Д.Рамазан Пешене

КЕЛ1НШЕК (тацданып): Ой, Жазира, сенбющ-ей, кал капай? Сет де керетш кун болады екен-ау, э, тук езгермепсщ! (Келтшек ау’зы-ау’зына жщпай, свйпеп жатыр. Жазира Жарыл- цасында ун жоц. Капелтде не айтарын бглмей, сасып цалган. Ыр жагынан цысыпып-цымтырылып барады). ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Ендк эйтеуф, Нршшк, бала-шаганыц камы гой. КЕЛ1НШЕК. Иэ, эрине, казф бфеуд1 бхреу сегетш заман емес. Эркш колынан келген тфлШн жасау керек. Айтпакшы, Дауылбай калай, да- уылдатып журш жатыр ма? Эй, оныц мшезше шыдап журген сен де мыктысын-ей! Саган Тф1 кезвде ескертюш кою керек. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (шамданып): Ол кшнщ басын жарып, кезш шыгарыпты. Сол баягы гылым жолындагы кызмет1н абыроймен аткарып жур. КЕЛ1НШЕК: А, жок-- Сен дурыс тусшбедщ! Мен1К1 эшей1н эз1л. Даукен улкен галым гой. Бп оны ерекше сыйлаймыз, катты кад1рлейм1з, мактан тутамыз. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЬЩ (жуз1 жылып): Рахмет! КЕЛ1НШЕК: Эй, сен енд1 ылги осында турасын ба? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Енд1 калай айтсам екен!.. Отагасы карсы болса да, шыгып едш... Оз1 бф турл1 уят екен! КЕЛ1НШЕК: Кызыксын, акша тапканнын нес1 уят?! Айтшы, жок бол­ са, бфеу бхр тиын бере ме?! Бфеуден тартып, болмаса, урлап алып жаткан жоксьщ. Эз енбег1н. Кой, мен асыгыс ед1м, маган бес кел1 кант, ек1 сут, бф нан, уш токаш бер. Кетчуп, мойнез, каймак кос. (Жазира Жарыпцасын цысыла-цымтырыла, оныц айпщандарын бгртшдеп алып бередг). КЕЛ1НШЕК: Кэне, есептеп ж1бер, канша болды екен?! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Мен саган ез багасына берешн. Мын жа- рым тенге. КЕЛШШЕК (уялгансып): Кой, к1с! акысын жеуге болмайды. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН. Ештене етпейд!. Буйырганы болып жа­ тыр. Кудайга шук1р, курап отьфганымыз жок, жагдайымыз жаксы. Мынаны 613Д1Н атымыздан балаларга апарып бере койшы (шужъщты келтшектщ сумкесЫе суцгтт ж1беред1). КЕЛШШЕК: Жарайды, ендеше! (есетпесеЫ) Уят болды-ау, озП ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Тук те уяты жок! КЕЛШШЕК: Жаксы, Жазира, керюкенше кун жаксы болсын! Ещр кел1п турамын гой. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Келш тур. Осындамын гой. (Келтшек маймацдай басып кете барады. Оныц царасы кор 'шбей кетюшен, К,айрат жацындап келедг). 100

КАИРАТ: Мама, бул кш? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Бул — бф осекли катын. Енд1 бпдщ бул жерде турганымызды букш Алматы бшетш болды. Жылмац кагып каидан келе калды екен, албасты! Алматыньщ бшгенш койшы, ауыл- аимак тепе кулактанатын оолды-ау! (ез бепин оз/ шымшып) Уят-ай!.. КАИРАТ: Кэсш кылганньщ нес! айып, мама, кайта кол кусырып карап отырган уят емес пе?! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Онын да дурыс екеи-ау, э! КАИРАТ: Не алды 031? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКДСЫН: Бфаз нэрсе алды. КАИРАТ: Кднша пайда тапканьщызды бф жерге туртш койьщыз. Эр тиынды есептеп отырмаса болмайды, сауданьщ зацы солай. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кок тиын пайда тапкан жокпын. Ертец бфдецеш быксытып журмесш деп бэрш ез багасына бердш. Оньщ уетше риза болып кетешип деп бф шужыкты тепн салып бердш. КАЙРАТ: Ой, мама, олай болмайды гой! Келген танысыцыздыц бэрше бф шужыктан салып бере берсешз, нем13 калады? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Оны озш де бшемш. Бф-ею тиын пайда табармыз, бфак кеп нэрседен утылар едж. «Кундерш коре алмай, саудага шыгыпты», - деп гулетер едк Ешн аузы жабылатын болды. Бф шужыкты кулкынынан откшп ж1берген1м де сондыктан. Аш жур екен дегеннен гор1, ток жур екен, жок екеннен горк бар екен деп ойлап кетеш, кургыр! (Осы кезде устте цара кастюм-шалбар кит, сщ койлекке жщпике цызыл галустук тагынган к,ызыл бет еркек келе цалады. К^олыпда коиелеу к,оцыр сумкесг бар. Жазираны корт, жуз\\ жадырап, коз! култдеп кетедг). ЕРКЕК: Ой, Жэзираш, сенщ мубэрэк жуз1аш коретш де кун болады екен-ау! Алдымнан шыкканына Караганда, жолым болады-ау! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Куйлы<уатты журш жатырсыз ба, Ереке? ЕРКЕК: Шуюр! Бунда кашаннан турсын? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Бупн алгашкы кун, осындай бф каст ба- стап жатырмыз. ЕРКЕК: Буларын куптарлык ю екен! Казф гылымнын кетеу1 кетш, галымныц кадф1 кашып тур гой! Бурын бпден, галымдардан аскан абыройлы адам болмаушы ед1, казф тшт1 галыммыи деуге уяласьщ. Галыммын десен, елдщ езуше кулю ушршп, текке ас 1иип, аяк босатар арамтамак сиякты коредц атана нолеттер. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Из, оюшшке орай, солай болып тур. ЕРКЕК: Кане, тюке басар не бар? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Не керек ед1, Ереке, айта берщп! ЕРКЕК: Шынымеи айта берейш бе? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Эрине. 101

ЕРКЕК (сумкестщ ау'зын ашып): Ендеше, сала бер. Шужык пен ба- лыктан сал, консервшщ бф-екеуш салшы. Ана козге тамызатын дэрщ- нен бер. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: БЬ дэр1 сатпаймыз! ЕРКЕК (кецкшдей култ): Тусшбедщ-ау деймш! Анабф бас жазатын дэрп-п айтып турмын (свредег! ак; аракты цолымен корсепип). (Жазира Жарылцасын майданы ойлап, айтцаныныц бэрт оныц сумкесше тогыта бердг). ЕРКЕК (квцшдг): Жэ, жетер. Сендерд1 бфаз шыгынга ушыраттым гой, жарайды, ештене етпес, аман болсак бв де бфде есесш кайтарар- мыз! Саудаларын журе берсш, акшаларын кобейе берсш! (Еркекрахметт жаудырып, цоштасып, бурылып журе беред'1). ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Ереке... (ершн пйстей алады) КАЙРАТ: Бул - кш тагы? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Бул - галымдардьщ шшдеп залымы, кезшде экенмен бфге ютеген. Бэршен де бурын, алган затынын акысын телемей кеткенш караты, уятсыз! КАЙРАТ: 031Н13 гой, салып берген! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Мен тепн алып кетсш деп салып берген жокпын гой. Караптан-карап корага кфпзш кеткенш караты!.. Адамдар не боп барады 031?! КАЙРАТ: Мама, енд1 таныстарынызды корсещз танымагансып тура бершппи. Буйте берсек, пайда тапканнын орнына зиян шепп, алган несием1зд1 кайтара алмай журмешк! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Танымагансып калай тура беремш! Со- нан кешн: «танымай кетштЬ>, - деп осек гулетсш!.. КАЙРАТ (кулшареп): Мама, бпге кереп елдш осеп емес, турмы- сымызды тузеу гой. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Оны мен бшмейд1 дейсщ бе? КАЙРАТ: Бшсешз, олай тепн улеспре бермещзпп! Карызга бел- шемпден батып калмайык. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Жарайды, кулыным, енд1 озш де бере коймаспын! БЕС1НШ1 К0РШ1С Кеищурым. Уй ши алаколецке. Жумыстан шаршап-шалдыгып кел'т, бэр1 дастархан басына жинала берген кезде коптен бер1 к;арасын кврсетпей кеткен Жанат уйге ентелей басып тред!. Алк,ын-жулк,ын. Бет1 кокпецкок боп гстт кеткен, цас-к,абагы жарылган, шеке тусы цанталап тур. Киш\\ дал-дул, жырым-жыръш. Шешес/' оны коре-сала шошып кетт, дауыс сала тура умтылады. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (кемсецдеп)-. Карагым-ау?.. 102

(Жсшат ундемейд/, алсщ-жулсщ етт, арт жагына царайлай беред:). ДАУЫЛБАИ БОРАНБАЕВ: Эй, тшщ байланып калган ба, айтсацшы не боп калды? (Артынша-ац ентелей оасып, турлер\\ суьщ торт-бес ж/гип юрт келед/. Улыныц б/рдецебулЫртцойганын тасезседе, туктус'шбегенсгген Дауылбай Борапбаев цабагын туГап, оларга дурсе к,оя беред/. Эйел/ шо- шынып к;алады. К,айраттыц тур/ бузылып, туе/ цашып кеткен. Болат цолароада отыр, оныц да бойын ашу цыск,ан, дэрменс1зд1гше питей кушит к;ояды. Беймезгш келген щонацтар еш сасар емес). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (цатцыл дауыспен): Эй, кергенепдер, не керек сендерге? Уйше баса-кектеп клретш кшеп-щер сонша? Бул бассыздыктарьщ ушш ЭЛ1 зад алдында жауап береейздер! (Жендеттердщ басшысы болса керек, кужгрейген шойыщара ортага шыгып, ала кезшен ата царап, зёлдене евз бастайды). ТАЦАТ: Олай 013Д1 коркытып-уркИе алмассьщ! Одан да упыннын карызын кайтарт. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (тацырк,ап)\\ Не?.. Кдндай карыз?.. Кшге карыз? ТАН,АТ: БИге. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Канша? ТАНАТ: Оны озшен сура. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (Жанаища)-. Эй, квксоккан, шыньщды айт, канша карызсьщ? Юмнен, не ушш алдыц? ЖАНАТ: Мен ешкшге ештене карыз емесшн! ТАНАТ: Калайша карыз емессщ? Казинода ойын ойнап, утылганын аздай, енд1 оны мойындагын да келмейдй э! ЖАНАТ: Ойнаганым рас, бфак ондай акша утылган жокпын. ТАНАТ: Тегш аракты суша сшфгещн бзлесщ, ал акта утылганынды бшмейезн! Удай мае болганша сштей бермей, байкап 1шущ керек едП Не, сонда бзз саган поле жауып турмыз ба? ЖАНАТ: Иэ, накактан накак куйдфш турсындар. Ешкашан ес- туешнен айырылатындай мае болганым жок. ТАНАТ: Э, сен ендз бшге пэле жабайын дедйз бе? ЖАНАТ: Пэле жауып турган сендер гой, мен тек шындыкты айтып турмын. ТАНАТ: Тшн тым узарып кетшй гой, жзптш. ЖАНАТ: Мен сендер ойлагандай ез емесшн! Егер шынымен утылсам, мойындар едйм, жэне олсем де, тфйтсем де тауып оерср ем. ТАНАТ: Куэлер бар гой! ЖАНАТ: Куэлерщ де ез адамдарын гой. Жала жауып отырган- дары, евздерйзйз уйкаспай турганынан-ак корйзш турган жок па?! Оны дэлелдеп жатудын ез! артык. 103

ТАН,АТ: Жлгтм, енд! булталактаганмен пайда жок, одан да шыи- дыгынды мойындап, угылган акшаны орнына кой. ЖАНАТ: Тагы да кайталап айтамын, елтфсендер де шындыгым - осы. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (Тацатщ): Айтшы, сонда канша карыз? ЖАНАТ: Эке, мен ешкшге сокыр тиын да карыз емесшн. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (Жанатцо): Тура туршы-ей! (Тацатца) Эй, сонда канша карыз деп сурап турмын гой. ТАНАТ (сенЫаздеу): Бес мын доллар. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Бес мьщ доллар?! ТАНАТ: Иэ, артык-кем1 жок - бес мын доллар. Ескертш кояйын, егер кукык коргау органдарына арыз берсек, мемлекеттщ заны бойын- ша жазаланады. Ягни, 613 емес, улыныз сотталып, абактыга камалады. Сондыктан, карызын кайтартып берщпдер. Сонда Куда да, Кудаги да тыныш болады. Эйтпесе, бунын арты жаксылыкка апарып соктырмайды. Милициянын колына туссещздер, ек1 есе шыгындалатындарьщызды бшеспдер гой. 1ст1 насырга шаптырмай, бейбгг жолмен шешешк. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Менщ сендерге беретш кек тиыным жок. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Мыналар тутш жейд1 гой, байгус баланы. Бфдене десенш1, баскаша сойлессеншН.. Адам кусап, кел1СсеншП ТАНАТ: Иэ, шешем1з дурыс айтады, кер1скенмеи пайда жок, келюешк. Кик1лж1н, урыс-кер1С, айтыс-тартыс б1зге де керек емес. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Тутш жемек тугш, куырып жес1н! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (кемсецдеп): Бф улынды кемтар кылга- нын аздай, ещн ек1нш! улынды сыртка теуш отырсын ба?! Эз канын- нан жаралган балага жаныц ашымайтын, журегщ Ж1б1мейт1н кандай адамсьщ! Айтсаншы, бфдене десенш1 мыналарга. Булар да адам баласы гой, кел1суге, кеш1р1мдесуге болатын шыгар! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Оган сенщ басын ауырмай-ак койсын! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (коц'т цапып): Ой сен де бф кисайсан, мулде кикайып аласьщ гой! (жендеттердщ аягыча жыгылып) Бала- ларым-ау, мен сиякты аналарьщ бар шыгар. Кателж кеткен шыгар, б1р жолга кеш!р1ндер. ТАН.АТ: Шешей, ол кенпре салатындай бес-он тиын емес кой. Эр1 ол казиноньщ акшасы. Егер тауып берсещздер, жайына-ак калдырар ед1К. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Экем-ау, ондай акшаны 613 0И1М13 туг1Л тус1М13де де кермейм13 гой. Бар болса, баламыздан аяйтын ештенем13 жок, бере-ак салар ед1к. 0л1п-талыл бес мьщ долларга мына уйд| эреи алып ед1к. ТАНДТ: Кайыра сатсаныздар, бул уй каз1р одан кымбаттау турады. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Ойбай-ау, эрен колымыз жеткен баспаиа- мыздан айырылсак, далада кангып каламыз гой! 104

ТАЦАТ: Есесше, балацыздыц карызынан кутыласыздар. Журекте- рщвде тыныштык орнайды. ЖАЭИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Ойбай-ау, не дейда?! Айналайын, баска- ша болмаи ма. Кателескен шыгар, енд1гэр1 кайталамас, бгр жолга кешь рЫ жасандар, карактарым! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (эйелте): Догар создц жетер. Несше жа- лынып, жалоарынып турсыц! Булардыц соз тусшетш адамдар емес екеш турлершен-ак кершш турган жок па?! ТАЦАТ (Дауылоайга): Сен олаи б!зд! корлама! Осы созщ ушш элнак екшетш боласьщ! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (цатулстып): Клмнщ окшетшш эл1 ке- ремп, иттщ баласы! ТАЦАТ: Спде бпдщ ешкандай шаруамыз да жок. (Жстапща) Эй, сен, жур бпбен бфге барасын! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ол ешкайда бармайды. Аулак жур1ндер! Кепндер, шыгындар уйден, сумырайлар! Эйтпесе, казф-ак милиция шакырамын. ТАЦАТ: 1здегендерщ милиция болса, оздерьак келер. Эйткеш, улдарын казинода акша утылганымен коймай, шш алып, кыз зорлапты. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Не дейд1 тагы? (Жанапща жалт царап). Шын ба, жупрмек? ЖАНАТ: Зорлаган жокпын, ушне шакырган озь.. ТАЦАТ: Эй, сен 031 ештенеш мойындамайтын нокай екенсщ, э! Зорламасан, милицияга арыз туармеген болар едь Олар да сеш шарк урып вдеп жур. Сотталгьщ келмесе, бфшшщен — утылган акшаны тез1- рек тауып бер, екшшщен — ана кыздын аузын жап! ЖАНАТ: Ол кыз оздерщнщ ойнастарын гой! ТАЦАТ: Эй, не деп турсын, акымак. Осы сезще жауап оересщ ое? ЖАНАТ: Не, отфж пе? ТАЦАТ: Кашан касымызда шам устап турып едщ? ЖАНАТ: Шам устап турмасам да бшем гой. ТАЦАТ: Кайдан бшесщ? ЖАНАТ: Мен сендер ойлагандай акымак емесшн! ТАЦАТ: О, бшмей жур екенбИ, данышпан скеист гои. Ушцде зор- сынып, б!зд! корсынып турсын гой, жеке жерде кездесермп эль., онда калай-калай сарнайтынынды корермН, бэлем! (Дэл осы «езде милиция майоры Кайырбек Жасарбаев к.рт келед, &вБЕк\"БАЕ1' (сызылып): Кеш1рерс1з«ер, 6у, Ворррба- е~БЛЙРаБОРАаНБАЕВ ^ 105 щаруамен жураз?

КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: СНдщ Жанат деген балацыз бар ма? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Иэ, бар. (Жанатты нусцст) 0не тур. КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ (Жанапща): А-а-а... Бэрш булдфш журген сен екенсщ гой! ЖАНАТ: Не булдфшшн? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ (жымысцылана): Булдфмесец, мына арызды мен ойдан жазды дейсщ бе? ЖАНАТ: Кандай арыз? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: «Империя» ойынханасына бес мьщ доллар карыз екенсщ. Эри Сайрангул есшд1 кыз баланы оз уйщде зорлапсьщ. Сенбесец, мше, арыз. (Портфели/ ашып, арыздарды альт шыгады). Бфеу емес, екеу. Сонда да жалтарасын ба? ЖАНАТ: Мен багана да айттым, тагы да кайталаймын, ешкшге ештене карыз емеспш. Кыз да зорлаган жокпын. Ол ©31 ушне шакырды, содан екеумп азырак кещл котергеншп рас. КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ (цабагы туйтп): Мше, сен осы сезщнщ взьмен-ак кылмыскер екен1нд1 мойындап турсьщ! ЖАНАТ: Калайша? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Солайша! Кыздын уЙ1не барып, арак- ка сылкия тойып алып, зорлап кеттсщ. Айгайлаган, жылаган. Оны кер- Ш1лер1Н1ц бэр1 ест1ген. Сен булдфш кеткен тесек орнын, 1ш кшмдерше дей1н сот экспертизасына берем1н деп буып-тушп койыпты. Жалтарган- мен пайда жок, одан да шындыгынды мойында. Эйтпесе, кем дегенде он бес жылга сотталып кете барасьщ! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКДСЫН (кемсец кагып): Экем-ау, не дейд1 тагы? Бул калай болганы? Бэлел: каншыкта иен бар ед1, жарыгым-ау? Турмеде Ш1рит1н болдын-ау! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (эйел'те): Эй, катын, жамандыкты баста- май тыныш туршы-ей!.. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кер1се бермей, келюсенип, Кудай-ау! Саган бала керег1 жок па?! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Мыналардьщ сез тывдайтын турлер! жок кой! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кенпрш сурап, сураганыи тауып берей- 1к! Дэл каз1р болмаса да, екьуш кун мурсат берсш! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ек1-уш кунде сошна акшаиы кайдан табасьщ! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Агайын-туыстардан сурастырып керерм1н. Ел 1Ш1 гой, б1р жон! болар. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Е, кш колына доллар устата кояр дейс1Н? КАЙРАТ: Эке, менде ею мьщ доллар бар. Сауданыи акшасы. Соны берей]к! Сонымен кеш1р1мдесерм13, а! 106

ТАЦАТ: Ею мыц доллармен кеипршдесе алмаймыз. Ол мэселен! толык шешпейдк КАИЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ (Тацапща): Слз кшшз? ТАЦАТ. БИ сол жаца озщЦ айткан «Империя» казиносыныц кызметкерлерНйз. КАИЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Свдер мунда негып журсвдер? ТАЦАТ. Бв де сол Жанатка казиноньщ акшасын кайтаруын талап ете келгенбв. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Булар бвге кокан-локкы жасап тур. Керек болса, мен ещц булардыц устшен арыз тушремш. КАИЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Олай дауды ерннткенше, басуга тыры- спайсыз ба? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Мыналардьщ соз угар тур! жок кой! КАИЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Утылган акшасын кайтарып берсе, кеилретш шыгар! (Тацапща) Кеш1рес1ндер гой, из! ТАНАТ: Эрине. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ол: «сокыр тиын утылган жокпын», - деп тур гой. КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Есщпде болсын, кез келген кылмыскер кылмыс жасаганын 031 мойындамайды. Кушпен мойындатады. Ертен камауга алынса, езКак бэр1н жайып саларына ешкандай кумэнш жок. Б1рак, ол кезде кеш болады. Ешк1м де, ештеце де кемектесе алмайды. Кол-аягы к1сендел1п, абактыга айдалып кете барады. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (ойланып): Ал, каз1р кеилр1мдес1П ьщ- шьщсыз б1Т1руге бола ма? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Неге болмасын?! Ол ушш арыз иелер1Н1н талабын орындап, кешфШ1н алу керек. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Олай болса, солай 1стесек кайтед1? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Алдымен «Империя» ойынханасына бес мьщ долларды кайтарып бер11пздср. Содан сон ана кыздыц талаоын орынданыздар. (Тацапща) С1здер кеш1р1мдесуге калай карайсыздар? ТАЦАТ: Карсы емесп13. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ек1-ак мьщ долларымыз бар. Сонымен бтсеЙ1к! ЖАНАТ (жалпг царап): Эке, неге? Мен ешюмге карыз емеспш. Кыз зорлады деген! де жала. Сотка берсе де озшдКозш акгап шыгамын. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Сен, жапшы-ей аузынды. Саган сшюм соз берген жок. ЖАНАТ: Эке... ._ ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (Жапатца): Тыныш тур ендк Экеи кслн С1п жатыр гой. 107

ЖАНАТ: Буйтш келюкет курысын! Артык акшаларьщ бар болса, кайта маган бер1ндер. Бизнес бастайын. КАЙРАТ: Жанат. бф уак тыныш тура туршы, а! Ол жайында кешн акылдасармыз. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ек1 мын доллар да аз акта емес кой. Каладан бгр белмел! пэтер сатып алуга болады. КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ (Тацсища): Спдер не дейспдер, мумкш келюшге келерспдер! ТАНАТ: Жок, келюпеймв. Бес мын долларды тугел кайтару керек. Калганын 613 телемеймв гой! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ендеше, ез калауларын бшсш. Сотта кездесермв. Бпде одан баска кек тиын жок. ТАЦАТ: Буынсыз жерге пышакура бермешк. Былай келюсек кайтед1, каз1р ек! мын доллар береспдер, калганын бф аптаньщ 1Ш1нде тауып берсен!здер де болады. Тек уш мын доллар карызбыз деп колхат жазып бер1н1здер. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Из, сол дурью. Сол уш мьщ долларды езш-ак тауып берем1н. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Байгус-ау, ондай кеп акшаны кайдан та­ уып бересщ? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Карызга алсам да, тауып беремен. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Сосын калай кайтарасьщ? Уш мын дол­ лар табу онай деп пе едщ?! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кудай-ау, сол да сез боп па? Ел 11Ш гой, б1р жон1 болар. Баланьщ басын шыргаланнан арашалап алсак болды емес пе? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (ойланып): Егер солай ютесек, ана кыз- дьщ мэселес! калай болады? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Мьщ доллар берсешздер, арызын кай- тып алар. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ойбай-ау, сонда алты мын долларга шыгып кегп гой. Соншама кеп акшаны кайдан табамыз?! КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Баланыздьщ болашагын ойласаныз, та- басыз. Бас аман болса, акшаньщ орны толар. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (басын шаГщап): Жок, таба алмаймын. КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Ендеше, езщп 61ЛЩ13. Мен ертеи мыиа арызды калалык 1ШК1 1стер баскармасына тапсырамын. Ал, одан кей1н канша жалынып-жалпайсаныздар да, олардьщ курыгынан оцайлыкпен кутыла алмайсыздар! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (ойланып): Калалык пик\\ 1стср баскар- масына дейс]'н бе? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Из, дэл солай! 108

ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Калалык 1ШК1 гетер баскармасыныц бас- тыгы Куаныш Кудайбергенов емес пе? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Из, дзл таптьщыз. Полковник Куаныш Хамитулы. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ол менщ бала кезден берп досым гой. Бф ауылданоыз. Соган оарып керсем каитед!, о! Коз керген гой, кемектесер. КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ (цуыстанып): Ол кю1 улкен лауазым иес! гои! Бундай усак-туиек мэселемен мазаламаган жен болар. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Бул 613 ушш усак-туйек мэселе болайын деп турган жок. Эи, катын, менщ кара блокнатым кайда? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Оны кайтешн деп едщ, Кудяй-пу? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Куаныштыц ушнщ телефоны бар едь ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: А-а-а... Казф тауып экелешн! (торгг болмеге шрт кетедг). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (майорга): Эй, аты-жошщц айтшы, 031? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Оны кайтесп? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Куанышка телефон согып, комектесуш етшешн деп едш, мумюн сеш танып калар. КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Ол кюш1 беске бшемп, дэу бастыгымыз гой, 613Д1 тани коймас. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: А, мумюн танып калар... КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ (^ипала^тап): А-а-а-а... мен... мен непз1... ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (куйеуше): Мше, мынау ма? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Из, дэл езП Куаныштыц ушнщ телефо- нын тапшы. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (царагыштст): Из, мше таптым! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Кзне, бер1 экелил! КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ (к,ипак,тст)\\ Ол кгешщ мазасыи алып кайтесп, езшв де шешемп гой. Баганадан бер1 айтпайсыз ба, Какец ушш колдан келгеннщ бэрш гетеймв. Мзселе шеш1лд1 деп есептей берщп. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Кане, куэл1ПЦД1 керсетцп? Ертец барып алдын ала ескертт кояйын, тагы бфеулер мазалап журмесш! КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Узде беремш, агасы, енд1 ешюм де маза- ламайды. Бэроне езш ескертш коямын. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ана колындагы кос арыз тагы да алды- мыздан шыгып журмесш! КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Екеуш де кезщпше ортеп жюеремш. (Колтасынан тутатщышыи суырып алып, вртейЫ). Мше, кордпнз бе. Кез алдьщызда жанып кета. Енд! бунда ешк.м де аягыи аттап баспаиды. Маган сенщЫ ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ал, сенелж! 109

КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Иэ, сешщз! Тек енд1 улыцызга ие болы- цыз, тагы да арандап калып журмесш! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Басында титшдей ми болса, енд1 031 де ойланатын шыгар. КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ (Тацатца): Эй, сендер негып турсыцдар. Табанда табандарынды жалтыратындар, егер кайыра келетш болсаидар, менен жаксылык кутпендер. Уктыцдар ма! ТАЦАТ: Уктык! КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Ендеше, кругом марш! Кэпе, кэне... (Жендеттер бастары салбырап, лэм-мим деместен шыгып кетед1). КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Ал, агасы, аман больщыз!.. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Рахмет, бауырым! Таныспадык та гой, тым курмаса атынды да айтпадын. КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ (естшегенст)'. Мен асыгыспын, агасы, мацызды бф кездесуьм бар едк (сасцалщтап) Ойбу, калып бара жатканымды карашы! (Майор асыгыс-усшс цоштасып, тайып турды). ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (ац-тац): УЬ, шынымен кутылдык па? Тусшбей де калдык кой! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Тусшбейтш нес1 бар?! Куаныштьщ ес1- М1н ест^ген сон алды-арттарына карамай зытты гой. Мен1к ойымша, ездер!Н1Н де бф шикш1Г1 бар-ау! Егер бэр1 занды болса, булай тура кашпас ед1. Жарайды, неде болса, 013Д1Ц пайдамызга шеш1лд1 гой, эйтеу1р. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кайыра келмей ме? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Корыкпай-ак кой, енд1 келмейд)! Мен бшсем, мыналардын ымы-жымы 61р. Анау, тшИ жалган милиционер болуы да мумкш. Аты-жон1 мен куэл1Г1н сурап ед1м, тус1 кашып, сасып калды гой. Устер1иеи арыз жазып, оздерш устатып ж1берер ме ед1. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кой, кайтесщ! Дау куамын деп тагы б1р пэлеге ушырап калып журмеЙ1к. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (кушейт): Кореш кшнщ к1м екегпн! Тапкан екен акымакты. Бес мын долларды маган берс1н! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Болды, экес1, 61‘р ашуьщызды б1зге киьщыз. Эйтеу1р, Жанатымыз аман-есен оралды гой. Бул да - аз олжа емес. (Осы кезде жэутецдеп турган Жапат цатептп мойындап, экесш'щ аягына жыгылады). ЖАНАТ: Кешфпцз, эке! Кателес1п журген1мд1 кеш те болса туейнп, араларынан кетем1н деп ед!м, осылай шырмап-матап тастауга тырысты гой! Эйтпесе, тук К1нэм жок. Мае болды дещн, кайдагы, бор)и б1ЛСМ1И- Б1Р тиын утылган жокпын. Ана салдакы оз) шакырып, коиак етт1... Тнтген, 110

жазыгым жок. Жазыгым болса, жалынсам да коймас ед1 булар. Бул ма- ган улкен сабак болды. Слздердщ алдарьщызда айыптымын. Кетшрь шздер. (Экеа Жанатты тургызып алып бауырына басады, басынан сипайды). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Адасканнын айыбы жок, кайта ушрш тапкан сок. ©мф суру онаи емес, балам. Суршесщ, кулайсьщ, жыгыла- сык, канта турып, канта жупресщ. Тек барар жер1щй, багытынды айкын- дап алуыи керек, сонда гана тубшде дггтеген жерще жетш жыгыласын. Ал, терю жолга туст кетер болсан, узамай-ак туйыкка тфелесщ. Кайта аман-есен кутылдьщ. Бул да бхр Кудайдын сынагы шыгар. Соган куанып турмын. ЖАНАТ: Слздщ арканыз гой, папа! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Кудай колдады, балам! ЖАНАТ: Папа. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ау. ЖАНАТ: Бф гана етшпшм бар. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Айта гой! ЖАНАТ: Мен мамам екеущ13Д1 сондай жаксы керемш. Кеп урыса бермежздернп, бф-бфщвд1 сыйланыздаршы. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Жаксы, улым, айтканын болсын! ЖАНАТ: Мен де жана емф бастаймын. КАЙРАТ: Жанат, бп бф кэст бастадык. Ертеннен бастап сомы бфлесш колга аламыз. ЖАНАТ: Ол - не кэст? КАЙРАТ: Бф емес, ею дукен аштык. Кудай буйыртса, кобейте бере- .413. Сонын бфеуше езщ бас не боласьщ. Кандай юИ болмасын донгеле- тш экетерще сенемш! ЖАНАТ: Охо, рахмет, бауырым! (Жанат экесш'щ цушагынан ак,ырын сытылып шыгып, шешесш кушацтай алады. Апасы да емгрене бау’ырыиа оасып, мацдайынан суйедг. Б1р кезде цоларбада отырзан Болапща козг тус'т кетед'г де, жаныпа жуг'грт келт, тЬерлеп отыра к,алады). ЖАНАТ: Болат, саган не болды? Аягыиды сындырып алгансыи ба? БОЛАТ (кемсецдеп)'. Жок, омырткам опырылып кетштн.. ЖАНАТ: Калай? БОЛАТ: Сети кателЛнцп Кудай кенпрдн ал меж кешфе алмады. ЖАНАТ: Не деп турсын, бауырым? БОЛАТ: Иэ, солай... Ата-ананын назасын аркалагаи онбаиды дсунл ед1*. Сол сез рас екен... (Жанат не айтарын бшмей состиып турып цалады. Бэртщ де коцтдерг тощып, коздер'шде жас 1рк1лд1). 111

АЛТЫНШЫ К0Р1Н1С Юшкене гана тар бвлме. Майор КАЙЫРБЕК Жасарбаев пен рекеттерд'щ атаманы Тацат эцгтелес'т отыр. Алдарындагы цоцыр устелде узын мойын ак арак, пен цырлы уш стакан тур. Шет жагында екКуш цызанак; пен ппстелген жалгыз цияр жатыр. ТАЦАТ: Ею мьщ долларды калтага басып, тайып туруымыз керек ед| э, басеке! КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Сен гой, долы катындардай кекбеттешп турып алган. ТАЦАТ: 1стщ булай бггерш кайдан бшешн, коп асаймын деп, бок асап алдык кой. КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Мен саган алдын ала ескерттш гой. Ал, енд! не болды, шонкиып сазга отырдык та калдык. Шфюн-ай, казф ею мьщ доллар калтамызда болса, бпден бай адам болмас ед1, кунжындап-ак отырар ек, э. Эй, койшы енд1 соны, буйырмай тур гой. ТАЦАТ: Басеке, эл1 де кеш емес кой! Мумюн, тагы барармыз, а! КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ (шошыпкетт): Есщдурыс па, кызталак? Жок элде, турменщ дэмш таткыц келт жур ме? Бшп кой, калалык 1шю 1стер баскармасыньщ бастыгы ойнайтын адам емес. Кырына бхр шксек, «курыдым» дей бер. Иэ, ол сондай катал адам, экещп кекеце танытып Ж1беред1. Ед бастысы, енд1 оган бпдщ устшвден арыз жазылмасын деп тше. Бф пэлеге ушырап калмай, аман-есен кутылганыца шуюршшк ет. Енд1 Жанатты да, ею мьщ долларды да мулде умыт. Солай жштм, бол- машы тиын-тебенге бола юН болып, кешрщ маган тшп кетш журмесщ. Егер сондай бф эщтме естюем, алдымен ез1м устап беремш. Уктыи ба? ТАЦАТ: Уктым, басеке, уктым! КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Одан да жанашыры жок жана «курбандыктар» пде. Бшем гой, сен табасьщ! ТАЦАТ: Тагы бф «курбандык» дайын, басеке! Келюшщ13Д1 берсешз, бупн-ак юке к!р1С1П кетемЫ КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Эй, мен саган не айтып турмын, эзфше аптыкпай коя тур. Кашан кимылдау керекппн езш айтамын! Уктын ба? ТАЦАТ: Уктым, басеке, уктым! (Осы кезде к,ыск,а цызыл кошек киген Сайрангул тред!. Сызылып келт, КАЙЫРБЕК Жасарбаев^а цол берт амандаса бергенде, ол оны тартып к,алып алдына отыргызып алады. Кушырлана к,ушак,тап, ша- шынан шскеп, тамагынан суйеЫ). КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Калайсьщ, кызыл кобелепм? САЙРАНГУЛ (шамданып): Ту, баска тецейтш иэрсе курып калды ма? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Кьфмызы кызыл гулш менщ! Мен гулге куштар арамын гой. 112

САИРАНГУЛ. Босе, бшдфмей шагып аласыз. КАЙЫРБЕК „ЖАСАРБАЕВ: Кой-кой енд1, ара адамды шагады, ал г\\;лден оал жинаиды. Сен - гулсщ, мен - арамыи, балыц мен барывды сорып аламын! САЙРАНГУЛ: Кднымды сорып алмасацыз болды, ойтеуф. КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Мен кылмыскердщ гана канын сорамын. САИРАНГУЛ: Жанат сумньщ канын сора алдыцыз ба? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Жок... Оган шамам келмей калды... САЙРАНГУЛ: Калайша? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Сен сурама, мен айтпай-ак кояйын! СА1/1РАНГУЛ (тацданып): Не боп калды, опырма-ау! Тыныштык па, ойтеуф? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Ол узак оцпме, кыска кайырсак, бвдщ калалык баскарманын бастыгы — оныц окесшщ ежелп досы екен. САЙРАНГУЛ: Оны кш айтты? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Экеск.. САЙРАНГУЛ: Алдап соккан жок па? КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Жок, еприе пен шынды ажырата ала- тындай жаска келдж кой. Сырымыз ашылып калса, маскара болар едж. Кайта, ете жаксы кутылдык. Сол унпн бф алып кояйыкшы. Коне, Тацат, куйып Ж1бер. (Стацандагы арсщты б\\р тартып жгберт, циярдал бгр тгстегел К,айырбек Жасарбаев Сайрангулд/ цолынан тартып екпши болмеге суйрелей жвнеледи Емпип, суши, вбектеп влт барады. Сайрангул былц- сьщ ете цыльщ танытып, сьщыльщтай култ цояды...). КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Сагындык кой, гулш, кунш! Кездес- пеген1М13ге канша болды, кумарымыздан бф шыгайыкшы! Бар онер1ЦД1 кврсетнп, гулш, кунш, бугш... САЙРАНГУЛ: 6зщ13 акын екенсп гой!.. КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ: Акын емесшн, жакыимын. Мешю елец- нен гор1 жанылтггашка кебфек уксайтын шыгар. САЙРАНГУЛ: Жацылтпаш айтып жацылдырып жгёермеказ гой. КАЙЫРБЕК ЖАСАРБАЕВ (эндете): Жацылдырмашы, жалындырма- шы, гулш, кунш, бар енер1ЦД1... кврсетпп бугш... (Екеу/ аймаласа ек 'шип болмеге юрш кетеди Дэл сол кезде Тацат ор- пылал атып турып, екеуш компьютер ацылы видеога туЫре бастайды). ТАЦАТ: Енд1 колымда ойнатармын, сеш, болем! «Басске, басске» деп курак ушканга тым астамсып барасыц-ау! Енд1 менщ канды курьи ымиан окай кутылмассьщ! Мынау — ушшил видео. Егер булталактайтын болсац, оларды жариялап, абыройыиды айрандай топп, маскаравды шыгарамын. Енд1 сен менщ айдауыма конш, айткаиымды югейсщ. 1сгсмей гор! Аягывды аспаннан келтфешн! 113 8-454

ЖЕТ1НШ1 К0Р1Н1С Боранбаевтардыц шацырагы. Жазира Жарылцасын коне днванда мецгреу одамиш мелшит отыр. 1\\аоавы кфтивен, жуз1 тунжыраццы. Нишей кубхрлеп, аузын жыбырлашып цояды. Бфац, не айшыи отырваны белгтз, создер\\ мулде туашказ. Бф кезде МецЫгул кфеди К,ас-цабагы тусщк!, квзтщ кокжиектер/ цызарыццы, жузше муц уялаган. Шашы уйпа-туйпа, киь\\й алца-салца. Шешесш коре сала коцш оосап, цыстыва жылап жюередг де, жугф'т барын алдына пйзерлеп отыра к,алады. Сон- да гана ест живандай болван шешесг сулесок, куйде цызыныц басынан синап, озте тартады. Кушацтап, бау'ырына цысады. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Не болды, жарыгым-ау? МЕНД1ГУЛ: Кайтып келген кыз жаман екенш бшсем де, амал жок, кайтып келдш! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСБ1Н: Багы ашылмаган сорлы болдьщ-ау! МЕНД1ГУЛ (курсшт)\\ Айткандарыдызды тындамай кетш ем, ка- телескеншд1 кеш бшдш. Ерл1-зайыпты болган сод, Ахмет мулде езгердь Адамныд арамдыгы 1шшде бугып жатады екен гой! Баска емес, езш та- нымай калдым. Сенесв бе, мама, тук жазыгым жок. Жок нэрсеге бола кушп-шсш, соктыгуга шк 1здеп туратын болды. Канша тырысып баксам да, кодшнен бф шыкпай-ак койдым. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (курсшт): УЬ, жаным-ай!.. МЕНД1ГУЛ (елец еппп): Не болды, мама? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (сулесоц): Жэй эшешн, сол баягы байгус журек кой, шаншып жаткан. МЕНД1ГУЛ: Емделседпцп, мама, журекпен ойнауга болмайды гой. С\\з ауыргалы кай заман?! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Коркатын дэнеде жок, каргам, уйренш!КТ1 ауру гой! МЕНД1ГУЛ: Кешнп кездер1 менщ де журепм жи1 шаншып жур. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Б13Д1 койшы, сендер аман болыддаршы, айналайындар. МЕНД1ГУЛ: Койыдызшы, картайып турган жоксыз гой! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Жас емесшз гой ещд, емфдщ ыстык- суыгын бф юсщей корд1к кой! Кейде куйзелюпен кун отюзгенше, сол жакка барып тыныш жаткан да дурыс па деп ойлаймын. МЕЦД1ГУЛ: Койыдызшы, мама! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кушнгеннен айтамын да. МЕНД1ГУЛ: Иэ, адам ондай созд1 айтайын деп айтггайды гой. Алгаш кашып келгенш есщЬде ме? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Иэ, есшде, каргам! 114

МЕНД1ГУЛ. «Каитып келуцц болма, олсец де суйегщ сол уйдем шыксын», - деп кайтарып жйерш едщге. Сол созщвд! жадымда устап, офте-офте жарасып, тусшюш кететш шыгармыз деген умггпен бэрше Т63Д1М. Баска оарар жерьм де жок. Б1р жагынан — экемнен корыктым, еюнилден — С13Д1 аядым. 1\\орлык пен зорлыктьщ неше атасын корсем де, журектер1Ц1зге салмак салмайыншы, не болса да бэрш езш котерш алайыншы деп шыдаудай-ак шыдадым. Уакыт откен сайын коя ма десем, жок канта удете тустк 1стемеген нэрсемд1ютедщ деп, пэле-жаланы ушп- Т0Г1П, карадан-карап кокала койдай сабайтынды шыгарды. Ешкт! 1штен кшттеп алып, бас-коз демей итше тепкшейтшш айтсацшы! Кулдыкурган сайын, Т1ПТ1 кутырып кетп, Амал жок, сонда да тозд1м, шыдадым. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (кеудесм кере ауыр курант): УЬ, К0рмеген1ц жок екен-ау, алтыным!.. МЕНД1ГУЛ: Иэ, мама. Алгашында неге булай катты кысастык жа- сайтынына миым жетпед1, артынан ойланып карасам, мен1 уЙ1нен куып Ж1беруц1ц айла-амалы екен гой. 0з ерк1ммен кет1п калганымды калапты. Эрнеш б1р сылтауратып, некеге отырмаганы да сол шыгар. Сойт1п сен- ген адамым, кулыгына курык бойламайтын нагыз алаяк болып шыкты. Кей1нг1 кездер1 уйге ек1 кунн1н 01р1нде келмей калатынды шыгарды. Кайда журген1н сурасам, жарытып жауап бермейд1. Содан авди баста- дым... Сойтсем, тагы б1р жап-жас казак кызымен эуеЙ1 болып жур екен. Машинада итше жаласып жаткан жерлер1нде устап алдым, сонда да бет1 булк етпед1 гой, бэтшагардьщ! Бурынгы бурынгы ма, уйге келе сала октаумен урып, талдырып тус1рд1 гой. Басым мен кабагым коса жарыл- ды, бет-аузым кан болды, мурным мен кабыргам катар сынды. Од колым кайырылып калыпты, содан бер1 каксап шыдатпайтынды шыгарды. Соккыныд салдарынан 1Ш1Мдеп бес айлык норестем тус1п калды. Сонда да шыдадым, тоздш. Енд1 кеше: «уЙ1де кет, мен сен1 талак кылдым», - деп уялмай-кызармай ашык айтып тур. Не дейс1Ц оган? Аягына жыгылып жалынайын ба? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (алакриын алцымына старый): Ойбу, Кудай-ай!.. Журепм-ай!.. (Журвк тусын устап шсищая оеред1). МЕНД1ГУЛ (эцгшеге бертп кеткен): «Кызыгыдды кордш, енд1 керепд жок», — демексщ бе десем: «дол солай», — деп 1шек-с1лес1 катып, мазак кылады. Окем б1рдеде бшед! екен, шынында да оный Туркияда ойел!, бала-шагасы бар екен. Оны да б1Л1*п алдым. Менен оурын да оес- алты казак кызын айналдырып, когдл жарастырып, шаруасыи тындырган СОН, акырында ссылай куып ж1бершт1. Оньщ тепк.с.не шыдау мумк>н емес. Т1пт!, тэтп1штеп айтуга аузым бармайды. Адам баласы да осындай айуандыкка барады екен гой! Амалым таусылгандыктан кел1п турмын, мама!.. 115

ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Жарыгым-ай, булай боларын бшсем, езш-ак кольщнан жетектеп келер едш гой. Мен тф1 олжпш гой! влж- П1н! Бай тупл, балага да сезш етпейдк жасканшактап, корганшактап, бугежектей беремш! О, Кудай-ай!.. (жылап э/абередI) МЕНД1ГУЛ (кемсецдеп): Мен свд1 еш жазгырмаймын, мама. Бэрше К1НЭЛ1 - 031м. Бундай корлык кергенше елт калганым дурыс шыгар деп, озше-озш кол да жумсагым келдь Бфак, С1здерд1 аядым. Мен елермш, бар кайгы-касфетп свдер аркалап каласыздар гои. Кешфип, мама. Кеш те болса, кател1гшд1 тус1ндш. (Анасы лэм-мим деп пил цатпаган соц, мойнын бурып жуз'те коз са- лады. Басын диванга суйеп, сулыц долган. Мецдхгуп шешест жулцылай бастайды, бхрац кеудес'шен жаны шыгып кеткендей, цалай тартса со- лай царай былц-сылц ете береди Мецдхгуп шошып кет'т, айгай салгаи кезде барып, анасы жайлап квз 'т ашады. финала ыцырсиды. Мецд/гул телефонга жугхрхп барып, жедел жэрдем шацырады. Осы кезде экес/ юрт келедх. дйелппц ес-тусаз жатцанын корих, жанына Э!сугше отыра цалады). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Су, экелнн, су! (Мецдхгул жугхрхп барып тостаганмен су алып келедх. Экес'х Судан охр урттап алады да, эйелтц жузте бурке шашып жхбередх). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Жазира.. Жазираш!.. (Эйелх аузын ацырын жыбырлатады, бхрак, дауысы шыгар емес. Балалары жинала цалады. Бхрх басын, бхрх аягын, бхр'х цолын уцалай ба­ стайды. Осыдан кейхн гана барып Жазира Жарылцасын жайлап коз 'т сыгырайтады). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Жазира, Жазираш! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (ацырын): Ау!.. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Кдйта-кайта талып калып журсщ, емделмесен болмайды гой. Сен бвге, мына балаларга керексщ. Бп сенсп 0м1р суре алмаймыз. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (цинала): ©мф... (Куйеуте тесхле царап бхрдеце айтцысы кел'т, аузын жыбырлат- ты. Бхрак,, дауысы шыгар емес. Дауылбай Боранбаев эйелшщ бойынан эл кетт оара жатцанын оайцап, диванга жайлап шалцасынан жахпцызды. Бэрх уртххсхп цалады. Бхр кезде шешелерх «Ун» деп дем шыгарады. Басы оц жагына царай цисая береди Жалма-жан тамырын устап корген куйеух эйелхнхц оойынан жан шыгып кеткен'хн сез 'т, от денес 'ш цушацтай окхре цулайды. Тап осы кездеацхалаттылар к'хредх. Балалары шешелер'ш нусцап, шу ете цалады. Егделеу дэрхгер ентелей басып кел'т, оныц тамы­ рын устап коредх). „ «ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (цобалжып): Не болды? Тек шыидыкты аит! 116 |\\

ДЭР1ГЕР (кумйгжщк!реп): Кеиппп калыппыз... ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (сосцетаи;тап)\\ Куцайым-ай!.. ДЭР1ГЕР: Эйелщпдщ мэштш алып кетем1з. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ь^айда? ДЭР1ГЕР: Моргке. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Моргке?! Кудай-ау, неге? ДЭР1ГЕР: Калай кайтыс болганын аныктау керек. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Енд1п жетпегеш сол едП Малша сой- ып, керек-жарагын алып калмакшысындар гой, э! Кеиппп келш, ажалга байлап бергендерщ аздай, енд1 аруагын корламаксьщдар ма?! (ашуга булыгып) Курындар орк жандарьщ барында! ДЭР1ГЕР (шошып кетт): Бермесещз, ешкш де тартып ала алмайды. ЖуМЫСЫМЫЗ ГОЙ, айту парыз, ДурыС ТуС1НЩ13. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (цатуланып): Буйткен жумысыцныц так атасынын аузын урайын! (цолымен ест жацты нусцап) Коне, шыгындар уйден. (Дэрггерлер соз таластырып турудыц артъщ екетн туснпп, цайыра лэм-мнм деместен шыгып кетед 'и Дауылбай эйелтщ олг денесшщ жаны- на келт, низе бугед\\). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (айгай салып): Жазираш... Жазирашым менщ!.. Кайда асыктьщ? Неге тастап кеттщ 61ЗД1, Жазираш-ау!.. (Ар жагын айта алмай окцУт жылап жгбередг). (Балалары да э/сылап-сьщтап уйд\\ бастарына котеред/. Оршада Олт. Жан жагында балалары. Куйеуг’ бас жагында отыр). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Балаларым, аналарьщньщ елш! кай- кайсьща да онай тиш турмаганын бшемш. Жылама, жоктама демеймш, жылайтын, жоктайтын кездерщ эл! алда. Мен жылама дегенмен, бэр1бф жыламай тура алмайсыцдар. Жылайсывдар, жоктайсывдар. Дегенмен, меш тындацдар. Шешелерщ енд1 бул дуниенщ адамы емес. Жылап- сыктаганмен кайтып тфшмейдг (Козте жас алып, иег1 кемсецдеп) Аруагы риза болсын десецдер, ел-журттыц табасына калмай, актык сапарга арулап шыгарып салудыц камын жасайык. Уйд1 жинастырып, алыс-жакындагы агайын-туыска хабар бер!вдер. Нагашыларыц да умыт калмасын. Сойпндер, карактарым! Осы бастан оастап 1ске юрюешк! (Балаларыныц бэр! шыгып кетеди Дауылбай Бораноаев эйел'ш'щ ол '\\ денесшщ э/санына келт, басын кошер’т, э/сузше уцшп, ощУт турып Э1СЫ- лайды. Журек созп1, жан сырын айтып, агынаи ак,шарылады). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Жазираш-ау... Жазираш!.. Екеумп ал- гаш кезжкенде улбфеп шскен булдфгеидей молдфеп турган кыз сдщ!.. Б1р кергеннен гашык болдым! ППркш, осы кызды Колыма кондырсам, ам!р-баки алаканыма салып аялап отермш-ау деп ойлаушы едш. Бак 117

К-усындай колыма кондыруын кондырдым-ау, б!рак уэдемде тура алма- дым. Куйк1 -прлж бэрш де умыттырып ж1беред1 екен-ау! Омфлк жарым сен1мд1 серйгш болсан да, тап бф сатып алган кушм сиякты караппын гой! О, тоба, жылы сез айтып, бойынды шуакка болеудщ орнына, жаныцды жаралай бершпш той. Уакыт не деген жылдам, ширек гасырдан аса бгр шанырактын астында турсак та, бф тал гул сыйламаппын гой! Не деген акымак болганмын?! Баганды бшмедш, кадфще жете алмадым. Озекп ертер екппш те - сол. Дуние донгелемейтшдей, омф отпейтшдей журе бершшн гой. Орта жолда осылай айырылып каламын деп ойлаппын ба?! Кандай кызык-рахат кордщ мына жарык жалганда?.. Баланы таптьщ, багып-кактьщ, мешр-шапагатьща белеп, аялап осфдщ. Кызыгын емес, шыжыгын, суйшшпн емес, кушшшш кордщ. 0мфдщ рахатын емес, аза- бын тарттыц, зейнет1н емес, бейнеДн корд1ц. Свйттщ де бэр^н тастап, кете бардьщ. Кеш1рш1, жаным, мен сен! бакытты ете алмадым. Неге гана жолыктыц екен? Сен менен бакытынды емес, сорынды тауыпсыц гой! Сен маган адал жар, балаларына камкор ана болдьщ. Ал, мен саган адал бола алдым ба?! Кон1Л1не коленке тусфген, кабагьща муц уялаткан, ардан аттаган кездер1м де болды. Ештене 01лген жок, дым сезген жок деп тагы айта алмаймын. Ойел еркект1н кас-кабагынан-ак бэр1н 61Л1П кояды деуш1 ед1. Бэр1н 61ЛД1Н, журегщмен сезд1н. Сен1н кереметт1Г1Н сол, ештеце бшмейНндей журе берд1н. Сонын бэрше кенд1н, шыдадьщ, тезд^н! Бэр1н де кеппрдщ! 1штен тынган, 1шке жиган жаман болады деуш1 ед1. Нэз1к жанын мен жудырыктай журег1н сонын бэрш кетере алмады гой! Мен неге тудым, не уш1н урпак экелд1м, мына катыбас омфге? Олардыд да жаны жудеп, киналады гой! Ауырады, картаяды, ажал кушады. «Керес1НД1 кермей, керге туспейс1ц!» - деген осы шыгар!.. Ей, Алла 031Д кеше гор!.. Шымылдык 118

1$АНАТТАЛДЫ КАТЫСУШЫЛАР: Орынбек Беков - театр директоры, мэдениет жэне котам кайраткер1 Рабига Есшжанова - актриса, энип, Орынбек Бекулыныц гашыгы Мухтар Эуезов - жазушы-драматург, эдебиет белшшщ менгерушю1 Темфбек Жургенов - Оку-атарту комиссары Эмфе Кашаубаев Калибек Куанышбаев Елубай влпрзаков Жусшбек Елебеков Капай Бадыров - артистер Сэкен Сейфуллин Габит Мусфепов 1лияс Жаисупров - каламгерлер Михаил Насонов - режиссер Кызыл режиссер Кызыл артист Кызыл каламгер - жиынтык образдар Ахмад Токтакынов - НКВД кызметкер1 Тергеунн, сакшылар 119

ТЗ Б1Р1НШ1 К0Р1Н1С Алматы к,аласы. К,азац драма театры директоры Орынбек Бекупы кабинет'тде жападан жалгыз ой цушагында отыр. Оц цолымен гиашын цайыргыштап, бетт сипаи цояды. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ. Казактын касиегп енер ордасынын кесегесш калай кегертуге болады? Абырой-беделш асырып, мэртебесш кетеруге колдан келгеннщ бэрш жасап багармыз. Киел1 сахна аркылы ескелец урпактын бойына югшк дэнш сеуш, улттык рухта тэрбиелей алсак, максат-муратымыздын орындалганы болар едьау, онркш! Казак театрыньщ журер жолы кандай болмак? Улттык театр болгандыктан, багыт-багдары да соган сай болуы керек. Шынында да, театр - улттыц еткеш мен бупнп сурлеу-сокпактары аркылы жас урпакты отаншылдыкка, ел1 мен жерш суйе бшуге тэрбиелейтш улкен енер мектебк Улттык сананы ояткымыз келсе, ен алдымен тарихи жадты жангырткан жен. Енд1п кезекте халкымыздын журш еткен куре тамыр- лы жолынан сыр шертетш тарихи туындыларды сахналау керек. «Кыз Ж1бек», «Айман - Шолпан», «Енлж - Кебек» койылымдары сэтп сах- наланды, керермен жылы кабылдады. Енд1 «Хан Кенеш» ез денгешнде шыгара алсак, алга койган максатымызга бф табан болса да жакындай тусер едж-ау, пиркш! (Осы кезде Мухтар дуезов к\\ред\\). МУХТАР ЭУЕЗОВ: Ассалаумагалейкум, Ореке! ОРАНБЕК БЕКУЛЫ (орнынан квтертп): Уагалейкумассалам, Муха! Кел, отыр. (Орындьщ усынады). Не жацалык? МУХТАР ЭУЕЗОВ: Айтарлыктай жаналыкта жок. Бэр! сол баягыша. Жай шакырдьщыз ба? ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Жай шакыртпайтынымды бшесщ гой! Сент «Хан КенендЬ койсак деген ой-жосыгымыз бар. МУХТАР ЭУЕЗОВ (тур/ озгерт): Ореке, ол калай болар екен?! Мой- нымда конырау бар екенш езщв жаксы бшесп. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Иэ, бшемш. Бфак, дэл казф казак сахнасына Кенесары сеюлд! ултка устын болар улы тулгаларды кобфек шыгару кажет. Желкшдеп ест келе жаткан жас урпактьщ бойына улттык касиеттер/Н сщфт, отаншылдыкка баулып, ултты тарих аркылы тэрбиелеушИ керек. 120

Кенесарыньщ емф1, тагдыр-талайы, отаршыларга карсы курсе! таптыр- мае улп-онеге емес пе?! МУХ„ТАР 0УЕЗОВ: Огам С03 бар ма> Ореке! Бфак, менщ абакты- дан калач оосап шыкканымды бшесщ гой. Бекерден бекер омфлж ус- танымдарым мен журегшд1 жарып шыккан шыгармаларымнан бас тар- татын акымак емеепш гой! Шынын айтканда, аман калудын, амалы едь Зордыц кушшен зрец кутылганда, басыма тагы пэле болып жабысып журмей ме? ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Муха, мен сеш жаксы туешемш, бфак еш аландама, оэрше ©зш жауап беремш. Темфбек Жургеновтщ 031 ьщгай ошцрш отыр. Сондыктан коркатын дэнене де жок. Кенесары ханды оукы сэн-салтанатымен казак сахнасына калайда алып шыгуымыз керек. Аитшы озщ, Хан Кенеден аскан кшш13 бар?! Б1зге кереп оныц максат- мураты, арман-ансары, отаршыларга карсы табанды куресг Жеке ел бо­ лып, дербес мемлекет атануга толык хукылымыз. Ендеше, тэуелевдж жолындагы курес1М13Д1 бф сэтке де токтатпай, улы ханнын касиегп гсш одан эр1 жалгастыра берушп керек. МУХТАР ЭУЕЗОВ: Темкецнщ 031 ыкыласты дейс1з бе? Бул б!р куа- нышты жагдай екен! Из, айтканыцныц бзр1 орынды. Оны мен тусшбейд1 дейсщ бе, Ореке! Крлымыздагы калам отаршыларга атылар кару болуга жараса, куанбасак, екше коймаспыз. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Из, Муха, осылай дерще сент ем. Коп ке- циктфмей дайындыкты бастап кетушп керек. Айтшы озщ, «Айман - Шолпаныц» мен «Енлж — Кебегщ» керемет койылды, э! Риза шыгарсьщ! МУХТАР ЭУЕЗОВ: Из, сэтп койылды, бек ризамын, достым! Коп- шшктщ де кецшшен шыккан сиякты. Артистершп жарады, ана Мзс- кеуден арнайы алдырган режиссердщ колтацбасы да катты унады. 0з 1сщщ нагыз шебер! екен. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Михаил Насоновты айтып турсьщ гой, з! Ой, ол мыкты режиссер гой. Арнайы шакыртканымыз да сол. «Хан Кенеш» Де соган тапсырсак кайтед1? МУХТАР ЭУЕЗОВ: Кдрсылыгым жок. Оны бф алып шыкса, сол Михаил алып шыгады. .. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Эй, ана бар гой, Айман мен Ецлнсп оинаган жап-жас кызга катты тэшл болдым-ей! Тума талант екен, э! Кескш-кейш келютьак... нурлы жуз1, мелдф коз1... озше сондай тартып турады ексн_ Бэршен де бурын сахнадагы озш-оз! устауы, журю-турысы, онер, кандаи, а? Жан-тэншен бершл ойнайды екен, образга кфш кстед1 екен, э. (басын шепщап) Гажап... Айтшы озщ, а, бундам таланттар казакга коп емес кои... МУХТАР ЭУЕЗОВ: Из, оны мен де байкадым!^ ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Ондай керкше онер1 сай онерпазды байкамау мумкш емес кой! 121

МУХТАР ЭУЕЗОВ: 031 сондай суйкшд: екен. Кдйдан тауып алган- сын! Казак кыздарыныд арасынан да осындай сахна шеберлер1 ост келе жатканына калай куанбассыи! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Иэ, шынында да тал бойында бф мш жок, хас сулудыд нак езй Дауысында адамньщ жад-дудиесш баурап алатын, сезщ кылын шертетш сикырлы саз бар. Эр свзд1 журекке жеткЫп айтады. МУХТАР ЭУЕЗОВ: Шынында да, нагыз онер уппн жаралган жан екен! Сулулыгына кезщ, енерше кодшц толатын осындай актрисалар керек. Театрдын косегесш когерткщН келсе, осындай талантты жастар- ды кобфек тартьщыз. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Дурыс айтасын, Муха, ол жагын озй-дзбен кедфек ойласармыз. Карагаддыдан Жусшбек Елебеков деген бф жДггп алып келдьм, каскан ауылда кой багып жур. Дауысы керемет, эщд накышына келт1р1п орындайды. Тура гула бойы тунып турган онер. Шыгармашылык ужымды тугел шакырдым. 0нер1н тамашалап, энш тындап кереЙ1К. Егер кенЫден шыгып жатса, театрга кабылдаймыз. Эй, мен адам танысам, камшы салдыра коймас. Ауыл - онер кеи1Ш1 гой, нлркш! МУХТАР ЭУЕЗОВ: Пэл:, Ореке, бунынызды кос колдап колдай- мын. Ауылда багы жанбай журген таланттар баршылык. Соларды 13- деспрщ, тауып, енер1Н1ц оркен жаюына жагдай жасау, с1з бен 61зд1Н азаматтык парызымыз гой! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Дурыс, айтасын, Муха! (Осы кезде пике Цапан Бадыров к1реЫ. Орынбек Бекулы мен Мухтар дуезов орындарынан турып, к;ушак;тасып амандасады). ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Кал-жагдайын калай, Капан? КАПАН БАДЫРОВ: Кудайга шуюр, Ореке! Тек ана шсшш иттерд1Н анда-санда мазаны алып журген: болмаса. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Олар да кызык, карапайым артист не булдфе- Д1 деп ойлайды екен! Аландамай, жумысынды 1стей бер, б1р мэша болар. КАПАН БАДЫРОВ: Атада нэлет, турмеде отырды деген жаман аты- мыз бар емес пе, жаныд тыншу таппай кетед! екен! МУХТАР ЭУЕЗОВ: Менщ де элпнде айтканым осы ед1. Жау айнал- дырмасын дед1з, айналдырса алмай коймайды. Сактык керек, Ореке! Заманныд сурынан коркам. КАПАН БАДЫРОВ: Иэ, бф уш бар. Дауыл турмасын дсп тшедп! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Ой, урейге бой алдыра бермеддерпп, туге! Ка­ ра бултты каптататындай ештеде кор1п тургамын жок. КАПАН БАДЫРОВ: Ореке, сен эрине, турме{пц ащы дэм!Н таткаи жоксыд. Ал, Мухад екеум1з тар капаста б1раз б:рге жаггык кой, бшемп. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Б1'рге жатканы калай? 122

КАПАМ БАДЫРОВ. Ой, сен бшмейд! екенсщ гой, Ореке! Кызык болганда, Мухацмен ен алгаш жузбе-жуз 1930 жылы турмеде кездестш. \\ш казак, оф орыс 17-цп камерада жатьф екен. Кдсымдагы Акылбаев — Абай атамыздьщ немерес1, Сапаков, Шепров, Данияров... койшы эйтеуф, жет1 Ж1Г1Т турме бастыгынын, орынбасары Магазы Масаншыга барып, Муханды ортамызга косып алдык. Кбщл1 кулазып, «алаштьщ азгыны» атагынан кеп тепер1ш керш, кажып, калжырап калган шагы екен. Сонда да журепмв жарыла куандык. О, Алла, абактыньщ да озше тон куанышы болады екен. Мше, содан бер1 сьфластыгымыз да, сыйластыгымыз да узшген жок. Бекейхановтыц, Байтурсыновтьщ, Дулатовтын, шэкфТ1 деп меш де ТИ1СТ1 орындарга сыбьфлап журген езшнщ достарым едк Муха, еснйзде ме: «турмеде жатканда олец де окыма, ана агаларынды бшем де- мей жайыца жур, заман кутырып тур», -деп акыл айтып едн-из гой! МУХТАР ЭУЕЗОВ: Эрине, есшде. Ол кундерд1 калай умытайын. Край колдап, екеушз де тар капастан аман шыктык кой, эйтеуф. Эл1 де айтарым сол, шайкап сейлемей, байкап сойлендер. Эсфесе, Орынбек сенщ, тым артыгьфак сштеп жШеретшщ бар. Ауызьща ие болмасац бол- майды. Заман ол1 кубылып тур. (Осы кезде Жумат Шанин, К,алибек Куанышбаев, Елубай Олпрза- цов, Михаил Насоновтар к1ред1. Отыргандар орындарынан турып, цауцылдаса цауышады. 1ле шала имене басып Жустбек Елебеков кхреЫ, Ол басына жец/л нушпак, борт, устше э/сагыс мен жецше цундыз устаган пит, аягына саптама етгк кит алган). ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Жустбек деген сершв осы. КАЛИБЕК КУАНЫШБАЕВ: Бшеми гой, ЖусшбектП ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: ©те дарынды Ж1ггг. 0нерш тамашалап, сынап керсендер. Катарымызга кабылдасак па деген ойымыз оар. КАЛИБЕК КУАНЫШБАЕВ: Сынайтын нес1 бар, Жусшбектей эншйп терткул дуниеш шарк урып пдесендер де тапассывдар! ЕЛУБАЙ 0М1РЗАКОВ: Шынында да театрымызга Жусшбектей табиги таланттар керек-ак! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Асатпай жатып кулдык урмавдар, алдымен енерш тамашалап керешк, усыныс-тшектер1НД1 содан сон айтарсывдар. Коне, Жустбек, кольщнан не келетшш корсет. (Ортага имене басып шыщан Жустбек домбырасын кргып-щгып жгберт, Мэдидщ «1<,арк;аралы» эти шьцщай жопелд/). Атыцнан айналайын Каркаралы, Сенен булт, менен кайгы таркамады. Сайыннан сайгак курлы сая таппай, Мен бф жан кугын корген аркадагы. 123

Йемене, кврген кызык кермегендей, Жас дэурен жауар булттай орлегендей. Жгптпк кек семсердщ жуз! емес пе, Кдйрап ап калыд жауга сермегендей. Конганы ауылымнын Талды-ау деймш, Жагалай ел жайлауга барды-ау деймш. Кф жуып, К1НД1К кескен кайран жерлер, Артымда, Ушкарам-ай, калды-ау деймш. Басында Ушкаранын балгын едш, Квкврай сазга бНкен шалгын едш Екшш бф1 болсам арманым жок, Бэпиден жалгыз туган Мэди едш. 1шшде абактьшын бв жатамыз, Квншд1 кумалакпен жубатамыз. Алыстан вдеп келген агайынга, Тес1ктен алакандай тш катамыз. (Жустбек домбырасын цагып-к;агып жШерт, энд! аяцтады. Уйып тыцдай цалган театр цайраткерлер! б1р сткшт цалды). МУХТАР ЭУЕЗОВ: Пэл1, мына ж1пт гажап энш1 гой! Осы уакытка дешн квршбей кайда журсш, экем-ау! ОРЬШБЕК БЕКУЛЫ: Кудай берген табиги дарынын кор кылып кой сонында салпактап жур. Буньщ орны сахна гой! Жетелеп алып келгенш де сол. КАЛИБЕК КУАНЫШБАЕВ: Мше, эншП Эй, Орекем-ай, таланттыц багын ашар касиетш бар-ау! Басшыньщ бэр1 сендей болса, елшв гулденш кетер едьау! ЕЛУБАЙ 0М1РЗАКОВ: Айттым гой, табиги дарын! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Кэне, Жустбек бауырым, ею аягьщ тец бол- сын, тагы б!р эн шыркап ж1бер. (Жустбек бэлсшген жок,. Домбырасын к;агып-к;агып жлберд! де, Мэдидщ «Даракесек» энте басты). Сурасан руымды Каракесек, Досым аз, душпаным коп кылган осек. Устшде кус мамыктьщ жататын ем, Бул кунде ку карагай болды-ау тосек. Мшдш де Кдракокке жылыстадым, Бардым да Караоткелге жыл кыстадым. Наукасым жанга батып жаткам кезде, Болмады жан ашитын туысканым. (Эн эуелеп барып уз'тд!). 124

ЖУМАН ШАНИН: Агайындар, ал енд1 не дейсвдер, менщше Жу- сшоекке театр емес, театр Жусшбектей енерпазга зэру. КАПАН БАДЫ РОВ: Жаксы энин, дауысы да ерек, театрга осыдан артык кандаи енерпаз керек. КАЛИБЕК КААНЫШБАЕВ: Кудай бэр1н молынан берген екен, цпр- К1Н, тума талант, табиги дарын. Дап-дайын артист емес пе! МУХТАР ЭУЕЗОВ: Дауысьщ сондай керемет, ец бастысы энд1 журекпен айтады екенсщ. Эрине, аздап тэжфибе мен музыкалык бшм- 0Ш1К жеткшксвдеу секшдп Ондай аздаган кем-кет1ктерд1 Эмфенщ взьак тузеп ж1беред1 гои! Эмфе каида 031, соны шакыру керек едк Нагыз эннн, сунгыла сыншы сол гой! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Оны да шакыртканбыз. Жок кой 031! Кайда жургенш бгр Кудай бшед1?! ЖУМАТ ШАНИН: Сер1 емес пе?! Серпик курып, кызык куып кеткен шыгар! ОРЬШБЕК БЕКУЛЫ: Ол ондай акымак емес, бфденеге ушырап калмаса жарар едь.. МУХТАР ЭУЕЗОВ: 0й, оган не болар дейсщ, журген шыгар сол кызды ауылды аралап. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Казф онын кызды ауылды жагалайтын жагдайы жок. МУХТАР ЭУЕЗОВ: Е, не боп калды оган? ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Кешн айтармын! Ал, Жусшбекп театрга кабылдаймыз ба? ЖУМАТ ШАНИН: Эрине, кабылдау керек! ДАУЫСТАР: Кабылдансын! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Ал, олай болса, Жусшбек, сен бупннен бас- тап бвдщ ужымнын бф мушесющ. Тек Мухтар аганнын айтканын унем! ес1нде уста. Ен бастысы, эщп бузбай айтуды уйрен. Кабшет-карымын бар екенш кордш, байкадык, соны шындай тусудщ кам-карекетш жаса. Тынбай вден, жалыкпай уйрен. Бв саган улкен умгг артамыз. Уятка калдырмайтыньща сенемв! Жулдызын жаркырап жана берсш! ЖУСШБЕК ЕЛЕБЕКОВ: Рахмет, Ореке! Бэрщвге де алгысым шек- св! Ниет-пейшдерщвге коптен коп рахмет! Хал-кадфшше ум1ттерщв- дщ удесшен шыгуга, сеншдерщвд1 актауга тырысамын. Киел1 онер ор- дасында енбек ету асыл арманым ед1, вдегеншнщ алдымнан табыл- ганына шексв куаныштымын. Айткандарьщызды ескеремш, уятка да калдырмаспын, аянып та калмаспын! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Ендеше, не деймп, мына отырган агаларыд- нын жолы жугысты болсын, енерщ орге жузе берсш, бауырым. ЖУСШБЕК ЕЛЕБЕКОВ: Рахмет, ага! 125

(Жустбеют бэр! фтыупайды). ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Ещн езшЬдщ непзп жумысымызга кошешк. Ескертш едш гой, естервде шыгар, Мухацнын «Хан Кене» пьесасын сахналасак па деген ойымыз бар. Театрымыздьщ репертуарын тарихи койылымдармен толыктыру бупнп куннщ басты талабы. Оньщ устще Кенесары ханныц внегел1 емф1 мен азаттык жолындагы куресш кудфегп енер аркылы жас урпакка насихаттау да басты борышымыз екешн умытпайык. Ал, бутан свдер не дейаздер? КАПАН БАДЫРОВ: «Хан Кене» халкымыздын басынан кешкен киын-кыстау кезещп кез алдымызга келденен тартар курдел1 шыгарма, сахнага суранып-ак тур. Кенесары хан — ултка устын, урпакка улп болар улы тулга. Сондыктан, мен муны кос колдап колдаймын! Мухацньщ ал­ тын колынан шыккан кез-келген енер туындысы театрымыздьщ абырой- ын аскактатып, мэртебесш кетерерше сенемш! ЖУМАТ ШАНИН: Бэр! дурыс-ау, свдерд1 жаксы тусшемш. Кенеса­ ры ханга да, Мухана да кезкарасым дурыс. Десек те, дол казф бул такы- рыпты алаулатып-жалаулатудьщ кажеД бар ма?! Неге екешн тэтшштеп айтудын кереп жок шыгар. Жаксылыкка умтыламыз деп, жамандык шакырып алып журмешк! МУХТАР ЭУЕЗОВ: Шынында да, сау басымызга сакина Длеп алып журмешк. Керек болса, тарихи такырыпка баска шыгарма жазып берешн. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Хан Кенеш сахнада Дрштер мезпл жетД. Келенкелерщнен коркып, урей шакыра бермендер! КАЛИБЕК ^УАНЫШБАЕВ: «Хан Кенеш» кою парыз. Театрымыз кемелдент келед:, артистершвдщ де элеуеД жетедк Кара да турындар, бул елшвдщ мадени емфшдел улкен кубылыс, елеул1 окига болады. ЕЛУБАЙ 0М1РЗАКОВ: Кенесары ханды сахналамаганда, енд1 юмд! сахналамакпыз?! СэД туст турган сиякты. 0ркш ар жакка тартпай, бшекД сыбана к|'р1С!п кетешк. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Иэ, айтысып-тартысуды койып, пакты юке кешешк. Мен бул жайында Оку-агарту комиссары Темфбек Жургеновпен де акылдасып-кенестш. Батасын бердк Ещн неден коркамыз?! «Хан Кенеш» лайыкты сахналай алсак, халыктьщ сушспеншшпне болешп, алгыс аркалаймыз. Бвге кереп де осы емес пе?! Сондыктан «Хан Кенеш» сахналауды тездетш колга алуымыз керек! Керермен кезайымына айна- латын койылым боларына бек сешмдшш. МУХТАР 0УЕЗОВ: Ореке, кесшд1 соз1 айтар езирз. Сп калай айтсаныз, солай оолады гой. Шынында да азаттык жолында эзв басын курбандыкка шалган Кенесарыдай улы тулгамызды улыктау бупнп урпактьщ оасты парызы емес пе! «Аузы куйгеннщ урш шетшш» озшЬ жаксы бшесв, 613 тек сактык жагын гана ескертш отырмыз. Эйгпссе, Ке- 126

дары мен оньщ куресш сахнадан корсетуге деген Ьп ниетщщц куана- куана коштаимыз! : КАПАН БАДЫРОВ: Менщ де айтарым осы. Азаттык жолында ары- станша арпалыскан Кенесарыдай улы тулганы калайда казак сахнасына алып шыгуымыз керек. Бул — менщ де асыл арманым! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Босе, босе, кателеспеген екенмш. Еидеше, бу- пннен оастап юке юрюешк. Мен койылымньщ режиссерлжше Михаил Насоновты усынамын. Кеше Михаилмен одаша сойлескем бул жайында. Ол карсы емес. (Насоноввца царап) Солай ма, Михаил? МИХАИЛ НАСОНОВ: Эрине. Куана-куана коямын. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Ал бутан спдер калай карайсыздар? ЖУМАТ ШАНИН: Оны дол казф одан баска ешюм де алып шыта алмайды. КАПАН БАДЫРОВ: Бул усынысты мен де колдаймын, кай жагынан болсын ТИШД1. Неш медзеп турганымды ездерщп де тусшш отырган шыгарсыздар. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Осындай айткызбай тусшетш ерлерден айна- лып кетпейсщ бе! Ал, релдерге келетш болсак, мен Кенесарыны - Калибекке, Наурызбайды - Елубайта, Нысанбайды - Эмфеге беру жо- шнде усыныс айтамын. Калтанын Михаил мырзамен акылдасып, жол- женекей шеше жатармыз. Спектаклдщ жаксы шыкканы боршпге абы- рой, биж мортебе. Сондыктан бутан бэршп бф юсщей атсалысайык. Сонда халыктыд кедшнен шытатын жаксы койылым коя аламыз. ДАУЫСТАР: Эрине. Келютж. Аянып калмаспыз! Батыр бабамыз- дын аруагы бф аунап туратын болды-ау! (Бэр! гиыгып кетеди Орынбек Бекулы жападан жсшгыз цалады. Койын дэптерше асыгыс-усшс бгрде//елерд/ жазып жатыр. Кенет, еакпи таре еткЫп ашып, майор гиешндег'1 эскери киш кигнген узын оой- яы, жалпак, бет НКВДк,ызметкер1 Ахмад Ток/пацынов тргп келед/. Орын­ бек Бекулы оган: «рщсагпсыз неге тресщ», - дегеидей сустия к,арайды. Ол ыргала басып келт, театр директорыпыц алдыцгы жагында турган орындыща ЦОНЭ1СНЯ кетеди Б1р мезет екеуг арбаоцан жыландардай коздершен атыса крлысады). АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Калыдыз калай, Орынбек мырза! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Сен суратаниан жаксарып кетпес. АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Неге осы меш керсещз жыи кергендей жиырыла каласыз? Ешкандай жамандык жасаганым жок кой. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ (к,абагын тушп): Не керек оз! саган. АХМАД ТОКТАКЫНОВ (жымысцылана жымиып): Матам оа ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Едш кшге? Козщетагы не елестеп отыр. АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Кашаубаев... 127

ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Кашаубаевта не акыларыц бар? Бейшараны елтфш тынатын шыгарсындар. АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Эл-эзф еле коймас. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Сонына осыншалыкты шырак алып тусетш- дей не жазып ед1? АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Оньщ не ютеп жургенш св бшмейсв гой! Ол тек сахнада гана емес, емфде де эртш. Керемет ойнайды. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Эй, оньщ колынан не келедк ойлансандаршы, бф уак? Эмфе бфдене булдфе кояды дегенге ез басым сенбеймш! АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Сенбесещз, айтынызшы, ол 031 казф кайда жур? Ект-уш куннен бер! уГпне де келген жок! ОРЬШБЕК БЕКУЛЫ: Оны сонына тускен сендер бшмесендер, мен кайдан бшешн? АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Неге вдемейсв? Ол св баскарып отырган театрдын кызметкер! гой. Св оган ай сайын толык келемде айлык жалакы телейсв, ал ол болса жумыска келмейд1. Буны калай тус1нуге болады? Бше-бшсен13 бунын 031 кып-кызыл кылмыс емес пе? Басыцызбеи жауап беруге тура келед1. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Бул кукык коргау органы немесе мемлекеттж кызмет емес, киел1 енер ордасы. Бунда артистерд1 кундп-туш байлап устау М1ндетг1 емес, спектаклдерден калмай, ез1не бек1Т1Л1п бер1лген релдерш ойнап журсе болтаны. Онерпаздардын непзп жумысы да сол емес пе?! АХМАД ТОКТАКБ1НОВ: С13 олай жауапкершшктен жалтара ал- майсыз. Бш1п койыныз, театр да мемлекетт1к мекеме, ендеше тэртш пен талап бзр1М13ге бфдей. Одан да онын кайда жургенш айтьщыз, болмаса, тауып бер1Н13. Слз б1лес1з! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ (жуш жыгылып): Мен кайдан бшем^н?! Тек катты шаршап журген1н бшем1н. Оган тшспесендернп, ол - кылмыскер емес, журеп нэз1к енер адамы гой. Кысастык жасай бермесендерш1, ол оны кетере алмайды. Б1р кун: морт сынуы мумк1н. АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Оны актамай-ак койьщыз... Айтпакшы, умытып барады екенм1н гой, халыкты канды кыргыига ушыраткаи каьпшер хан туралы койылым койгалы жатыр екенс1ндер. Буны калай тусщуге болады? ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Оны кш айтты тагы? АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Ел арасындамыз... ест!Д1к... ОРЬШБЕК БЕКУЛЫ: Ол - катшер хан емес, казак трихында 031НД1К орны оар упы тулга. Б13 не коямыз, оз1М1з б1лем1з, шаруан болмасын! Уктын ба? АХМАД ТОКТАКБ1НОВ: Байканыз, хан-султандарды дэр1птейм13 деп, шок басып алып журмен1здер! 128

ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Болды, жетер! Сеншен салгыласып туруга заукым да, уакытым да жок. АХМАД ТОКТАКЫНОВ (езу тартып): Кашаубаевтьщ кайда екенш айтпасаныз, кетпеймш! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ (дауысын кетерт): Кетесщ бе, жок па! АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Кетпесем, не хстейсщ! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ (тутггт): Атып тастаймын! (Орынбек Бекулы наганын суырып алып, оныц мацдайыиа тсщайды). ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ (сустанып): Кетесщ бе, жок па? Жок элде, осы жерде сеспей катырайын ба? (Театр директорынан бундай окыс цгшыл кутпеген НКВД цызмет- кер'1 Ахмад Тоцтацынов шошып кетедх). АХМАД ТОКТАКЬШОВ: Слз... сгз... бул ю-эрекетщНге эл1 окшетш боласыз! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Егер, осы жерде итше буралып олгщ келмесе, енд1 кайтып келупл болма! Акыргы рет ескертемш, ещи козше корш- сец, менен жаксылык кутпе! АХМАД ТОКТАКЬГНОВ (булыгып): Ендеше, беден де жаксылык кутпещз! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Сенен ешкашан жаксылык куткен емесшн! Кутпеймш де... АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Ашуьщыз бойыцызда тур екен, таркаганда келермш! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Ашуым сен! керсем кайта козып кетедт Сондыктан, кайтып келупл болма! АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Менщ келуш маган емес, спге керек! Ойланьщыз! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Ойланатын дэнене де жок. (наганыи жогары кетерт) Ещп келсец, табанда атып тастаймын! АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Ендеше, оз обалыцыз езщвге! (Ахмад Ток,так,ынов алая бф царайды да, шыгып кетед/. Орынбек Бекулы басын устап отырып к,алады. Сэлден соц шке дм/ре Дашаубаев Пред/. Уст/'-басы алба-жулба, сак;ал-шашы ест кеткен. Жуз1 тотыщан, бет-ауызы когерген. Дез/ жасаурап тур). ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ (тацырк;ап): Эмфе, не болтан саган? ЭМ1РЕ КАШАУБАЕВ (урейлент): Эбден, кажыдым! Аналар кун керсетер емес. Кайда барсам да, баскан 131МД1 аидып, колецкедей келбендеп кыр сонымнан калмайды. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Иэ, жана тана сеш едеп келш кетп. ЭМ1РЕ КАШАУБАЕВ: Бшем! 129 ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Кайдан бшесщ? 9-454

ЭМ1РЕ КАШАУБАЕВ: Олар меш, мен оларды андитын болдым. Осында кгргенш де, шыкканын да тасадан оакылап турдым. Не дейдй атана налет? ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Не деуип едк сеш пдеп жур, екьуш куннен бер! уйще де конбапсын! Каида журсщ, 031? Мына журшщ не? Азып- тозып кетшсщ гой! ЭМ1РЕ КАШАУБАЕВ: Оны аз сурамацыз, мен айтпай-ак кояйын! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Булай журе беруге болмайды гой, Эмфе! 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: Е, Ореке-ау, кайбф жеНскеннен жур дейсп?! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Булдфген ештенем жок, не ютей алар дейсщ олар саган?! 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: Е, Ореке-ау, сен бшмейсщ гой, олардьщ маган кандай кукай корсетш жургенш! Кас карая уйден алып кетш, таи сэрте деГпн тергеп, кыспакка алады. «Парижге барганда Мустафа Шокаймен не ушш жолыктын, не жайында сойлестщ, не жетюздщ, ол саган кандай тапсырма берд!», - деген сыкылды куйтуркы сурактар койып, канымды кайнатады. Амандык-саулык сурасып, туган елге деген ыстык сагынышын бщцфгеннен баска артык-ауыз ештене айткан жок десем, сенбейдк атана нэлетгер. Жазыксыздан жазыксыз урып-согып, шыбын жанымды кезше корсет1п азаптап-кинайды. Содан сон: «буны Т1С1цнен шыгарсац, туп-тукиянынмен куртып жШеремв», - деп тагы коркытып-урк1тед1. «Кылмысынды мойында», - дейд1. Кандай кылмыс жасап койганымды 031м де бшмеймш. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Дурыстап тус1нд1рш1, бул 031 калай болып ед1? 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: Сенен нес1н жасьфайын! ТтН, жасьфып- жабатын да ештенес! жок. 1925 жылы жаз айында мен барлык улттык республикалардан жиналган оннан аса эрНспен б1рге Франциынын астанасы - Парижге бардым емес пе?! Барган бойда «Дария» конак ушне орналастым. Келес1 кун1 конак уйге Мустафа Шокай келш, арка- жарка болып, бфаз сыр шерт1ст1к. Ол Казакстаннын каз1рп жагдайы туралы сурады. Арасында: «Ук1мет басында К1мдер тур? Казактар бар ма?», - деген сауалдар да койды. Мен: «бар», - деп жауап бердш. Бфак, олардын к1мдер екен1н айтканым жок, ол да менен сураган жок. Сонан сон, ол мен1н бшмшд1 сурады. Мен оган: «ешкандай бшшш жок», \" дед1м. Оцпме устшде ол Ахмет Байтурсынов пен Мфжакып Дулатов- тын хал-жагдайларын жэне немен айналысып жургсндер1н сурады. Мен: «Байтурсынов Кызылордада мугал1м, ал, Дулатов эдебиетпен айналы­ сып жур», — дедш. Мустафа ез1Н1н Сулутобеде туып-оскегпн жэне сол жердег1 туыстарынан хат алып туратынын, соидай-ак Кецес Одагыиа баргысы келепн1н айтгы. Кенес Одагынын слппс1 Красин оган елге кайтуды усынган екен. Б:рак, ол жолга коп каражат ксрек екенд1пн жэне 031не кау1пт1 болатынын ескертт!. 130

Та™ бф жолы Мустафа Шокай конак уйге келт, актерлердщ бэрш меирамханага конакка шакьфды. Бфак, эркш эр турл1 сылтау айтып, мен гана бардым, ол ек1 саптаяк сьфа алдырды. Екеушз небэр1 он бес ми- нуттаи бфге болдык. Кетершде ол Ахмет Байтурсынов пен Мфжакып Дулатовка сэлем айта бар деп ©тйЛш бщдфдк Парижден Кызылордага келген сон мен Дулатов пен Байтурсыновка бфнеше рет жолыктым. Оларга Мустафа Шокайдын сэлемш жеткгздш. Екеу1 де онын шетелдеп хал-жагдайын, емф суруге каражатты кайдан алып жургенш сурады. Мен Мустафа Шокайдын Париждеп француз жэне орыс баспаларында кызмет аткарып жургенш айттым. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Сенен Ахмет Байтурсынов пен М1ржакып Дулатовка хат берш Ж1бер1пт1 дейд1 гой. Сол шын ба? 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: Иэ, ол рас. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Онда не жайында жазылган ед1? ЭМ1РЕ КАШАУБАЕВ: Ол хат желшделген болатын, ашып окымадым. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Оны иелерше тапсыра алдын ба? 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: Жок, ол хат айдыц-куннщ аманында аяк- астынан 131М-гайым жогалып кегп, канша 1здесем де, койган жершнен таба алмадым. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: ТуЫшктк Колды болган екен гой! 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: Дэл солай! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Сонда артык-ауыз б1рдене болып журмесе. 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: К1м б1лс1н?! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Б1рак, онда не болуы мумк1н?! 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: Соны айтам, амандык-саулыктан баска не жа- зар дейсщ?! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Буны тагы К1мдер б1лед|? 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: Ешкш. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Дурыс, т1р1 жан б1лмей-ак койсын! Енд1 не ютейсщ? Уй1не барсаншы! 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: Уйше барсам, тагы да устап экетш, жанымды Т1р1дей тозак отына куйдфед1 гой! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: ЁНД1 не ютейсщ? 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: 031М де бшмеймш! (Осы кезде ес1кти\\ ар жагында тыц тыцдап тургап НКВД-иыц уш цызметкер'г к\\рт келедг. Олардыц басшысы Ахмад Ток,так,ыпоа аягып ныгыздай басып, дм\\ре К,ашаубаевк,а тащай тусед!). АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Кашаубаев, кайда кашып кутылам дедщ. Жср астына юр1п кетсец де, кулагыннан тартып шыгарамыз гой! 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: К1м кашып жур? АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Енд! мен емес шыгармыи! Кашпасац, кайда журс1ц? Берген уэдец кайда? 131

ЭМ1РЕ КАШАУБАЕВ: Кандай уэде? АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Болган жайт туралы ешюмге тю жармау туралы. 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: Мен кшге не депшн? АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Не дегешщц баганадан бер! ез кулагы- мызбен естш турмыз гой. Кылмысыннын дэл устшен туссек те, ештеце мойындагын келмейд!, э! Мойындамаи, кайда барасьщ! Коне, б1збен бфге жур! ЭМ1РЕ КАШАУБАЕВ: Кайда? АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Кайда болушы ед1, езщ бшетш жерге! ЭМ1РЕ КАШАУБАЕВ: Бармаймын! АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Неге? 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: Не 1стейтшдер1нд1 бгпем гой! АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Егер ютегенщнщ бэрш мойындасац, жайына-ак калдырамыз! 0М1РЕ КДШАУБАЕВ: Айтшы ез1, ешкандай кылмыс ютемесем, неги мойындауым керек? АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Егер шынымен суттен ак, Судан таза болсан, 013Д1Н сенде немп бар?! Кеп сезд1 кой да, б1збен бфге жур! 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: Ешкайда бармаймын! влтфсендер де, осы жерде елтфщ кепвдер! АХМАД ТОКТАДЫНОВ. Бармай, кайда барасьщ! (Ахмад Тоцтацынов ею сершне устацдар дегендей иек цагады. Ею сацшы эниинщ ею жагынан келт, бшегтен шап берт устап, цолын цайыра бастайды. Сол кезде Орынбек Бекулы жугцУт келт арага тусеЫ). ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: 0й, сендер бшеандер ме, бул атак-данкы алыска жайылган айтулы енер кайраткер1 гой. Кылмыс жасамак тугш, тф1 жанга кылдай киянаты жок. Женше калдырындар оны! АХМАД ТОКТАКЫНОВ: Беков жолдас, зад алдында бэршп бф- деймв. 0р1 С13 онын немен айналысып жургенш бшмейсв. Оны мына бхз гана бшемв! 0М1РЕ КАШАУБАЕВ: Ал бшсендер айтывдаршы, немен айналы- сып жур екенмш? Баска емес, алдымен взш бш!п алайын! АД ТОКТАК^ЫНОВ: Сенщ бшмейтшщ жер астында шыгар. Тек еп бтфис акымак бола калатыныд болмаса. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ (карт тогт): Мен бэрШф оны сендердш колдарына берщ коя бермеймш. Ол бвдщ театрдыц кызметкерк атакты артист, талантты эшш. ХМАД ТОКТАКЫНОВ: Оньщ кш екешн бвге айтпай-ак койы- НЫЗ! Бю ОНЫН 03ШЩ гана емес, жет1 атасыньщ немен шугылданганын бшемв. Слз кылмыскерге ара тусу аркылы озщвд! де кылмыска итер- мелеп турсыз. 132

ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Егер вм.ре кылмыскер болса, мен де кыл- мыскермш. Онда мен. коса устандар. Егер дэл каз.р альт кететш болсандар, тура республика басшысыньщ езше барамын! АХМАД ТОКТАДЫМОВ: Кайда барсаныз да, с.здш дурью болмай шыгады, Беков жолдас ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ. Мен бэрюф буны аяксыз калдырмаймын! Кор де турындар, Эмфенщ кылмыскер емес екенщ республика басшылыгы- нын алдында дэлелдеп шыгамын. Сондыктан оны жайына калдырындар! АХМАД ТОКТАКЬГНОВ (жъшысцылана жъъхтып): Жарайды, онда, опонымен оаска жерде соилесерм1з! (свр1кшвр1не цороп) Кетпк, Ж1пттер! (НКВД цызметкерлер/ гиыгып кетед'1). ЭМ1РЕ КАШАУБАЕВ (коцш куш бузылып): Орекем-ау, мыналардыц тур! жаман. Саган кесфш тиш кетпесе жарар едН Атака нэлеттер, шетшен кекшш. Кудай булардыц колына тусфмей-ак койсын, кандай мыкты болсан да, жтгерици кум кылып, рухыцды сындырып Ж1беред1 екен! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Олар маган не ютей алар дейсщ?! ЭМ1РЕ КАШАУБАЕВ: Орекем-ау, булардан бэрш кутуге болады. Какпанына б!р туссек, сытылып шыгу киын екен. Мше, жет1 жылдан бер1 шырмауыктай шырмап, канды курыктарынан босатар емес. Менщ тарткан жан азабымды адам баласынын басына бермесш! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Айттык кой, бастарында титшдей акыл болса, ешп мазалай коймас. Уйще барып, жаксылап демал. Келер дуйсенбщен бастап жумыска бел шешш юрюемп. Мухтардыц «Хан Кенесш» коямыз. Нысанбай жырауды ойнайсык. Ол енд! кольщнан келед1 гой. 0М1РЕ КАШАУБАЕВ (жаск;ани<ак;тап): Эрине, Ореке, мыналар ой- натса, ол колдан келш тур гой. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Олардын бвдщ жумысымызда нес1 бар?! Бойынды сергтп ал да, жаксылап дайындал. Кур кеудеге сала оермей, Нысанбай жырау туралы квбфек окыпчзденш, танымыиды уштай туе. ЭМ1РЕ КАШАУБАЕВ: Нысанбай жырауды бшемв гой! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Мен де бйтемш. Бфак, ол бшген аздык етедь Егер Нысанбай жыраудын образын ез денгейшде шыгаргын келсе, жан- тэнщмен бел шеше юрюш, аянбай тер тогуге тура келедь ЭМ1РЕ КАШАУБАЕВ: Кудай каласа, бэр1 ойдагыдай болады, Ореке! Еш кам жемещз! Бупннен бастап к.рюемш! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Эмфежан, сендер секшд1 дарынды артисте- Р'м барда ештенеге аландай коймаспын! ЭМ1РЕ КАШАУБАЕВ: Ореке, онда мен барып демалаиын. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Демал, Эм.режан, демал! (д.шре Кашаубаев шыгып кетед!. Орыпбек Бекулы оиланып оты- рып щчады). 133

ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Айдыц-куннщ аманында жан-жагынан жау 1здеп не к©р1нд1?! Колына туссе, тутш жейтш тур1 бар. Пер1штедей пен- деден куд1ктен1п, кезше коршгеннщ бэрш кунэИар санайтын секшдй 0нер адамынан кандай кылмыскер шыгады деп ойлайды екен! Калай болса да, кещл кондитер жай емес. Журек кургыр атша тулайды, бф жамандыкты сезедьау, теп! Бф алапат дауыл турмаса жарар едк Жо... жок... Не ойлап кеттш мен!.. 0лара шактыц оз киындыгы болмай турмайды гой! Заман да, адам да тузелер, карангы туннен кешн де ак тац атады гой арайлап... Соган сенемш! Каиран, Эмфем-ай, рухын мыкты азамат-ак ен, сагьщды сындыра бастапты! Киындык етер-кетер, тек аман болшы, азаматым, бауырым! ЕК1НШ1 К0Р1Н1С Театр директорыныц кабинет/. Орынбек Бекулы, Мухтар Эуезов, Жумат Шанин, Б^алибек Куанышбаев, Елубай Ом1рзак,ов, Цапан Бады- ров, Рабига Есшжанова жэнережиссер Михаил Насоиовтар «Хан Кене» ойылымына дайындьщ жумыстарын пысьщтауда. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: «Хан Кене» сынды кесек туындыны сахна- лау онай шаруа емес, эрине. Улкен жауапкершшк пен есел1 енбеюп та- лап етед1. Акыры колга алган сон, жаксы койылым корсету бэр1М13Д1Н парызымыз. Дэл каз1р кандай курдел1 туындыны болсын ез децгей1нде шыгаруга элеуетпз толык жетед1. Ендеше... Кенесары ханды - Цалибек, Наурызбай батырды - Елубай, Нысанбай жырауды... (ктт кШрт) Эй, осы Эмфе кайда? Ат Ын салмагалы б!раз болды гой, кергендерш бар ма, 031? КАЛИБЕК КУАНЫШБАЕВ: Жок, кормед1к. КАПАН БАДЫРОВ: 031 де б\\р К1С1КИ1К, ешюммен хабарласпайды. Шынымен де кайда жур екен? ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Капан, калайда 1здеп тап. Ертеннен калмай жумыска шыксын! КАПАН БАДЫРОВ: Ореке, оньщ жагдайын жаксы бшесв гой! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Из, бЫемщ. Б1рак, бул мегпн жекеменш1К теа- трым емес, булай ушт1-куйл! жогалып кетуге эсте болмайды. Басымыз- дан бакайшагымызга дей1н тексер1п, кас какпай кадагалап отыратыи суккездер жетк1Л1кт1. Мешц де басым екеу емес. КАПАН БАДЫРОВ: Жаксы, Ореке! Айткаиыцызды айнытпай жетк1зем1н. ЖУМАТ ШАНИН: Ореке, эз1рше Эмфен1 кииамай коя турсак кайтсдй Басы пэле-жалага шырматылып, жанымен кайгы болып жур гой. Осын- дай жагдайда Нысанбай жырауды жет1ст1р1п ойиай алады дсйс!3 бс?! 134

ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Жумат, бумы мен де ойлагам. Бфак, казф оган 01здщ колдауымыз ауадай кажет. Егер рел бермесек, керюшше 93 колымызбен курдымга кулаткандай боламыз. Оны ез шшиге кайтаруымыз керек. Тусшдщ бе? ЖУМАТ ШАНИН. Иэ, ол жагы да бар. Менш жаксы ниеттен ту- ган сез гой! МУХТАР ЭУЕЗОВ. Орекецнщ, сезшщ жаны бар, Эмфенщ жан- журепнщ кандай нэз1к екенш оздерщп ошеспдер, сыртка теуш тастасак, 031Н-031 тастап Ж1беру1 бек мумкш. Шынын айтканда, б.ул сырт коздер мен сук кездер ушш де кажет. 0м1реш тагдырдын талкысы мен куштшердщ кысымынан арашалап алудыц бфден бф жолы да — осы. Сондыктан, жаксылык жасаймыз деп, жамандык жасап алып журмендер. Оньщ устше Нысанбай жырауды ©мфеден асырып ешюм де ойнай алмайды. КАЛИБЕК КУАНЫШБАЕВ: Оньщыз рас, Муха! Оны калайда ара- мызга оралтуымыз керек! МУХТАР 0УЕЗОВ: Б&дщ колда ештеце турган жок. Дейстурган- мен, оган барынша рухани колдау керсетупмз керек. Темфбекке ба- райык, несш жасырамыз, ашыгын айтып, кол ушын беруш етшейж. Канша дегенмен ел1М13ДЩ мэдениет саласына жауапты сол гой, колында бфшама бил1К бар, б!р шешсе сол шешер. КАЛАН БАДЫРОВ: Бул ойыдыз дурью екен! Ендеше, буны соза бермей, ертен-ак юрт шыгайык. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Темкец шетжагасын бшед1, бул жайында б!р- ек! мэрте сейлескенбв. Бундай мэселердщ барлыгы орталыктаи шенп- лед!. Ал, оларга Темкецнщ ыкпалы журе коймайды! Десе де, тагы бф есше салудыц еш артыктыгы болмас. Темкенд1 бшемп гой, колынан кел- се аянып калмас. ДАУЫСТАР: Дурью. Азаматымызды, эрштесшюд! колдау керек! Куткарып алу керек! Ещи созбуйдага сала бермей, пакты юке кошешк! Ертеннен калдырмай, Темфбек Жургеновке юрш шыгайык. Колынан кел- се, комектесер, болмаса жонш айтар. Тшт! оолмаса, бфшкш басшыньщ 031ие юремк! (Осы кезде пике алщын-жул^ын Жусшбек Елебеков юрт треде Коз! жыпыльщ-жыпыльщ к;агады. Бэр/ оган урпшее щрай кутысады. Ол ештг'ш баса алмай, сэл-пэл юд!рт к;алады). ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ (тацданыспен): Жусшбек, жайшылык па?.. ЖУСШБЕК ЕЛЕБЕКОВ (кеудесш кере ауыр курешедг): Жаксылык емес. (ентшн баса алмай) Агам-ау!.. (козшен жас шыгып кетед!) ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Не болды, айтсаншы енд1? ЖУСШБЕК ЕЛЕБЕКОВ: Эмфе... Эмфеден айырылып калдык. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ (орнынан атып турып): Не дейдь не дедщ. ЖУСШБЕК ЕЛЕБЕКОВ: Эмфе, кайтыс болыпты! 135

МУХТАР ЭУЕЗОВ: Не дейд!, Кудай-ау! Калай? ЖУС1ПБЕК ЕЛЕБЕКОВ: Машина кагып кетштк ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ (сыщ ет'т отыра кетедг): Акыры тубше жет- кен екен гой, атаца нэлетгер! МУХТАР ЭУЕЗОВ: Кайран, Эмфем-ау, кер заманныц курбаны болдьщ-ау! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Ушне барып, отбасына негил айтып шыгайьщ. ЖУС1ПБЕК ЕЛЕБЕКОВ: Мэштш ауруханага алып кетт-п, бермей жаткан кер1нед1. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ (жан-жагына царап): Онда не турыс, тарттык ауруханага. Аруагын корлатпайык! (Бэр! шыга жвявледг). (Жылап-сыцтау... К^айгыру. Жоцтау. Театрдагы цоштасу, шыга- рып салу рэами Жаназа шыгарылмайды, цуран оцылмайды. Молда шацырылмайды). УШ1НШ1 К0Р1Н1С Сахнада Рабига Есшжанова «К^анатталды» энт сызылтып айтып отырады. Гашыктык - б!р ыстык кун жел1 тымык, Басына тускен жанныц кенш сынык. Каратпас бай-жарлынын шамасына, Адамды жел1кт]рсе жтптшшк. Бурынгы колдагы ютщ бэр1 калды, Бфтшдеп тел мшезд1 заман озды. Асылзат шаЬибаздар шабыт таппай, Шелге ушып, сайын далада канат талды. (Орынбек Бекулы келедЭсем энге жачы ел'тт, тыцдап тура бередг. Эуеп ыргагымен ыргала билеп журген Рабига айпала берй1. взше суцтана царап тургап театр басшысын корт, цысылып-цымтырылып, к1лт тоцтай цалады. Коздер/ тушсе кетедСопдай б!р сырлы козцарас цас-цагым сэт коп иэрсе айтып уцтыргаидай, Рабига уялып, жанарын тез тайдырып экетед1). ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Па, цнркш, неткен дауыс! (басыи ишйцап) Энд1 катырып айтасьщ, Рабигаш! РАБИГА ЕС1МЖАН0ВА (цысылыццырап): Ой, агай, катан келш калгансыз? ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Бглмеймш! РАБИГА ЕС1МЖАН0ВА: Нет бтмейсп? ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Кашам келгешмд!?! 136

Ды-И- ЕС1МЖАН0ВА: Койьщызшы, ага! Эзшдщ де орны бола- ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Мен эзшдеп тургамын жок. Ест ауып кал- гандаи, энщнщ эсершен эл1 арыла алмай турганым. Кудайдьщ суйген пендес1 екенсщ, бф оасьща бэрш уйш-тепп берген екен! бзщ де кереметсщ, дауысыц да керемет, салган энщ де керемет! РАБИЕА ЕС1МЖАНОВА: Койьщызшы, агай! ОРЫНБЕК БЕКАЛЫ. Шын созш, керген сайын тандай кагып, тамса- намын. 0нер ушш жаралган жан екенсщ! РАБИЕА ЕС1МЖАНОВА: С1здей асыл агадан осындай жылы сез есту де бф бакыт кой! Сенершд1 де, сенбесшд! де бшмей турганым. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Мен емф1 отфж айтпайтын адаммын. Жа- гынып-жагымпаздану да колымнан келмейд], оныц маган кереп де жок. блпрсец де тек шындыкты айтамын! РАБИЕА ЕС1МЖАНОВА: Спдщ мшез-кулкьщызды жаксы бшемкз гой, агай! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Сен «Кыз Жюекте» - Ж1бектщ, «Айман - Шолпанда» - Айманнын, «Евдпк - Кебекте» - Ещпктщ ролш ойнадын? Айтшы. мен кшге уксаймын? Телегенге ме, Кетюарга ма, Кебекке ме? РАБИЕА ЕС1МЖАНОВА (кулшареп): Сп солардьщжиынтык образы сияктысыз. Бойьщыздан оларга тэн батырлык пен кайсарлыкты керемш. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Ж1бекп де, Айманды да, Ешпкп керемет кешптедщ. Сахнада журген Рабига емес, Жюек, Айман, Ещпктер екенше керерменнщ кезш жеткпдщ, коцшн сендфдщ. Катты риза болдым! РАБИЕА ЕС1МЖАНОВА (цысылып): Мактай бермещзнп, ендо!.. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ. Шын айтам, сенщ бойында улы актриса болу- га керектшщ бэр1 бар. Ершбей енбектенсен ансаган арманына жетесщ. «Хан Кенедеп» Наурызбай батырдын гашыгы КаРашаштыч керкем бейнесш де сен сомдайсын. Енд! соган дайындал. Еашык жаннын кейшн керемет кейттейд1 екенсщ! РАБИЕА ЕСГМЖАНОВА: ©мфшнш мэш де сол емес пе, аянып калмаспын. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Иэ, сагам сенемш. Жаньщ мен жанарыцнан жасындай жаркыл корем. Басынды бэйгеге Т1пп, ер Кебектщ етепнен Он» калай байта койдыныз? бдоелтуекпонлыадмаымздеамнескшелзе!дтКерек десен, оиер- ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ. Бп Зе гана емес, омфде де Кебек ОРЬЩБЕКСБЕ^ЛЬ°^Й^врСе°Тнез релшд! ом1ряс о_й„ай- »“Н. “кБм™к^боль>п, ом!рде солардын ерлшн —мыз. 137

РАБИГА ЕС1МЖАН0ВА (тсщданып): Калай? ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ. Мен саган гашыкпын! РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: Ой, агай, койынызшы! Осылай да ойнау- га бола ма? ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Мен ойнап тургамын жок, ойымдагыны айтып турмын! Мен сенщ емфдеп Кебепн боламын, кещлшд! калдырма. РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: Койынызшы, агай! Спдщ эйелщкз, бала- шаганыз бар емес пе?! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Бар екенш езш де бшемш. Бфак, менщ ко- ншмдеп жан сенсщ! Омфлж серишд! ешй тапкан сияктымын. РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: СИ сиякты азаматка жар болу кез келген кыздьщ арманы гой. Бфак, ол - мумкш емес кои! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Мумкш еместщ ез1 мумкш емес. Мен сеш енд1 ешкшге бермеймш, Нггп дэмеленбей-ак койсын. Каласан да, каламасан да, жар кылып аламын! РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: ©звдзге езщв тым сеншдюв гой! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Сеншдшш! РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: Байканыз, сенш де кейде алдайды. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Менщ сеншш ешкашан алдаган емес. Сенщ де меш жек кермейНшщн бшемш. Дым сезбейтш, тук бшмейтш думбшез емеспш. РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: Кайдан бшесв? ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Козщнен. РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: Козьм не дейд:? ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Кетэр1 емесппн сездфедк.. РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: Солай ма?! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Солай! РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: Осы менщ козш бар гой... козш саткын. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Кайта жалгыз досын сол гана. РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: Агай, мен коркамын! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Юмнен? РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: ©зшнен. (Рабига Есшжанова цайыра пил цатпастап тер\\с бурылып, гщрып цалады. Осы кезде жан-жагына жалтщтай к^арап Жусшбек Елвбсков тред!. К,ас-к,абагы салыщы, тур/ жабыщы, коцш пэс). ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Не боп калды ей, батырым? ЖУСШБЕК ЕЛЕБЕКОВ: Аналар енд! меш айналдыра бастады... тштен маза берер емес. Не штесем екен?! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Не дейд1 сонда? Сенде кай атасыныц куны бар.1’ ЖУСШБЕК ЕЛЕБЕКОВ: Кундв бе,тун бе, шакырып алып, «Тунеукуш бэленшекеннщ уйшде конакта болыпсын, ол жердс нсндей эцпме айтыл- деген тукке тургысыз сурактар койып, миымды ашытады. 138

ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Сен не дейсщ9 ЖУС1ПБЕК ЕЛЕБЕКОВ: Мен не дешн?! Иэ, болганым рас, бфак менщ бшетшш эн гана, саясатка жокпын, конактардыц не дегеш есшде жок деп зорга^ кутыламын. Айтайын дегенш, с1з жайында кайта-кайта казбалап сурайды. Баикауымша, С13Д1 сыртыцыздан кундв-туш авдитын сиякты. Б1з туралы бфеуге айтар болсац, ешкандай жаксылык кутпе деп Коркытып-урк1тед1. Ауылда кои багып журген жершнен алып келт, улкен онер жолымдагы оагымды ашкан озщИ едниз. Сондыктан, усталып кетсем де осыны каперщпге жетюзгш келдь Сак больщыз! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ (цушацтап): Рахмет, бауырым, ризамын. Жара- тушы Жаппар иемвдщ мацдайга жазганын корермш. 0зщ де сак жур! Бул жайында енд1 ешкшге Т1С жарушы болма. Сенетш адамдар да калмай барады. ЖУСШБЕК ЕЛЕБЕКОВ: Оныныз рас. Байканызшы, Ореке! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Кдзф «Хан Кенеге» катысатын артистер жина- лады. ЖУСШБЕК ЕЛЕБЕКОВ: Иэ, бшемш, меш де шакырткан. Жацагыны с1зге ескертш кояйын деп ертерек келгенш гой. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Адал кеншщнен айналайын, бауырым! Сен Эмфенщ орнына Нысанбай жырауды ойнайсын гой, иэ, калай киналып журген жоксыц ба? ЖУСШБЕК ЕЛЕБЕКОВ: Басында аздап тосыркаганым рас, казф уйренш калдым. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Жарайсын, ез1щи ©зщ керсететш кез келдг ЖУСШБЕК ЕЛЕБЕКОВ: Рахмет, агасы! Аянып калмаспын! (Осы кезде Мухтар Эуезов, К^алибек Куаныьибаев, Елуоай Олпрзацов, Клапан Бадыров, Рабига ЕсЫжапова жэне релейссер Михаил Насонов- тар кгрт келед1). ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Хал-жагдайларыц калай, ерлерш? «Хан Ке- ненщ» тусауын кесер кун де таяп калды. Дайындыктарыц кызып жаткам шыгар? МИХАИЛ НАСОНОВ: Хал-жагдайымыз да, дайындыгымыз да ойдагыдай. Кудай каласа, сэтп койылым шыгарына сеншдшп. Тшт1, ка- тарымызга сэл кешшрек косылган Жусшбектщ 031 Нысанбай жыраудьщ образын тэп-тэуф игерш алды. Куйма-кулак, кабшегп Ж1пт екен. Ал, калган артистерд1 езщгс жаксы бшес13, камшы салдыра коймас. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Кэне, тусаукесерге каншалыкты даиыи екен- Д1ктер1вд1 тагы бф тексерш керешк. «Тещздщ дом1 тамшыдан ошшетпп» рас, спектаклд1 бастан-аяк коюдын кереп* жок, ара-арасынан \\р ск\\ керше корсетсендер де жеткшгкгь Эфесе, кеишп толкыи Жусшбек пен мына Рабиганыц аяк-алысын байкап кореек. МИХАИЛ НАСОНОВ: Айтканьщыз болсын, Ореке. Кэне, жшпер Дайыидалывдар. Алдымен Кенесарыиы хан сайлау распишем корнпс 139

керсетешк. Кэне, Калибек, ортага шык. Жольщ да, жонщ де белек, езщ бастап бер, Жусшбектер костаиды. (Артистер б1рмнндсн сохнаеа комертед!. \\сшиыц ки1м(н киеен К,алибек Куанышбаев квршюш жвпелдеше оастап кетед\\). КАЛИБЕК КУАНЫШБАЕВ - ХАН КЕНЕ: Мен бак пен шен Ьдесем, басымды бэйгеге тшш, азаттыктын ак жолына тусер ме едш?! Патша улыгына мен де барып жагынар едш. Суйтсем саткын султандардан кем орын алар ма едш?! Жамантай, Коныркулжа, Баймагамбет алган орын- ды мен де алар едш-ау! Бфак, мен оны ойлап журмш ое? Калыц казак баласыныц камалган конине сешзпм тиер ме деп журмш гой. Езшп бара жаткан елдщ жогын жоктап жургем жокпын ба? Булшгеш бутшделер деп, бас камын умытып жургем жок па, сол ел унпн. ЖУС1ПБЕК ЕЛЕБЕКОВ - НЫСАНБАЙ ЖЫРАУ (жайланып, сгйна- ласына царап): Олай болса, алты арыстын баласы, мына сезге кулак сал! Казак казак болгалы басынан килы-килы заман кенпрген. Жаксы кун! б1р болса, асу-асу белдерден асамын деп аса алмай, кос канаты кайырылып, орашылган, кун)ренген кундер! де болтан. Басшыдан ми, Карашыдан куй кет!п, бет-бет1мен тозып, кайын сауып, кангып кеткен куги де болган. Бфак, сонын бэр! болса да, бурынгы ата-баба 613 кергещй корген жок ед1. Кер1н1п келген апаттан жаман болып, 1штен кернеп келе жаткан дерггер бар. Соны бэрщ де кер1п сез1п турсын. Коз жасты, кен1Л1 калу кэрщ бар, жалын жутып, 1штен тынып, шерменде болган жасын бар. Темф нокта кипз1п, шект1ргел1 турган колы катты касын бар. Ак патшаныц кулысын. Уа, улы емес, кулысьщ деп тур, м!не! (Эр жерде картер арасында: «Уа, жалган»... «Уа, сум дуние!!!») Соны керш, осы казак баласыныц кара озепн как жарган жалынды арман бар. Елдшщ, б1рл1пц, иг1Л1пц кеткен заманда, етек-жещн тур1н1п, ек1'лен1п шыккан ерд1 кексейсщ. Киялай кику шыкканда кантарыла кететш омыраулы басшыга куштарсын. Жок па, сондай тэуекел кып, тас жутып журген казактьщ камкоры! Арысы Абылай, бер1С1 Касымньщ уясынан ушкан жез канат балапаны М1некей. Алыстан тоят тшенш, каскарып ушкан кырандарын осылар. Ел бола- мын, С1лк1нем1н десендер, ек1 Т1зг1н, бхр шылбырды колына берет1Н иен келд1. Бурынгы басшынын барлыгын байкамай, капы отк]'зссц, енд1П кел­ ген осылар. Алдьщгыныц саркыны - осы. Будан айырылсаи, бойынды жазгызоайды. Тас туЙ1ндей б1р1к те, жолына тшеумцп косып, осы ак тшеудщ уст1нде, осы жиын, мына Кенеш хан сайла. (Аз тым-тырыс) Осындагы ип жаксыньщ байлауы сол. Не айтасьщ, ел? ЕЛУБАЙ 0М1РЗАКОВ - НАУРЫЗБАЙ БАТЫР: Уа, журт, сойлс! Сайлайтынынды ез аузыннан айт. Шыгар угпщп', когпкей. (К,альщ жиын шу-шу етт) - Уа, сайлаймыз... - Уа, аруак колдап, эулис жар болсын! 140

- Ханымыз Кене... Хан Кене... Абылайдьщ жолын берсш... -Я, аруак... аруак... ханымыз... ханымыз... Жолы болсын Кененщ... (кепке дешн шу, дыр-ду, ылги «хан», «хан» деген свздер еспйлеЫ. Б1р мезгаде Муса турегелш, журпща цолымен ншарат цылып тоцтатып.) ЖУС1ПБЕК ЕЛЕБЕКОВ — НЫСАНБАИ ЖЫРАУ: Уа, журт, адал ниет, ак тшеудщ устше ушршп тускенщ кершдй Жолы болсын. Бетшен жарылкасын. Мен мына ел суйген жас арыстан Кененщ осы алты арыстын баласын бф тудьщ астына жиган тшепнщ жолына жаным курбан. (Тагы да шу, «жолы болсын», «аруак, жар болсын»... «Я, аруак;, я, аруак,...») Бфак, ханды кур айгаймен сайламайды. Бурынгы, соцгыньщ жерелпсшен ак кипзге отыргызып, осы журтты жет! айналдырып шыгу керек. Эпкел кшз. Умыткан ба, бул казак баласы... баягы ханныц жолын! Кайда кшз? Ата-баба жолымен сайлаймыз, ак кшз экел1ндер (кон айгай, «эпкел шиз, кн!з... хан квтерелйз. Жолы... жолы болсын». Кгнз желт коп жак,сылар Кенет ак, кшзге отыргызып алып, котерт алады). Сол арада к,олындагы цобызын стпеп, Нысанбай жырау (Жустбек Елебеков) жырдан шашу шашады: Уау, ордалы казак, ортана, Кьфык мыц уЙ1н казактын, Экшдфген заманда, Б1р аганын улындай, Оралып келген бак кандай?! 1ргел1 елдж жолына, ©нменщнен ок тиш, Жамьфаган телдей шубатты. Будан артык К1М керек, 0Л1М1Ш КЫП Д0П ТИ1П, Кудьфетт1 де куатты?! Ек1 Т13Г1Н, б1р шылбыр, 0лер1не жеткенде, Устат енд1 Кенеге, ©лтфмес дару тапкандай, Камап турган кулдыктын, Киялай кия шапкандай, Тас коганын бузатын, Ураны шыркап аспандай, Ак алмастай жебеге. Ала тулы жас улан, Тук1р1П кет, карама, Аз едш деп баптанбай, Жауы болтан тореге, Казак кеш1н бастап ед. Улыксаган немеге! Жылаганын уатты, Жалыны бар кэр1, жас, Жудеген1н жубатты, Ойнактатып енд1 шык, Камалган шелде журтына, Елд1к бепн керсетер, Тыннан тапты суатты. Кене турган тебеге. Кеск1лескен жауына, Жасасын ещи ханымыз, Касарысып, каскарып, Соцында шыксын жанымыз! ©Л1 бермей келед!, Ежелден келген селебе, К1ш1рейген жубапты. Кайьфылатын орын жок, Касым ханныц кыркына, Басымызды косатын, Агызды канды булакты. М1НДЖ, М1ие, кемеге!!! Сексен бект1Ц келдес!Н, Бес куланды сулатты. 141 Жалгыз салган уранмен,

КАЛИБЕК КУАНЫШБАЕВ - ХАН КЕНЕ (орныгып отырып, э/сан жагына царап): Кип туырлыкты казактын баласы! Сона бф кысылган шатында ер деп етепнен устатаныц — менщ атам Аоылаи едп Ол сеншн-щд актатандай, сен ушш жанын салып етш ед1. Бфак, атага берген дэурещи берер ме, жок па? Ендг халык дэме кылып меш сайласа, кеудемде шы- бын жаным туртанда, актшеу1ши актармын-ак. Жетпеи жытылсам, козщ керер. Жольща мше басым, мше жаным... Керегще жарата бер... Содан баска айтарым жок. Менщ риза хошым - осы. ДАУЫСТАР: Бакка жетсш Кенекем! Коп жасасын! Ердш соцынан. Мал, басымыз курбандык... Баста... баста 01ЗД1. ХАЛЬЩ: Я, аруак, жар бола кор. Ер1ндер... ЕрЛщер соцынан. Ер- кек токты курбандык. (Бул уацытта хонды котергендер сахнадсш альт шыгып кетед'и Сыртта тошны айналдырын э/сурген болады. Сыртта у-шу, «аруак,, аруак,», «Иэ, Абылай бабам, жар бола кор...» деген урандар, цуаныгшпы, цызулы шулар.) ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Жаксы, ©те жаксы. Бул корн-пстерщ капы унады. Сахна онерш шебер менгере бастапсындар. Бул, орине кощлге куаныш уялатады. Кенесары ханныц коркем бейнесш сомдау кез-келген онерпазга улкен жауапкершшк жуктейтЫ рас. Бфак, Кдлибекке сенгем. Сол сен1мд1 толыктай актады, мыц жасагыр, Калибек! Ал, Жусшбекке аздаган кудж-кумонш болтан. ИЛркш, таланпы таска салсац да жарып шыгады той, аз тана уакыиыц 1шшде артистж ©нердщ кыр-сырын калай тез менгерш алтан. Одан бундай ойынды кутпеген едш десем, отфж бо- лар, дегенмен дол осылай кайран калдырар деп ойламап едш. Жарайсыц, Жусшбек, ©Л1-ак сахнада жасындай жаркылдайтынына сенемш. Енд! Рабитаныц онерш тамашалап корейж. Эрине, жакында тана сахналантан «Ецлж - Кебектеп» ойыны боршпдщ де коцшмлден шыкты. Сахнадагы Енлжке Кебек тана емес, боршв де гашык болып калдык. Енд1 Карашаштын ролш калай ойнайды екеи, корейж. МИХАИЛ НАСОНОВ: Ореке, Жусшбек те, Рабита да онер ушш жаралтан жандар. Режиссер ретшде екеушщ де енерше коцшм толады. Неш болсын айткызбай тусшед1, ал айтканынды асырып орындайды. Бундай онерл1 жастардан айналып кетпейсщ бе! Коне, ещц созшпд!юпсн долелдеп корейж. Наурызбай батыр мен оныц ташыгы Карашаштын коршюш корсетпщерин! (э/сылы жымиын) Орекец, жастык шатын еске алсын! Коне, Эмфзак, бастандар! (Ортага Елубай дм1рзак;ов (Наурызбай батыр) пен Рабига Есшжанова (К,араишш) шыгып, корнает/ бастап кетед!). ЕЛУБАЙ 0М1РЗАКОВ - НАУАН (сауыт-сайманын шеинп жатып култ, Карашаища): Калкам, бул сиякты созд1 ееггкенщ бар ма? Элл не дед!, мен не дедш? Сен не дейсщ бутан? (куледи) 142

РАБИГА ЕС1МЖАН0ВА - КАРАШАШ: Мен - сенджпш, Науанжан. Сен!К1 Д-Урыс. Бфак, кушп отырмын. Намыстары кайда кеткен элгшердщ. Тшт1, сен1К1 терю болганда, неге суйтт карсыластырады? Неге бетщнен алгызады? 0зге болмаса да, агам байгус неге ойламайды соны... Ол - кш, сен - кш? ЕЛУБАЙ 0М1РЗАКОВ - НАУАН: Оны айтасьщ, мен! тентек деген жок па, Эпкем? РАБИГА ЕС1МЖАНОВА — КАРАШАШ: Койшы, Эпкем жарыктыкты. Еркекшора болган деген сондагы. (Култ). Кейде, тшт1, не еркек ойлай- тынды, не ургашы ойлайтынды ойламай, бф жакка кангып шыгып кетедг (аз ундемей) Бфак, мэш де бар шыгар, кш бшедк ЕЛУБАИ 0М1РЗАКОВ - НАУАН: Ер, ест1 екеш рас кой... Бфак, езш жалгыз сол эпкемнщ бетшен сакта деп кана сыйынамын. (Култ). РАБИГА ЕС1МЖАНОВА - КАРАШАШ: Ерл1п де бар... бфак баска- сы да бар шыгар? Урыстырып, орштп, элдекшге курык берт, эншей- шдеп ж1герл1С1 кайда? ЕЛУБАЙ 0М1РЗАКОВ - НАУАН: Эйтеуф, куннщ бэр1 осымен оте ме деймш. Тузде бф майдан, уйге келсец жэне майдан... РАБИГА ЕС1МЖАНОВА - КАРАШАШ (жаны ашып, ентепеп ке­ ту. Налимысьщ, Науанжан-ау? ЕЛУБАЙ 0М1РЗАКОВ - НАУАН: Налимын да кейде!.. Мет сагынатын жан бар ма осында? Кейде карадан карап журю кулазыган- дай болам. Меш сагына ма осы, бфде-бфеу? РАБИГА ЕС1МЖАНОВА - КАРАШАШ: Сагынады. Неге сагын- банды?! ЕЛУБАЙ 0М1РЗАКОВ - НАУАН: Юм?.. РАБИГА ЕС1МЖАНОВА - КАРАШАШ: Осында акын сагынады, одан сод мен сагынам. ЕЛУБАЙ 0М1РЗАКОВ - НАУАН (кулшареп к,адалып царап): Не дсйсщ, калкам? - КАРАШАШ: „ Эпкем сагы- РАБИГА ЕС1МЖАНОВА Бугыбаиды ЕЛУБАЙ 0М1РЗАКОВ - НАУАН (ттрешп, тацданып): Не деисщ?.. Койшы, кайта айтшы. ._ 0_ РАБИГА ЕС1МЖАНОВА - КАРАШАШ: Нес^ бар. Сагынады. ^ ЕЛУБАЙ ©М1РЗАКОВ - НАУАН (басын ьиспщап, аз отырыл, к,аита кУлш): Сен меш калай сагынасьщ?.. Эпкемше ме... солаи /да сагы- РАБИГА ЕС1МЖАНОВА КАРАШАШ: Каласац, ЕЛУБАЙ 0М1РЗАКОВ - НАУАН (Гмтшыч етм, солыпЛ Ьулешм, не дейсщ?.. Журепм, журепм... Меган уияс жылы уя ксрек. 143

Бф жылы журек, ыстыкжалын керек. Кемеск1 едк оймен 1здеуцп едш сен сиякты... сен сиякты, куатым. РАБИГА ЕС1МЖАНОВА - КАРАШАШ: Токга. Осыны айтсам да, обалынан коркам. ЕЛУБАЙ 0М1РЗАКОВ - НАУАН: Кереп жок обалдьщ... БНдщ журген сапарда обалга да, сауапка да орын жок... Оныц бэр1 кеншшкте. Були бар, ертец жок Науанга дуние кызыгын гана жутып калуды кш кунэ дейд1? Сэулешш, сен менщ кушмд1 угыпсьщ. РАБИГА ЕС1МЖАНОВА - КАРАШАШ: Жарыгым, сактанып жур. 0лме. Кимаймын. (Екеуг к,ушактаса кетедг). (Суцтана царап тургандар ду кол шсталацтайды). ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Жанынды шуакка белер тамаша коршю. Елубайдьщ да, Рабиганын да ойынына тагар М1Н1М жок, кос гашыктыц журек лупш1н сахна тшмен эдем1 жетюзе алды. Жарайсындар депм келед1. Рабиганын Кудай берген керю ез алдына, сахнада Нптен сулуланып, кулпырып кетед1 екен. Т1ПТ1, кез айыра алмай каласьщ! РАБИГА ЕС1МЖАНОВА (беттщ ушы цызарып). Рахмет, агай! МИХАИЛ НАСОНОВ: БИдщ Рабигаш емфдщ гана емес, сахнанын да гул1 гой, жаннан аскан сулулыгына гана емес, табиги талантына да эркез тандай кагып-тамсанамыз. Казактын оте кабшегп, талантты халык екен1не кез1М жетш келед1. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Енд! кезщ жеткен екен гой! МИХАИЛ НАСОНОВ: Иэ, Ореке. Казактын театр онер1 кун санап ерлеп, еркендеп, дамып келед1. Оны оз1шз де байкап журген шыгарсыз. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Казактын улы халык екен1не кумэн1н болма- сын! МР1ХАИЛ НАСОНОВ: Шын соз!м, кумэгпм жок! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Спектаклдщ тусаукесер1не аз гана уакыт калды. Дайындыктарынды жалгастыра бер^ндер. Б1р1нш1ден - тарихи койылым, ек1НШ1ден - азаттык уш!н атка конган Кенесары хан туралы, уш1НШ1ден - атакты Мухтар Оуезовтьщ шыгармасы болган сон, калын елд1н кызыгушылыгын тудырары созс1з. Корермендердщ де катары калын болады, ойткеш казактын откен1нен сыр тартатын бундай тарихи койылым кунде койылып жаткан жок. Оньщ уставе республикамыздын оасшылары да кел1п кору1 бек мумк1н. Ендеше, жауапкерш1л!к жуг1 оте ауыр. Уятка калып журмеЙ1к. МИХАИЛ НАСОНОВ: Уятка кала коймаспыз! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Жаксы онда, буг1нше жетер. Жаксылап ты- ныгып алындар. Ертентын кушпен кайта кф1сем1з! (Театр к,айраткерлер1 б/рт'тдеп шыга бастайды. Орыпбек Бекулы Раоига Ес1мжановага ток,тай тур дегендей иек к,агады. Артистер шыгып кетед 'г, екеу'1 оцаша щлады). 144

ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Жарайсын, Рабигаш, ез!не де, внерше де та„- „,,ш. Мен саган шынымен гашыкпьш. Ак дидарынды кермесе»., тура алмаптын халге жеттш. Були де тек сеш керу ушш галди. Жанымды кинаи бермеи, озщ деп соккан журектщ сезш кабыл ал РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: Уят болды. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Юмнен? РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: Ана юсшерден ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Неге? РАБИГА ЕС1МЖАНОВА. Юргеннен маган тесше карадыцыз да отырдыцыз. Бэр1 байкады оны. Кдтты кысылдым! ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Байкаса, не болады? РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: СЛзге бэр1б1р, эрине. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Юм не ойласа, ол ойласын, мен сеш озше жар епп аламын. СенЫз емф суре алмаймын. Жаным да, журепм де, бауы- рым да, буйрепм де, квзш де, кецшм де, тшт1 акылым да сеш калайды. Сен мен уипн жаралгансьщ, мендцссщ! Мен создщ емес, ютщ адамы- мын, сеш бакыттыц бал шуагына белеймш! Магам сеннл, кецшмд1 калдырмашы, Рабигаш! РАБИГА ЕС1МЖАНОВА (кШртгктеп): Мен де С13Д1 жаксы коре- М1Н. Менщ де жаным С13Д1 калайды, журепм сп деп согады. Алдымда не кутш турса да, Кудайдын; мандайга жазганын корт алдым. Озше озш карсы шыга алар емесшн, етепщзден устауга дайынмын. Спбен бфге неш болсын корт алдым, соган тас бекшдш. Тшт1, ер Кебекке ерген Ещиктщ аянышты тагдырын кайталасам да екшбеймш. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Осы сезд1 айтып турган аузыднан айналай- ын, жаным! Алла алдында да, адам алдында да сеш бакытты етуге ант беремш. Сенин маган, жаным, сеннл! РАБИГА ЕС1МЖАНОВА: Сенемш! (Екеуг цушсщтасады) (Екеугнщ уйлеиу тойына уластырып жюеру керек осы корийст 'и Эрине, символикальщ турде. К,ос гашьщтыц цол устасып жаца омгрге бфге аттагаидарын, отау к;урып, илацырщ котергендери( ишарамен болса да корсету керек. Рабигага той, келт туралы одели оф эн айтты- рып жюерсе, эсерл/ болатын шыгар). Т0РТ1НШ1 К0Р1Н1С Театр. Орыпбек Бекулыньщ кабинет!. Телпрбвк Жургенов торде отыр. М. дуезов, Г. МуЫрепов. Сзкен Сейфуллин, 1лияс Жансуг/ровтер узын столга э!сагалай жайгасщан. ТЕМ1РБЕК ЖУРГЕНОВ: Неге шакыртканымды оздерщп де бшш отырган шыгарсыздар. Кеше гана тусауы кесшген «Хан Кене» спектаюп туралы кым-кигаш гпкфлер айтылуда. «Б1ткен юке сыншы коп», эрине, 10-454 145

койыла салысымен сын садагына шкп. Кемшш тусын корсетт, оны калай тузетуге болатынын айтса, жанашырлык деп тусшер едш. ©кнпщ- ке орай туындыдан саяси астар вдеп, орынсыз сынап-мшегендер де тебе керсетш калып жатыр. Айтыс-тартыс кушешп барады. Бул, эрине, ешкшге абырой эпермес. Спдерд1 шакыртканым да - сол. Кещнен кеце- С1п, осы бф енбес дауды ернпте бермеудщ кам-каракетш жасамасак бол- мас. Шынын айтканда, енер суйер кауым свдерден улкен умгг кутт отыр. Кэне, не дейсвдер? Кандай усыныс-тшекгерщЬ бар. Ешюм де свдердщ ауыздарынызга какпак коя алмайды, ойларьщызды ашык айтьщыздар! ГАБИТ МУС1РЕПОВ: Мен баспасез бетшде ез шкфшд1 ашык бш- Д1ргем. Сол ойымнан кайтпаймын. Таты да кайталап айтамын, оз басым патшага карсы козгалысты «Хан Кенеге» телуд1н каншалыкты орынды екенш 01ле алмадым. Алдымен патшага карсы козгалыстьщ аргы дэу1р1н жангыртып, Кенесарыга табынуды макулдамаймын. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Неге? Кенесарынын Ресей патшасыныц отар- лау саясатына карсы шыкканы тарихи шындык кой. Оны калай жокка шыгаруга болады? ГАБИТ МУС1РЕПОВ: Казак елшщ патшага карсы козгалысыныд ен бф магыналысын алып, оны тенкер1с козгалысына жалгагымыз кел- се, 16-шы жылды алуымыз керек. 0йткен1, патша отарына карсы козгалыстьщ жогарырак сатысы 16-шы жыл. Осыны алып, осы такырып- ка пьеса жаздыруымыз керек. Себебд 16-шы жылдьщ козгалысы созы- лып кел1п, Казан тенкер1с1не кол артты. Муньщ тенкер1ст1к мазмуны да кушт1. Театрымызды атам заманына суйремейд1. Ал, Кенесары - Пуга­ чев емес, бола алмайды да. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Кенесары каракан басынын камын емес, елн Н1н азаттыгы мен жершщ тутастыгын ойлап, атка конган жок па?! Улы ханнын озбыр империяга карсы куресш улы ерл1к деп багалаймын. Сондыктан, оны Пугачевпен салыстырудьщ еш кисыны жок. Эрине, 16-ыншы жылгы козгалыстьщ да тарихта ез орны бар, оны ешк1м де жокка шыгара алмайды. Керек десещздер, 16-ыншы жылгы улт-азаттык козгалыс туралы пьеса жазып бер1ц1здер, куана-куана сахналауга уэде берем1з. ©йткен1, театр тарихи шыгармаларга аса зэру. Халык та соган сусап отыр. СЭКЕН СЕЙФУЛЛИН: «Хан Кене» пьесасындагы кврсет1лет1н адамнын 1Ш1ндеп ей бастысы, эрине, Хан Кененщ ез1. Ал, бул Хаи Кене пьесанын басынан аягына дейш кушт1, кайратты, «киырга кез салган» ер оолып суреттелген. Жэне «киырга кез салган» ер болып суреттелгеиде, ултшыл, «казакшыл», «халыкшыл», «отаншыл» ер болып суреттелген. Мше, пьесанын бул арасы карап отырган ацкау журттьщ кеб1н нандырып, Кенесарыга мулде тартып экетед1. Пьесанын непзг1 мэгн Кенесарынын осы «сыры» болып шыгады. Ал, бфак б]зд1нше, Кенесарынын ен шын 146

сыры социалдык тапшылдык емес, казакка хан болып, калыц бжараны жеке-дара оилеп-тестеу гой. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Шынында да, Кенесары казакшыл, халык- шыл отаншыл ер емес пе, журттыц оган деген курмет1 мен сушспеншшн оятсак, нес! айып? Кдзак халкыньщ орыс патшасыныц езпсшде жаншылганнан гор1, Кенесарыныц кол астына топтасканы дурыс болар ед1 гой! СЭКЕН СЕИФУЛЛИН: Иэ, Орынбек, театрда корсетшгенде пьесаньщ непзп мэн1 Кенесарыныц элп 031 айткан «халыкшылдык сыры» болып шыккан. Ал, пьесаньщ непзп «сыры» солай болып шыкса, пьесада сурет- телген ец басты адамдар: Кенесарыныц 031 мен оныц карындасы Бопай жзне Наурызбай ушеу1 болса, муныц ушеу1 де басынан акырына шешн улп болгандаи каНарман болса: б1р! киырга коз салган «халыкшыл» кайыспас батыр болса, бф1 — «эйел болса да ерден артык» акылды эмф- Ш1, кесем ер кыз болса, бф1 - кылшылдагын алмас кылыштай, кайратына не болмаган, карсы келген елшнен кфшк кагып жасканбайтын батыр болса, - М1Н1, мундай пьеса ацкау журт арасында хандарды, ханныц ба- лаларын, олардыц сондай болып кершген «касиеттерш» курметтеп, улп кылатын сезш тугызса, - жэне олардыц жауласкан жауы жещлсе екен деген сезш тугызбай ма? Айналып келгенде, ол сезш жат сезш, ултшыл- дык сез1М1 емес пе?.. М1не, осыныц бор1Н косып алганда «Хан Кене» пьесеп бф-бф1не жалгаскан сезш мен ултшылдык рухын орш1тет1н пье­ са болып шыккан. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Слздщ айтканыцыздай болса, пгынында да коз- деген максатымызга кол арткандай куанар ед1к. Кенесарыныц, Бопай- дыц, Наурызбайдыц ерл1ктер1н жас урпакка улп-онеге етш корсетудеи кандай жамандык кор1п турсыздар? Олар соган лайык тулгалар емес пе?! Сонда, ултшылдык сезшш тугызады екен деп ел1 уш!и отка тускен ерлер- ден сырт айналуымыз керек пе? 1ЛНЯС ЖАНСУГ1РОВ: Орынбек, сен кыцырлана берме! 031Ц де бшес1ц гой, «Хан Кене» — Мухтардыц бурынгы байшыл, ултшылдык кезкарасымен жазылган пьесасы. Мухтар бул пьесасыида да бурынгы пьесалары «Ецл1к — Кебек», «Каракоздердщ» сарынымен казак елйпц ескш1пн арман кып, еск1 хандардыц журнагы «ел1м» деген улдарын, Кене хандардыц ол1М1Н, каЬармандыгын мураттаган, жоктагаи пьесасы. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Мухтар пьесаны усынбас бурый кайыра бф карап шыкты, толыктыратыи жерлер1н толыктырды, оцдейлн жсрлерш овдед1, озгертеИн жерлер^н ©згертп. Б\\з авторга такырып усынуымыз мумк!н, б1рак ана жер1Н алай жаз, мына жер1Н былай жаз деп, оз ойы- мыздытацаалмаймыз гой. Ондай хукыкты 01зге сшкш де бсреалмайды. Оныц уст1не Мухтар бфеуден акыл сурайтын каламгер ме.. Оз оиы, оз устанымы, ез талгамы, ом1рге Ьом онерге дегеи озшдж козкарасы бар суцгыла суреткер емес пе?! 147

1Л11ЯС ЖАНСУГ1Р0В: Мен «Хан Кененщ» мазмунын бес сау- сагымдай бшемш гой, езгерген ештенесш байкамадым. Пьесаныц сол еск1 курылысы, уакигасы, создер1 барлыгы да сол бурынгы кушнде калган. Бул онын бастапкы непзп максаты - идеясы бурынгы куГннде калды деген свз. Пьесасынын еск1 курылысына тиместен апарып коскан б1раз жана жамау-жаскаулары жабыспай-ак тур. «Хан Кенеш» коюдагы театр мен жазушынын басты катасы да - осы. Сен, Орынбек, бул катаны мойындап коюдын орнына, оны айтушыларга кулагьщды жымыртасыц - катаны карсылыкка айналдыруга дайын турасьщ. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Эрине, ешкш де «Хан Кене» койылымын М1НС13 деп айта алмас. Б1рак, дэл С1здер айтып отырган «кателер» кощ- л1м1зге конбай тур. «Хан Кененщ» окигасы мен мазмунынан кандай кателж керш отыргандарынызды бше алмай басым катып отыр. Бп улттык театр болгандыктан, тарихи дуниелерге ерекше кощл белуге ТИ1СТ1 емесп1з бе?! Театрымыздын багыт-багдары да осыган сай болуы керек деп ойлаймын. ЕАБИТ МУС1РЕПОВ: Орынбек жолдас, с1з осы «Хан Кене» аркы- лы театрдын багытын, жолын белплейм1н деп айтудай-ак айтып келе- С1з. Т0нкер1сшй1 театрдын багыты мен жолын «Хан Кене» аркылы, «Едл1к - Кебек» аркылы белгшеймш деуд1н ез1 кате болатынын угынгы- ныз келмейд1. Б13Д1Н драма театрымыз ез1-ез болгалы еск1 пьесаларды жаца пьесалардан анагурлым жаксы койып келедк Мунын 031 б1раздан сон театрды кеЙ1Н тартатын, еск1 турпаттарды пайымдап, жанадаи кашыктата берет1н нэрсе болып шыгатынын ескермейс13. Ойткен), жана пьесалардагы жана карым-катынастарды, жаца адамдарды терендетш керсетуге талпынудьщ орнына, еск1 шандакты шындай беру, театрды ■лгер! суйремейд1. Театрдын шеберл1Г1 «Турксиб», «Майдан», «Тартыс», «Талтанбай» сек1лд1 пьесаларга салынып, театрдын багытын, жолын осылар аркылы белгшеу керек. Театрдын жолын белг1леу деген — саяси мэселе. Жешл карауды кетермейт1н мэселе. Муны белг!леу театрдын оз колында гана емес. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Театр - мэдени орда, шыгармашылык орта. Театрдын жолын, багыт-багдарын театр ужымы бслг1лемегенде, енд1 К1М оелг!лемек? «Ананы кой, мынаны койма» деп нускау беру каншалыкты дурыс оолмак. Бул театрдын дамуын тежеп, енер ужымым туйыкка т1ремей ме?! РАБИТ МУС1РЕПОВ: Моселе мынада, корср козге-ак баска пье­ саларды ысырынкырап койып, «Хан Кенемен» б)р жарк ете туск1лср1и келд1. «Хан Кенеш» алтынмен аптап, кум1спен куптеп, айтакаларлыктай етт шыгаруга бар куштер1нд1 салдындар. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Иэ, оныныз рас. Будан кандай жамандык кор!п турсыз? 148

ГАБИТ МУС1РЕП0В: Бфак, бэрюф журтшылыгымыздьщ куткен жершен шыгара алмадыцдар. «Хан Кенеш» шу деп сахнага шыгарганда театр да, оку комиссариаты да асыгыстык ютедк «Хан Кене» жайындагы ойласуды керек ететш пшрлерге кулак аспады. Театр «Хан Кенеш» коюда сурше калса, ол эншешндеп ушыраса салатын жецш суршу емес. (цолын шошайтып) Моиынга кауш оар, жулын уз1лу каупше уксас суршу. Оку-агарту комиссариаты «Хан Кененщ» саяси кемшшктер1 мен казак халкынын Ресеи патшалыгына карсы куресшдеп хандардьщ ролш дурью оагамдай алмаган, ттп оны корсетудщ бул койылымда тукке де кереп жок ед1. ТЕМ1РБЕК ЖУРГЕНОВ: МуЫрепов жолдас, с1з ез созщвге ©31- Н13 карсы шыгып отырсыз. Эрберден сон Мемлекетт1к театр мен Муз студиянын коркемд1ксаяси кенес1Н1Ц терагасы рет1нде театр мен репер- туарга жауап берет1н адамдардын б1р1 озщп екен1Ц1зд1 умытпацыз. Сондыктан, бутан с1з де К1нэл1с1з, жауапкерш1Л1ктен кашсацыз да кутыла алмайсыз. ГАБИТ МУСГРЕПОВ: Мен1мен ешк1м акылдаскан жок. Театр бас- шысы Орынбек мырзаныц М1нез-кулкын ез1Щаз жаксы бшесп той, еш- К1МД1 араластырмай, бэрш оз1 жеке-дара шешкен. СЭКЕН СЕЙФУЛЛИН: М1не, мэселе осында. Бундай курдел1 шы- гарманы сахналамас бурын онер кайраткерлершен акылдасып-кецесу керек ед1. Кенесары, Наурызбайдын кыртызбен сотысканын такырып кылып алып, буйт1п корсету ©те кисынсыз. Кенесары экес1не ас бер1п, хан котершп, кыртызбен сотысып, жен1Л1п туткынта тус1п, опат болады. «Хан Кенеде» осы окиталардын шындытын толык корсете алматан, шы- нын айтканда Нысанбай акыннын жырындаты кейб1р келте матулмат- тардан аса алмаган. Ал, тарихи окигаларды коркем шындыкпен байланы- стырып корсете алмаса, 013Д1Н совет театрынын бупнп максатыиа Кене­ сары — Наурызбайлардын, тек оз бастарынын ом1р окиталарынын кереп шамалы. ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Шынын айтканда, пьесанын тарихка келепи жагын жазушы да, театр да ойлатан жок. Оны б1зден талап ету дурью бол- майды. Б1ле-б1лсец1здер, бул — онер туындысы. Оны калай жазамын десе де автордын оз хукыгы, ал калай коюды театр оз! шешу\\ ти!с. Сондыктан, бул жатынан да С1’здермен кел1се алмаймын 1ЛИЯС ЖАНСУГ1РОВ: Орынбек, сен олай 031’мб1лемд1ккс салы- нып, касарыса берме. «Кырык К1С1 бф жак, кыцыр к1с! 01р/как» дегем- дей, «Хан Кене» туралы катаны анык мойындатыц келмеид!. Жазушыиыц да, коюшынын да катес] ж1пке Т1згендей корсет!ЛД1. Еид] не керек? ОРЫНБЕК БЕКУЛЫ: Схз де кызык екенс1з, оку комиссариаты бол- сын, озге болсын, 61ЗДЩ дурысымызды бурые етуге умтылса, жумган ау- зымызды ашпай карап отыра беру!М13 керек пе?! 149