АК,Ш жазушылары тт\\уындыларынан Макс Шулман. Махаббат деген цателт пеген. Оны демалыска ертш апарган саиын - Деп Келе - ...г, - жатыр, Полли. - Назар аудар! Бф адам жумыс 1здеп бастыкка кфедд - Полли! - деп, катты дауыстадым да: «Бул кате. Юла Бастык одан мамандыгын сурайды. Ол алты баласы бар, Бекерге бола жацбыр жаумайды. Оныд жадбырга еш катысы эйел1 мугедек екендшш жэне балаларында киерге киш, жок. Егер сен Юла Бекерд1 жазгырсан, кездейсок нэрседе11 1шерге ас жок, жалацаяк, жатар орын да жок, жертелесшде к0М1рс1з отырганда кыс келе жатканын айтады. кате яаберш, кшэ аркалаисыц». - Мен енд1, олай кайталамаймын. Сен маган жыньщ кел1П Поллидщ кулпн туст1 бетш коз жасы сызып етт1. тур ма? - деп, езш кшэлагандай уэде бердд - Коркынышты, тшт1 де коркынышты - деп жылымсы- рай тш катты. Мен терен курсшдш. - Из, коркынышты. Бфак, бул корытынды емес. Ол адам - Жок. Полли. Мен ашуланган жокпын. бастыктьщ сурагына жауап бермедд Керюшше, бастыктыц - Олай болса, кателд туралы кебфек айтшы... жанашыр кодшн пайдаланды. Бул мейршдшк кателтш ту- дырып отыр. Сен тусшдщ бе? Мен уакытымды есептеп кордш. - Бугшше осымен аяктайык. Мен сеш жеткЫп салайын. Мен оган орамал усынып, ол коз жасын суртш жатканда Сен уйренгенщнщ бэрш ойлап кор. Ертед кешке тагы да мен айгайга басып жШермеу удпн зорга шыдап отырдым. баска нэрсе туралы айтамыз. - Келесще - деп, мен аса сактыкпен эр1 буйырган Мен оны кыздар жатакханасына дейт жетюзш салга- сыцаймен «Уксастыру кателжтерЬ) (Ра1зе Апа1о§у) туралы нымда ол бупнп кештщ гажайып еткенш айтты. Мен айтамыз - дедш. белмеме кедшш оралдым. Пети тесепнде корылдап жатыр. Мысал айтайын, емтихан устшде студенттерге окулык Аяк жагындагы тоны бейне бф алып жундес жьфткышты пайдалануга рудсат бершу1 керек. Оташы дэршерлер рент елестетедд Мен оны оятып, курбы кызыдды кайтарып ген сэулесшен отаньщ багытын аныктайды, зангерлер алуыда болады деп айткым келдд сот жиналысы кезшде акпараттарды кагаздан карайды, Менщ ю-эрекетшнщ курыдымга кетущщ логикалык курылысшылар уй салганда сурет жобасымен танысады. кеп1Л1 сол кыз болды. Бфак, кайтадан он ойланып, жуз Сол секшдд неге студенттерге емтихан устшде окулык толгана келе баска шеидмге келдш. Бф туншд1 оган арна- пайдалануга руксат бермейд1? дым • Тагы бф тунд1 оган киюга болады. Юм бшед1? Бэлкш, - Осы гой, мше. Менщ естш келген дуниелершнщ оныд басында сошп жаткан жанартаудыц бф тесдшде шок шшдеп ед гажап идея екен - деп, ол куана жар салды. - Полли! - деп ызалана ун каттым. - Кррытынды терю. жаткан шыгар... Тагы бф эрекет жасап коруге бел байла- Дэршер, задгер, курылысшы не уйренгенш тексертш емти ДЫМ. хан тапсыргалы жаткан жок. Ал, студенттер сынактан етедд Емен агаштыд саясында отырган келеа кеште мен: Жагдай толыгымен баскаша жагдайда оларды уксастыруга - Бупнп кештеп непзп катеш «мейршдшк» (Аб болмайды. МдепсогсИат) деп атаймыз - дегенде ол куана моз болды. - Сонда да эдем! ой гой - дед!, Полли. • \" •' Я - . - я-5. - 94 95 *
АКЩжазушылары туыпдыларыпап Макс Шулмсш. Махаббат деген к;ател1к рып-: -ЕсЕанладч1,!д-ердекекпе, ксаырбсыырблоаслажмамда(,НмуроойНыюмза^й СЖоащГЭСТЬ1' - Дэл солай - деп, куана жар салдым. - Жуз пайыз дурыс. гагУ 1о Бул эдшетаздж. Бфшип адам журтты аузына каратардан бурын туп непзп кайнар козд1 улады. ...Полли, мен сеш Рас!) туралы мэселен! зерттеп керешк. мактаныш етемш. - Кызыкты естшед!' - дейд1, Полли. - Тычда, егер Кюри ханым шкафтьщ устшдеп ф0 Ол бфдеме деп ернш жыбырлатты да бет1 кызарып кетп. - Кордщ бе, сушктш, бул соншалыкты киын емес пластинканыч устше уран тузын калдырмаганда букщ эЛем шыгар. Сенщ жасайтын жалгыз нэрсеч ойды жинактау. Ойлан-тексер-пайымда. Ендк уйренген барлык дунием13Д1 РаД!р'аГр”с- ДОП. бас изеген Полли: - Сен киносын керд;н тужырымдайьщ. Поллидщ мулде есуас еместнт меш канаттандырды. Мен бе9 Меш тан калдьфды гой... оган барынша тезшдшк танытып, кажымай уйретушнщ - Мен онын кате екенш айткым келедт Бэлкш, Кюри ха аркасында ецбепм жемюш бердь Мысалдарды унем1 кайталап, кателерш корсетш, бастырмалата бердш. Бул ным элде бф кезевде радид! ашатын да шыгар. Ол болмаса унпр казганмен бфдей едп Алдында барлык ю ерж-куш да ©зге бтеу тауып бшер ед1. Мумюн, ©зге де кеп жагдай бо- жумсауды талап еткен, кою карацгылыгы басым ед1. Мен лар. Сен бгр мэселеден жалган корытындыны бастап альт, жарыкка кашан жететшшд1 бшмеген болатынмын. кей!н одан мумюндап бар корытынды шыгаруыца болмай- Алайда, мен ершбей-жалыкпай жалгастыра бердш. Меи уптш, тырнап, ургылап журт акырына жеттш. Мен болма- ды... шы сацылаудан жарык кордш. Сол сачылау улкейе берд1, Тагы бф мумюндж беруге шешш кабылдадым. Бар одан кун кулшдеп юрт, бэрше нур шашады. Ол упйн бес тун шаршасам да, нэтижеге жеттш. Мен Поллид1 логиката- болганы жалгыз. Бул да бф тэн мен жанныц тезшш катар нушы еттш. Кдлай ойлауды уйреттш. тауысатын пэле екен. Менщ 1С1м осымен бггп. Ол маган ©те кажет едт Ол менщ уй-мулкше сай келетш жан, балаларыма кайырымды - Келеа кател1кт1 туп непзд1 улау (Ро150шп§ 1Ье \\Уе11) ана боларлыктай сынактан ©тп. Оган гашык емеоппмд1 бул дейм13. КЫЗ б1ЛМеу1 ТИЮ. - Кдндай кунгп - деп, ол елп ете калды. - Ею адам сез таластырып жатыр. Бфшина, орнынан Керюшше... Мен келеа кездесуде оган кещл бтдфуд1 жен кетершп «Менщ бэсекелесш эйпл1 суайттыц бф1. Онын кордш. Б1здщ озара катынасымыз бшм алудан романтикага сезше сенуге болмайды» дед1. Ал, Полли, ойлан. Мукият ауысатын уакыты жеткен едк ойлан. К^ай жер1 кате? Мен онын назарын бгр нуктеге кадап, саргыш кабагын Емен агаштьщ тубше келш жайгаскан сон мен оган: туйгенщ жакыннан байкадым. Кенет жанарында акыл ойдьщ ушкыны шашылгандай болды. Онын, мундай кейшн * г;® алгаш рет керуш. - Бул эдшетаздж. Мунда ешбф ЭД1ЛД1К жок- Оны ауыз 7-401 97 аштырмай турып, етфжнн деп атап тастаса, оган ешбф мумюндж бершмещц гой - деп, жактырмагандай айтты. 96
АКД1 жазушылары Макс Шулман. Махаббат деген цател 'гк - Полли, б!з бупн кате туралы сейлеспейм1з - Деген1м. ... . Ч,.,г. Де -\"кап, эттеген-ай - деп, сагы сынгандай жауап катгы. - Сонымен, Полли! - деп, озшд1 зорлап турып, кулш- - Сушктш - деп мен оган кулшсфей рух оерщ; - сфедш: — Сен кателерд1 уйренгенщ корпйп-ак тур. бес кешт1 бфге отюздж. Бфге болу кандаи ганибет. Б« тацданарлыктай уйлесш таптык. - Дурыс айтасыц - дедк ол мэз болып. - Муны саган юм уйреткен ед1? - Асыгыс корытынды - деп, Полли ап-анык айтты. - Сен уйреттщ. - Гафу ете гор! - Мше, солай. Осы себептен сен маган карыздарсьщ. - Асыгыс корытынды. Сен бес-ак ретк1 кездесуден кейф Жок демессщ, сушктш? Егер сеш кездесуге шакырмасам, калай уйлесш таптык деп отырсьщ? кателер туралы сен ешкашан бшмеген болар едщ гой. Мен ракаттана кулш алдым. Суйюмд1 ару кател1кт1 - Дерекке карсы болжам (Нуро1Ьез1з СоШгагу ю Рас1) - мыкты уйрешп алган. дедк ол. — Сушктш — дегенде мен оньщ колын акырын гана сипа- Менщ кас-кабагымнан тер тамшылай бастады. дым: - Бес ретю кездеу деген аздык етпейдк Жаксыны се - Полли, сен муньщ бэрш сол кушнде кабылдамагын. зшу уьшн бутш бф тортты толыктай жеу мшдетп емес кой. Бул жай гана сабакта отетш дуниелер гой. Оку орнында - Уксастыру кател1к» (Еа1зе Апа1о§у) - деп, Полли жыл- уйренген нэрселердщ бэр! емфде кажет бола бермейтшш дам айтты: - Мен торт емес, кызбын. сен бшесщ гой. Мен кулген болдым. Суйкшд1 кыз сабакты миына куйып - Жалпылама корытынды (БюФ ЗптфНскег) - деп, ол алган екен. Тэсшмд1 озгертешн деп шештш. Эрине, ма саусагын шошайтты. хаббат жариялаудыц тжелей эр1 эдеттеп екгпнд1 жолын Тагы да. Мен ею кезш сузеген букаша канталап, жер тандадым. «Алпауыт» миым колайлы соз тавдауга дешн тепкшедш. кыска гана узтю жариялады да: - Сен менщ курбым боласьщ ба, жок па? - Полли, мен сеш суйемш. Сен менщ элемшсщ, ай, - Болмаймын. жулдыз, гарышымсьщ. Жалынамын, сушктш, меншен - Неге? жуптасатынынды айтшы! Олай болмаса, омфшде еш мэн - Себебк мен Пети Борчка бугш тацертед жуптаса- калмайды. Кдшаламын. Тамагымнан ас отпейдк Элемд1 тынымды айтканмын. Мен басым айналып, осы б!р ессв ой- кез1п, арып-ашып кетемш - деп, кос алаканымды капсырып ынды аяктауга келгенмш. Ол екеушв серттесш, кол алыскан еюнетшдей ишара бшдфдш. сод! - Мейршдшк» (Аб МФепсогбкт) - дед1, Полли. Тютент кеттш... Есшнен тана жаздап калдым. Барым- - Алаяк! - деп айгай салып, жерд1 бгр тептш. ша тырысып, 031МД1 тыныштандырдым да: - Полли, сен онымен журме. Ол етфжии, алдамшы, ба- рып турган алаяк. 98 - Туп нег1зд1 улап (Ро1зопт§ Ше \\Уе11) ойбайлауды догар! Ойбай да кател1к болуы мумюн. з '-''.г.-.' г. 99
-С' I АЩП жазушылары туындыларынан ......■' • ■ т ' '' • ■с.- Бар куиимд1 саркып, тамагымды бф кенеп алдым ; Жарайды, олай болса кайтемЬ. Сен логикатанУщЬ1сыц ыМуны кисынга салып керешкшь Сен калай Пети чты менщ орныма тавдай алдын? Маган карашы! ке. студентшн. Улы гулама, келешеп кемел Ж1птпщ. П кара. Топас, есекбас, келес1 тамагын кай жердей калай рын да бммейдк Сен маган айтшы, оны тацдауыцда ка логикалык себеп бар? - дедм. - Неге айтпаска? Онын жанат терюшен жасалган ушыларыныц бар. тацдаулы прозасы й и, %:/Аф ААШж. X У у
у I Кавабата ЯСУНАРИ ИЗУДЕ ЖУРГЕН БИШ1 1$ЫЗ Кавабата осы повесшен жэие «К,ар елЬ>, «Мыц тырна» атты туыидыларымен оцырмандарыи тацдай к,сщтырып, Жапония Э1сазушыларыньщ арасынан туцгыш рет 1968 жылы Нобель сыйлыгын алгаи жазушы. Ол оз шэкфпи, кориекпи жазушы Мишиманьщ 1970 жылы самураильщ дэстурмен фарный жарып олген ауыр к,азасыи кошере алмай 1972 жылы взшеулы газ цолдаиып к,аза тащан. Карсы алдымдагы жол шынтактала бунакталып келт, бинсгей тускенде Амаги кезещне енд1 гана жеткенш сол ед1, аяк астынан жацбыр себелеп, ит тумсыгы етпейтш балкарагаймен кемкер1лген таудыц бел1иен беттегеи несер эне-мше дегенше, меш куып жетп. Жасым жиырмада. Басымда ага курс студенттерше ар- налган калпагым бар. Устшдеп кеплдф туст1 матамен •пплген кимонога1 хакама2 шп, оку семкесш аркалап, кэ- дшп саяхатшыша келе жатырмын. Изуге3 жападан жалгыз сапарлауга шыкканыма мше, терт тэулж. Шюнзэнжидщ ыстык арасанына бф, Югашиманыц ыстык арасанына ек1 конып, жолга арналган бшк гэтамды4 аягыма шп алып, Амаги кайдасьщ деп тартып кеткенмш. Бф1 б1р1Н1Н, етегш басып, аскактаган бшк таулар, бгтеу тогай, ф1 жартасты ацгарлар сап тузеп, куз маусымыныц керкшен кез тарткан- да кецш туктршдеп элде бф сырга умсынып, асыга-ап- тыгып келе жаттым... 1 Кимоно - жапондардыц улттык киши 2 Хакама - кец эр1 узын шалбар 3 Изу - Шизуока штатындагы эсем кор1кгп мекен. 4 Гэта - агаш табанды шэркей ...................................................... ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................• • • • •• ■' -■ ' 103
Жетон жазушыларыиьи,»шцдаулы прозасы '•■\"Л ■\".г-. Кавабата Ясуиари. Изуде журген бшш цыз Осы сэтте жанбырдын ф! тамшылары меш бас-ко3сЬ кызбен тагы да ушырасканмын. Ол мейманхана дэлшшц сабалай бастады. Эрге тарткан тж эр! буралац жолмеи >Куг|. кец залында билеп, мен баспалдактыц уетше отырып алып, коз алмай тесте караган едш. Сол сэтте мен «кеше Шюзэн- ре басып, кезецнш аргы бетшдеп шайханага жепп Дамылда. жиде, бугш Югашимада жур, ертец Амаги кезецшен асып, Югано ыстык арасанына баратын шыгар. Амагиге дешн дым. Шайхананын босагасын аттаи бере К1лт турып калдьц, жет1 ри1 ойтш-буйтт куып жетемш» деп ойлаган едш. Осы Коцш1мде жук ет1п котерген арманыма дэл осылай сэт1мец ойдыц жетепнде асыгыс-усшс жолга шыгып жургегпм гой. Соида, жацбырдан бас саугалаймын деп шайханага кфгенде тап боламын деп еш ойламаппын. Онда кезбе артистердц бичи кызды карсы алдымнан кездестфщ, элгшде абыржып калганым сол едк б1р тобы демалып отырган ед1. С1лей1п турып калган меш ацгарган биш1 кыз 031 отырган Сэлден соц шайхана кожайыны меш баска болмеге енпздк Болмеде адам турмайтын секшдк еап де жок. Со- тосен1Ш1н алып, коз шеспес жылдамдыкпен келес1 жагын нау томенде коз жетпес шетсв-шексв кец дала далиып жа- аударып, маган карай жакындатты. Мен «е,е,а...» дегеннен тыр. Тоцганнан болып, денем ттркешп, дфшдегенде тюш озге ун1м шыкпай тесешшке отыра калдым. Орге карайгы сакылдап кетст. Кржайын эйел шай экелгенде мен катты жупрютен ент1г1п эр1 тосын кездесуден толкыганнан алгыс тоцганымды айттым. б1лд1руге де мурша болмады. Биш1 кыз дэл карсы алдымда - Ой-бу! Кымбаттым, сп суга малшынып калыпсыз отыргандыктан сасканымнан жец1мдег1 темек1мд1 шыгар- гой! Мунда келш жылынып алыныз! Кшм-кешепшзд1 де кепт1р1щз! - деп, колымнан жетелегендей-ак оз болмес1не дым. Ол касындагы эйелд1ц алдында турган кулсалгышты апарды. Болмедеп ошакта от маздап тур. Ашык ес1ктщ оз1нен алып, маган карай жакындатканда да мен ауыз аша алмадым. ыстык ауа урлейдк Мен эр1-сэр1 куйде босагада бфаз турып калдым. Суга туншыгып олген адам сек1лд1 туда бойы кок- Биш1 кыздыц жасы коп узаса он жетще гана шыгар. Кот коцбек болып 1С1Н1П кеткен бф шал оттыц жанында журелеп кара шашын бурын мен кормеген элде б1р дэстурл1 улпмец отырып алыпты. К|ос жанары шуьйрей1п, суалып калгандай тарап, туйген1 жумырткадай домалак болганымен батыл да нуры тайган коз1мен маган тесше карады. Айналасында еск1 ожет тур1не керемет жарасып тур. Ежелг1 эдеби штаптарды хаттар мен конверттер шашылып, ыбырсып жатыр. Т1р1 жан- безенд1рет1н супу арулардыц бейнес1н ершев еске тус1ред1 нан гор! тау уцпршдеп кубыжыктыц елес1не удсас адамды Биш! кыздыц касында жасы кырыктар шамасындагы эйел. кор1п, состиып турып калыппын. ек1 жас кел1ншек жэне Нагаокадагы ыстык арасан мейманха- насы кызметкерлер1Н1ц жейдесш киген жиырма бес-жиырма - Адам баласы керерл1ктей емес. Айыпка буйырма- алтылар шамасындагы бф Ж1Г1Т болды. цыз... 0м1рл1к сер1Г1м болгандыктан, менен езге к1м оган Мен булармен бурын ек1 рет жуздескен1м бар. Юга- шимага келер жолда, Шюзэнжиге бара жаткешда Югава озен бойында оны алгаш рет коргенм1н. Бинп кыз улкен да- уылпазы бар кетт бара жаткан. Мен элсш-элсш бурылып. караумен кеткен еД1м. Сол сэтте сапардыц дЭМ1н сез1нгендей 1 Ри - кашыктык олшем!. Шамамен торт шакырым бгр ри. болганмын. Югашимага тускен соц екшнн кун! кешке биШ1 'г.' - -- 104 105
Жапон жсгзушыларыпыц тсщдиулы прозасы Кавабата Ясунари. Изуде жургеи бшш цыз камкор болар дейсгз. Коруге ауыр болса да гарып жандь] ■' ■ ■ • кимайсыц. Кымбаттым, туашспкпен карауьщызды еТШе. шакты чио1 жер алыстап кетсе де узатпай-ак куып жетермш мш - деп, кожайын эйел сыркат шалы туралы эдпмеледй деп 031МД1 сабырга шакырып, оттыц басында тонкандап Шалы сал ауруына шалдыгып, кеп жыл бойы Денес| кунысып калган коршедп Бул дертт1Н шипасы туралы кецес отырдым. берген хаттар, дэр1-дэрмек эр жердей агылып кел1п, енд| соньщ каптары мен конверттер! тау-тобе болып жаткан бет! Биин кыз кетюшен мен тэгп ойга одан ары катты екен. Наукастын 031 де осы кезещй асып откен адамдардд^ сурап, газет-журналдардан окып, дертке дауа ооларльщ бершдш. Кожайын эйел оларды шыгарып салып, оралды. б1рдемелерд1 сурастыра берет1н кершедг Онымен коймай хаттар мен дэр1 каптарын тастамай айналасына уй1п к;ойып, - Мына артистер енд1 кайда токтайды екен? карап отырады екен. Жыл откен сайын ешк1мге керег! жок кагаздын уЙ1нд1С1 кобейе берген. Эйелд1н энпмесше жа- - Эй, буларды. Кайда конатындарын бшудын амалы уап рет1нде не айтарымды да бшмедм. Отка карап отыра бердш. Шайхананьщ касынан откен машинаныц журюшен бар ма екен? Кш ойынга шакырады екен деп журттьщ кас- уйд1н кабыргасы думп1п гур1лдеп кегп. «Бул жерд^ц куз1 осындай салкын. Кеш1кпей кар басып салады. Шал несше кабагын багып журетш жандар гой! Кымбаттым! бола кезенн1н тобес1нде турады екен. Томенге тус!п жазьщ даланы мекендесе болмас па?» деп 1штей ойланып калдым. Кожайынныц елеуаз айткан салкынканды соз1 булкынып Ки1М1МНеН бу ШЫГЫП, ОТТЫН ЫСТЫГЫ баСТЬЩ ЭЦК1-ТЭЦК1С1Н турган К01НЛ1МД1 одам ары тасытып «олай болса, бипп кызды шыгарды. Шайхана кожайыны эйел кезбе артистермен бупн тунде конакка шакырып жШерейш» 1штей толкып эцпмелесш жатыр. отырдым. - Ана жолы келгенде ерт1п журген кызьщ мынандай боп ост кеткен бе? 0дем1 бойжеткен болыпты гой. Тал Жацбыр басылып, тау басынан агарып аспан ашыла ба- шыбыктай майысып-ак тур. Кыз бала тез есед! гой, непз1. стады. Кун толыгымен ашылып айыкканша кут деп кожайын Сойт1п жатканда кезбе артистер козгалуга бет алгандай КОР'НД'- У-ЩУ болысып кетт1. Мен де сол жерде орныгып эйел меш богемек болса да, шынымен мен турак таппадым. кеткен1м шамалы болса да, турып кете салуга журекс1н1п, - Ата дешшз сау болсын! Кенпкпей суытады гой - дедш кур екер тыпыршып отырдым. Булар канша жерден жол журуге машыктанган жандар болса да заты эйелдер гой, он де орнымнан турдым. Шал саргыш жанарын зорга козгап, маган карады да болмашы гана бас изедт - Кымбатты студент! Кымбаттым! - деп, кожайын эйел меш соцымнан куып жетт1. - Каншама коп акша берд1н1з? Ынгайсыз гой, - деп, менщ сомкеме жармасып «мшдегп турде шыгарып саламын» деп, бфаз ер1п журд1. Сонымен кайталап айтты: - Ынгайсыз болды. Немен жарылкаганым уш1н С1зден акша аламын. Келесще осы жакка келсец^з, б1зге мшдегп турде согыцыз. Карымтанызды кайтарамын. С13Д1 умытпаймын - дей берд1. Мен оларга бар болтаны б1р мэнет, елу усак тиын гана бергенмш. Кызык болып калдым. Кошл1м толкып, козше 1 Чио - узындык елшем. • ■- - - .... - ..... 106 107
I Жопой жазушыларыиыц тацдаулы прозасы Кавабата Ясупари. Изуде журген бшш цыз жас келетшдей ме, калай. Дегенмен бшш кызга тез жетуд1н - Солай емес пе. Мен бшемш. Б1здщ аралга студенттер ылги келш турады - дед1. камына гана катгы бершген маган о.ул эиел кедерп келт1р|п жатты Ипт1 таудын шаткалына дешн шыгарып салганьц, Бф топка жиналган кезбе артистер Ошима аралыныц айтсацшы. Хабу аралыныц тургындары екен. Коктемде елшен шы- гып, эр мекендг аралай журш осы кузге келш жеткен екен. - Ракмет, шге. Кдрияны иен калдырганыцыз жарамас Суыктыц бет1 бер! багытталып келе жатканымен кыстык кшмдерш экелмеген. Сондыктан, Шимодага оншакты кун Енд1 кайтыныз! - дегеншде гана токтады. тунеп, Ито жагалауынан елше кайтатындарын элп жшгг ма Кдрацгы шаткалга кфгеншде суык жацоырдыц тамщьь ган айткан ед1. Ошима деген атау кулагыма жеткенде елец- жыр лирикасы санамды селт еткшп, бинп кыздыц тацсык сы тырсылдады. Изудш алдынгы тусынан шыгатын келес| кою шашына ершсЬ козш тусе бердг Мен Ошима аралы ту- аузы алдымда агарандап коршш турды. ралы кызыга сурап келемш. Шаткалдан шыккан жолдыц бф жагы ак шарбакпен - Студенттер бвдщ жакка суга шомылу ушш унем1 ке- кемкершгеш жай отындай кисалацдап кетштг Сурет 1спетт1 лед1 - деп, бинп кыздыц касындагы эйелге айтканы естшдн козге анык осы жолдыц эудем жершде кезбе артистердщ карасы коршдг Оларды алты чио да журш улгертпей - Жазда шыгар - деп, мен бурылып сураганымда ол са- куып жетпм. Мен журюшд1 кшт баяулаттым. Эйелдермен сып калды. катарласа кетуге батылым бармады да ештеце болмагандай кастарынан ете бердм. Олардан эжептэуф алда кетт бара - Кыста да - деп, калгандай болды. жаткан жтт мен1 керш токтады: - К,ыста да суга жузе ме? Били кыз езгелерше карап кулшсфедн - С1здщ кол-аягыцыз жецш екен. Багымызга карай аспан - Кыста суга жузуге болушы ма ед1? - деп, кайталап ашылды-ау... сураганымда бет1 сэл кызарды да салмакты кешппен бас изедт Оныц эцпмеге тартканына коцшм жайланып, катарласа - Ештеце бгпмейд! гой. Эл! бала гой, бул - деп, егде эйел бфге журш кетам. Жшгг маган устьустше бастырмалатып кулдг сурак койып жатыр. Бпд1ц эцпмелесе бастаганымызды Кавацу озеншен кулдилай журш, Юганога жетуге уш ри- ацгарган эйелдер де артымыздан жетп. ден кобфек жер калган едт Амаги кезещнен ©те калганда тау, дала, тшп аспанньщ келбетше шешн баскаша, расы- Ж1ПТ улкен токыма себет котерш алыпты. Егде жастагы мен де оцтуспк ©цфге келш юргендей болдык. Элп ж1пт бф эйел шшкентай кэнден котерш жур. Эйелдердщ екеушп ауыз жаппай эцпмелесе келе тштг жакындасып улкендер! орамалга тушлген заттар, орта жастыгылары кетак. Огинари, Нашимото сек1лд1 кншпрш елд1 мекен- токыма себет дегендей эрбф! жук котерген. Бинп кыз улкен дерден ©ткен сон сонау томендеп алкапта Юганоныц сабан дауылпазды кондыргысымен бфге котерш жур. Егде эйел де эцпмеге араласты. Бул Ж1пт жогары оку орныныц студент! екен гой - деп, ол бинп кызга сыбырлады. Мен жалт караганымда ол кулшсфеп: 108 109
Жапон жазушыларыныц тацдаулы прозасы ~ г; Кавабата Ясупари. Изуде журген бшш кыз 1Г*Г /' •1 .............................. ............................. 1 11.......................................................... шатырлары керше бастады. Мен олармен бфге ШиМодага -■ ■ ■ ’ « Дей1н бфге баратынымды айтканымда Ж1пттщ куаныщЬ1Нда кимоносында дэл осындай ою бар. Шын айтамын — деп, эйелдермен дауласып жатты да, маган бурылып: шек болмады. — Елде улым калган. Окуда гой. Соны сагынып... Кдзф Юганодагы конак уйд!н касына келгенде егде эйел Кощ. конгасури (кара кок туст1 мата) кымбаттап кетшт! гой — дедк тасар сэт келд1 дегендей Караганда Ж1Г1Т. - Кай окуда? - Кымбатты студент ары карай да бпбен бфге журем;н - Бастауыш мектептщ беспшл сыныбы. деген - дедь - А, Т1ПТ1 бесшшще ме? - Жаксы болды гой. «Алые сапарда серпе, кунделпф - Кофудеп оку орнына баргысы келедк Кай штатынын Т1рл1кте мейр1МД1Л1К керек» деген. Б1з секшд1 томенп топта- Кофу1 байыргы мекенш13. Ал, 613 Ошимад ориыкканымызга гы адамдармен бфге журу такиянызга тар келмесе... Жэ, коп жыл болды... нес1 болса да б1збен бфге демальщыз — деп, егде эйел бэй- Олармен бфге дамылдап, бф сагаттай отырган сон жшгг ек болды. Эйелдер жаппай маган карады да, ештеце мегп озге мейманханага жеткшп салды. Непзшде мен осы ангармагансып, унс1з бола тура уяльщкырап турысты. бф жайсыздау конак уйге жата кетсем бе деп отырган едш. Мен олармен б1рге конак уйдщ ек1НШ1 кабатына шыктым. Бв кошеге шыккан сон туп-тузу тас жолда тоселген саты- Жуктер1М1зд1 еденге койыстык- Еден1, терезес1 еск1рген эр1 мен кулдилап, журш отырып кепш1л1кке арналган ыстык лас екен. Биш1 кыз теменп кабаттан шай алып келд1. Менщ арасаннын манындагы коп1рден отт1к. Коп1рд1н келес1 жагында саябак кер1НД1. карсы алдыма кел1п отырганда бет! болмашы кызарып, колы Ж1г1т екеу1м1з мейманхананын дарбазасына кфД1к. Жаца д1р1л кагып турды. Кеседеп шай подностан сыргып тус1п танысым ©31 туралы айтты. Жиырматертжаста екен. Ойел1не кетердей-ак кор1нд1. Онысын апыл-гупыл коя салганда кесе ек1 рет кайгылы жагдай ушыраскан екен. Бф1нш1С1не, тусш шайкалып шай тогшд1. Неге соншама кысылды екен. тастаган, ек1нш1сп1де баласы шала туып коз жумган. Нага- - Жайша ма. Отау иеа болатын жаска кел1п алып. Му- ока мейманханасыньщ формасын ки1п журген сон мен оны нысы нес1... - деп, эйел кабагын туЙ1п, тавданган сьщай- мен суртк1ш лактырды. Биш1 кыз тог1лген шайды сурпп сол жакт1К1 деп ойлаганмын. С031 мен 1С1не карасан б1рдеме бшетшге уксайды. Сондыктан, оз кызыгушылыгымен бе, жатканда уялганы 61Л1Н1П турды. Кенет элг1 созд1 ест1генде элде, артист кыздардьщ бф1не ойы кет1П, жуктер1н тасып, Амаги кезен1ндег1 шайхана кожайыныньщ менс!нбей айт- бфге жур ме екен деп болжаганмын. кан сознге каным карайып отырганым отка су куйгандай ба- Кешн тустенд1к. Югашимадан тангы сегпде шыкканбыз. сылып калды. Бакандай уш сагат оте шыгыпты. Сол сэтте егде эйел эцпмеге ерб1тт1. Жана танысым конак уй1не карай кайтарда бак аркылы - Студент мьфзанын киген кимоносы эдем1 матадан маган кол булгады. Мен ек1нш1 кабаттан ораулы акша екен - деп, маган тесше карады да: - Бвдн Тамижид1н лактырдым. •- • - - - .... 110 111
Жетон жазушыларыныц тсщдсплы прозасы .' •........... \" • .« • Кавабата Ясулари. Изуде журген бшш кыз Л ЛЛ - Аз-муз бердеме-сонда да ала сал - деп, едш, ол онщ, жактырынкырамаий оте шыкпакшы оолып едд акта ба:, катар ашкан куш отырдым. Дауылпаздыд даусы еетшген 1Ш1не тускенд1ктен оны алып: сайын «бидп кызым дауылпазын .у.ргылап-ак жатыр» деген - Эуре болмасадшы - деп, езше каит адан лактырдЬ1 оига келш кец тыныстап коямын. Ал, дауылпаздыд дау онысы шатырдыи сабанына шип калды. Меи оны алд№| сы басылган сайын носердщ суына батып бара жаткандай жан дунием алай-дулей боп кетед1. Сойти де бф бфш куып да кайтадан оган карай лакгырдым. Бул жолы ж.пт мен!, жупрш жур ме, тарсыл-турсыл боп кетп. Артынан тым- тартуымды алмаска амалы калмады. тырыс. Осы тыныштыктыд себебш бшмекке кою карадгыга Кешюсш носер куйып жШердк Таулардыд езшщ алЫс. коз тжеем де маган коршерлж не болушы едк «Кайдагы бгреу бугш тунде бидп кызды ластап тастамаса ип» деген жакыны белпаз болып, бфкелю ак туспен мунартып ой меш мазалаумен болды. бушрдеп булактын оз1 кобфши лайланып, агыны кушеШп, шуы кобейдт Мынандай жутта кезбе артистер оекер келдь Ес1Г1мд1 таре жауып алып, тесек салып жатсам да уйык- ау деп ойлаган сайын байыз тауып отыра алмадым. Элсш- тай алмадым. Тагы бф рет шомылып алдым. Буырканган ЭЛС1Н шомылумен болдым. Корил болмеш болт туррац К0Д1Л1МД1 сабасына тушру ушш суды шалпылдата жузш, кагаз кабырганыд маддайша тусындагы тортоурыш тесжтен тускен жарык ею белмеге катар туседт Сондыктан болар, бфаз СуДГ1Д1М. болменщ 1Ш1 буртурл1 алаколедке. Жадбыр токтап, аспан ашылды. Жауынга жуылган куз- Шулы жадбырдыд дыбысымен коса алыстан дауылпаз п тун агараддап жаркылдайды. Судан шыгып алып, сол куш дыд даусы талып жетедг Мен жалма-жан атып турып барып салып урып жетш баргым келдк Бфак, оным калай болмак. ашканда терезенщ коршау агашыи сындьфып ж1бере жазда- Тунп сагат екщен асты. дым. Терезеден кеудеме дешн сыртка шыгарып алып, биш! кыздыд кай туста жургенш бшмекке кезшд1 жумып турып Ертедшде тадгы тогызда Ж1ггг маган келдк Мен енд1 гана тыд тыддадым. Дауылпаздыд уш барган сайын жакындап келе жаткандай. Жел араласкан жадбыр бас-козшз сабалап турып жаткан едш. ЕкеушЬ сер1ктесш, арасанга бардык. тур. Сэлден сод шямиеэн (жапон ултыныд шеют саз аспабы) Жалпы журтка арналган ыстык арасанныд томенп тусымен ун1 шыгып, эйелдердщ созылыдкы дауыстары мен кулкшер: агатын арнасы жанбырдан кешн толып, кун сэулесшен кулакка жегп. Кезбе артистерд1 олар тускен кодак уйды карсы бетшдеп мейрамхана шакырганы белгш болды. Ер шагылысып жылт-жылт етедк Коктемнщ жумсак лебш еске азаматтардыд да дауыстары анык еетше бастады. Артынан тусфетш одтуетж Изу мекеншщ тамылжыган тамаша бф оер1 келер ме екен деп дэмеледщ коямын. Бфак, бул думай- ды тойлары шектен шыккан шулы берекес!зд1кке айнала- кугп еД1. тын тур1 бар. Октын-октын эйел адамныд жырк-жырк ет- кед кулк1с1 тун тыныштыгын бузады. Мен ес1к пен терезеш Откен тундеп окига маган туе секйцц там-тумдап ойга оралады. Сонда жшггтен сурап жШердш. - Кеше туншд бф уагына дешн шуладыддар гой? - Не? Ест1лд1 ме? - Эрине. - Мына жердщ адамдары да. К^ур айгайдан баска бшер- лер! жок - деп, аса мэн бермеген сод мен де ештеде демедш. 112 8-401 113
Жетон жазушыларьшыц тацдс1}лы^р ^^ ^ - Эй, аналарды кара, шомылуга келш калыпты гой. В|эд Кавабата Ясунари. Изуде э/сурген бшш цыз керш кулш тургандарын. - Кезбе артистер кайтып бара жатыр гой. Ж1Г1Т озеншд келеа жагасын нускады . бзен жагасыныц - МЬм, олар кшге керек екен. Ал, ещц сгз кешщп, мен былай койдым — дедк саудагер. Ол ойынныц кызыгына туеш еНд1 гана сейше бастаган мунарткан туман арасынан жет1, алып, ештецеге мэн берер тур1 жок. Мен не 1стершд1 бшмей сегп адамныц супбасы бгрде анык, бфде вшкш керщед| тоцкандап отырганымда артистер кайтып бара жаткандай. Олардын арасынан жалад бас, жалацаш бфеут ЖУПр1ц Жшптщ кешю сэлем1 кешеден еетшдк Мен дэлпге шыгып, шыгып, киш коятын тактайдыц шетше турып алып, езенГе колыммен ымдап оларды шакырдым. Олар озара бфаз сы- сеюретшдей-ак ек1 колын алма-кезек созып бфдеме Деп бырласты да бер1 карай бурылды. айгайлап тур. Ол бипп кыз едк Туп-тузу^аягы, аппак денес! Эйелдер бф дауыспен «кеш жарык!» деп, дэлпге кфД1 балапан агаштай коз тартканда тула бойым таза сумев де гэйшяларша отыра калып, алакандарымен еденд1 басып, шайылгандай болды. Сол сэтте кодшм орнына тускешне едкешп маган пет корсетп. ез1мд1 1штей мазактап кулш те алдым. Бпд1 кере салып, Ол сэтте мен ойыннан жедшуге шак калган едш. куана кол булгап, жаладаштыгына карамастад мэз бо- - Еш амалым жок, бершдш - десем: лып тур. Менщ кодшм ерекше жайланды. Мазамды алгав - Ол не дегенщп мен епден анагурлы нашар ойнай- барлык ой элде кайда ушып кегп. мын гой. Жаксылап карайык — деп, саудагер корапшаныд эр К031Н санап эбден кызып алгандай. Келген жандарга НегЫнде, мен бипп кызды он жет1 - он сепздерде дев К031Н1Д киыгын да салган жок. Эйелдер дауылпаз, шямиеэн ойлаганмын гой. Шашын ушп тарап, улкендерше сэнденщ аспаптарын белменщ бф бурышына койып тастап, шахмат кишгенше карап кана. Кызык нэрсе ойлаганмын. тактасына гомоку (го-ныд бф тур1) ойнамакка тастарды жи- най бастады. Мен ойынымды тез аяктау упнн жедше сал- Жшт екеушп бпдщ болмеге келгеншпде артист эйел- дым. Элп саудагерш «тагы бф ойнайык» деп айырлатын дердщ шшдеп егделеу1 мейманхананыд багында гулзар- турк жок. Мен карсы алдынан мэн-магынасыз кулш отыра ларды кызыктап карап жур екен. Бипп кыз кетрден отт келе берген сод ол ештеде дей алмай шыгып журе бердк Эйелдер жатты. Егде эйел солай карап турды. Биш1 кыз «конак уйге маган жакындап келютк кайтпасам, урыс естимш» дегендей иыгын кикад еткш - Бугш кешке тагы да бф жакка барасыз ба? кул1мсфед1 де кер1 бурылды. - Баруын барамыз гой - дед1 де, жшгг касындагыларга «не ютеймп» деген сыдаймен карады. Егде эйел маган карай жакындап келш: - А, олай болса, бупнше осында калып, меншен ойна- дыздар! - Кешке опге келш конак болыдыз! - дедк Олар конак Олар «о, тамаша», «мейманхана кожайыны урыспай уйлерше кайтты. ма?», «кеткеншпбен бпд1 шакырып отырган кш бар?» дест Тустен кешн мен мейманханага токтаган саудагермен го 115 ойнап, уакыт откпдш. Аяк астынан дауылпаз ун1 шыккандз мен орнымнан атып тура жаздадым. Го- ДОЙбы ТЭр13Д1 ОЙЫН. з* I ■ 114
Жетон жазушыларынш^оф^ы^ нрозас Кавабата Ясунари. Изуде журген бшш к;ыз г.-ч, \"г; . . .. - - ,-.г/Г газМПЬО! калуга шенпм кабылдады. Тун ауганша гомоку ойнадь* Мен1 жалгыздыктын муны торлап, жетшефетш таста- Биш1 кыз кеткен сон езшд! сергек сезшдш, уикым кащц гандай болды. Энпмеге Ж1пт араласты: Мен кагаз саудагер1 шалды шакырдым. Алпысты алкым. даган кария ширак кимылдап, белмесшен шыкты. - Ары карай бф кун де узартылмайды. Жолда узенп - Тан атканша ойнайыкшы! - деетж те, юрющ кетт1к жолдастын болганына жетер жок кой. Егер шаруанызга Мен алгаш ойнаганым секшд1 кызу кфюе бастадым. кедерп келтфмесе ертенге дешн кутш, бэрш1з бфге кетсек Б13 ертещнде сагат сепзде Юганодан шыгуга кел1С1ц кайтед! - дегенде, егде эйел де: койганбыз. Басымдагы окушь1 калпагымды сомкеме са. лып, осындагы дукеннен сатып алган жаца бас кищщд - СЙз гафу ет1Н1з! Бгз сапарлас болып С1зге уйренш кал киш, кезбе артистер токтаган конак уйге карай тарттым. Екшип кабатыньщ ес1Г1 ашык турган сон канен каперсп са- ган соц айтканымызга кондфмек болып жатырмыз гой. Кд- лып урып юрш бардым. Ал, олар эл! бас котермептг Меи не ютершд1 бшмей босагадан ендш де турып калдым. лай болганда да 613 ертен мшдетп турде шыгамыз. Жол- Менщ дэл башпайымньщ касында ек1 эйелдщ ортасында бинй кыз уйыктап жатыр. Меш коре сала бет1 кызарып, ко: жонекей кайтыс болган бгр баламыздьщ кыркын беру алаканымен бетш баса койды. Бояуын да суртпеген екен. тундеп калпы. Ерш мен кабагыньщ бояуына шейш кызарыв рэс1М1 аргы кунге келш тур. Юиппрш ас бермекшз. Дэл кеткендей болды. сол куш Шимодада болуга сэйкестфу ушш асыгыс жолга Бигш кыздьщ осы бф суйк!мд1 кейшне кеншм кетш мен турмын. Ол жарьщтан тасаланган шетке карай сыргып отыр шыккан едж. Турасын тете айтып отырганымды айыпка ды да: буйырманыз! С13 бен 613 буйрыкша ушырасып таныстык. - Кеше оте тамаша ойнадык. Слзге коптен кеп рак- мет! - деп, 1зет корсете шлгенде езш сасып калдым. Жшп Бурсшуш болатын рэсшге б1збен бфге больщызшы! - дедт егде эйелдщ жасында журетш жас келшшектщ койнындг жатыр. Ол екеушщ ерл1-зайыпты екенш бшмеппш. - Мен ертецд1 кутетш болдым - дедш де, ол жерден - Тым ынгайсыз болды. Непз1 бупн кетпек болганбыз. шыктым. Олардыц екшип кабаттан туеш келерш кутш, Бфак, кешке осында бф той болады деген сыбыс бар. Соны- мен тагы да бф кун конуга келютж. Егер со мшдетп турдс ыбырсып жаткан томенп дэлпде конак уй басшысымен оуг1н кетупнз керек болса, Шимодада кездесерм13. 613 Ко- анау-мынауды соз етш турганымда жшгг келш, «таза ауада шюяа конак уЙ1не тусем1з - дед1, орнынан турган егде эйел. серуендеп кайтайык» дедг 116 Коше бойлап келе жатыр едж, б!р эдем! кошр кершдг Б13 сонда келш аялдадык. Жшгг кешрге суйенш турып, ез1 туралы энпмеледг Бфаз уакыт Токионьщ жана агымындагы театрынын турл1 койылымдарында ойнаган екен. Кдзфдщ озшде Ошима портында унем1 койылымдарда ойнайтын кершедт Жол жугшде жасанды кылыштын кыны болган. Осындай сапар кезшде де ойнайтын жайлар туып турады дейдт Ойынга кажегп киш-кешек, ыдыс-аяк, турмыстык заттарды да бфге алып журед1 екен. - Бэр1 озшнен болды. Кдзф мше, естш журт соцында журмш. Агам Кофуде тутш тутетш жайлы омф сурш жа тыр. Мен ол жерге сыймадым. - ' • V ■* * - - ■ •\" \" ИЗ ®-• \" • ЯКИ • • ■ - •' 5 4И» • я- ; а 117
Жетон жаэуимларышцтоцдс^лы^пр^ ,.. Кавабата Ясунари. Изуде журген бшш цыз _•••г. -Мен с1зд1 Нагаоканыц ыстык арасаны мацыныц адам '.\"Г .г*'. Де\"-“Г сГаТт. Эйелдерд! баскарып журген кешншек ме- — Бул менщ оолмем, еш кысылмацыздар! — дедш. Бф ! сагаттай ойнап артистер мейманхана шшдеп арасангатусуге Фйёшм. Сдан б!р жас кшп, он тогызда. Он, б.здийт- кетютк Меш шакырганымен уш бфдей жас ургашыньщ сонынан ермей «сосын оарамын» деп кллып койдым. саншы 0стш журш ек1 баламыз шала туды оаигус-аи. Ба- ламыз бф апта гана турды да кез жумды. Эиешмюц Ден- Алайда, бини кыз шнше кайтып келдг — Аркацызды ысып берешн. Келщ1з — дсп, апай айтты. саулыгы казф де онша емес. Ана егде эйел менщ енем бола- Чиоконыц сэлемш жетюзе келттг Мен бармадым, биш1 ды . Биин кыз менщ туган карындасым. кызды ойынга шакырып, гомокуге юрюш кетпк. Оньщ соншалыкты мыкты ойыншы екенш бшмепшн. Ешкшге — А, бф де он торт жаста карындасым бар деп едпдз дес беретш тур1 жок. Мен анау-мынау ойыншыдан жецше бермейтш едш. Эдеш кур кеш жасамайтындыктан мыктап гой... турып ойнадым. ЕкеушЬ гана болган сон ол ыцгайсызданды - Сол карындасым осы гой. Рет1 келсе, карындасым ма, алыстау отырган. Ойынга кыза келе барынша ецкешп жакындай тустк Кецш серптерлш эдем1 кою кара шашы ке- ез1М сек1лд1 болмаса екен деп едш. Еш амалым жок. Ертщ удеме тие жаздап калады. Кенет бфдемеден секем алгандай басын окыс кетерд1 де бет1 кызара кетш: журмш, М1Не. - Ой, кенирщЫ Меш урсады гой - деп, ойынды тастап Жтттщ ес1М1 Эйкичи, эйел1 Чиоеко, карындасыньщ аты жупрш шыгып кеттк Олардьщ кожайыны эйел кепшшкке арналган арасан Каору екен. Олармен бфге журген Юрико деген келшшек жактан карап турды. Чиоко мен Юрико моншадан шыгып ез Ошима мекеншщ тургыны, оны жалдап ертш журген жатактарына карай кетп. кершед1. Эйкичи ауыр курешш, жыламсыраган адамньщ Эйкичи кешке дешн меншен ойнаумен кун етюздк Мей кейшмен езенге тесше карап турды. манхана кожайыны аккецш эр1 сыпайы эйел «кезбе артистер сек1лд1 теменп дэрежедеп адамдарды мынандай ас-сумен Кайтып оралганымызда биш1 кыз бет-аузындагы бояула- тамактандыру шыгын гой» деп маган ескертумен болды. рын баягыдан жуып тастаган, итшщ басын сипап отырды. Ак шамда мен конак уйге бардым. Бинп кыз егде эйелден «Мейманханага кеттш. Маган келерещ» дегешмде: шямиеэн аспабында ойнауды уйренш жатыр екен. Меш кере салып шямиеэнш еденге коя салып ед1, эйелдщ талап етумен - Баргым-ак келед1. Жалгыз езш калай... кайтадын колына алды. Биип кыз аспабыньщ суйемелшен - Агацмен бфге кел. эндете бастап едк - Мшдегп турде барамын. Кенпкпей Эйкичи маган келдк 119 - Баскаларыц кайда? - Енем жШермедг Киын адам гой, ол. Екеушп отырып гомоку ойнауды бастаганда аяк сыбды- ры еетшп, эйелдер келдк Тагы да бурынгысыпша шеттаны- тып, ишш шенпмдерщ айтпай отырысты. 1нпндеп улкендер! Чиоко алдымен орнынан турган соц мен оларды шакырдым: 118
Жетон Кавабата Ясунари. Изуде журген бшш к;ыз . 10Н айтпа деп -чрмын гой - дел, еще эйел ашулавдь,. - - .... : Эйкичи конак уйдш карсы жагыидагы меирамханада элде . б,р энд1 СОЗЫП айтып отырганы бвге анык кершщ чрды. ге келмейтш каракаттай эдем1 коз1 оны одан ары с.улу етш жШерердей. Кулгенде, жацадан ашылган гулдей. Шынымен - Кандай эн айтып жатыр? де гул ашылгандай гой. -Утаи1. Сэлден сон мейрамхана даяшысы бинп кызды шакыра - Ал, ендеше! келдь Ол концертик кшмдерш кид1 де: - Мыкты К1С1. Бэрш де жасай алады. Сол сэтте осы конак уйге токтаган кус саудагер! кырык - Мен казф келемш. Кутт отырыныз, жалгыстырып жастар шамасындагы ер азамат кабырга еспсп ашып, окып бересв - деп, есж алдына барды да: - Мен кетам - эйелдерд1 аска шакьфды. Билл кыз Юрикомен бфге корщ| деп, 1зет жасады. болмеге барды. Тамак дейтшдей де емес, шын мэнщде саудагердщ 031 жеген тауык етшщ калдыгы гана екеи. Кешн - Ешкашан эн айтушы болма - деп, егде эйел айтканда ол бэр1 бер1 карай юрт келгенде саудагер еркек бшш кыздыц бас изеп, дауылпазын алып кета. Егде эйел маган: иыгынан тартып езше жакындатпак болганда Юрико ащу- ланып: — Дэл осы кез оныц уш озгеретт кезещ гой - дедг - Эй! Кызыма кол типзбе! - дедк Билл кыз мейрамхананын екшлл кабатында сыпайы ба- Билл кыз саудагерге «ага, ага! «Мито Комоныц2 саяха- рып жайгасып дауылпазын ургылай бастады. Терю карап тын» окып берщвлл» деп жалынды. Ал, элп саудагер де- отырган оны мен дэл касынан кергендей карап турдым. реу болмесше карай зытты. Маган айтудан каймыгып, Дауылпаздьщ уш меш елжфетт Ж1берд1. касындагы эйелге айткыздыргысы келгендей эрекет жаса - Дауылпаз согыла бастаганда думанньщ сэш юре ка- ды. Маган элде бф умгг пайда болып, ютапты окып беруге лады - деп, егде эйел мейрамханага карады. Чиоко мен Колыма алдым. Оки бастаганымда били кыз иыгыма бетш Юрико екеу1 солай карай кета. Бф сагаттан кешн тертеу1 де типзе жаздап, шоктай жанып турган козш юрпж какпастан кайта оралды. маган ерекше зешнмен кадап турды. Кггап окыткан кез- - Бар-жогы осы гана - деп, били кыз алаканындагы елу де унем1 осылай тындайтын сеюлдк Саудагер еркекке тиынды кожайын эйелдщ колына салды. К1тап окытканда да осылай тындайтын болса керек. Ерек Мен Мито Комоны жалгастырып окып бердш. Жолда ше эсемджпен жалтылдаган улкен кара к©31 билл кыздын коз жумган бала тагы да еске алынды. Су секшд1 денес1 туда бойындагы ен тартымды дуниесг Созбен суреттеу- жылбыска бала бф апта бойы жылауга дэрменсв куш коз жумыпты. 1 Утаи - Но театры койылымыньщ эш. Кезбе артистерд1 когамньщ томенп тобындагылар деп 2 Мито Котой - (1628-1700) тарихшы, Конфуций кагидасын санайтын урдют1 оз басым умытып кеткендеймв. Оларды устанушы. темендететшдей ештенес1 де жок едг Менщ достык карым- катынасым олардьщ да кевдпше жаккан секшдк Мен уакыты 120 келгенде Ошима аралындагы олардьщ уйлерше баруга уэде бердш. 121
Жетон жазушъ1ларьшь1Ц та^да\\ль1 / р Кавабата Ясуиари. Изуде журген бшш к,ыз Г-Г*С*- турдым. Кавацу озешшд басында мухит жагалауы агарадцап - Атамызды уакытша баска жакка Ж1бере турсак бЬдщ К0р1НеД1. уйде ешб!р шусыз тыныш тыныгып, канша уакыт тура — Энеу, жерде бвдщ Ошима арал коршш тур. 0те улкен берсещз де болады. Сабак окып отыруга да колаилы - деСщ, шыгар, ия? Б1ЗДЩ уйге келщв, жарай ма? - дед1, бидп кыз. езара эдпмелесш жатты. ^ Куз аспаны ерекше ашык болтан сон ба, мухит уетшдеп кун шыгыс жакта кектемпдей мунар тартып турды. Шимо- - Б1зде кшипрш ею уй бар. Таудагы уишв жарык кец - дага дешн бес ри тана жер калган едг Бфаз журген сод мухит козге коршбей калды. Чиоко элде бф энд! немкурайдылау десть ыдылдай бастады. Жыл басы мейрамында мухит портындагы Хабу елд! Алдагы жолымыз еюге жарылыпты. Бф1 жатык болга- мекеншде менщ квмепммен концерт коюга келющдц нымен айналма, келес1С1 ор болганымен небары жиырма чио Кезбе артистердщ осылай жер шарлап журетш Т1рл1Г1 гана. Мен эрине, тоте жолды тадцадым. алгаш мен ойлагандай соншалыкты ауыр емес, керюшше, Жапырыктар туеш, жауып тастаган жолмен бутактардыд ештецеге бас кэтырмайтын, даланыц жупар иют1 ауасымен астымен едкешп жургенде демтп кетесщ. Сонда да ко- кец тыныстайтын тфЛ1К екенш уктым. Осы бф топ артистщ лыммен т1земд1 тфеп алып, шгер1 асыга тартып келемш. ез1 туыс-бауырластык непзбен терец тамырласцан. 1шщде Бфге жургендер менен калып бара жаткандары олардыд Юрико гана мшез! туйык болгасын ба, окшаулау кершдн озара эдпмесн-пд агаштар саласынан гана еетшп турганы- нан белгш едт Тек бинд кыз гана кимонасыныд етепн Тун ортасынан ауганда мен олардыц жатагынан шьщ- бфшама жогары турт алып, менен калмай окшелеп келедт тым. Эйелдер меш шыгарып салды. Билл кыз менщ гетам- Кдтты жакындап кетпесе де, калып та коймайды. Бурылып ды есжке каратып тузеп койды да еснстен сыртка карап, бфдеме сурасам, селк етш шошыгандай болады да жауап тунп ашык аспанга коз тастап: катады. Билл кыз 031 бфдеме айта бастаганда жакындап келуш кутш тура калсам, ол да токтай калып мен шгерг ба- - О, гажап! Ай туыпты... Ертед Шимодага барамыз. спасам, бф кадам шгершемейдь Кдндай тамаша. Коз жумган баланыд кыркын берем13. Анам маган тарак бередт Озге де тосын сыйлар болады. Меш Жол иреледдеп, одан ары ор бола тускен сайын мен жыл- кинога апарыдыздар, ия - дедт дам адымдай бастадым. Бинд де баягы сол ара кашьщтыгын сактап калыспайды. Тауда мамыражай тыныштык. Озгелер Изу, Сагами тауындагы арасанды булактар жершде са- алыста калып, дыбыстары да еетшмей калды. яхаттап журген артистер удин мухит порты Шимода деген туган жерлершдей-ак бауыр баскан мекеш квршедд - С13Д1Д уй Токионыд кай мадында? - Е, мен студенттер жатакханасында турамын гой. Артистер Амаги тауын асканда алып журген жуктерш - Мен Токиода болганмын. Сакура гулдеу мейрамын- эрбф1 квтерщ алыпты. Егде эйел кэндешн кушактап алган, да билеуге барган болатынмын. Ол кезде юшкентай едш онысы эдеттепешде алдыдгы ек1 аягын шыгарып алып, мадгазданып кояды. Юганодан шыккан сод тагы да тау- 123 лар жалгасты. Мухит уетшде тацгы кун кулшдеп, сай-сала мен далага нур шуагын твпп тур. Мен кун шыгыска карап 122
. Жетон жазушь1ларь1пыц1пщда)ль1щ.... Кавабата Ясунари. Изуде журген бшш н;ыз I - Атамызды уакытша баска жакка жШере турсак б1зд!ц турдым. Кавацу езеншщ басында мухит жагалауы агаравдап I уйде ешбф шусыз тыныш тыныгып, канша уакыт тура коршедк берсещз де болады. Сабак окып отыруга да колаилы - десщ, - Энеу, жерде бпдщ Ошима арал коршт тур. ©те улкен взара энгшелесш жатты. ^ шыгар, ия? Б1здщ уйге келщЬ, жарай ма? - дедд бинп кыз. _ воде кшипрш ек! уй бар. Таудагы уишо жарык кеН- Куз аспаны ерекше ашык болтан соц ба, мухит уетшдеп кун шыгыс жакта коктемгщей мунар тартып турды. Шимо- десть дага дешн бес ри гана жер калган едк Бфаз журген соц мухит Жыл басы мейрамында мухит портындагы Хабу елд! козге коршбей калды. Чиоко элде бф энд1 немкурайдылау ынылдай бастады. мекеншде менщ кемепммен концерт коюга келюшда. Кезбе артистердщ осылай жер шарлап журетш Тфл^ Алдагы жолымыз еюге жарылыпты. Бф1 жатык болга- нымен айналма, келескл ор болганымен небары жиырма чио алгаш мен ойлагандай соншалыкты ауыр емес, керюшще. гана. Мен эрине, тоте жолды тацдадым. ештецеге бас кзтырмайтын, даланьщ жупар иют1 ауасымсн кен тыныстайтын тфлж екенш уктым. Осы бф топ артистщ Жапырыктар туеш, жауып тастаган жолмен бутактардыц ез1 туыс-бауырластык непзбен терец тамырласкан. 1шщде астымен ецкешп жургенде дем1пп кетесщ. Сонда да ко- Юрико гана мшез! туйык болгасын ба, окшаулау кершдк лыммен Т1земд1 тфеп алып, шгер1 асыга тартып келемш. Бфге жургендер менен калып бара жаткандары олардьщ Тун ортасынан ауганда мен олардьщ жатагынан шык- озара эцпмесшщ агаштар саласынан гана еетшп турганы- тым. Эйелдер меш шыгарып салды. Бипн кыз менщ гетам- нан белгш едк Тек бинп кыз гана кимонасыньщ етепн ды ес!кке каратып тузеп койды да есштен сыртка карал, бфшама жогары турш алып, менен калмай окшелеп келедк тунп ашык аспанга коз тастап: Кдтты жакындап кетпесе де, калып та коймайды. Бурылып бфдеме сурасам, селк етш шошыгандай болады да жауап - О, гажап! Ай туыпты... Ертец Шимодага барамыз. катады. Билл кыз 031 бфдеме айта бастаганда жакындап Кдндай тамаша. Коз жумган баланыц кыркын берем1з. Анам келуш купп тура калсам, ол да токтай калып мен шгер1 ба- маган тарак бередт ©зге де тосын сыйлар болады. Меш спасам, бф кадам шгершемейдь кинога апарыцыздар, ия - дедк Жол ирелендеп, одан ары ер бола тускен сайын мен жыл- Изу, Сагами тауындагы арасанды булактар жершде са- дам адымдай бастадым. Билл де баягы сол ара калшктыгын яхаттап журген артистер ушш мухит порты Шимода деген сактап калыспайды. Тауда мамыражай тынылггык. ©згелер туган жерлершдей-ак бауыр баскан мекеш кершедк алыста калып, дыбыстары да еетшмей калды. Артистер Амаги тауын асканда алып журген жуктерш - С1ЗД1Ц уй Токионыц кай мацында? эроф1 котерш алыпты. Егде эйел кэнденш кушактап алган, - Е, мен студенттер жатакханасында турамын гой. онысы эдеттепешде алдьщгы ею аягын шыгарып алып, - Мен Токиода болганмын. Сакура гулдеу мейрамын- мацгазданып кояды. Юганодан шыккан соц тагы да тау- да билеуге барган болатынмын. Ол кезде юшкентай едш лар жалгасты. Мухит уетшде тацгы кун кушмдеп, сай-сала мен далага нур шуагын топп тур. Мен кун шыгыска карап 123 122
Жапои жазушыларыпыц ншцдау.ш /// Кавабата Ясунари. Изуде журген бшш цыз ! ес1мде калмапты. Кыз «свдщ экещз бар ма?») • -..• • ! «Кофуге барып кердвдз бе?» дегендей сурактьщ астынан Бфаздан сон эйелдер шубырып келе бастады. Егде эйел алып жатты Шимодага барган сой кино керетннн, сэлден коп кенппп барып жетп. сон кез жумган балага шешн бэрш баяндап шыкты. Кулдаган кезде Эйкичи екеушю олардан эдеш кальщ- Осылайша журш таудын басына шыгып кеттж. Бинп кыз кырап, эцпмелесш келе жаттык. Ею чио жердей журген соц- дауылпазын кураган жапырыктар ортасындагы орындьщтьщ ак томеннен бшш кыз б1зге карай келш жетп. уст1не койды да мандайынын тер1н орамалмен суртг 03 шацын кагып-сшкш тастамак болды да менщ шалоарымныц — Ана жерде томенде булак бар екен. Тез келщвдер! Бгз балагындагы шанды кага бастады. Мен саскднымнан ауыз тимей кутш турайьщ. шегшген1мде ол тоерлеп отырып калды. Сол куш мещ ай- налып КИ1М1МД1 тугел кагып-сшкш шыкты да, кимоносыныц Су... Мен бар кушшен жупре женелдш. Агаш келец- етепн тусфдг Ентшшдх баса алмай турган маган: кесшдеп жартастын жарыкша тускен тусынан булактын тунык таза суы аткылап тур екен. Эйелдер булакты айнала - С1з неге отырып тыныкпадьщыз? тур. Айналада тыныштык орнаган. Касымыздагы агаштыд бутагына бгр кус келш кона калганда кеуш калган жапы - С13 алдымен шершз? Ылайлап тастаймыз ба деп жо- рыктар сыртылдап тусе бастады. Бшш кыз катты ыстык- ламадык. Эйелдер су шкен булак ластанып калар деп таганы кершш тур. С1здерд1 кутпк - дед1, егде эйел. - С1з неге осыншама шапшан журд1щз? Мен саусагыммен дауылпазды токылдатып едш, элп Суыктыгы ецбектен етерлж молдф булак суын алаканыма кустар уркш ушып кетп. толытырып алып 1штш. Бор1 булактан кеткшер1 жок. Орал- -Су шее гой, ия! малдарын сулап, бурайды да терцпген мандайларын суртедк - Мен керш келешн. Бипп кыз кеп кешжкен жок, сары жапырак жамылган Таудан тусш, Шимодага баратын жолга косылган сон б1теу орман арасынан кур кол келдг агаш кемфшщ тупш будактаган бфнеше кен орны кезге — Сендер Ошимада болган кезде немен айналысасын- шалынды. Б13 жол жиепндеп берене агаштардын устше дар? - деп, сурап едш. ол екнуш эйелдщ атын айтып, отырып бфаз дем алдьщ. Бинп кыз жол ортасына журелеп тус1Н1кс13 офдемелер бастырмалатып кетп. Ошимада емес, отырып алып, тарагымен кэнденнщ уйысып калган жунш Кофуде болатын жайларды айтып жаткан секшдь Бастауыш тарап отыр. мектептщ екшнп сыныбына дешн бфге окыган курбылары - Тарагынныц тюшен тук калмай сынып калады гой - туралы ма, есше тускеннщ бэрш сол куш баяндап жатканга дейдк егде эйел жактырмай. уксайды. - Ештене етпейдь Шимодага барган сон жана тарак ала- 124 мын. Мен Юганода жургенде осы таракгы одан естелж ретш- де алайын деп ойлаганмын. Ещц, оны шашынан алып, иттщ жушн тарап тастаган сон не деуге болады... Жолдьщ келес1 жиепнде тобымен ушлген азгана бамбук агашын керген Эйкичи екеуЫз таянып журуге ынгайлы 125
Жетон ж'азушыларыныц тацдау.чы пр ...... Кавабата Ясуиари. Изуде журген бшш кыз екен десш, озынкырап жолга шыгып кетпк. Сол сэтте бИщ| Бипп кыздыц бул сез1 ацгалдау ест1лген1мен...рия- сыз кеншнен шыккандай едг Мен оныц созше сенгешм кыз езшен де бшк бф жуан бамбук агашын уст ап жупр1п соншалык, 03ШД1 шынымен жаксы адам санатында сезшдш. Ецсемд1 котерт, кун сэулесшен шагылыскан - Из, мунымен не ютёмексщ? - Деп> Эикичи сураганда тауларга мангаздана коз салдым. Кабагымды бфдеме шан- шып откендей болды. Жалгыз шют жетш болган сон жи- сэл бегелд1 де: ырма жасымда ерй< купим элефеп, емф коппнщ алдында ; — Ец жуанын тандап алдым - деп, маган усынды. 'пзерлегешме булыгып, Изу журтына бет алганым осы гой. - Болмайды гой. Жуан болтан сон бфден козге тусед1 де Карапайым адамдар меш жаксы юешер катарына косса калайша куанбай тура аламын? Таулар агарып, сэуле тарта урлап алды дейда. Жаман болады. Кдйтарып апарып орнына тустк Шимода тубепне жакындауымыздыц нышаны болса керек. Мен элп бамбук таягымды шаркушрш, кургап калган коя сал. шоптердщ басын шауып кетт бара жаттым. Бипп кыз элп агашты орнына апарып койып тастап, Кейбф елд1 мекендердщ кфе берю жолында «Кайыр- тагы да жупрш жегп. Осы жолы ол жуандыгы саусактыц шылардын жэне кезбе артистердщ юруше тиым салынады!» ортан терепндей агаш экелш бердп Сосын, арттагыларды деген жазулар турганы коршедк куту ушш тыныстагысы келш, бидай аланындагы туренге Шимода каласына солтустж жагынан кфгенде тура шалкалап жата кета. Кошюяа конак уй бар екен. Мен артистерге ерш, еюнпп Эйкичи екеуЬпз бес-алты кэн (1 кэн — шамамен 180 см. кабаттагы шатыр сек1лд1 болмеге кфдш. Терезе алдында отырганда бас тобеге жетерлнегей екен. Ауд.) кашыктыкта аяндап бара жаттык- - Онда турган не бар, алтын тю салдыра салса болды - Иыгын ауырган жок па? - деп, бипп кыздан егде эйел алавдаулы кощлмен бфнеше рет сурады. гой - деген бипп кыздьщ дауысын ести сала бурылып кара- дым. Бипп кыз бен Чиоко озып, Юрико соныида келе жатыр - Кфльщ ауырып калган жок па? екен. Менщ бурылып караганымды ангармагам секшдк Бипп кыз дауылпаз ургандай колдарын суйшмдшкпен козгап корсетп. - Непзшде солай. 0з1не айтып кореек кайтед1 - дед1, Чи - Ештене етпейдн Ойнауга жарап тур. око. Мен жайында айтылып жаткан секшдк Чиоко тюшнщ Мен дауылпазды кетерш кордм. кьщыр-кисык екенш ангарган, бипп кыз алтын Т1С аркылы - Ой, неткен ауыр ед1? ол мэселеш шешуге болады дегенге уксайды. Менщ тур - Осыншама ауыр деп ойламаган шыгарсыз. Свдщ элпет1мд1 булайша соз етулер1 бауыр тарткандыктарыньщ сомкещзден де ауыр - деп бипн кыз кулшсфедн нышанындай эр1 уяларльщтай болса да «тагы не дер екен» Кезбе артистердщ конак уйдеп меймандармен етене деген кызыгушылык та тудыратын секшдь Олар бфаз жакын шуркырасып, жуздескендерше Караганда олар да сыбырласкан сон бипп кыздьщ: 127 - Жаксы К1С1 - дегеш анык еетшдь - НегЫ, жаксы адам секшдь - Шынымен де жаксы адам гой. Рас айтамыи. '■ \"• ■ • •• г..-.--: - 126
Жапон жаз'ушылар. ы. пыц т- а• цдаулы прозасы .... Каваоата Ясунари. Изуде журген бишг к,ыз 1 г ■ 03деР1 секйцй жандар, саудагерлер, дос-жарандары болса ке- рек. Шимода портын осындай кешпел! «жыл кустарыньщ» ламыз. Келетш кушщзд! хабарлап койсаныз болды. Крнак уясы дерсщ. Элде бцинщ баласы томпац кагып болмеге уй анау-мынауга еш эуре болмацыз. Б*з ренжимю, онда - дед1, егде эйел. енд1. Бипп кыз оган мыс тиын оерд1. Кошояа конак уйщен кетуге жиналганымда биш! кыз алдымен дэшзге шыгып. Белмеде тек Юрико мен Чиоко екеу! гана калганда мен менщ гэтамнын тумсыгын есжке каратып, тузеп койып оларды кинога шакырдым. Чиоко шш алаканымен басып: алып, «меш кинога ертш барыныз» деп сыоырлады. — Мен мазам болмай тур. Коп жургещпктен, зорыгып Эйкичи екеушю бурын кала мэр1 болган кгсшщ иелшщ- калыппын - дедь деп1 мейманханага карай шыктык. Бузакылау кешптеп бф Бипп КЫЗ сатыньщ касында конак уйдеп баламен ойнап ж1пт 61ЗД1 жол ортасына дешн шыгарып салды. Екеущю отырды. Ол мен! коре сала егде эйелд! мойнынан кушактай алып «кинога меш жШерпи» деп жатый кеп жалынды Сойти суга шомылып, бальщтьщ жас етшен тамактандык. Эйкичи де ецсес! тусш, мазасызданган куйде жакындап келш менщ конак уйше карай кетпек болганда «мунымен ертецп рэ- гэтамды жакындатты. Эйкичи: сшге арнап, гул бфдеме аларсыц» деп азын-аулак акша - Бфге жШере салганда турган не бар екен - деп, бердш. Ертен тацгы кемемен мен Токиога кайтуга тшспш. жактырмай соз тастап ед1, егде эйел айтканынан кайтпады. Мен де оны жалгыз озш меншен бфге жШермеушщ себебш Тиын-тебенш де тугесшген болатын. Сабак басталатынын еш тусше алмадым. Еактен тыска шыкканымда бипп кыз кэнденш сипалап отыр екен. Белпаз бф салкындык бар, айтканымда олар меш богей алмады. маган бурылып та карамады. Мен де ештеце дей алмадым, Туск1 астан кешн уш сагатта отпей жатып, кешш асымды кипактап турдым да кете бердш. 1Ш1П алдым да Шимоданыц солтусппндеп кетрден етпм. Жалгыз озш кинога бардым. Тусшдфупп эйел кино Шимодафужи тауына шыгып, порттын, тобесшен айналаны МЭТ1Н1Н май шамныц жарыгында окып отыр. Кызыгуга заукым сокпай шыгып журе бердш. Болмеме келш, терезенщ кызыктадым. Кайтар жолда Кошюяа конак ушне соктым. жактауын шынтактап алып, тунп калага коз жупрттш. Кезбе артистер тамактанып отыр екен. Олардыц ортасында Коше бойы кап-карангы. Алыста дауылпаздыц дыбысы бо- лар-болмас естшетшдей... Неге екешн бшмеймш, кезше тауык ей салынган таба тур. жас толып кетп. - Аздап болса да ауыз тшщзшП Расында, б1з секшд1 Ертещнде азанда сагат жетще тамактанып отырганым- эйел затыныц таякшасы тигенд1ктен залалданган болуы да кошеден Эйкичидш даусы естшдк Елтанбамен эшекей- ленген кара туст1 хаори жамылгы кшптк Меш шыгарып да мумкш, десе де кещл ушш дэмш татыцыз! - деп, егде салуга сэнденген тур1 болса керек. эйел себетшен кесе мен таякша шыгарып, Юрикога жу- дырды. Ертец жол-женекей шетшеген баланыц кыркын Эйелдер жагынан ешюм де жок- Сол сэтте коюрепмд1 мун; торлады. Эйкичи болмеге юрдк берет1нд1ктен маган бф кунге бегелушд1 бэр1 жабылып 0Т1НД1. Мен сабакты сылтау етт конбедш. - Ал, енд1 амал неплк. Кыскы демалысьщызда боге келщп! Сп келетш кемеш ею кезшп торт болып кутетш бо- • '' •••• •••••••.• ............. ....... - •-•••• ... . ...... .. V*. - 128 9-401 129
Жетон жазушыларыныц та,1д^ль! пР03а * . ^ . Каваоата Ясунари. Изуде журген бшш к;ыз I жат^дыктТешйр!саоляанмаызкодйемсакдеын. едКае.шТ1ру1нмдесутрыамймкыенщ. - Студент мырза, студент мырза! С1з Токиога барасыз ! ба, кол ушын берщвнп! Мына эжейге камкор болып, к ,ста келутьда бар! кутеПндерш кеше аиткаи болатын. Токиога жеткЫщзнп! 0те аянышты жан. Улы Рэндайжиде- ^ Далада ызгарлы жел урлеп тур. Эикичи жолда маган п кум1с кен орнында хстейтш едг Таяудагы оба касфеы торт корапша Щикижима темекюш жэне аз тана шабда- кезшде келш екеу1 де опат болды. Уш немересшен калып лы, «Каору» атты ауыз тазарткыш сатып алып бердь отыр. Бы акылдаса келе туган жерше жШеруге токталдык. Митонын адамы, непзг Байгус кемшрдщ еш бшер1 жок. - Карындасымньщ ес1М1 де Каору болгасын... ~ Деп, Рэйганжимага жеткен сон Уэно бекетше баратын пойызга мшпзш жШерщы. Сыд1 эбден эуре-сарасанга салдык-ау. кулшсфейдг Сонда да, жалынып отшемш. Бейшаралар-ай, ете аянышты Кемеде лимон жеуге болмайды. Ал, шабдалы мухит жандар гой. толкыны кезшде журек айныганда таптырмайтын жемю. Коз салып карасам, эбден тущлген кеиштеп кемпф - Сыйга тартканым болсын - деп, ацшы калпагымды емшектеп сэбшп котерт алыпты. Улкеш бес, К11ШС1 уште ме екен, еш кыз оныц он жэне сол колына жармасып алып Эйкичиге кипздш. Студенток калпагымды сомкемнен ты. Кф-кожалак дорбасыныц аузынан кептфшген орж, шыгарып, кыртысын жазып, Эйкичиге карасам, ол эл1 ыр- домалактап дайындаган кур1ш коршедк Кемшрге алацдаган жиып кулген куш тур екен. Бы порт бойына жетак. Сол бфнеше Кении бфге келшть Мен кейуанага куана-куана кол сэтте жагалауда басын салбыратып отырган бинп кызды ушымды беруге келютш. керш, селт етом. Касына барганымызда да ол козгалмады. Ун-тунсы томен карап отыр. Бетшщ бояуы да кешеп куш - Иэ, сэт1н салды, барынша тырысьщызшы! езгермегеш меш катты толкыпы. Козшщ катпары кызарып - Сыге мын алгыс! Бы негш Митога дешн жеткыушы ке- турганы мазасыздана ренжшен уыздай балгым жузше тшт1 рек болатын. Шынымен, муршамыз болмады - десш, эрбф1 де корж бере тускен. жеке-жеке ракметш айтып жатты. Кеме мухит толкынына шайкактап тур. Бини кыз сол - Баскалар келе ме? - деп, Эйкичи сураганда бинп кыз баягы ершн жымкырган куш ай далага карап тур. Мен ар басын шайкады. кан баспалдактан устап, бурылып карадым. Биш1 кыз кош- таспакка умтылган секшд1 болды да тшт1 томен карап калды. - Уйыктап жатыр ма? Жолаушылар кемес1 орнынан козгалды. Эйкичи элпнде Ол басын изедг гана мен сыйга тарткан калпакты колына алып, барынша булгап тур. Бфаз узаган соц биш1 кыз элде бф ак матаны Эйкичи кеме билетш алуга кеткенде мен бфдемелер колга алып булгай бастады. айтпакка канша эрекепенсем де биип кыз мухитка куйып жаткан арнаныц суынан коз алмай ун-тунсы тура берд!. 131 Ештене туешш турмаган секшд1, мен созшд1 аяктамасам да басын изей бередг - Эже, мына юс1 колайлы екен - деп, сол сэпе бф жергшгеп К1С1 касымызга келдь ....г. 130
; Жетон жазушыларыиыц тсщдоулы про' ,. . - . ^ . Кавабата Ясунари, Изуде журген бшш и;ыз * Кеме Шимода портынан узап кетп. Изу тубепюн оц- .Г туст 60Л1Г1 далдага туешш, козден гайып болганша мен кеме мен бэлвныд окушы жамылгысына оны б1рге кумп етпм. келлДФ мунар ортасында со- Бозоаланыц осыншама жакын тартып, конакжайлылык ган осы сэт1М сонау гасырлар коинауына кетш калгандаи. танытканы маган эдеттеп салт секшд! коршш, бфтурЛ1 Кейуанага алавдап, оныц болмесшщ еептн ашеам, адам- кызык коршдь Кемшрд1 ертецп азанда Уэно бекетше апа- дар элдекашан оны коршап алган коцш аитып, сабырга рып, Митога оаратын билет алып бере салудыц да еш шакырып жатыр екен К0Н1Л1М жайланып, болмеме келдщ. киындыгы жок секшд1, оарлык ю 03 ретшен оцгарыла Сагами тецЫнщ толкыны тым арынды. Отырганньщ беретшдей сезшдь озшде ею жакка домалап тусе бересщ. Кеме жолсерт жолаушыларга тегене таратып берш жур. Мен сомкемд1 Кеменщ самаладай шамдары сондфшдь Кемеге тиел- жастанып, жантайдым. Басым мулде босап, санам уакыт- ген балыдтыц жас ет1 мен мухит и\\с\\ танауды кытыктайды. тыц калай отш жатканын сезшуден калыпты. Коз жасым Кап-карацгы тунекте бозбаланыц дене кызуына жылы- семкеге тырс-тырс тамып жатты. Бетше суык баскандай нып жатканымда к©з жасымда тежеу болмады. Сол сэтте болган сод семкенщ келес1 жагын аударып жастандым. басымдагы миым медщр сумей толып кеткендей, сол су там- шылап шыккан сайын жецшдейтшдей, ауыр ойдан ештеце Мешц касымда бф бозбала болды. Кавацу каласындагы калмайтындай ип жаксылыкты ерекше сезшгендей болган кэсшорын кожайыныныц улы жогары оку орнына тусу едш. дайындыгынын, камымен Токиога бара жаткам бет1 екен. Студентик калпагымнан бшп, ол маган жакындауга катты ■ тырысты. Бфаз эцпмеден сон элп бозбала менен сурады: •.......... . ; •••• • - - — ' .... - Элде бф сэтс13Д1к болды ма? - Жога. Жана гана меш шыгарып салган кыз туралы 133 ойлаган едш - деп, шынынмды айттым. Жаиарымнан то- лассыз агып жаткан к©з жасымды да жасырмадым. Ол уипн уялудьщ да реп жок, бфтурл1 эдем1 де секшдь Карангылыктускенш де ангармаппын. Бф карасам, Ажи- ра, Атамиде шам жагылыпты. Мен тондым жэне карным да ашты. Сапарлас бала бамбук ыдыстан норимаки (мухит орамжапырагы мен кур1ш) секшд1 ас-суын шыгарып, маган усынды. Мен кэдшп ©3 асымша кылгытып отырдым. Соны- 132
Жапон жазушыларыны11 тацдаулы прозас ......... .................... Мори Огай. Саиъэмон аталастардыц кек алуы Мори ОГАЙ ды. Сэл тавданып, басын шайкады да, ез мекенжайы дурыс ■ болгандыктан конверта ашты. Ашып караса, ештеце ■ САНЪЭМОН АТАЛАСТАРДЫЦ КЕКАЛУЫ жазылмаган ак кагаз болып шыкканына катты тан калды. Шикитогори елкесшщ Харима ауданындагы Химэжи «Жога, мынауыц ...» деп ойлай бергеш сол ед1, элде бфеу бек1н1С1н1н кожайыны Сакай Утаноками Тадамицу мырза- оны басынан катты салып калды. Эне-мше дегенше кагаз нын орталык ордасы Эдо корганынын сол жагындагы Отэ бетше кан тамшылай бастады. Санъэмонныц артынан шабу- какпасына жакын орналаскан. Орданын акша-каражат ыл жасалган екен. коймасында тунделетш ек! самурай унем! карауыл кызмет1н аткаратын-ды. Тэмпо дэуфниц тортшш1 жылы Санъэмон тесек орны жиналган жакта турган кылышын (1841 ж) желтоксан айынын алтыншы жулдызындагы тан, алуга умтылганда, оны еткф семсердщ жуз1 осып ота. атар алдындагы мезет. Сол жылы еду жасты ецсерген ага Ер1кс1з он колын кетерт корганып едк колын иьщтан томен каржыгер Ямамото Санъэмон кезект1 кызметт1к М1ндет1н карай шауып тусфдъ Сонда да Санъэмон орнынан атып аткарып отырган. Сол тун! б1рге болуга тшс комекш! турып, душпаныньщ кеудесше сол колымен жармасты. Ша- каржыгер ж1Г1ттщ денсаулыгы сыр берген сон картац саму буылдаушы коркак бфеу болса керек. Крлындагы семсерш рай кыстьщ какаган аязды тунш жалгыз 031 тозшдшжпен тастай салып, дэл1зге карай каша женелдъ етк1зу1не тура келген-тугын. Кдсында кагазбен буркелген улкен шам бар. Шамнын сыртындагы калканы куййп тутшге Санъэмон соцынан куганымен ес1кке жете бере одан коз ысталган. Саргыш тартып сыгырайган шамга терезеден жазып калды. Ауыр жараланган самурай жас душпанды тускен тан сэулес1 косылып, белмен1 жарык етед1. Тесек- куып жете алмады. жабдыктарыньщ бумасы шеш1лмеген куЙ1 тур. Басы мен колы ортше лаулап ысып, жанын ауырткан Кенет кагаз терезенщ аргы жагынан К1С1 коленкес! сэтте коз1 карауыта бастады. Сонда да аскан тезшдшкпен кершдъ каражат б0лмес1не кайта оралып, алдымен акша сакталган сандыктыц бут1нд1Г1н тексерд]. Бэр1 оз орнында екен. Оган - Айыпка буйырмацыз, С1здерге жедел хат экелд1м. шук1рш1Л1к еткендей болганымен коз1 одан ары карауыта - Сен кшсщ? берген сон, сол колымен тосек орны жиналган тумбочканы - Корш1 терен1н кызметш1С1 боламын. тартып уст1не отырды. Терец дем алып, ауырсынып ойбай- Санъэмон терезен1 итерш ашып караса, тур-тус1 сонша- лаумен болды. лыкты таныс та емес, жиырма жас шамасындагы ж1пт Шуды ест1ген адамдар арасынан ец алды болып, аудандык К0р1НД1. 1С баскарушыньщ кемекш1С1 жетт1. Кешн баскарманьщ ©31 де келд1. Кдржы ордасыньщ ага карауылы да бар. Дереу абыр- Хатты алып, шамнын куйесш сурт1п, жещнен козэй- жып, дэр1гер шакьфтты. Санъэмоннын зайыбы мен улы непн1н каоын шыгарып, оны козше такты. Хаттагы мекен- туратын Кагихара каласына да ек1л аттандырды. жайга караса, улыньщ жазуы емес, эйел1Н1К1не де уксамай- Санъэмон ес1нен танып калмагандыктан ресми адам- 134 дардьщ койган сауалдарына накты жауапты бере алган. ................. -.V'................................... 135
Жсшон ■.....• ' Мори Огай. Санъэмон аталастардын кек алуы Т;.\"•т. . . ............................ .. ........... Б.ул канды кек пе? Дэл мундай ош алатындай жамандьщ л*Г.-И0•' жасаганын ол бшмейдъ Ештеце жазылмаган кагаз экелгенДе да дегенмен бас косдан. Сол сэтте ол Огасавара бекшюшде болгандыктан келуге улгермедг «туысьщыздан хат келд!» деген ол пенденщ есшщ Санъэ- мон бурын-соцды естшеген. Дегенмен, тур1 0фтурл1 таныс Дэрггер оган коп сейлеуге тиым салса да Санъэмон катын, бала-шагасына болган окиганы кайталап айтты. сек1лд1 болган. Акшага куныккан болса керек. Санъэмон от- Санъэмонныц уЙ1 тар, ауыр наукасты багып-кагуга колайсыз болгандыктан, оны Хамачиодагы жамагайыныныц уЙ1не басына карайласуды жэне кек алуды .улына жетк1зуд1 сурады. апаруга шешш кабылдады. К^атын, бала-шагасы да бфге журд1. Осы кезде карындасы да жет1п улгерд1. Ол «ек1н1шт1» деп бфнеше рет кайталап айткан. Ол жерде желтоксан айыныц 27-жулдызы тацгы сагат Кылмыс орнында калдырылган семсер ресми орында тортте Санъэмонныц дем1 уз1лд1. Кешк1 сагат бесте орталык ордадан тергеуш1лер келдг Олар Санъэмонныц эйел1н, Госэ деген кюшщ екьуш кун бурым умытып тастап кеткен улы Ухэйд1 жэне кызы Рионы тергеп болган соц мынан- дай тужырым жасады: «Оц колын шаптырса да Санъэмон каруы болып шыкты. Кдкпа алдындагы кузетипнщ айтуы- кылмыскерд1 орталык ес1кке дей1н куып барган. Кдгзметше адал, мукият екен1н керсетп. Сондыктан, дэрежес1не сай на Караганда, тацгы сагат алты кезшде Камэзо дейтш бфеу жерлеу рэсшш етк1зген жен». Дылмыс орнындагы семсерд! Госэ таныган. келш, хатты тезарада табыс етуш керек деген коршедг Кешн Санъэмонды 28-1 куьн Асакуса гибадатханасыныц касын- аныкталганы, жиырма жастагы элп Ж1Г1Т Канда ауданындагы дагы Хэнрюужи деген жердеп Ямамото аталастарынын зи- 1 ратына койды. Санъэмонныц барлык мулк1н Ухэй мура етш Фужияа Жисабуро делдалдык фирмасыныц кызметкер1 алды. Рио жалынып сураган соц Ухэй оган вакизаши дейтш шагын кылышын берд1. Куанганынан Рионыц кез1не жас екен. Фирманы Вакасая Камэкичи баскаргаи, кей1н каз1рг1 келд!. кожайынга карызыньщ толем1 рет1нде берген. Камэзоныц Самурай кылмыскер колынан каза тапса, улы оныц кегш кайтаруга ти1с. Санъэмон бул туралы актык сез1нде жазып белмесш тексергенде каржы кызмет1н1н тагы торт адамына та калдырган екен. Отбасы акылдаса келе Тэнпоныц 5-ип сиыр жылыныц (1842) бастапкы айы ортасында кек алуга мекенжайын жазып, кур кагаз салып дайындаган конверттер руксат сурап, арыз жазып тапсырды. табылган. Тур-элпет1 бозгылт, денес1 арык жщшке Ухэй кел1ссоз Камэзо акша уш1н каржы коргаушылардыц арасынан элде барысында кек алудыц аса езект1 эр1 дурыс екендшш ай- тып, талап етумен болды. Рио кеп ештеце айтпаса да, кек К1МД1 елт1руд1 кездегенге уксайды. Осы туста Эдо мекен11Йц - Оу сек1лд1 аудандарында астык шыкпай жут болгандыктан азык-тул1к кымбаттаган, оныц шшде кур1шт1ц багасы кун санап есш жатты. Тэнпоныц терт1нш1 жылы (1841) аштык пен жут заманы болды. Дэр1гер Санъэмонга шама-шаркынша ем жасап, комепн аямады. Осы аралыкта эйел1 мен улы Ухэй де келш улгерд1. Ухэйд1ц оз1 19-да, эпкес1 22-де, Хосокава Окитанэ мырзага кызмет етуш1 де шакырылып экел1нген. Санъэмонныц эйел1 Ухэй мен Рио ушш огей шеше болып келед1. Санъэмонныц карындасы Кокура бекшю кожайынына кызмет етунн Хара- ........................................................................................................................................... ......................................................................■ ........ ..... ••• 136 137
! Жетон жазушыларыныц тацдаулы проз _ Мори Огай. Санъэмон аталастардыц кек алуы алушылардьщ Т131М1Н6 031Н1Ц енпзшуш талап ете алды. — Келе койган жок. Меншен жуздескен кызметкер «ка Рионын денес1 шагын болганымен ширак коршедь Ал, жесф ралы кундердщ мерз1м1 аякталган сонруксат берглу1 мумкш» деп айткан. Куроэмоннын тур1 жайсызданып кетп де: калган катынныц басы ауырып, ол энг1меге араласа алган да — Улкен донгелек тым жай айналады. Екеущ дайынсьщ- жок. Онда отырган кунн1н ©зшде «кек ала аламыз ба, жок па, дар ма? кандай пэлеге урындык» деп эцг1меге кедерг1 келт1ру1 коп. Ухэйдщ кайтадан руксатты алга тартканында агасыньщ Оны 1Н1С1 мен кайын С1Н.1Л1С1 сабырга шакырады. тагы да ецсес! тусш кетп. Бфшама сэт ойга шомды. Турл1 эцпмелерден кешн аяк астынан есше тускендей: Туыстары арасынан да кек алуды катац талап еткен - Дайындыкты ертеден камдаган жон гой - дед1. б!р адам болды. Ол шекаралык шалгай Химэжи ©лкесшде Алтысы куш Куроэмон агасыньщ бейтне барды. Жен- сшде Хамачиодагы туыстарына барып, маркумды жонелтуге туратын 1Н1С1. Агасыньщ казасын ест1ген сон, туыстарыньщ комектескендерге алгыс айтты. Сол кезде батыс тустан энпме-дукешне араласа алмаса да «кайгымды б1рге отырып ызгарлы жел согып турды. Куроэмоннын, Хамачиода журген бел1се алмасам да канды кек алуга септесет1н кылыш бола- кезщде Каида ауданында орт шыккан. «Жылкы жылгы орт» мын» деп ант-су 1шкен екен. Санъэмоннан тогыз жас К1Ш1, деген атаумен кешн тарихта калды. Тал тусте Сакумада Химэжидеп Хонда Икири самурай мырзанын кызметкер! шыккан орт Нихонбашиге жепп, ертещнде азанга дешн жалгаскан. «Сагат сезг1зде Шямисэн ордасынан «жет1ген1н» Ямамото Куроэмон кырык бес жаста. Агасыньщ елшш суйретш шыккан от жынды орт» деген мысал соз кеЙ1н ест1ген сон, кожайынына кел1п «мырзанын, улы Курэге ел аузында калган. Хамачио желдщ от1нде болгандыктан кызмет!мд1 тапсыра турайын. Агамньщ кег1н алуга немере ортт1н ушке бол1Н1П тараганын ацгарган Куроэмон жедел бауырларыма септесей1н, с1лтейт1н кылышы болайын» деп кайта оралды. Куроэмон уйлердеп барлык мул1кт1 шыгаруга кецес ОТ1Н1Ш жасайды. берд1. Онысы, ©те дурыс шенпм болды. Уйлер1Н1н сау Хонда Икири деген заманында Токугава Иэсудщ кол тамтыгы калмай отка оранган болатын. 0рт басталганда Рио кожайын мырзасыньщ уЙ1не жету- астында болган Икирид1н тукымы, самурай салтын кас- ге асыкканымен Тошимачи кошес! баягыда кызыл жалын терлей бшетщ тупга ед1. Сондыктан, ©Т1Н1Ш1Н ризашылыкпен астында калган едк Эр жерде топырлаган адамдар, ©ртке кабылдады. Ресми турде кек алуга руксат бер1ле койма- шалдыккандары да, шалдыкпагандары да бар бэр1 абыржып гандыгына карамастан, кылышка тапсырыс берш, акшалай естер! шыгып кеткен. жэрдемакы да усынган. Осылайша, Куроэмон кантар - Бикеш, кау1пт1! Жакындаманыз! - деп, б!рнеше адам айыньщ уш1нш1 жулдызында Химэжиден аттанды. айгай салды. Акпанньщ бес! кун1 Куроэмон Эдога келт жетт1. Какигарадагы Ухэйд1н ушне токтады. Ухэймен бфге мырзасынын руксатымен сонда жатадн Рио да агасын кер1п катты куанысты. Агаларыныц келу! оларды жшерленш тастаган. - Руксат келген жок па? , ... - .. « ......... ............ г . „ ^ ^ .... - - '• - ■ . ■ . -..... . .• т - г; - • . - .г;г; ' • \" ' ' ' ■ '■ ' 138 139
Жапон Э1сазу1иыларыныц тацдаулынроз Мори Огай. Санъэмон аталастардыц кек алуы '-\"го- мен дурбеленнщ астыида калды. Рио сатып алмак болган ешбф затына кол жетшзе алмады. Шарасыздьщтан бэр1 Тас тебеде от жалындары ойнап тур. Кез жасына бу- кешнге ысырылып жатты. лыккан Рио мырзасынын ушне жете алмады. Кер1 кайтуга Бфде муштепмен шылым сорып отырган Куроэмон кшм мэжбур болды. Немере агасы уйшщ мул1ктерш орттен токып отырган Риога карап отырды да, муштепн коя салып, элде неге кецш толмагандай: сактап калыпты. I Хамачиодагы туыстарынын коймалары тана жанып кет- — Муны кшге арнап отырсыц? Бвдщ «жас мырзанын» бойы узын гой. кен! болмаса, уйлер1 сау калыпты. Оларга кайтадан оралу ыцгайсыз болгандыктан бэр1 алые жамагайындарына баруга - Не гой, мен езше... - дедк Рионьщ беН кызарып. - Не-е-е, сен де барушы ма едщ? шеппм кабылдайды. Рио жумысын жалгастыра отырып «иэ» деп жауап бердь Сепз1 куш тацертец олар Ямамото Хэйсакудшне кешщ Немере агасы карындасына барлай карады. - Онын жарамайды. Бул эйел адам араласатын шаруа барды. Мунда Санъэмон ата урпактары ушш сыйыспайтын- емес. Сен секшд1 нэзш сезшд1 жанды ертш алып... Душ- дай ештеце болмады. Жесф катын бас ауруы удеп, туруынан панды бв катан, кай жерде табарымызды ешкш бшмейдк жатуы кебейдь Ухэй ек1 колын айкастырып алып, ойга ба- Ал, вше туссек, дереу хабар беремв гой. тады. Рио гана Хэйсакулерд1 тавдай кактырып, тынымсыз Агасына сынай кез тастаган Рио: жумыс ютейдь Рио езшщ кожайыны эйелшщ кайда екенш - Шынымен евдер Эдога келш хабарлай аласыздар ма? ест1ген сон кездесуге асыкты. Сосын, тагы менщ келушд1 кутуге уакыт бола ма? Немере агасы ьщгайсызданды. Расымен де сол сэттеп Кешкнлн Рио кайта оралганда Куроэмон: жагдай гана мэселеш шешед1 гой. - Енд1, кутудщ кажет1 жок. Жолга шыгу керек. Бвдщ - Уэде беру киын. Егер мумкшдж тумаса, эйел баласы- «жас мырза» тумауга шалдьщпауы ушш кшм-кешегш дурыс ньщ тагдырына мойынсынудан езге амал жок. тандау керек - дедк - Свдер барыцыздар. Эйел адам баруга болмайтын бол- Куроэмон Ухэйд1 «жас мырза» деп атап, эзшдейдь Рио са, мен монах болып бара салайын. бэрш даяр ететшд1пн айтты. - Шынында, монах эйелдер де бар гой. Осы кештен бастап Рио пны Ухэйге киш эзфлей бастады. Рио токып отырган затына кез жасын тепп, унсв калды. Немере агасы кажет заттарды жазып, белгшеп бердь Тогызы Немере агасы сабырга шакырганымен, эйел адам алып кун1 Рио бэрш сатып экелуге кеттк Сол куш жел шыгыстан журуге болмайтын устанымынан кайткан жок. Рио кез жа- еД1- Аслан ашык болатын. Бфак, кун батар кезде кайтадан сын суртш, токып койган твекабын касында турган монша ерт шыгып, бутш заттьщ тамтыгы калмай жанып кетп. сулпеше орап койды. Тогызы куш онтуетж батыстан жел согып, даймио Мацудайра Мунэакираныд беюшешде ерт шыкты. Он бф1 141 мен он екгсшде орт жалгасып, кдулай тустг Тшс13 жау апаты бфшен соц бф1 шыгып жатты. Базардагы зат-буйымдардын багасы аспандап, сатып алу мумкш болмай кзлды. Эдо у-шу •-'•\"Г 140
Жетон жазушыларыныц тацдаулы прозасы Мори Огай. Санъэмои аталастардын кек алуы .... ........ . ...... - ...... и вя* * ’• \" •• .................................................................... - Акпан айыныц 26-ында Мемлекетпк баскарманыц бас цпм кабылдады. Гибатханага Рио бастаган туыстары тугел терес1 етшшгпц жауабын Санъэмондарга бердь Кек алу жииалды. Жесф эйел эдеттегщей денсаулыгына байланы- руксаты Ухэй, Куроэмон жэне Рионыц атына бершген екен. сты келе алмады. Санъэмонныц зиратына бас шп, ецселерш Руксат хатта мынандай косымша кагаз болды: «Жолга жедел тусфш турды да коштасу рэейп бойынша саке арагынан шыгу. Жауыздын, кез1 жойылганы туралы дереккозшщ бо тартып алысты. Гибадатхана дшдары оларды ши кожемен тамактандырды. Дшдар дайындаган асынын соншалыкты луы». Ушеуше де акшалай жэрдемакы берщдй Руксатыныц керемет емееппн айтып, гафу отшдй болганына карамастан олар Рионы ертпедй Куроэмон мен Ухэй жесф огей шешеш мен Рио екеуше жумыс тауып беру Олар гибадатханада тунеп, 29-ы куш тацертец жолга жайына назар аударды. Ауру жесфдщ калауы оойынша оны шыкты. Бункичи заттарын аркалап алып, соцынан ерш ба- Сумаэмон тектше жумыс ютетуге уагдаласты. рады. Камэзо кызметке барар бурын турды делшген Така- Куроэмон мен Ухэй дайындыктарын бтрдй Бф киыны сакиден 1здеуд1 бастайтын болды. Эрине, Камэзо сонда де олар кылмыскердщ бет-элпетш бшмейтш едй Бфеулердщ ген сешм ешбфшде жок. Алайда, Куроэмон, Ухэй, Бункичи сипаттауымен бара салу сеншаз болар едй Олар Фужияа, ушеу1 сол жерде болуды жон санады. Жапонияны тугел ара- Вакасаяа секшд1 мейманханаларга барып журттан лап душпанын табу деген койма толы курштщ арасынан бхр сурастьфганымен накты ештеце бше алмады. Кишюу тушрш табумен тец жай едй Курштщ кай кабынан бастау тукымыныц адамы деп еспгешмен онысы расталмаган керект1Г1 де беймэлш деген с©з. Кднша киын болса да бул ; дерек болатын. Ал, накты нэрсе Сакай эулетше жумыска 1СТ1 аткармаска лажы жок- Жэ, сонымен ол ушеу1 Такасаки турардан бурын Жиошюу ауданыньщ Такасаки мекешнде деген каптан «курш 1здеудй> бастады. турганы гана анык едй Такасакиде Камэзо туралы ештеце де тауып бше алма Сейтш жургенде Ухэйге Асай аймагыныц Оми ауданы- ды, 1здеуд1 жалгастыруга Маэбашиге тартты. Ондагы гиба нан бф бейтаные адам келе калды. Бала кезшен Эдога келш, датханада Ямамото эулетйпц ата-бабалары жерленгендж- Сакай эулетшде жаршы болган екен. Санъэмонныц кез1 тен дэстур бойынша коздеген максатка кедерпсв жетк1зуд1 тфюшде одан турмысына катысты колдау тапкан, сондык- сурап, тагзым етютй Одан ары Фужиокага, ешбф нэтижесп тан кек алу шарасына катысуды озше парыз санайды екен. бес тэул1кт1 артка тастап, Мусаши ауданныц шекарасынан Ол кашшердщ тур1н бшетш болып шыкты. Денес! ширак, 0тш, Кодама кентше уш кун тунедй Ол жерде Мицуминэ ниет! дурыс баламен Куроэмон кездесш сойлескен сон тауыныц басына шыгып, осы мекеннщ кудайларына жал- Ухэйдщ кемекипш ретшде бфге журуше руксат бердй Ни- етт1ц дурыстыгына келеек, аткарушы кызмет тобындагылар барынып, сыйыну рэсшдерш жасады. Ары карай олар Ха- уипн сирек болмыстардыц бф1 болатын. чиожи, Кай, Гуннай, Кофу мекендерш ею тэулж шарлады. Куроэмон, Ухэй, Бункичи ушеу1 Санъэмонныц Ямамото Минобузан тауына тагзым жасады. Сол арадан Вада тауы эулетйпц гибадатханасы Хэнрюужиден жолга шыгуга ше- аркылы Эчиго ауданына жеттй 142 143
Жапон жазушыларынъщ тацдаулы прозасы Мори Огай. Саиьэмон аталастардыц кек алуы ■ • ■. -. Кептеген кала, кенттерге сокса да Камэзо жердщ теслгш 24-шде барган. Агасы кажып жургенш айтып, экеце бар тауып кф1п кеткендей, титл, ол туралы естш-бшген де адам деген. Кыскасы, туыс-туган, тамыр-танысыньщ бэр1 де жок. Эччюу ауданынын Тояамасына олар арып-ашып зорга оган жылы кабак танытпаган. Амалы таусылган ол экесше кайтадан келген. Акпан айыньщ ортасында Садаэмон жетп. Кездеген максаттарына жетудщ ©те ауыр екенщ куннен кунге тусше бастады. Азык_тул1к жагын Кызыл би- улынын Эдода жайсыз ю жасап келгенш естшен. Улынан дай косындысы, картоп, буршак секщдшерд1 талгажу етумен казбалап сурай отырып, бэрш естшен. Улы шындыгын ай амалдады. Дихандардын косында тунеп, тоселген сабанньщ устше жатып та уйыктаган кездер! болды. Ек1 куннен кейш тып, «бф мэртебел1 адамды жаракаттаганын» айткан. Со- Тояамадан кетш, Канаямага жетп, ол жерден Кисожи жо нымен, Садаэмон мен Ринносукэ акылдаса келе Камэзоны лына шыгып, Отага багыт алды. Бес куннен кешн Токайдо Коя тауындагы гибадатханага дшдар етш жШеруге байлам жолы бойындагы елд1 мекендерд1 тугендедь жасайды. Шашын такырлап кыргызган Камэзоны акпанньщ 19-ы куш Миуразакиге дешн шыгарып салган. Кимоносы Мацузака кошесшде окшет кызметшщ торес1 Ивабаши тортбурыш ернеьсп, шуберек белбеу1 бар, кара кек шалба- дейтш мырза кездесш, олардан мэн-жайды мукият бшгеннен рымен кеткен дейдт Калтасында бар-жогы бф рёо гана акша кешн кажетп кужаттарын дайындап берген екен. «Кдрангы болган коршедь тунде карманган» кек алушыларга «оттагы шоктай» бф ха бар жетюздь 0кшет торес! мынандай энпме айтыпты: Камэзо 22-С1 куш Шимизу ауылыньщ диханы Мата- хэяншне конган екен. Жацбырдан бой тасалаган оны 23- Мацузакада бай саудагер Фуканоя Сахэй деген болып шде Кояа тауында кетш бара жатканын адамдар керген. Со- ты. Оньщ сауда-саттык тамыры Кий аудандык Кумано сын, 28-1 куш кешке таудан тусш, Хашимото деген жерге Ураногашима кошесшщ тургыны балыкшы Садаэмон де жеткешн кергендер де болыпты. Сойтш журш жогалып кет ген болды. Сахэй сол балыкшы отбасымен жаксы таныс ед1. Тунгыш улы Камэзо ер жеткен сон, Эдо каласына кетш, кен. Шикоку аралыиа карай кетш калуы да ыктимал деседг отбасымен хабарласпай жок болып кеткен. Ал, келеш улы Окшет торесшщ энгшеш кек алушыларга ум1т тудыр- Садасукэ экесше карайласып туратын. Кднтар айыньщ 21- де ки1М1 жыртылып дал-дупы шыккан Камэзо экесшщ ушне ды. Садаэмонныц улы, шашын кыргызган, дшдар болуга кел1п жеткен. Экес1 «ата-ананьщ камкорлыгын умыткан жанды керпм келмейдш деген сон Камэзо дереу кетш, умытылгаи Камэзо деген бфеудщ кашшер онбаганнын дэл I карасын батырган кершедь Оны кергендердщ бзр1 де 031 екендшше шубэшз сенди Ухэй дереу «Шикокуге кетешк» «Кишюуден келген бул Камэзо Эдода бфдемеш булдфген. дедг Куроэмон «Шикокуге карай кету! мумюн» деп кана Бой тасалап жургеш анык» дескен. Экесшщ айтуынша, Ка айггы гой деп оньщ буырканган толкуын зорга тежедь Со- мэзо Нингомура кентшдеп агасы Ринносукэге кантардын лай кетп деген куннщ езшде алдымен осы маднан вдестфш корген дурыс дедг Мацузакадан кеткен кек алушы 13 кесушшер шинто дшшщ Исэши гибадатханасында болып, ютершщ шгер1 болу жолына садака берш, рэсш жасады. Ары карай шека- - \". V-.- .......................... ............. • . .. - Г-’’ 144 10-401 145
Жетон жазушыларыныц тацдауш прозасы Мори Огай. Санъэмон аталастардьщ кек алуы радан 0Т1П, Токайдоныц жолымен Осакага бегтеп, шгер^ледй ■■ ■ ■■ ■• • ...................................................................................................................................................................................................................................... Осакада 23 кун тунедк Сол сэтте Мацузакадан хаоар жетп. Улы жогалып, кафет шеккен Садаэмон кайтыс болыпты. дшдардыц Шимабарага келгешн естщг Онда барып, тагы Куроэмонныц да улы бар. Сонда да оз парызын орындамай- ынша уЙ1не кайтуды есше алмайды. Хёого, Харима, Бизэн, да бес кун болды. Окаяма аудандарынан отш, маусымныц 16-ы куш кешке Шимоямадан кемеге отырып, Шакокуге тартты. Жиырма жас шамасындагы б!р кызык дшдардыц Нага- Мацузакадан кетерде Ухэй катты ашулы едк Немере сакиде жургенш тагы естщт Будцизмнщ Жиодо агымыныц агасы оныц созше карсы болып, оз детеншен журт келедг Мухитка шыккан сон Ухэй сабасына туеш, олар тушмен Канзэнжи ипркеушде сол лама таякпен тобелес турш эцгше-дукен курды. уйрететш коршедт Элп ушеу1 жеделдетш Нагасакиге ба- ! Тацертецшде Сануки ауданындагы Маругамэ жагалау- ына туеш, Мацуоны тугел аралап 1здеуд1 Бункичиге жук- ратын кемеге мшедт Желтоксанныц 8-1 куш тацертец На теп, екеу1 таудыц койнауындагы Зозусан гибатханасын бет- ке алды. Сол жерде «Маругамэде бфтурлшеу ботен ламаныц гасакиге кдйта оралды. Ол жерде Шия дейтш кюшщ ушне пайда болганын» кезбе диуаналардан есттен болатын. Ухэй оны элп кашшердщ дэл ез1 деп тун ортасынан ауганына токтады. Аудан торес1 Фукудага мэн-жайды айтып комек карамастан туеш танитын Бункичщц ертт жеткен. Бфак, сэтс13 болды. Ол баска адам едк сурап ед1, оларга комектессш деп ею адам косып бердт Оныц Иёодагы мыс кешшшде адамдар кеп жиналатынын сыртында кылыштасу мектебшщ мугалАп Огава да комекке ест1п, сол мацды да ею кун бойы торыды. Кеши Сайжиода ек1, имабариде ею тунеп, Догодагы ыстык арасанга аттанды. дайын екенш айтты. Куроэмон мен Ухэй агаш таякпен сай- Ухэй ыстык куннщ салдарынан денес1 босап, Бункичидщ 1Ш1 отш, екеушщ наукастан айыгуын кутш ыстык ара- ысу онершен дэрю алгысы келдт Канзэнжи циркеушщ ла- сан калашыгында бес кун отюздт Екеушщ денсаулыты жаксарган соц олар Ндеулерш жалгастырды. Шикоку ара- масы олардыц отшшше оц кабак танытты. Келёа куш элп лын тугелдей тузш шьщеа да Камэзоны таппады. Сол жер дей Кюшушюуге тартты. ушеуц Огава бар жэне ею кемеюш косылып, бэр1 нпркеуге Кюшушюуге келюшен олар каладан калага, гибадат- келдг Бункичи куджке шккен ламамен жуздескешмен олар хананыц офшен келесше отт, 1здеуш жалгастырумен На- гасакиге жеттг Онда келген соц кашшерге уксайтын бф пдеген кашшер болмай шьщты. 1з кесушшер Фукуда торе ■. мен Огаваларга алгыс айтып, Нагасакиден аттанды. 146 Желтоксанныц алтысында олар кемемен Шимонэ- сэкиге келдт Куроэмонныц аягы ауыргалы коп болтан. Шарасыздыктан таякка суйешп журген болатын. Енд! тшп таяЕспен журу де муц болды. Ухэй мен Бункичи оны Химэжи- ге орналастырып, аягын тыныктырган жен десть Куроэмон маркум агасыныц алдындагы парызын орындамай турып, кайту туралы ауызга да алгысы келмейдь Сойтт жургенде акшалары таусылды. Токтаган конак уйдщ цожайыны комектесш, Куроэмон жумыс тапты. Жюужюцумен айналысатындар массаж жасауга шебер келедк Бункичи де Авашима гибадатханасынан жумыс тап ты. Жумыс дейтшдей де емес, ол цпркеуде уагыз айтып отырмады, кеудесше мешшнщ суретш тагып алып, коцырау согып, акта сурап туратын тшеншшщ кл едь 147
Жапон жазушыларыныц тацдаулы прозасы . ... - \". Т Мори Огсш. Санъэмон аталастардыц кек алуы -- ' \" •* • • '. * Шайдыц, дэмд! кур1шт1н саудасы етшд! болып жатады екен. окыды. «Ямамото Ухэй мырза жэне Куроэмон мырзаларга. Ойыншык сатушылары да, саймазак аристер де жыртылып айырылады. Еибадатханага кфушшерге есш аузыцдагь, Сакурай Сумаэмоннан». кузетшшер «кудай жолында садака бер1цдер» дейдц Садака берген соц гана олар ипркеуге шруге немф усынады Бункичи «не жазылды екен» деп катты толкып зорга шы- Бункичи бар акшасын берш, немф бойынша кеш батканща кезепн купи Сонда да ламага юре алмады. Куш бойы нэр дап отьфса да комекип малай екендшше мойынсынып са- татпаса да аштыкты сезшбедг Кешю сагат алтыда какпашы шыгып «калган адамдар ертен келсш» дедн бырлы отыр. Бункичи ертещнде нпркеуге тагы келдг Адам саны сан- Олар Эдодан кеткенде маркум Санъэмонныц жесфш сыз кеп болса да кешеп кезепне сай тез юрт кете алды. Бункичи какпашы ерш юрген сон мандайымен жер сузе ШЮ1 Сакурай Сумаэмон оз касына алдырыпты. 1^айынысын жаздап, пнркеудщ бас ламасын купи Ол келт Бункичидщ эцпмесш тындаган соц: эуреге салудан бас тарткан жесф эйел 031 туратын баспана - Сенщ айтып отырган бфшпи адамыц шыгыста гулдешп тапкан екен. Кешн орданыц бф мырзасына кызметпп бо- дамып жаткан калада жур. Ал, келес! адамыц кайда екеш белпсЬ болып тур - дедк лыпты. Бункичи асыга-аптыга Куроэмонга келт бэрш баянда- Ал, Ухэйдщ эпкес1 Рио туыс апасы Хараданыц ушнде ды. Ол: турып жаткан коршедт Кдшшер жайында бфдеме есту ушш - Шыгыста гулдешп дамып жаткан кала дегеш Эдо гой. Ол оцбаган Камэзо солай баруга калай дэт1 жетед1? Б1з экесшщ жумыс орнына барып, саудагерлердщ эцпмесше сонда оны ай далада 1здеп журм1з бе? Сене алар емесшн. Эдога барса, оны озге туыстары коред! гой. Сен бас ламага кулак туред1. Каралы кундердщ мерзш1 аякталысымен Рио акша оерт койган жоксыц ба? Келес! адамиыц кайда екешн кашшер туралы бфдеме бшу ушш арага ею ай салып, мекен 01лмеу1 тагы да акша усын дегеш емес пе екен? ауыстырумен жур екен. Бункичидщ К0Ц1Л1 алай-дулей болып, Куроэмон ламаныц сезше сенсе екен деп сыбырлап тур. Маркумныц кызы Рио мен жесф1 екеу1 кайда журсе де - Инари ппркеушщ ламасына сенбеймш. Жексурын хай кашшер жайында бф хабар бшуге тырыскандарымен нэтиже уан Камэзоныц Эдога баруы ттт1 акылга сыймайды - дедь шыга коймапты. Куроэмон мен Ухэйден де хабар-ошар бол- Осы сэтте конак уй кожайыны «Ямамотоиыц атына Эдо- мады. Ею эйелдщ каншалыкты кайгы-касфет шеккеш мэлм дан хат келдЬ> деп хабарлады. Келген хатты Куроэмон ашып жагдай ед1. Уакыт сыргып отш, Тэмро санауыныц Алтыншы (1843) жылыньщ мамыр айы болды. Бфде Сакурай Сумаэмон эулие Жанрайсигке кулшылык етуге Асакусага бара жатып, жол- ! жонекей бгр шайханага токтайды. Кенет жацбыр топп кетш, I ек1 кю1 жугфген бойы шайханага келт енедт Есш кезшде ' турып екеу! ©зара былайша эцпмелеседк - О, айтпакшы, умытып кетшшн гой. Кеше Кандада жур едш, дэл осындай жацбыр куйып кепи бф жерде жауыннан ыгып тур едш, б1р жшгг сырпан ещц. Карасам, дэл элп Са- кай тект! Камэзо! «Бул Камэзо кайдан жур» деп, ойладым ' -л'.-' • Г 150 151
Жапон жазушшарыныц тацдаулы прозасы Мори Огсш. Санъэмон аталастардыц кек алуы ’' ' . „ - _.*• ..... .. . % . да «Эй, Камэзо!» деп калып едм, бурылып карады да: «с;3 колайлы еш кедерпсв келе жаткан едп Мухит толкып боран шатастырып турсыз. Мен Торамын» дед1 де, жацбырдьщ куйып турганына караймай шыга жонелд1. басталгандыктан Саканошитада бфаз бегелш, шшденщ 11-1 - Ол кел1п алганы ма, сонда! Шымыр ж1пт-э! - десщтн Кун1 кешке Шинагава портына жетп. Муныц бэр1н ест1ген Сумаэмон «Камэзо деген кш деп сураганда олар оньщ самурайлык кейп1Н ацгарып, абыржып 12-1 куш тан сэрще Куроэмон мен Бункичи кишдерш де калса да «Ол Сакай ордасында былтыр кылмыс жасаган самурайдын бурынгы кемекш1С1 болатын» депт!. Элг1 «оны ауыстырмастан тура Асакусаньщ Хэнриожи нпркеуше карай керд1м» деген б1р1: - Мен оны кьфынан гана корд1м гой. Бэлкш, жыга тартты. Санъэмон зиратына тагзым етт, нпркеу дшбасымен танымаган шыгармын. Шынымен де Тора деген б!реу болган шыгар - дед1. кездесуге асыккан едк Келес! тэулп< маркум болгандардьщ туыс-тугандары зиратка келт, курмет керсететш куш болатын. Куроэмон цпркеу дшбасына оздершщ келгендер1н айтпауды отшд1, б1рак, себебга тусшдфмедь Олар сол маннам бой тасалай- тын орын гздеуге кетп. Колделен кок аттынын бэр1Н1Н соз1не сене бермешн деп Харада мен Сакурай екеушщ эйелдер1 зират басына ойласа да, Сумаэмон ол жердей шыккан сон Камэзоньщ келдк Ал, Санъэмонньщ жесф1 мен кызы Рио коршбедп 131Н кесуге шеш1м кабылдайды. Дэл сол сэп'е осы хатты Негш, олар самурай дэстур1н умытуга ти1с емес ед1. Актам Куроэмон мен Ухэйге жолдаган екен. болысымен Куроэмон «Ал, енд1 козгалатын уакыт бол- Бункичи Тамазукури эулиеге тагзым етуге нпркеуге ба- ды. Енд1, ешкашан канньщ И1С1 кеткенше тура алмаймыз» рып оралган сон Куроэмонмен бфге Ухэйд1 сурастырып, деп, Бункичиге айтты. Олар Хэнриожи нпркеуше бет алды. Осаканы тугел тштш шыкты. Дарапайым адамдар токтауы Жол-жонекей Жанрайсиг эулие Шфкеу1не сокты. Каминари мумкш барлык конак уйлер мен шайхана, сауыкханаларды какпасына келгенде Куроэмон: туз1п шыкса да оны таппады. Куроэмон немере 1НЮ1Н 1здеуд1 - Ол жексурын лама болмаган екен. Лама болтан кунн1н догарып, Эдо каласына тартып кетуд1 жен кердп Акша- 031нде еш кайда бара алмас едй Енд1, б1зден кутыла алмай- каражаты да таусылган, киналар сэтке 1рк1п койган азын- ды. аулак Офдемес1 гана калган. Куроэмон кеплдф туст! мата- Жанрайсиг эулиеге сыйынып Сакурайге 1штей разы бо- дан т1Г1лген кимоно киш, коцыр белбеу такты. Кимононын лып, Ш1ркеуден шьщты. Кун аптап ыстык болса да салтанат- уст1нен кекш1л туст1 хаори жейде киген. Ек1 кылышын ты отшашу атуды керуге кеп адам жиналыпты. Куроэмон тагып, азын-аулак б1рдемелер1н семкеге салды. Онда мата- мен Бункичи бф шайханага кгргп, сэл дамылдады да ары дан т1Г1лген эмиян, туйеру1ш, кендф Ж1П бар ед1. Бункичи де карай кетп. I I дэл солай жиналды. Кун батуга ецкейген туста Бункичи кенет Куроэмоннын Конак уй кожайынымен есеп айырысып, маусымнын жен1нен тартып, карсы алдарында турган узын бойлы Ж1Г1ТТ1 28-1нде Фушими Цу оагытындагы кеме отырды. Ауа райы коз1мен ымдап керсетт!. Элг1 Ж1Г1Т еск1р1п тозган кимоно 152 153
Жапон жазушыларыиыц тацдаулы прозасы Мори Огай. Санъэмон атстастардыц кек алуы - . *• - • *. *• .Vм'. Г -• 1 киш, сызыкшасы бар кок белоеу оуыпты. Куроэмон мед Бункичи Нишикичио кешесше карай бар екпшшен жуире жонелдк Сакайлар уйыктамаган екен. Рионыд уйге Бункичи ун-туншз содынан ердк кфгеш сол, кшмш де ауыстырып улгермеген. Осы сэтте уй кызметш1С1 келш «ханым шакырып жатьф» дедт Аслан ашык, айлы тун. Ж1пт Кояма кошесшен бурылып, Шиога карай отп. Хончио кошесш киып отш, Кокучио езеш бойымен журш отырып, Рюканбаши кошр1 аркылы - С1здщ шешегдз сыркаттанып калган-ау. Шакырушы Камакурабашиге карай тартты. Адам оаласы жокка тэн. К1С1 келш тур. Каз1р бара бер. Бфак, кеш болса да ораларсыд. Куроэмон басын орамалмен тацып алып, мае адам болып Ертед мен сеш босатамын - дед!, кожайын ханым. ойын ойнап келедк Бункичи оны суйеп келе жаткан тур жа- Рио алгысын айтып, тыска шыкты. сайды. Сонда да элп жшггтщ соцынан калмай ерш келе жат- Алдымен кш не ушш келгенш бшу керек болды. Жука ты. Кошеде адам карасы мулде коршбеген сэтте Куроэмон кимоно киген адам дедк Сейтсе, Бункичи келш тур екен. Бункичиге ым кагып, екеу1 катарласа шабуылдап, басып Оны атасы мен Ухэйд! шытарып салган кезде керген бо алды да колын бурады. латын. «Шешед ауырды» детеншн жалтан соз екеиш дереу туешдь Екеушщ дэлпде кездесш туртанын кызметшшер - Не ютеп жатсындар? - деп, ойбай салган жттке кызыктап, кулак туредт козгалуга да мурша бермедг Куроэмон оны тырл етшзбей басып алган болатын. - А, мен бфдеме умыттым - деп, Рио болмесше жупрш кфдк Ес1Г1н бекггп де себет шшен кшмдершен катар - Мен бф жыл бурын курбан болтан Ямамото Санъэ- экесп-пд содгы сэтте колында болтан кылышты алды. Оны монныц 1Н1С1 Куроэмонмын. Сен одбаган туган жер1дщ, орамалга орал алды да кошеге шыкты. аты-жошщд айт! Едщ, сенщ элемнщ жарыгынан ажырай- тын кунщ келд1 -деп, Куроэмон акырды. Бункичи жолда кашшерд1 калай тапкандарын Риота айтып бердт Сонымен кашшерд! Гожинхара нлркеуше - Свдер меш шатастырып турсыздар. Мен Сэншюу апаргандарын да жетквдк Шфкеуге келюшен кайдагы кшм- елшенмш. Атым Торазо. Мен еш бшерш жок. кешек ауыстыру, тура кару-жарагын шытаруы кажет екенш Рио туешдк Куроэмон кашшерге бурылып: - Эй, Камэзо! Сенщ козщнщ астындагы медщнщ 031 устал берш тур гой. Коп ойнамасай сен! - Санъэмонныд кызы келдт Оны елггргешдщ мойын- да! Туган мекенщд1 айт! Аты-жошщд айт! - дед1. Бункичщд тани койган Камэзо найзагайга тал болгандай: - Сен Бункичисщ бе? Кашшер одбаган кабагын котерш, Риота карады: Куроэмон жещ'нен кещдр ж1бш шыгарып, ж1птп лезде - Осымен менщ кушм бхткен екен. Ещц, жалтарып байлап тастады. кайда барамын. Мен шынымен де, Ямомото мырзаны жа- ; —Ал, енд1 мунымен сойлесетщ де эдпме жок. Чиномизуге раладым. Бфак, олтфген жокпын. Кумар ойынында утылып карай зыт! Сакайдыд ушне бар, тездет! калып, акша вдегенмш. Мекенш Изумидщ Икута ауданы, Г - Куэт болады. Уэнохара елд! мекенк Окем Кичибэй, оз есшш Торазо. Са- 154 155
Жетон жазушыларыиыц тацдаупы прозасы Юкио Мишима. К,ундсщ кай тектшерге кызмет ютеген кезден бастап, Камэзо деген Юкио МИШИМА есшге ие болдым. Бул есшд1 кумар ойынын бфге ойнайтын Кишюу деген кызметшщен калап алганмын. Менщ баска 1^НДА1$ айтарым жок. Сйздердщ дегендервдз гана болады! - дедп (эцпме) Куроэмон: К031 ппрютде Нобель сыйлыгына уш мэрте усыпылган -А, солай ма! -деп, Риога карады. Бункичи оны байлаган э/сазушы Мишима ел'пйц Конституциясыидагы к,арулы куштерЫ цыецарту э/сайыпдагы тармацты самурай СС1Л- Ж1ПТ1 ШеШТ1. тына цайшы деп саиап, наразыльщ таныпщаи. Осылайша ол 1970 э/сылы царашаиыц 25-нде торт сер1гтен б'1рге Жа- Ушеу1 де Торазодан кез алмай тур. Ол орнынаи турды да пония армиясыныц орталык, кецсесгне басып кгрт, харакири олжасына карай сеюрген жырткыштай Риога таман умтыл- э/сасап, царныи жарып цаза тащан. ды да кашып кетуге эрекет жасады. Ал, Рио колындаты каруын даярлап тургандыктан артка бф кадам шегнцц де Ёошиконын, куйеу1 унем1 карбалас уетшде. Тштд кылышын сштеп кеп калды. Кылыш оц иыгын кесш отт, акшамнан кешн де элде бф жедел кездесу оган мшдегп турде кеудесше дешн жегп. Тораза тенселш турып калды. Рио дайын турады. Эйелш ушне таксимен женелтт, 031 жок бо тагы да сштедт Тораза елш кушып, жерге кулады. лады. Тур-тус1 кел1ст1 артист ж1Г1тке турмыска шыккан эйел заты бугаи сенбесше амалы бар ма? Куйеу1 эр кешт1 езшен - Жаксы. Енд1, мен бфжолата аяктай салайын! - деп бфге етк1зед1 деп ойлаган эйелдщ умт акымактык болган Куроэмон Торазаньщ тамагын кылышымен шаншып отквд шыгар. Онымен коймай батыстык улгщеп уй жиЬаздары, де, кайта суырып, мэшттщ жедше кылышыныц канын еденде кешегщен калган, кезге шалынып калатын кан суртш, кынына салды. Риога да солай жасауга кедес бердь дактарынан ыцгайсызданатын зайыбы уйге жалгыз 031 ба- Екеушщ де кос жанарында молтшдеген жас турды. Рио: рудан каншалыкты урейленш отырганын бул Ж1пт бшмещд - Эттеген-ай, Ухэйдщ жогын-ай! - дедп дейсщ бе. У Ёошика бала кезшен ете сезштал. Ол мунын мш1 емес, мшезй Унем1 кодш беймаза куй кешкен сон ол еш кашан етешп-толыксып керген емес. Кдзф элдекашан бойжетш есейсе де ет-жещй келшшек емес, уп еткен желге ушып ке- тер кацбактай арык. Жас келшшектщ кедш-кушндеп осы I бф элс13Д1к онымен кездейсок таныекан барлык адамга анык ацгарылып турады. 1 Акшамнан бурын Ёошико куйеушен бфге болу уийн тун- п клубка барганы сол едд онысы «элп нэрсе» туралы аузы ................. . ......... - • •• • ••••• • •\" * г-— - • .............. -■ •• - ■ ■ ■ .......... . 157 156
Жетон жазутыларыныц тацдаулы прозасы Юкио Миииша. Кундсщ ■ кешре айтып, достарын кулюге карык кып отырганын ко- сэтт1 де калт Ж1бермед1м. Шайлык жалгыз сырмагымды рш, шынымен коркайын деген едь Америкалык улпмен киь астынан суырып алып, оган бф жамылгыны лактыра сал- дым. Сол аралыкта ол какпага кысылып калган торайша нш, жапыракты шылым буркыратып отырган куйеу1 тщт1 шынгырды дерс1ц. Дэр1гер келгенде оныц баласы баягыда шыгып койган болатын. УЙ1М13Д1Ц элг! болмес1 лезде шошка оган бейтаные адамдай кершгенш кайтерсщ. корасына айналып шыга келдП «Нагыз адам сенпсв тарих кой!» деп, койып ол би - Солай болады гой - дест бэр! каркылдап кулд1. Сол бф коркынышты окигага куэгер болган куйеу! элде ансамблшщ тартымды кимылынан асып туекю! келгендей б!р кулкш1 эрекет коргендей эцг1мелеп отырганын коргеиде Ёошико жагасын устады. Б1р сэт кезш жумып ед1, элг1 жаца кызык улпмен колын кимылдатады. туган сэбид!ц бейнес! елестед1. Дэл карсы алдында пар — Ецбекпен камту орталыгыныц жолдауымен баламызга кет еденн!Ц уетшде, кан-кан болган газет кагазына ораулы жаткан нэрестен1ц арык тэн1. жаца кутунп эйел келдг Ец алдымен менщ кезше тускеш Муныц бэр1н дэр!гер эдеЙ1 жасаганына Ёошико толык сен1МД1 ед1. Осындай адам тозпев жагдайда б1р шию ОНЫЦ 1ПП болды. Дэл кимоносыныц 1шше жастык тыгып окпегп дуниеге экелген ананы мазак еткендей элп дэршер алгандай карны кампиган бфеу екен! Ол эйел мына с1з бен к0мекш1С1не бурылып «баласына кундак 1здеп эу1ре бол- ганша окылган газетт1ц кагазына орап ала салу элде кайда бгздщ бэр1М13 бфшш тауса алмайтын тамакты жалгыз озьак жец!л» дегешн кайтерс1ц. Дуние ес1г1н енд1 гана ашкан жас сэбиге соншалыкты суык ниет танытканы Ёошиконыц ит шайнамай жута салар деген ойга келдш. жынына тид1. Барлык эрекеттер1не жи1ркен1шпен караган ол шкафтан су жаца мактадай исумсак матаны суырып алып, Осылай деген ол сезш ары карай «Б1здщ кур1ш салган ул баланы кундактап орындыктыц уст1не акырын гана жаткызып койган болатын. кабымызды битш кана...» - деп, саусагын шертт корсетед! Ол кезде куйеу1 шыгып кеткен едг Оз1Н тым мей1рбан ет1п керсетпеу уш1н бул туралы ол куйеуше айтпаса да, де: «...саудасын бтредт - дейдг осы окига ойынан кетпей орала беред!. Кешк1С1н джаз саз оркестршщ эуен1 эуелеп, куйеу! достарымен эцг1ме-дукен - Тамакка деген тэбеп сумдык, жуан белш «асказанныц курып отырган сэтте Ёошико ун-тунс13 гана элг1 окиганы ой- лаумен болды. Еденнщ уетшде еск1 газетпен оралып жаткан созылуы» деп туешдфедк Алдьщгы куш бодщ балалар сол бф к!шкентай улдыц кейп! шын мэгпнде ет дукенгн белмесшен б1реуд1ц ойбайлаган даусы еетшдк Б13 екеу1м1з абыржып кеДп, эй-шэй жок салып урып жет1п барсак, элпм13 еденде журелеп отырып алган карнын кос колдап у.стап дэл сиыр сек1лд1 ышкынып отыр-ей. Кдсындагы тосек уст1нде улымыз корыкканнан шекес1н1н тамыры одырайганша бакырып жылап жатыр. Ол да ештеде емес, ец эдекп бел1Г1Н каз1р айтамын! «Шар жутып койганнан сау ма екен, 031?» деп сурады, элп достарыныц бф1, Ёошиконыц куйеу1 сек1лд1 артист Ж1Г1Т. - Сойтпегенде ше! Омфшде кормегегпме тап болып зэремн!ц ушканын айтсацшы. Мен асказанныц созылуы туралы эцпмес1не эбден сенген1мд1 айтсацшы. Бфак, б1р 'А'•”‘-С :г. . -. .• .- ■. . 158 159
Жапон жазушшарьшыц тацдаулы нрозасы Юкио Мишима. Цундсщ елестерл1ктей сол бф сурет санасынан епщашан ошпеещ туст1 твид матадан жасалган куртесш алып кид1 де арлы- берл1 агылтан журтгьщ арасына кфш козден таса болды. жас келшшек сезш ед1. 031 молшылык пен токшылыкка толы омф кызыты ортасында шалкып оскен Ёошико сол бгр Такси орнынан козгалып, злем-жзлем дзмханалар сап шата баланын тфшшкте корер киындыгын оилаганда жаны тузеген бф кошемен кулдап, сырткы жолга дешн шнть ауырсынады. «Сол бф уят эр1 ит тфлнепд жалгыз куэгер1 рескен адамдарга толы театрдьщ жанынан втп. Ойын енд1 мен болдым гой» деген ой санасында сумандай бередт тана аякталса да, шамдары элдекашан сонген, театрдьщ алдыцгы жагын зшекейлеу ушш орнатылган жасанды Анасы баласыныд газетке ораулы жатканын керген шие агаштарыныд гулдер1 ала келенкеде жай бф турл1 де жок, сол сиякты жада туган нэресте оз1 кайдан бшещ. кагаздардыц киындысы юпегп агарацдап коршу1 тым Сондыктан, сол бф коркынышты окита менщ тана есщде сакталып кала бермек. Кднша уакыт отсе де бул купияны К0Ц1ЛС13. мен ашпаймын. Бала есейген сон, озшщ калай дуниеге келген тарихын бшпс! келсе де оган шындыкты бетше «Сэби бала озшщ дуние ес1пн калай ашканыньщ ку- баскандай гып айтар адам табылмас. Осылайша, элдекшнщ пиясын бшмей ост1 деген куннщ езшде мэртебел! жан бола алдында кшэл1 секшд1 ететш сезш 1ште сактауга мэжбур коймас» деген ой, Ёошикога сап ете калганы сол ед1, осы болганымды карашы! Акыры, баланы еденнщ уетшен алып, такылеттес бфдемелер бфшен сон бф1 кезекке тургандай- жумсак матага орап кундактаган, уйыктату ушш жогары ак болды. «Алгаш оныц кундагы болган газет кагазы оныц кетерш, орындыкка жаткызган адам менмш гой. бар емгршщ рэмшне айналатын шыгар. Алайда, мен неге гана ол ушш осыншама кам жеймш? Мумкш, оз улымныц Тунп клубтан шыккан сод Ёошико куйеу! шакырган так- болашагына аландаймын ба? Жиырма жылдан кешн жетж бшм алган, когамда калыптаскан менщ улым тагдырдьщ сиге отырды. элде бф тэлкегшен озшен курдас элп баламен жуздесш - Мына кызды Ушигомэге жетюзе сал! - деп, журпзунпге калса ше... ©шпендшкпен ол бузакы пышак суырып алып улыма еш аяусыз сштеп кеп калса...?» айтты да есшш жаба салды. Ёошико терезе сыртында кулшефеген куйеушщ жузше Сэуф айыньщ бултты болса да жылымык кешшде ке- лешек туралы осындай ойга келгеш Ёошиконыд тула бой- тесше Караганда оныд маржандай тЫлген аппак тютер1 ын ттркендфш жШергендей болды. Ол кол1ктщ арткы гана анык кершдд Аркасын орындыкка суйеп шалкайганда орындыгында дфдектеп отырды. «Сактай гор, жараткан! жубайлык емфлерпнд тым жедш, тым одай эрг тым Егер ондай сэт туса, улымныд орнында езш турамын» киындыксыз екенш сезшгенде бфтурл1 муд торлагандай болды. Дэл осы сэтте ©з ойын созбен жетшзу бул келшшек «Жиырма жылдан кешн мен кырык тортте болады удин ©те ауыр едд Таксидщ арткы терезесшеи ол куйеу1 екенмш. Мен ол ж1птке барамын да газетке ораулы жат- жакка содгы рет к©з тастады. Ол коше бойлап узак-узак канында оны калай мактадан жасалган жумсак матага адымдап, озшщ «№§Ь» колшше карай жегп, тым кадык кундактап, алганымды каз-калпында айтып беремш» • • ' ••• а ив ' - ».............. • - • • .• •. 161 160
1 Жапои жазушшарыпъщпт аулы п ...,...... -, - -..... -... Юкио Миишма. Кхпдак Такси саябак кешеш, Император Ордасыныц су арьщта- .......... ....................... • рымен коршалган карангы кен дангылымен жуйткш келедй Алыста бой котерген ек1 зэулш курылыстан^тускен жарык Осы кеште саябакта жаппай шие агаштары гулдеп жат- Ёошикога келш кадалгандай сондай бф жайсыздьщ туды- ты. Гулшщ жапырактары бултты мамыражай аспан астында жаппай ак моншак таккандай. Агаштар арасында тартылган рады. сымдарга тагылган кагаз шамдар элдекашан С0Н1П, ОрНЫ- Жиырма жылдан кешн сол бф бейбак бала нагыз тю на кызыл, сары, жасыл туст1 электр шамдар ошкш тана жылтылдайды. Тунп сагат оннан асып кеткенд1ктен шие ауруына айналып журмесе ип едь Ол тастанды, сешмнен гулдеуш керуге келгендердщ деш уйлерше кайтып кетйгп. журдай, тар тфлжке езшген, жалгыздыкпен сандалган Сол маннан етш бара жаткан бфльжарым адам аягыньщ егеукуйрык секшд1 жан болып еседт Жарык дуние есшш астына тфелген шелмектерд1 жан-жагына карай теуш, кагаз анандай болып ашкан баланыц пешенесше озге не жазылуы бфдемелерд1 аягымен таптап кетедп мумюн? Экесш боктап, шешесшен арпалысып оскен пенде кеше кезш журер, дэу де болса. «Газет кагаздары» деген ой сап ете калып ед1, Ёошиконыд санасы баягы сол окигага карай ойысты да кетп. Сондай ая- 0зш уз1Л1СС13 мазалаганына Караганда, Ёошико осы бф нышты халде дуниеге келунл туралы естшен жан оньщ кш карацгы пайымдардьщ езшен кещлше ракат табатындай екенш бшп койса, ол бейбактьщ емф1 сол куш курыдымга болып кетп. Такси Ханзомонга жетш, Британия елшшпнщ кетер. Мен оган жат адам болсам да, оньщ муддеа ушш касынан егп. Дэл осы сэтте элп атакты шие агаштарыньщ казфден бастап оны купил сактауым керек. Бул бф адам ба- сап тузеу1 бар внерш керсеткендей Ёошиконьщ коз алдында ласын боламын ба, куримын ба дегенге тфейтш купия. кезектесе зулайды. Бгр сэгпк сезшге датты бершп кеткен келшшек тун карангысын да елемей шие гулдершщ ашылу- Осындай ойлармен санасы тумшаланган келшшек ын кезбен керпс! келдп Крян журек жас келшшек ушш шы- саябакты шарлап, адымдап жур. Онда калгандардьщ бэр1 нымен де тандарлыктай-ак шешш. Квщл-куш алабурткан кос гашыктар. Ёошикога назар аударган де ешбф1 болмады. жэне ушне барудан имене урейленген жан гой. Сол куш кешке бул келшшектщ миына кайдагы-жайдагы сэтсП Олпнде гана арыктьщ бойында тас орындыкта отырган ею бфдемелер енш, ныгыздалып калган-тугын. кос агаштарды емес, судьщ агынына тесшп карап калыпты. Ёошико кеч кешеден етп. 1^ою дарацгыда жалгыз Арыктьщ аргы жагында император Ордасыньщ саябагы ор- ман гспетп барандап кезге шалынады. адамньщ нэзж дене бтм1 агарандап кершедь Эдетте жол Ондагы агаштар бфыцгай баран тусшен тунп аспанга кол созып, умтылып тургандай урпиюш кезге шалынады. И кесш еткен сайын корыкканынан касындагы адамды тас Ёошико шие агаштарыньщ аяк жагындагы жолмен басын кып устап алатын келшшек бул жолы каптаган кел1к ара- салбыратып журт келедг К сынан жалгыз ез1 бураландап етш, бфер сэттен кешн Орда Сол сэтте анандайтын жердеп тас орындык устшде ага арьщтарымен жалгаскан узын саябакка ендп Саябактыи ата- рандап кершген нэрсе келшшектщ болжаганындай ушп ; уы Чидоригафучи немесе Мыц кус шаткалы едг койган шие гулдер! емес, саябакка келген элде кшнщ умы- »за - «3 - •..... - ..... - . ,. ■ 8Д5Д ■ 162 163
жа,, ,«ч.ттщ.™ »ПО«« ы .. ^ ЯЛаю Мишима. Куидак - • В ' 8!» ■' • .. - .г;- * •Г У тып калдырган кишдер! де емес болып шыкты. Жакындап - ' ’ • V* келгенде гана агарандаган сол нэрсенщ орындьщта жаткан жас ж1пт екеш ацгарылып турды. Ёошико оньщ кою кара касын, тузу мурнын кердь Сэл гана ашылган ерш жастык адам екенш бшдк шактьщ ыстык лебше толып тургандай. «Когамдык орында уйыктап жатканына Караганда, жолы Ёошико оган тым жакындап кетштп Тым-тырыс тунде болмаган маскунемдердщ бхрх болды гои» деп, Еошико газет кагазынын сыбдыры шыкканда элп жшгг сол сэтте оя- танданыспен ойлады. Бфак, олай емес. Элп кю1 газетпен нып кетть Дэл касында жас келшшектщ турганын керген букш денесш ете укыптылыкпен оран алганы жэне кагаздьщ ол кос жанары жайнад кагып, орнынан атып турды. Кас кагым сэтте оньщ куректей карулы колы Ёошиконыц нэзж актыгы келшшектщ назарын ерекше аударды. Еошико тас бшепнен шап бердп орындыктыц касына келш, уйыктап жаткан адам* а едкешп карады. Б1рак, Ёошикога ешбф урей тумады. Босап кетуге эрекет Кабаттап жайылган газеттердщ устше жатып алган, те жасамады. Кенет оньщ санасына «А, элп жиырма жыл кейбфш жамылган, бозгылт туст1 токыма жейде киген ж1пт баягыда отш кеткен екен-ау» деген ой сап ете калды. екен. Кектем мезгшнщ жылымыгы енген кез болгандыктан Император ордасыньщ саябагына кою карангылык пен бул мацай тунеп шыгуга колайлы орынга айналса керек. Ёо кулакка урган танадай тыныштык иелж етт тур едь шико онын еш кутш кермей уйпа-туйпа урпшп, кф баскан жабагы жундей шашына карады. Газет жамылып уйыктап жаткан адамды коргенде оньщ ойына элп бф осындайга оралган сэбид1 еске алганы аньщ. Карадгыда теред уйкыга баткан оньщ дем алган сайын ею иыгы козгалактайды. Ёошиконыц барлык уреш мен кудж-кумэш аяк астынан орындалгандай сезшп кетть Кдрадгыда ол жшггтщ ага рандаган мандайы гана айырыкша козге туседь Жас адам- ньщ мацдайы бола тура катал тфЛ1ктщ таукыметш тарт- кандыгыныц 131 сайрап жаткандай узыннан узак эжмдермен айгыздалып кетшть Крдыр шалбарыньщ балагы жогары туршген, жалад аягына мыжырайып тоз-тозы шыккан спорттык шакай шп алыпты. Бетьжуз! толык коршбей тур- гандыктан, бф мэрте керуге деген дес бермес кызыгушы- лык Ёошикога кенет туа калды. Ол тас орындыктыд бас жагына шыгып, томен карай едкейдь Бетш алаканымен жартылай колегейлегеншен тым ........ ................................... . . . ... . ■- ' •• • -- - 164 165
Жетон жазушыпарыныц тацдаулы прозасы Асан Рёои. Шоцтай цызыл белбеу Асаи РЁОИ сез салган жЁгЁттер маза бермесе де, кыз турмыска шыгуга узЁлдЁ-кесЁлдЁ карсы болады. Ол экесше былай дейдЁ: Ш01>ТАЙ КЫЗЫЛ БЕЛБЕУ — Уыздай жас бала кезЁмде сёз менЁ Хэйжиге атастырып Эчизан елкесЁнЁц порты Цуруга каласында Хамада-но едЁНЁз гой. Ол осы кундерЁ менЁ умытса да, мен калай езгенЁц Чёохачи деген бай кёсё туратын. Сол оайдьщ ею кызы бар. зайыбы боламын. Эгараки, ол есен-сау журЁп, кайта оралса Олармен Ёргелес Вакабаяши Чёомонныц туысы Хигаки-но кызарган бетЁмдЁ кайда жасырмакпын? Хэйта деген кёсёнёц иелЁгЁнде жер болды. Ол оскери кызметЁн тастап, сауда-саттыкпен айналысып, молшылыкка кенелгелЁ Кыз белмесЁнен сыртка аттап баспайды. Хэйжидё сагына- кеп уакыт еткен. Хэйтаныц улы бар, онысы ЧёохачидЁц саргайып, оцашада жылап-сыктап кун етюзедЁ. Кайгы мен кызымен жасты. Аты Хэйжи. Балалар юшкентай кездерЁнен кусалыкка катты берЁлген ол кешЁкпей айьщпас дертке бЁрге ойнап, бЁр бЁрЁне бауыр басып ескендЁктен Хэйта шалдыгып, жарты жылдан кейЁн о дуниеге аттанады. улынын ер жетуЁн кутпей-ак кершЁсЁмен куда болуды жен керЁп, арага кёсё салып едЁ, Чёохачи де куптады. КершЁлер Оны Оско мацындагы шЁркеудЁн, касына жерлейтЁн бо бул окиганы лайыкты атап етЁп, саке ёшёмдёгё мен езара дэм- лады. Ата-анасыныц шеккен касЁретЁн айтудьщ езЁ ауыр. туз алмаскан, Хэйта болашак келЁнЁне улыныц атынан ал Анасы сонау жылы Хэйжидёц экесЁ сыйга тарткан ал кызыл Кызыл тустЁ белбеу сыйлаган. белбеудЁ колына алып, кызыныц жансыз денесЁне енкейЁп бетЁп сипап турып «Бул айттырылган жёгётёцнён сыйы едЁ. Тэншионын ушЁншЁ (1914) жылы кузде Асакура армия- сыньщ тЁрЁ калган эскерлерЁ бас кетерЁп, Итадори каласын, О дуниеге барганда маукыцды басарсьщ. Ала кетшЁ, кы- Киномэ, Хачифусэ, Имажио, Хиучи, Суизу кезевдерЁ мен Рюумонжи гибадатханасын иеленЁп алады. Асакура жагында зым» - деп, белЁне тагып жерлеген екен. согыскан Вакабаяши Конодагы жада бекЁнЁстЁ басып алган. БЁр айдан кейЁн Хэйжи аяк астынан жетЁп келедЁ. Чёохачи КетерЁлЁсшЁлердЁ басу ушЁн сексен мьщ эскерге колбасшы болган Ода Нобунага улымен бЁрге Цуругага келедЁ. Онын оны уйЁне ертЁп келЁп, кайда болганын, неге хабар-ошарсыз пэрменЁмен Киношита Конадагы бекЁнЁстЁ коршауга алады. гайып болганын сураганда Хэйжи былай дейдЁ: Жагдайдыц осылайша кубылуы Хэйта ушЁн мунда - Коно беюнЁсЁ эскерилерге еткен соц экем Вакабаяши- туруга колайсыз екенЁн уктырды. Ол уй-жайын тастап, Кёо- мен туыс болгандыктан уй-жайды тастап, Кёотога босып тода сенЁмдЁ бЁр уйге бас саугалаган, кейЁн бакандай бес жыл кеткенбЁз. Осыган дейЁн онда экемнЁн адал досыньщ уйЁнде хабар-ошарсыз кетедЁ. Осы аралыкта ЧёохачидЁн тунгыш бас саугаладык. Эке-шешем екеуЁ де емЁрден еттЁ. Ал, сёздёд кызы 19 жаска толады, керЁктЁ бойжеткен болады. Оган кызьщызбен атастырылганымды еске алып, кайта оралган бетЁм осы. 166 Хэйжидёц эцгЁмесЁн естЁген Чёохачи мен зайыбы екеуЁ коз жастарына ерЁк бере отырып: — Сендер аяк астынан жогалып кеткеннен кейЁн кызым сеш сагынып, сагы сынды, айыкпас дертке шалдыгып еткен 167
Жетон жазушыларыныц тацдаулы прозасы кайтыс болды. Осыншама жылдард^ -- ••■........................... ••■••••'•••••• айдык б.ась'“\" болмауы кызыма каншалыкты ауыр нала тынышталады. Кенет есж кагылган сон барып ашеа, ; 1шшде бф хаб Р* Мынаны керш!! - деп, ек! кария маркумнын С11НЛ1С1 тур екен. Бойжеткен бэлмеге юрген сон акырын сыбырлагандай унмен: болганын несш сауЫТЬ1Н усынады. Оныц какпагына оган каламньщ сия — Эпкемд! ажал айдап экегп. Мунан откен касфет маркум мынандай жолдарды жазган едк жок шыгар. Мен багана кызыл тусп белбеу тусфш алып- Танымас гпаудьщ цойнауында вскен, пын, соны С13 алган жоксыз ба? Егер алган болсаныз, С13 Тацгажайып квркем ер\\к агашы! екеу1М13Д1Н бас косуымыз тагдырдьщ мандайга жазганы Кврешн десем де, пешенем Э!сетпес, болады. Сол себептен спге келт турган жайым бар. 0мф К,уштарлыща топы хош шещдг, бойы бф бфШ13ге адал болуга ант-су шюешк! Цанеки, маган жопдет этберип! Хэйжи ез кулагына ез1 сенбедг 0лещц окыган сон Хэйжидщ кайгырганын сезбен жет- - С13 булай деуге калай дэтвдз барды? 0ке-шешешз мен! жетжг калды деп аяп, ушне бас саугалатып отьф. К1зу мумкш емес едг Ол сушктюшщ кабфше гул шокта- Екеушпдщ мына жайымызды бшее, мен олардыц бетше рын койып, арша тутатты, дши рэсшдер жасады, дугалык калай караймын? Садагац кетешн, тезфек бара койшы! окылымдарын айтты. Кдсындагы ек1 кария «Кызым, сезип, - Экем С13Д1 куйеубалам болсын деген ниетпен осында суй1кт1 Хэйжищ келдк Ниетш кабыл ал!» деп, егшп жы- калдырган. Егер С13 менщ махаббатымды аякка таптайтын лап турды. Хэйжи де олармен бф кез жасына ерж бердк болсаныз мен суга кетш елемш, сосын, еюшштен езепщз ; Сонында ею кария Хэйжиге айтты: ертенеш. Менщ аруагым осы дуниеде гана емес, о дуниеде - Сен ата-ананнан айырылып жетш калдыц. Кызымыз о де маза бермесш умытпацыз - деп кыз буртияды. дуниелж болып кетсе де сен боге бетен жан емессщ. Бвдщ Хэйжи шарасыздыктан кыздьщ ыгына жыгылып, сол уйде бол. Крлайлы кызмет тауып, б1збен бфге емф сур. тунд1 онымен бфге еткведк тан кылан бергенде кыз кетш Хамада ушнщ артына белек баспана тургызып, Хэйжи- жок болады. Содан кешн эр тун сайын кыз Хэйжиге келш Д1 сонда тургызды. Маркумнын 49 тэул1п болганда отба- турады, тан ата бере кетш калады. Хэйжи де оган эбден бау- сындагылар дши дэстур бойынша Оско жактагы жерше кет- ыр басып, танньщ атуын жек керетш халге жетедг кенде Хэйжи уй карауга калады. Кешкурым келген оларды Бф айдан кешн кыз эдеттепешше келгенде былай дейдп эижи дуалдьщ сыртында карсы алады. Маркумнын сщша - Бупнге дешн екеушгёдщ осылай жуздесш жургенш13Д1 куимеден тусерде элде неш тусфш алгандай кершген сон ол ешюм бшген жок. Бфак, ерте ме, кеш пе, бф сэтте бул . жакындап барып караса, жерде ал кызыл туст1 белбеу жаткан купиямыз эйтеуф бф ашылары анык. Бул окигамен эшкере едк Эйжионы алып койнына тыгады да белмесше асыгып болсак, екеушпге де жаксылык экелмес. Меш бул жерден и жетедг ай шамньщ жарыгына шыгарып алып карап, бала алып кет. Сонда екеушв ушш махаббатымызды жасырып- кезш еске алып кайгырады. Тун карацгылык жамылып, ай- жабудьщ кажет! болмайды. .• ..... ....... ..... ... ......... V-.-• ■ • ■' ” ' ''' ••• '-•••• ••• ' •• • ’• '•,'г 169 168
Жатпжазушътрьтщ пт аут \"I....................... ........., ... - •• • :Асаи Рёои;. т°тш К.ЫЗЫЯ белбеу Хэйжи сушктюшщ созше иланып, экесшщ адал кыз- Сонда да Хэйжи кыздьщ кемеде кутщ отырганын айтып метшшержщ Яр, болган адам чратын Микоку порть,- коймаган сон Чёохачи кызметнлсщ ж1бередг Ол кемеде на кашып кетедь Хэйжиден мэн-жаиды бшгеи экесшщ багыттаушыдан озге тф1 жан жок деп келед1. Чёохачи мен кызметсша кос гашыкгы уйне орналастырады. зайыбы екеу1 тан тамаша болып, тштх анырып калады. Сол сэтте К1Ш1 кызы тосектен басын котерш, былай дейдг Осылайша бф жыл еткен сон Хэижидщ гашыгы былай - Кудаласу бойынша мен Хэйжидщ эйел! болуга тшс дейдк ед1м. Алайда, емфден мезгшсЬ отуше байланысты кабфД1 - 0ке-шешем айыпка буйрар деп коркып, екеумй уйден пана еттш. Соган карамастан тагдырдьщ жазуы Хэйжимен тогыстырган сабактастык узшмегещпктен алдарьщызда безд1к, бутш бф жыл етп. Экем мен тешем меш сагынып менщ рухым тур. Сщшмд1 Хэйжимен некелестфЩ1здер. жургендер1 анык. Бфаз уакытты артта калдырган сон олар Сонда ол дереу сауыгып кетедк Менщ тшепм осы. Егер енд1, 61ЗД1 кеппрген де шыгар, уйге кайтайык. айтканымды жасамасаныздар ол да мен секшд1 темени курлыкка ешп, 613 бфге туратын боламыз. Хэйжи бул жолы да онын айтканын ек1 етпедк Олар кеме- ге отырып, Цуругага келдк Хэйжи кызды кемеде калдырып Бэр1 аоыржып корыкканнан кыздьщ турше караса, оньщ ата-анасына ез! барады: тур келбеп сол куш болганымен дауысы дэл маркумдшнен айнымайтын коршедк - Мен спдерден жылы сезден баска ештене естшеген жан едш. Кепиршмес ю жасап абыройымды тектш. Жасаган — К^ызым сен элдекашан олт калсан да неге рухьщ ты- кунэм зш батпан болса да, осыншама уакыт еткенде ашу- нышталмай мына дуниеде айналсоктап журсщ? - деп, экес! ызаларьщыз кайтып, сабага тускен ооларсыздар деген сураганда, рух: ум1тпен кыздарьщызбен бфге келш турмын. Бвд1 кенаре керщвдер! - Гумырым кыска болса да Хэйжиге деген махабба- тым бэршен улы алапат кушке айналыпты. Осы себептен, - Не деп кеттщ карагым, ештецеш тусшш жарытпа- карангы курлыктын патшайымы Эмма маган руксат берш, дык. откен бф жылды Хэйжшммен бфге ерл1-зайыптылардай ойнап-кулш ОТК13Д1М. Енд1, коленке мен туманнан озге Олар осылай деген сон Хэйжи болган окиганы буге- туп жок мэнгшк мекешме кайтар уакытым келдк Менщ плгесше дешн айтып, кызыл туей белбеуд1 керсетедк тшепмд1 орынданыздар! Чёохачи танданганда кез1 шарасынан шыгып кете жаз- Осылай деп ол Хэйжидщ колынан кысып, коз жа- дайды да: сын тейп, коштасу рэсшш жасады. Одан кешн экеа мен - Бул белбеуд1 маркум экен меншен кудаласкан кезде кызыма сыйга тарткан едк К^ыз о дуниеге кайтканда муны 6Ь шешесше тагзым етп де, сщшсше былай дедк табытына салганбыз. Юнн кызыма келеек, ол наукастанып - Хэйжидщ зайыбы ретшде, перзентнк парызьщ бойын тосек тартып жатканына бф жыл толды. Орнынан тура ал- май жаткан адам неше жерден каласа да, сеншен калай бфге ша ата-анана камкор болгайсын. Менщ кететш сэтм жетн. каша алады? - дейдь Мэнгшкке коштасайык... 170 171
Жапон жазушыларыныц тацдаулы прозасы - ............г.--. •..........................- Аруак С031Н аяктамай жатып-ак К1Ш1 кыздьщ тэш кал- шылдап д1р1лдед1 де еден устше гурс етш кулап, жан тап- сыргандай болды. Бэр! саскалактап, бетше суык су буркш, шашканнан кешн гана кыз есш жиды. Ауруынан кулан таза айыгьщ кетйгп. Ку пан бурын не болганын кенже кыз есше тусфе ал- май койды. Чёохачи кызын Хэйжимен некелестфш, туцгыщ кызына дуга багыштады. Нобель сыйлыгы иегерлершщ ецпмелер! Осы бф тангажайып тарихты ест1ген эрбф адам «шыны- мен танданарлыктай, кез кермеген, кулак естшеген окига» десетш кершедк и м • • •: - . - .. . - ...
Габриел Гарсиа МАРКЕС, Колумбия К0К ИТТ1Ц К031 Сонымен, ол кыз маган тесше карады. Дэл алгаш рет кор1П тургандай-ак. Бфак, артымда шамньщ, келес! жагын- да шыр айналган сол кыздыц бшм-болмысын сезшген сэтшде мен оны туцгыш рет кергеншд1 тусшген болатын- мын. Мен темек1 тутаттым. Орындьщтьщ б1р сирагына тетик тауып орналасардан бурын темекшд1 кушырлана узак сордым. Эр кеште шамньщ касынан меш осылай ба- кылайтындай ол тур. Ун-тунс1з бф бфш1зге тесте карау- мен бфнеше минут огл. Орындыгымньщ бф гана сирагына тепе-тендж тауып отыратын мен узын жщшке колымды шамньщ устше койып турмын. Кыздьщ жарк еткен кабагына карап «Кек иттщ К031» деп айтатыныма езш де эбден кендптп алгандаймын. Ол шамнан колын алмаган куш: - Муны мен ешкдшан умытпаймын - деп, курсшд1 де: - Кек иттщ К031. Бул сезд1 мен барлык жерге жаздым. Ол айнага карай тартты. Денгелек айнадагы бейнес! маган тесте карап тур. Кулпн тусл меруертпен кемкертген шагын кобдишаны ашканда да жалын аткан ыстык жанары- мен меш шок юпетп карып турды. Ол мурнына опадалап жакты. Онысын аяктаган сон кобдишасын жауып, шамньщ касына келш: - Элде К1м осы белмеш тусшде керш, купиямды бшп кояр ма екен деп, коркамын. Ь\\ыз узын нэз1К саусактарын шамньщ жарыгына жылы- тып тур. «Сен тонбайтын шыгарсын?» дегенше мен «Кейде гана...» деп, жауап каттым. - Сен дэл казф сезшущ керек - деп, ол маган кенес бердк 175
р\"а г,глш Шркес- Кж ••г: Мен неге орындыкка жалгыз отыра алмайтынымды сон- - Элде бф шара колдануым керек - деД1 де, ол тос- да гана тусшген болатынмын. Тек суык кана меш жалгыз- тарткышынан бастап, кшмдерш бф-бфлеп шеше бастады. - Мен кабырга терю карай турайын. сырата беред1 екен гой. - Мен сезшш турмын. Элбетте, туннщ осыншама тып- — Жога, сен кер! оурылып турсац да меш коре бересщ тыныш туруы бфтурЛ1 сезшп тур. Жацбыр басылгандыктан гой. солай болар, бэлкш. Ол тырдай жалацаштанганда мыстай сары тэш шамныд Ол жауап катпады. Кешн ол айнага карай адымдай сэулесше жалт-жулт етш турды. «Бейне бхр урып ары бастаганда мен орындыгымды айналдырып, кызга аркамды ирпзш тастагандай терец курсагын коруд! унем1 армандау- каратып жайгастым. Оны кормесем де не ютеп жатканын шы едш». Оныц жалацаш тэншщ алдында ауыз аша алмай сезш турдым. тутыгып турганымда кыз шамныц шарларына алаканын Айнаныц алдында ол колын ете епт1 кимылдатып, ершн жылытып турып: бояп бггкенше, осы бф сикьфлы эйнектщ тупю теренднде - Кейде мен озшд1 темфден жаратылган шыгармын дел жон аркама коз салып турганы сезшдг Мен бос кабыргага ойлаймын - дед1. телмфш отырып, егер мунда шугл айна болса, оныц калай Сосын, унс13 калды. Кфлы шамныц шарларыныц устшен коршерш пайымдап, болжадым. акырып козгалады. - Сеш корш турмын - дедш, мен кызга. - Кейде мен сеш тусшде музейдщ бурышындагы мыс Айнаныц аргы жагында кабыргага телмфш отырган меш ескертшш ретшде керемш. Тоца берущнщ себеб1 де сол кору ушш кабагын калай кетергенш кабыргадан кордш. шыгар - дел, едш ол: Кешн кайтадан омырау тусына карал алып, козш бурып - Мен кей кезде уйыктап жатканымда тэнш босап, экеткенш, ун-туншз барып отырганын сездш. терш жалпиып калгандай сеземш. 1ннмнен бфеу токылдап - Сеш керш турмын - дедш, тагы да. кагып тургандай тамырларымда кан ойнаганда жез секшд1 Енд! ол маган коз салды. сыцгырлаган дыбысты сезгендей боламын. Не деуге бола- - Олай болуы мумюн емес - дед1, ол. ды, куйылган металл секшдй.. - Неге? Ол шамга тшН жакындады. - Себебц сен кабыргага карал отырсыц. - Мен сешц ушщц естущ жаксы керемш - дедш, мен. Мен орындыгымды кер! бурып, темекшд! ершме кыс- Ал, ол: тырдым. Айнага карал турганымда ол шамныц касына ба - Элде бф кезде бф бфШ13Д1 тапсак сол жагыммен жан- 1\\. рып койган екен. Ендц ол кос колын дэл тауыктыц кана- тайып жатканымда кабыргама кулак койып тьнщап кор. тындай жайып жылынгандай болганда колецкеш бетш дал- Жацгырыкты еститш боласыц. Ара-тура осыны естш турса далап турды. той дел унем1 тшеймш. - Маган тумау тиген секшдк Бул 031 муздан жаралган Ол сойлеп турганы секшд1 катты ентжкеш де естшедл кала болса керек - дед1, кыз. Соцгы жылдар бойы ол бф калыпты тфлж етш жур. Оныц Мыстай саргыш денесшщ кызара бастаган терюше омфщщ максаты «Кок иттщ кезЬ> деген сез аркылы шы- I карал, ол эп-сэтте муцдана калды. найы элемде меш табуга уласкан жайы бар. I ~ -.г:1'. ■' 176 12-401 177
Нобель сыйлыгы иегерлершщ эц^елер:...... Гаориеп Гарсиа Маркес. Кок иттщ козг • • ' ' ' • -- • • — Мен эр тун сайын тусйзде «Кек иттщ к©31» деп айта- _ Осы сезд1 кун сайын еске тусфуге тырысамын. Оян- тын жнтттн» дейтш элде бфеущ 1здеп, кеше бойлап ган сон сеш танытуга ти1с бул сезд! ылги умытып кала жургенде осы сезд1 дауыстап айтатын болыппын. Егер беретщмш. Ал, енд1 ертен умытпай турамын мейрамханага барсам, тапсырыс берерден бурын «Кек итпн - Алгаш кездескен кун! сен осы созд! курастырган ед!н коз1» деп даяшы жШтке айтып керемщ. Алайда, ол тусшде гой - дед1, ол. мундай сез айтканын мулде есше тусфе алмагандай тагзым - Кулдей сургылт кез1це караганымда осы сез сана- етед! де журе береди Сосын, элп сезд1 сальфеткага жазып, ма зу еткен. Б1рак, уйыктап оянган сон бгр рет те есшде Т1ПТ1, устелдщ устше пышакпен ойып кететщ кершемш. сактамадым — деген1мде ол кыз шамньщ артында колдарын Мейманхана, келт турактары, миллиондар интрескен уйкеп, терен курс!нд1 де: гимараттардын кырау баскан терезелерше де сук саусакпен - Тым курыганда, мегпн жазгандарым кай калада екен1н «Кек иттщ кез1» деп жаза саламын. бшсен гой. - дед1. Бфде дэр1ханага кфсе, туешдеп шсл сонда сезгендей Шамнын жарыгына жылтырап кер1нген Т1стер1 ерьигин болды. «Ол жакын манда болар» деп ойлап, дэрщананыц ар жагына жасырылды. тертбурыш ернеп жада еденше кез пктк Сосын, дэрн - Мен саган жолагым келед1 - дегешмде ол шамнан ханашыга барды да: кез1И тайдырып, жогары кетер1лд1. Дэл колы сек1лд! неме- - Маган «Кек иттщ кезЬ> деп айтатын адамды мен унем1 се тура ез1 сиякты соншальщты ыстык, жайнан каккан кез тусшде керем1н - десем, ол барлай карады да: бурыштагы орындыкта отырган маган кадалганы сезшдг - Ханым, С13Д1Ц кез карасьщыз расымен де сондай екен - - Сен маган мундай сез ешкашан айтпаушы ед1н. дедт - Дэл казф шынымен айтып отырмын - дедш. - Мен оны табуым керек. Дэр1ханашы кулд1 де сересшщ аргы жагына карай кетш Ол менен темек1 сурады. Саусагымньщ арасындагы шы- калды. Таза еденге кез т1пп, тосын и1спен дем алып тура лымым туст калыпты. Мен тартып отырган темек1мд1 де бердг Сэлден сон семкес1нен кызыл курен ер1н бояуын умытыппын. шыгарып, еденге «Кек иттщ кез1» деп жаза салды. - Мен бул сездерд! кайда жазганымды неге еске тусще Осы сэтте дэр1ханашы келш: алмай турганымды тус1нбейм1н - деген кызга мен: - Ханым, С13 еденд1 былгадьщыз. М1неки, тазаланыз! - - Дэл осымен б1рдей себеппен ертен мен сенщ сез1нд1 деп, суланган сурткш беред1. умытатын шыгармын. Сонымен, тустен кешн жарты кун бойы терт аяктап еден - Жога, кейде бэр1 туе секшд! сез1ле беред1 - дед! ол тазалаганын, адамдар ес1к алдында каптап кел1п турып мунайып. ;: алып, оны жынданган екен дегендер1не карамай «Кек иттщ Мен орнымнан турып, шамга карай аяндадым. К,олыма кез1» деп сыбырлаумен болганын ол баяндап шыкты. темек! мен сфецке устап жакындап келем1н. Оган темею Ол айтып болганша мен белменщ бурышындагы орын усындым. К,ыз шылымды ершне кыстырып, жаккан с1рен- кеме карай жакындатты. дыкта отырган куш козгалмадым. .......... ■ _....... - ... - ...... .. 7-'-. ! 178 179
Нобель сыгтывы иегерперМц Щгшелер^ ............ ....... . .. . Габриел Гарсиа Маркес. Кок иттщ козг ! -••••............ .. ....... ! -а • - Кызык екен. Бв тусшвде де кездескеншв анык болып - Элемнщ кай бгр каласындагы барлык гимаратыньщ кабыргасында «Кек иттщ кезЬ> деген сез бар. Егер ертец тур ГОЙ. мен осыны еске алсам, сеш табамын - дед1м. Ол темеюден тагы ек1 рет сорып алды. Мен баягы СОЛ Ол басын кетергенде ерншщ ортасында шок жылтырап кушмде шамга карап, кыздан кез алмай турмын. Оны басы- турды. нан аягына дейш карасан да денесшдеп тер1С1 мыс секшд1 - Кок иттщ коз1 - дед1 де, курсшдк Сосын, саусагыныц коршедк Катты эр! суык металл емес, саргылт жумсак, ишпш мыс секшденедк арасына кыстырган темекЫ сорды да, аяк астынан: - Осы екен гой, ещц, жылына бастадым - дед1. — Меи саган жолагым келед1 — дегеншде ол: Бфак, ол муны шын ниетшен айтпаган секшдк Егер бул - Сен бэрш булдфешн дедщ бе? - дедь сез кагазга жазылган болса, шамга жакындатып «мен жылы на...» деп алып, «...бастадым» дегенд1 баягыда ацгаргандай- - Казф бул езект1 емес. Бв тагы да кездесу ушш ак кагазды мыжып еденге тастай салганда элп парак кул жастыгымызды аударуымыз кажет болады - дедш де оган болып бытырап кеткендей-ак сондай бф немкурайдылау кол создым. айтты. - Онда жаксы болды. Сенщ шамныц тубпаде дфдектеп Ол козгалмады. Оган колым жете бергенде: турганынды кору маган да киын - дедш, мен. - Сен бэрш булдфешн дедщ бе? -деп, тагы кайталады Бвдщ танысканымызга да бфшама уакыт болыпты. да: - Сен шамныц осы жагына шыгып кетсен, екеушв еншм Кейде тыста бфеулер касык тусфш алады да бвд1 оятып жШередк Достыгымыздыц ец бф карапайым затка да багы- бшмейтш сондай бф жерде оянып кетемв бе деп коркамын. нышты екенш там-тумдап тусше бастаганбыз. Бвдщ кезде- сушв ылги тацертец элде кшнщ касык тусгрш алуымен - Кдзф бул озект1 емес - деп, мен оз бетшнен кайтпадым. аякталады. - Бв жастыгымызды аударсак, кайтадан кездесермв. Дэл казф ол маган шамныц жанында тесше карап тур. Орындыктыц бф сирагына отырып алып, кул секщц1 коз1 Бфак, эттец сен оянган сон бэрш умытасьщ - дедк кыз. бар бейтаныс кызга карау. Тусшде де солай. Сондай тусшде мен одан: Мен бурышыма карай кайттым. Ол артымда шамньщ - Сен К1МС1Ц? - деп сураганымда ол: жылуына алаканын жайып турган куш калды. Орындыкка - Есшде жок - деп жауап берген. - Бв бурын кездескен секшдшв - дегеншде, кыз еш мэн таяганымда ол артымда: бермеген сьщаймен: - Мен сеш бф рет тусшде кергендеймш, дэл осы сеюлд! - Тун ортасында мен аяк астынан оянып, жастыктыц белмеде. - Солай екен. Менщ есше енд1 тусе бастады. бурышы мен аягымды ысыганша тесекте аунакшыганда, 180 тац атканша «Кек иттщ кезЬ> деп сыбырлай беремш - деген С031 еСТ1ЛД1. Мен кайтадан кабыргага телмфш отырмын. Бурылып карамастан: - Тац атып келед1 - дедш. - Сагат коцырауы ек1 марте согылганда, мен оянамын. Мунда кайта оралганымша коп уакыт отетш шыгар. Мен есжке карай бурылдым. Коцырауга колымды апара бергешмде: 181
Нобель сыйлыгы иегерлершщ эцгшелер! ■......................................................................................................................................................................... Г'ермап Хессе. Ацын ■- — Андагы ес1кт1 ашпа! Дэл1здщ 031 шытырман тустерге Гермам ХЕССЕ, толып кеткен — деген кыздыц даусы естшдг Швейцария - Оны сен кайдан бшесщ? — К,азф ганамен сонда болганмын. Мен уйыктап жатка- А1$ЫН нымды бшп, кайтып келгенмш. Элкисса: Кытай акыны Хань Фу жас шагында елец-жыр Мен ес1кт1 жартылай гана аштым. Тагы аздап шгер1 шыгаруга катысты эрбф нэрсеш уйрешп зерделеуге, дарын- кабшетш шыцдауга аса кумар жан болган деседт Ол заманда басканымда шоптщ жэне дымкыл шымныц шс1 шыкты. Хань Фу Сары ©зен жагалауындагы туган жершде туратын Кыз тагы да бфдеме дед1. ЕЫктщ сацылауынан оасымды ед1. 0зшщ калауы, ата-анасыньщ колдауы аркасында шыгу теп мыкты бф отоасыныц кызымен атастырылып, кеппкпей шыгарып, бурылдым да: сэт1 тускен бф куш неке тойын жасауга эзфлешп журген - Мун да еш кандай дэл1з жок. Даланьщ ИЮ1 шыгады. болса керек. - Оны мен сенен артык бшемш. Андагы арада б!р кыз Хань Фу ол кезде жиырма жаста. Ажары ашык келютц далалык елкеш тусшде керш жатыр. Ол кырда емф сурпс1 мшез-кулкы балкыган коргасындай юшшейш эр1 салмакты келед!, бгоак, каланы тастай алмайтын бхр кыз - дед1, ол Ж1пт. Эр саланьщ турл1 гылымына бфшама машыктанган, жастыгына карамастан ©лед-жырларымен с©з онерше соцымнан. жуйрж жерлестер1 арасында танымал болып улгерген бо- Ол кызды мен тусшде кергендеймш. Еспсгщ жапсары- латын. Хань Фу оз басы соншальщты бай-куатты болмаса да, муктаждыктан коркатындай жагдайда емес. Кдлыццыгы нан карап турып, жарты сагаттан соцтацгы шай 1шуге томен акылына корю сай эрг ип тэлш-тэрбие алган адалдыгымен карай тусуге тию екеншд1 уктым. - Неа болса да, мен ояну катар байдыц кызы болгандыктан Хань Фу упйн бакытка уплн бул жерден кетуш керек болады - дедш. кенелуден ©зге бас катырарльщ ештеце жоктай кершетш. Соган карамастан, оныц кецш толмайтын бф жай гана бол- Сыртта жел ыскырды да, тынышталды, сол сэтте ды. Ол не десек, толыкканды жетшген акын болудьщ ыстык тесепнде аунап тускен бфеудщ уйкысыраган даусы естшдь ыкыласы мен арманга бар ацсары ауып туратын. Жел уакытша дем алды, шс те жогалып кегп. Сонымен, бф куш кешке улы ©зен бойында шам мерекеа - Ертец кабыргага «Кок иттщ кезЬ> деп жазып жаткан ет1п жатканда жас ж1пт сока басы жагалауда сопиып серуен- кызды к©рш, мен сеш танитын боламын - дедш. деп журд1. Хань Фу ©зенге карай ишген бф агашка суйенш турып, мындаган шамньщ жарыгы су бетше айнадагыдай Ол колы жетпес, тшт1 мумюн емес дуниенщ алдында жылтылдап акканына карап, кайык пен сал устшдеп кыз- шарасыздык танытып, ержш бершгендей муцлы кешппен Ж1пттерд1, гул бэйшешек аткандай эсем кшнген бойжет- езу тартты да: - Сен кунд1з ештецеш еске тусфе алмайсыц. Сен оянган сон тусш умытатын жападан жалгыз жансыц - дед1 де, шамньщ жарыгын колымен жапканда, кою карацгыдан кыздыц ©31 кершбей калды. ! ! кендердщ ©зара сэлемдесш, куттыктауларына коз т1пп, да- 182 183
Нобель сыйлыгы иегерлершщэцгшелер_ *«**-»*»<*■ Герман Хессе. Ацын рия суынын сылдыр каккан дыбысын, эиелдердщ туны* ныс бф адамньщ турганын корд. Ол кокшщ КуЛПН КИШ ки- дауыспен салган эндерш, же’пгеннщ тамылжыган эуен1не ген, корер козге ардактауга лайык кария болды сыбызгынын косарланган унш кулак курышын кандыра тлаагйзОыкнмуымецегтпкт.аесуСыгоенлатбшбфса.рбыб.еотп.ле,снаХ,ааднсаоьмгаФкнУуллкашайдсы1фкреЛпш1, ктбиафрпниаетяшлкаеордршысуемткшаак-, тындап, бэршщ тебесшен гибадатхананыд децгеленген олен окыды. Жас жптгтщ кещлде токыганьшьщ барж уль, тебес1ндей кокш1л аспанныд твнш турганын коз Т1КТ1. акындарга лаиьпс урдюпен ете бшк талгаммен, аскан шебер Жас ж1пт алабурткан кон1л1не ер1к бер1п, осынау эсем лирикамен айшыктап берд|. Журепне жылылык уялаган бейнел1 суреттерд! кезкуанышы етш турганда журег! ер!кс1з жас Ж1пт таидана табынып, бас ид1 де: атша тулайды. Калындыгы мен ип жаксы достарыньщ касына барып, солармен б1рге думандатуды жан-тэн1мен каласа да, коз алдындагы кер1Н1Стерд1н курдел! келбет1н Ай агасы, сЬ к'м боласыз? Менщ коюрепмнвд журек тубше С1Н1Р1П алып, кей1н осы тунп кок аспан, да- тубшдепн! бфден к0р1п, мэртебел! устаздарымнан ест!ген рия суынын айнадай бетшдеп шам сэулелер!, жиналган жайларымнан да артык ©лед окыган С1з К1МС13? - тандана журттыц мерейл1 келбеттер1н елец-жырларында суреттеущ, сурак кояды. бэр1н езен жагасында агашка суйешп турган жанныц кодш- Жат журттыд бейтаные адамы мерейлене кул1мс1реп: куй ауанын керсетуд! армандаумен болды. - Егер сен акын болгыд келсе, б1здщ уйге келгш. Батые солтустпсгеп би1к таудыд ортасында улкен озеннщ бастау Хань Фу бул элемнщ кай тусында, кандай мерейл1 ме- алган жер1нде мен1д жаман куркем бар. Мен Мэш жетж реке отш жатса да ешкашан код1л жай, кец колтык бола С03Д1Д шебер устасы дейт1н К1С1 боламын. алмайтынын сез1ьйп, тфл1ктщ терен тунгиыгында унем1 жалгызсырап, бейтарап корермен болып кана каларын Кария осылай дейд1 де, агаштардыд коледкес1не кф1п туйсшдк Барша адам арасынан 031Н1Ц гана зердес! дуниен1ц жок болады. Хань Фу элп карияны айнала вдегеншен сулулыгын сергек танып, ботен журттыд суык бауыр жаны ешб1р 13С13 жогалып кеткен сод шаршаганда козге кор1нген 1спетт1 алыстап кетуге пейш купия арманга бер1лу куатыньщ елее болар дед ойлайды. Хань Фу кайыктарга жедел жет1п, да барын сез1пт1. Соны бшгенде к0К1рег1н муд торлап, се- той думанына араласканымен коптщ эдг1ме-дукен1, сазды *! беп-салдарын ой елегшен отк1зумен болды. Ойлай келе эуеньпд ортасынан элп жат адамныд сыры беймэлш ун1 Хань Фу алдагы б1р кезеддерде элем келбетш олец-жырында кулагына келгендей болып, жан дуниеа соныд содынан бейнелеп корсет1п, сол туындысы мэдг!Л1к саф дастаига кет1п калгандай дел-сал куй кешед1. Махаббаттыд ыстык уласып, 031Н1Д мурасына айналуы пешенес1не жазылса гана отына лаулап, мае адамша мэдпрш калдыд деп кыжырткан К0Д1Л1 толыктай канагаттанып, ракат сез1мге боленет1НД1ПН достарыньщ эзшше де мэн бермей кодш-куш арман мен тужырымдайды. киял туманына карай калкып бара жатты. Хань Фу осылайша уйыкылы-ояу екен1 белг1С13 туе к©р_ Б1рнеше куннен кешн Хань Фудыд ата-анасы, туган ту- : ген1 немесе арман киялы да беймэл1м ой уст1нде турганда ыстары мен жаксы достары бас косып, кел1н тусфу кунш кенет акырын б)р сыбдыр еетшп, агаштыд касында бейта- белг!лемек болганда ол катты карсыласады. ! ' ■....................................................... ............................................................................................................................................................. ...................................................... .... ••• ••• ' 184 185
Нобель сыйпыгы иегерпер'шщ эцгшелер! ___ __ Герман Хессе. Ак,ын ...... .........................• • •• •• ■ ■■ -г; , - Эке, егер мен спдердщ уйгарымдарыдызбен келю- сураган хат жазып калдырып, алые сапарга аттанады. пей дэстурд1 кездейсокпен бузгалы отырсам, айыпка буйыр- Хань Фу узак жол жургеннен кешн улы озеннщ ба- мацыздар! Акындык шмге умтылган арман муддемд1 с1з стау алатын жерше жетш, тукшрдеп иен мекенде агаштан жаксы бшеаз. Менщ сеншд! достарым олед-жырларымды тургызылган куркеш коредд Куркенщ алдында шам мерекеш мактагандарымен шын мэншде, мен ерлейтш бшк сатыньщ кезшде езен бойындагы агаштьщ касында корген кария алгашкы баекышында гана аяк баскан акын екешмд! бшемш. токылган тосешштщ уетшде отырганы кершедд Кдрия пипа Осы себептен, иен тузге жалгыз шыгып, поэзия элемш саз асбабын ойнап отырады. Озше карай имене жакындап зерпеуше руксат берседв екен. Егер келшшек алып, уй- келе жаткан жас мейманды керсе де ол орнынан турмады. жаймен айналысып кетсем, менщ калауым болган мэртебел! Басын да иземедд жай гана кулшсфеп, саз аспабынын шепн Ю1м калыс болады. Кдзф жаспын, карбалас ештеде жок. саусагымен акырын гана турткенде иен дала музыканын Сондыктан, бфаз уакытымды озш калаган поэзия енерше сикырлы эуешмен кумю бупттар кешкендей болганда, жас арнагым келедд Бул 1с кодшмд! кетерш, атагымды бшкке Ж1пт элемд1 умыта эсерлене тындап, тавдана карап турды. кетерер деп сенемш. Мэш жетп< создщ шебер устасы пипа саз аспабын койып, Улыныд бул сез1н еспген экеш капы танданып калады. куркесше юрдд Хань Фу оган тагзым етш, артынан ере - Егер сен поэзия удин неке тойывды кешн калдырмак кфедд Осылайша, карияньщ кызметш1С1 эр1 шэкфТ1 болып кала бередд болсад, соз онерш бэршен артык суйед1 екенещ. Элде, калындыкпен созге келш калдыд ба? Олай болса, маган жа- Бгр ай еткенде Хань Фу озшщ бурын шыгарган барлык сырмай айт. Мен екеу1дщ татуластырайын немесе баска кыз дастандарын менешуден калып, бэрш санасынан ©ипрш та- тауып берешн - дейдд экесд стады. Келес! айларда ез мекеншдеп устаздарынан уйренген Баласы калыддыгын бурынгыдай эл1 суйетшш, ара- барлык поэмаларды есшен шыгарып тазартты. Мэш жет1к ларында ешбф дау-дамайдыд болмаганын, шам мерекеы сезд1ц шебер устасы жас шэкфтше кеп ештеде айтпайды, кезшде од мен тустщ арасында гулама устазын тапканын, тек када пипа сазды аспабын ойнаудыд курдел! шмш унсв оган шэюрт болуды бэршен артык бакыт коретшш айтады. гана уйретш, шэкфтшщ зердесше музыка эуенш сщфш Сонда, экесд жатты. Бфде Хань Фу кыекы аспанда ушып бара жаткан - Жарайды, онда саган бф жылдык мерзшге руксат кос кус туралы кыскаша елед шыгарды, онысы озше катты берешн. Осы уакыпа сен туе пен туйстще ерш журе тур. унаганымен Шебер карияга окуга батылы бармады. Кешкюш Бэлкш, Жаратушы саган бф белп берген шыгар. устазыныд куркесшен алысырак барып, мэнерлеп окыды, - Ею жыл журш те калуым мумюн. Оны алдын ала юм оны кария еспген болар деп умгпендд кесш айта алар - дейдд Хань Фу. Сонда да устазы ештеде демедд Пипа аспабында Сонымен, экесшщ кодш алад болып турса да улын баяу гада ойнаганда жаз мезгшшщ орта шеш екендтне Ж1беруге мэжбур болады. Жас жтт калыддыгына кедйрм карамастан кун суытып, карадгылык туеш, дауыл согып, ...... ............. ... 186 187 I
Нобель сыйлыгы „егерлершщэчгьоелер! ^ .. .. „,_ . .... - ... - - - . ..... ,ГеРман?ессе- Ак,ын жел ыекырды, кул туст1 сургылт булт торлаган аспанда алые ортасындагы тепе ошктжке де жепт Онда эдеттеп баягы сапарга адсары ауган кос тырна ушып етш бара жатканы шебер .устазы кенетоз тесешштщ устше отырып алган пипа кершдк Муныд бэр1 шэюргпд 0лед-жьфымед салыстыруга саз аспабын саусагымен акырын гана шертеп койып, аман- келмейтш мэнд1 де магыналы, лирикалык керемет сезщ сэлемнщ орнына созбен ©рнектеу шмшен бакыт туралы ек1 сыйлагандыктан, жас ж1пт устазыдыд касында ©зпдд тукке елед жырлап жШергенде оныд теред мэш мед гажап эуенше тургысыз екенш бшп, мудайган екен. Шебер кария кеп елтшен шэкфтшщ кос жадары жаска толды. марте осылай уйретумен б1р жыл ©ткенде Хань Фу пипа ой- нау енерш толык игергеншен ©лед-жыр шыгару ппм1 барган Хадь Фу тагы да Шебер устазыдыд ушнде калып, пипа сайын курдел1 эр1 бшк мэртебел! бола тускендей сезшдк ойдап уйредгед сод жетшен тартуды да игередт Куд мед ай батыстад соккан желге ушкад кардыдтушршдей етт жатты. Ек1 жылдан кешн жас жшггтуып ©екен жерш, агайын ту- Сейтт жургедде кайтадад туган жер1 мед отбасыд сагынып ыстарын, калыддыгын капы сагынып, мудая тустп Акыры, мудга бататын болды. шебер кариядан елше кайтуга руксат сурап едд устазы кулшефшп бас изедк Бф жолы карадгы тудде кашып шыгып, етектеп даладыд содгы кезедше жете бергедде куркенщ аузында шул1 калган - Клайда барамын десен де ©з еркщ. Кбайта ораласыд ба, жетшеннщ шектерш жел козгап ойнатып жШерсе керек. ел1нде кала бересщ бе, ©з калауыд бшеш - дейдт Одыд эуеш Хань Фуды куып жетш, кайтуды урандаганда оган карсы тура алмады. Алые сапарга апанган шэюрт бф сэт те дем алмастан журш отырып, тад алдындагы ала келедкеде тугад елше Тагы бф кун1 031Н1Д саябагында агаш епп жатады. Эйел1 жетедт 0зен жагалауынан кешрдщ аргы жагындагы тугаи касында тур, балалары сутпен жэне шараппен агаш суарып каласына мешрлене кез тастайды. тур дед туе коредт Оянса, айналасына ай сэулеа туеш тур екен. Хань Фудыд квдш астад-кестед болып оянса, Шебер 0з ушнщ саябагына баспалап барып, жатын белмесшщ устазы калгып, сакалы жыбырлап отырганы кершедь Сол терезесше жакындап, экесшщ дем алган тынысын естщь сэтте осы бф адам оныд емфш тозакка айналдырып, келе- Калындыгыныд ауласындагы жемю багына енш, алмурт шекке деген умтн узт, алдап жургендей сезшед! де, оган агашыныд устше шыгып караса, сушкпс1 белмесшде ша- деген жек керушшп козып кетедь Хань Фу карияга тап бе- шын тарап тур екен. рш, оды елтфмекке эрекеттенгенде ол квзш ашып, салика- лы галымныд салмакты мшезшен мейршд1 эр1 мудлы Сонымен Хань Фу ©з кезшен кергеннщ бэрш сагыныш- кешппен кулшефегенде шэкфТ1 ештеде ютей алмай калады. пен кедшшде пайымдаган суретпен салыстырып к©ред1 де акындык енердщ пешенесше жазылганын ескередп Шы- - Хань Фу сен калаганыдды жасай аласыд. Оды сенщ найы ©мфден 1здесе де таппайтын сондай сулулык, эсемд1к патша К0ДШ1Д бшедп Сен елще кайтып агаш егуще болады пен лирика акынныд таным-туйшп мен туешде гана бола- немесе меш жек корт, елтфш тастасад да оз еркщ. Муныд тынын жете туешген екен. бэр1 аса тадданарлык жагдай да емес - дейд1, кария. Акьфы, Хань Фу агаш басынан туеш алып, кашып шык* ■ ...... . ..... . ............. ............... . ...... ... - «г'.-Т■' -■ ' - кан куш кешрден етш, тугад каласын тастады, таулардын 189 188
Нобель опиши иегерягршщщ^ф Герман Хессе. Ацын - Д..Г- ■ . • Акын Ж1Г1Т басын иш: устасын каншама .здесе де, дауыстап шакырса да таппады - Мен С13Д1 калай жек коре аламын? Егер булай ютесем, Бшшдар кария *шты-куйл! жок. Куз басталуга ал! ерте бол- бшктеп Жаратушыны жек кергенмен тец гой - деп, ойбай са да бф туннщ 1шшде бэр! езгергендей жыл кустары каз- катар Т131ЛШ, тауларды асып кацкылдап бара жатты. салады. Осылайша, Хань Фу сонда калып, жепген шертщ, Сонан кешн Хань Фу шагын пипа саз аспабын алып, туган жер1не карай тартады. Ел шетше келгенде жол-женекей кез- сыбызгы тартып уйренедг Шебер устаздыц уиретушен елец- дескен жандардыц оэр1 оган кария ретшде ишп, тагзым жырлар шыгарып, былай Караганда карапайым сек1лд1 бола ет1п, штипат танытып жатты. ©зшщ туып-оскен каласына тура терен судын бет1 желдан тербеумен баяу толкыгандай адам кецшн тербейтш дуниелерд1 керкемдок шебершкпен табан тфегенде экеш, калындыгы, жалпы, жакын-жуык баяндаудыц курдел1шмш аздап уйренш, игередг жандарыныц бэр] о дуниеге аттанган, олар турган уйлерде Хань Фу танертен кун шыкканда таудыц жюектей шы- мулде байтаныс адамдар турып жатканын кередг дына сэл аялдап токтагандай болатынын, озен суыньщ ала Бф куш кешке улы езеннщ жагасында шам мерекес1 коленке тубшде шшкентай балыктар уймелеп журетшш, етш, акын Хань Фу езеннщ келес1 жагалауында жуз жасаган кектем желшщ урлеушен алып бэйтеректщ оутактары агашка суйешп турып юшкентай пипамен музыка ойнады. бурала билейтшш керкемджпен бейнелеп жаза алатындай Кыз-келшшектердщ кеюректершде куаныш пен мунлы болды. Муньщ бэр1 тындаган жанга жай бф шыккан кун, урей катарласып, кос жанарларын сол жакка тнш, курсше эдеттеп балык немесе жай гана сыбдырлаган агаш секщд1 бастады. Жас жшггтер пипа аспабын ойнап жаткан адамды сезшп кана коймай, эрбф! бф сэтте эсем эуен болып ой- таусыла 1здесе де таппады. Олардыц ешбф1 пипаньщ осын- нап, онсепз мьщ галамньщ сазды ыргагымен ундестж та- шама гажайып лирикасын бурын естшеген екен. уып, кэрнжас бэрше ой салады. Бала-шага ойын-думанын, Хань Фу кулшсфеп кана мынщаган шамньщ жарыгы жас Ж1Г1Т суЙ1кт! гашыгын, кэр! адам калай елерш ойлап, тусщ, баяу гана аккан дариянын суына коз салып турды. кекфекте куаныш пен мунды катар кояды. Акын шын шам мен оныц суга шагылыскан бейнесш айы- ||| Хань Фу улы езеннщ бастау алатын жершдеп Мэш жетж рудан калган. Бупнп улы мереке мен жас шагында дэл осы сездщ шебер устасында етюзген жылдарыньщ санынан ада- жерде турып, бейтаныс Мэш жетж сездщ шебер устасы сады. Кейде осы алкап бойына кеше гана келш, кариянын айткан эцпмеш зер сала тындаган сол бф алгашкы куаныш саусагыньщ ушында саз аспабыньщ 1шеп эуен ойнагандай, екеущщ ара жжш айыра алмай турган едг еиДе аДамньщ букш гумыры мен еткен уакыттын айна- шын бойынан аластап тастап, бос кещстжте калгандай сезедг Бф куш танертен Хань Фу оянса, устазы жок, курк^Де езшщ жалгыз калганын бшедг Мэш жет1к сездщ ше ' . ... ... .. • 191 190
! Нобель сыйлыгы Элис МУНРО, Элис Мунро. Бет Канада Узындыгым елутерт сантиметр, салмагым уш килограмм жетшуз грамм. Денемнщ саулыгында еш кшэрат жок, тур БЕТ тус1м ак, М1Н вдеген адамга омфге енд! гана жолдама алган 2013 жылы Канада ел'шдег'1 жазушылар арасынан ец жудырыктай денем сэл кызыл шакалау корану! мумкш. алгаи/^ы болын Нобель сыйлыгын алган жазушы. Тугандагы мецш кызыл емес, кулпн. Юшкентай кезшде ол мен бараидау болганымен, жас улгайган сайын сэл Экем меш омфшде бф-ак рет коргенше мен кэмщ оишнделе тускен жайы бар. Сонда да адам ацгармайтындай сенемш. Одан кешн дэл не ютеу керек екендйтн де тусшген дедгейге жетпедг Эиресе, менщ сол жагымнан келген адам- шыгар. Ол заманда босануга таяган эйелдер жататын дар мен1 кергенде абыржып кала жаздайды. Бетшнщ сол нэрестелер белшшщ коз шагылыстырарльщ тап-таза пала- жагы дал жуз1мн1ц шырынын шашып жШергендей коршедь таларына, ондагы ойбай басып, шыцгырып жаткан аналарга Улкен болганда да 1р1 ашык туст1 мендер «эне жер-мше эке атаулыны жолатпайды екен. жерде» бетш мен иепмде каптап кеткен. Бф жак кабагымды Жеке немесе жалпыга ортак палаталарда турльтусД бо- жапканымен мурнымнан алыстау ед1. Байгус анам «Сонда яулы карындаштар секции ала корпелер жамылып жаткан да кезщнщ карашыгы оте тунык;, сондай тартымды эдемЬ> аналар ес жиып, етек жапканда гана куйеулер1 сыгалап деп, езше мактаныш сезшш тудыру ушш айтатыны тым карауга мумкшдж табатын коршедт Анамныц жеке болме- акымактык секшд! оолганымен кецнруге болатындай создер де жайгасканы каладагы ыкпалыныц басымдыгыиан бол- едь са керек. Нэрестелер белмесшщ терезесшен меш алгаш Сойтш жургенде, оте бф кызык жагдай болды. Маган рет коргеннен кешн экем мен тешем кайта кездескен- жаксы болсын дегенд1ктен шама-шаркынша тырысып журд1 кездеспегенш мен айта алмаймын. Кенпкпей ешктщ сыртын- гой, мен оган сент те калдым. Эрине, экем менщ ол уйде да аяк сыбдыры естше калганда-ак, анама жаман ырымньщ болуыма кедерп жасай алмады. Жалпы алганда, менщ бул нышаны ацгарылган екен. Онын себеп-салдарын ол сол дуниеде болганым, эке-шешемнщ карым-катынасы ара- сэтте бшмеген шыгар деп ойлаймын. сында коркынышты ангардьщ ашылуына себеп болды. Анам ер азаматтардыц арманы болатын баласын тауып- Бурын оларда элде бф кайгы-кашрет, тусшбеушшк, тшт1, ак берд1, обалы нешж. Оныц не айтканын мен бшемш. Анам бф-бфше катты ренжшен жайлар болмады дегенге мен оны маган ез1 айткан. «Бул оз1 негылган екпе-бауырдан онша сене коймаймын. Менщ экем сауаты темендеу ферма жасалган шужык секшд1 нэрсе?» - депт1 де, «Сен муны уйге кожайыны, тер! илеу орынньщ иеа, кешн колгап жасайтын апаргалы отырганнан саусымьщ?» деген сауалды тетесшен шагын ондфю мецгерген адамнын, баласы болган екен. койган кершедк Уакыт талабына дес бере алмаган жумысы пайда бер- Менщ бетшнщ бф жагын еш мщ жок. Тула бойым- меген соц атамньщ тургызган зэулш уш кацырап сол куш да тебемнен табаныма шешн бэр! тэп-тэуф. Туган кездеп турды, аспаз бен багбан шал гана озгермедг Экем коллед- 1 . •.' • ........... -. .............. . .' - • ' •' '• 192 13-401 193
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
