫ п калыл, Джек ушып тусе жаздады. Ашуы келш, нУ^ьШбурыЛып ед1, кулюге булыгып, демш ала алмай ЖаЛгян ад шашты дарт джентльмещц кердь «Р\" доеН1 кутпеп пе едщ, бала. Кутпегенсщ гой, шре? — деД_ саган, мынау Джордж нагашым гой, мен сюда ит асы диянда, Италия ма, б1р жерде журген шыгар десем. ар _ Е-е! Олай емес. 0ткен туш Дуврга келш тускенмш. далага машинамен баора жатдан сод, жолдан сога кетейш леп бурылганмын. Баидасам, мунда тунемеген сиядтысыд гой, солай ма? Журкац тым ширад екен... 1_ Джордж ага, — дедг Джек нагашысыныц сезш д0Лщ. _ Сгзге айтатын б1р тотенше ецгшем бар. СЛз оган сенбейтш де шыгарсыз. Джек едгшесш бастан аяд айтып берд1 де: “Олармен не болганын б1р дудайдыд оз1 бЪгсш”,— дел сезш аядтады. Нагашысыныд журегг жарылып кетуге аз-ад далды. “Кумыра”, — дел айдайлауга шамасы еред келда адырьшда. — Кек думыра! Оган не болды? Джек дым тусшбей, нагашысына адырайып дарап далды. Б1рад туйдек-туйдепмен шыддан созден ол ещц- енд! гана б1рдеме тусше бастады. Тодталмай агьггылды: “Мин1 деухршен келе жатдан... ете сирек кездесетш... коллекциямньщ сет еда... ед кемшде он мьщ фунт туратын... Американдыд миллионер Хогтенхаймер сатып аламын дел усыныс жасап еда... буюл дуние жузшде б1р-ад дана еда... Сайтан алгыр, сэр, менщ кек думырамды дайда жхбердац?” Джек кедсеге жугарш юрдй Ол Лэвингтонды табуга ТИ1СТ1. Кедседеп жастау ейел оган салдындау кез тастап: “Дэр1гер Лэвингтон кеше туш машинасымен журш кеткен. Ол с1зге хат тастап кетт1”, — дедь Джек конверта. жыртып ашты. Оте дысда, тод етерш гана жазыпты. “Х^урметтх жас дос! Елест1 кун артта далды ма? 0Л1 дала дойгаы жод шыгар. 0с1ресе даз1рй гылымныд т1л1мен алдап содданда солай болады. Фелизеден, жарымжан екесшен жене езшнен улкен селем жолдаймын. Аттанып кеткешмюге он ею сагат болды, бул б1зге ебден жеттлжтй Сэлеммен, Эмброуз Лэвингтон, жанды емдейтш дврйер”. 1 Мин — бюдщ заманымызга дейшгт 1368—1644-жылдарда ем1р сурген Мин еулеть Бул еулет дытай тарихында енерд керкемсурет, фарфор, тагы басдасымен белгЫ. 131
КЕЗДЕЙСОЦ СЩИГА — Бул — сол ойелдщ дол езЕ Оган менщ титтей де КуМОНШ жод! Капитан Хэйдок досыныц сабырлы жузше бурылып б1р дарады да, курсшш дойды. Онъщ “тек озшдж1 дурыс” деп дасарысатын бгрбеткей мшезш 1штей унатпайтын. Тещзде отшзген коп жыл кю1 юше кол сукдауды жадсы уйреткен едь Ал дылмысты ютерд! тергейтш белшнщ бурынгы 1н1спект1рх, бул кунде мардум болып кеткен Эванстьщ ошрге деген коздарасы мулде басдаша болатын. “1т долга тускен деректерге суйеие отырып тергеу керек” дейтш дагида Эванстьщ жас кезшен берп ураны-тын. Келе- келе ол ондай деректердо озг 1здеп табатын дэрежеге де жегп. Дылмысты 1стерд1 тергеу мекемесшщ Ш1спект1р1 Эванс адылды, кез1 ашыд офицер болатын. Лауазымы да таза ецбегшщ ардасында котерьлген. Тшт! бертшде, нйспектфлж дызметтен бфжола дол узш, узад жыл бойы армандаган саяжайга доныс аударганнан кейш де, сезшталдыгы мен кесгби туйст садталган едк - Б1р керген адамды жазбай танимын дегендо мадтаньшшен, бфнеше дуркш дайталап: — Иэ, бул сол Энтони ханымньщ дол вз1. СДз Мероудин ханым дегенде-ад мен оны бфден тани кеттш, — дедк Капитан Хэйдоктьщ мазасы кете бастады. Себеб1 Мероудиндер оньщ ец жадьш коршшер1 болатын. Ертеректе болтан атышулы одиганьщ бас кейшкер1 мен Мероудин ханымньщ бф адам болып шыгуы оны шынымен датты толгандырган-ды. — Ол одигадан берг талай жыл етш кетпед1 ме? — ч дед1 босец унмен. — Тогыз жыл болды, — деп, 1ле жауап датты Эванс. — Тогыз жыл, уш ай. Одига есн-цзде ме? — Емю-емю есшде. — Энтонидьщ ез1н уланып олгенге санап, ейелш адтап босатып жШерш ед! гой. — Ио, босатып жгберсе ше? — Олай етпеуге ешбф лажы болтан жод, эрине. 1^олда бар дерекке суйендг гой. Ешбф дате жод. — Ендеше бор1 де дурыс екен гой, — дед1 Хэйдок. — Бас датырып дайтемю осы. — Бас датырган шм? Буйректен сирад шыгарып отырган сен емессщ бе? — Кудай садтасын!... Болары болып, бояуы сщген нэрсе гой, — деп тужырымдады капитан. — Бф кезде бадытсыз жайга ушырап жауапда тартылган екен. Кю1 олтхр/ц деген айыптан адталып шыгыпты, ал солай екен деп енд1... 132
__ К^ылмыск,а теакретныдлеыппмуасцфтаклеыимпб„ешруыгеккбаонлмаадйадмын, ы—ц бэр! б1рдей байкус дбД1 Эванс. — Ойымдагымды сен бЬпп отырсыц, — дед1 капитан Хэйдок жацтырыццырамай. — Байгус ейел азаптан кутылган екен. Ещц есю жараньщ аузын тырнаганныц не жон1 бар? Эванс жауап цатпады. — Же, болар, Эванс, ейелдщ юнвсп жоц. Жаца гана езщ солай дегенсщ. — Мен оны бейкунэ дегенш жоц, ацталып шьщты дедш гой. — БэрШф емес пе? — Жок, бэрШф емес. Бул кезде капитан Хэйдок трубкасын алып, орьшдыгыньщ цырына к,агып тазалай бастап еда, онысын коя салып, ойланып отырып цалды. — Е-е-е... Солай де... енд1 тусшдш кекейщда. Эйел кылмыскер деп отырсыц гой? — Дел солай дей алмаймын. Эзфше озш де бшмеймш. Энтони апиыншы болатын. Апиынды оган ейел1 тауып беретш. Б1р куш ол кателесш, апиынды тым кебфек цабылдап цояды. Алайда 031 цателест1 ме элде эйел1 цателест1 ме, бул арасын ешкш де айта алмайды. Деректщ жетк1л1Кс1зд1Г1нен сот ойелд1 ацтаган болатын. Бер1 де дурыс. Мен бул жерде сотца кше тагып отырганым жок,. Дегенмен козшд1 аныц жеткгзгш келедь Капитан Хэйдок назарын трубкасына аударып, тагы б1р царап цойды. — Ие, — дед1 ол байсалдылыцпен, — бул бфак 613 юртетш шаруа емес. — Мен олай дей алмаймын. — Сонда цалай... — Бф минут цулак, салшы. Элп Мероудицда айтамын, еткен туш лабораторияда тэжфибе жасап жур ед1 гой. Есанде ме? — Ие! Марштыц у жошнде жасаган твжфибес1 туралы айтканы кулагымда. “Бул ете-моте мына саган таныс болуы керек”, — деп кулгеш де есшде. — Егер ол б!р сэт ойланганда, саган олай демеген болар еда. Эванс капитаниыц сезш белш Ж1берд1. — Эйелшщ к1м екешн 61лсе, олай демеген болар ед1 дейсщ гой. Олардыц уйленгенше канша уакыт оолып ед1, алты жыл болды демеп пе едщ? Неге бэстессец де, мен дайынмын. Мен 61лсем, Мероудин эйелнпц бф кездеп атышулы Энтони ханым екеншен мулдем бейхабар. 133
— Оган жетк1зе коятын адамьщ мен емес, — дедх капитан Хэйдок жацтырмай. Эванс оган мэн берместен, сезш одан эрг жалгастырды. — Сен менщ сез1мд1 аяктатпадьщ, Марш тэжфибесшен кешн Мероудин шыны тутжке б1р нерсе салып кыздырды да, содан сок тубшде калган шепндиа суга ергт. Оган кумас иитратын косып, Судан бол1п алды. Бул хлоратты алу уппн жасалган тэжхрибе болатын. Онша мэн беруге турмайтын карапайым тэжфибе. Б1рак устелде ашьщ жаткан ютаптан мынадай сойлемд1 кезш шалып калды: “Н230, хлоратка косылса, С1 201 пайда болады. Бул косындыны кыздыратын болса, оте кудт копарылыс береди Сондьщтан да оны суык жерде сактап, аз мелшерде пайдалану кажет”. Хэйдок досына тесьле карады. — Иэ, онда турган не бар екен? — Мэселе былай. Ккя олш1н аньщтау улик, 613 де талай рет тежфибе жасаганбыз. Ондайда а11гак;тардьщ басын курап, елшеп-пппесщ, жацсак п1к1р мен дудэмал деректердщ бэрщ еске ала отырып корытынды жасайсьщ. Алайда елшда аньщтау уттпн жэне б1р тэжгрибе жасауга болады. Бул тэж1рибе де дел нэтиже беред!, б1ра1^; ете каупгп! К1с1 ел-прген адам, эдетте, б!р гана кылмыслен тьшбайды гой. Уакыт оздырьш, А мумкшдж берсец болды, ол екшпп кылмыска барады. Айтальщ, б1р адамды устадьщ. Эйелш ез1 еллтрда ме елде жок па? Кесйт-шппп дэл ахнута дэлелщ жетк1лшс1з. Ондайда сен оньщ откен жолына ущлесщ. Егер оньщ бфнеше эйел1 ^ больш, олары оле беретш болса, кандай корытьшдыга келер едщ? Мунда б!р мэн бар емес пе дер едщ! Мен муны мысал уппн айтып отырмын, эрине, 1стщ моральдьщ жагьша кез жетшзу уппн гана айтьш отырмьш. Ар жагьшда не жатканьш бхлген соц жада дерек 1здей бастайсьщ. — Иэ, сонымен не демекс1к? — Кдзф аяктаймын... вткен ошрше ундлгенде 1ске пайдасы тиетш б!р нэрсе табылса, эрине, жаксы. Ал кьшмыскер б1рпшп рет колга тусш отырса ше? Онда жакагы тэж1рибеден келетш пайда шамалы. Ал евд1 акталган кылмыскер баска ат жамылып емхрш кайта бастады делш. Осыдан кешн ол кылмыска тары бара ма элде бармай ма? — Мынауык киын екен. — Б1зд1к шаруамыз емес дейм1с1к? Иэ, дейм!н. Мероудин ханымды кылмыскер деуге ешб1р дэлел1к жок. Полиция 1н1спект1р1 б1раз уакыт бойы ундемей отьфьш Калды. Сэлден сок ол жайлап бьшай дедд: “Мен саган сол эйелдщ эткехпне ундлш еш нэрсе таба алмадьщ дегенмш. Б1рак о лай емес. Оньщ огей экес1 болган. Он сепз жасар 134
кезшде бф жнтгке кондш кетш еда, егей екес! кедерн жасап екеушщ басын достырмады. Б1рде дыз бен екес1 серуенге шыгып, так жартасты жагалап келе жатады. Кездейсодта дыздыд екес1 жадсад басып, жартастан дулал еледа”. — Сен сонда оны дыз елтарда демексщ бе? — Бул - кездейсодтыд. Кездейсод одига! Егер егей екесшщ далай елгенш журт бЪшегенде, бул ейел сотда еш уадытта да тартылмаган болар еда. Мешен, саган айтарым, Хэйдок, бул эйел журген жерде тагы бф кездейсод одига бола ма деп дордамын. Карт капитан тукке тусшбеген адамша, иыгын тагы бф домдап дойды. — Оны болдырмауга сенщ долыцнан келер дандай шара бар екешн б1ле алмай отырмын. — Озш де б1лмеймш, — дед1 Эванс диналып. — Мен болсам басымды датырмай доя салар едш, — дед1 капитан Хэйдок. — К1С1 1сше дол судданнан келген пайданы корген жодпын. Бфад капитанньщ бул. адылы шшпектардщ кекешне донбады. Ол шыдамады ер1 оз дегешне жетпей доймайтын дайсар адам болатын. Досынан шыдданнан сод, юта неден бастаса сатт1 боларын ойластырып, кешеде едэу1р журдк Бфаз марка алмадшы болып поштага дарай бурылып ед1, Мероудинге содтыгысып далды. Профессор аласа бойлы, ешнэрсемен 1С1 жод, кйшпеюл эр! мулдем умытшад адам болатын. Эвансты такып, жылы жузбен амандасты да, дадтыгысып далганда жерге тусш кеткен хаттарын котермекпп болып едкейе бердь Эванс одан бурынырад димылдап, хаттарды жиып, иесше дайтарды да, кеипрш етанда. Хаттарын берш жатданда бфеушщ едаресше кез1 туста. Сол-ад екен, кегпшлшке белшп дамсыздандьфу фирмасыньщ атын керш, ойындагы кудап дайта жанданды... Эванс шеппмда бфден дабылдады. КУ^Щ-сумдыдда жод Джордж Мероудин 1ншектфмен далайша бфге келе жатданын бшмей де далды. Тпгп, ещтменщ ешрда дамсыздандыру жайына далай ауысып кеткенш де адгармады. Эвансда кекешндепсш орьшдау онша диындыдда тускен жод. Мероудин ез емфш эйелшщ пайдасьша жаца ^гана дамсыздандырьпт келе жатданын сурамастан сампылдап айтьгп берд!. Ол енда Эванстан жогарыда айтылган дамсыздандыру фирмасы женшдеп пшршщ далай екенш бшгкл келда. — Мен бф адылсыз 1с жасадым, соньщ салдарынан акцияга салган адшадан тусетш кф1С азая бастады. Олай- булай боп кетсем, ейелш таршылыд керш далатыны хад. Ал мына дамсыздандьфу 1ст1 бфшама тузетуге тшс. 135
— Кдмсыздандыруга жубайьщыз дарсы болган жод па? Кейбф эйел мундайды жамаи ырымта санайтыны бар гой? — О не дегешщз? Маргарет жадсы мен жаманды ажырата бшедд, — дедд Мероудин кулшсфеп. — Ол ырьщ- сырым дегеиге сенбейдц дайта бул — соньщ ыдыласымен 1стелген шаруа. Керегх данша деп едш, болмады. Эвансда керегшщ ©31 де осы едд. Коп узамай ол Мероудицщ ез жошне доя бердп Ершдерш жымырып ойланып далды. Мардум Энтони мырза да олершен екьуш апта бурын езщ эйелшщ пайдасына дамсыздандырган едД. СезшА алдап кермеген Эванстьщ ез ойыньщ дудэыстыгына сешш мол болатын. Бфад ойды 1ске асыру оцай шаруа емес. Ол дылмыскердо дылмыс устшде устаганнан горд сол кдллмыстьщ алдын алып болдырмау жатый ойластырды. Бул, орине, оцайга туспевд. Куш бойы ойга шомды. Сол куш тустен кейш жерплнт бф аудатты адамньщ ауласында Дэзриэлидо1 еске тусфуге арналган жэрмецке отк1з1лген болатын. Соган барып, аттракцион ойындарын дызыдтал, тит адша шыгарып бфазына датысып та кордь Сыйлыд утып алам ба деген дэмемен елдщ бэр1 дулшына юркжен. Эванстыд дызыдданы сонша, б!р балгер эйелге жарты крон адша берш, “келешектен ч хабар айтатын” айна-шарга б1раз дарап турды. Кезшде дызмет бабымен бадсы-балгерлерге дыргидай тиеташ есше ; тусш,чезшщ дазфп 1степ турганына кулш те алды. Балгер эйелдщ сэуегейлш создер1не онша мен бермей тур ед1, оныц содгы айтдандары дулагын елец етк1зд1. — ...Кеп узамай, жуыд арада оте б1р даушН шке, бф ' юсн-нц 0м1р1 мен олдмше байланысты шаруага кез боласыз. — Йемене дейсщ? — дед1 Эванс жулып алгандай. — С1з бф шешш дабылдайсыз, шеним деймш. Бфад ете сад болуыцыз керек. Егер болар-болмас дате жюерсендз, ие, титтей гана жацылыс бассадыз... — Онда не болады? Балгер эйел дфшдеп кетт1. Эванс оныц айтдандарыныд дур сандырад екенш б!ле турса да, б1р турл1 омах-шш далды. — Мен с1зге ескертш турмын. 1^ателесе кормещз. Мен берш де ал-айдын керш турмын. К^ателессендз, мерт боласыз. “Сандырад... нагыз сандырадтыц озй Мерт боласыз, — дейд1. — Коршкелш дара!! гор муныц!”. — 1^ателессем, олем гой, солай ма? — Дел солай. 1 Дэзриэли Бенжамин (1804—1881) — Улыбританияныц ц>1 мемлекет дайраткерь 136
— Ендеше, — дед1 Эванс орнынан тура бере, балгерге тагы да жарты крон устатып, менш, кателеспеуш керек, естш турсьщ ба? Айтуын айтса да, балгердщ шатырынан шыкдан сод ол КОП ойланды. Айтуга одай, ерине, ал 1ске асыру одайга тусешн деп турган жок- Оиьщ жаза баспауы керек. 0йткен1 адам тагдыры шепплешн деп тур гой. Эвансда кол„уш„ ын берер ешкш табылм мады. Ол анадаи жерде турган Хэидок жакка карал коиды. Одан кайыр ЖОК- “Сен тимесец, мен тимен” гой оньщ ураны. Бул жерде олай гстеу жарамайды. Хэйдок бф ойелмен сойлесш турган болатын. Ойел эдпмесш аяктаган сон. Эванс жакда карай бет алды. Мспектф оны бфден тани кегп. Бул Мероудин ханым еда. Эванс жалма-жан шенпм кдбылдап, ойелдщ карсы алдьшан шыгуга уйгарды. Мероудин ханым ©те сулу, жалпак касты, эдемх додьф К03Д1, жайдары жузд1 ойел болатын. Шашын как жарып ерш, кулак тусына туйш коятындыктан ба, эйтеу1р, ОЛ итальян мадоннасын козге елестететш. Даусы жщшже, сызылып шыгатын. Ойел Эванска кулшсфей амандасты. — Мен с1зда бфден таныдым, Энтони ханым... Мероудин ханым дегешм гой, — дед! Эванс жайбаракат унмен. Ол жорта кателескешн ейелге сездфмей, оньщ бет-элпетш бакылады. Ойелдщ коз! бакьфайып, демш пике тартканын сезш калды. Б1рак кезшен коркыныштыц нышаны байкалмады. Кернпнше озше тесьле карал, сыр бермей тур. — Куйеушда 1здеп келе жатыр едам, — деда жай гана, — ол К1С1 кезшдзге туспедг ме? — Жанд гана ана жакка кетш бара жаткан. — Мероудин ханым Эванс жен сЪггеген жакка карай козгалды. Мспекпр эйелден кезш ала алмай тад-тамаша болып келеда. “Неткен ейел! Озш калай устайды! Журю-турысы кандай жарасымды! Иэ, айтары жок» керемет эйел, алайда ете кауйгп жан. Соз жок, оте кауштГЧ Ознлд алгашкы орекетгерше нитей риза болганмен, Эванс ел1 де болса мазасызданып келе жаткан. Ойелд1 кептен танитындыгьш да сездарда. Енда ол озш сак устаута тырысады. Алайда асыгыс орекет жасауга какысы жок- Ендоп моселе Мероудин мырзада. Егер оган куш бурын ескертш койса гой, гшркш... Профессорга кезнскен кезде, ол бф пенни акщага утып алган, шыныдан жасалган куьфшакты аударып-тедкерш тамашалап турган. Эйелшщ: “Уй жакка журсек каитеда. 137
дегепше бгрден когда. Мероудин ханым нпспектфге бурылып: I “Бюбен б1рге журш, уйден шай шш кетпейшз бе? ’ — дедх. Уншде жекпе-жекке шадырып турган кекесш бар ма калай? “Солай болуы керек”, - деп туйд1 Эванс 1шшен. — Ракмет, Мероудин ханым, шай 1шуге болады. Жол- жонекей олар ецгшеге усак-туйект1 аркау етш келе жатты. Кун жаркырап балу гана самал жел есш турган. Айнала едеттегщей коз тартады. Ест мэнермен салынган сэид1 коттежге келш жеткен кезде, Мероудин ханым кызметни кыздыц аттракционга кетш калгандыгын ескертп де^, оз болмесше барып, бас КИ1М1Н шеппп келдь Сосын шайдьщ камына кдастг. Отка жакын турган сореден устелге уш шыны-аяк, алып койды. — Бгз б1р ерекше кытай шайын 1шем13, — деп тусщщре бастады Мероудин ханым. — Б1з оны нагыз кытайлардьщ ездер1 сиякты, ягни кеседен емес, астындагы тарелкасына куйып 1шетш боламыз. Б1з ылги сойтемхз. Ол С03Ш тыя койып, кесенщ тубше угулдк Сосын басын шайкап, б1рнэрсе деда де, оны баска кесемен ауыстырды. — Джордж, сенщ мынауьща жол болсын. Шай 1шетш кеселерд1 тагы да пайдаланыпсьщ гой. — Кепирш от1ием, жаным, — дед1 профессор кшэл1 адамша,— бул кеселер менщ жумысыма сондай ыцгайлы. Ал тапсырымдарым ел1 келмей жатыр. — Буйте берсец, бф куш борозд. уландырып олт1ресщ гой, — дед1 ейел1 кул1мс1реп. — К^ызметпп кыз кеселерд1 ылги сенщ лабораторияднан алып шыгады. Козге коршетш ештен,ес1 болмаса, оларды жаксылап жумайды да. Айтпакшы, сен олардьщ б1рше бурнагы куш цианды калий куйып жур емес пе едщ? Шынында да, бул ете каушт1 деймш, Джордж. Бул соз Мероудиннщ китыгына тиш кеттк — Маридьщ менщ лабораториямда нес1 бар?! Онда турган затка тшсуге ешб1р какысы жок кой. — Алайда шайдан кешн ыдыс-аякты лабораторияда жи1 калдырып кете беретшшгз де бар. Мари кайдан бдлсш ненщ не екешн. Профессор мпцтр-мщпр етш лабораториясьша юрт кетгг. Мероудин ханым жымиган куш шай демдеген шэйнекке кайнак суды еселеп куйды да, отты сендарщ койды. Эванс адырьт отырьт калды. Эйгкенмен ол б1р туйткццц сезд1. Цалайша екешн кш бшсш, Мероудин ханым ойын сезд1рш алды. Жок элде б!р кездейсоктьщ па бул? Жацагыныд барлыгын куш бурын делел болсын деп едет естартш отырса ше? Мэселен, кешшрек кенеттен куйеуг еле калса, мет куега тартпак кой, с1рэ. Мунысьшан ешнерсе шьщпас сумпайы ейелдщ, себеб1 одан бурын... 138
Кенеттен Эванс деошн ш„ ине тарты. п тына цалды. Эйел уцх шыныга да . шай цуиып улгершт1. Блрщ Эванстьщ алдына, екшнпсш озше, ал упшпшсш отца таяу турган, цасында орындыгы бар шагын устелдщ устше цойыпты* Куйеуг, едетте, сол арада отыратын. Соцгы шыныны цойып жатцанда эйел кул1мс1рвгсндбй болган. Эвансты сескендфген сол кулю болатын. “Сыры белпл1 болды!” Сулу эйел — сумпайы ойел. Дол цаз1р, тапа-тал тусте, озш куэга тарта отырып кже асырмацшы гой арам пигылын. Эйелдщ батылдыгына Эванс шынымен-ак, цайран кдлды. “Неткен ацыл, неткен цулыц”. Осылай етсе, Эванстьщ еш норсеш долелдеуге шамасы келмей цалады. Эр1 мундай жауыздыц осылай тез арада бола цояды деп муныц ойламайтынын да есепке алып тур-ау. цандай айлакер! Эванс терец дем алып, алга царай ецкейда. — Мероудин ханым, басыма неше турлл сумдыц ойлар келш отыр. Соныц б1рш сыртца шыгаруга руцсат етщгз. Мероудин ханым ешб1р кудшслз, блрац “мунысы нес1?” деген адамдай, жалт царады. Эванс орнынан турып, ойелдщ алдында турган шайды алып, оны клшкене устелдщ устшдеп шаймен алмастырды да, прос])ессордьщ кесесш Мероудин ханымныц ез алдьша цойды. — Мьгаа шайды озщнгц ннкенщда жен коремш. - Кездер1 туюсш цалды. Клрпш цацпай тесше царасты. Блрте-блрте ойелдщ ещ цуара бастады. Ол цолын созып, алдындагы несет котерда. Эванстьщ демл тоцтап цалгандай болды. “Баганадан бер1 оз1 цателесш отырса, не болады?” Кесеш аузына апара берш, ец соцгы сотте д1р-д1р етш сол ецкейда де, ойел цолындагы шайды папоротник есфшген ыдысца жылдам цуя салды. Сейтт1 де, орнына цайта отырып, “цолыцнан келгецда лстеп ал” дегендей, Эвансца бедарейе царады. Эванстьщ журеп орнына тусш, блр курсшда де цайта отырды. — Ио, сонымен не демекслз? — дед1 ойел. Даусы озгерш кетштд.. Мысцылмен, тшсе сейлейдь Эванс даусын котермей жайлап жауап цатты. — 0.3 оте ацылды ойелскз, Мероудин ханым. Мет тусщщциз гой деп ойлаймьш. Жацагы сумдыцты екшпп цайталап журмещз. Нет айтьш турганымды сезш турсыз гои? — Ио, сезш турмын... Элгшдей емес, жуасып цалыпты, уншде кекесш сез1лмейд1. 0зше-ез1 риза болган Эванс басьш изеда. “Бул ацылда ойел екен, — деда ншнен. — Дарга асылгысы келмейда езлнщ . 139
— (Лздщ узад омф суруодз ушш, ханым, сонымен датар ервдздщ де ем1рл1 болуы ушш, — дед1 Эванс, алдыидагы шайынан б1р урттап. ... Сол-ад екен, тус1 озгерш сала бердь Бет-пшщц адам айтдысыз кейшке енш, дисайып кетт1. Орнынан турмадшы болып талпынып, айгайламадшы да болды. Б1рад денес1 ырдына коибей, с1ресш датты да, ощ кулдей боп дуарып кетп. Орындыгына шалдалай дулаган кезде, аяд-долдары серешп далды. Мероудин ханым едкейе берш, дурбандыгыныд бетше уэдлдь Езуше кулк1 ушрцйп, ол Эвансда дарап байыппен сейлеп жатыр. — 1^ателестщ1з, Эванс мырза. Эзпцзше, мен Джорджга у беред1 деп далдыдыз, дандай адымадтыд десещзпп! Жан тапсырган адамга тагы бхраз дарап турды. Эванс Мероудин ханымныд жолын торып, суйген адамынан ажыратпадшы болган угшнни дурбандыгы болатын. Кулшсфеп ед1, ощ нурланып шыга келдк Б1раздан сод ол дауыстап куйеуш шадырды. — Джордж! Ау, Джордж! Тезгрек келпи мунда. Кездейсод одиганыд кекес1 болды ма деп дордып турмын... Байгус Эванс мырза... КУЭНЩ ДУПИЯСЫ Мейгерн мырза козойнепн киш, эдеттегтсшше тамагын дырнап б!р жетелш дойды. Сосьш ол дарсы алдында отырган, дасадана шсх олирда деп айъш тагылган адамга дайта дарады. Мейгерн мырза дене 61тш1 кинкентай, оте удыпты, таза кшнш журетш, етк1р шепр козда адам ед1. Адылсыз емес- тш. Адвокат ретшде оньщ беделх ете жогары болатын. взш жалдаган адаммен салмадтылау, бград жаны аши сойлесп. — Жагдайыдыздьщ оте мушкш екенш, сондыдтан бар шыидыдты жасырмай маган айтьш берушдзда дайталап ескертуге тшстшш. Леонард Воул дарсы алдындагы жаладаш дабыргадан кезш алмай, еседпреген адамша, тесгпе дарап отыр еда, енда гана адвокатына бурыльш: “Бзлемш, — деда унжыргасы тусш. — С1з солай дей берес1з. Б1рад мен эл1 кунге дейзн ккл олтщда деген айыптыд озше не ушш тагылганъша тусше алмай отырмьш. К1с1 ^елтфу... дандай сорады дылмыс десещзпп”. ^Жотелш доиьш, адвокат козойнепн алып асыдпай суртш, дайта кид1. Сосын ол: “Ио, иэ, ио. Ал енд1, Воул мырза, с1зд1 арашалап далуга бар кушш13Д1 саламыз. 1с сети оолады, бхздщ жол болуга тшст1. Шрад ол унин мен 140
б 1Н де букпесхз 61луге мшдеттшш. ютщ сйз ушш каншалыкты каушй екенш бщуге тшстшш. Соида гана коргаудьщ ец дурыс жолын тандай аламыз”, — дедк Жас Ж1пт оган бурынгысынша, мелшиген куи1 карап отырып далды. Мейгерн басында бул ютен тук шьщпайды деген ойда болатын. кылмыскердщ айыбы айдан аньщ сек1лд1 болып кершген. Ендд мше, бгрипш рет оньщ кещлше б!р кудж уялай бастады. — СЛз меш айыпты деп ойлайсыз гой? — дед1 Леонард Воул басен; унмен. — Б1рад дудай алдында ант етемш, мешц К1Н9М жод! Маган жагылган дара куйенщ далыд екенш бшемш. Торга тускен дус сиядты шырмалып, ешдайда бурылуга шамамды келтпртпейтш болды. Б1рад бул дылмысты мен ктеген жодпын. Мейгерн мырза, мен 1стеген жодпын! Осындай куйде отырьш, езшщ ары таза екенш дэлелдейа келеда. Мейгерн мырза оны тусшдп Соган дарамастан ойланып далды. К1м йледц, Леонард Воулдьщ ары таза шыгар. — Дурыс айтасыз, Воул мырза, — дед1 ол тунерш. — С1зге тагылган айып ете ауыр. Эйткенмен созшдзге сенемш. Ал енд1 1СТ1Ц мон-жайына келейж. 0з соз1нДзбен Мисс Эмили Фрэнчпен далай танысданьщызды булжытпай айтып беру1ЩЗД1 отшемш. — Бул бгр куш Оксфорд Стриттщ1 бойында болган жайт ед1. Кешеш кесш етш бара жатдан дарт ойелге К031М туей. душадтап бхр топ дорап кетерш барады екен. Кешенщ ортасына жеткен кезде элплерш туйрш алды да, дайта жинап алмадшы боп эрекет жасады. Келш далган автобусты байдап далып, жолдыц шетше аман жетш улпргеш сол еда, езше ренжш айдайлаган журтты керш, ес1 шыгып не болганын бьлмей далды. К^ораптарын жиып алып, шамам келгенше шаднан тазартып, бдееушщ белшен буган Ж1бш дайта байлап езше апарып бердш. — 6м1рш садтап далатындай эрекет 1степ пе едццз? — О не дегенпцз, жод, эрине! Бар болганы дарапайым 1зетйлж керсетйм. Эйелдщ риза болганы соншама, шын кендлмен рахмейн айтып, коп жастыд бойыиан табыла бермеййн шетйлтм жайлы б1рдеде дед1, б1рад не дегеш дэл есшде далмапты. Сосын ьптипат бшдорш, далпагымды кетерш доштастым да жешммен кетйм. Ол эйелд1 дайта корем деген ойыма да юрш шыддан жод. Бград емф дегеи кездейсодтыдда толы гой. и Дэл сол куш кешшсш элй эйелд1 мен бф досымныд уйшде донадта дайта кездесйрдш. Меш бфден танып, 031МД1 таныстыруымды 0Т1НД1. Оныд мисс Эмили Френч 1 Оксфорд Стрит - Лондонныд атышулы 1р1 дукендершщ кеб! осы кошеге орналасдан 141
екенш жене оныц Криклвудта1 туратынын сонда гана бьлдш. Б1раз уацыт ецгшелестш. Байцауымша, ол жасы улгайган, езше унаган адамга жан-теншен тез берЪпп кететш ейел екен. Кез келген адамныц колынан келетхн азгантай ьлтипатым уппн ол меш к,атты унатып калыпты. Кетер кезде цолымды алып, крнак болып кетуге шацырды. Меи,ерине, ризашылыгымды бщдарш, баратынымды айтып едш, кай куш келетгшцда айт деп болмады. Бара кояйын деген ииет те жок еда, бграк ез созшнен бас тарту ыцгайсыз болар деп, алдьщгы сембгге келютш. Ол кетш калган соц достарымнан ейел туралы тагы да б1раз маглумат алдым. 031 бай, шнёз-кулкы ерекше б1р гана кь1зметш1 ейелмен туратын, уй1нде сепз мысык устайтын ейел екен. — Дурыс, — дед1 Мейгерн мырза. — Оньщ акшалы адам екешн сол жерде гана бшдицз бе? — С1з меш одан бул жошнде б1р нерсе сурады гой дегеи ойда болсацыз... — деп, Леонард Воул кызарацтап калды. Мейгерн мырза ымдап токтатып койды. — 1ске мен айыптаушылар жактыц тургысынан, ягни солардыц пйарш еске алып отырып кзрауга тиютшщ. Сырттай байкаган адам Мисс Фрэнчтх турмысты ейел деп ойламаган болар едь ©йткеш ол жупыны туратын. Егер кедей емес екешн баска б1реу айтып коймаганда, сю де • жагдайы нашар екен-ау деген ойда болар ед1щз. Ал енда бай ейел екен1н с1зге айтып берген кш? — Досым, Джорж Харви, елгг уйше конакка шакырган Ж1Г1Т. — Шынымды айтсам, бьлмеймш. Одан бер1 талай уакыт ет1п кетт1 гой. — Дел солай, Воул мырза. Еснцзде болсын, тергеудщ ец басты мацсаты — с1здщ акдладан кысылып жургенднтщзда аньщтау, бул — акдкат, тусннкта ме? Леонард Воул кызарьш кетш: “Ие, — деда бесец унмен. — Ол кезде кок тиынсыз, ебден сорлап жургенмш”. — Дол солай, — дед1 Мейгерн мырза тагы да. — Сойтш акшадан катты кысылып жургенде с1з жацагы жасы улгайган бай ейелдх кездест1рд1щз де, онымен калай да танысуга ерекет жасадыцыз. Ал енд1 613 буган баска тургыдан карайтын болсак, айтальщ, с1з оныц цалталы ейел екенш бшмедшдз, с1з ушне тал-таза сыпайыгершзлштщ арцасында барып цалдыцыз делпс. — Шындыгында да солай болды. — Мумк1н. Мен таласып отырган жоцпын. Мен буган басца тургыдан карал отырмын. Коп нерсе Харви мырзага Криклвуд Лондонныц солтуст1к батыс жагында, 10 км жерде орналаскан кала. 142
байланысты болады. Ол элп спзбен болган ецпмещ есше тус1ре ала ма, жод па? Оны шатастырып, елп эцгше кешшрек болды деуге квщцрсек, далай болар ед1? Леонард Воул бц>аз уадыт ойланып далды. Сосын ол онд дуарып, сешмда турде: “Менщше, олай еткенмен енггеце де шыдпайды, Мейгерн мырза, - деда. Крнадта бфге болган адамдардыд бфазы оньщ сезш естшен болатын. Оныц устше бф-екеуг жасы улгайган бай ойелдг баурап алыпсыд гой деп, меш шымшып алган”. Адвокат жауапда коцип толмай далганын бцццрпс1 келмей долын желпш: “вкшшт екен, — деда. — Бфад сюда дурыс сойлеп отьфганьщызбен дуттыдтаймын, Воул мырза. Менщ ерекетш схздш; берген жауабьщызга тжелей байланысты болады. С1з дурыс ойлап отырсыз. Жадагы мен айтданга басатын болсад, дурып кетеда екенб1з. Одан бас тартуга тура келеда. Сонымен, Мисс Фрэнчпен таныстыцыз, ушне бардыцыз, таныстыдтарьидаз одан ор1 ныгая туст1. Б1з осыньщ барш де жадсылап дэлелдеуш1з керек. С1з — отыз уш жастагы жас, эдема, спортпен шугылданып журген, достары1-ц>1здьщ арасында беделнцз бар, сегтз дырлы, бф сырлы жнттс1з, ал соншама уадытыдызды жасы жет1п турган кэр1 кемгирге арнауыдыздыд себеб1 не?” Леонард Воул ыза кернеп, екг долын сермедк — Мен муны айта алмаймын, шындыгында да айта алмаймын. Б1ршш1 рет барьш шьшд^аннан кейш, ол езшщ жалрыз басты, бадытсыз жан екешн айтып, дайта келуге мэжбур етгл. Вас тартуга мурша бермеда. Унататыньш, жадсы корш далгандыгьш жасырмай алдыма жа1аьш салганда, бф турл1 ыдгайсызданып та далдым. Сосын, Мейгерн мырза, менщ шм жумсад, б1реу б!рдеме десе жод дей алмай, дегенше конш, айдауында журит кетемш. Сенсещз де, сенбесендз де ерж оз1щзде, бфад угшнпп иэ тортшнп рет барганнан кейит ол эйелге ушр боп, шъшымен бауьф басып бара жатданымды байк,адым. Шешемттен жастай айырылып, жетдм дальш, нагашы апамныд долында оскенмш, бфад менщ жасым он беске жетпей, ол да дайтыс болып кетш еда. Шъшымен анам сиядты мешршш тегш, еркелететш адам табылганына ©31м де дуанып далдым десем, орине, сгз кулесгз гой! Мейгерн мырза кулген жод. Керкйнше, кез1лдф1пн алып дайта тазалай бастады. Бул оньщ датты ойланганда 1стеттн уйренш1кт1 эдет1 болатын. Адырында: — Вул жауабьщыз дурыс, Воул мырза, — дед1 ол. — Психологияньщ тургысынан, мешцше, бул ебден мумюн. Ал буган соттьщ заседательдер1 далай дарайды, бул басда меселе. Жадсы, ары дарай айта бер1ндз. Б1ршш1 рет 1с дагаздарын керш беруда Мисс Фрэнч с1зден дашан ет1нда? 143
— Иэ ушпшп, ив тортшхш рет барганиан кешн. Адшага байланысты шаруадан маглуматы шамалы екен. Еф дке салган адшасына бола сондай мазасы кеттк Мейгерн мырза оган тура к,арап: “Адцап сойлещз, Воул мырза. ^ызметнп к;ыз Жанет Маккензидщ берген тусшшне Караганда, оныц кожайыны шаруасын мукият жаксы б1летш, барлык жумысты оз колымен аткаратын, 63 пайдасын мулт жЮермейтш ойел квршедь Муны онын, банкирлерг де растапты. — Ол жагында шаруам жок, — дед* Воул, адалдыгын айтып. — 0з аузынан магаи солай деген болатын. Мейгерн мырза оган б1р-ек1 рет ундемей карап койды, Айткысы келмегенмен, жацагы сэтте Леонард Воулдьщ арыньщ тазалыгьша деген сешм1 ендд кушейе тускен болатьш. Ол карт эйелдердщ логикасын ептеп болса да бдлетш. Мисс Фрэнчтщ жас, эдем1 житгке соншама бер1л1п, оны ушне жш келтфудш, ер турл! амал, сылтауын 1здегенше адвокаттьщ коз1 жетт1. Олай болса, мундайда шаруасын жаксы журпзе алмай жургенш бет перде етш, ак^намен байланысты ютерге кемектесш тур дегеннен артык кандай сылтау болуы мумкш? К0ПТ1 корген коне коз эйел еркектердщ осал жерш жаксы бшген. Мактаса болды жайылып ^спейтнп жок кой. Леонард Воул да солардьщ б1р1, кармакка хлше кеткен. Сосьга ол озшщ бай ойел екенш жМтке б1лд1р1п коюды да артьщ кормеген болар. Эмили Фрэнч оз есеб1не шегедей, кендлше унаган нэрсешц куныи жаксы 61летш кемп1р болатын. Осыньщ бэрш ой сузпсшен тез отк13ш, бхрак туткынга еш сез/црмей, Мейгерн мырза оган жене бхр сурак койды. — Шаруасына ©31 сураган сон; комектестшдз бе? : — Ив. — Воул мырза, — дедд адвокат, — мен с1зге бф ете жауалты сура!^ кояйын деп отырмыы жоне оган дол сондай жауалкершШкпен, шьшдап жауап берунцздо отнгемш. С13 акдгадан кдюыльш журдшдз. Сондай кезде кемгардщ шаруасын колга алдьщыз. Ап кемшр болса, озн-пд айтысына Караганда, шаруадан хабары шамалы екен. Осы жагын ескер1п, кольщызга тускен кунды кагаздарды титтей де болса оз пайдадызга жумсаган, а^ъютьфган кездерпцз болды ма? Адша аударган кездер1щзде ешшм сезбейдд деп бас пайдадызды ойлап кеткен жоксыз ба? Айыпкерд1 сойлетпей: “Жауап бермей тура турыдыз. Б1зге адталудьщ озгрше ашыд турган ек1 жолы бар. Б1ршппден, ойелдщ шаруасын атдарган кезде адал кызмет 1стегешд1зд1 баса айту керек. Оп-оцай адал жолмен адша табатын шексгз мумкшдш, больш турганда, логика боиынша ккл олт1ру1ндз шындыдда жанаспайды; екпппщен, егер тергеу кезшде хс-орекеттершдзден агаттык кетш, ашыгын айтданда, кемшрда алдап согып, адшасьш 144
айдаланьш жургеннцз дэлелденсе, бю басда жолды устауымыз керек. Ягни кемгар сю унпн онсыз да пайда табудьщ бфден- б1р кезше айналгандыцтан, оны елт1ретш ешб1р себебнцз бапган жод. Осы арасын угьш алыцыз. Ал ендо свден етшетшш, жауап бермес бурын жацсылап ойлаиьщыз”, - деда. Б1рад Леонард Воул б!р сет те ойланбастан: “Мисс Френч-ад шаруасын долга алганда, ашыгын айтсам, мешц тарапымнан ешдандай да арамдьщ болтан жод. Едбшетшнщ жеткешнше кемшрдщ дызметш тек ез пайдасына шешуге тырыстым. Егер тексеретш болса, бутан кез келген адамныц кез1 жетедГ, — дедь — Радмет, — дед1 Мейгерн мырза. — Иыгымнан тас тускендей жендлдеп далдым. Мундай жауапты меселенщ устшде мет алдап кетуге тырыспай, агынан жарылганьщыз улкен адыл болды деп мадтау айтдым келш отыр. — Шынында да, — дед1 Воул мырза енттн баса алмай, мешц пайдама шепплетш ец мыдты жер! дылмыстыц себебшщ жодтыгы. Адша табу мадсатымен бай эйелмен таныстыдты ныгайтданым айтпаса да тусшштк Олай болса, жаца ез1щз айтдандай, кемшрдщ олш1 мешц умтмнщ кул1н кекке ушырмай ма? Адвокат оган тесгле дарап далды. Сосын ол кезыдортн жорта алып, уйрешшкт1 димылдарын дайталады. Коз ейнегш дайта кигенше ол ун датдаи жод. — Воул мырза, мисс Френч далдырган есиетте непзп мурагер етш С13Д1 тагайындапты, муны с1з б1лес1з бе? — Не дейд1? — Тутдын орнынан ушып турды. Оныц дордып кеткеш айдын сез1лд1. — В^удайым-ау! С1з не деп кеттпцз? Кемшр адшасын маган далдырып па? Мейгерн мырза жайлап басын изедь Воул ею долымен басын устал, дайта отыра кетть — Осиет туралы ештеме бЪшеймш деп дасадана айтып отырган жодсыз ба? — Дасадана? Олай дейтш тук те жод. Одан мулде хабарым жод. — Ал егер ана Жанет Маккензи с1з бшед1 деп ант-су шпп отыр десем, не дер ед1щз? Мисс Френч осиет женшде езвдзбен адылдасып, сюге ез ниетш б1лд1ргенш дызга да аныдтап айтып берштк — Ол ейел от1рш айтып отыр! Жод, тым жылдамдатып жабердш-ау деймш. Жанет, жасы егде тартдан ейел. Ол дожайынныц сен1мд1 кузетнп ит1 сиядты мет унатпайтын. К^лзганшад, куджпнл болатын. Менщ ойымша, мисс Френч ез ойын Жанетке айтуын айтдан шыгар, б1рад Жанет оныц айтцандарын не дате тусшген, не езшше, есиет жазуга кемтрдо мен межбур еткен деп ойлап далтан болу 10-49 145
керек. Енд.1 келш, осынын; берш де Мисс Фрэнч айткан ! дегенге сайып отыр ол. Мен осылай дер едш. — С1зд1 суканы суймейтшджтен, осылайша касакана ет1р1к айтып отыр деп ойлайсыз ба? Леонард Воул тацгалып отырып калды да: “Жощ ериие! Не уиин олай етуге тшста?” — дед1. — Бхлмеймш, — дед! Мейгерн мырза ойга шомып. — Бгрвд с1з десе болды жыны устал, шар ете калады. Бейшара жшт кдйта ьщыранып: “Енда тусше бастадым, — деда куб1рлеп. — Бул — маскдра. Мет зорлал жасаткдн дегела отыр екен гой олар. Кешпрдщ акщасына ие болъш налу уцдн зорлал есиет жаздырган, сосын тунде барьш, уйде ботен ешкщ жок,та... Оны келеа куш бхр-ак; кереда... Оу, кудай-ай, мьшау сумдьщ крйГ — Уйде ботен ешкш болган жок, дегенщ бекер, — дед1 Мейгерн мырза. — Жанет кешкюш б1р жагща бармащны екен. Ол уйден шыкдан, бграк, сагат тогыз жарымдарга таман бф курбысына уоде еткен блузка жещнщ улпсш алып шыгу уплн уйге кайта оралган. Артк,ы есжтен юрш, жогары котершш, жацагы затты альш цайта шыгып кеткен. Ттттк1 болмеде сойлесш отырган адамдардьш; дауысын естнт. Не дегендерш укпаса да, б1реу1 Мисс Фрэнчтщ дауысы, ' ек1нш1с1 ер адамньщ дауысы деп ант 1шйт отыр. — Тогыз жарымда, — дед1 Леонард Воул. — Тогыз жарымда. Ол кдргып турып: “Ондай болатын болса, мен •; кутылдым... кутылдым...”, - дед1. — Е^утылдымын; не? — деп, тацгалган Мейгерн мырза дауыстап жгбердр. — Тогыз жарымга карсы мен уйге кайтып оралган болатынмын! Эйелш муны дэлелдей алады. Мисс Фрэнчтен мен сагат тогызга бес минут калганда кеткенмш. Уйге тогыздан жиырма минут кеткен кезде келдш. Эйелш кутал отыр екен. О, кудай-ай, б!р сак;тады-ау! Жанет Маккензидщ блузкасыньщ жещнщ улпсже де мьщ рахмет. Е^уанышы койнына сыймай турган кезде ол адвокаттьщ бет-элпетанщ озгермей, жабыркау куйде калып крйганын байкамаган еда. Барак адвокаттьщ соза оньщ куанышын су сепкендей басты. — С13ДЩ ОЙЫЦЫЗШа, МИСС ФрЭНЧТа ОЛТфШ Кеткен КШ? — Уры олтарш кеткен, басында осындай болжам болды гой. Терезена бузып юргеш есащзде болар. Ар жагынан келш, тем!р суйменмен урып олтарген. 0лг1 суймен еденде, дененщ касынан табылган. Бараз зат урланган екен. Жанеттщ сандырак; кудага мен маган деген кастандыгы болмаганда, полиция дурыс багыттан адаспас еда гой. 146
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
