มรดกพ่อ

101

ณ ป่าต้นน้�ำแม่ปิง นิคม พุทธา ชาวอ�ำเภอเชียงดาว รวบรวมพันธุ์ไม้ป่าติดมือแทบทุกครั้ง ท่ีมีโอกาส เพื่อน�ำไปหว่านขณะเดินป่าอันเป็นกิจกรรมที่ท�ำเป็นประจ�ำมาตลอดระยะเวลาหลายปี “แค่เราไม่ตัดไม้ก็พอแล้ว ท่ีเหลือป่าสามารถคัดเลือกกันเองตามปัจจัยธรรมชาติว่าไม้ชนิดไหนท่ีจะเติบโตได้” น. 102-103 มะเดื่อ ประดู่ มะกอกป่า ยาง มะค่าโมง มะม่วงป่า เป็นตัวอย่างพันธุ์ไม้ท้องถิ่นท่ีพอจะเก็บได้ ในแต่ละฤดูเพ่ือน�ำไปโปรยให้ธรรมชาติคัดสรรและงอกงามด้วยตนเอง 102

103

104

นิคม พุทธา ขณะเดินศึกษาธรรมชาติ ไปตามลำ�น้ำ� พร้อมพกพาเมล็ดพันธุ์ไม้ป่า เพื่อหว่านขณะเดินเข้าป่า 105

106

ลูกยางท่ีนำ�ติดมือไปโปรยให้เติบโตขึ้นเอง ซ่ึงเป็นวิธใกล้เคียงกับวิธีการของ ธรรมชาติท่ีทำ�ให้ต้นไม้เติบโตเกิดขึ้น ในผืนป่า เพียงแค่ไม่รบกวนและปล่อยให้ เป็นตามธรรมชาติเท่าน้ัน 107

108

ไม้ยางเป็นไม้เด่นของป่าดงดิบ เมื่อโตเต็มท่ี ลำ�ต้นจะมีขนาดใหญ่ ตรง และสูงชะลูด ข้ึนไปแตกพุ่มบนยอด เน้ือไม้มีชันหรือยาง ผลของไม้ยางเรียกว่า ลูกยาง ส่วนใหญ่ มีปีกห้าปีก อาศัยลมช่วยพาไปตกไกล จากต้นแม่ เพื่อหาช่องว่างในป่าที่เหมาะสม แก่การเจริญเติบโต ในภาพเป็นลูกยาง ท่ีถูกโปรยตกลงสู่พ้ืนดิน และรอปัจจัย ที่เหมาะสมเพ่ือเกิดและเติบโตเป็นไม้ใหญ่ โอบอุ้มป่าต้นน�้ำแม่ปิง 109

ROYAL RAINMAKING ฝนหลวง นวัตกรรมผ่านปฏิบัติการเหนือเมฆ พ้นวิกฤตภัยแล้ง 110

...การทำ�ฝนเทียมนี้ไม่ใช่เรื่องง่าย จะต้องมีเครื่องอุปกรณ์ วัสดุ และเจ้าหน้าที่ งานที่ทำ�นี้ ก็ต้องส้ินเปลืองไม่ใช่น้อย แต้ถ้าผลที่ได้ คือจะเป็นผลที่น่าพอใจ การทำ�ฝนนี้ เป็นสิ่งที่ลำ�บาก หลายๆ ประการ ทางด้านเทคนิค และในด้านจังหวะที่จะทำ� เพราะถ้าพูดถึงด้านเทคนิค ฝนที่ทำ�นี้ จะพลิกฤดูกาลไม่ได้ ไม่ใช่ว่าฝนแล้งจะบันดาลได้อย่าง ปาาฏิหาริย์ทำ�ให้มีฝน เพียงพอกับการเพาะปลูกมิได้ หรือจะแทนการชลประทานที่ขุดเรียบร้อยกว้างขวาง ก็ไม่ได้ แต่เป็นทางหนึ่งที่มีหวัง สำ�หรับฤดูกาลที่ควรจะมีฝน และฝนเทียมจะช่วยให้ ประคองพืชผลไม่ให้สิ้นไปพอได้ การทำ�ฝนเทียมนี้เป็นสิ่งที่ใหม่ จึงต้องทำ�โครงการ อย่างระมัดระวัง เพราะว่าสิ้นเปลือง ถ้าทำ�แล้วไม่ได้ผลจะสิ้นเปลืองโดยใช่เหตุ... พระราชดำ�ริ วันที่ 25 กรกฎาคม 2517 ณ พระตำ�หนักจิตรลดารโหฐาน 111

น. 110-111 เป็นเวลายาวนานกว่า 14 ปี ท่ีในหลวงรัชกาลท่ี 9 ทรงมีพระราชด�ำริ และศึกษาค้นคว้า วิจัย การบังคับเมฆ ให้กลายเป็นฝน นับจากที่พระองค์เสด็จ พระราชด�ำเนินผ่านพื้นท่ีแห้งแล้งของภาคอีสาน จากนครพนมสู่กาฬสินธุ์ ผ่านสกลนคร เทือกเขาภูพาน และได้ทรงรับรู้ถึงความทุกข์ยาก เดือดร้อนของราษฎรต่างพากันขาดแคลนน�้ำ อุปโภคบริโภค เมื่อปี พ.ศ. 2498 “แต่มาเงยดูท้องฟ้า มีเมฆ ท�ำไมมีเมฆอย่างน้ี ท�ำไมจะดึงเมฆน้ีลงมาให้ได้“ จนกระทั่งเกิด การทดลองปฏิบัติการในท้องฟ้า และท�ำ การบินโปรยก้อนน้�ำแข็งแห้งขนาดเล็ก เข้าไปในยอดเมฆพ้ืนท่ีวนอุทยานเขาใหญ่ บังคับให้ฝนตกส�ำเร็จเมื่อปี พ.ศ. 2512 น. 112-113 สนามบินท่าใหม่ จ.จันทบุรี ซ่ึงใช้เป็นท่ีจุดด�ำเนินการสนับสนุนฝนหลวง ตามต�ำราฝนหลวงพระราชทานของ หน่วยปฏิบัติการฝนหลวง จ. จันทบุรี 112

113

114

หัวหน้าหน่วยปฏิบัติการฝนหลวง จันทบุรี ขณะกำ�ลังวางแผนกำ�หนด พื้นที่เป้าหมายเพื่อปฏิบัติการฝนหลวง ตามการขอรับสนับสนุนฝนหลวง ที่ประชาชนในพื้นที่ จันทบุรี สระแก้ว ได้ร้องขอเข้ามา ซึ่งต้องดูถึงปัจจัย พื้นฐานและข้อมูลต่างๆ ก่อนลงมือ ปฏิบัติการ 115

การผสมสารฝนหลวงสูตรสร้าง แกนกลั่นตัวของอากาศ ตามตำ�รา ฝนหลวงพระราชทาน เพื่อดูดซับ ความชื้นให้เข้ามาเกาะและกลั่นตัว โดยในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงพระราชทาน วิธีการไว้ 3 ขั้นตอนคือ “ก่อกวน” เป็น การสร้างแกนให้เกิดเมฆ โดยอาศัย ผงเกลือแป้ง ซึ่งทำ�ในสภาวะที่ความชื้น เหมาะสม ส่วนขั้น “เลี้ยงให้อ้วน” คือ การใช้สารเคมีประเภทต่างๆ ช่วยเพิ่มแกน เม็ดไอน้ำ�ในเมฆทำ�ให้เมฆฝนมีความหนาแน่น มากขึ้น และขั้นสุดท้ายคือ “โจมตี” ซึ่งจะ เป็นขั้นตอนที่เสี่ยงต่อผู้ปฏิบัติงาน มากที่สุด เพราะจะต้องเข้าไปโปรย สารเคมีเพิ่มปริมาณการตกของฝน ถึงในเมฆที่มีกระแสอากาศแปรปรวน 116

117

บริเวณตอนท้ายของเครื่องบินแบบ Cessna CARAVAN พนักงานกำ�ลัง เตรียมสารฝนหลวงที่ลำ�เลียงขึ้นไป บนเครื่องเพื่อโปรยจากบนท้องฟ้า การบินครั้งนี้อยู่ในขั้นก่อกวน ที่จะสร้างแกนให้เกิดเมฆ โดยอาศัย ผงเกลือแป้ง โดยทำ�ในสภาวะ ที่มีความชื้นเหมาะสม 118

119

เครื่องบินแบบ Cessna CARAVAN จำ�นวน 3 ลำ� บรรทุกสารทำ�ฝนหลวง บินสู่พื้นที่เป้าหมายตามขั้นตอนการก่อกวน ด้วยสารสูตร 1/4/2 จำ�นวน 2,100 กิโลกรัม 120

121

ครูฝึกและนักบินหญิงคนแรกของกรมฝนหลวงและการบินเกษตร “น้องเอิง” สร้อยสกุล คุณสุข วัย 25 ปี สาวเมืองจันทบุรีที่รู้สึกว่าการก้าวเข้าสู่ลานบินแห่งนี้นั้นเป็นหน้าที่ที่ยิ่งใหญ่ เพราะเป็นศาสตร์ของพระราชา ที่เธอจะตั้งใจทำ�ให้ดีที่สุด ความสุขที่เกิดกับตัวเรา ความสุขที่เห็นคนอื่นพ้นจากความเดือดร้อนและพ้นภัยแล้ง 122

นักบินเตรียมพร้อมและตรวจสอบตารางการบินก่อนนำ�เครื่องขึ้น แต่ละปีจะมีเครื่องบินขึ้นบิน 700 เที่ยวบิน หรือประมาณ ปีละ 800 ชั่วโมงบิน และใช้สารทำ�ฝนหลวง 1,000 ตันต่อปี 123

หลังจากก่อกวน และเลี้ยงเมฆให้อ้วน ในการบินสองเที่ยวแรก ถึงเวลาของ การโจมตีที่นักบินต้องขับเครื่องเข้าหา เมฆท้องแก่ ซึ่งค่อนข้างผาดโผนและเสี่ยง เพื่อโปรยสารฝนหลวงอีกสูตรหนึ่ง ที่จะทำ�ให้เมฆกลั่นตัวเป็นน้ำ�ฝน บางครั้ง ก็มุดไปที่ไหล่เมฆ ค่อนข้างเสี่ยงสำ�หรับ การปฏิบัติงาน แต่ก็ไม่มีใครย่อท้อ เพราะประชาชนข้างล่างนั้นกำ�ลัง เดือดร้อนจากการขาดแคลนน้ำ� อย่างหนัก “ล้อเล่นกับเทวดา เรื่องฟ้าฝนนั้นยาก บางทีทำ�ก็ไม่สำ�เร็จ เพราะความชื้นต่ำ�” นักบินกล่าว 124

125

ตั้งแต่วิเคราะห์สภาพอากาศจนถึง โจมตีให้เกิดเป็นสายฝนนั้นยากนัก ทุกครั้งที่ปฏิบัติการเหนือเมฆสำ�เร็จลง จะเห็นเหมือนภาพนี้ที่มีฝนโปรยปราย เติมน้ำ�ที่ขาดแคลนลงพื้นที่เป้าหมาย ทั้งพื้นที่ทางการเกษตร เขตเมือง บึง คลอง หนองน้ำ� และแหล่งกักเก็บน้ำ� รวมถึงพื้นทีอุตสาหกรรมที่ต้องการ น้ำ�ไว้ใช้ในกระบวนการผลิตก็เช่นกัน 126

127

128

พื้นดินจากการเกษตรรอดพ้นความเสียหาย จากเม็ดฝนที่พระองค์ท่านได้พระราชทาน นวัตกรรมชิ้นสำ�คัญนี้ไว้ โดยปี 2560 เหล่าอัศวินของพระองค์สามารถช่วยเหลือ ใน 247 วัน มีฝนตกจากปฏิบัติการ ร้อยละ 98.38 รวม 3,975 เที่ยวบิน และทำ�ให้ฝนตกในพื้นที่เป้าหมายได้ถึง 227.62 ล้านไร่ จำ�นวน 60 จังหวัด ทำ�ให้มีปริมาณน้ำ�ไหลเข้าอ่างสะสม 6,512.17 ล้าน ลบ. ม. ใน 28 เขื่อนเป้าหมาย 129

RENEABLE ENERGY พลังงานทางเลือก มองตามสายพระเนตร แก้ปัญหาโลกร้อน 130

...ถ้าน้ำ�มันเชื้อเพลิงหมดแล้ว ก็ใช้เชื้อเพลิงอย่างอื่นได้ มีแต่ต้องขยัน หาวิธีที่ทำ�ให้เชื้อเพลิงเกิดใหม่ เชื้อเพลิงที่เรียกว่า น้ำ�มันนั้นมันจะหมด ภายในไม่กี่ปีหรือไม่กี่สิบปีก็หมด... ถ้าไม่ได้ทำ�เชื้อเพลิงทดแทน เราก็เดือดร้อน... พระราชด�ำรัสพระราชทานแก่คณะบุคคลต่างๆ ท่ีเข้าเฝ้าฯ ถวายชัยมงคล ในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดุสิดาลัย สวนจิตรลดา พระราชวังดุสิตฯ วันอาทิตย์ท่ี 4 ธันวาคม พ.ศ. 2548 131

น. 130-131 จ. กระบี่เป็นพื้นท่ีท่ีมีการปลูกปาล์มน้�ำมันมากเป็นอันดับหน่ึงของประเทศ และเป็นพื้นท่ี ท่ีพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงมีพระราชด�ำริ ให้สร้างโรงงานสกัดปาล์มน�้ำมันขนาดเล็กขึ้น ซ่ึงขณะน้ันมีก�ำลังการผลิตเพียง 50 ลิตร โดยปัจจุบันมีโรงงานผลิตไบโอดีเซลขนาดใหญ่ถึง 19 ราย และมีก�ำลังการผลิตติดต้ังรวม 6.6 ล้านลิตรต่อวัน โดยวัตถุดิบที่ใช้ในการผลิตส่วนใหญ่มาจากน้�ำมันปาล์มดิบ น. 132-133 ผลปาล์มสดที่สามารถน�ำมาสกัดเป็นน้�ำมัน 132

133

ในพ้ืนที่ภาคใต้ของไทยมีการเพาะปลูก ปาล์มน้�ำมันกันมาก โดยทั่วประเทศมีพื้นท่ี ปลูกปาล์มน้�ำมันถึง 5 ล้านไร่ จากเม่ือ 15 ปีก่อนมีเพียง 5 แสนไร่เท่าน้ัน รวมถึงท่ี จ. พัทลุง ขณะท่ีคนงานก�ำลัง สาละวนกับทลายปาล์มท่ีเกษตรกร น�ำมาขายเพ่ือล�ำเลียงสู่กระบวนการผลิต ของสหกรณ์ต่อไป 134

135

136

เมื่อปี 2553 ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงนำ�ไบโอดีเซลสกัด 100% ไปใช้กับรถยนต์พระที่นั่งและนำ� B100 มาใช้เป็นเชื้อเพลิงสำ�หรับ เรือพระที่นั่งขนาด 1,000 แรงม้า 2 เครื่อง ถือว่าเป็นครั้งแรก ของโลกที่มีการนำ�ไบโอดีเซล 100% มาใช้ในการขับเคลื่อนเรือยนต์ ขนาดใหญ่โดยไม่ส่งผลกระทบต่อเครื่องยนต์ และสูตรน้ำ�มัน ปาล์มกลั่นบริสุทธิ์ที่ใช้สำ�หรับเครื่องยนต์ดีเซลของในหลวง รัชกาลที่ 9 ได้รับการจดสิทธิบัตรเมื่อวันที่ 9 เมษายน 2544 และในปีเดียวกันได้รับรางวัล “Gold Medal with Mention” หรือรางวัลสรรเสริญพระอัจฉริยภาพแห่งการใช้เทคโนโลยี อย่างมีประสิทธิภาพพร้อมประกาศเกียรติคุณเทิดพระเกียรติ ให้แก่ผลงานประดิษฐ์คิดค้นโครงการน้ำ�มันไบโอดีเซลสูตรสกัด จากน้ำ�มันปาล์มในงานบรัสเซลส์ ยูเรก้า 2001 ซึ่งเป็นรางวัล ระดับนานาชาติด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีที่สำ�คัญของโลก 137

ในปัจจุบันดีเซลทั้งหมดในประเทศ 100% จะมีการผสมไบโอดีเซลด้วยในสัดส่วนต่างๆ ซึ่งอัตราส่วนในการผสมจะปรับเปลี่ยน เพิ่มขึ้นตามการพัฒนาของเครื่องยนต์และ เทคโนโลยี และขณะนี้สัดส่วนที่ใช้ผสม อยู่ที่ราว 5-7% โดยไม่ว่าจะเป็น น้ำ�มันเบนซินหรือดีเซลต่างมีส่วนผสม ของเอทานอลและไบโอดีเซลที่มาจาก พลังงานที่ผลิตได้ภายในประเทศเป็นหลัก และรัฐบาลมีแผนที่จะเพิ่มสัดส่วนไบโอดีเซล 100% เข้าไปในน้ำ�มันดีเซลอีกร้อยละ 10 โดยจะนำ�ร่องนำ�ไบโอดีเซลสูตร B10 มาใช้กับรถยนต์ของทางราชการ 138

139

WATER IS LIFE รู้น้ำ� รู้ชีวิต คนกับน้ำ�ผูกพันรวมเป็นหนึ่งเดียว เกิดก่อ หล่อเลี้ยง ทำ�ลาย และเยียวยา 140

..สำ�หรับต้นน้ำ� ไม้ที่ขึ้นอยู่บริเวณสองข้างลำ�ห้วย จำ�เป็นต้องรักษา ไว้ให้ดี เพราะจะช่วยเก็บรักษาความชุ่มชื้นไว้ ส่วนตามร่องน้ำ�และบริเวณที่น้ำ�ซับ ก็ควรสร้างฝายขนาดเล็ก กั้นน้ำ�ไว้ในลักษณะฝายชุ่มชื้น แม้จะมีจำ�นวนน้อยก็ตาม สำ�หรับแหล่งน้ำ� ที่มีปริมาณน้ำ�มาก จึงสร้างฝายเพื่อผันน้ำ� ลงมาใช้ในพื้นที่เพาะปลูก... พระราชดำ�รัส เมื่อวันที่ 11 มีนาคม พ.ศ. 2532 ณ ดอยอ่างขาง เชียงใหม่ 141

น. 140-141 ฝายกักเก็บน้ำ�ขนาดเล็กนอกจากสร้าง อัตถจริยา/เริงชัย คงเมือง ความชุ่มชื้นให้กับป่าบริเวณรอบๆ ยังเป็น แหล่งกักเก็บน้ำ�เพื่อส่งลงมายังประชาชน พื้นล่างอย่างที่บ้านสร้าง จ. พะเยา เมื่อชาวบ้านร่วม กันสร้างฝายขนาดเล็กในป่าชุมชนใกล้กับหมู่บ้านเพื่อ แก้ปัญหาการใช้น้ำ�ของคนในชุมชน น. 142-143 สภาพป่าชุมชนที่ชาวบ้านต่างช่วยกัน ดูแลรักษาเพื่อเหมือนเป็นแหล่งเก็บน้ำ� ตามธรรมชาติ รวมทั้งสร้างฝายกักเก็บน้ำ�ด้วย 142

143

144

อัตถจริยา/เริงชัย คงเมือง อีกหนึ่งพื้นที่ป่าชุมชนที่อยู่รอบๆ ผืนป่ามรดกโลกห้วยขาแข้งนั้น ชาวบ้าน ต่างลงแรงช่วยกันสร้างฝายกักเก็บน้ำ� เพื่อสร้างความชุ่มชื้นให้กับป่าเต็งรัง และกักเก็บน้ำ�ไว้ใช้ในยามหน้าแล้ง 145

146

อัตถจริยา/เริงชัย คงเมือง เด็กๆ กำ�ลังสนุกสนานกับการเล่นน้ำ� ในฝายลูกเดิมที่มีน้ำ�เต็มหลังจากมีฝน ตกลงมาเมื่อคืนก่อน ฝายที่มีชีวิตนี้ ช่วยกระตุ้นให้คนบริเวณโดยรอบ ช่วยกันอนุรักษ์ป่าต้นน้ำ� และจะคง ความชุ่มชื้นให้กับป่า รวมทั้งกักเก็บน้ำ� ไว้ให้เกษตรกรช่วงฤดูแล้ง 147

148

ทั้งเด็กเยาวชน และคนในชุมชนเล็กๆ รอบป่าห้วยขาแข้งกำ�ลังช่วยกัน ขนก้อนหินที่พอจะขนได้ไปกั้น ฝายขนาดเล็ก ที่ห่างออกไป ไม่ไกลมากนัก ซึ่งพวกเขาบอกว่า “ฝายของพ่อประหยัด และทำ�ได้ง่าย” ฝายกั้นน้ำ�ที่เขากำ�ลังช่วยกันสร้างนี้ เป็นไปตามตามพระราชดำ�รัสของ ในหลวงรัชกาลที่ 9 ที่พระราชทาน ไว้ว่า “ให้พิจารณาดำ�เนินการ สร้างราคาประหยัด ใช้วัสดุราคาถูก และหาง่ายในท้องถิ่น เช่น แบบทิ้ง หินคลุมด้วยตาข่ายปิดกั้นร่องน้ำ� กับลำ�ธารเล็กๆ เป็นระยะๆ เพื่อให้ เก็บกักน้ำ�และตะกอนดินไว้บางส่วน อัตถจริยา/เริงชัย คงเมือง โดยน้ำ�ที่กักเก็บไว้จะซึมเข้าไปในดิน ทำ�ให้ความชุ่มชี้นแผ่ขยายออกไป ทั้งสองข้าง” 149

150