Д.Рамазан Пешене

КАЙЫРБЕК: Кудайга мьщ да бф шуюр, бэр! жаксы. КЛАРА: Эманда жаксы болсын! КАЙЫРБЕК: Айтканьщ келсш. Кэне, айта отырьщдар, не озгерю, не жаналык. КЛАРА: Анау айткандай озгерю те, жаналык та жок. Бэр! де сол бэз- баягыша. КАЙЫРБЕК: Кештетш журандер гой езк жайшылык па, эйтеуф? КЛАРА: Ертен ауылга барып, Айбек пен Ажардьщ хал-жагдайын бшп кайтайын деп едш, соган аздаган каражат керек. Ажардьщ денсаулыгы да жок кой. Дэршерге каратсам деп едш. Сыркаты жанына батып жур-ау деймш, телефон шалсам, кыстыгып жылай береди ДЭМЕЖАН (килшп): Боде казф кок тиын жок. 0зщ де бшесщ гой, аган екеумпдщ жумыссыз отырганымызга алты айдан асып кетп. Шыкпа жаным шыкпамен эрец отырмыз. КЛАРА: Женгетай, жылай бермеип! СщфШ кетпеймю, кайтарып беремв. Карызга сурап турмын. КАЙЫРБЕК: Бар болса аямаймыз гой. «Жокка жуйрж жетпейд1» гой! КЛАРА: Калайша? 0ке-шешем1зд1н банкщеп бар жиган-терген1н калталарьщызга басып кеткен жоксыздар ма? КАЙЫРБЕК: Одан бер1 де б1р жылдан аса уакыт ©тт1 гой, каз1рг1дей тапшылык кос окпеден кыскан заманда колда акша турушы ма едП Калай келсе, солай кетп. Онын уст:не жаца жецген айтты гой, екеум1з де жумыссызбыз. КЛАРА: Жиырма мьщ сомды тугел устап коймаган шыгарсыздар енд1? Дэл каз1р жиырма мын сомга каланьщ оз1нен С13Д1К1ндей торт-бес, ал бпдшндей алты-жет1 уй сатып алуга болады гой. Соншама акшаны кайда ж1берд1Н13дер? КАЙЫРБЕК: Акшаны устаган адам гана бшедк Женгецьпн колына акша туссе, куртпай тынушы ма ед1?! Жиырма мьщнан жиырма тиын калды ма екен?!. КЛАРА: 0ке-шешем13Д1н артында калган малдарын Т1герге туяк калдырмай тугел сатып кетт1щз, олардьщ акшасы кайда? Тым курмаса карашаныракка ие болып калган Айбек пен Ажардьщ колына аздаган ти- ын-тебен устатып кетпед1Ц13дер ме?! Туракты жумыстары да жок, олар кундер1н калай коред1 деп ойлайсыз. Обал емес пе? КАЙЫРБЕК: Сен ейтш беталды юнэ арта берме. Ол акшалар оз ор- нымен жумсалды. 0й, ею ол1мд1 жонел гу онай дейс1н бе? Кьфуар каржы кетт1. 031н айтшы, калтаннан сокыр тиын шыкты ма? Баска шыгынын айтпаганньщ ез1нде, конакасын, жет1С1н, кыркын, жылын К1М бердь ба- старын юм котерд1, тастарын К1м жаздырды? Айналайын, булар п.улсыз б1туш1 ме ед1? Бар акшаны калтасына басып кетт! деп ойлайды екенсШ 50

гои! Олай бфеущ жазыксыз жазгырганша, езщ неге бермейсщ? Бф1 — туган бауырыц, бф1 - туган сщшц гой! КЛАРА: Мен беретшшдх беремш. Бауырым мен сщшмнен аяйтын ештецем жок. Тек менщ жагдайымды езщп жаксы бшесю гой, балала- рым жас. Корш отырсыз, шшнщ тагы шартиып отырганы мынау. КАИЫРБЕК: Крйшы осы, соншалыкты жерге карап отырган жоксындар гой. Куйеу бала акшаны куреп табады гой! КЛАРА: Ага-ау, бул кай мазагьщыз, куреп тапса, 613 естш журер ме ед1К?! Бф ецбек неге жетед1?! Куйеу балацыздыц айлыктабысын С13 экем алып берген жигулимен-ак тауып журген жоксыз ба?! Курыганда мьщ сом берщв, С1зден баска жанашыр кш1 бар олардыц? КАИЫРБЕК (квзг ациып): Мьщ сом? Не деген соз укпайтын адамсьщ, айтып турмын гой, эке-шешем1здщ акшасы оздер1не кегп. Сенсец де, сенбесец де сол, казф б1зде кок тиын жок. КЛАРА: Ага!.. КАИЫРБЕК (аузыи агшпырмай): Осы сендер агаларьща алакан жая бергенше, бф уак неге бермейс1ндер? Ауыздарьщнан «бар» деген соз кашан шыгады? Жокпен б1рге тугандай, жоктан баска ештеце айтпай- сындар. Элде, унем1 мен бере беруге М1ндетт1М1н бе? КЛАРА: Ага, «жок - жомарттыц колын байлайтынын» оз1щз де б1ле- С13 гой. Бар болса, спден ештеце аямас ед1к кой. КАЙЫРБЕК: Ай, бшмейм1н! Эбден кецш!м калып барады. Сен- дерге ага емес, акта керек. КЛАРА: Ага, неге олай дейс13? КАЙЫРБЕК: Барды бар, жокты жок демегенде, енд1 не дешн?! РИЗАБЕК (орнынан котершп): Клара, кой, уйге кайтайык, кас карайып кетт!, балалар коркып журер! КЛАРА (Ризабекке): Казф... (Кайырбекке) Ага, бвд1 койшы, ауылда- гы тарыгып отырган Айбек бен Ажарды аямайсыз ба? Слздщ жаныцыз ашымаса, енд1 к1мн1ц жаны ашиды ол байгустарга?! КАЙЫРБЕК: Жаным ашыганда не ютейм1н, тап казф бес-ои сомнаи артык бере коятын акшам да жок. 0здер1 де жалкау. Адам деген - бфеуге масыл болмай, оз кунш 031 кору1 керек кой! КЛАРА: Не айтып турсыз, ауылда ютейтш жумыс бар ма? Жарайды, бермесещ’з бермей-ак койыцыз, бес-он сомды оз!М-ак тауып берерм1Н, б1рак жазыксыз жазгырмацызшы! (Ризабекке) Жур, кеток! (К^абагы сальищы тарпщан Клара астан ауыз да тиместеп куйеухне шее шыгып кетеЫ). ДЭМЕЖАН (К,айырбекке)\\ Осы сен1Ц туыстарыц кызык, кашам бол- сын кайыр сурап журед1. Б1реуд1Ц уй1цде тепн турыл жаткаидары аздай, беттер! булк етпей акша талап етед1. Тыркыратып куып шыкса, корер ед! 51

коресшП Жаксылыкты бшмейтш негылган кещелер екенш тусшбей-ак койдым. КАЙЫРБЕК: Бэршен де бурын жазыксыз кшэлаганы жаныма катты батып тур. ДЭМЕЖАН: Иэ, соны айтам. 0ркшнщ оз отбасы, оз ошагы бар емес пе?! Балалар да есш калды, ертен екеуш де аяктандыру керек, жагдай жасау керек, уй-жай керек. КАЙЫРБЕК: Оны койшы, Тф1 журсек, бф мэшш болар. Д0МЕЖАН: Улкен деп сыйламаса, бфге туганыцнан не пайда? Жаксылык жасаган адам сендей-ак болсын! Бэршщ кещлше карап, камкор болып журесщ. сонда да алар алгысын жок, сеш ойлай ма екен солар. 0й, кумэнш бар! КАИЫРБЕК (туст суытып): Жэ, жетер! Д0МЕЖАН: 0не, мен бфдене айтсам, шамданып шыга келесщ! Ащы да болса, шындыкты айтып турмын, ею туып бф калганын болса да, колында болмаса ешкшге керепн жок. Бшп кой, сен бпге гана керексщ. 0аресе, маган... (ЕнЫ бфдеце десе свз естт цаларын тусте цойгаи Дэмежан куйеух- нв жацындап кепт, аймалап суйе бастайды. Долын денеане жуг\\ртт, влт-вшт барады). Д0МЕЖАН (цылымсып): Журил, жатайык! КАИЫРБЕК (масайрап): Жур, жаным!.. (Екеу'тц куушактары жазылмастан аймаласа жатый болмеге кгрт кетед'1. Клара мен Ркзабек квртеЫ). КЛАРА: Ой, Алла-ай, оз агамды езш танымай калдым гой! Не болтан 031? РИЗАБЕК: Менщше, элденеге кейш отырган секшдь Ашуынын тап устшен тускен сияктымыз. Кшэлау да киын, кайгы-мун да енсесш ко- тертпей жур-ау! 0ке мен шешеден бф мезплде айырылу онай дейсщ бе?.. КЛАРА: Жок, агам бфтурл! езгерш барады. Бурын бундай емес едь РИЗАБЕК: Иэ, кейшп кездер1 мен де байкап журмш. КЛАРА: Жалгыз агамды жамандап кайтем, бф жаманы сезге ерш кетедк Тым катыншыл, кайыншыл! Жш келш турмайсындар ма дейдг Барган сайын ана сайкал зэрш шашып отырса, калай барасьщ?! Ой, кайран агам-ай, катыннан жолын болмады гой! РИЗАБЕК (ж’ ьшиып): Меш де катыншыл, кайыншыл дсйтш шы- гар, э! КЛАРА: Кетил-ей, кайдагыны айтпай!.. РИЗАБЕК: «Куилк куйеу» дейд1 гой. (Клара ер1кс1з езу тартты. Ризабек оган мешрлене карайды). 52

РИЗАБЕК: Ел не лесе, о десш! Мен сеш жанымдай жаксы коремш. Дуниенщ кай бурышына болсын бфге ерш журе беремш. Огам еш арлан- баймын. КЛАРА: Арка суйер ардактым менщ!.. Сеш жолыктырган тагдырга бек ризамын! РИЗАБЕК (куушагын айцара ашып): Жаным, айым, кунш! Кеудемде жаным барда басыннан бакыт кусын ушырмаймын! КЛАРА (э/суз! бал-бул жанып): Шынымен бакыттымын! (Екеуп цушацтаса кетед!). ЕК1НШ1 К0Р1Н1С Корер квзге цораштау квр'шер уш бвлмел/ тоцал там. Клара ест ал- дында юр жуып жатыр. Элтек-тэлтек баскам кпикене ею баласы жа- нында асыр салып ойнап жур. Б1р кезде кекшп К,айырбек келеЫ. Уат- басы жып-жинацы, мунтаздай тап-таза, тойга баратындай същиып кшнт алган. Агасыныц 1здеп келгетн жацсылыща жорыган Клара иуанып цалады. КЛАРА (коз1 кулЫдеп)-. Хош келдщН, ага! Кал-жагдайьщыз калай? Жецгемп, бауырларымыз аман ба? Бпдщ уйге де келетш кунщН болады екен-ау, э! КАЙЫРБЕК: Неге келмеске, ез ушм емес пе! КЛАРА: Эрине, ез уйвдз, 1шке юрвдз. Шай демдеп ж1берешн! КАЙЫРБЕК (кум 'тжщтреп): Жок, эуре болмай-ак кой, асыгыспын. КЛАРА: Соншама кайда асыгып барасыз? Бф келгенде азырак тпе бупп, бф-ею кесе шай шнп кетпедщп бе ендк КАЙЫРБЕК: Ыргалып-жыргалып журетш уакыт емес, жумыс бастан асады. Тек сеншен ашык сейлесешн деп едш. КЛАРА: Не жайында? (шошынып) Аманшылык па, эйтеуф? КАЙЫРБЕК (мщгфлеп): УЫ босатьщдар! КЛАРА (урпит): Кайсы уйд1? КАЙЫРБЕК: Неше уйщ бар ед1? (сук, саусагымеп кврсетт) Мыиа уйдП КЛАРА: Не?.. Не деп турсыз?.. КАЙЫРБЕК: Не, тук укпайтын кеще болып калгансьщ ба? КЛАРА: Бул уйд1 бпге экем алып берген жок па?! КАЙЫРБЕК: О заманда бу заман, кызга уй алып бергенд! кайдан корт едщ?! Таласпа, уй - менш. КЛАРА: 0з ужшз бар емес пе? КАЙЫРБЕК (кеюрейт): Онда шаруан болмасын! КЛАРА: Бп оган таласып жаткан жокпыз гой! 53

КАЙЫРБЕК: Менщ уйше таласатындай сен кш едщ сонша? КЛАРА: Спге ол уйд1 де экем алып бермеп пе едг?! КАЙЫРБЕК: Кш айтты саган? Кеп созд1 кой да, уйд! босат! КЛАРА: Неге босатады екенмш?! Уй - менш, кеудемде жаным барда ешкшге бере коймаспын. КАЙЫРБЕК: 0з ершцмен босат, эйтпесе, сотпен куып шыгарамын. КЛАРА: Ага, не деп турсыз?.. Бул уйд1 менщ ел1пмд1 аттап кана ала аласыз. Сотпен меш коркытпай-ак койьщыз. КАЙЫРБЕК: Ендеше, оз обалын озще. Калаганьщ сол болса, сотта кездесермп! (К,айырбек артына айбар тастап, сес кврсетт кетт цалады. Клара сенерт де, сенбесш де бтмей, ац-тан куйде ацтарылып турып цалады). КЛАРА (кейт): Кудай-ау, агама не кершген, дэй барып, калай келд1 екен, э?! Не болып кетт1 мына дуние?.. (кемсецдеп) Айдап салып отырган ана сайкал гой, окытып-дуалап тастаганнан сау ма, 031! (Ойга батып) Шынында да бул калай болды, а?! Тук тусшсем буйырмасын?! Агамныц 01зге суыктау екен1н бурыннан бшетшм1н, сезетшмш, б1рак дэл осындай катыгез деп ойламаппын! Эй, бфак, бхр эке-шешеден туган агам емес пе, коркытып-урютсе де, сотка суйрей коймас. Ойланар... Журеп тас емес кой, жюф! Бэр1б1р бул уйден 613Д1 куып шыга алмайтынын ез1-актус1нер. Сот та адамныц баласы гой, шындыкты айтсак, караулык таныта коймас. УШ1НШ1 К0Р1Н1С Сот залы. К,айырбек талап арыз беруии, Клара э/сауапкер реттде сопща шацырылган. Хатшы цыз судьяиыц келе жапщанын ескертт, оны тт турып к,арсы алуга шацырады. Екеуг жаймен котершт, хатшы цыз нуск,аган орындарга барып турады. Судья юрт, орнына жайгасады да, цолына агаш балганы алып, устелге урып цалады да, сот отырысыныц басталганын ескертед/. СУДЬЯ: 1ст1 тындауды ашык деп жариялаймын. (К,айырбекке) Талап арыз берупп сейлещз! КАЙЫРБЕК: Мен жекеменппк ушмнен Клара Хамиткызын шыга- рылуын талап етемш. КЛАРА: Жекеменш1к уЙ1м дейд1 гой. Кайдагы жекеменш1К уЙ1Н? Айдын-кугнпи аманында жалгаи сойлеп турганына уялмайсыи ба! КАЙЫРБЕК: Мен емес, сен уялуын керек! КЛАРА: Мен несше уялам? КАЙЫРБЕК: Туган агацньщ уйше таласкаиын, уш1и! СУДЬЯ: Артык-ауыз сез/н догарып, тыныштык сактацыздар. (К,сш- ырбекке) Алдымен 031Н13Д1 таиыстырып 0Т1щ'з. 54

КАЙЫРБЕК: Кайырбек Хамитулы. Абай ауданыньщ тумасымын. Каз1р Семей каласында турамын. СУДЬЯ: Кайырбек Хамитулы, аз Клара Хамиткызын уйден неге шыгаргьщыз келед1? Кандай непзге суйенеаз? Ашык айтыцыз! КАЙЫРБЕК: ©йткеш, ол менщ мандай тершмен тапкан акадал ецоепме сатып алган жеке мешшк уйш. Калада баспана таппай кацгып жургенд1ктен, карындасыма уакытша тура туруга бергенмш. Ал, булар сол уйд! енд1 басы-бутш иемденпа келедт Бул барып турган уятсыздык кой! КЛАРА (кушит): ©тфж айтуга калай аузыц барады, ол эке-шешемп- дщ акшасына алынган уй. Б1зге эке-шешем1здщ ез1 берген. ©руакта- рынан корыкпайсыц ба? СУДЬЯ: Кайырбек Хамитулы, езщю тура туруга бершаз, эр1 бфге туган карындасыцыз екен, енд1 неге куып шыккалы отырсыз? Олар баска уй алды ма? Соны тусшдфш берщЬни! КЛАРА: Кун1М13Д1 зрец керш отырсак, кайдагы уй алган?! КАЙЫРБЕК: Мше, жылга жуык уакыт болды, зйелш екеум13 жу- мыссыз отырмыз, шынын айтканда, акта керек болып тур. Осылай карап отыра берсек, б!р уши жан тутел аштан катар туршп бар. КЛАРА (айгайлап): ©тфж айтпа, таксист болып, акта тауып журсщ гой! КАЙЫРБЕК (свзт жалгастырып): Жагдайым бар кезде кемектес- тш, енд1 оны сатып жеке кэсш ашкым келедь СУДЬЯ: Жаксы, тусййктП Сп уйдщ жеке мешшгвдз екенш калай дэлелдейаз, куэландыратын кужаттарьщыз бар ма? КАЙЫРБЕК: Болганда кандай! (цолындагы цужаттарды цобы- ратып) Мше, мынау жердщ мемлекеттж астта, ал мынау уйдщ кужатта- ры. Бэр! ез атыма тфкелген. Бунда ешкшнщ экесшщ куны жок. СУДЬЯ: Кэне, кужаттьщ бэрш маган берщп! КАЙЫРБЕК: Мшеки, етфж болса, езщю керщЫ (Хатьиы цыз орнынан турып келш, Крйырбвктщ цолындагы цагаздарды алып, судъяныц алдына апарып цояды. Ол цужаттарды шеттен алып, бгртшдеп коз Э1суг\\рте бастайды). КЛАРА: Бкздщ ацгалдыгымызды пайдаланып, оз атыца тфкетш ал- гансьщ гой. Бэр1бф менен оцайлыкпен ала алмассьщ. ©йткеш, уйдщ зац- ды иеа менмш. Оны калайда дэлелдеймш. КАЙЫРБЕК: Уйдщ занды иеа мен болсам, калай дэлелдемексщ? КЛАРА (кеудесш ургылап): Уйдщ завды иеа мыиа менмш. Семга кысастык. СУДЬЯ (Кларага). Жауапкер, аз олай китге бермещз. Озщюге соз бершгенде сейлейаз. (К^айырбекке) УЙД1 кшиен, каншага сатып алып едвдз! 55

КАЙЫРБЕК: Халим эпендеден торт мын сомга сатып алганмын. СУДЬЯ: Куэгерщп бар ма? КАЙЫРБЕК: Бар, уйдщ бурынгы иес1 осында. СУДЬЯ: Оны кейшрек шакырармыз. Баска айтарьщыз жок па? КАЙЫРБЕК: Эзфше, жок. СУДЬЯ (Кларага): Ендеше, соз С1зде. Сойлещз! КЛАРА: Ол уйд1 опте экем сатып эперген. Уйдщ акшасын менщ кезшше агамызга санап берген. Акымак басым, уйге юргенге мэз болып журе бершшн гой! Туган агам дэл осындай опасыздык жасайды деп юм ойлаган! КАЙЫРБЕК: Ол экеме берш койган оз актам болатын. КЛАРА: Ой, Алла-ай, не деген адамсын?! Экемв малдарын сатып эперд1 емес пе? КАЙЫРБЕК: Экем сактай туруга берген акшамды бф кажетше жа- ратып койыпты. Енд1 омф гой. Содан малдарын сатып, кайтарып бердк Сенщ шатысып жургенщ - сол. УЙД1 саган алып беретш болса, акшаны неге ез кольща санап бермейщ? КЛАРА: 0тф1кп кисындырып айтуга эбден уйрешпсщ гой. Мен ол кезде жастау ед1м. Оныц уст:не кыз баламын, эмбе ауылдан калага жана келгем. Содан экем маган сешщаремей, акшаны ересектеу саган берген. Себеб! сен сол кездщ 031нде жон-жосыкты жаксы б1лет1н калалык ед1Ц. 0м1р бойы бфеудщ ала Ж161Н аттамаган экем туган баласыньщ дэл осын­ дай кулык-сумдыкка баратынын ойлады дейс1н бе?! Эруактан корыкпасан да, Кудайдан корыксаншы! КАЙЫРБЕК: Кудайдан коркатындай не 1степп1н?! 0зщ де айтып турсьщ гой, экем13 саган сенбей, маган сенд1 гой. Акшаны саган бермей, маган берд1 гой. Енд1 не дейс1н? Тусше 01лген адамга осыныц оз! коп нэрсе айтып турган жок па! КЛАРА: Сен экемпдщ сол сеншш актамай турсьщ гой! СУДЬЯ: Спдер кешеде турган жоксыздар. Бул айтысып-тарты- сатын жер емес. (Кларага) Сп ашумен емес, сабырмен сойлец1з! Алды- мен 031Н13Д1 таныстырыцыз. КЛАРА (ашу к,ысып)\\ Мен мына турган Кайырбек Хамитулыиын туган карындасымын. Экем де, шешем де бф, б1р жатырдан шыкканбыз. Аты-жон1м - Клара Хамиткызы. Абай ауданыныцтумасымыи. Он жылдан бер1 Семей каласындагы осы уйде турып жатырмын. Б]рак, кужаттарын оз атыма Т1ркетуд1 еш ойламаппын. (Жагасыи устап) О, тоба, экем алып берген токал там уш1н туган агаммен сотта кездесемв деп К1М ойлагаи?! Буны да мына шыккьф коз кордь СУДЬЯ: Экен13 Тф1 ме? КЛАРА: Экем тф1 болса, агам бундай кысастык жасай алмас ед1 гой. Коз1 кеткен сон гой, ие бола калганы. СУДЬЯ: Куэгерлерщв бар ма? 56

КЛАРА: Бар. СУДЬЯ: Осында ма? КЛАРА: Жок, ауылда. СУДЬЯ: Ауылда болганыныц б!зге не кереп бар, озщНбен бфге еш- К1М келген жок па? КЛАРА: Куйеуш бар. СУДЬЯ: Куйеущв куэгер бола алмайды. Уйдщ Ызге бершгенш ка- лай дзлелдейс13? Свзщ13Д1 куэландыратын кужаттар бар ма? КЛАРА. Жер жэне мул1к салыгын, уйдщ жарыгы мен суыныц ак- шасын он жылдан бер1 613 телеп келемН. Бфак, уй агамнын атына жазылгандыктан, кужаттардьщ бэр1 сонын атына толтырылган. Казак б!р жапырак кагазга емес, адамга сенген гой. СУДЬЯ: Кдрындасым, кай кезде де кужат сойлеген. Кургак сезге кш сенед!? КЛАРА: Мен бар шындыгымды айтып турмын. Неге сенбейсвдер? 0тф1к айтсам, Кудай тас тебемнен урсын, бала-шагамныц кызыгын кермей кетейш! СУДЬЯ: Сещнре алмай турсыз. Айткан сездерщП уйд! меннпктеуге кукык бере алмайды. Баска айтарыныз бар ма? КЛАРА: Мен уйд1 оган ешуакытта бермеймш. СУДЬЯ: Тагы да кайталаймын, юке катысты баска айтарыныз жок па? КЛАРА: Егер 1сп мынаныд пайдасына шешш беретш болсаныз, езше-езш кол жумсаймын! СУДЬЯ: Слз олай артык-ауыз энгше айтпаныз. Калай десещз де, 613 бэр1бф заннан аса алмаймыз. (милиционерге) Талап арыз берушшщ К)'ЭГерш КфПЗЩВ. (Милиционер бушрдегг ес'тт ашып, дауыстап куэгерд/ шацырады. Халим эпенде букшец кулгып юрт келед/ де, оз1 танитын КуШырбек Хамитулыныц жанына барып, цатарласа тура к,алады). СУДЬЯ: Кмс13, кайдан келдщп? Айта бернпз! ХАЛИМ ЭПЕНДЕ: Мен - Халим Абитов, тепм татар, осы калада туып-естш. Енд1 картайганда кайда барамын, тшл баска жакка кету ой- ы.мда да жок, эл1 кунге дейт осында турып жатырмын. Киянат болмасын Деп, бурынгы уйшД1 сатып алган КАЙЫРБЕК Хамитулыныц шакыруы бойынша келш турмын. Акшасын да осы к\\с\\ колыма санап оерген, баска адамды бшмеймш, коргемш де жок. СУДЬЯ: Кдншага саттыныз? ХАЛИМ ЭПЕНДЕ (урпие царап): Торт мын сомга. СУДЬЯ: С13 Кайырбек Хамитулынын экесш бшунп ме едпиз. Акша С0Л К1С1Н1К1 ДеЙД1 ГОЙ. Керш-бшген адамым емес, тек бфде Кайырбек- ХАЛИМ ЭПЕНДЕ: ЙЦ 031 «акшаны экем берДЬ> дегеш есшде. Б1рак, анык-каныгын пакты бшмеймш. 57

КАЙЫРБЕК (жаны гиыгып): Из, айттым гой, акшаны экем берген. Бфак, ол ез актам болатын. КЛАРА: Кайдагы ез акшац!.. 0з акшан болса, «экем берген» деп айтасьщ ба? Эруак атады сеш! СУДЬЯ (Ксшырбек пен Кларага): Слздер тыныш турасыздар ма, жок па? (Халим эпендеге. Клараны нусцап). Мына юсхш бшесв бе? ХАЛИМ ЭПЕНДЕ: Жок, бфшпп рет керш турмын. СУДЬЯ: Бэр! тусшпсп. (цолындагы бапгасын б!р урып) Сот шешш шыгару уипн кетедк Сэл куте турыныздар. Аз уакытган сон шешшд! оз кулактарьщызбен естисвдер. (Судья орнынан турып, шыгып кетедг. К,алгандары сот залында цала береЫ. Аз-кем кутпирт судья цайтып оралады). СУДЬЯ: УК1МД1 окымас бурын жауапкерге мынаны ескерткш келедп Сот отьфысына келерде кез-келген адам тынгылыкты дайындалу керек. Ал, с1з бутан журдш-бардым карагансыз. Спдердщ айткан сездерщв бен усынган кужаттарынызды сарапка сала келе, уйдщ занды иес1 Кайырбек Хамитулы екеш аныкталды. Сондыктан, талап арыз берушшщ талабы канагаттандьфылсын. Ал, жауапкер св бул шешшмен келюпесещз, он бес куннщ шшде калалык сотка арыздануынызга хукыгыцыз бар. Бэр1 туашкй гой деп ойлаймын! КЛАРА: Кандай шешш шыкса да, уйд1 ешкшге бермеймш. КАЙЫРБЕК: 0Д1Л шешш шыгарылды гой деп ойлаймын! КЛАРА: 0дшетсв шеним. Мен буны аяксыз калдырмаймын. Ущн алып кор1ндер, не болатынын сонда керерандер. КАЙЫРБЕК: Ту, коркытпай-ак койшы ендП.. Керермв не болаты­ нын!.. КЛАРА (ызбар шашып): Квресщ! Т0РТ1НШ1 К0Р1Н1С Клара ест алдында юр жайып жур. К,аннен-к,аперс!з ыцылдап энде- т 'т к,ояды. Ею баласы цасында шыбъщты ат к,ып м'шт, гиапцылап жур- Б1р кезде анадайдан б/р топ адам коршедн Оны бастап келе жат^ан Кайырбек екетн корт, журег! зу ете тусед!. Ырак,, ештеце б'1лд1рг'1С1 келмей, балаларын к,ушак,тап, к,ак,к,ан щзъщтай тура беред/. КАЙЫРБЕК (кеюрейт): Уйде екенандер гой, еспсп бузыгг юремв бе деп ойлап ем. КЛАРА (туй бузылып): Не бетщмен келш турсыц? КАЙЫРБЕК: Коп созд1 койып, уйд| босатыцдар. Соттьщ кандай ше­ шш шыгарганын езщ де бшесщ. КЛАРА. Сатып алган сотый кандай шенпм шыгарса, ондай шенпм шыгарсын, уй менш, ешкшге бермеймш. 58

КДЙЫРБЕК: Бермей, кайда барасьщ! КЛАРА (шуга булыгып): Ешкайда бармаймын. ©леем де, осы жерде елемш! СОТ ОРЫНДАУШЫ (К^олындагы цагаздарды цобыратып): Бв сот орындаушылармыз. Айдан аса уакыт отп, сот шентй кушше ендг Уйд1 93 еркщвоен оосатыцыз, оитпесе зорлыкпен куып шытамыз. КЛАРА (айбаттанып): Бул менщ оз ушм. Оны неге босатуым керек. Шыгарып кер1ндер! СОТ ОРЫНДАУШЫ: Оз ушщз болса, неге сотта дэлелдеп шыкпадыцыз?! Укш кескен 613 емесшз, бар болтаны СОТТЫЦ ШеШШШ орындаушымыз. Егер шынымен оз уйщв болса, неге калалык сотка шагымданбадьщыз? КЛАРА: Соттан кайыр жок екешн туешдш. Юм пара берсе, соныц С031Н сойлейтш болды той. СОТ ОРЫНДАУШЫ: Сотта утылгандардыц соз! курысын, бфшщ аузына бф1 туюрш койтандай, айтатыны - осы бф соз. Св олай поле жаппаныз, соттыд пара алганын оз козщвбен кордщв бе? КЛАРА: Олар маган корсетш алады дейсщ бе? СОТ ОРЫНДАУШЫ: Мше, св тек долбармен айтып турсыз. Есйдзде болсын, соттар ешкашан сатылмайды. Ешюм де сатып ала алмайды. Ал, жещп шыксаныздар, баскаша сайрар едщвдер, о! КЛАРА: Сот пара алмаса, мына п:ушык мурнымды кесш берейш. СОТ ОРЫНДАУШЫ: Байканыз, одан сайын пушырайып калып журмедв. (цапщылдау пил к;атып) Св 031 уйд1 босатасыз ба, жок па? КЛАРА: Неге босатады екенмш, босатпаймын! СОТ ОРЫНДАУШЫ: Ендеше 613 евд! мэжбурлеп шытарамыз! (цасындагы сергктерше) Коне, уйдщ шшдеп заттарды бфтшдеп сыртка шыгарындар, сфщкенщ корабына дежн твшдеп жазып алыддар. Ертец поле болып журмесш! КЛАРА (дауысыи котерт)'. Шытармайсындар!.. Шыгартпаймыи!.. (Торт-бес к,арулы жшт щойсын ба} уйдщ Шпдегг дуиие-мулттг б1рттдеп сыртца шыгара бастайды. Клара б'1р сот орындаушыныц щчындагы цазанга э/сармаса бергп еди элг'1 оны шынтагымен к,атты цагып ошбереЫ. К,айыра умтылды, жшт итерт к,алып, мурттай ушырды. К,ос булЫршйи к,оса шошыиып, шырылдаган куйлерI анасыныц етегте тыгыла тусти К,арсыласып тук онд1ре алмасып б’шген Клара енд! агасын ала козшен ата царап, ппстешп т.урып к,алады). КЛАРА (К,айырбекке): Кудай-ау, буньщ калай? Ага деген атка лайык па мына тфл1гщ?! Шиеттей балаларыммен енд1 кайда оарамын, еид! юм- нщ босатасын саталаймын?! (ек1 баласын ек1 цолымеи устап) Ед курма- са еш жазыты жок мына перштелерге де журегщшд /юбшегсж ме?! Жырткыш екеш жырткыш та уяласына дол осыидай кастык кылмайды 59

гой! «Бфге туган бфге оледЬ) деуип едк артьщнан агалап шескен карындасьщ едш, бш! сорлатып тартып алган дуниенщ кайыр-берекес! бола ма?! Обал-сауапты неге ойламайсьщ? Каргайын десем, жалгыз агамсын, каргамайын десем, жалмауызым болдьщ гой! КАЙЫРБЕК: Клара, кайдагы кысастыкты айтып турсыц? Айтшы озщ, сенщ бул уйге б!р тиынын шыкты ма?! Шыккан жок. Ендеше, не- сше коз жасынды кол кылып, зар кагасьщ?! Тепсе темф узетщ байьщ бар, кызды катын кылып, бала таптырганды бшгенде, мал табуды бшмей калып па?! Тапсын сол, уйд1 де, акшаны да, дайын аска тщ касьщ болмай. КЛАРА: Осы сен айтатын соз бе? Жаттьщ жарылкамайтынын бшсем де, дэл сенен мундай жамандык кутпеп ем! Осыньщ борщ ютетш журген ана койнындагы сур жылан гой. Бпдщ туыстыгымыздан соныц кушагы кымбат болганы гой. Бойында татардыц каны бар емес пе, одан борщ кутуге болады. Кор де тур, сенщ де тубще жетпей коймас. Жарайды, айтканды угар адамга уксамайсын, адамшылыктан кетш калган екенс^ц! Енд! меш карындасым бар деме, мен де агам бар демейм1н! Кудайдыц баска салганы осы болса, буны да кереГпк! 0лмесп13, Кудай олт1рмес. Садака!.. Балаларым аман болсын!.. СОТ ОРЫНДАУШЫ: Уйд1 толык босаттык. Дуние-мул1кт1 тугел тшмдеп, хаттамага т1ркеп койдык. (К,айырбектщ к$лагына сыбыр- лап) Кайта кфш алмасын десен13, мыналар кеткенше 1шке К1р1п отыра турыцыз. Ойтпесе, тагы да эуре-сарсанга тусу1Ц13 бек мумкш. Б1зд1Н кайта-кайта келе берер уакытымыз жок. КАЙЫРБЕК (мщг1рлеп)\\ Азырак аялдай турындар енд1. Акыларын- ды жемеймш! СОТ ОРЫНДАУШЫ (коз1 кулшдеп): Жаксы. Алан болмацыз! (Осы кезде К,айырбек анадайдан куйеу баласыныц жугфе басып келе жапщанын корт, зып берт уйге мрт кетеЫ де, ес1кт1 штен э/сауып алады. Сот орындаушылар сыртта цалады. Ризабек алк,ын-жулк,ын жетедг). РИЗАБЕК: Атана нэлет, осылай боларын бшп ем. КЛАРА: Ана антурган сот орындаушылары уйд1 астан-кестен етш, дуние-мул1КТ1н бэр1н сыртка шыгарып тастады. РИЗАБЕК: Бул олардын жумысы гой. Бэрш 1степ журген - оз аган гой. Айттым саган, тыркыратып куып шыкпай турганда ез1М13 кошт кетешк деп. Не болды енд1, маскара болдьщ кой. 0з айтканын болмаса, сынарезулеп б!р конбейс1Н- Жарайды, енд1 айткаимен ештене озгермес, Анарлардын уЙ1не барамыз. Ертендер баска потер тауып алармыз. КЛАРА: Ризабек, мына куЙ1М1зше Анарлардын уЙ1не калай бара­ мыз? Уят емес пе? КАЙЫРБЕК уйдщ шщде, тым курмаса, потер тауып алганша тура турайык деп айтып корейж! Калай дегенде де б!ргс тугаи агам гой, келшер. 60

РИЗАБЕК (алая царап): Есщ дурыс па, езщнщ! Мынадан кешн агацныц алдына калан оасурып бармаксыц?! Эй, осыган дейш жаны ашымаганда, енд1 жаны ашиды дейсщ бе? Кудай ушш ешкшге жалынба- шы, жамандыкты амандык жецедк басымыз аман болса, баспана табылар. Сен одан да жешл-желш норселерд1 б!р жакка жинай бер. Кундел1кт1 кункорюке кажегп заттарды гана ал, калганын осы жерге буып-тушп кете\\йз. Ескькускы дуние гой, кш алар дейсщ?! Потер тапсак, алып кетермЫ Мен келж устап окелешн КЛАРА: Кангыбастар-ак дуниелпзден тук калдырмас! РИЗАБЕК (жект): Алса, алып-ак кетсш! КЛАРА: Жарайды, койдым! (Ризабек машина алып келед!, корпе-жастыгы мен б\\рк1абат кшм- кешеюперт тиеп алып, кеппп к;алады. Сахнага еппен басып К,айырбек шыгады). КАЙЫРБЕК (лсан-жагына жалтацтай): Кегп ме, ойтеуф! (Буып- туйшген заттарга к;арап) Мыналарды неге тастап кетп екен, о?! Элде бф бакай есептер1 бар ма?! Айналайын, карындасым-ау, мен сеш жаксы тусшемш. Кандай жагдай болмасын эрюм езшше дурыс кой. Сенш де дурыс. Бфак, меш де тусшпи! Казак кызга ешуакытта енпп бермеген, бала санатына коспаган. Кайта катын алганда ушрлетш калыц мал толеген. Ен- деше, оке-шешем13Д1Н мандай терлершен тапкан акшасынньщ кызыгын неге баска бгреудщ баласы кору! керек?! Неге ол жатжурттьщ урш- бутагына кызмет ету! тшс! Эке-шешем1здщ емфш моцпге жалгайтын 013, ягни бвдщ балалар гой! Сондыктан, уйд1 сендер иемденш кетсендер, эдшетспдж болар едП Тепсе темгр узетш Ж1пт, тапсын 031, аркасы тер- леп ецбектенсш! Егер бала-шагасына жагдай жасай алмаса, несше катын алып, бала таптырады?! Шама-шаркына карамай ма?! Тштг, калыцмал да телеген жок. Жарайды, «тещн тапса тепн бер» деген. Бфак, кеипр, куйеу бала, кызга уйд1 косактап бере алмаймыз. Онда кандай кадф-касиет калмак?! БЕС1НШ1 К0Р1Н1С Крйырбектщ уш. Отазасы жатын оолмеде аязын кокке котерт, цалыц ой цушазында, э/сатыр. Ттт\\, эйелш щ’ шрген 'ш де сезген жок,. ДЭМЕЖАН (кегэ/сит)\\ Юмдг ойлап жатырсыц? КАЙЫРБЕК (селк ете туст): Кшд1 ойлаушы едш, ойланып жатыр- мын! Ойлануга да болмай ма, не? ДЭМЕЖАН: Акталмай-ак кой енд1, айтпасан да бшемгз. КАЙЫРБЕК (оректп): Неш бшесщ, о, неш бшесщ? ДЭМЕЖАН (буртиып): Эй, эзш гой, эзшдеуге де болмай ма?^ КАЙЫРБЕК: Буйткен эзшщ курысын! Сен оз! куги бойы кайда кац- гып журсщ? Кешнп кездер! гзш-гайым жогалып кететшдг жишеттщ гой! 61

ДЭМЕЖАН: Кайда журулп едш?! Ана мекемеге бф, мына мекеме- ге бф барып, аягымнан таусылып жумыс пдеп журмш. Озщ гой, адша таппайсын, жумыс тауып алмайсын ба деп кунде миымды жейтш. КАЙЫРБЕК: Сонда сен жумысты телефонынды ошфш тастап Ндейсщ бе? ДЭМЕЖАН: Эй, телефонымнын куаты таусылып калды. (телефо- ыын сумкасынан суырып альт) Мше, сенбесен, езщ кер! КАЙЫРБЕК: Куатты неге толтырып алып шыкпайсьщ? ДЭМЕЖАН: Толтырып-ак шыгамын. Батареясы эбден есюрген. Тез таусылып калады. КАЙЫРБЕК: Жанасын неге сатып алмайсын? ДЭМЕЖАН (жыламсырап): Мен байгус, соган да акшамды кимай- мын гой! Ал, сен болсан... КАЙЫРБЕК (сабасына туст): Жэ, жарайды ендк.. ДЭМЕЖАН: Не жарайды, сен, сен бар гой, кешнп кездер! тым ашу- шан болып барасын, жуйкен жукара бастаган-ау, сары уайымга салын- ганща, денсаулыгынды ойласаншы! Жумыстан кыскарып калганнан бе- р! б1ресе басым, б1ресе бел1м, 01ресе аягым деп аурудан коз ашпай кал- дын гой, туге. Бше бшсен, соныц бэрг ойдан, журекке артык салмак салгандыктан. КАЙЫРБЕК: Эй, менщ денсаулыгым ммге керек дейс1Ц?! ДЭМЕЖАН: Денсаулык ез1не, ал сен 01зге керекс1ц! (куйеутщ цолы- нан сипап) Кайрош, ашуга бер1лмей, урыспай-кер1спей, акылдасайыкшы. КАЙЫРБЕК: Иэ, айта бер, кулагым сенде. ДЭМЕЖАН: Екеум1зд1н жумыссыз отырганымызга жылдан асып ба- рады. Бармаган жернм, какпаган ес1пм калмады. Ыцгайлы жумыс табы- лар емес. Елдщ эйелдер1 сиякты базарга шыгайын десем, сауда жасау да колымнан келмейдк Оган да беЙ1М1н болуы керек кой. Ал еден жуып, аула сыпыргым келмейд!. КАЙЫРБЕК: Иэ, оньщ рас, каз1р бурынгыдай жас та емесшз, ек1 колга б1р курек дейтш. Оньщ уст1не каз1р акша мен тамыр-таныстын дэурен1 жур!п тур гой. ДЭМЕЖАН: Кайрош, бпдщ ауылга кошсек кайтед!, а?! КАЙЫРБЕК (ежфеит): Не? Сен де ауылыцды тыкпалап коймадын гой! ДЭМЕЖАН: Мен кайбф жет1скеннен осындай ойга келд1 дейсш?! Эрине, отоасылык жагдайымызды ойлагандыктан. Екеумпге де жумыс таоьшар ед1. 0зщ б)лес1н, ана жолы да айтып ед!м гой, мектеп дирееторы нагашы^агамыз гой. Ауылга келсен, мугал1мд1ккс орналастырам деген. КДИЫРБЕК: Кудай-ау, оган диплом керек емес пе? ДЭМЕЖАН: Ауылда мугалш жет1спейд1 гой. 031Н айтпакшы, та- нысын мыкты оолса ала бередк Кей]н сырттай окып алармын. Папам мен 62

мамам да^караиласып турар едг Агаларымнын, да малды екешн бшесщ, саган да бф оцтаилы жумыс тауып берер. Эр1, мына тас каладан эбден жалыктым. Т1Л1МД1 алсац, ауылга кешешк. Ауыл деген аты болмаса, калага тиш тур гой, озщ де ошесщ, жешл машинага бф-ак сагаттык жол. КАЙЫРБЕК: Ал бараиык дешк, сонда кайда турамыз? Бпге бфеу уй-жай дайындап койып па? ДЭМЕЖАН: Мамаларым айтады, бурынгы совхоз директорыньщ уи1 сатылады екен. Сьфты темф коршаумен коршалган, хан сарайын- даи жет1 бвлмел1 уй. Барлык жагдай жасалган, ондай уйд1 тшИ каладан таппаисын. Суык суы да, ыстык суы да, дэретханасы да, бэр1 1шшде. Кешешк, э! КАИЫРБЕК: Оган акшаны кайдан табамыз? ДЭМЕЖАН: Егер сен келюсен, ек1 уйд1 де сатамыз. Ец алдымен балаларга каладан уш белмел1 пэтер аламыз. Оны олар аяктанганша жалга бер1п, ай сайын акша сауып отьфамыз. Сонда жумыссыз уйде отьфсакта, аса б1р киындык коре коймаймыз. Ал, ауылдагы мен айткан уйге содан калганы да жетш калар. Сонда бар есебшП тугенделед1. Корес1н, эл1 ау- зымыздан ак май агады. КАЙЫРБЕК: Сойтсек те, болады екен-ау, э! Егер списе алмай жатсак, ти1П тур гой, калага кайтып келермН. Дурыс айтасын, булай уйде кол кусырып жата беруге тагы болмайды, нартэуекел! ДЭМЕЖАН (жуз! бал-буя жанып): Акылдым сол, калай атсам да, алшысынан тусеНн алтын сакам сол. Сен тф! турганда ештенеден кемд1к кере коймаспыз. (Дэмежан куанганнан цолын шапалацтап, секец цагып, билей жв- нелед!. Дайырбект'щ коз! эйелтщ цулагындагы алтын сыргага туседи Ак, тасы жалтырап, ерекше коз тартып тур). КАЙЫРБЕК: Эй, катын, кулагывдагы сырга юмдш? ДЭМЕЖАН (саск;алак,тап): К1мд1К1 болушы ед1, ез1МД1К1. КАЙЫРБЕК: Оны кайдан алдьщ? ДЭМЕЖАН: Туган кунше агаларымнын сыйлаган сыйлыгы гой. КАЙЫРБЕК: Оны неге корсетпей тыгып журс1н? ДЭМЕЖАН (сырганы устап): Не, коршбей тур ма? КДЙЫРБЕК: Мен оперген сыргац кайда? ДЭМЕЖАН: Сумкамда. КАЙЫРБЕК: Оны неге алып тастадын? ДЭМЕЖАН: Ой, ол - нашар. Ал, мынау - кымбат. Алтыныньщ сапа- сы да ете жогары. Кормейс1Ц бе, кез1 кандай улкен?! КАЙЫРБЕК: Агаларын сонша неге жомарт болып кеткен? Аиа жолы алтын сакина сыйлады деп ед1Н. ДЭМЕЖАН: Сыйласа нес1 бар? КАЙЫРБЕК: Бшмеймш, енд1 агаларыпды жаксы б1лем1и гой! Кан- ша малды болса да, ашылып-шашылып жатканын кормепп!н. 63

ДЭМЕЖАН: Баска-баска, агаларым менен ештеце аямайды. КАЙЫРБЕК: Аганын, карындасына сый тартканы кандай жарасым- ды. Ал, мен болсам... ДЭМЕЖАН: Сенен ештене дэметпейтш болдык кой! КАЙЫРБЕК (цытымырланып): Енд1 негыл дейсщ?! ТшД, карын- дасымныц ушне дешн тартып эпердш. Одан артык саган кандай сый ке- рек, а? ДЭМЕЖАН: КДйшы енд1, Кайрош? Еркелеуге де болмай ма, не? КАЙЫРБЕК: Сеш осы тусше алмай-ак ететш шыгармын! ДЭМЕЖАН (кв31 алацтап): Неге? КАЙЫРБЕК: Бшп турып сурайтыньщ-ай осы. ДЭМЕЖАН: Жумбактамай айтсаншы, неш бшед1 екенмш? КАЙЫРБЕК: Сенщ бшмейпнщ жет1 кат жердщ астында гой! Кайта мегпн бшмейтшш коп сиякты. Байка, катын, бф кун! болмаса, бф кун1 ойыньщ осылып журмесш! ДЭМЕЖАН: Не?.. КАЙЫРБЕК: Сэб13 же! 0{айырбектщ цас-кабагы лезде салыццы тартып, ойлана орнынан турып кетеди Дэмежан жалгыз калады). ДЭМЕЖАН: Кудайдын кара басканын карашы, не деген умьгг- шакпын?! Кулагымнан шешш алып, эз1рше корсетпей тыгып тастауым керек ед1! Эй, б1рак кашангы жасырам, бэр1б1р кундерд1ц кун1нде бф керед1 гой! Сондыктан, ок1нуд1н де кажеД шамалы. Тек агаларым берд1 деп нем бар ед1?! Мынау олардан суыртпактап сыр тартып журсе, не деймш?! Бул есаланнан бэр! шыгады. Б1рак енд1 баскаша не деймш? Егер сурап бш1п жатса, 031м сатып алганмын, сен урсады екен деп от1р1к айта салганмын дерм!н. Ен бастысы, сырганы кш сыйлаганын бшмесе болды емес пе?! Мынау бфдене сез1п журген сиякты гой! Артыма адам салып койды ма екен?! Элде ез1Н1ц 1пш куд1П ме?! Кой, енд1 оз ойымды 1ске асырганша, кездесуд1 сирете туру керек шыгар! Иэ, оган айтсам, тусшед1 гой! Эйтпесе, шынында да купиямыз ашылып калып, аягымыз аспаннан кел1п журмес1н! Азырак шыдайын! АЛТЫНШЫ К0Р1ШС Жаца к,оныс. Дацгарадай уй. Дайырбек отбасымеи енд1 кошт келт жатыр. Дэмежанныц уш агасы царсы алып, дупие-мултпер'ш тасысып, Э1сэрдемдесш жур. Бф кезде бэр! к,онак, болмеге жиналды. ТОКАН: Эй, куйеу бала, негып тымырайып турсыц, кайынагала- рына И1Л1П кызмет керсетпейс1к бе? ЖАКАН: Иэ, соны айтам да... КАЙЫРБЕК: Айтыцыздар, не ютешн? 64

ТОКАН. Неге 613 айтуымыз керек, езщ бшп ютеуге болмай ма?! ЖАКАН; Жаца коныска Кфгендер1цд1 атап етпейшз бе?! КАИЫРБЕК: Создерщпдщ садакасы, казф бэрш жасаймыз. ЖАК^АН. Б13 сенщ тамагыца емес, куанышыца ортактасу ушш кел- ген жокпыз ба?! КАИЫРБЕК: Аиыпка буйыра кврмещздер, жаца кошт келш жат- кандыктан, аздап тосыркап калганым рас. Ойтпесе, спдерден аяйтын ештецем жок. МАКАН: Эй, куйеу бала, сен олай жакауратпа. Бпге кеп нэрсенщ кереп де жок. ТОКАН: Ырысынды шш кетпеймк. КАИЫРБЕК (елптдеп): Казф... казф... Мен дукенге барып келе кояйын! (Елпец цащан Цайырбек аягыи асыга басып шыгып кетеди Уш агайынды б'гр-б'грте царап, коздерт цысысып цояды). ТОКАН (Дэмежанга): Карындасым-ау, ескертш коймайсыц ба, куйеу бала бпдщ алдымызда курдай жоргалауы керек кой. Кеюрешп, кеселде- нш тур гой, жал бггейш деген бе, калай? ДЭМЕЖАН: ©здерщп де бшесвдер гой, баягыдан сондай емес пе?! Енд1 жер ортасына келгенде тузелед1 дейсхздер ме?! Тук кормеген сорлы гой, колы да, дот! де сондай катты. ТОКАН: Бэсе, ушеумв уш жактаганнан кейш гана эрец козгалды. Байкаймын, 613Д1 адам курлы керш турган жок. ЖАКАН: Кайда барар дейсщ, калыпка келер! Уйренер, уйретермИ, кайнагаларын калай сыйлау керекплн. Сыртта журш, эбден жабайы бо- лып кеткен гой! (Осы кезде дэу кок пакепит кушсщтап К^сшырбек к\\реЫ. Оны коре сала бэр1 мазок, цылгандай паек с'теЫ цата царцылдап куледг. Шамына шок; тускен К^айырбек цаидай цадам жасарын бглмей, состиып турып цалады. Намыстанып, 11111 жиырыла цалады). ТОКАН (вктем): Алдывда кубыжык турган жок кой, неменеге ба- жырая карайсьщ? Кане, не экелгдщ, кой устелге, корейж. КАЙЫРБЕК: бзшше эйтеуф... (узын мойын ац арацты суырып ала- ды) Каз1р, куйып ямбереШн! ЖАКАН: Куй, куй!.. Бв алкаш емесшз, бфак тшек айтамыз! Асаба мен боламын. Алгашкы сезд! улкеншв Токаца берсмш, Сойле, Тока! Карындасыц мен куйеу балац катарымызга косылып, ортамызды ТОЛТЫ- рып жатыр, кызык-куаныштары узагынан сушндфсш! ТОКАН: Ал, жаца коныстарыц кутты болсын! 1ргетасы мыкты, керегес! кен, шанырагы биж болсын! 1шшде тек кана гатулык пен берске, куаныш пен бакыт, кут пен ырыс салтанат курсын! Ец бастысы, бас амаи, бауыр бутш болсын! Сол ушш алып койьщдар. 5-454 65

Д0МЕЖАН: Рахмет, жан агам! Айтканьщыз келсш! ЖАКАН: 0й, куйеу бала, езще неге куймагансын? 0лде бпд1 мен- сшбей турсын ба? КАЙЫРБЕК: Дэмежан бшед1 гой, мен 1шпеуш1 едш... ЖАКАН (кекетт): Не, молда болып кеттщ бе? КАЙЫРБЕК: Молдалык кайда бпге! ЖАКАН: Аракты кш пипейтшш бшесщ бе? КАЙЫРБЕК: Молда шпейдг ЖАКАН: Жок, кателестщ. Керек жершде молда да кагып салады (бэр1 тагы да ду куледУ). КАЙЫРБЕК: Койыцыз, буныныз енд1 артыктау. ЖАКАН (еректп): Коятын ештенес1 жок, аракты саран мен ауру гана 1ШПеЙД1. КАЙЫРБЕК (дау’ысын квтерт): Сарандыкган да, ауыргандыктан да емес, иманга бас ургандыктан. ЖАКАН: Сонда 013 имансыз екенб1з гой! КАЙЫРБЕК (сасып цалып): Жо-жок, о не дегешщз?! ЖАКАН: Куйеу бала, сен 613Д1 сыйламайды екенс1н? КАЙЫРБЕК: Сый-курмет аракка байланып турган жок кой, Жака! ЖАКАН: Дэл казф соган байланып тур. КАЙЫРБЕК: Койынызшы! ТОКАН: 0й, куйеу бала, 613Д1 алкаш деп ойлама. 0р-берден сон 613 сенщ куа-нышына кетергел1 турмыз. Кэне, бэлсше бермей, тартып ж1бер. КАЙЫРБЕК: Кырсыгып та, бэлс1Н1п те тургам жок. 1шетш кезде 1ШТ1К, ал казф койып журм1з, Дэмежан б1лед1 гой! Д0МЕЖАН: Неменеге кюшсш турсын, сыйластык уш1н аздап алуга болады гой! КАЙЫРБЕК: Койшы, дэмежан, не айтып турсын, 031?! ТОКАН (цабагы туйтп)\\ Куйеу бала, сен маган мулде унап турган жоксьщ. Б1ЗД1 жактьфмай турганьщ соз1ннен-ак сезш1п тур. (ею ипсше) Кетт1к, Ж1пттер. Арак пен тамак б1зд1н уйден де табылады. ЖАКАН: Куйеу бала, эбден шсжшк болып кет1пт1. 031 б1лед1 гой! ТОКАН: 031 бшмейд1, неушшез1бшед1 екен,б1збшем1з! Кайиагаларын калай сыйлауды уйрету керек! ЖАКАН: Кайда барар дейсщ, 031-ак уйренер, уйреибесе уйретерм1з эл1-ак! (Уш агайынды К^айырбекгт коздер'шен атып, бнр'ш'щ соцынан бум шыгып кетедУ). Д0МЕЖАН: Сен неменеге взщше бола калдьщ? Агаларымиын алдында жер кылдьщ гой! КАЙЫРБЕК: 0й, арак атамыздан калган ас па ед1, соган бола рсн- жуге бола ма, 031?! Агаларын да кызык-ей, сенщ! 66

ДЭМЕЖАН: Аиттым гой, сен мен тупл, туган-туыскандарымды да сыйламайсын! КАЙЫРБЕК: Кашаннан бер1 сыйластык аракпен ©лшенуни ед1? ДЭМЕЖАН: Саган айтты не, айтпады не, бзр1б1р в31ЦД1кш езгшеп турып аласыц! КАЙЫРБЕК: Койшы ендх, кырта бермей! ДЭМЕЖАН: Аиттым гой, эне... (Дэмежан жыламсырст гиыгып кетеди Даныроек э/салгыз цалады). КАИЫРБЕК: Кайда келдш, мен ©з1?! Кате кадам жасаган жокпын ба? Мына турлер1 адам шошырлык кой. Келмей жатып, басынгысы келетшдерш байкатты. Эп дегеннен осындай кысастык танытса, ертец будан зоргысын жасамасына кш кепш?! Котарыла кошт келмей-ак, ал- дымен байкастап кору керек пе ед1?! Жарайды, неде болса келш калдык кой, элштщ артын багайык, така тура алмасак тагы кврермЫ Шектен шыгып бара жатса, аттыц басын кер1 буру соншалыкты киын шаруа емес кой!.. ЖЕТ1НШ1 К0Р1Н1С ДАЙЫРБЕК уйде жападан жалгыз. Дабагы цатулы. Б\\р турады, бф отырады. Дайта-цайта темет тутатып, цушырлана тартады. Уйдщ ши кок тутт, елецдеп цайта-цайта сагатына царай береЫ. Лан крйрап, кгжтт те к;ояды. Б1р кезде сызылып эйел1 кфеди КАЙЫРБЕК (дауысын квтерт): Тун жарымына дешн кайда кацгып журсщ? ДЭМЕЖАН (саспастан): Кайда жургеш нес1, жумыста болдым! КАЙЫРБЕК: Кайдагы жумыс? Мен мектепке уш кайтара барып- келдш. Таба алмасын деген шыгарсыц, телефонынды да онпрт тастапсыц. ДЭМЕЖАН: Куаты бтп калды. КАЙЫРБЕК: Эй, куаты таусылса, озщ тфющ гой! Аттай сабылып пдегешме алты сагат болды, Ым-кайым хабарсыз кайда журсщ?! ДЭМЕЖАН: Жумыстан кешн жолай папам мен мамама соктым. Энгшелест отырып уакыттьщ калай откеиш бшмей калыппыз. КАЙЫРБЕК: Этфж айтпа, мен онда да бардым. Мамац: «келген жок», — дед1 гой. Одан да шыньщды айт, кайда жоне юммен болдыц? ДЭМЕЖАН (тур! бузылып): Ойьщ неткеи арам едь КАЙЫРБЕК: Эзщ арамсьщ! Ана Сайлау кырттыц не айтып журге- нш бшесщ бе? «Сенщ катыньщньщ кызыгын Жумаи бай корт жур», — деп карк-карк куледк (ацырып) Ио, Жумаи бай... ДЭМЕЖАН: Ол беталды былжырамасын! Не жаткам жершвде .ус­ тал алып па, элде шам жагып турып па?! 67

КАЙЫРБЕК: «Жел сокпаса шептщ басы кимылдаушы ма едЬ>, - 0н- дай кадку сез жайдан-жай шыкпайды. Одан да шындыгыцды мойында. ДЭМЕЖАН: Неш мойындайын? КАЙЫРБЕК: Жуман баймен болганынды... ДЭМЕЖАН: Мен онымен тек кафеге бардым... Бар болганы сол... КАЙЫРБЕК: Кайда барсан да, сонымен болдын гой! ДЭМЕЖАН: Иэ, бфак арамызда ештене болган жок. КАЙЫРБЕК: Одан да осылай шындыгынды айтсаншы! Онымен неге кафеге барасьщ? Катын тастаган еркекте нец бар? Байыц бар гой, эй, мен тфшш гой! Баска кыз-кыркын курып калгандай, бфеудщ некел1 эйелше кол салганы нес! онын? Ар жагын айтпай-ак кояйын!.. Осы уакытка дешн не ютегенщ белгш гой, жэлап... Астында куипк кусал кьщсылап жаттыц гой!.. Мойында жузщ куйпр, жузжара! ДЭМЕЖАН: Не?.. Не дейсщ?.. (бетхн шымшып) Бетш-ай, маскара... КАЙЫРБЕК: Бэр1 белгш болды, сайкал! Бэсе, езш де бф пэлен бар екенш сезгенмш! Сен уинн не ютемедш? Керек болса, бфге туган бауыр- карындастарымнан да безшдш! Ал, сенщ ютеп жургенщ мынау! Копе- кершеу козше шоп салып, зина жасап журсщ! Казактын «койнындагы катынына сенбе» дейтш! осы екен гой! Мен саган ботен еркекпен кыдырганды корсетейш, жэлэп!.. (Тацап келт кртыныныц беттен шапалацпен гиарт еткЫп тартып кеп жюереЫ. Ол мурттай ушады. Кайырбек онымен де цоймай, астына басып алып твмпештейЫ. Эйелг айгайлап, уйд! басына котереЫ. Эбден цаны царайган куйеу'х оны елец цылмай, жуан жудырыгымен бас-коз демей ургылай береди Ойбайлаган эйел1 эрец дегенде сытылып шыгып, жатын болмеге цашып к1рт, есхгт жауып ала цояды. К,айырбек сонда да тоцтамай, аузына келген боцтьщ создердх айтып, ватт ургылайды). КАЙЫРБЕК: Жэлап, керсетешн мен саган козге шоп салганнын ка- лай боларын?! Кезще кек шыбын уймелетпесем, Кайырбек атым ошсш! Ундемей, айтканынды жерге тастамай жургенге эбден кутырган екенсщ, сайкал! (Жатын бвлменщ пит жагынан эйелйпц цалта телефонымен цулындагы дауысы шыгып бфеумен сойлест жатцаны ест/леди Келт комектесут, тезфек жетуш отипп жатыр. Сэлден соц ест алдынан адам аягы бтнедх де, тке эйелтщ уш агасы бф'шен кетн бщ алцын- жулцын юрт келед'х). ТОКАН: Эй, кутырган неме, карындасымызга неге кол жумсайсыц? Бп саган оны уру ушш берген жокпыз. Сонша сабайтындай, не жазы- гы бар? КАЙЫРБЕК: Оны озшен сурандар. Ттт1, айтуга аузым барар емес. (Агасыныц гур/лдеген дауысын ест/ген Дзмежан жатын болмен 'Щ естн теут ашып, долданып шыга келедг). 68

ДЭМЕЖАН: Кудай акы, ещкандай жазыгым жок. Поле жауып, итше тепкшед1... ТОКАН: Бпдщ карындасымыз сен ойлагандай касиетсп емес. Гстемегенш ютед1 деп, пэле жапканьщ аздай, ютщ ак-карасын айырмай жатып, урып-согыпсьщ! КАИЫРБЕК: С13 магам мынаны айтынызшы, эйелвдз баска еркекпен кыдырса, не ютер едщп? ТОКАН: Сонда Дэмежанды шынымен баска еркекпен кещл косып жур деп ойлайсыц ба? КАЙЫРБЕК: Иэ, дэл солай! ТОКАН (дурдит): Так экецнщ аузын урайын. Пэле жапкан мен жа- зыксыз сабаганнын кандай болатынын керсетешн мен саган. (Тоцан куйеу баласын жуан жудырыгымен кеудесшен б1р урады. КАйырбек цол котермей турып цалады. Ол ектии цайтара э/судырыгын алтей бергенде цолынан цагып жюередй Осы кезде Жацан мен Мещан жабыла кетедг. Кайнагаларыныц жуан о/судырьщтарын денесше дарынщысы келмей, цоргаштанганы болмаса, КАйырбеколаргацол ко?пере цоймайды. Зщгишпей-зщгиптей уш еркек цойсын ба, э/сыгып альт, бас- коз демей аяусыз тепкгнщ астына алады. Б\\р кезде эбден цалжыраган Кайырбектщ цоргануга да иламасы келмей, цимыл-цозгалыссыз сульщ цалады). ТОКАН (куиеу баласыныц шашынан устап)\\ Акыры б.ула купли, бойьща сыймай асып-тасып бара жатыр екен, катын сабап кур боска ысырап кылганша, енбек ет. Ертеннен бастап жылкымызды багасыц! Тусшдщ бе? (теут цалады) Саган кереп сол шыгар, бэлюм. Енд1П кунщ буралкы иттен де эрмен болады. Куиеу бала деп тебемпге кетерш журсек, жаман сыйлаганды бшмейд1 деген осы, тым астамсып кеттщ. Б13 саган карындасымызды ургызып койып, карап отыра алмаймыз. Керек болса, сеш куйеу емес, кул гып Ж1берем13. Оган кудфетшп жетедь Енд1 бф рет кол кетерсен, тфщей керге комемЬ, уктын ба?! Уктыц ба деймш, малгун? (тагы да теут цалады) (Ырац, оны угар К,айырбек коршбейд/, ес-туссп, цимыл-цозгалыссыз сулыц цалган. Бет-ауызы цан-цан. Анда-санда денесш ауырсынып, ацырын ыцырсып цояды. Ендш тепкййц артыц екенш тусш’ ген агайынды ушеу улкен /с тындыргандай, коц/лдер/ тогайып шыгып кетед'и Олар кеттмен Дэмежан аягын жылдамдата басып, жатып болмеге зып беред'1). КАЙЫРБЕК (сэлден соц басын котерт): Сендердщ карындаста- рын болганымен, ол менщ некел1 эйелш гой. Ерльзайыптыныц ортасы- на ес! кеткен тусед1 деуш1 ед1, акыл-естерщ шамалы-ау! Осыдан кейш 613 калай бфге турып, бфге журмекшз? Сендсргс кереп сол болса, карындастарынды кайтарып-ак берейш, оздерщ-ак катын кылыцдар. 69

Ай, сайкал-ай, ешй аныктусшдш, меш есер агаларьща ауыздыктатып, езщ ойьща келгещ» ютемек екенсщ гой! Жок, оныц бола коймас. Мен сен ойлагандай ез емеспш! Кеудемде жаным барда ешкшге есемд1 ж!бере коймаспын! (К,айырбек оне-бойын ауырсынып, орнынан эрец квтер'шп, тэлпп- ректей басып цонсщ бвлмеге барады да, диванга етпеттей цулай кетедг). СЕГ131НШ1 К0Р1Н1С К,айырбектщ уГа. дйелгмен ею баласы рахаттанып ас тип отыр. ДЭМЕЖАН: Экелерщ нагыз арамтамак. Не уйге карамайды, не кок тиын таппайды. Ойсыз, камсыз, мунсыз макулык. Мен болмасам, бэршв аштан катар ед1к. Ер-азамат ертещн, бала-шагасын ойламаушы ма ед1, жок, ас 1цпп, аяк босатса болды. Рахат, бэрш менщ мойныма ар- тып койган! Лтд, б!р жер1 кисайып калатындай, берген жумысты да ктепс1 келмейд!. Эй, мал багып, мал тапканньщ нес! жаман? Эйтеуф, жан кинамастын амалы. Тамакка кана ортактасатын мундей еркектщ ба- рынан жогы, буйтш масыл болып жургенше, коз! бфжола курыса екен! ЕРК1Н: Мама, сотан бола жуйкешзд1 жукартып кайтесв! 0зше жаксы болса журе берсш. ДЭМЕЖАН: Сонда отбасынын камын кш ойлайды? Менщ тапка- ным неге жетед1? Ер-азамат деген аты бар емес пе?! Кдшангы омалып уйде жата бередх?! ЕРТАИ: Мама, бф сезд! мын кайталаганнан бэр1 тузелш кете ме, осы? Онсыз да бшемв гой, экемвдщ кандай адам екенш! Несше созд! сарсы- тып кайта-кайта айта бересв? ДЭМЕЖАН: Сонда ештене айтпау, ештеце демеу керек пе?! ЕРК1Н: Мама, бв свдердщ создерщвден эбден шаршадык, айткдннан мушз шыгатын болса, баягыда-ак шыгар ед1 гой! Одан да Ертай екеумв клубка барып, бой сергтп келешк! (к,олып ысцылап) Ауылда сулу кыздар кеп екен! ДЭМЕЖАН: Кдзф заман жаман, кагынган-согынгандар коп, байкап жур1ндер! Бурынгыдай емес, кыздар да бузылып барады. ЕРК1Н: Бвге сол бузылган кьвдар керек кой! Эзфше, адепт1 кыздын тукке де кереп жок. ДЭМЕЖАН: Эй, уксамасан тумагырлар-ай, экелерще тартып, сендер де катынкумар болайын дегенспщер ме? Байкацдар, бф пэлеге урынып калмандар! ЕРК1Н: Алан болмацыз, мама! (ыржиып) Кшжентай бала емесшз гой. Айтпакшы, мама, ертен Ертай екеумв калага барамыз. ДЭМЕЖАН: Не улпн? Юм руксат берд1? ЕРК1Н: Мама, бвге ертецнен калмай бару керек. 70

ДЭМЕЖАН: Не, онда бфеу кутт отыр ма? ЕРК1Н: Эрине, кутт отыр, мам! Тыгыз шаруамыз бар. ДЭМЕЖАН: Бп бшмейтш кандай шаруа ол? ЕРТАИ: Ту, мам, енд1 бэрш айта беру мшдегп емес шыгар. ДЭМЕЖАН (жун1 жыгылып): Жарайды, жарайды, керермЫ ЕРТАИ: Керемп емес, 613 тэцертец жол журю кетушп керек! ДЭМЕЖАН: (цолыи б\\р сглтеп)\\ Жарайды, жарайды, барындаршы! «Уксамасац тумагырлар», экелерщ Кайырбек болса, айтканга кенуил ме ед1ндер! (Ек1 улы асыгыс-ус!г'1с кшнт шыгып кетедк Артынша Дайырбек К1ред1. Дэмежан оны корт жыландай жиырыла цалады). ДЭМЕЖАН: Енд1 сен будан былай бпбен бфге бф дастархан басы- на отырмайсыц. Ес1к алдындагы сарайда жатасыц, атау-керещи сонда шесщ! Керешк, эйел сабаганныц калай боларын! КАЙЫРБЕК (тацырцай): Не? Не оттап турсьщ? ДЭМЕЖАН: Не естгсец, сол. КАЙЫРБЕК: Енд1 езш де коршгеннщ астында кыцсылап жататын сендей буралкы каншыкпен бфге тура алмаспын. ДЭМЕЖАН: Кок тиын таппайтын, белаз еркек кшге керек? Кетсен, жолыц эне, одан эр! кет! КАЙЫРБЕК: Саган кереп акша мен анау гой, жэлэп! Алдымен ею уйдщ акшасын колыма сал. ДЭМЕЖАН: Ею уйдщ акшасы кундел^кп ырыс-кутка усталып кегп. 1шш-жегешнд! есептемейсщ бе, кенкелес, езщ бф тамакка тоймайтын аужорсьщ! КАЙЫРБЕК: Он бес мын сомды санап-туйю берю едш гой. Соньщ бэр! усталью кегп дегенге адам баласы сене ме? ДЭМЕЖАН: Сенщ канша акша бергешщп бшмеймш, бф бшерш, зйелдщ колында акша турушы ма ед1?!. КАЙЫРБЕК: Ойын енд! белгш болды, сайкал. ДЭМЕЖАН: Менщ ойым... енд! бшдщ бе? Еспгщ келсе, озш-ак ай- тайын... Мен жас кезшде куйеуш сымбатты, сулу ж|’пт болса екен деп армандадым. Ол - сен болдыц! Из, унаттым, тшп бф кергеннен олю- талып гашык болдым. Турмыска шыктым, от кушагывда ортеню куйш- жандым, тзн кумарын кандырдым, бала суйдш. Албырт кощлдщ калауы орындалды. Бфак, бзр1бф журепм тыншу таппады. Есейгеннен кейшп жан калауы мулде баска болады екен. Каидай сулу оолса да, колы кыска еркектщ бфте-бфте суйюмй кетш, ал калталы азамат ускынсыз болса да суйк1МД1 коршед] екен. Содан табысьщныц мол болганын каладым. ©юшшке орай, жокпен бфге тугандай, калтац кампая коймады, кайта уйде масыл болып жатып алдыц. Айтшы, ондай еркектщ кшге кереп бар? Адам мына жарык жалганга бф-ак рет келед] ендеше сол кыска гаиа 71

гумырды итшшеп емес, адамша етюзгенге не жетсш! Акша жок жерде емф жок екенш тусшдш. Бшесщ бе, бгз емф сургеншп жок, кур кун ОТК13Д1К. Ал, калган омфшд! олай мэн-магынасыз откппм келмейдй КАЙЫРБЕК: Сондагы тапканын жудырыктай Жуман ба? Ол саган бай, сен оган катын болып жарыта коймассын. Ол талай жанньщ обалына калган алаяк емес пе? ДЭМЕЖАН: Ол саган солай коршер. Ал, маган одан артык еркек жок. Бойы кыска болганымен, колы узын. Тусшесщ бе, колы узын. Сенщ сорайган бойын жетпеген жерге, онын кып-кыска колы емш-еркш жетедй Устаймын дегенш устайды, аламын дегенш алады, мшемш дегенш мшеш, 1шем1н дегенш шедк жеймш дегенш жейдь Б1р сезбен айтканда, жаны неш калайды, соны ютейдк КАЙЫРБЕК: Иэ, нэпшкумарлык пен арам акша не ютетпейдь Сонда менщ М1Н1М - колымньщ кыскалыгы екен гой! ДЭМЕЖАН: Дэл солай! КАЙЫРБЕК: Бул сенщ гана ойын... Адамдыкты, адамгерш1Л1кт1 ту ет1п устайтындар да бар гой. Оларга акша емес, езшщ отбасы, ошак касы кымбат. Сен сиякты бакытты баскадан емес, езшен 1здейд1. Адамнын адамдыгы да сонда емес пе?! Оны калай жокка шыгармаксьщ! ДЭМЕЖАН: Иэ, езгеше ойлайтындар да бар. Б1рак, олар ездер1н- ездер1 алдап, кур киялмен кун етк1зет1ндер. Иэ, б1лем1н, саган да ынтыгып, кушагынды ансайтын кыз-келшшектер баршылык. 0м1рл!К жар болуды армандап, соны шексо бакытка балайтындар да жетерл1к. Сондыктан, саган катын табылар, жалгыз калмассын! КАЙЫРБЕК: Ай, арамза-ай! Ойын неткен Ьарам едт Ку т1земд) кушактап отсем де, енд1 томен етект1ге жоламаспын. Курысын, мен кетемш, кызыгатындай да, карайлайтындай да ештене калган жок. (К,айырбек есхкт'1 таре жауып шыгып кетед\\. Жалгыз к,алган Дэмежан жапма-жан сумкестен цалта телефоны)! альт, элдек'шге цоцырау шалады). ДЭМЕЖАН (коц'ыЫу. Жумчик, ана есек кетп... Иэ, оз1 кетть.. Бэрш айттым, ашык сейлесИм... Иэ, солай... Кешн айтармын. Сен келш1! (Назданып) Иэ, дэл каз1р келш1! Керим келш тур... Кеше гана керсем де, бупн кайта сагынып отырмын. 031н б1лес!ц гой, мен сеисп жалгыз сэт те тура алмаймын!.. (елйрешп) Карангылаиа бастаган ом1р1ме шугылалы сэуле шашкан жарык айым, мэцпл1к махаббатым, мсн1ц!.. Ой, корыкпай- ак кой, ол енд1 келмейдй Кайтып келмейтшдей ит тер1С1Н басына каптап ж]берд1м! Еркек болса, енд: ез1 де карасын корсетпес... Созд| кобейтпей, тезфек келш1 ендП.. Тас карангыда жалгыз-жарым журе алмаймын, туннен катты коркам! Ауылда ит те коп. Ал, сен еркек емессщ бе, не бол- ды сонша коркактап?! 0зщ алып кет! Иэ, эрине, ансап отырмын!.. Иэ... иэ... шыдай алар емесп1н!.. 72

(Дэме. ж.ан т. елефонын устел успине ъ°я салыи, жалма-жан царсы каоыргада тут турпан дэу агтаньщ алдына барып, уат-басын жвндеп, шашын таран, ерши бояп, сыланып-сипана бастайды. Анда-санда цуйрыгын булгацдатып, тест шалцацтатып к,ояды. Коп куптйрмей жылмац цагып Жуман кгрт келед/. Коптен кергспеген гашьщтардай куиищтары айцаса кетеЫ). ДЭМЕЖАН: Жеттщ бе. мэцгшк сагынышым менщ! ЖУМАН. Жарык; кунш! Сен кел десен, калай шыдап жатайын! ДЭМЕЖАН: Енд1 боге ешкш де, ештене де богет бола алмайды ЖУМАН. Жаным, мен оул кунд1 туп-тура жиырма жыл куттш гой! Из, жиырма жыл... ДЭМЕЖАН: Жан-журегшмен мен де сеш каладым! ЖУМАН: Енд1 жуоымыз жазылмас. Мен сеш Астанага алып кетемш. ДЭМЕЖАН: Астанада туфу эр пенденщ арманы гой. ЖУМАН: Бас шаЬарда хан сарайындай уйш бар. Бунда тек бф сен ушш келгенмш. Сенесщ бе, бф сен ушш, жаным! Арада зулап каншама жыл етсе де, сол баягы бала кездегщей мен саган эл1 гашыкпын. Шын айтамын, сол эл1 бала гашыкпын! ДЭМЕЖАН: Койшы, жаным, уялта бермей. Артымнан олердей жу- прсен де, кайрылмастан кетш ем. Сол кезде селт етпеген сезшш, бупн оттай лаулайды деп кш ойлаган?! Бф кун кермесем тура алмайтын куйге тустш. Махаббат адам гана емес, уакыт та талгамайды екен гой! ЖУМАН: Дэмежан, сен эл1 он ею де бхр гул1 ашылмаган булдфшш кыз сияктысын! Кез1мд1 алмай жузще карай берпм келед1. Кудай-ау, калай сакталгансын?! Тула бойын толыксып, боксен шыгып, тшт! эдем1 боп кетшсщ! ДЭМЕЖАН: Койшы-ей, жынды, кылжак кылмай!.. ЖУМАН: Кылжак емес, еллахи-билахи, шын сезш! ДЭМЕЖАН: Ал сен болсан, эш жап-жас Ж1птсщ! Кеш те болса, кайта тапкан бакытым! Турщ де сол бэз-баягы, калай езгермегенсщ? Жалпы, сен взгермейсщ, иэ! ЖУМАН: Жарыгым, айым, кунш, мен сеш бакыггын бал шуагына белеймш! 0мт бойы аялап втемш! ДЭМЕЖАН: Мен сеш кулай суйш калдым, жаным. (козте жас мып) Сез1М1М13 МЭНГ1ЛЖ суымасыншы, бакытымыз аянды олсынш се„ мен УШ1Н жара,— Щыркар эшмсщ! Енд! ешимге бермеймш! Ешимге да . (Екеу, тйта ^ша^аса кетеЫ, суШсе Кайырбек юрт келеЫ. Долыида улкен пышац. Дал СеРШШ. Жуман батырсынып турып крлады). 73

КАЙЫРБЕК: О, эндем жараса калыпсындар гой! Мен ун-тунсп ке- тш калады деп ойладындар ма? Жок, кателестп-щер! Сен сайкал, ме- нен бэрш айырып, жекедара бакытка боленпд келд1 гой, э! Не деген езшшшсщ! ЖУМАН: Кайырбек, келюешк, саган не керек ез1? КАЙЫРБЕК: Маган ба, маган сен керексщ! Одашада колыма бф туссе деп жур едш, курган торыма коркау каскырдай езщ келш топ ете калдын гой. Керсетешн мен саган бфеудщ шанырагын шайкалткан калай боларын! ЖУМАН (гшент): Мен сенщ букш жагдайынды жасаймын. Тштд керек десен, жарты байлыгымды белш береГйн. Тек Дэмежан екеумвд1 жайымызга калдыр. ДЭМЕЖАН: Жарты байлыгынды не уппн бересщ? ЖУМАН (Дэмежанга): Сен уппн!.. КАЙЫРБЕК: Эй, Жуман, сен менщ бар бакытымды урлап бара жатырсын, оньщ жанында сенщ жарты байлыгын не тэшрд Бэрш акшамен сатып алып уйренш калгансын гой, мен1 де сатып алгыц келед1 екен гой, э! Квзщд! ашып кара, мен саган акшага сатылатын Дэмежан емесшн! ДЭМЕЖАН (батычданып): Кайырбек... бэр1не езщ К1НЭЛ1... К1нэгп менен емес, езщнен 1зде... КАЙЫРБЕК: Мен сонда саган не 1стедш, сайкал? ДЭМЕЖАН: Мен сенен ешкандай жан жылуын сезше алмадым. Ма­ ган омфЛ1к жарын рет1нде емес, сатып алган кущвдей карадыд! Мен де ет пен суйектен жаралган жумыр басты пендемш. 031н айтшы, уйленгеннен бер1 б!р тал гул сыйлап керд1н бе? Калтама акша салып берд1н бе? Дема- лыс орындарына Ж1берд1ц бе? Тым курмаса, жылы соз айтып, жанымды шуакка болед1д бе? Жок, жок, жок. Тас кабыргадан баска не кердш, кайда бардым?! Менде саган деген бал сез1мдер болган. Иэ, болган, болгаи, болган... Соныд бэр1н ез колынмен 0Ш1рд1и, туншыктырып елт1рд!д! КАЙЫРБЕК: Сен олай акталма! Еркек емесш'н бе, эр! менщ жара- тылысым солай, сез!М1мд1 сыртка шыгара бермейм]'н, б1рак 1Ш1Мде саган деген сушспеншшк кешеп кунге дейш толкындай тулап жатты гой. ДЭМЕЖАН: Мен оны сез1нген жокпын. КАЙЫРБЕК: Сен оны сезшуге тырыспадыд, саган оныд кереп де жок едк Себеб1, сен адамга емес, байлыкка кызыктыд. (Жуманды сук, саусагымен кврсеппп) Мынаны емес, акшаны бай еткщ келд1. (Жуманга) Ал, сед сумырай б1реуд1д декел1 эйел1н азгырып алганда, каддай м.уратка жетем1н деп ойладыд? Бакытсыздыктыд уст1нен бак тургызу мумкш бе? ЖУМАН: КАЙЫРБЕК, бар пэлегд магаи жаба берме. Дэмежан дурьгс айтады,- коп нэрсеге оз1д кшэлющ! «Колда барда алтынныд кад1р1 жок», ед бастысы колыддагы бага жетпес асылыдды багалай алмадыд! КАЙЫРБЕК: Солай ма? 74

ЖУМАН: Солай! КАИЫРБЕК (мысцылмен): Колындагы алтынды багалай бшер сен гана екенсщ гои, акымак! Тобещи оиып, аузьща кан куйсам, обалыц жок кой! ЖУМАН: Сен меш олтфсец де, мендеп махаббатты оипре алмассьщ! КАИЫРБЕК: Сорлы-ау, сенде махаббат кайдан болсын, кур нэпс1 гой! Нэпс1кумар, акымак! ЖУМАН: Байкап сойле! КАИЫРБЕК (ершелент): ©нпр ун1нд1, иттщ баласы! (Дайырбек цатуланып, цанарлана тусед!. Тацап келед/ де сол цолымен Жумсптыц желкетусынан цапсыра устаиды да, оц цолындагы пытацты бар куштен журек тусыиа тыгып алады. Ол ипзерлей берт, цулап туседи Дэмежан цорьщцанынан куйеутщ аягына жыгылады). ДЭМЕЖАН: Кенирни, Кайрош! Мен кателестш! КАИЫРБЕК (эиелииц шашынан устап): Ек! уйдщ акшасы кайда? ДЭМЕЖАН (д1р-дгр етт): Ана кубырдьщ 1иинде. КАЙЫРБЕК: Канша? ДЭМЕЖАН: Он бес мыц сом. КАЙЫРБЕК: Экел. ДЭМЕЖАН: Казф... (Дэмежан астына орындъщ цойып, цубырдыц пышен э/сылтыр кле- енкамен оралган он бес мыц сомды алып береди Дайырбек ацшаны ала­ ды да, эиелше жацындап келед1). КАЙЫРБЕК: Сеш де елтфш кетуге болар едт Алгашында соган тас бекшгем. Эйткеш, енд1 сеншен бфге тура алмаймын. Сеш емес, бала- ларымды аягандыктан гана жанынды калдырамыи. Сайкал болса да, шешелер! жанында болсын! Сен оларды да азгырып, магам карсы койып койдьщ! Менен кутылу унлн не ютемедщ, сен сайкал! Бфак, сен осы 1сще емфбаки вюнетш боласьщ! Асыкпа, аптыкпа, бунымен ю б1тпейд1. Мен саган ешкашан тыныштык бермеймш! Опасыздыгыц аздай, бар акшаны сщфш кетпек болдьщ! Мэ, бес мыц сом. Саган емес, балаларга... Калган он мыды керек... ДЭМЕЖАН: Кайырбек, кенирни меш! Тшт1, мынаныц елшш саган артпаймын, езш-ез! елтфД1 деймв. Екеумпден оаска куогер жок кой. Эмбе, меш акжолдан тайдырган, козшд1 оайлап, коцшшд! арбап гастаган да осы гой. Кудай унлн, меш тастап кстпенп! Жалынамын Кайрош, кетпенп, маган сенщ вмфЩ кымбат! Мен сеш бэр1бф суйемш! Монгшк суйш етемш! (Дэмежан жуггрт келт куйеуш цушацтагысы келеди бьрац Дайыр- бек оны кеудеанен итерт эюгбередь). КАЙЫРБЕК: Жок, енд1 бул аярлыгьщнан тук шыкпайды. Екеумпдщ жолымыз монпге айырылды. Бф мэрте опасыздыкжасагаи адамга кайыра 75

сенш артуга болмайды. Катайкп тусшермв, ал - саткындыкты кецпруге болмайды! (Кайырбек шыгып кетеди Дэмежан жыламсырап цала оеред\\). ДЭМЕЖАН: Ана балгер катын «енд1 не айтсац да кент журе бередЬ> деп едй акшаны уыстап алып, дугасын дурью окымаган-ау, алаяк. Эй, б1рак ол квмектесть Эйтпесе, ана есек карындасыньщ уйш тартып алмае та, ею уйд! сатпас та ед1. Мшезш беске бшем гой! Кешнп дугасы конбай калды-ау деймш. 0лде, акшамды азырканды ма екен! Болмашы тиын- тебенд! унемдеймш деп, каншама акшадан кагылдым, оар оакытымнан айырылдым. 0й, езше де обал жок... обал жок... 0й, бфак, адам елтфген кашшер кайда кашып кутылады дейсщ, сазайьщ тартар, жазасын алар, бэлем! Тек акшаны какшып кеткеш бол- маса... Жуманныц басын айналдыру уплн де уыстап акта берт ем, соныц бэр! желге ушты гой. 0лде дуганы дурыс окымадьщ деп, дау шыгарып, акшаларымды кайтып беруш талап етсем бе екен! Кой, онда езшд1 дугалап тастар. Пэледен машайык кашыпты деген, онда нем бар-ей, Кудай-ау! 0мф осымен токтап калмайды гой! Баска да ой-жоспарыма жэрдем! тиер. Жер бет1нде еркек курып калган жок кой! Бетшнщ жылтырлыгын пай- даланып, тагы б!реу1н курыгыма шермш! Анабфеу ез1 кылмьщдап жур гой! Бфак оньщ бала-шагасы бар. 0й, бэр1бф емес пе?! Маган жагдай жасайтын еркек болса болды емес пе?! (Жуманга царап) Эй, мынаны не 1стейм1н? Калтасында канша акшасы бар екен, езшщ? (Ол влт жапщан Жуманныц цалталарын пинте бастайды. Мыц дол- лар мен ечу мыц тецге тауып алады да, сумкасына сала салып, айгайлап- аттандап уидеи атып шыгады). ТОГЫЗЫНШЫ К0Р1Н1С Ацшам. Апац-сапац. Куыцтай гана б1р болмел1’ тоцал там. Сырты сыланоаган, ееггтен э/сел кеулеп тур. Клара теледидардан концерт корт отыр. Кенет коршпиц гит шэутдеп цоя берд'1 де, те-ишла ест цагылды. Куйеу, келген екен деп, еакт/ аша берген Клара оз коз,не оз1 сенбей со- стиып турып крлды. К^рсы алдында агасы - К,айырбек тур. Сак,ал- гиашы урпит ост кеткен, жудеп-жадаган. Киген кишдерI мыж-мыж, саталац-саталак;. Усттен жагымсыз тс муцкт тур. Агасын бундай кескш кеитте ешкршан кормеген Клара шошып кетпп. Танымай турган бас-аягына тагы б,р марте коз жуг1ртт шьщты. Агасына де- окпе-ретшт табанда умыпщан Клара алгаищы болып тт цатты. КАЙиРЙ/а\"°;: КаЙДЗН Журс'3’ : 0рец таптым гой. Коп аял- дай алмаймын (ЖаМтш° 76

Не боп калды? КАИЫРБЕК. Болар 1С болды. Айтканмен ештене езгермейдь КЛАРА (ес/кпи айцара ашып): 1шке кфсеодзшП (К,айыроек пике жылп етт к!рт, жалма-жаи естт Шп алады да, о!рден барып терезенщ пердест жабады. Клара тукке тусте алар емес. Коз! жасаурап, цол-аягы дгрглдей бастаган агасы цалтасынан ораулы ацшаны алып, ^арындасына усынады). КАИЫРБЕК: Мэ, мынау бес мьщ сом, ез уйщнщ акшасы. КЛАРА (тацырцап): Ой, ага... КАИЫРБЕК: Кбайта баспана сатып аларсывдар. Кеплрерсщ, кате- лескен1мд1 кеш тусшдш. Айбек пен Ажар калай? КЛАРА (козте жас альт): Айбек сол Мубэрэктщ малый багып жур. КАИЫРБЕК: Неге? КЛАРА: Ауылда баска жумыс та жок. КАИЫРБЕК: Иэ, онын рас. Оган да акта беремш, калага келш, уй сатып алсын. Кеше тазаласа да, кушн керер. КЛАРА: Жаксы болар ед1, эйтпесе тым азып-тозып кетп. Калага келсе аштан елш, кештен калмайды гой! КАЙЫРБЕК: Соны айтам. Ажарды да калага алып келу керек. Ауыл куннен кунге курып барады гой! КЛАРА (сылц етт отыра кетедг): Естшеген екенсп гой, Ажардан айырылып калдык! (К,ыстыга жылап жюереЫ). КАЙЫРБЕК (дауысы Ырьздеп): Не дейд1, Кудай-ау! Не болды? КЛАРА: Ауырды... КАЙЫРБЕК: Калай? КЛАРА: Айтудын езх ауыр. КАЙЫРБЕК: Не болды сонда? КЛАРА: Ауылдагы Сэрсенбек деген майлы 1шектей жылпылдап туратын бэкене бойлы шопырды бшешз гой. КАЙЫРБЕК: Иэ. Нагыз сужукпастын ез1 гой! КЛАРА: Жольщ болмагыр сол с.умырай тунде баспалап терезеден тусш, жападан жалгыз шырт уйкыда жаткан Ажар оайкуска тисштк КАЙЫРБЕК (к;аны басына шапшып): ОЬ, сумырай! КЛАРА (кемсецдеп): Содан катты шошынган. Ар жагын айтпай-ак кояйын, акыры ауруханада коз жумды. КАЙЫРБЕК (тущгт): ОЬ, иттщ гана баласы-ай! 1стегешщй алдыца келНрмесем, атым ошсш! Маган неге хабар бермедпщер? КЛАРА: Юнэлшш. КАЙЫРБЕК (курант): Кшэ езшде, К1С1 суйер кылыгым жок кои! КЛАРА: СИден мулде кудер узш ек. КАЙЫРБЕК (муцайып): Жузш - кара, карабетпш! 77

(Осы кезде уйыцтап жатцан цос бупдщшннщ бхреу! оянып, квзт атып, басын квтерт апады. Кайырбеконьщжанынажацындап, оеттен суши басынан сипайды. Кенет ойына элдене тускендей, жалма-э/сан уйдщ пит тагы б!р мэршс квзбен шолып шывып, царындасына сураулы жузбен коз тастайды). КАЙЫРБЕК: Балапандарын ушеу гой, иэ! КЛАРА (селсоц): Екеу. КАЙЫРБЕК (ацтарыла): Екеу? КЛАРА (жузш муц торлст): Алла ушшипмпдщ пешесше жарык дуниеш К0руд1 жазбапты. КАЙЫРБЕК (ауыр курстт): Ойбу, Кудай-ай! Эбден киналыпсыц гой! КЛАРА (кемсецдеп): втф!к айтып не кылам! Онай болган жок!.. (Клара кемсец кагып, свзш толъщ аяцтай алмады. К,айырбектщ тур '\\ бузылып, буын-буындары босап, еденге сылц етт отыра кеттг). КАЙЫРБЕК (да\\>ысы Ырмдеп): Кеипрцп, айналайын! Меш Кудай атты. КЛАРА: Олай демешзип, ага! КАЙЫРБЕК (жаГшен квтертп): Басынды ауыртып ж1бердш бе, кетешн! КЛАРА: Жеп тунде кайда барасыз? КАЙЫРБЕК: Тунделетт журмесем, кущнз аттап баса алмаймын. Айбекке барамын. Катты сагындым. Юнн болса да, алдына барып, кенпрш сураймын. Оны да такырга отыргызып кеттш гой! КЛАРА: Крйынызшы, ага, «адасканнын айыбы жок, кайта уйрхн тапкан сон» демей ме, несше айта бересп! КАЙЫРБЕК: Мен бэрщнщ алдында кшэлшш. Каршадай Ажарга да камкор оола алмадым. (коз/ жасаурап) Эруагьщнан айналайын, оотаканым сол, сен де кеипрцп меш!.. (ауыр курсийп) Кайда койдындар оны? КЛАРА: Эке-шешемйдщ касына. КАЙЫРБЕК (коцт сецдей бузылып): Меш де эке-шешемнщ жа- ныиа жерлендер. Бфак, эке-шешеммен, Ажармен о дуииеде де ксздесе коймаспын. Олардьщ жумакта болатыны анык, ал мен тозакка барамын. Тозакка... Кешнп кездер1 экем мен шешем тусше жш к1р!п жур. Бэрш сезш-бшш жатыр гой ылги да тоц-терю томсырайып журедь Жш шо- шып оянатын болдым. КЛАРА: Ага, ол ойлагандш гой, осымен омф токтап калмайды. Кэ^ртайып та турган жоксыз. Жамаидык шакыра бермссещзшП Кудай оуиыртса, калган гумырымызда б]рге боламыз! Енд! мен де С13Д1 ренж1тпеим!н! Слз де кеинрщЬцл! 78

КДИЫРБЕк: Жок, жаным, сенщ ешкандай кшэд жок. Бэрше кшэл1 мына мен гой! Жаксы, жаным, «кашпак болсац, зымыра» деген, мен кетешн! Бэрюф ещд мен сендермен бфге бола алмаймын. КЛАРА. Ага, мен С13Д1 ешкайда ж1бермеймш! Осында калыдыз, сый- ысамыз бфдеде гып. КАИЫРБЕК: Жок, маган коп аялдауга болмайды. Аладсыз эке- шешемнщ жанына оарып жаткым келедк Карайлайтын да ештеце калган жок. КЛАРА (кемсецдеп): Неге олай дейс1з, ага? Желкшдеп ост келе жаткан ею улыдыз бар гой! Солар уиин де емф суруге тшссв! КАИЫРБЕК: Эй, оларды койшы, шфйген жумырткалар. Оныцустше колым кан, адам елтфдш! КЛАРА (тацырцап): Кудай-ау, кшд1? КАИЫРБЕК: Ана сайкалдьщ кедщдесш! КЛАРА: Жуманды ма? КАЙЫРБЕК: Оны сен кайдан бшесщ? КЛАРА: Ага, оны мен гана емес, буюл ауыл бшедь КАИЫРБЕК (тацыркап): Койшы, бшсендер, неге айтпадындар? КЛАРА: С1з де кызыксыз, калай айтамыз? КАЙЫРБЕК: Елдщ бэр! бшед! дейсщ бе?! А, Кудай-ай, эбден мазак болган екенмш гой! Бес жыл журген Гулжамалдай ак-адал пер1штемд1 жылатып, бетшщ жылтырлыгына кызыгып, сол сайкалдьщ содынан ерш кетш ем. Одбай кателесшшн! Кыздыд коз жасы Ж1беруш1 ме ед1? Оган сендерд1К1 косылды. Ещд кайтш одайын! Менщ емфш кател1ктен турады екен. Жарык дуниеге келгешм де улкен кател1к болган сиякты. КЛАРА (коз1 жасаурап): Ага, кателеспейтш пенде бола ма?! Ер яйпттщ басына не келш, не кетпейдь (Осы кезде тагы да ит уреЫ де, артынила сырт жацтан микрофонные сащылдаган дауысы шыгады. «К^айырбек Хамитулы с\\з полиция цоршауындасыз. Оз еркирзбен бер'тирз! Егер царсылассацыз, цару цолдануга мэжбур боламыз!» — деген создер к,айталана бередг). КАЙЫРБЕК: Атада нэлеттер, осында келетнймд1 бшген екен гой! (Кларага) Мэ, мынаны ал! (жан-эюагына жалтацтай оралган аквилоны бередг) Бул Айбекке тиесш акша. ©з колына тапсыр. Аманат. КЛАРА (кемсец цагып): Алад болмадыз, ага! КАЙЫРБЕК (кЬ/сйнп): Атада излет, Сэрсенбектщ сазайын беруш керек ед1. Сол гана еюшш! Жеткен жерш осы болды. Мыналардыд колына тусш, емфбаки абактыда азап шеккеише, бф сот капа кииалып, мэдпл1к жаным жай тапсын! (Кезд'шн суырып алады) Хош, карындасым! Хош, жарык дуние! КЛАРА (жанушырып): Жо-жок, агажан... 79

(Клара умтыльт улгергенше, К,айырбек вз журегше кездгкт/ цос цолымен куштей суцг 'тт жюеред\\ де. ецкейе берт, етпеппнен гурс етт цулап туседи Клара дауыстай келт, оц жац иыгынан жулца тартып шалцасынан ау’дарады. финала ыцырсиды. Козт пике цадай ацырын ау- зын жыбырлатты). КАЙЫРБЕК: Кеипршй жаным!.. Мен ит болдым... ит тфлш кештщ... итшшеп... (К,айырбек свзт аяцтай алмады, цолы кездттц сабынан босап, еден- ге сылц ете туседн Квз1 ашыц, бфац к1рп1к цацпай, цимыл-цозгалыссыз цатцан да цачган. Аузынан сыздьщтап цан ага бастады. Клара агасыныц бойынан жан шыгып бара жатцанын аныц сезд1). КЛАРА (зарланып): Агажан-ау, неге... неге булай ютедщ? Неге осын- ша ажальща асыктыц, жан агам-ау! Неге? Неге?.. (Осы кезде естт цатты жулци аищан сацшылар царуларын кезе- не баса квктеп юрт келедг де, К,айырбект\\ц еденде сулап жапщанын корт, не 1стерлер\\н бйшей, состиып турып цалады. Журек тусына цадалган кездттщ мацайынан цан сыздьщтап агып жатыр. Милиция майоры ецкеит тамырын устап квред\\ де, лэм-мим деп пил цатпастан сертперт ертт шыгып кетеди Клара агасыныц вл\\ денестщ усппне ац жабады). КЛАРА (жылап отырып): Кайран, агам-ай, ажальщызга асыгып бара жаткандай коршуна едщп. «вкпеге кисак та, олшге киямыз ба», секем алып, сез1ктенш журунп ем. Шерл1 журек бекер аласурмапты- ау! Слзге екпелеп журген 613 де акымак екенбН гой! Босагама келш дэл осылай ажал кушады деп им ойлаган?! Кайтешн! Амалым не, амалым! Бул дуниенщ рахатын коре алмадьщыз, енд1 Жаратушы Жаппар иемп о дуниенщ кызыгын коруге жазсын! Рухьщыз пешштщ твршде шалкысын, жан ага! (Клара цыстыга жылап, еденге сылц етт отыра кетеди Баганадаи берг тукке тусшбей урпит царап тургап ею баласы жуг/рт келт, цос цапталдай жабысып, цосыла шырылдап жылайды). Соцы. 80

БЕЙУА1$ КАТЫСУШЫЛАР: Дауылбай Боранбаев - галым, отагасы Жазира Жарылкасын - уй шаруасындагы эйел, отанасы Мещцгул - туцгыш кыз, байшыкеш тур1ктщ жанды куыршагы Жанат - улкен ул, рекет Болат - ортаншы ул, кришнайт Кайрат - юш1 ул, кэсшкер Кайырбек Жасарбаев - милиция майоры Тацат - жендеттердщ басшысы Сайрангул - сайкал, жезекше Таныс кел!ншек, еркек, жендеттер, дэр!герлер 6-454 81

ь Б1Р1НШ1 К0Р1Н1С Шагын эрг жупынылау ас бвлме. Квнелеу к,оцыр устелдг жагалай жайгасцан б!р угш жан суйьщтау цара тайга шым-шымдап цумшекер цосып, нан шылап жеп отыр. Дастарханда одан басца еиипеце жоц. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Тым курмаса май алуга да акша жок. Кудайдын бар жарытпай-ак койганы-ай! (куйеуше к,арап) Айлыктарынды кашан беред1 екен, бшмедщ бе? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ. Бшмеймш. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: 9з енбегщ гой, сурамайсыц ба?! Уш ай кеилктфген деген не сумдык. Адамдар калай емф суред1 деп ойлайды екен?! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Зарлай берменл, енд1 калганы тшемсек- тенш алакан жаю ма?! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Б1ЗД1 койшы, балаларды ойламайсыц ба, тоя тамак жеп, сорпа-су 1шпегел1 бфаз болды. Обал емес пе? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ау, мен оны ойламайды дейсщ бе?! Кудай буйыртса, бэра болады. Ол1 улы галым боламын! «Коп ецбек ет- кенге бакыт та басын иедЬ>. Атагьщ шыккан сайын байлык та, баскасы да ез аягымен келедк Тек азырак тозьм, шыдам керек!.. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кудай-ау, кашангы шыдаймыз? Шыдам- нын да шеп бар емес пе? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Заман осылай кусырылып тура берер деймющ, тузелер. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Сол заманьщ тузелгенше, амалдай турудьщ кам-карекетш жасау керек кой ендь ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (дауысын котергп): Жетер! (Устелд/ цо- лымен бф урады) Ундемеген сайын удетш барасыц гой, туге. (Осы кезде улкеп улдары Жапат орнынан атып турады). ЖАНАТ: Спдерге не жетпещп осы? Атау-керем1зд1 де тыныш йи- юзбейспдер. Кезшида ашкаинан бера керш келе жатканымыз урыс-ке- р1с, айгай-шу... Кудай унпн койсацыздаршы, енд!, коятын уакыттарыныз болды гой! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Енда акыл айтпаган сен калып едш, СУ\" мелек! Кшд1 кш таптырганын бшесщ бе, 031?! 82

ЖАНАТ: Бшемв. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Бшсен, тш-жагьща суйенбей, жайыца отыр. ЖАНАТ: Киналатыныныз бар, несше таптырдыцыз? Булай кунде ке- Р*с1п жатканша, аш кулак та, тыныш кулак, белдерщпде олтфш журе бермедщпдер ме?! КАИРАТ: Жанат, койсацшы, кшпкпейтш жерге кшппп... ЖАНАТ: Аузынды жапшы, а! Саган ешкш соз берген жок. ЖАЗНРА ЖАРЫЛКАСЫН: Эй, сен ез1 не тантып турсыц?! Енд! сендерд1 емфге экелгеншп уннн жазыкты болдык па? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Болды, жетер. Ауыз езшдш екен деп кеки бермей, созд1 догарындар. ЖАНАТ: Менщ адамша емф сурпм келедП ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Адамша дейсщ бе? Сонда калай, бхз хайуанша емф сурш жатырмыз ба? ЖАНАТ. Хайуанджше уксап кетет1Н1 рас кой. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Сен осы бфдене булдфешн деп жур- геннен саумысыц? ЖАНАТ: Не булд1рем1н, тек калта кампайтып, жалганды жалпагы- нан баскым келед1. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Дипломын да жок, окуынды да б1Т1р1п алмадын. ЖАНАТ: Каз1р акша табу уцпн дипломньщ тукке де кереп жок. Он- дай заман откен. Кос-костан дипломы барлар кундер1н коре алмай, кешеде кангып жур. Ал, окымай-ак байып жаткандар каншама?! Кайта оку соккандардын колынан к1тап окып, кагаз кем1ргеннен баска ештене келмейд1, ал бфдене шыкса сол окымайтындардан, тентектерден шыга- ды. Элемдеп байлардьщ копшшп сабакты нашар окыгандар, бала ке- з1нде бузык болгандар. Керс1нше, олар омфге бей1м, Ж1герл1, кайратты, журекп жандар. Мен1н де солардай болгым келед!. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Т\\р\\ болсак корерм13, байып кеткен1нд1. Акша табу онай деп пе ед1'н! ЖАНАТ: Онай емес, эрине. Б1рак, свдер сиякты айлыгы шайлыкка жетпейт1н бф жумыска байланып, итш!леп кур кун отк1зг)м келмейд!. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Не? Сонымен не айтпаксьщ! Енд1 табаламаган сен калып ед1Н, итт1Н баласы! ЖАНАТ: Мен итт1н баласы болсам, озпиз к1м оолдыныз сонда? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Эй, кенкелес, жетер ендр кет коз)'ме кор1нбей! ЖАНАТ: Маган бул уйде кызыгатындай да ештеце калган жок. Бо- лат та кегп гой. Мен оз кун1МД1 оз1м корем1Н, ом1рге тук икем1 жок сол байгус далада кангып калып журмесш. 83

ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Кацгымаса, одан эрк ЖАНАТ: Соншалыкты не булдфштх ол? Бар юнэсх кришна дшщ кабылдаганы ма?! Эр-берден сон эр адамнын взшдж кезкарасы, оз жолы бар емес пе?! Кэмелегпк жаска толган, оц-солын таныган сокталдай азамат, не ютесе де 031 бшедх емес пе?! Несше капаланып, дан жута бершндер? Тук тусшбеймш! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Сен не тусшем дейсщ?! 0з кагынан жершген баланьщ барынан жогы жаксы. Будан былай ол менщ балам емес, бхр Кудайга тапсырдым оны. ЖАНАТ: Спдх тус1нпм-ак келедх, эке! Бфак, казф заман баска, зац баска дегендей, С13 де бИдх тусхнущхз керек! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Сонымен не айтпаксьщ? ЖАНАТ: Мен де кетемш! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (кемсец цагып)\\ Кайда, жарыгым-ау? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (цабагын кгржштп): Жолы болсын! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Акыл айтып, токтата ма десем!.. 0й, сен де... ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Акылды тындайтын баланы керш тур- гамын жок. ЖАНАТ: Уайымдаманыздар, мен елмеймш. Корерсыдер эл1, бхр жер­ дей тест шыгамын! (Жанат шалт цимылдап, еакпп таре жегуып шыгып кетедп Шешес\\ ойбайлап к;ала беред/. Экес/ цое цолымен басын .устап отырып к,алады. Кайрат пен Мецдхгулдщ де коздерг жасаурап, орындарынан турып кетед'и Ерл1-зайыпты екеуп оцаиш крлады). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (эйелт ала квзшен атып): Бэрше кшэлх - сен! Балаларды дурыс тэрбиелей алмадын! Экец уйкыдан елгендей, туске дейш кершп-созылып жатасын, одан калды телебезерге телмфШ, куш бойы сериал кересщ! Бала багусыз, уй караусыз калды. Мына уйд1 караты, уй емес, мал кора сиякты, катан болсын астан-кестеш шыгып, шашылып жатады. Терезенщ алды шан-шан, эйнек сатпак- сатпак. Кырынайын десен, сатала-сатала айнадан сакал-муртыи тугш, жузщ эрен кершедь тым курмаса соны жалтыратып коюга болады гой! Ана тоназыткыш пен муздаткыштьщ устщ караты, бес ел: кара куйе. Дэретхананьщ 11111 бок пен схдхк сасиды, тш'п юру мумюн емес. Кф жуылмагалы, юлем кагылмагалы канша болганын бф Кудай бшеш! Не маскара - бул. Катын сыйкыц жок, ар-уяттан журдайсыц! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (коз! жасаурап): Ар-уягтан журдай боп не ]степпш сонда? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (кеудес'н/ ургыштап): Уйге бфеу кел- се, сен емес, мен жерге юрт кете жаздаймын. Катан жиналады, озш 84

кашан тфшесщ! Сендей камсыз катынды корсем, козш шыксын! Эйел деген кайта еркектщ бф жагына шыгысып, септеспеуци ме едР Жок, кегежен кешн тартып, ашуымды коздырганнан баска тук бшмейсщ. Сен1н кесфщнен жуйке (оузы копфип'ктент) ауруга шалдыктым. Маган жасаган жаксылыгьщ осы ма? Кездерш ашкалы корт келе жатканы сенщ тэрбиен болса, балалар кайдан оцсын! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Шфюн-ай, э, жер бетшде озщнен езге жаксы жок, озщ гана акылдысын, озщ гана кереметсщ. Бар пэлеш магаи ушп-тоге берсенип, эйтеуф! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Айтшы, айтканымньщ кайсысы отфж? Айтпады деме, осыдан ана улын бфдецеге ушыраса, коресщ! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Онсыз да коресп-п керш журм1з гой. Кудай-ау, буйтт кезге кушк боп т\\р\\ жургенше, арам катканымыз жаксы ед1. Тырайып тыныш кана жататын. Кудай да алмай койды. Шын айтам, бупн елеем де, арманда кегпм деАмес ем. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (цолын бгр алтеи): Аузыда келгенд1 от­ тай бермецп, макулык! Кеуденде жан болганмен, кур калкиып журген тф1 0Л1КС1И. Эй, саган айтты не, айтпады не, бэрШф миьща ештеце юрш- шыкпайды! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Из, сенщ бок аузыца балагаттан баска не тусуцп ед1? Кунде естш келе жатканым осы бф соз. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (кекжшп): Озщ кандай болсац, соз де сон- дай болады да. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Сен меш кашан адам санатына косып ед?! Жерге тыккылай бердщ гой, туте! Жарайды, мен-ак жаман болай- ын, мен-ак акымак, топас, мигугга болайын, сен-ак жаксы бола койшы! Асыкпа, калаганыц сол болса, менен де бф куш кутыларсьщ! Кашангы сенщ токпагьща тозш журе берер дейсщ?.. Офф... (журек тусын устст) Ой, журепм-ай!.. Шаншы... кыс... ауыр... Токтап калсан, жарылып кетсен, тштен жаксы... Козшд1 жогалтатын... (Эйел1 журек тусын к,олымен лсайлап уцалагсш куш жыламсырст шыгып кетед 'к Дауылбай Борсшбаев жс/лгыз оз/ к;алады). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Катындш аздай, енд1 озщ таптырган балага дешн табалайын дед] ме? Буйтт суйюмщ кеткеише, табысы молдау жумыс карастыру керек пе?! Институттан болашак корт гургаи жокпын, он ею мын тенге дегеи не тэшр1?! Онын озш уакытылы бермей, тарыктырып кояды. Жарайды, олш-талып докторлыгымды да кор^армын, бфак оган бар-жогы уш-ак мын тенге косылады. Он бес мын тенге кай жыртыгымызды жамайды?! Балалар да ержетп, ертен б\\р\\ кагыи алам, б!*р1 байга шыгам десе не ютеймш? Юм магам акша тауып бере кояр дейсщ! Кам-карекет жасамасам болмас! КатЬ1И мен баладан сс'пгсшмп 85

де жетер, ещй елдщ табасына калып, мазакка айналып журмейж. Бфак, не ютей аламын, колымнан не келедГ? Ацсаган асыл арманымнан, омфлж максат-муратымнан, гумырымныц мэнше айналган гылымнан калай бас тартпакпын?! О, тоба, ми ашып, бас катты гой!.. ЕК1НШ1 К0Р1Н1С Жазира Жарылцасын диванда буртп отыр, арагШк амлеп-уылеп цояды, квцтнде уайым, цабагында муц бар. Жанында улкен цызы - Мецд\\гул жанаса отыр. Оныц да квцт пэс, козтде жас. Б1р кезде Да- уылбай Боранбаев юреЫ. Екеуте алма-кезек царап, б/р келецсЬдттгц болганын пш сезе к;ояды. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Тагы не боп калды? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Не болушы еда? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Онда неге байы олген катындай тунжырап отырсын? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСБШ: Кызьщ турмыска шыгам дейд1. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ту, шайлыдкан кен1л-ай, тагы бфеу б1рдене булд1р1п койган екен деп журегш аузыма тыгыла калганын карашы! Кыз баланын кутты орнына конганы да бф бакыт емес пе?! Кайта куанбайсыд ба? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Сол, куана алмай отырганым... ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (дауысын котерт): Не?.. Кулбштелемей айтсацшы, не боп калды тагы, Кудай-ау! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: ©з! айтсын! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (к;ызына)\\ Жаным-ау, тусшдфнп, шешен не жумбактап кетт1? МЕНД1ГУЛ: Мамам, карсы. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Турмыска шыгуына ма? МЕЦД1ГУЛ Иэ... ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Неге, Кудай-ау? МЕНД1ГУЛ: Куйеу Ж1пт Туркиядан келген. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Оралман ба? Онда турган не бар? Ол да - казак. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Казак болса, куанасын гой! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (тур! бузылып): Сонда не?.. Казак емес пе?.. МЕНД1ГУЛ (к'1б1рттпеп)\\ Тур... рр... ж... ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (ттсшт): Турж?.. Тек, не дейд1? Баска улттын ок1Л1не турмыска шыгып, бакытты бола алмайсыи, кызым! Багынды сырттан емес, 1штен 1зде, кулыным! 86

МЕНД1ГУЛ^ Тур1ктер кандас агайындар гой, туб1 бф туыс емесшз бе? ДАУЫЛБАИ БОРАНБАЕВ: Жок, олай оз1цд1-взщ алдама, кызым. Бидеп тур1ктердщ коо1 акта 1здеп келген алыпсатарлар, кулкынныц камын куган куаяктар. Бшесщ бе, карагым, оларга ойел емес, жанды куыршак керек! Жанды куыршак!.. МЕНД1ГУЛ: Эке, ол с1з ойлагандай жаман адам емес. Соидай мешршдц кайырымды, теют азамат. Казакшага судай. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: «Адам аласы - шшде», кызым! Жасы нешеде 031? МЕНД1ГУЛ: Кырыктарда. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Айттым гой, мен бфдеце бшем гой, ка- рагым-ау! Сенщ тецщ бе сол? Кайдагы кацгып келген туржке куйеуге шыгамын дегенщ не сумдык! Мен бшсем, оныц Туркияда отбасы, бала- шагасы бар. Акшаньщ буымен мастанып журген бфеу гой. Ес1нде болсыи, деш дурыс адам сакалы сапсиып кырыкка келгенше сурбойдак журмейдк МЕНД1ГУЛ: Жок, оке, айттым гой, ол - Ж1птпц тересь Оныц бой- ынан ер-азаматка тэн мшездшют байкадым, табандылыкты таныдым, адалдыкты кердш, отфж айтуы тштен мумкш емес. Онымен кездесш жургенше ею жылдай болды, бар сырын бшемш гой! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Кызым, акылга кел. Мен саган ешуакытта жаманшылык ойламаймын. Оршдей жассыц, ©мфщ алдыцда, оз тагдырыцды 031Ц туйыкка тфеме, каргам. Бундай эцпмеш енд1 кайтып естшейтш болайын! МЕНД1ГУЛ: Мен аузынан ана суп кеппеген сэби емесшн, оз таг- дырымды озш шешетш жастамын. Кдоф казактыц жнтттершщ бэр1 бузылган-кагынган, шетшен жалацаяк жарлы-жакыбайлар. Оларга тиш, емф1МД1 0КС1ТК1М келмейдк Ал, Ахметтщ жагдайы жаксы, аукатты, оз КЭС161, бфнеше дукеш бар. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Дуние адамга жолдас бола алмайды, кызым! МЕНД1ГУЛ: Папа... папа, ендо бэр! кеш. Болары болып, бояуы сщш койды. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (к,абагы тушлт): Сумдык-ай! Нс дейда?! Енд1 естшегешм осы едИ МЕНД1ГУЛ (жыламсырап): Папа... Ол менщ шшдел нэрестенщ экесг Оларды бф-бфшен ажырата алмаймын. Озшнщ емес, тым курмаса соньщ бакытты болганын, баршылыкта омф сургенш калаймын. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (тут/г/п): Бакыттам басыц айналса, бар... Бфжола кет! Сендер бала емес, пэле болдындар гой! МЕНД1ГУЛ: Калауьщыз сол болса, кетейж! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (сщырып): Кет, жогал!.. Кудай каргаган мына шанырактьщ еапн кайыра ашушы болма! 87

(Мецдщл долдаиып, еакпй щтты жауып, шыгып кетед1). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (эйелш ала квзшен атып)\\ Экецнщ аузын урайын, осыньщ бэр! сенщ кесфщ! Жар дегенде жалгыз кызыца да ие бола алмадьщ гой, Тф1 ел1к-ау! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Эйтеуф, менен коре берсещш! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (дауысын квтерт): Енд1 кш кшэл1, акымак?! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: 0зщ кайда карадыц? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Ой, экенщ так аузын урайын! Мен жумыс ютедш, акша таптым, гылыммен айналыстым. Ал сен уйде бос отырдын гой, малгун! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Сонда мен шшд1 жарып шыккан балама терю тэрбие бершшн бе? Не деп турсын, 031? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (квз1 ациып): Ой, салдакы, сен сез кайтарганнан баска не бшес1н! Тап каз^р урып елт1рсем, обальщ жок кой... ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (кушнт): влтф, елт1р! Сенщ арман- ансарын менен кутылу гой! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (кгжшт): Булай кезге куй1к болып журген1цнен, не пайда?! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Мен елеем, жерщ кен1п, Кудайыц берер ед1, э! Саган кереп сол гой, бшем гой, кокешщй тескен не екен1н!.. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Неш бшес1ц, шешед!.. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Бэрш бшем1н! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Неш?.. Неш? Жумбактамай, айт кэне, акымак! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Е, айтты не, айпады не? Ещн сен тузе- лем дейс1н бе? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Экецнщ аузын урайын, еск1 эуегпне тагы бастыц ба? КорсетеЙ1н мен саган жазыксыздан-жазыксыз куйд1ргенн1ц калай боларын! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (айгайлап): Ал, корсет, кормей журген кукайымыз ба? Аяма, ур, сок, олт1р!.. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: А-а-а, менщ жудырыгымды сагынып калган екенс1ц гой! Саган кереп сол гой! 0з обальщ оз!не, сайкал! (Дауылбай Боранбаев з/суан жудырыгымен эйелш тура беттен .урып куулатып, бас-квз демей аяусыз ургылай бастайды. Эйел1 жандауысы- мен айцай салып, жанушыра к,арсы атылады. Б1рак„ кеудедеп тиген сощыдан цайтадан к,улап, жудырык, пен тепкшщ астьшда к;алады. Бет- аузынан куш соргалап, устЫбасы дал-дал болады). ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (зарланып): Буйткенше, арам катканым жаксы ед1-ау! Кудай да алмай койды-ау!.. Тон1р1м-ай, осыиша зарлата- тындай не жазып ед1м? (басын шайцап) ©леем, олсем-ау!.. 88

ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Тшеп алган аурудьщ ем! кайдан болсын?! влмесец, емфем кап, саикал. (Осы кезде киш улдч ары К,айрат юрт келт тпа-анасыныц арасына тут, 631 таяц эк:есе де, экесмщ цолына жармасып, шешест сощыдан арашалап цалоды. Бграц, жесте лэм-лпш деп пил цатпайды. Тек кезтен жасмвлт-молт епип соргалап, тула бойы цалшылдап, аяц-цолы дШлдеп кетеЫ). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (ату цысып)\\ Арманыма жетуге колга- оыстарын типзш, охр жагымнан шыгыса ма десем, бфшен кейш бф1 кер1 тартып, шакшадаи оасымды шарадам кылып Ж1берд1 гой, туте. Эбден шаршадым, кажыдым. Менщ де бул уйде калгым келмейдП Кетюм келедй Сонда кайда бармакпын, жаным калай тыншу таппак. Менщ талайыма бул емфдщ кызыгы мен куанышы емес, азабы мен шыжыгы буиырган сиякты. Улы галым болам деген арманым адыра калатын тур1 бар. Пенделж бакытсыздыкка курылган гумырымды атак-абыроймен ал- даусырата алмаспын!.. Улдарым - анау, кызым - мынау... Бэр1 де менщ жарлылыгымды бетше басады... Айтындаршы, сонда менщ не ютеуш керек? К^ап-кап акта табуым керек кой, э!.. Акта табылар-ау, ал менщ ем!рл1к муратым ше, асыл арманым ше? Бфак оныц кшге кереп бар, кш тусшер дейсщ! (Ашуга булыгып илыгып кетеди Анасы мен Крйрат э/салгыз к;алады). ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кулыным-ау, бф жерщ ауырсынып калган жок па, 031? КАЙРАТ: Жок, мама, езииз ше? Мэ-э-э, кабагыныз жарылып кеткен бе? (цалтасынан к;ол орамалын суырып альт) Каи соргалап тур гой.. (жащшырып) Казф... казф... мама, иод алып келешн. (1(айрат жуггрт барып, иод желт, анасыныц к,абагына мацтамеи жайлап жага бастайды). ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Мына жарык жалганда сенщ барьщ кан- дай жаксы, кулыным! Сен алгаш жатырда пайда оолган кезщде емфге экелемн бе, жок элде, сылып тастаймыз ба деген де кушр ойлар оолып ед1... (Оц к;олын кеуде тусына цойып) Астафыралла! Сен болмасан, мына омфден баягыда-ак безшш кетер едш! Сенщ барьща Кудайга мьщ да бф шукфЛ1к айтамын! ^„ КАЙРАТ: Мама, неге ренж1ст1щздер? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Эдеттел айкай-уигаи гои, аииалаиыи. Мевд^гул туржке турмыска шыгамын дейд1. Экецнщ соган талагы таре ИЫКАЙРАТ: Ой, сол да бф. Казактын Ж1птгер| ку-рып калгаидай, онысы Мевдгулдщ мшезш бшесш, ез айтканы болмаса, кенбеид, гол. Соньи 89

бэрш экен менен кередк Мен тусам взш тудым, мшез1 мен кылыгын туган жокпын гой! Мумкш, шынында да дурыс тэрбиелей алмадым ба? Эйтеу, бхр кателш кетт! гой!.. КАЙРАТ: Оньщ устше папама Болат пен Жанаттыц уйден кетт кал- гандары ауыр соккы болды, катты куйшш жур. Байкайсыз ба, кейшп кездер! жуйкеа сыр бере бастады, мшез1 мулде озгерш кеп1 гой! Не де- се де сез кайтармай-ак койьщызшы, сонда .урсып-урсып, жыны ба- сылганда озьак кояды. Ашуланганда адам не ютеп, не койганын 031 де бшмей калады емес пе! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Эйелдщ тш узын гой! Ундемешн-ак деймш, бфак калай сойлеп койганымды озим де бшмей каламын! Жа- райды, оны койшы, уйреншпеп нэрсе гой! Жанат кайда жур екем, мулде ат 1з1 н салмай кеп! гой! Соны уайымдап журм1н! Неге хабарласпайды, экем-ау! Тым курмаса амандыгын б1лд1р1п коймай ма! Ештеце ест1ген жоксын ба? КАЙРАТ: Жок, мама. Кайда жургеншен де хабарым жок. Кеше Бо- лапы кездест1р1п калдым. «Уйге неге келмейсщ», - десем, «экемнен коркамын, керсе олт1ред1 гой», - дейдь ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Ол не ютеп жур, 031? КАИРАТ: Сол баягы КЭС161 гой. Каланын как ортасындагы саябакта арлы-берл! еткен адамдарга кришна агымын уагыздап, д1ни К1таптарды насихапап жур. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Экен жокта есеб1н тауып ерт1п келш1. Тагы б1р марте сойлес1П кореЙ1н! КАЙРАТ: Жаксы, мама. Мен онын кайда туратынын б1лем1н! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (елец ет'т): Кайда турады? КАЙРАТ: Каланын шет жагындагы гибадатханада. Б1р-ек1 марте С1здерге айтпай 1здеп бардым да. Брак айтканымды отк]зе алмадым. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Ой, жарыгым-ай, кайб1р жетюш жур дейс1н! КАЙРАТ: Жататын жерлер1 тепн, тамактары ток, оный уетше устеме акы толеп турады, доллармен... Шетелдщ миссионерлер сойт!п алдап-ар- бап устайды гой, санасын улап, басын эбден айналдырып тастаган. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Олар бунда негып жур? КАЙРАТ: Казакка жаны ашыганнан жур дейсп бе, 1штен 1р]Т1П, тукымымызды туздай куртпак. Б13Д1 коп Д1ИД1 елге айналдырып, бфМ13Д1- б]р1М1збен кыркыстырып, ортасынан пайда таппак. Казакстанга ке;мп жаткандардын кай-кайсысыньщ да оз мудделер! бар. Е, айтпакшы, мама, Болат сотка алыпты, конырау шалып кореЙ1НШ1! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Сойти, жарыгым, уйгс шакыршы! КУ-' дай-ау, тым курмаса, бф кор1Н1п кетс!нш1, айналайын! Сагындык кой! 90

(К,айрат Болотца телефон со&ып, сойлесе бастайды). к,АЙРАТ. Болат, калаисыц? А-а-а... б1зде бэр1 жаксы... Сеги мамам катты сагынып жур, керпс1 келедк Келш кетсещш! А-а-а-а... Не дейсщ? Из, из, уиге... Жок... экем13 жок, мамам екеум1з гана... Кашан келесщ? А-а-а-а... онда тштх жаксы... Тезфек кел! Мамам куанып калатын болды гой!., (телефонды цоя салады). ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Не дейд1, кулыншагым? КАЙРАТ: Осы мацайда жур екен, казф юрт-шыгам дейдк ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Ой, кулыным-ау сол, айналсоктап жур- генше Караганда, кимай жур-ау шамасы? Канша айтканмен, тугаи уш гой, калай кисын! (цалбалацтап) Кой, менш не турыс. Казанга ет салып яаберешн. КАЙРАТ: Мама, эуре болмай-ак кой, олар ет жемейдк ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Неге, кудай-ау? КАЙРАТ: Ол дшдегшердщ устанымы солай! Жан-жануарларды елтфш, етш жегенд1 каламайды. Оны - жауыздык, катыгездж, кунэ са- найды. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Не дейд1, кургыр? Онда шай демдеп жюерешн!.. Казф... казф... (ШешеЫ цалбац цагып, достархан мэзфте юрюед'и Б\\р кезде есттщ цоцырауы шылдыр ете цалады. К^айрат жуггрт барып ест ашады. Ар жагынан иыгына дорба асынган Болат квртеди ТобеЫнде бфуыс шашы жепбгргеш болмаса, басы тацыр, устме кришнайттердщ цызыл кишш кит опытны. Мацдайы мен мурынына ац бону э/сагылган. К^олында б\\р бума дти кхтап. ШешеЫ ештецеге царамастан, жугфт кел т’ бас салып, цушагына басады. Аналыц мешргммен айналып-толганып-ац э/сатыр). ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кал-жагдайьщ калай, жарыгым? БОЛАТ: Жаксы, мама! 0з денсаулыгыныз калай? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кудайга шуюр, 6Ш койшы. БОЛАТ: Мама, кезщпге не болган, кан агып тур гой? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (естшегенст): Кане, карактарым, дас- тарханга кел1ндер, эцпмелесш отырып шай шейж. (Бэр'г устелдг жагалай жайгасады). ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кунш-ау, сагындык кой, келш турмай- сыцба? БОЛАТ: Папамнан коркамын. Сонгы рет елтфш коя жаздады гой. (жалтацтап) Келш калмай ма, 031? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Еш алавдама, кулыным, эл-ззф келе кой- мае. (сыр суыртпацтап) Болашакта не ютемек ойын оар? БОЛАТ: Жакында Киевке барамын, мама. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Онда не гстейсщ? 91

БОЛАТ: Киевте бодщ дши агымньщ улкен орталыгы бар. Сонда ба- рып, тэжтрибеден отпекши. Олар маган дэреже береди Ал, дэрежец ос- кен сайын табысьщ да кобейедй ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Олар саган акы толей ме? БОЛАТ: Эрине, мама, кш тепн жумыс ютейд1?! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кулыным, осыны койсан кайтеди Олай тапкан акшанын кайыры болмайды гой! Сары уайымга салынып, кундН кулю, тунде уйкыдан калдык кой, жарыгым! БОЛАТ: Мама, уайымдайтын не бар?! Мен жумактагыдай омф сурт жатырмын. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Сен жумактагыдай вмф сурт жат- каньщмен, бхз тозактагыдай куй кешш журм1з гой, кулыным! «Есщ барда ел1НД1 тап», - деген, кайт вз уйще, ошак-касьща. Акылыц бар ед1 гой! БОЛАТ: Ту, мама, меш акшага сатылып жургендей квресвдер. Жок, мулде олай емес. С1здер Кудайсыз когамда вмф сурд1н1здер, жумыр ба- сты пенделер жалганды жалпагынан басып, ойларына келгещй 1стед1. Акыры не болды? Елд1 жаманшылыкжайлады, адамдык касиеттерд1ц бэр1 адыра калды. Ал мен Кудайдан безшгендерден без1нд1м. Жаратушыньщ аманатка берген жанын бес кунд1к жарык жалганнын кызыгы уш1н К1рлетпей, саф куЙ1нде езше тапсырсам дейм1н. Б1лес1здер ме, когамдагы келенс13Д1ктерд1н барлыгы кудайсыздыктан. КАЙРАТ: Агам менщ, акталмашы, бэр\\б[р мына журющ оз!не жара- сып турган жок. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Из, адаспашы, кулыным! БОЛАТ (шытынап): Есю эуендер1не тагы бастындар ма? Сол уш^н шакырдындар ма, не? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Жок, айналайын! Мен1К1 - аналык акыл, Кайратт1К1 - туыстык жанашырлык кой, кушм! Ашуланбашы, акылга келш1, тогыз ай толгатып туган анацмын гой, журепмд! жарып шыккан жан С031МД1 жерге тастама, жарыгым! БОЛАТ (кетрейт): Олай маган жандарьщ ашымай-ак койсын! (Дэл осы кезде уйге алк,ын-жупк,ын Жанат кщп кепед'и Шешесмщ коц'ш алып-ушып, оны бас салып крушащтай алады). ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Жаксы келдщ гой, кулыным! КайДа журс1н осы уакытка дей|'н бф хабарывды бермей? Ой, кулыным-ай! Буг1Н б1р куанатынымды сезш ед1м, он кабагым тартып едй.. Кудай-ай!.. ЖАНАТ: Мама, мен!н журпзунп куэл1пмд1 корд1ц бе? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Бшмеймш, айналайын. Алдымен апты- гынды басып, аукаттанып алшы, жаным, содан кешн тауып берем1н. ЖАНАТ: Жок, мама, асыгыспын. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКДСЫН: Сонша асыгып кайда барасын, кулыным? ЖАНАТ: Жумыс коп, мама, правамды тезфек тауып бер1Н13Ш1. 92

ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Оны не ктейсщ? ЖАНАТ: Машина аламын. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (тацырцап): Машина... акшаны кайдан таппаксьщ! ЖАНАТ: Жаксы жумыс таптым. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (елец етт): Ол кандай жумыс, жаркыным? ЖАНАТ. Ту, мама, созд1 кобейтпеи, правамды тездетш тауып бер1- Н13ШЙ Сыртта жтттер купп тур. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Жарайды, кулыным, казф. .. казф... (Шешес/ тупк! белмеге юрт кетедй К,айрат орнынан турып, Жанапща тацап келед'г). КАИРАТ: Ондай коп акта табатын жумыс болса, бпге де айтсаншы. Бв де машина алайык. ЖАНАТ: Ондай жумыс ютеу сендердщ колдарьщнан келмейдй КАИРАТ: Алдымен айтсаншы, содан сон коремп гой. ЖАНАТ: Айттым гой, ол сендер штейтш жумыс емес. КАЙРАТ (цатуланып): Бфеудщ обалына калып, жешл жолмен арам акша тапканша, мандай тер1щн тепп, адал енбек етпейсщ бе? ЖАНАТ: Сен тагы неш быксытып турсын? Мен жешл жолмен, арам акша табады деп кш айтты? КАЙРАТ: Естщш. ЖАНАТ: Ана сумелек кой, э! Сазайын берермш бэлемнщ! КАЙРАТ: Жанат, бф ой-жоспарым бар, одан да бфлесш каст кы- лайык. Ак-адал жолмен табыс табайык. Кайырлы, берекел1 болады. ЖАНАТ: Мен кулдыкта емес, бостандыкта омф сурпм келедй Осы уакытка дешн жокшылыкта, таршылыкта кур кун етюздш. Бв - омф сургеншп жок. Бшесщ бе, кур кун етквдж. КАЙРАТ: Нагыз кул сенсщ. Кулкыннын кулы. Бфеуден тартып алган акшан, кайбф кайырлы болады дейсщ?! ЖАНАТ: Эй, сен не оттап турганынды бшемющ, 031?! КАЙРАТ: Бшген сон айтып турмын. ЖАНАТ: Атанньщ басын бшесщ! Ауыз взшдш екен деп кошре бер- мей, Т1Л1НД1 тарта сойле. (Болатты саусагымен нусцап) Мен анау секшд1 Д1Н1МД1, иманымды, шхамымды сатып кун корт журген жокпын. Нагыз бейшара сол, тузегщ келсе, соны тузеп ал. Жасын К1Ш1, магаи эцпме айтуга хакын да, хукьщ да жок. Не 1стейтшшд1 взш бшемш! БОЛАТ (Жанатца сук, саусагын нусцап): Эй, нагыз бейшара - сен! Аяймын сеш. 031НД1 тузеп ал, менде шаруац болмасын. Адам баласына кылдай киянатым жок, катыгезджке, жауыздыкка, жаманшылыкка жа- ным кас — бейкунэ жанмын. Кришнаныц кагидасы мент устанымыма сай келген/нктен юрдш. Оган сендердш бастарын ауырмай-ак койсын. Керек болса, нагыз мусылман менмш, ал сендер кэгнрден де эрменсшдер. Сенщ 93

рекет екешщй елдщ бэр! бшедк талаи адамнын. обалына калыпсыц! Олар каргап-С1лемейд1 дейсщ бе? Егер осыпай оз ошгешщй ютей оерсен, айт- пады деме, омфщ ексжпен аякталады. ЖАНАТ (мысцылдст)'. Кок туманный шшде адасып журген сорлы- ау, саган да тш шыга бастапты гой. Ата-бабацньщ дшш сатып, жанынды жалдап кун кергенше, елгенщ артык емес пе?! БОЛАТ: Сонда сенщ ата-бабацньщ ДШ1 - ислам ба? ЖАНАТ: Енд1 ше? БОЛАТ: Оны арабтар карудьщ кушшен кабылдаткан жок па? ЖАНАТ: Бп бф Тэшрге, ал сендер жансыз тас мусшге табынасьщ- дар. 0здер1НД1 ездерщ алдамандар. Мухиттыц аргы жагындагы кожайын- дарьща дшщнщ тукке де кереп жок. Олардьщ ойлайтыны - акша. Бше- сщ бе, акша. Дуниеш уысында устагылары келедк 0йткен1, акша болса, бэр1н сатып алуга болады. Ал, акша жок жерде емф жок. (Осы кезде тврг1 уйден шешеа шыгады). ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Мше, праван кулыным! ЖАНАТ: Ой, рахмет, мама, мынаны керек-жарактарыца жаратар- сындар. (цолына уш жуз доллар устатады) ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Ой, мынауын кеп акша гой. КАЙРАТ: Мама, алманыз оны. ЖАНАТ: Жаксы, мама, аман болыныз! Келесще машина мшш ке- лем1н! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Максатьща жет, каргам! (Жанат кер\\ бурылып, зып берт илыгып кетед!. Шешес/ долларды цайтарып беруге щшай, к,алтасына сала цояды). КАЙРАТ: Мама, акшаны бекер алдьщ? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Баламнын бергенш неге алмаймын?! Аламын. Онда шаруан болмасын! 0зш устаймын, уст1мде ж1б1-тузу ки1м де жок. Бала-шага деп, бупн б1р ки1м де алмаймыз. КАЙРАТ: Мама, ол акшаны калай тапканын б1лмейс13 гой! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Калай тапса, олай тапсын, магам бэр1бф. Каз1р барамын да, оз1ме киш аламын! 0зш-ез болгалы колыма акша устап турганым - осы. Окелерщнщ маган сокыр тиын устатпайтынын бшешвдер гой. КАЙРАТ: Мама... ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Болды, созд1 кобейтпе ендП КАЙРАТ: Ой, мама... (Осы кезде уйгеэкес1 к1р'т келедс Бзр1 к;орк,ып, ушдей урпшс'т к,алады. Эсфесе, Болаттыц ут шьщпай, к;ол-аягы дф/лдеп кетедI). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Охо, жайланып отырыстарын кара! Мынау кайдан жур-ей? Сурывды урайын, сукытын караты! (эйел'ше) Манайьща жолатпа деп ед1м гой, айтканды неге тыидамайсыи, макулык?! 94

БОЛАТ (оатылданып): Мамамньщ еш кшосл жок, езш келдш. 0з уйше келш-кетуге де болмай ма? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Болмайды, иттщ баласы! Сен енд1 б1зге бетеннен де бетенсщ, жаттан да жатсьщ! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН. Эй, ез каньщнан жаралган бала емес пе, соншалыкты карганып-сшенш не болды? ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: «1шше пышак айналмайтын Ежфей деген улыц, акыл айтса ауырып калатын Кеюрей атты кызьщ болады», — деп каншама гасыр бурын Мецке би калай дэл тауып айткан. Маган бундай Ежфей улдьщ кереп жок. Барынан жогы, ашынан тогы. (Болсища) Кэне, шык уйден жанын барында. Бар ана кутырган жын-першерщнщ ор- тасына. БОЛАТ: Мен емес, кайта аздер каптаган жын-першердщ ортасын- да емф сурш жатырсыздар. Нагыз жын ойнак спдердщ айналарьщызда болып жатыр. Жан-жактарьщызга зер салып карацыздаршы, ецкей Кудайын умыткан жетесвдер: нэпа мен кулкынньщ купдары кумырска- дай каптап жур. Ал, мен Кудайга кулшылык ететш касиегп гибадатха- нада турамын. КунэЬар болып емф сурпм келмейдь Жаратушыньщ мешр-шапагатына беленш, шарапатын керш, оньщ мэнгшк рухани пленатасына кайткым келедг Эйтпесе, жалганды жалпагынан баса- тын пенделер сиякты бфде орыс, бфде кытай, енд1 бфде немю, немесе бфде ит, бфде кулик болып, осынау еткшип галамда «туу, ауру, картаю, елу» тзр1зд1 терт денеден кутыла алмай итлллеп журе берем1з. Рухани элем Тф1 жандардьщ шат-шадыман емф суру!не арналса, ал бул дуние Кудай кусап рахаттангысы келетшдерге азап шектфуге арналган абакты. Сондыктан, тагы кайталап айтамын, менщ максатым — бул дуниемен бфжола коштасып, шат-шадыманга толы мэнгнпк рухани элемге, ягни туган ушме кайтып оралу. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Айтып турган созш кара, ендеше казф- ак кайт сол туган уйще. Керек болса, езш-ак аттандырып жШерешн. БОЛАТ: Мен ажалдан корыкпаймын. Кайта ол сондай супу. Ызт бул жалганньщ азабы мен тозагынан куткаратын олш гама. ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ: Олай болса сол сулуынды езш-ак куш- тырайын, иттщ баласы! 0з балана елш тшеу ауыр, эрине, бфак мен саган елш тшеймш! 0Л1М, атаца нэлет, елш тшеймш! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (жсшушыра): Эй, сен, не деп кеттщ, акы- лыцнан алжасканнан саумысын?! Ес1 дурыс адам душпанына да елш тшемейд1 гой! ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (аьиу к;ысып)\\ Буныц буйтш кезге куйж боп тф1 жургеншен елш калганы мын есе артык. Барсын барар жсрше. Каранды елпр, иттщ баласы! Кет, жогал! Мен саган терю батамды беремш! Ек1 дуниеде де жольщ болмасын! 95

(Экеа Болотца топ бередй Улы цашып бороды да, ушито цабаттыц балконынан секчрт кетед/. Бэр/ балконга жуг!р!п шыгып, томен цараса Болот жерде доцбекшт жатыр. Оны корген шешес! ун цатуга да ша- масы келмей, сылц етт цулай беред!. Дасында турган Дайрат оны шоп берт цапсыра цушацтай алады. Диванга суйеп жатцызып, «Мама... мама...», - деп дауысы дфадеп, безек цагады. Су желт, бетте буркед!. Анасы ештеце сезт-бичер емес, кеудестен жаны шыгып кеткендей, былц- сылц етт, ес-тусс!з жатыр. Ал, экес! эйелте бурылып та царамастан, тарпацдай басып сыртца царай ата женелед!. Б!р сэт шешес/ коз'ш ашът, ацырын гана пил цатады). ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (дау’ысы цырычдап): Жарыгым-ай, кулы- ным-ай! Аман ба екен. 031? Кунш, айым, жарык жулдызым-ай!.. (Дайрат басын квтерт, бачконнан томен царайды). КАЙРАТ: Аман, мама, аман! Экем кетерщ келед!. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЬШ: Куд1рет1 кушт! Кудайым, езщ жар бола гер! (Экес! Болатты котерт кеч1п, еппен твсекке жатцызады да, суй- ектер! ырсиып, цан саугалап жатцан оц аягындагы цызыл дамбалды дар етк!з!п айырып жчберт, мацтамен жайлап суртт, матамен байлай бастайды. Болаттыц дыбыс шыгаруга да шамасы жоц, ацырын гана ыцырсиды. Оны корген шешес! цайтадан талыцсып кетед!). ДАУЫЛБАЙ БОРАНБАЕВ (Дайратца): Жедел жэрдем шакыр. Тезфек келсш деп кадалап айт. Эйтпесе, олар журш алады. КАИРАТ (течефон тутцасын цолына алып)\\ Жедел жэрдем бе? Агам, унлннп кабаттан кулап кетш, мерт1пп калды, ел1м аузында жатыр. А-а- а-а... иэ... иэ... 34-44-46. Мекен-жайымыз...Таетакшагынауданы,Т0лебаев кошес1, 77 уй, 125-цп пэтер... Жаксы... рахмет... Тез1рек жШерп-издерцп! Кан кусып, киналып жатыр... УШ1НШ1 К0Р1Н1С Донац бвлме эдеттеггдей шашылып жатыр. Жазира Жарылцасын цалыц ой цушагында отыр, коц!лс!з, анда-санда !штей куб'чрлеп цояды. Квк!рег! толган шер-шемен, ащы запыран. Жанында цол арбада Болат отыр. Шашын тацырлап альт тастаган, уст 'шде кок футболка мен цара трико. Ол да ойга шомган. Тылсым тыпыштыц. Кенет ес 'ше элдене тускендей, шешес! улына мусфкей царап, кемсец цацты. БОЛАТ: Не болды, мама? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Жай-эшейш... БОЛАТ: Уайымдаманыз, мама. Ертен-ак журт кетемш. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Журесщ, кулыным, журесщ! Оган титтей де кудж-кумэнш жок. 96

БОЛАТ: Мама, бфдене айтсам, ренжшейшз бе? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Айта гой, жаным1 БОЛАТ (курант): Буйтш кор боп калганша, ол!п калганым жаксы ед1, иэ, мама! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Тэйт, эрН Ер жтттщ басына не келш, не кетпеид1, журт кетесщ, кулыным! БОЛАТ. Иэ, соган сенпм-ак келедк бфак, омыртка мен жулынга катты закым келген дейд1 гой. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кднша киындык кореец де, кудфе'п куш- 11 Кудайдан умтщн узбе, кулыным! (Осы кезде улкен цызы Мецдиул тред/. Коз1 квгергеп, шекеа квнектей боп тп кеткен, жуз! цсюарган, цас-цабагы салбырап туст кеткен. Таоалдырыцтан аттай бере цол арбада отырган Болатты корт, со- стиып турып цалады). МЕНД1ГУЛ (тацдста): Болат, саган не болган? БОЛАТ (к,ырсыгып)\\ Ештене болган жок. (дцгшен! кобейтк'ю/ келмеген Болат арбасын цос к;олымеи цозгап, жатын бвлмеге трт кетедг де, есггт жауып спады). МЕНД1ГУЛ: Мама, Болатка не болган? ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (балан уйрек саусаган аузына апарып): Оны кайтесщ, озще не болды? МЕНД1ГУЛ (басын уназ изеп): Куйеушмен келюпей калдым. Жа- зыксыздан жазыксыз кол кетердк ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Ерльзайыпты болган сон, ыдыс-аяк шылдырламай турмайды. Шыдауын керек. Б1з сеш оган зорлап коскам жокпыз, взщ бардын гой! МЕЦД1ГУЛ: Шыдау мумкш болмай барады, мама. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Мшез1щи бшемш гой, ол сенщ еркел1пнд1 кетеретш эке-шешен дейсщ бе, тшн тап, жарасып кетуге тырыс. Сыйла, карсы соз айтып, кайкандай берме. Енд1п ез уйщ - олен твсегщ - сол. Олсен де, суйепн сол уйден шыксын. Байдан кайтып келген деген жаксы атак емес. МЕЩЦГУЛ (урпие к,арап): Мама... ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Иэ, жарыгым, бундай жаман эдетщщ мулде тый. вкецнщ мшезш бшесщ гой, келш калмай гурганда гсзфек кетт кал. Мына тур1НД1 керсе, ол меш Ирщей коргс гыгар. Бар, карагым. Тандап алган тагдырын гой. Уйрешст, туснпсш кетерснщер! Бул бэр!м13Д1н де басымызда болган, ЭЛ1 де бар жагдай. Оп-онай, жеп- жешл, тэп-тэтп ештене болмайды. вмфДЩ ащы-тущысы катар журс/н, жарыгым! (Шешесшщ созше коцт толмаган Мецдггул отырган орнынап жаи- мен котертп, лэм-мим деп тп к,атпастан к,аик,ацдап кете барады). 7-454 97

ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН (коз! жасаурап): Арка тутып алдыма келгенде. жылы созбен жубатып, пана болуга да жарамадым-ау! Не де­ ген сорлы едш? Журеп ауырып кегп-ау, багы ашылмаган байгустыц Ана турт дурыс тусшсе жаксы, «озщ ит болып келдщ» деп табалап, тагы жудырыгын ала жупрмесе жарар едт Эй, бфак, кур боска журекке салмак салганнан баска, колдан не келер дейсщ! Не болса да тагдырдьщ мандайына жазганын керер. Ай, журепм-ай... журепм!.. (Журек тусын устан, тальщсып барып, еденге шалцалай цулап тусед1. 1ле-шала Кайрат тред!. Шешесшщ жерде ес-тусстз жатцанып корит, шошып кетпедт. Анасыныц басынан кушсщтап, отсылай отстберед!. Сонда гана барып, шешест жайлап ест жиып, басын потере бастайды). КАЙРАТ: Мама, тагы да журепшз бе?.. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Иэ... КАИРАТ: Каралсанызшы, мама! Булай журе беруге болмайды гой! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Уйреншйсп ауру гой!.. Не кылар дейс1н?! КАЙРАТ: Ту, мама, с1з де кызыксыз, журекпен ойнауга болмайды гой! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Ауыртатын 031М13 гой, дэрЛер бутан не 1стей алар дейсщ?! КАЙРАТ: Мама, мама... ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Ау, жарыгым!.. КАЙРАТ: Мен дукен ашамын деп ед1м гой. Кудай сэт1н салды. Ер- теннен бастап сонда тура турарсыз. Б1рак, уакытша гана. КеЙ1н жаг- дайымыз тузелш, акшамыз кобейген сон, сатушы устаймыз. Эр1 оз1щзге де жаксы, уйде камалып отыра бергенше, б1р уак сергис1з. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Куана-куана турамын, кай манда 031? КАЙРАТ: Уйден онша кашык емес. Каланын как ортасы, адам аягы коп журетш жер. Сауда да жаксы болуга тию. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Институттагы кызмет1нд] не 1стейс1н? КАЙРАТ: Тастадым, мама. Бфак, эл1 алмаган ек1-уш айлык жалакым бар, КЭС161М13Д1 денгелеткенше кинала коймаспыз. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Экен сиякты сен1н де улы галым болам деген арманьщ бар емес пе едк КАЙРАТ: Мама, экем мыкты галым гой, бэр1М13 жабылып сол к1С1ге жагдай жасайык! Ал, мен шынымды айтсам, гылымнан болашак керш тургамын жок. Институтымыздын тфЛ1Г1 шаткаяктады, т|'пт1 Гылым академиясынын 031 курдымга кет1п барады. Мыкты галымдардын коб1 кун кор1СТ1н камымен баска жумыстарга кет1п жатыр. Кейб1реу1, тшт1 кэсшкерлжпен айналысып, турмыстарын тузеп те алды. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Сонда 031вдпн0М1рл1кармаи-максатыинан бас тартпаксын ба? КАЙРАТ: Жок, ен алдымен жагдайымызды жасап алайык. Содан кешн корерм13. Ертен уйленсек, тойды кш жасап, уйд! К1М алып берсД!? 98

Аилыгымыз шайлыкка да жетпейдк Бурынгыдай укшетке де сенш артуга болмайды, жас мамандарга тегш уй беру мулде токтады. Енде- ше, ешкшге алакан жаимай, оз жагдайымызды ©зшп жасауымыз ке- рек кои. Мемлекет оасшыларынын 031 аитты емес пе: «0з кушнд1 031ц кор!»-деп. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Жаксы кулыным! Ец бастысы, мен жу- мыска шыгып, акша тапсам болды. Эйтпесе, экец «акша таппайсыц, колыннан бок келмейдЬ> - деп жер-жебфше жеткенде, тура олт калгым келед! гой. Ерегескенде одан коп акша табайыкшы. КАЙРАТ: Амандык болса, табамыз, мама, табамыз! Огам ешкандай кумэнщп болмасын. Дукеннен эйтеуф кундел1кт1 тусш тусш турады. Ен бастысы, курсагамыз аш болмайды. Эзфше осы дукеннщ жумысын бф жолга койып алайык, сонан кешн баска да ой-жоспарларым бар. Бф созбен айтканда, енд1 аштан олт, коштен кала коймаспыз. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Ой, жарыгым-ау, сол! Бфак, сен будан былай ОЛ1МД1 аузьща алмай сойленл. КАЙРАТ: Жаксы, мама, келютж. (К,сшрат шыгып кетеди Шешеа жалгыз цалады). ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Сауда жасаганнын нес1 айып?! Табыс тапсам болды емес пе?! Осы уакытка дешн экем мен шешеме бф койлек зпере алмадым, бауырларыма да еш кайырым болмады. Турмысымыз тузелсе, соларга да карасып турармын. Жаксы болганын карашы! Озш де осы балама улкен сенш артушы едш, умггп актады, кулыным. Ен басты­ сы, тш-козден сактасын! Аман болса, корершцдер эл1, бф жерден тест шыгады, менщ алтын алмасым! Т0РТ1НШ1 К0Р1Н1С К,аланыц к;ак; ортасында орналасцан азъщ-тул/к дукеш. Орамал тар- тып, квзше к,ара коз1лд1р1К кит алган Жазира Жарьищасыи елецдеп жан- жагыпа царап к;ояды. Сорелер жупыны, кейб1реулерI, ттгт оос тур. Арт э/сагыпда тау>ар салынган э/сэш/ктерд\\ реттест\\р 'т Дайрат жур. КАЙРАТ: Мама, эльак коресп, мына сорелердщ бэрш тауарга лыка толтырамыз. Юсшщ коз1н кызыктаратындай жаркьфатып-жайнатып ибберемгз! ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Ойындагыц орыидалсыи, айналайын! КАЙРАТ: Сонда саудамыз да жаксы журед!, тусш де кобфек болады. ЖАЗИРА ЖАРЫЛКАСЫН: Кудай тшеу1ЦД1 берсш, карагым! Бас аман, бауыр бутш болса, калганы оз ретшен оола жагар. (Дэл осы кезде дукенге ырсылдап б!р топыц келшшвк тред/. Коздвр ушыраса кетеди Ол ыргала басып жсщындай тусед!). 99