ชีวิตปลอดขยะง่ายกว่าที่คิด

51 ชมุ ชนควนโดนในคดั แยกขยะออกเปน็  4 ประเภท เชน่ เดยี วกบั ชมุ ชนอน่ื ๆ คอื  ขยะทว่ั ไป บางชนดิ นำ� ไปประดษิ ฐเ์ ปน็ ขา้ วของเครอ่ื งใช ้ เชน่ กระเปา๋  หรอื ตะกรา้   ขยะทนี่ ำ� ไปใชป้ ระโยชนไ์ มไ่ ด ้ ชาวบา้ นจะทงิ้ ในถงั ขยะ เพอื่ ใหเ้ ทศบาลนำ� ไปกำ� จดั   ขยะอนั ตรายนำ� มาแลกเปน็ ของใช ้ เชน่  นำ�้ ปลา น�้ำตาล กระติกน�้ำ หรือเมล็ดพันธุ์พืชผักสวนครัว  หลังจากน้ันจะส่งให้เทศบาลควนโดนท�ำการรวบรวมและน�ำไปก�ำจัดอย่างถูกวิธีต่อไป  ส่วน ขยะอินทรีย์ จ�ำพวกเศษอาหาร เศษใบไม้ ผัก และผลไม้ในชุมชน ส่วนใหญ่จะเอาไปใส่ไว้ตามโคนต้นไม้ เพื่อให้ย่อยสลายกลายเป็นปุ๋ย บางครั้ง นำ� ไปเลย้ี งเปด็ เลย้ี งไก ่ หรอื บางครวั เรอื นจะนำ� ไปผา่ นกระบวนการหมกั ในสภาพไรอ้ ากาศ โดยจลุ นิ ทรยี จ์ ะทำ� หนา้ ทยี่ อ่ ยสลาย จนไดน้ ำ�้ หมกั ชวี ภาพ ที่มีคุณสมบัติในการขจัดกลิ่นเหม็น ลดการอุดตันของท่อระบายน้�ำ และยังมีธาตุอาหารที่เหมาะสมส�ำหรับการเจริญเติบโตของต้นไม้และ ชว่ ยปรับปรุงบำ� รงุ ดนิ  ส่วนขยะรไี ซเคิลก็นำ� ไปขายให้กับธนาคารขยะ ในวันที่เปิดรับซ้ือขยะรีไซเคิลคร้ังแรกใช้พื้นที่บริเวณร้านน�้ำชาเป็นจุดรับซ้ือ มีชาวบ้านน�ำขยะมาขายแค่สิบกว่าคน จากน้ันก็หมุนเวียน ไปเปิดธนาคารในโซนต่างๆ ของชุมชน  จนสุดท้ายตอนนี้เปิดรับซ้ือขยะที่จุดเดียว บริเวณซ่ึงเป็นจุดท่ีตั้งของธนาคารขยะรีไซเคิลในปัจจุบัน ท้ังนี้ แตล่ ะครวั เรอื นในชมุ ชนจะเปน็ สมาชกิ ของธนาคารขยะ ซง่ึ ขยะรไี ซเคลิ ทค่ี ดั แยกแลว้ จะนำ� มาจำ� หนา่ ยทธ่ี นาคาร ซงึ่ จะเปดิ รบั ซอื้ ขยะเดอื นละ 1 ครง้ั รอบีตน แกสมาน ชาวบ้านชุมชนควนโดนใน ก�ำลังห้ิวขยะท่ีอุตส่าห์รวบรวมไว้มาขายให้กับธนาคาร  กะ (พ่ีสาว) เล่าให้ฟังว่า “กะแยก ขยะมานานแล้ว ก่อนท่ีจะมีการต้ังธนาคารขยะเสียอีก เพราะกะถูก มะ (แม่) กับ ปะ (พ่อ) สอนมาตั้งแต่เด็กๆ  สมัยนั้นจะแยกเฉพาะขยะเปียก แลว้ กข็ วดแกว้  ขวดพลาสตกิ   ขยะพวกนจี้ ะเอาไปตงั้ ไวท้ ห่ี นา้ บา้ นเพอื่ รอขายใหก้ บั ซาเลง้  ปหี นงึ่ จะมซี าเลง้ มารบั ซอ้ื สกั หน สมยั กอ่ นทกุ บา้ นจะมบี อ่ ทเี่ รยี กวา่  บอ่ รา้ งเกบ็ ขยะ บา้ นกะจะเผาขยะทบ่ี อ่ ปลี ะ 1 ครง้ั   แตข่ ยะเปยี กจะไมเ่ อามาใสบ่ อ่ นน่ี ะ เขาจะเอาไปเททง้ิ ไวต้ ามโคนตน้ ไม ้ หรอื ไมก่ เ็ อาไป เล้ียงเป็ด เลี้ยงไก่  คนรุ่นมะ รุ่นปะ จะจัดการขยะกันเอง เขาสอนกันมาแบบนั้น มาช่วงหลังๆ น่ีแหละ ท่ีมีถังขยะเข้ามา ชาวบ้านก็เอาขยะมา ทิ้งรวมๆ กันในถัง  กะเห็นด้วยนะท่ีเขามีโครงการคัดแยกขยะ เพราะว่าเอาขยะมาทิ้งปนกันมันเหม็น วันน้ีกะก็เอาขวดพลาสติก กระป๋อง มาขาย แต่กม็ ีไมเ่ ยอะหรอกนะ”  การรบั ซอ้ื ขยะในแตล่ ะเดอื นจะมเี งนิ หมนุ เวยี นอยปู่ ระมาณ 5 - 6 พนั บาท  ชว่ งแรกทเี่ ปดิ ธนาคารใหมๆ่  ปรมิ าณขยะทนี่ ำ� มาขายมจี ำ� นวน เยอะมาก ตอ้ งใชเ้ งนิ เพอ่ื ซอ้ื ขยะจากชาวบา้ นเดอื นละหมนื่ กวา่ บาท ทำ� ใหห้ ลงั จากรบั ซอื้ ขยะเสรจ็ แลว้  เจา้ หนา้ ทธี่ นาคารยงั ตอ้ งใชเ้ วลาอกี หลายวนั กว่าจะคัดแยกขยะให้เรียบร้อยก่อนจะน�ำไปขายให้กับร้านรับซ้ือของเก่า ต้ังแต่เปิดธนาคารขยะมาจนถึงตอนนี้เงินหมุนเวียนในบัญชีธนาคารเป็น แสนบาท กลยุทธ์ทจี่ ะกระต้นุ ใหช้ ุมชนหนั มาชว่ ยกันคดั แยกขยะอยา่ งจรงิ จงั  พบี่ ญั ชาเลา่ ว่า “สว่ นใหญบ่ ญั ชีธนาคารจะเป็นช่อื ของเด็กๆ เพราะ ต้องการให้เด็กเป็นตัวกระตุ้นให้ผู้ใหญ่ต้องคัดแยกขยะด้วย ถ้าเด็กๆ เห็นว่าเงินในบัญชีธนาคารขยะของตัวเองมีน้อย ก็จะกลับไปโวยวายกับ ผปู้ กครอง ผู้ใหญ่ก็จะช่วยกันคดั แยกขยะมาขาย”  เมื่อก่อนตอนท่ีเร่ิมรณรงค์คัดแยกขยะกันใหม่ๆ ทุกบ้านจะมีกระสอบส�ำหรับคัดแยกขยะติดไว้ที่หน้าบ้าน บ้านละ 4 ใบ มีการท�ำล�ำดับ เลขหมายสมาชกิ  เมอ่ื จะนำ� ขยะมาขาย กใ็ หส้ มาชกิ นำ� มากระสอบทค่ี ดั แยกขยะไวแ้ ลว้ มาทธี่ นาคารขยะ ชงั่ นำ้� หนกั  และกต็ รี าคาขยะแตล่ ะประเภท จากน้ันสมาชิกก็น�ำกระสอบกลับไป แต่ตอนนี้กระสอบเหล่าน้ันไม่จ�ำเป็น เพราะทุกบ้านเข้าใจเรื่องการคัดแยกขยะกันหมดแล้ว จะคัดแยกแล้ว เก็บไว้ทไ่ี หนก็ได้ไมเ่ ป็นไร แตข่ อใหค้ ัดแยกให้ถูกตอ้ ง 

52 กำ� ไรทเี่ กดิ จากผลตา่ งของราคาทค่ี ณะกรรมการธนาคารขยะรบั ซอื้  กบั ราคาทขี่ ายใหก้ บั รา้ นรบั ซอื้ ของเกา่ กน็ ำ� มาจดั สวสั ดกิ ารใหก้ บั สมาชกิ ในชุมชนด้วย  พ่ีมัสนา มาลินี คณะกรรมการจัดการขยะ เล่าว่า “เรามีสวัสดิการชุมชนจากขยะรีไซเคิลมาตั้งแต่ปี 2550 เป็นเงินก�ำไรท่ีได้จาก การขายขยะ ตอนน้ีมีอยู่ประมาณ 7-8 บาท เราเอาเงินตรงนี้มาใช้เป็นทุนการศึกษา มอบให้สมาชิกในยามป่วยไข้ คลอดบุตร หรือเสียชีวิต สวสั ดกิ ารนส้ี ามารถใชไ้ ดท้ ง้ั ครอบครวั  แตว่ า่ เราไมไ่ ดใ้ หเ้ ยอะหรอกนะ ครงั้ ละไมก่ รี่ อ้ ยบาท ใหเ้ ปน็ กำ� ลงั ใจกบั สมาชกิ มากกวา่ ” นอกจากสวสั ดกิ าร ชมุ ชน ยงั มกี ารตอ่ ยอดธนาคารขยะมาสธู่ นาคารสขุ ภาพ โดยในวนั ทส่ี มาชกิ นำ� ขยะรไี ซเคลิ มาขายกบั ทางธนาคาร จะมบี รกิ ารตรวจคดั กรองสขุ ภาพ เบ้ืองต้นให้ด้วย เชน่  วัดรอบเอว ช่ังน้�ำหนกั  และวดั ความดัน  ช่วงแรกๆ ท่ีชาวบ้านก�ำลังสนุกสนานและตื่นเต้นกับการน�ำขยะรีไซเคิลมาขายให้กับธนาคาร พี่บัญชาก็ได้น�ำไอเดียจากร้าน 0 บาท  ของชมุ ชนออ่ นนชุ  กรงุ เทพฯ ทใี่ ชข้ ยะแทนเงนิ สดในการซอื้ ของ มาปรบั ใชก้ บั ชมุ ชนควนโดนใน โดยทกุ ครงั้ ทสี่ มาชกิ นำ� ขยะมาขายใหก้ บั ธนาคารขยะ สมาชิกสามารถแจ้งความประสงค์ได้ว่าจะน�ำเงินจากการขายขยะฝากเข้าบัญชี จะเบิกเป็นเงินสด หรือจะรับเป็นคูปองแทนเงินสด เพื่อน�ำไป จบั จ่ายซอื้ สินคา้ ที่ร้าน 0 บาท  เมื่อก่อนนอกจากร้าน 0 บาท แล้ว คูปองนี้ยังใช้ได้กับหลายๆ ร้านในชุมชนด้วย เช่น ร้านตัดผม ร้านน�้ำชา แต่ตอนนี้สมาชิกนิยมใช้ เปน็ เงนิ สดมากกวา่  ทงั้ นกี้ ารใชค้ ปู องแทนเงนิ สด มขี นั้ ตอนคอ่ นขา้ งเยอะ เพราะกวา่ จะไดค้ ปู อง กต็ อ้ งเอาขยะไปขาย ขายแลว้ ถงึ จะไดค้ ปู องนำ� ไป ซือ้ ของ  หลงั จากนั้นเจา้ หนา้ ท่ีธนาคารขยะกต็ ้องไปจ่ายเปน็ เงินสดคืนใหก้ ับร้านคา้ ท่ีร่วมโครงการอีกทีหน่ึง ตอนแรกทเ่ี ปิดร้าน 0 บาท พบี่ ัญชา บอกว่า อยากมีร้านในเครือข่ายของศูนย์เรียนรู้ แต่พอเปิดร้านปุ๊บ กลายเป็นว่าร้านค้าของชาวบ้านที่ขายของแบบเดียวกันก็มีอยู่หลายร้านแล้ว มนั เลยกลายเปน็ การแขง่ ขนั กนั  บทบาทตรงนก้ี เ็ ลยลดลง แตก่ พ็ ยายามถา่ ยทอดแนวคดิ แบบนใี้ หก้ บั ชมุ ชนทสี่ นใจไดน้ ำ� วธิ คี ดิ ของรา้ น 0 บาทไปใช้ เพราะมนั ใช้ได้ดกี ับรา้ นสหกรณ์ชุมชน รา้ นกองทุนหมู่บ้าน หรอื ร้านประชารัฐ เมอ่ื ผา่ นประสบการณท์ ำ� งานเกย่ี วกบั การจดั การขยะมาหลายป ี ประธานชมุ ชนกลา่ วแบบตดิ ตลกวา่  “แตก่ อ่ นกค็ ดิ วา่ จะเปน็ เจา้ พอ่ ขยะนะ คิดว่าจะต้องขายขยะให้ได้ก�ำไร ตอนน้ีไม่ได้คิดเร่ืองแบบนั้นแล้ว เพราะการจัดการขยะท่ีถูกต้อง ขยะต้องลดลง ผมว่าในวันนั้นถ้าธนาคารของเรา ยังไม่เปล่ียนความคิด และยังท�ำแบบมุ่งหวังก�ำไร ธนาคารขยะของเราก็น่าจะเติบโตได้นะ แต่ตอนน้ีเป้าหมายของเราอยู่ที่ขยะในชุมชนต้องลดลง ถ้าถามว่าต้ังแต่ท�ำธนาคารขยะมา ขยะลดลงหรือเปล่า ผมตอบได้เลยว่า ขยะลดลงเยอะ ตอนน้ียังคิดอยู่ว่าจะท�ำอย่างไรก็ได้ให้ธนาคารขยะไม่มี เพราะตอนนี้ธนาคารของเราไม่ค่อยได้รับซื้อขยะมากเหมือนแต่ก่อนแล้ว ส่วนหนึ่งน่าจะมาจากการท่ีสมาชิกน�ำขยะรีไซเคิลไปขายให้กับซาเล้ง โดยตรง และอีกส่วนหนึ่งน่าจะมาจากการท่ีเราเข้าไปสอนให้ชาวบ้านรู้จักการลดปริมาณขยะตั้งแต่ต้นทาง เน้นไปท่ีลดการใช้ เราคิดว่าลดการใช้ เพ่ือไม่ให้เกิดขยะเป็นเรื่องท่ีส�ำคัญกว่า  มีอยู่ครั้งหน่ึง ผมส่งชุมชนเข้าประกวดโครงการชุมชนปลอดขยะ (ก่อนที่จะได้รับรางวัลชนะเลิศระดับ ประเทศป ี 2555) มกี รรมการลงมาตรวจประเมนิ ทช่ี มุ ชน ผมตอ้ นรบั คณะประเมนิ ดว้ ยการแจกนำ�้ ดม่ื บรรจขุ วดคนละขวด ปรากฏวา่  ผมถกู ตำ� หนิ กรรมการมาบอกกับผมว่า คุณจะท�ำเร่ืองขยะ แต่คุณเริ่มจากการสร้างขยะซะแล้ว มันไม่ถูกต้อง ต้องเปล่ียนจากการเสริฟน้�ำดื่มขวดพลาสติก มาเปน็ นำ้� ใสเ่ หยอื ก หรอื ใสแ่ กว้ เสรฟิ แทนจะดกี วา่  เพราะวา่ จะไดไ้ มส่ รา้ งขยะ ตง้ั แตน่ น้ั มาวธิ คี ดิ และมมุ มองในเรอื่ งการจดั การขยะของผมกก็ วา้ งขน้ึ ”

53 ผมสามารถพดู ได้เลยวา่  ที่ชมุ ชนควนโดนใน สามารถ คดั แยกขยะรไี ซเคิลได้เกือบท้ังหมด จะมเี หลอื เลด็ ลอดออก จากชมุ ชนไปบ้างก็ไม่มาก ถ้ามหี ลุดลอดออกไป กจ็ ะไปอยู่ ในถงั ขยะ ซ่ึงเทศบาลก็จะนำ� ขยะเหล่าน้ันไปคัดแยกอกี ที  ยังไงซะผมวา่  ขยะรไี ซเคิลของทนี่ ่นี น้ั ไมถ่ ึงบ่อขยะแน่นอน บัญชา มาลนิ  ี ประธานชุมชนควนโดนใน

54 ชาวบา้ นนำ� ทางมะพรา้ วมาสานโคระ ไวเ้ พือ่ หอ่ ขนนุ หรอื จำ� ปาดะ นบั เปน็ วิถีดั้งเดิมของชุมชน โดยไมจ่ �ำเป็นต้องใช้ กระดาษหรอื ถุงพลาสติก

55 เมอื่ เปลย่ี นวธิ คี ดิ  วธิ จี ดั การกบั ขยะกเ็ ปลย่ี นไปดว้ ย จากการทจี่ ะตอ้ งจดั การกบั ขยะทเี่ กดิ ขน้ึ  เปลยี่ นมาใหน้ ำ�้ หนกั กบั การปอ้ งกนั การเกดิ ขยะมากกวา่  ชาวบา้ นหลายคนทแี่ ตก่ อ่ นมกั จะคดิ วา่  ตอ้ งซอ้ื นำ้� ดมื่ แบบขวดเพท็  ทขี่ ายกนั เปน็ โหลๆ ไวบ้ รโิ ภคในครวั เรอื น เพราะตอ้ งการนำ� ขวดนำ�้ ไปขายให้กับธนาคารขยะ เม่ือมีความเข้าใจเก่ียวกับหลักการจัดการขยะมากข้ึน ก็เปลี่ยนมาใช้น�้ำด่ืมบรรจุถังแทน เช่น ในงานเลี้ยงต่างๆ แต่ก่อน ใชน้ ำ�้ ขวด ตอนนกี้ เ็ ปลยี่ นมาเปน็ นำ้� ใสเ่ หยอื ก หรอื ใชเ้ ปน็ แบบคลู เลอรน์ ำ�้ แทน เพราะนอกจากชว่ ยลดขยะ ยงั ประหยดั เงนิ ในกระเปา๋ ดว้ ย เพราะวา่ มรี าคาถกู กวา่   หรืออย่างกรณีของร้านน�้ำชา ซ่ึงเป็นศูนย์รวมของคนในชุมชน ก็มีส่วนช่วยลดการเกิดขยะในชุมชนได้เยอะ เพราะขนมที่เลือกมาวางขาย จะมีเฉพาะท่ีใช้บรรจุภัณฑ์จากธรรมชาติ และพยายามสร้างบรรยากาศร้านน้�ำชาให้เปิดโล่งเพื่อเชิญชวนให้คนมาน่ังในร้านมากกว่าการซ้ือกลับ ไปรบั ประทานทบี่ า้ น ถา้ ทกุ คนซอ้ื ชากาแฟ หรอื ขา้ วยำ� กลบั ไปรบั ประทานทบี่ า้ น กจ็ ะสรา้ งขยะอยา่ งนอ้ ยคนละ 1 ชนิ้  แตถ่ า้ เลอื กรบั ประทานทร่ี า้ น กจ็ ะไม่มขี ยะ เมอ่ื คณะท�ำงานถ่ายทอดวธิ คี ิดแบบน้ีใหก้ บั คนในชมุ ชน ขยะก็ค่อยๆ ลดลง  นอกจากนี้ยังมีการรณรงค์ลดการใช้ถุงพลาสติกเวลาไปจ่ายตลาด เปลี่ยนมาใช้ถุงผ้า หรือหิ้วตะกร้าไปจ่ายตลาดแทน เน้นให้ชาวบ้าน ปฏเิ สธการใชถ้ งุ พลาสตกิ  ซง่ึ กจิ กรรมเหลา่ นสี้ ามารถลดการเกดิ ขยะทว่ั ไป จำ� พวกถงุ พลาสตกิ ลงไดเ้ ปน็ จำ� นวนมาก และการจดั กจิ กรรมเชญิ ชวน ใหร้ ้านคา้ ในชมุ ชนร่วมใจลดใชถ้ ุงพลาสตกิ และโฟม” การจดั การขยะของชมุ ชนควนโดนในสะทอ้ นใหเ้ หน็ ถงึ การนำ� แนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพยี งของพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช มาใช้ ซ่ึงจะสังเกตได้จากสิ่งละอันพันละน้อยท่ีชุมชนท�ำ ไม่ว่าจะเป็นการรณรงค์ให้ชาวบ้านปลูกผักสวนครัวไว้รับประทานในครัวเรือน แทนการ ออกไปซ้ือหาผักในตลาด หรือการน�ำขยะอินทรีย์ท่ีเกิดจากเศษอาหารในครัวเรือน มาท�ำเป็นน้�ำหมักชีวภาพ และน�ำไปใช้รดผักสวนครัว หรือการ น�ำเศษวัสดุเหลือใช้ ที่เราคิดว่าไม่มีประโยชน์แล้วน�ำมาใช้ซ�้ำในรูปแบบใหม่ เช่น น�ำขวดพลาสติก และยางรถยนต์มาปลูกต้นไม้ ถ้ามีโอกาสเข้ามา ที่ชมุ ชนควนโดนใน จะเห็นวา่ บา้ นทกุ หลงั จะมยี างรถยนต์ 1 เส้นเอาไวป้ ลูกตน้ ไม้  อีกหน่ึงวิถีปฏิบัติดั้งเดิมของชุมชนที่แสดงออกถึงการใช้ชีวิตท่ีเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและเน้นการพึ่งพาตนเอง น้ันก็คือ ภูมิปัญญาใน การทำ� โคระ ซง่ึ เปน็ อปุ กรณท์ ส่ี านขน้ึ มาจากใบมะพรา้ ว ใชส้ ำ� หรบั หอ่ ผลไมจ้ ำ� พวกขนนุ และจำ� ปาดะ เพอ่ื ปอ้ งกนั ไมใ่ หแ้ มลงเขา้ มาเจาะผลจนเสยี หาย เปน็ การนำ� วสั ดธุ รรมชาตทิ ยี่ อ่ ยสายได ้ ซง่ึ มอี ยทู่ ว่ั ไปในทอ้ งถน่ิ มาใชใ้ หเ้ กดิ ประโยชน ์ ในปจั จบุ นั มกี ารใชโ้ คระจากทางมะพรา้ วนอ้ ยลง เพราะหลายพนื้ ท่ี หนั มาใชถ้ งุ พลาสตกิ หอ่ ผลไมก้ นั มากขนึ้  วธิ ปี ฏบิ ตั เิ ชน่ นนี้ อกจากจะชว่ ยลดปรมิ าณขยะ ยงั เปน็ การปลกู ฝงั ใหช้ มุ ชนรจู้ กั พงึ่ พาตนเอง และลดคา่ ใชจ้ า่ ย ในครัวเรอื น 

56 พ่ีบัญชา บอกว่า “ท่ีนี่เราพยายามสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชน โดยน�ำหลักคิดปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใช้ในวิถีชีวิตของ พวกเรา เชน่  การปลกู พชื ผกั  ผลไมไ้ วก้ นิ เอง แคน่ กี้ พ็ ออยพู่ อกนิ บนวถิ ขี องความพอเพยี ง อยา่ งนอ้ ยกช็ ว่ ยใหช้ าวบา้ นลดคา่ ใชจ้ า่ ยในชวี ติ ประจำ� วนั แม้รายได้เทา่ เดิม แต่เราจา่ ยนอ้ ย เทา่ กับเราเหลอื เงินมากขึน้ ” ความต่อเนื่องในการจัดการขยะของชุมชนควนโดนในช่วงหลายปีที่ผ่านมาจนประสบความส�ำเร็จ การันตีได้จากรางวัลมากมายที่ได้รับ หน่ึงในรางวัลแห่งความภาคภูมิใจคือ การได้รับรางวัลชนะเลิศ (ระดับประเทศ) ถ้วยพระราชทาน สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในโครงการประกวดชุมชนปลอดขยะเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษา 80 ชุมชน ในปี 2556  จากน้ันมาชุมชนควนโดนในได้กลายเป็นแหล่งเรียนรู้ สงั คมรไี ซเคลิ  แหง่ แรกของภาคใต ้ ทไ่ี ดร้ บั การสนบั สนนุ จาก สถาบนั การจดั การบรรจภุ ณั ฑแ์ ละรไี ซเคลิ เพอื่ สง่ิ แวดลอ้ ม และในป ี 2558 กรมสง่ เสรมิ คุณภาพส่ิงแวดล้อม ได้ใช้พื้นที่ของชุมชนควนโดนใน เปิดเป็นศูนย์เรียนรู้ชุมชนปลอดขยะ ใช้เป็นที่ศึกษาดูงานด้านการจัดการขยะแบบครบวงจร ปจั จุบนั จะมีคณะศกึ ษาดงู านเข้ามาแลกเปล่ยี นเรยี นรู้ และศกึ ษาดงู านอยเู่ ป็นประจำ�   หลายคณะทเ่ี ขา้ มาศกึ ษาดงู านทชี่ มุ ชนแหง่ น ้ี ไมไ่ ดม้ าดวู า่ ควนโดนในมวี ธิ กี ารจดั การขยะกแ่ี บบ แตเ่ ขา้ มาศกึ ษากระบวนการทท่ี ำ� ใหเ้ กดิ การ จดั การขยะในชมุ ชนมากกวา่  ความสำ� เรจ็ ของการจดั การขยะของชมุ ชนควนโดนในเกดิ ขน้ั จากหลายปจั จยั  ไมว่ า่ จะเปน็  การมแี ผนการทำ� งานทช่ี ดั เจน การจดั กจิ กรรมทหี่ ลากหลาย ซง่ึ สอดคลอ้ งกบั บรบิ ทของพนื้ ทแี่ ละวถิ ชี วี ติ ของชมุ ชน เกดิ จากความมงุ่ มนั่ ตง้ั ใจในการขบั เคลอื่ นเรอ่ื งขยะอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง การมผี นู้ ำ� ชมุ ชนและคณะทำ� งานทเ่ี ขม้ แขง็  และยงั ไดร้ บั การสนบั สนนุ และความรว่ มมอื จากภาคเี ครอื ขา่ ย ทงั้ ภาครฐั  ภาคเอกชน และภาคประชาชน แตส่ งิ่ ทสี่ ำ� คญั ยงิ่ ซงึ่ เปน็ ตวั รอ้ ยรดั ใหเ้ กดิ การจดั การขยะในชมุ ชน คงหนไี มพ่ น้ การสรา้ งกระบวนการมสี ว่ นรว่ มของชมุ ชน ทเี่ รมิ่ กนั ตง้ั แตร่ ว่ มกนั คดิ เปน็ การขบั เคลอ่ื นงานพฒั นาโดยใชค้ นในชมุ ชนเปน็ ศนู ยก์ ลาง เพราะทกุ สง่ิ ทเี่ กดิ ขน้ึ ในกระบวนการจดั การขยะของชมุ ชนลว้ นมาจากการคดิ  วเิ คราะห์ และการลงมอื ทำ� รว่ มกนั   นอกจากจะเปน็ กระบวนการพฒั นาสง่ิ แวดลอ้ มในชมุ ชนโดยใชข้ ยะเปน็ ตวั ชโู รงไปสเู่ รอ่ื งอน่ื ๆ ยงั เปน็ กระบวนการพฒั นา ชุมชนให้เข้มแข็ง และสามารถพ่งึ ตนเองได้ในระยะยาว  วันท่ีเราไปเยี่ยมชมุ ชนควนโดนใน แม้เราจะไม่ไดเ้ หน็ รอ่ งรอยของกระสอบ 3–4 ใบ ทีป่ ระธานชมุ ชนบอกวา่ เคยมแี ขวนไวท้ ุกบา้ นสำ� หรบั คัดแยกขยะ แต่ผลลัพธ์ของชุมชนปลอดขยะคงไม่ได้วัดกันที่ถุงคัดแยกและปริมาณขยะรีไซเคิลเต็มถุง  และแม้วันนี้บรรยากาศของชุมชนจะดู ไมค่ กึ คกั และพรอ้ มเพยี งไปดว้ ย ถงั ขยะ และปา้ ยรณรงค ์ แตค่ วามสะอาดสะอา้ นและความเปน็ ระเบยี บเรยี บรอ้ ยของชมุ ชน คงพอเปน็ เครอื่ งยนื ยนั ได้ว่า ควนโดนในเป็นชุมชนปลอดขยะอย่างไม่ต้องสงสัย  ก่อนจะจากลาทุกคนในชุมชน พลันนึกถึงค�ำพูดของประธานชุมชนท่ีบอกว่า “เราส�ำเร็จ ดว้ ยวธิ คี ดิ ” จรงิ ซถิ า้ วนั นน้ั ควนโดนในยงั ตง้ั เปา้ ทจี่ ะทำ� ใหธ้ นาคารขยะเตบิ โตดว้ ยเมด็ เงนิ และผลกำ� ไร ปานนเ้ี ราคงไมไ่ ดย้ นิ คำ� พดู ทว่ี า่  “พวกเรากำ� ลงั คดิ อยู่วา่ จะท�ำอยา่ งไรก็ได้ให้ธนาคารขยะไมม่ ”ี  เช่ือแนว่ ่าดว้ ยวิธีคดิ ทีจ่ ะลดและไมส่ ร้างขยะให้เกิดข้นึ ในชมุ ชน คงท�ำให้วันหนึ่งธนาคารขยะรไี ซเคิล คงปิดตัวลง เพราะมันคงไมจ่ ำ� เป็นกบั ชุมชนปลอดขยะแห่งนอ้ี ีกตอ่ ไปแล้ว 

57 “...ถา้ ทกุ คนสนใจในความรักประเทศชาติ รกั ษาความดีเอาไว้ ไม่ต้องไป ตามอย่างในส่ิงทเี่ ราเหน็ ว่าไมน่ า่ ทจ่ี ะเจรญิ ไมน่ า่ จะพัฒนา เราต้องรักษาแนวทางความคดิ ตาม ท่ีเรามีอยู่ แมจ้ ะเปน็ ส่ิงที่ตกทอดมาแต่โบราณกาลจากปยู่ า่ ตายายของเรา แตเ่ ป็นระเบียบการ หรือเปน็ วธิ ีการทด่ี ี จะไมล่ ้าสมยั ...” พระราชดำ� รัสของพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยูห่ วั รัชกาลท่ี 9 ในโอกาสเสด็จฯ ไปทรงเยยี่ มวทิ ยาลัยวิชาการศึกษาประสานมติ ร เมื่อวันที่ 13 มนี าคม 2514

58 ขณยะสบร้า้านงพค่อน โรงเรยี นเทศบาลบอ่ ฝา้ ย จ. ประจวบครี ขี ันธ์ เรอ่ื ง จารยา บุญมาก

59

60 เดก็ ๆ ก�ำลงั ชว่ ยกนั สรา้ งทางเดนิ ต้นไมเ้ สริมดว้ ยขวดพลาสตกิ เหลอื ใช้

61 ปลกู จติ สำ� นกึแกป้ ญั หาขยะล้นเมอื งท่องเทีย่ ว ประเด็นส่ิงแวดล้อมที่กลายเป็นข่าวพาดหัวตามสื่อ กระแสหลกั และสอ่ื สงั คมออนไลน ์ ในชว่ งไมก่ ปี่ ที ผี่ า่ นมา คงหนไี มพ่ น้ ปัญหามลพิษท่ีส่งผลกระทบต่อพวกเราทุกคน ต้ังแต่ปัญหา หมอกควนั ไฟปา่  นำ้� เนา่ เสยี  และปญั หาขยะลน้ เมอื ง ทห่ี ลายจงั หวดั ก�ำลังกุมขมับกับปัญหาที่เกิดขึ้นโดยเฉพาะจังหวัดใหญ่ๆ และ แหล่งท่องเที่ยวส�ำคัญๆ เช่นเดียวกับที่หัวหิน  สถานที่ท่องเท่ียว ยอดฮิตของคนกรุง เพราะอยู่ใกล้เมืองและเพียบพร้อมด้วยแหล่ง ท่องเท่ียวมากมาย  ว่ากันว่าเม่ือช่วงปีใหม่ท่ีผ่านมา (ปี 2561) ซึ่งมีวันหยุดติดต่อกัน 4 วัน มีนักท่องเท่ียวแห่กันเข้ามาท่องเท่ียว ในเขตเทศบาลหัวหินมากกว่าปกติ ส่งผลให้ท�ำให้ปริมาณขยะเฉล่ีย เพ่ิมข้ึนอย่างน้อยวันละ 20-40 ตัน  จากเดิมปกติเฉลี่ยวันละ ประมาณ 160 ตันเพิ่มเป็นวันละประมาณ 180-200 ตัน หรือ ถ้าเป็นช่วงปกติในแต่ละเดือน จะมีขยะในเขตเทศบาลเฉลี่ย เดือนละประมาณ 4,800 ตัน ถึง 5,200 ตัน แต่ถ้าเป็นช่วง วันหยุดเสาร์ อาทิตย์ หรือช่วงเทศกาล ปริมาณขยะเฉลี่ยก็จะอยู่ ท่ีประมาณเดือนละ 5,500 ตัน ถึง 5,800 ตัน แน่นอนหลาย พ้ืนท่ีในประเทศไทย ขยะได้สร้างความขัดแย้งและแตกแยกให้กับ คนในสังคม เพียงเพราะทุกคนต่างพูดว่า “มันไม่ใช่หน้าที่ของฉัน ท�ำไมฉันต้องรับผิดชอบ” หรือ “ท�ำไมต้องเอาขยะมาท้ิงท่ีบ้านของ ฉัน  ท้ังๆ ที่มันไม่ใช่ขยะของฉัน” ในขณะท่ีต่างคนต่างพากันร้องย้ี กับขยะเจ้าปัญหา  แต่ส�ำหรับเด็กๆ ท่ีโรงเรียนเทศบาลบ้านบ่อฝ้าย  (สังฆประชาอุทศิ ) ขยะ เปลย่ี นชีวิตพวกเขาไปแล้วโดยไม่รตู้ ัว 

62 “เกษตรกร ใชซ้ ้�ำ” ฐานท่ี 4 จาก 13 ฐานการเรียนรจู้ ดั การขยะของโรงเรยี น ถูกจัดเปน็ แปลงเกษตรพอเพยี งเพือ่ ชีวติ ท่เี พยี งพอ เพื่อสอนให้เดก็ รจู้ กั พง่ึ พาตนเองด้วยวธิ ีการงา่ ยๆ อยา่ งการปลูกผกั กนิ เอง และการน�ำวัสดุเหลอื ใชม้ าประดิษฐ์ เปน็ ทปี่ ลูกต้นไม้แทนการใชก้ ระถางพลาสตกิ

63 ว้าว! อจั ฉรยิ ะ หนง่ึ ใน 13 ฐานการเรยี นร้เู กี่ยวกบั การจดั การขยะ มีลกั ษณะเป็นตขู้ ยะอัฉริยะ ทีเ่ ด็กๆ สามารถนำ� ขวดพลาสตกิ และกระป๋องอลูมิเนยี นมาทิ้งในตนู้ ้ีแล้วเลอื กฟงั ช่นั วา่ จะบริจาคขยะหรอื จะสะสมเป็นแตม้ เพ่อื แลกสิ่งของ

64 โรงเรียนเทศบาลบ้านบ่อฝ้าย เป็นโรงเรียนในสังกัดเทศบาลเมืองหัวหิน มีนักเรียนอยู่ประมาณเกือบ 400 คน เปิดสอนต้ังแต่ระดับ ชั้นอนุบาลจนถึงมัธยมศึกษาปีที่ 2  จะว่าไปแล้วเม่ือดูจากภายนอก การวางผังของโรงเรียนเทศบาลบ้านบ่อฝ้ายก็ไม่ต่างจากโรงเรียนอ่ืน แต่ถ้า ไดล้ องเดนิ สำ� รวจรอบๆ กจ็ ะรสู้ กึ ไดว้ า่ มนั คอ่ นขา้ งแปลกตา เพราะมมี มุ เรยี นรทู้ สี่ รา้ งสรรคข์ น้ึ จากเศษวสั ดเุ หลอื ใชน้ านา เชน่  การนำ� ขวดนมเปรยี้ ว มาประกอบเข้ากับเหล็กเส้นด้วยการร้อยติดกันแล้วผูกยึกด้วยลวด ข้ึนโครงให้มีลักษณะโค้งคล้ายอุโมงค์ ใช้ส�ำหรับปลูกไม้เลื้อยจ�ำพวก บวบ แตงกวา และถั่วฝักยาว หรือเรือนเพาะช�ำกล้าไม้ ซ่ึงเขาดัดแปลงถุงนมโรงเรียนมาใช้เป็นถุงเพาะกล้าไม้แทนการใช้กระถางพลาสติก และนี่เป็น เพียงแค่บางส่วนของมุมเรียนรู้เกี่ยวกับการจัดการขยะที่โรงเรียนท�ำขึ้นเพื่อปลูกสร้างจิตส�ำนึกให้กับเด็กๆ ได้เห็นคุณค่าของส่ิงที่บางคนเรียกว่า ขยะไรป้ ระโยชน์ 

65 คณุ กนกวรรณ ไขแ่ กว้  ผอู้ ำ� นวยการโรงเรยี นเทศบาลบา้ นบอ่ ฝา้ ย เลา่ ถงึ จดุ เรมิ่ ตน้ เรอื่ งการจดั การขยะในโรงเรยี นใหฟ้ งั วา่   เมอื่ ป ี 2547 โรงเรียนต้องท�ำกิจกรรมเก่ียวกับธนาคารขยะรีไซเคิลในโรงเรียน แต่ปรากฎว่าเป็นกิจกรรมท่ีครูส่วนใหญ่ไม่อยากท�ำ เพราะเป็นเรื่องขยะ มีการ ขอความร่วมมือให้ส่งครูเข้าร่วมอบรม ตอนนั้นมีเพียงครูนุสรา คงยาง หรือครูเอ๋ หัวหน้าสายชั้นอนุบาล ท่ีขันอาสาไปเข้ารับการฝึกอบรม พออบรมกลับมา ทัศนคติท่ีครูเอ๋เคยมีเก่ียวกับขยะก็เปล่ียนไป สุดท้ายครูเอ๋กลายเป็นตัวต้ังตัวตีที่อยากจะตั้งธนาคารขยะรีไซเคิลขึ้นในโรงเรียน ปแี รกของการทำ� งานเรอ่ื งขยะ ไมค่ อ่ ยสนกุ และไมร่ าบรนื่ นกั   ปรากฎการณท์ เ่ี กดิ ขน้ึ ในตอนนนั้ กค็ อื  เดก็ ๆ พากนั วงิ่ หน ี ไมม่ ใี ครอยากมาสมคั รเปน็ เจา้ หนา้ ทธ่ี นาคารขยะ เพราะเดก็ ๆ ตอ้ งสละเวลาวา่ งทเ่ี ขาจะไดเ้ ลน่ สนกุ  มาทำ� หนา้ ทรี่ บั ซอื้ ขยะจากเพอ่ื นๆ และจะรสู้ กึ เบอื่ มากทตี่ อ้ งมานงั่ รอใหเ้ พอื่ นๆ เอาขยะมาขาย เพอื่ นบางคนกไ็ มย่ อมแยกขยะมาใหเ้ รยี บรอ้ ย เอาขยะทกุ อยา่ งมาใสร่ วมกนั ไวใ้ นถงุ เลยเละเทะสกปรกไปหมด ทำ� ใหเ้ ดก็ ๆ ไมค่ อ่ ยสนกุ ทจี่ ะทำ� กจิ กรรมนก้ี นั ซกั เทา่ ไหร  หลงั จากนน้ั มา  ทงั้ คณุ ครแู ละผอู้ ำ� นวยการโรงเรยี นกเ็ รมิ่ คดิ กนั วา่ จะทำ� กจิ กรรมขยะทใ่ี ครๆ กพ็ ากนั เบอื นหนา้ หนี ให้กลายเป็นเรือ่ งสนกุ ท่ที กุ คนอยากทำ� ร่วมกนั ไดอ้ ย่างไร  วัตถุประสงค์จริงๆ ท่ีท�ำให้ผู้อ�ำนวยการโรงเรียนและครูเอ๋ ตัดสินใจเร่ิมท�ำโครงการธนาคารขยะรีไซเคิล ก็คือ “พ่ีเป็นคนหัวหิน ครูเอ๋ กเ็ ปน็ คนหวั หนิ  เราพบวา่ วนั ธรรมดาชวี ติ เรากป็ กต ิ แตพ่ อเปน็ วนั หยดุ  เสาร ์ อาทติ ย ์ หรอื ชว่ งวนั หยดุ ยาว เราพบวา่  รถขยะของเทศบาลวงิ่ เกบ็ ขยะ วันละหลายรอบ  อันนี้สังเกตจากรถขยะที่ปกติจะเข้ามาเก็บขยะในซอยบ้านพ่ีวันละ 1 คร้ังตอนประมาณตีสาม ตีส่ี แต่ถ้าเป็นวันเสาร์ ช่วงสายๆ รถขยะจะเขา้ มาเกบ็ ขยะอกี รอบ พต่ี ง้ั ขอสงั เกตวา่  นา่ จะเปน็ เพราะปรมิ าณขยะทนี่ า่ จะมากขน้ึ กวา่ ปกต ิ ซง่ึ สว่ นหนง่ึ กน็ า่ จะมาจากนกั ทอ่ งเทย่ี วทเ่ี ขา้ มา เทยี่ วทห่ี วั หนิ   พกี่ ม็ าคดิ วา่  ถา้ เราไมท่ ำ� อะไรซกั อยา่ ง มนั กน็ า่ จะแย ่ พม่ี กี ำ� ลงั เดก็ อยใู่ นมอื  มคี ณุ ครทู มี่ ใี จรกั อยากทำ� สง่ิ ทดี่ ๆี  เพอื่ บา้ นเกดิ  รวมๆ แลว้ ทั้งครูและเด็กก็มีประมาณส่ีร้อยกว่าคน พ่ีเช่ือว่าถ้าคนเหล่านี้ช่วยกันคนละไม้คนมือ มันน่าจะท�ำให้เกิดการเปล่ียนแปลงอะไรได้บ้างไม่มากก็น้อย กเ็ ลยลองทำ� ด ู อกี อยา่ ง โรงเรยี นของพกี่ ต็ ง้ั อยใู่ นเขตเมอื งหวั หนิ  ซงึ่ เปน็ บา้ นของพอ่  (ในหลวงรชั กาลท ่ี 9) ณ เวลานนั้  บางปพี ระองคท์ า่ นเสดจ็ พระราชด�ำเนินแปรพระราชฐานมาประทับที่นี่ เราก็อยากจะท�ำให้บ้านของพระองค์ท่านสะอาด” ผอ.กนกวรรณเล่าถึง เหตุผลลึกๆ ที่ท�ำให้เกิด โครงการธนาคารขยะขนึ้ ในโรงเรยี น  ภารกิจปฏิรูปขยะให้กลายเป็นเร่ืองสนุกส�ำหรับเด็กๆ จึงเกิดขึ้น มีการแตกยอดกิจกรรมขยะให้หลากหลายและสนุกสนาน รวมถึงมีการ สร้างแรงจูงใจให้เด็กๆ อยากเข้าร่วมกิจกรรมมากข้ึนด้วย เช่น การให้ก�ำลังใจกับเด็กๆ ท่ีท�ำดี ด้วยการให้รางวัล พาไปทานข้าว หรือไปท�ำกิกรรม ที่เขาชอบ ที่ส�ำคัญและขาดไม่ได้เลยคือ ต้องให้ความรู้กับเด็กๆ เก่ียวกับการจัดการขยะ พยายามท�ำให้เขาเห็นว่าขยะทุกชิ้นมีค่า และการจัดการ กบั ขยะเหลา่ นนั้ เปน็ เรอื่ งงา่ ยไมย่ งุ่ ยาก  เดก็ สามารถทำ� ได ้ เมอ่ื เดก็ ๆ มคี วามรคู้ วามเขา้ ใจเกยี่ วกบั ขยะมากขนึ้ แลว้   ทศั นคตทิ เ่ี ดก็ ๆ มตี อ่ ขยะมนั กจ็ ะ เร่มิ เปลีย่ นไป จากขยะท่ีเขาเคยเมินหนา้ หน ี จะกลายเป็นของทมี่ ีค่าในสายตาของเดก็ ๆ ข้ึนมาทนั ที ตอนนก้ี จิ กรรมจดั การขยะไดข้ ยายไปถงึ บา้ นของเดก็ ๆ แลว้  เพราะเดก็ ๆ ทำ� จนเปน็ นสิ ยั  เมอ่ื อยทู่ บ่ี า้ นกบ็ อกใหพ้ อ่  แม ่ ผปู้ กครองชว่ ยกนั คดั แยกขยะ ขยะอนั ไหนขายไดก้ ใ็ หร้ วบรวมไว ้ พอถงึ วนั จนั ทรส์ ปั ดาหส์ ดุ ทา้ ยของเดอื น เดก็ ๆ และผปู้ กครองจะนำ� ขยะเหลา่ นนั้ ขนใสร่ ถ เอามาขายใหก้ บั เจา้ หนา้ ทจี่ ากเทศบาลเมอื งหวั หนิ ทจ่ี ะมาคอยรบั ซอ้ื ขยะถงึ ทโี่ รงเรยี น  เดก็ ๆ และบคุ ลากรทกุ คนในโรงเรยี นเปน็ สมาชกิ ของธนาคารขยะและทกุ คน

66 จะมสี มดุ บญั ชธี นาคารออมสนิ คนละ 1 เลม่  เงนิ จากการขายขยะจะถกู โอนเขา้ ไปทบ่ี ญั ชนี  ้ี คณุ ครบู อกวา่  ปกตแิ ลว้ ตามกฎของธนาคาร ถา้ มเี งนิ โอน เขา้ ไปทบี่ ญั ชไี มถ่ งึ จำ� นวนทเี่ ขากำ� หนด กจ็ ะตอ้ งมคี า่ ธรรมเนยี มการโอน แตธ่ นาคารยกเวน้ ใหเ้ ดก็ ๆ  มอี ยคู่ รง้ั หนงึ่  ทเ่ี ดก็ นกั เรยี นนำ� ขวดพลาสตกิ ไม่ก่ีใบมาขาย ได้เงินไปไม่ถึงบาท ทางธนาคารก็ยังโอนเงินเข้าบัญชีให้เด็ก แม้เด็กๆ จะได้เงินจากตรงนี้ไม่ได้มากมายอะไร แต่อย่างน้อยก็เป็น การฝึกนิสัยการออม เก็บเล็กประสมน้อย ท�ำให้เด็กเห็นคุณค่าของเงินและสิ่งของต่างๆ รู้จักจัดการกับขยะของตนเอง ไม่ปล่อยให้เป็นภาระของ คนอื่นๆ  ส่งิ สำ� คัญคอื   มันกลายเป็นลักษณะนสิ ยั ท่ีดีทต่ี ดิ ตวั เด็กๆ ไป เราพยายามท�ำทกุ วธิ ที างทจี่ ะจดั การกับขยะในชุมชนของเรา  เพ่อื ท่ีจะให้ขยะเหล่านน้ั เขา้ สูร่ ะบบรีไซเคลิ ให้ได้มากที่สดุ   ถา้ จะเหลือขยะอยบู่ า้ ง กเ็ ปน็ พวกขยะท่วั ไป ท่ีใช้อะไร ไม่ได้แลว้  ซึ่งก็มีจ�ำนวนไม่มาก เราว่าชมุ ชน ของเราขยะน้อยลงนะ คุณกนกวรรณ ไขแ่ ก้ว ผู้อ�ำนวยการโรงเรยี นเทศบาลบอ่ ฝา้ ย

67 หลงั จากป ี 2548 ทม่ี กี ารจดั ตงั้ ธนาคารขยะรไี ซเคลิ ในโรงเรยี น กม็ กี ารแตกยอดกจิ กรรมเพอ่ื จดั การกบั ขยะในโรงเรยี น ไปสกู่ จิ กรรมขยะ เพ่ือสังคมและชุมชนอีกมากมาย ท่ีเกิดขึ้นจากเร่ียวแรงของเด็ก คุณครู และผู้ปกครอง เช่น กิจกรรมขยะบุญ และกิจกรรมลดปริมาณขยะต้ังแต่ ต้นทาง ห้ิวปิ่นโตไปวัด และถุงไม่ต้องน้องถือได้ : คอนเซ็ปต์ของทั้งสองกิจกรรมน้ีเกิดข้ึนเม่ือคุณครูมองเห็นว่า เวลาที่มีคนเข้ามาใช้พ้ืนที่ของ โรงเรียน มักจะมีขยะประเภทพลาสติกตามมาเยอะมาก กระบวนการเรียนรู้และกิจกรรมสนุกๆ อย่าง “ถุงไม่ต้องน้องถือได้” ที่ปลูกฝังให้เด็กๆ ลดปรมิ าณขยะจากถงุ พลาสตกิ ในชวี ติ ประจำ� วนั  จงึ เกดิ ขนึ้   ตามมาดว้ ยกจิ กรรม “หว้ิ ปน่ิ โตไปวดั ” ซงึ่ ตามปกตโิ รงเรยี นจะพาเดก็ เขา้ วดั ทำ� บญุ ทกุ วนั ศกุ ร์ เมอ่ื กอ่ นภาชนะใสอ่ าหารไปถวายพระกเ็ ปน็ ถงุ พลาสตกิ และกลอ่ งโฟม จงึ มกี ารรณรงคใ์ หผ้ ปู้ กครองและเดก็ ๆ หนั มาใชป้ น่ิ โตแทน เพอ่ื ลดปรมิ าณขยะ กว่าจะท�ำได้จนกลายเป็นวิถีปฏิบัติ ก็ใช้เวลานานอยู่พอสมควร ตอนน้ีร้านสะดวกซ้ือที่ตั้งอยู่ใกล้โรงเรียนจะรู้เลยว่า เด็กๆ โรงเรียนเทศบาล บ้านบ่อฝ้ายจะไม่รับถงุ พลาสตกิ ขยะอะลูมิเนียม (ร่วมใจ สานฝัน) : จากการที่เด็กๆ ช่วยกันคัดแยกขยะมาได้ซักระยะก็พบว่า ขยะในชีวิตประจ�ำวัน ส่วนหนึ่งเป็นขยะ ประเภทอะลมู เิ นยี ม ซง่ึ มลู คา่ สงู เกอื บ 40 บาทตอ่ กโิ ลกรมั  ถา้ เดก็ ๆ รวบรวมแลว้ นำ� ไปขายกจ็ ะไดเ้ งนิ เยอะทเี ดยี ว แตค่ ณุ ครโู รงเรยี นบา้ นบอ่ ฝา้ ยไมไ่ ด้ สอนให้เด็กรู้จักการหารายได้จากการขายขยะเท่าน้ัน แต่ยังสอนให้เด็กๆ รู้จักการแบ่งปัน และการเอ้ืออาทรต่อผู้ท่ีด้อยโอกาสกว่าพวกเขา โดย คุณครูจะเชิญชวนให้เด็กๆ ช่วยกันรวบรวมวัสดุอะลูมิเนียม น�ำไปบริจาคให้กับมูลนิธิขาเทียม ในสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เพ่ือน�ำไป ท�ำขาเทียมใหผ้ ู้พกิ าร  มอี ยคู่ รงั้ หนง่ึ ทเี่ ดก็ เดนิ มาบอกคณุ ครวู า่  ทบ่ี า้ นของเขามขี ยะอะลมู เิ นยี มอยปู่ ระมาณ 2 กโิ ลกรมั  แตผ่ ปู้ กครองบอกวา่ ไมใ่ หเ้ อามาบรจิ าค เพราะถา้ เอาไปขายจะไดเ้ งนิ ตง้ั  80 บาท คณุ ครกู เ็ ลยบอกเดก็ วา่  ไมต่ อ้ งไปทะเลาะกบั ผปู้ กครองหรอก แตใ่ หก้ ลบั ไปบอกผปู้ กครองวา่  เงนิ  80 บาท ถา้ ไปซอ้ื ขา้ วกลอ่ งรบั ประทานยงั ไดไ้ มถ่ งึ  2 กลอ่ งเลย (เพราะทห่ี วั หนิ ขา้ วกลอ่ งละ 50 บาทแลว้ ) แตถ่ า้ ผปู้ กครองและเดก็ ๆ ตง้ั ใจทจี่ ะบรจิ าคขยะ พวกน ี้ มนั จะทำ� ใหอ้ ม่ิ ไปถงึ ชาตหิ นา้  แคน่ น้ั แหละ วนั รงุ่ ขน้ึ ขยะอะลมู เิ นยี ม 2 กโิ ลกรมั นนั้ กถ็ กู นำ� มาบรจิ าค หรอื อกี เหตกุ ารณห์ นง่ึ  ทน่ี า่ รกั ไมแ่ พก้ นั ก็คือ มีเด็กอนุบาลคนหนึ่ง เม่ือรู้ว่าคุณครูจะน�ำกระป๋องเบียร์ไปช่วยคนพิการขาขาด เด็กบอกว่าเย็นน้ีจะให้พ่อกินเบียร์ 2 กระป๋อง ฟังแล้วก็อด อมยมิ้ ตามไม่ได้  ผอ.กนกวรรณ อธบิ ายถงึ กลยทุ ธต์ รงนว้ี า่  “เราตอ้ งเปลย่ี นทศั นคตกิ อ่ น อยา่ ลมื วา่ ลกู มบี ทบาทตอ่ พอ่ แมเ่ ยอะมาก คนทมี่ ลี กู จะรเู้ ลยวา่ ถ้าลกู บอกวา่ อย่างไร พ่อแมย่ ินดที ำ� ทกุ เรอื่ ง เรากใ็ ช้ตรงนี้เปน็ กลยทุ ธห์ นึง่  ให้ลูกเปน็ คนแอคช่ันและใหพ้ ่อแมป่ รบั ตาม”  ทกุ วนั นเ้ี ดก็ ทนี่ บ่ี รจิ าคขยะอะลมู เิ นยี มทงั้ หมดทเ่ี ขามใี หก้ บั มลู นธิ ขิ าเทยี ม เดก็ ๆ ชว่ ยกนั ทำ� แบบนมี้ านานแลว้  แตเ่ รม่ิ ทำ� อยา่ งเขม้ ขน้ มากขนึ้ เม่ือปี 2552 เพราะมีการออกไปรณรงค์ในตัวเมืองหัวหิน โดยหวังจะให้โรงแรมและคอนโด (ซ่ึงปกติท่ีพักเหล่านี้จะมีขวดน้�ำด่ืม และกระป๋อง

68 นำ�้ อดั ลมอยใู่ นหอ้ งพกั ของลกู คา้ อยแู่ ลว้ ) ชว่ ยกนั รวบรวมหว่ งอะลมู เิ นยี มจากขวดนำ�้ และกระปอ๋ งเครอ่ื งดมื่  นำ� มาบรจิ าครว่ มกบั โรงเรยี น ซงึ่ กจิ กรรมน้ี ได้รับความร่วมมือจากร้านค้าและโรงแรมในหัวหินเป็นอย่างดี จนยอดบริจาคห่วงเปิดกระป๋องท่ีจัดส่งให้กับมูลนิธิฯ ตั้งแต่เริ่มท�ำโครงการจนถึง ตอนนี้มีจำ� นวนกวา่  1 หมืน่ กโิ ลกรมั เข้าไปแล้ว  กลอ่ งนม คมุ้ กนั  คลายรอ้ น : ปกตแิ ตล่ ะโรงเรยี นจะมกี ารแจกนม UHT ใหเ้ ดก็ ๆ นำ� กลบั ไปดม่ื ทบ่ี า้ นในชว่ งปดิ ภาคเรยี น เมอื่ ดมื่ นมกลอ่ ง หมดแลว้  คณุ ครจู ะไมใ่ หเ้ ดก็ ๆ เอากลอ่ งไปทงิ้  แตจ่ ะสอนใหเ้ ดก็ ๆ รวู้ า่ กลอ่ งเครอ่ื งดมื่ พวกนส้ี ามารถรไี ซเคลิ เปน็ กระดาษ หรอื นำ� ไปทำ� เปน็ หลงั คาได้ และสอนใหเ้ ดก็ ๆ ชว่ ยกนั เกบ็ กลอ่ งนม และรจู้ กั การพบั กลอ่ งนมใหเ้ ปน็ สญุ ญากาศ เพอื่ ไมใ่ หเ้ ปลอื งพนื้ ทใี่ นการจดั เกบ็  พอเปดิ ภาคเรยี นกใ็ หเ้ ดก็ ๆ นำ� กลอ่ งนมกลบั มาคนื ทโี่ รงเรยี น เพอื่ นำ� ไปบรจิ าคทห่ี า้ ง Bic C ซง่ึ จะเปน็ ศนู ยร์ วบรวมกลอ่ งเหลา่ นนั้  สง่ ตอ่ ไปยงั บรษิ ทั รไี ซเคลิ เพอ่ื นำ� ไปผลติ เปน็ แผน่ หลังคา และมอบให้กบั มลู นธิ ิอาสาเพ่อื นพ่งึ  (ภาฯ) ยามยาก สภากาชาดไทย เพ่ือนำ� ไปใชใ้ นงานสาธารณกศุ ลต่างๆ เชน่  นำ� ไปช่วยสรา้ งบ้าน ให้กับผู้ประสบภัย  คุณครูบอกว่าทุกคร้ังจะมีกล่องนมที่เด็กๆ ได้รับแจกไป ถูกน�ำกลับมาคืนที่โรงเรียนประมาณ 90 เปอร์เซ็นต์ ถ้านับจ�ำนวน กลอ่ งนมท่ีโรงเรยี นไปบริจาคตลอดเวลากวา่  10 ปี คณุ ครูบอกวา่ มปี ระมาณ 4 ตันแล้ว  แมก้ ระทงั้ วนั สำ� คญั ตา่ งๆ เชน่  วนั คลา้ ยวนั พระราชสมภพของในหลวงรชั กาลท ี่ 9 และวนั คลา้ ยวนั พระราชสมของสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชินีนาถในรัชกาลท่ี 9 คุณครูก็ยังใช้เร่ืองของขยะมาเป็นจัดกิจกรรม Walk Rally เก็บขยะในชุมชน ที่นอกจากเด็กๆ จะได้สนุนสนา นจากแข่งขันเก็บขยะในชุมชน ยังได้ร่วมเป็นส่วนหนึ่งในการพัฒนาชุมชน เงินที่ได้จากการขายขยะ ก็น�ำไปท�ำบุญ เป็นการท�ำความดีถวายเป็น พระราชกศุ ล หรอื  เมอื่ ครง้ั ทเี่ กดิ มหาอทุ กภยั นำ้� ทว่ มครง้ั ใหญ ่ เมอ่ื ป ี 2554 แมห้ วั หนิ จะไมไ่ ดร้ บั ผลกระทบจากนำ�้ ทว่ ม แตค่ รแู ละเดก็ ๆ กไ็ มน่ ง่ิ นอนใจ ชว่ ยกนั คดิ วา่ จะทำ� อยา่ งไรดที จี่ ะชว่ ยผปู้ ระสบภยั ไดบ้ า้ ง สง่ิ ทที่ กุ คนทำ� ไดค้ อื  ชว่ ยกนั เกบ็ ขยะแลว้ นำ� ไปขาย ไดเ้ งนิ มา 14,000 บาท กน็ ำ� ไปบรจิ าค  หรือเมื่อปี 2558 ท่ีทางช่อง 3 เชิญชวนให้ทุกคนร่วมกันสมทบทุนเพื่อน�ำเงินไปซื้อเครื่องมือแพทย์ ผอ.กนกวรรณ เล่าว่าเหตุการณ์ในตอนนั้น ใหฟ้ งั ว่า  “เรากอ็ อก Walk Rally เกบ็ ขยะทว่ั เมอื งหวั หนิ  เดก็ ๆ ของพ ี่ ขน้ึ ไปเกบ็ ขยะกนั ถงึ บนสำ� นกั งานเทศบาลกนั เลยทเี ดยี ว ใครๆ ทเี่ หน็ หนา้ เดก็ ๆ จากโรงเรียนเทศบาลบา้ นบอ่ ฝา้ ยจะรู้เลยว่าต้องมาพรอ้ มกับถุงด�ำ เราเอาจริง เอาจงั กบั เรื่องนี ้ พอทกุ คนเหน็  เขาก็อยากจะช่วยกนั เกบ็ ขยะมาให้ เราเอาขยะไปขายไดเ้ งนิ ประมาณ 30,000 บาท วนั นนั้ จำ� ไดว้ า่ รถปคิ อพั ตอ้ งวงิ่ เขา้ ออกโรงเรยี นวนั ละ 4-5 เทยี่ วเพอ่ื ขนขยะ ทกุ ครงั้ ทจี่ ะทำ� กจิ กรรม ขยะบญุ  เราจะบอกเดก็ ๆ วา่  ใหก้ ลบั ไปดขู ยะทบี่ า้ น ถา้ ใครอยากรว่ มทำ� บญุ  พรงุ่ นใ้ี หน้ ำ� ขยะตดิ มอื มาทโ่ี รงเรยี นดว้ ย” หรอื อกี หนง่ึ กจิ กรรมทเ่ี ดก็ ๆ รูส้ กึ ภาคภมู ิใจเป็นอยา่ งมาก คงหนไี ม่พ้นกิจกรรม “ขยะน้เี พ่อื พ่ีตูน” ขยะนเี้ พอ่ื พต่ี นู  : ความชำ� นชิ ำ� นาญในการระดมทนุ จากโครงการขยะบญุ ของโรงเรยี นเทศบาลบา้ นบอ่ ฝา้ ย ถกู นำ� มาใชอ้ กี ครง้ั ในโครงการ “ขยะนเี้ พอื่ พตี่ นู ” เปน็ การรวบรวมเงนิ จากการขายขยะรไี ซเคลิ นำ� ไปมอบใหก้ บั พตี่ นู  บอดส้ี แลม ในโครงการกา้ วคนละกา้ ว เพอ่ื ซอ้ื อปุ กรณท์ างการแพทย์ ใหก้ ับ 11 โรงพยาบาลทว่ั ประเทศ เป็นอกี หนึ่งกจิ กรรมดๆี  ท ่ี คุณครแู ละเดก็ ๆ ช่วยกนั ท�ำอยา่ งต้ังอกตงั้ ใจ 

69 โครงการขยะบญุ ครง้ั นคี้ กึ คกั พอสมควร เดก็ ทุกคนตา่ งชว่ ยกันนำ� ขยะจากทบี่ า้ น และเกบ็ ขยะตามชุมชน เพือ่ รวบรวม เงนิ จากการขายขยะรีไซเคิล และจะ น�ำไปมอบใหก้ ับพ่ีตนู บอดแ้ี สลม ในโครงการก้าวคนละกา้ ว

70 ผอ.กนกวรรณ เล่าถึงความตั้งใจที่ชวนเด็กๆ ร่วมสมทบทุนในโครงการก้าวคนละก้าวว่า “เราบอกเด็กๆ ว่าเราไม่ใช่คนรวย อยู่ๆ เราจะ เอาเงนิ ทพ่ี อ่ แมข่ องเราเกบ็ ไวซ้ อ้ื กบั ขา้ ว เอาไปใหค้ นอนื่  มนั กค็ งไมถ่ กู ตอ้ งนกั  เราตอ้ งถามตวั เองกอ่ นวา่  เราชว่ ยคนอน่ื แลว้ เราเดอื ดรอ้ นหรอื เปลา่ ซึ่งเด็กๆ รู้ว่าถ้าเขาเอาเงินของพ่อกับแม่ไปให้คนอ่ืน เขาจะเดือดร้อน เพราะฉะนั้นอะไรล่ะ ท่ีท�ำแล้วเด็กๆ ไม่เดือดร้อน แล้วก็เกิดประโยชน์กับ ผอู้ นื่ ดว้ ย  ไอเดยี ขยะบญุ เพอื่ พตี่ นู กเ็ กดิ ขน้ึ   พเี่ ชญิ ชวนใหเ้ ดก็ ๆ นำ� ขยะรไี ซเคลิ   (ซงึ่ ปกตเิ ดก็ ๆ และผปู้ กครองตอ้ งรวบรวมนำ� มาขายทโี่ รงเรยี นอยแู่ ลว้ ) มาบรจิ าค เพื่อเอาขยะเหล่านไี้ ปขาย แล้วก็รวบรวมเงนิ ท่ีได้ไปสมทบทุนให้กับโครงการกา้ วคนละกา้ ว เพือ่ เงนิ ตรงนีอ้ าจจะไดม้ โี อกาสกลับมาช่วย ชีวิตพวกเราในอนาคตก็ได้ เงินท่ีได้จากการขายขยะถือเป็นรายได้เสริมของเด็กๆ ถ้าเรายกตรงนี้ไปให้พ่ีตูนซะ เราไม่ได้เดือดร้อน ส่ิงท่ีเราได้ก็คือ เราไดบ้ ญุ  พตี่ นู กไ็ ดเ้ ครอื่ งมอื แพทยเ์ อาไปให ้ 11 โรงพยาบาล พบี่ อกเดก็ ๆ วา่  วนั จนั ทรส์ ดุ ทา้ ยของเดอื นทเี่ ดก็ จะตอ้ งนำ� ขยะมาขายทโ่ี รงเรยี นอยแู่ ลว้ ถ้าใครอยากขายขยะเพื่อเอาเงินเข้าบัญชีของตัวเองตามปกติก็ท�ำได้ แต่ถ้าใครอยากท�ำบุญร่วมกับพี่ตูนให้น�ำขยะมาวางไว้ตรงจุดท่ีพี่กับคุณครูเอ๋ ติดป้ายไว้ มีการตดิ ป้ายเชิญชวนไวท้ ห่ี นา้ โรงเรยี นดว้ ย พก่ี บั คณุ ครูเอ๋ยงั ล้นุ กันอยเู่ ลยวา่ จะได้เงนิ บรจิ าคซกั กบี่ าท” เมอ่ื ถงึ เชา้ วนั ทน่ี ดั หมายกนั  ผปู้ กครองทม่ี าสง่ เดก็ ๆ ทโี่ รงเรยี น ตา่ งกน็ ำ� ถงุ ขยะซงึ่ เตม็ ไปดว้ ยขวดพลาสตกิ  กระปอ๋ งอะลมู เิ นยี ม และกระดาษ สารพดั ชนิดทีพ่ อจะน�ำไปขายได้ ใสท่ ้ายมอเตอรไ์ ซค์มากนั คนละถุงสองถุง เด็กบางคนห้วิ ถุงขยะมาจากบ้านด้วยความตัง้ ใจวา่  “วนั นี้ฉนั จะน�ำขยะ ของฉนั มารว่ มทำ� บญุ กบั พต่ี นู ”  เมอื่ เดก็ ๆ มาถงึ   คณุ ครไู ดจ้ ดั เตรยี มสถานทสี่ ำ� หรบั รวบรวมขยะทเ่ี ดก็ ๆ นำ� มาไวพ้ รอ้ มแลว้   โดยใชบ้ นเวทใี นหอ้ งประชมุ ของโรงเรียนเป็นท่ีรับมอบ ด้านบนของเวทีติดป้ายไว้ว่า “ขยะนี้เพ่ือพ่ีตูน โครงการก้าวคนละก้าว เพื่อ 11 โรงพยาบาลท่ัวประเทศ กิจกรรม ลดปรมิ าณขยะรไี ซเคลิ จากตน้ ทาง” ขยะทงั้ หมดทนี่ ำ� มาในวนั นน้ั ทกุ คนบรจิ าคใหพ้ ต่ี นู กนั หมดเลย ไมม่ ใี ครขายขยะเพอื่ เอาเงนิ เขา้ บญั ชขี องตวั เอง กนั ซกั คน  ค�ำบอกเล่าของเด็กคนหน่ึงท่ีได้มีส่วนร่วมในกิจกรรมคร้ังน้ีเล่าว่า “หนูรู้สึกภูมิใจท่ีได้เข้าร่วมกิจกรรมนี้ค่ะ แม้หนูจะไม่ได้มีเงินเยอะ แต่หนูก็อยากที่จะท�ำบุญกับพ่ีตูนค่ะ พอมีกิจกรรมขยะน้ีเพ่ือพ่ีตูนเกิดข้ึน ก็เลยรู้สึกว่าอยากเข้าร่วมกิจกรรมมากเลย หนูไปบอกพ่อ แม่ และก็ พๆ่ี  ทอี่ ยทู่ บ่ี า้ นเดยี วกนั ใหช้ ว่ ยกนั นำ� ขยะมาบรจิ าคทโ่ี รงเรยี น ขยะทหี่ นนู ำ� มาบรจิ าคกเ็ ปน็ ขวดแกว้  กบั ขวดพลาสตกิ  ประมาณ 2 ถงุ ดำ� ใหญ่ สว่ นนอ้ ง ของหนูท่ีเรียนอยชู่ น้ั อนุบาลสองคนก็น�ำขวดพลาสติกมาบรจิ าคคนละ 2-3 ถุงดำ� ” คุณครูยังสร้างความภาคภูมิใจให้กับเด็กๆ ทุกคนที่ท�ำความดี  ด้วยการให้เด็กๆ แต่ละคนน�ำขยะที่ตนเองหอบห้ิวมาจากบ้านข้ึนไปวาง บนเวทตี อ่ หนา้ เพอ่ื นๆ  สรปุ แลว้ ขยะทเ่ี ดก็ ๆ และผปู้ กครองนำ� มาบรจิ าคมจี ำ� นวนมากเหลอื เกนิ จนพน้ื ทบ่ี นเวทไี มพ่ อวาง  นอกจากนค้ี ณุ ครกู บั เดก็ ๆ ยังออกไปช่วยกันเก็บขยะทส่ี �ำนกั งานเทศบาลและก็ชุมชนดว้ ย เงนิ ท่ไี ดจ้ ากการนำ� ขยะไปขายและผมู้ จี ิตศรทั ธาสมทบทนุ  รวมแล้วก ็ 2 หมืน่ บาท แลว้ วนั สำ� คญั ของเดก็ ๆ กม็ าถงึ  วนั ทพ่ี ต่ี นู จะวง่ิ ผา่ นอำ� เภอหวั หนิ  ผอ.กนกวรรณ คณุ คร ู และเดก็ ๆ ไปรอมอบเงนิ ใหก้ บั พตี่ นู ทจี่ ดุ  Check Point ตั้งแต่รุ่งสาง ผู้คนท่ีมารอพ่ีตูนในวันนั้นแน่นขนัดมากเหลือเกิน แม้ว่าอากาศจะร้อนอบอ้าว แต่ก็ไม่มีใครถอดใจ ทุกคนยังยืนรอส่งก�ำลังใจให้กับ พตี่ นู  รวมถงึ  นอ้ งพลอย นอ้ งเบท และนอ้ งหนนู า เดก็ ๆ ทกุ คนตนื่ เตน้ และมคี วามสขุ มาก  นอ้ งเบทบอกวา่  “เปน็ กจิ กรรมทดี่ มี ากนะครบั  เพราะทกุ คน

71 ได้ร่วมบริจาคเงินให้พ่ีตูน แม้ว่าเราจะไม่ได้เป็นคนที่มีฐานะมาก แต่สิ่งท่ีเรามีเหมือนกันทุกบ้าน คือ ขยะ  ขยะที่สามารถน�ำมารีไซเคิลได้ เช่น ขวดนำ�้ มนั พชื  ขวดนำ้� ปลา ขวดแชมพสู ระผม เรากน็ ำ� ขวดเหลา่ นนั้ มาขาย นำ� เงนิ ทไี่ ดจ้ ากการขายขยะเอาไปบรจิ าคใหพ้ ต่ี นู  ซง่ึ เรอื่ งการคดั แยกขยะ ก็เป็นเร่อื งท่ีเราทำ� เป็นกิจวัตรอยแู่ ล้ว มันกเ็ ลยเป็นกิจกรรมท่ีลงตัวนะ เพราะเราได้ท�ำบญุ ตามกำ� ลังทเี่ รามี” นอ้ งหนนู า เลา่ ถงึ บรรยากาศวนั นน้ั ดว้ ยนำ�้ เสยี งทยี่ งั ตน่ื เตน้ ไมห่ าย “หนรู สู้ กึ ตนื่ เตน้ มากคะ่  วนั นน้ั อากาศรอ้ นมากเลย มคี นทมี่ ารอพต่ี นู เยอะมาก พอมคี นประกาศวา่ พตี่ นู ใกลจ้ ะมาถงึ แลว้  ทกุ คนกม็ รี อยยม้ิ ออกมาเลยนะคะ ไมว่ า่ แดดจะรอ้ น หรอื ฝนจะตก ทกุ คนกม็ รี อยยมิ้  พอทกุ คน ได้เหน็ พตี่ ูนทกุ คนมคี วามสุข ตวั หนเู องกม็ คี วามสุขไปดว้ ยค่ะทเี่ ห็นพ่ตี ูนยมิ้  และกไ็ ดท้ ำ� กิจกรรมกบั พวกเรา” ค�ำถามสุดท้ายที่เราถามเด็กๆ กลับไปเพราะอยากรู้เหลือเกินว่าเด็กๆ ได้อะไรจากกิจกรรมนี้บ้าง  น้องเบทตอบด้วยความไม่ลังเลเลยว่า “ได้หลายอย่างมากเลยครับ อย่างท่ีบอกไป ความหมายของขยะในความคิดของหลายๆ คนอาจคิดว่ามันเป็นแค่สิ่งของที่ไร้ค่าและไม่มีประโยชน์ อกี ตอ่ ไป แตใ่ นความเปน็ จรงิ แลว้ มนั สามารถนำ� ไปใชป้ ระโยชนไ์ ดห้ ลายอยา่ งนะ เชน่  ทโ่ี รงเรยี นของเรา กเ็ อาขยะมาใชส้ อนเดก็ ๆ หรอื นำ� มาทำ� เปน็

72 ขวดพลาสติกถูกฝังไวบ้ นพื้นเปน็ ลานว่งิ เลน่ เพื่อช่วยนวดผ่อนคลายเทา้

73 สง่ิ ประดษิ ฐ ์ แตค่ รง้ั นเี้ รานำ� ขยะไปขายแลว้ กน็ ำ� เงนิ มามอบใหพ้ ต่ี นู  เพอ่ื นำ� ไปซอ้ื เครอื่ งมอื แพทยใ์ หก้ บั โรงพยาบาลทง้ั  11 แหง่  ไวใ้ ชง้ าน อยา่ งนอ้ ยๆ เราก็ได้รับความภูมิใจ เพราะสิ่งเล็กๆ อย่างขยะที่อยู่ท่ีบ้านเรา ซ่ึงใครๆ ก็มองข้าม ได้เป็นส่วนหน่ึงที่ช่วยเหลือสังคม  ผมว่า ขยะไม่ใช่ส่ิงที่ไม่มีค่า แตม่ ันจะมีคา่ หรือไม่ ขนึ้ อยู่กับวา่ เราจะมองมนั จากมมุ ไหนมากกว่า” ต้ังแต่ปี 2556 โรงเรียนเทศบาลบ้านบ่อฝ้ายเปลี่ยนวิธีการจัดการขยะที่แต่เดิมท�ำเฉพาะธนาคารขยะรีไซเคิล เป็นการจัดการขยะ ท่ีหลากหลายและครบวงจรมากขึ้น ภายใต้แนวคิดของโรงเรียนปลอดขยะ (Zero Waste School) เป็นการจัดการขยะทั้งระบบในโรงเรียน ตง้ั แตข่ ยะอนิ ทรยี จ์ ากโรงอาหารทนี่ ำ� ไปทำ� นำ้� หมกั ชวี ภาพ และนำ� ไปเลย้ี งไสเ้ ดอื น ขยะรไี ซเคลิ  กน็ ำ� ไปจำ� หนา่ ย ขยะทว่ั ไปและขยะอนั ตรายกร็ วบรวม ไว้ใหเ้ ทศบาลเมอื งหัวหินมารบั ไปก�ำจัดอกี ทหี นึง่  มกี ารบูรณาการเรอื่ งขยะเข้าส่กู ารเรยี นการสอนในทุกสาระการเรียนรู้  จนเมื่อปี 2558 โรงเรียนแห่งนี้ได้รับรางวัลชนะเลิศโรงเรียนปลอดขยะระดับประเทศ พร้อมรับรางวัลถ้วยพระราชทานสมเด็จ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทั้งยังได้เป็น 1 ใน 4 สถานศึกษา โรงเรียนปลอดขยะต้นแบบ ที่กรมส่งเสริมคุณภาพส่ิงแวดล้อม สนับสนุนให้จัดต้ังเป็นศูนย์เรียนรู้โรงเรียนปลอดขยะ (Zero Waste School) เพื่อใช้เป็นพื้นท่ีการเรียนรู้ และถ่ายทอดการบริหารจัดการ ขยะมูลฝอยและของเสียอันตรายให้กับบุคคลและองค์กรที่สนใจ  องค์ความรู้และกิจกรรมต่างๆ ท่ีทางโรงเรียนเทศบาลเมืองบ่อฝ้ายได้ด�ำเนินการ ถกู นำ� มารวบรวมอยูใ่ น 13 ฐานการเรียนร้ ู ทีก่ ระจายอยูต่ ามจุดตา่ งๆ ของโรงเรียน ทกุ วนั นมี้ หี ลายๆ ทเ่ี ขา้ ศกึ ษาดงู านการบรหิ ารจดั การขยะกบั เดก็ ๆ และครทู โ่ี รงเรยี นเทศบาลบา้ นบอ่ ฝา้ ยเปน็ จำ� นวนมาก  หลายหนว่ ยงาน เมอ่ื กลบั ไปแลว้  กน็ ำ� ขยะรไี ซเคลิ ทคี่ ดั แยกเรยี บรอ้ ยมาบรจิ าคใหก้ บั โรงเรยี น หรอื โรงแรมบางแหง่ กน็ ำ� กลอ่ งเครอื่ งดม่ื  UHT มารว่ มบรจิ าคดว้ ยกม็ ี ความต้ังใจของเด็กๆ และคุณครูท่ีช่วยกันดูแลจัดการขยะในชุมชนของตนเองได้ท�ำให้เกิดแรงกระเพ่ือมไปยังหน่วยงาน  และชุมชนต่างๆ ในหัวหิน เปน็ จรงิ แลว้   ผอ.กนกวรรณ กระซบิ บอกเราวา่ ความสำ� เรจ็ ทเี่ หน็ อยตู่ อนน ้ี จรงิ ๆ มนั เกดิ ขน้ึ มาตง้ั แตว่ นั ทค่ี ณุ ครเู อ ๋ ขนั อาสาไปอบรมเรอ่ื งธนาคารขยะ เพราะถา้ ทีมงานและเดก็ ๆ ไม่รวมแรงรวมใจกนั ทำ�  สง่ิ เหลา่ นม้ี ันกจ็ ะไมเ่ กิด  โรงเรยี นเทศบาลบา้ นบอ่ ฝา้ ยมคี วามมงุ่ มน่ั ทมุ่ เทอยา่ งมากทจ่ี ะดแู ลบา้ นของตวั เองและบา้ นของพอ่ ใหส้ ะอาด ผอ.กนกวรรณ บอกวา่  “พเ่ี ปน็ คนหวั หนิ  การทไ่ี ดด้ แู ลบา้ นของพระองคท์ า่ นตอนทท่ี า่ นยงั ประทบั อย ู่ พว่ี า่  ถา้ พระองคท์ า่ นเสดจ็ ผา่ นมาแลว้ เหน็ บา้ นเมอื งสะอาด นา่ จะทำ� ใหท้ า่ น มีความสุข แล้วถ้าเด็กๆ ในเมืองหัวหินมีลักษณะนิสัยท่ีดี ถ้าท่านเห็นท่านคงสบายใจเช่นกัน เพราะเราได้สร้างเมล็ดพันธุ์ท่ีดีให้กับสังคม พ่ีเช่ือว่า มันยากนะพี่ไม่รู้เหรอว่าเด็กของพ่ีจะดีท่ีสุดแค่ไหน แต่ที่พ่ีเห็นคือ ต้ังแต่เด็กๆ ของพี่มาท�ำกิจกรรมเหล่านี้ มันช่วยฝึกให้เขาเสียสละ สร้างความ สามคั ค ี เดก็ ของพเี่ ขาไมเ่ กยี่ งทำ� งาน เขามจี ติ อาสา เขาไมร่ งั เกยี จขยะ เขารจู้ กั คดั แยกเพอื่ เปน็ รายไดใ้ หค้ รอบครวั  เขารจู้ กั ออมและเหน็ คณุ คา่ ของ เศษเงิน พ่ีวา่ มนั พอแลว้ สำ� หร้บหนา้ ที่ของพ่ีในการสร้างคน”  ฮอื  !!! ไมน่ า่ เชอ่ื เหมอื นกนั วา่ คนมากมายกำ� ลงั สรา้ งขยะใหก้ บั โลกใบน ้ี แตใ่ นขณะเดยี วกนั  กม็ คี นเลก็ ๆ อกี กลมุ่ หนงึ่ ทก่ี ำ� ลงั ใชข้ ยะบม่ เพาะ เมล็ดพันธ์ทุ ่ดี ีให้สังคม ไมใ่ ห้คนเหล่านั้นไปสร้างขยะ และกลายเปน็ ขยะของสังคม

74 ฐานที่ 1 ไมท่ งิ้ กันนะ รู้ยัง : นำ� เศษวสั ดทุ ีค่ ิดว่าไม่มีค่า มาใชใ้ หเ้ กดิ ประโยชน์ 13 ฐานการเรยี นร้กู ารจดั การขยะ โรงเรยี นเทศบาลบ่อฝา้ ย เปน็ การจดุ ประกายใหเ้ ดก็ ๆ เหน็ วา่ แมแ้ ตข่ วดพลาสตกิ หรอื ขวดนมกส็ ามารถ มาสร้างสรรค์ให้เกิดเป็นสิ่งใหม่ที่มีประโยชน์ เช่น การน�ำขวดนมเปรี้ยวมา ฐานท่ี 11 ภัยเงยี บ ซ้อนเรน้ : ตสู้ ำ� หรบั ทิ้งขยะอันตราย ทจ่ี ะสอนให้เดก็ รูจ้ ัก รอ้ ยรวมกนั เปน็ ซมุ้ โค้งส�ำหรับปลูกไปเล้อื ย การคัดแยกขยะประเภทนี้ ฐานที่ 12 Exchange สารพัด : เด็กๆ สามารถน�ำขยะมาแลกเปลย่ี นเป็น ฐานที่ 2 มังสวิรัติ อ้วนกลม : สาธิตการเล้ียงไส้เดือนดินด้วยขยะอินทรีย์ ข้าวของเคร่อื งใชใ้ นชวี ติ ประจ�ำวนั ไดท้ ร่ี ้าน Exchange Shop ทไี่ ดจ้ ากเศษอาหารทเี่ หลอื จากการรบั ประทานอาหารของเดก็ เปน็ อกี รปู แบบ ฐานท่ี 13 ว้าว! อฉั ริยะ : เปน็ ตู้ขยะอัฉริยะ ที่เด็กๆ สามารถนำ� ขวดพลาสติก หนึง่ ของการจัดการขยะอินทรยี ์ และกระป๋องอะลมู ิเนียมมาท้ิงในตนู้ แี้ ลว้ เลอื กฟังชั่นไดว้ า่ จะบริจาคขยะหรือ จะสะสมเปน็ แต้มเพ่อื แลกสงิ่ ของก็ได้ ฐานท่ี 3 ถุงนม ขย่มโลกรอ้ น : เปน็ การน�ำถุงนมโรงเรยี นแบบพาสเจอร์ไรส์ ทเ่ี ด็กๆ ดืม่ กันอยู่ทกุ วัน มาทำ� เปน็ ถุงสำ� หรบั เพาะกล้าไม้ ฐานที่ 4 เกษตรกร ใช้ซ้�ำ : เป็นแปลงเกษตรพอเพียงเพื่อชีวิตท่ีเพียงพอ ทสี่ อนใหเ้ ดก็ รจู้ กั พงึ่ พาตนเองดว้ ยวธิ กี ารงา่ ยๆ อยา่ งการปลกู ผกั กนิ เอง และ การน�ำวัสดเุ หลอื ใช้มาประดษิ ฐ์เป็นทป่ี ลูกตน้ ไมแ้ ทนการใช้กระถางพลาสตกิ ฐานท่ี 5 ดำ๊� ดำ� ดด๊ี ี:จดุ สาธติ การทำ� นำ�้ หมกั ชวี ภาพจากเศษผกั ผลไม้ทเ่ี หลอื ทง้ิ จากโรงครวั ของโรงเรียน น้�ำหมกั ชีวภาพที่ได้นำ� ไปใชร้ ดแปลงผักของเดก็ ๆ ฐานท่ี 6 เศรษฐี หน้าใหม่ : เป็นกิจกรรมคดั แยกขยะรีไซเคลิ เพื่อน�ำไปขาย ใหก้ บั ธนาคารขยะ ฐานที่ 7 รวมใจ สานฝัน : ขยะอลูมเิ นยี มทกุ ประเภทของโรงเรียนจะเรยี กวา่ “ขยะบุญ” มีการรวบรวมขยะเหล่านี้บริจาคให้กับมูลนิธิขาเทียม ในสมเด็จ พระศรนี ครินทราบรมราชชนนี ฐานท่ี 8 คมุ้ กนั คลายรอ้ ย : เปน็ การรวบรวมกลอ่ งเครอ่ื งดม่ื UHT ไปบรจิ าค เพื่อน�ำแปรรูปเป็นหลังคา มอบให้กับมูลนิธิอาสาเพ่ือนพ่ึง (ภาฯ) ยามยาก สภากาชาดไทย เพ่อื นำ� ไปใช้ในงานสาธารณกุศลต่างๆ ฐานท่ี 9 มมุ สอน สรา้ งสรรค์ : เปน็ การนำ� ขยะมาประดษิ ฐเ์ ปน็ งานศลิ ปะ และ สื่อสรา้ งสรรค์เพ่ือการเรยี นการสอน ฐานที่ 10 สารพัน เหลือใช้ : เป็นการน�ำของใช้ท่ีเด็กๆ คิดว่าไม่ได้ใช้แล้ว แต่ยังมีสภาพดี มาบริจาคให้โรงเรียน เพื่อท่ีโรงเรียนจะได้น�ำไปขายให้กับ ผอู้ น่ื ทอี่ ยากไดแ้ ตไ่ มม่ เี งนิ มาพอทจี่ ะไปซอ้ื ของใหม่ ในราคาเพยี งชนิ้ ละ 5 บาท

75 “...สังคมใดกต็ าม ถา้ มคี วามเอือ้ เฟ้ือเกือ้ กลู กนั ด้วยความมุ่งดมี ุง่ เจริญต่อกัน สังคมนนั้ ยอ่ มเต็มไปด้วยไมตรีจิต มิตรภาพ มคี วามร่มเยน็ เปน็ สุข น่าอยู่...” พระราชด�ำรสั ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่หู ัวรัชกาลท่ี 9 เพือ่ อญั เชญิ ลงพิมพ์ในนิตยสารทร่ี ะลึกครบรอบ 36 ปี ของสโมสรไลออนสก์ รุงเทพฯ เมอ่ื วันที่ 31 มีนาคม 2538

76

77 ชปุมลชอนดทขหยาะร โรงพยาบาลค่ายวิภาวดรี ังสิต จ. สุราษฎรธ์ านี เร่ือง อโนชา พิชัยศิริ

78 เตรยี มพรอ้ มส�ำหรบั ภารกจิ “ป๋ยุ หมกั พลทหาร” เป็นการน�ำเศษใบไม้ใบหญ้าท่ีมีมากในโรงพยาบาลค่ายวิภาวดีรงั สิต มาแปรรูปปุ๋ยหมัก

79 กวา่ จะมาเปน็ ชมุ ชนทหารปลอดขยะ พลทหารใหมใ่ นชดุ ครง่ึ ทอ่ น กางเกงลายพราง และเสอื้ ยดื สีเขียวก�ำลังต้ังแถวเตรียมพร้อมออกก�ำลังกาย ที่จะต้องปฏิบัติ เป็นประจ�ำทุกเช้าต้ังแต่ก่อนฟ้าสาง ฝึกสมรรถภาพร่างกายให้ แข็งแรงพร้อมรับภารกิจทางการทหารท่ีจะได้รับมอบหมายจาก ผู้บังคับบัญชา เสียงรองเท้าคอมแบทกระทบพื้นถนนเป็นจังหวะ อย่างสม�่ำเสมอ แสดงออกถึงความพร้อมเพียงและความมี ระเบียบวินัยของก�ำลังพลที่ได้รับการฝึกฝนมาเป็นอย่างดี วันน้ี ผู้อ�ำนวยการโรงพยาบาลค่ายวิภาวดีรังสิตท�ำหน้าที่เป็นผู้ควบคุม การฝึกด้วยตนเอง เป็นภาพท่ีทุกคนในชุมชนโรงพยาบาล แสนจะคุน้ ชินเพราะเปน็ วถิ ีปฏิบัตทิ พี่ บเห็นไดท้ ัว่ ไปในคา่ ยทหาร

80 ชมุ ชนโรงพยาบาลคา่ ยวภิ าวดรี งั สติ  ตง้ั อยใู่ นเขตเทศบาลนครสรุ าษฎรธ์ าน ี เปน็ ชมุ ชนทหารทเ่ี ขม้ งวดในระเบยี บวนิ ยั และถอื ปฏบิ ตั ติ ามคำ� สง่ั ของผบู้ งั คบั บญั ชาอยา่ งเครง่ ครดั  เจา้ หนา้ ทมี่ คี วามสนทิ สนมกนั เปน็ อยา่ งด ี เพราะทำ� งานรว่ มกนั มานาน สว่ นใหญแ่ ลว้ เปน็ บคุ ลากรทปี่ ฏบิ ตั งิ าน ในโรงพยาบาล ที่เหลือเป็นครอบครัวของเจ้าหน้าที่ ซ่ึงพักอาศัยอยู่ในบ้านพักสวัสดิการ ท่ีมีลักษณะเป็นเรือนแถวยาวสองช้ัน ซอยย่อยเป็นคูหา ลักษณะคล้ายทาวน์เฮ้าส์ ซ่ึงมีอยู่ด้วยกัน 5 เรือนแถว ในบริเวณเดียวกันยังมีบ้านพักผู้อ�ำนวยการโรงพยาบาล 1 หลัง รวมแล้วในชุมชนแห่งนี้ มอี ยดู่ ว้ ยกนั  53 ครวั เรอื น หรอื ประมาณ 155 คน ทนี่ น่ี บั เปน็ ชมุ ชนทหารแหง่ แรกทไ่ี ดร้ บั รางวลั ชนะเลศิ  ชมุ ชนปลอดขยะเฉลมิ พระเกยี รต ิ 89 พรรษา 89 ชมุ ชน ประจ�ำปี 2559 ประเภทชุมชนขนาดเล็ก รบั ถว้ ยรางวลั พระราชทานพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช  หลายคนทเี่ คยมโี อกาสมาเยอื นชมุ ชนแหง่ น ้ี มกั ตง้ั ขอกงั ขาวา่  เหตผุ ลทท่ี ำ� ใหช้ มุ ชนโรงพยาบาลคา่ ยวภิ าวดรี งั สติ ประสบความเรจ็ จนไดร้ บั รางวลั ระดบั ประเทศ สว่ นหนง่ึ มาจากการเปน็ ชมุ ชนทหาร เพราะเมอื่ ผบู้ งั คบั บญั ชาสงั่ ใหท้ ำ� เรอื่ งจดั การขยะ กต็ อ้ งทำ� ตาม ไมท่ ำ� ไมไ่ ด ้ ตอ้ งปฏบิ ตั ิ ตามค�ำส่ังอย่างเคร่งครัด นี่จึงเป็นเหตุผลท่ีท�ำให้หลายคนคิดไปว่า ที่ส�ำเร็จมันเป็นเพราะอย่างนี้แน่นอน แต่ในความเป็นจริงๆ แล้ว พ.อ.รัฐพร พฒั นร์ งั สรรค ์ ผอู้ ำ� นวยการโรงพยาบาลคา่ ยวภิ าวดรี งั สติ  อธบิ ายถงึ เรอ่ื งนวี้ า่  “จรงิ ครบั ทบี่ อกวา่  ทหารมวี นิ ยั  สง่ั อะไรแลว้  จะทำ� ทนั ท ี แตป่ ญั หา คือ มนั ไมไ่ ดม้ คี ำ� สัง่ เร่ืองเดิมออกมาทุกวัน เช่น วนั น้ีส่งั ใหท้ หารต้องท�ำตะแกรงส�ำหรับคัดแยกขยะรไี ซเคิลไว้ทห่ี นา้ บ้าน ใชค่ รับ ไมก่ ีว่ ันที่บา้ นของ ทุกคนจะมีถังแยกขยะต้ังอยู่หน้าบ้านอย่างพร้อมเพรียง เพราะว่าผู้บังคับบัญชาจะมาตรวจ  ผ่านไปเดือน สองเดือนก็จะเลิกท�ำ เพราะมีค�ำส่ังให้ ทำ� อยา่ งอน่ื อยเู่ รอื่ ยๆ ทหารกจ็ ะมงุ่ ไปทำ� คำ� สงั่ ลา่ สดุ  ทำ� ใหค้ ำ� สง่ั เดมิ ๆ กเ็ รม่ิ จางไป อยา่ งกรณขี องผมกเ็ หมอื นกนั  ผบู้ งั คบั บญั ชากส็ ง่ั ใหเ้ ราทำ� เรอื่ ง ธนาคารขยะรีไซเคิลมาตั้งแต่ปี 2554  แต่แน่นอนว่ามันคงจะไม่ย่ังยืนมาได้จนถึงทุกวันนี้ได้ ถ้ามันไม่ได้เกิดขึ้นจากการท�ำงานด้วยความสมัครใจ ของทุกคนในชมุ ชน แม้จะเปน็ ค�ำสั่ง แต่ผมก็ไมไ่ ดใ้ ชว้ ิธีการบงั คับให้ทกุ คนตอ้ งทำ�  ผมเรมิ่ จากคนท่พี ร้อมและมจี ติ อาสา แลว้ ค่อยๆ ขยายไป”  แรกเรม่ิ ของการจดั ตง้ั ธนาคารขยะรไี ซเคลิ  ผอ.รฐั พร ไดพ้ าลกู ทมี ชดุ บกุ เบกิ ไปศกึ ษาดงู านกจิ การธนาคารขยะ ทโี่ รงพยาบาลคา่ ยวชริ าวธุ จ.นครศรธี รรมราช ไปดเู สรจ็ กลบั มากท็ ดลองทำ�  ปรากฏวา่ ทำ� ไปทำ� มาธนาคารเจง๊  เพราะเจา้ หนา้ ทแ่ี ตล่ ะคนเคยแตท่ ำ� งานในโรงพยาบาล ไมเ่ คย มีใครท�ำอาชีพค้าขายกันซักคน ยิ่งเป็นการขายขยะด้วยแล้ว ยิ่งไม่ต้องพูดถึง ปัญหาที่เจอในช่วงแรกๆ ก็คือ ราคาขยะมันขึ้นๆ ลงๆ ซ่ึงบางครั้ง กไ็ มร่ วู้ า่ ราคาทร่ี บั ซอ้ื  กบั ราคาทเี่ อาไปขาย มนั อยทู่ เี่ ทา่ ไหร ทำ� ใหบ้ อ่ ยครงั้  ตอ้ งเจอปญั หา ซอื้ แพงขายถกู  ผลออกมากเ็ ลยขาดทนุ  ทำ� ไปเรยี นรกู้ นั ไป อยพู่ กั ใหญ ่ จนมาเจอลงุ สมเกยี รต ิ คนรบั ซอ้ื ของเกา่  ทน่ี อกจากจะรบั ซอื้ ขยะรไี ซเคลิ หลายประเภท แลว้ ยงั การนั ตรี าคาขน้ั ตำ�่ ใหก้ อ่ นเพอ่ื ปอ้ งกนั การขาดทนุ  เมอ่ื ขายไดร้ าคาสงู กวา่ ทต่ี งั้ ไว ้ กจ็ ะเพมิ่ สว่ นตา่ งๆ ใหก้ บั ลกู คา้  ทสี่ ำ� คญั ยงั มาใหค้ วามรกู้ บั เจา้ หนา้ ทธ่ี นาคารขยะดว้ ยวา่  ควรแยกประเภท ขยะรีไซเคลิ เพ่ือน�ำไปจ�ำหนา่ ยอย่างไรถึงจะขายได้ราคา  ปแี รกๆ ของการจดั การขยะในชมุ ชน ยงั ไมค่ อ่ ยไดร้ บั ความรว่ มมอื เทา่ ไหร ่ แมจ้ ะสามารถใชว้ ธิ ที างการสง่ั การตามระบบทหารได ้ แต ่ ผอ.รฐั พร ก็ไม่เลือกที่จะใช้มัน เพราะให้เหตุผลว่า “การท่ีผมเคยเป็นผู้บังคับบัญชาท่ีเน้นเรื่องวินัยมาก่อน เม่ือผิดก็ลงโทษ ถามว่าได้ผลไหม มันก็ได้ผลนะ แต่มันได้ผลเฉพาะตอนท่ีผมอยู่ เมื่อผมย้ายออกมาแล้ว ก�ำลังพลก็จะกลับสู่สภาพเดิม  ดังนั้นผมก็เลยคิดว่า หนทางที่น�ำไปสู่ความส�ำเร็จในการ จัดการขยะในชุมชนของเราอย่างยั่งยืนมันควรเริ่มต้นด้วยใจที่ อาสา มากกว่า และการพัฒนาด้วยวิธีนี้มันจึงต้องใช้เวลาและใจเย็น เพราะเรา ไม่ได้คุยกนั ด้วยคำ� สัง่  หรอื การลงโทษทางวินยั ”

81 จ.ส.อ.โอภาส มะลวิ งศ ์ หนงึ่ ใหเ้ จา้ หนา้ ทที่ ด่ี แู ลศนู ยก์ ารเรยี นรกู้ ารบรหิ ารจดั การขยะชมุ ชน รพ.คา่ ยวภิ าวดรี งั สติ  กลา่ วสมทบวา่  “ผมวา่   ทแี รกทเ่ี ราไมท่ ำ�  แตพ่ อตอนหลงั ชมุ ชนเรม่ิ เขา้ มามสี ว่ นรว่ มในการจดั การขยะมากขนึ้  เปน็ เพราะ เราเหน็ ตวั อยา่ งจากผนู้ ำ� ทดี่  ี จรงิ ๆ แลว้ ผบู้ งั คบั บญั ชา อยา่ ง ผอ. มยี ศระดบั ระดบั พนั เอก ขอแคส่ ง่ั การมาแคค่ ำ� เดยี ว หญา้ ทเี่ คยรกทว่ มหวั  แปบ๊ เดยี วกส็ ามารถทำ� ใหเ้ ตยี นได ้ แต ่ ผอ. ไมส่ ง่ั   ผอ.ทำ� เอง การท่ีผู้น�ำท�ำเองแบบน้ี หาได้ยาก ปีแรกที่เร่ิมท�ำ พวกผมก็แอบดูอยู่ ยังคิดในใจว่า ก็แค่ 3 เดือน เด๋ียวก็เลิกครั้ง แต่ประทานโทษครับ 2 ปี ก็ไม่เลิก จนพวกผมก็ต้องเร่ิมท�ำตาม คือ เราเริ่มรู้สึกเกิดความละอายท่ีเห็นผู้ใหญ่ผู้โตในชุมชนท�ำ แล้วเราเป็นผู้น้อยไม่ท�ำอะไรเลย มันก็ไม่รู้จะ อยอู่ ยา่ งไรเหมอื นกัน” หลงั จากนน้ั ไมน่ านทางโรงพยาบาลคา่ ยวภิ าวดรี งั สติ กไ็ ดม้ โี อกาสรจู้ กั และทำ� งานรว่ มกบั เทศบาลนคร สรุ าษฎรธ์ าน ี ทม่ี งุ่ สง่ เสรมิ ใหเ้ กดิ การ จดั การขยะมลู ฝอยครบวงจรดว้ ยการมสี ว่ นรว่ มของชมุ ชน ซง่ึ เทศบาลมองวา่ ชมุ ชนโรงพยาบาลคา่ ยวภิ าวดรี งั สติ ขบั เคลอื่ นกจิ กรรมการจดั การขยะ ในชมุ ชนอยแู่ ลว้  ดงั นน้ั เพอ่ื เปน็ การหนนุ เสรมิ ใหก้ จิ กรรมของชมุ ชนมคี วามสมบรู ณแ์ ละครบวงจรยง่ิ ขนึ้  และเกิดการบรู ณาการระหวา่ งหนว่ ยงาน จงึ ไดม้ กี ารจดั ตงั้ คณะทำ� งานกจิ กรรมการจดั การขยะในชมุ ชนแบบครบวงจรของชมุ ชนโรงพยาบาลคา่ ยวภิ าวดรี งั สติ  ซง่ึ ประกอบไปดว้ ยเจา้ หนา้ ท่ี ป้าเอียด เจา้ ของร้านชำ� ซงึ่ ต้งั อยู่ท่ีเรอื นแถวอำ� พนั คอื แนวร่วมสำ� คญั ท่คี อยให้ ความรกู้ บั ลกู คา้ เก่ยี วกบั การลดใช้ถงุ พลาสติกและโฟม เรือนแถวแห่งน้นี อกจาก จะมีการคัดแยกขยะ ยังโดดเดน่ ในเรื่องรา้ นค้าปลอด พลาสตกิ และโฟมดว้ ย

82 บรเิ วณเรอื นแถวซง่ึ เปน็ บา้ นพักสวัสดกิ ารของทหารและครอบครัวจะมกี ารปลูกผกั สวนครัวไว้รบั ประทาน ปุย๋ ที่นำ� มาใช้กเ็ ปน็ ป๋ยุ หมกั และน้�ำหมกั ชีวภาพ ท่ีไดจ้ ากการแปรรูปขยะอินทรยี ์ทมี่ ีอยใู่ นค่ายทหารแห่งนี้

83 ขยะอนิ ทรยี จ์ ำ� พวก เศษผกั ผลไม้ จะถกู นำ� มาทำ� เปน็ นำ�้ หมกั ชวี ภาพ ซง่ึ สามารถนำ� ไปใชป้ ระโยชนไ์ ดห้ ลายอยา่ ง เชน่ นำ้� ยาทำ� ความ สะอาดประเภทตา่ งๆ และใชเ้ ปน็ ปยุ๋ บำ� รงุ ต้นไม้

84 ของทง้ั สองหนว่ ยงาน โดยเทศบาลจะทำ� หนา้ ทเ่ี ปน็ ฝา่ ยอำ� นวยการและสนบั สนนุ การทำ� งานในลกั ษณะของพเ่ี ลยี้ งใหก้ บั ชมุ ชน เชน่  จดั หาวทิ ยากร จากสำ� นกั งานสงิ่ แวดลอ้ มภาคมาใหค้ วามรเู้ รอื่ งการบรหิ ารจดั การขยะ และพาไปศกึ ษาดงู านการจดั การขยะในชมุ ชมปลอดขยะทไ่ี ดร้ บั รางวลั ชนะเลศิ ประจ�ำปี 2558  รวมถึงสนับสนุนวัสดุอุปกรณ์ในการจัดการขยะให้กับชุมชนอย่างสม่�ำเสมอด้วย เช่น สนับสนุนไส้เดือนดินเพ่ือให้ชุมชนน�ำไป เป็นแม่พันธุ์ส�ำหรับจัดการขยะอินทรีย์ในครัวเรือน จัดหาตู้คัดแยกขยะอันตรายติดตั้งไว้ในชุมชน และการสนับสนุนของรางวัลส�ำหรับกิจกรรม ถงุ พลาสติกแลกแตม้  เปน็ ต้น พี่แก้วตา นวลพลับ บอกว่าแต่ก่อนท่ีบ้านพักมีปัญหาขยะค่อนข้างมาก เพราะถังขยะท่ีเทศบาลจัดเตรียมไว้ให้ 3 ถัง ไม่เพียงพอรองรับ กับจ�ำนวนขยะท่ีมากมายเหลือเกิน แค่วันเดียวถังขยะก็เต็มหมดแล้ว ในขณะที่รถเก็บขยะของเทศบาลก็ไม่ได้มาเก็บขยะทุกวัน เลยท�ำให้ขยะ สง่ กลน่ิ เหมน็  และบางครง้ั กม็ สี นุ ขั มาคยุ้ ขยะดว้ ย ทำ� ใหส้ กปรกเลอะเทอะไปหมด เปน็ ปญั หากบั ผทู้ พ่ี กั อาศยั อยใู่ นเรอื นแถว พอมโี ครงการธนาคาร ขยะรไี ซเคลิ  กเ็ รม่ิ มกี ารเขา้ มาใหค้ วามรกู้ บั กำ� ลงั พลทอี่ าศยั ในเรอื นแถวเกย่ี วกบั การจดั การขยะตามหลกั  3Rs (Reduce Reuse Recycle) รวมถงึ การน�ำขยะบางประเภทไปให้ใช้เกิดประโยชน์ ระบบการคดั แยกขยะของทน่ี จี่ ะแบง่ ขยะออกเปน็  4 ประเภท ไดแ้ ก ่ ขยะอนิ ทรยี  ์ ขยะรไี ซเคลิ  ขยะอนั ตราย และขยะทวั่ ไป ซงึ่ ขยะแตล่ ะประเภท จะมีการจัดการที่แตกต่างกันออกไป แต่จะอยู่บนหลักการเดียวกันคือ ต้องจัดการขยะให้เหลือน้อยที่สุด หรือ ถ้าพูดให้ง่ายเข้า ก็คือ ใช้ประโยชน์ จากสิง่ ของเหลา่ นัน้ ใหเ้ กิดประโยชนม์ ากทส่ี ุด แม้วา่ มันจะเปน็ ขยะไปแล้วก็ตาม  นอกจากนคี้ ณะทำ� งานจากโครงการธนาคารขยะยงั ลงมาทช่ี มุ ชน เพอื่ ทำ� ความเขา้ ใจและใหค้ วามรกู้ บั กลมุ่ แมบ่ า้ นทพ่ี กั อาศยั อยใู่ นเรอื นแถว แต่ละหลังอย่างใกล้ชิด ด้วยการเล่นเกมส์ที่สอดแทรกความรู้เก่ียวกับการจัดการขยะไปพร้อมๆ กัน มีการประชุมหารือกับบ้านพักทุกหลังอย่าง เปน็ ทางการบา้ ง ไมเ่ ปน็ ทางการบา้ ง บางทกี อ็ าศยั การพดู คยุ กนั ไป กนิ ขา้ วเยน็ กนั ไป ทงั้  ผอ. และเจา้ หนา้ ทธี่ นาคารขยะทกุ คนลงชมุ ชนเปน็ ประจำ� ทำ� อยา่ งนม้ี าเรอื่ ยๆ เพอ่ื สรา้ งความคนุ้ เคยระหวา่ งชมุ ชนและคณะทำ� งาน ซงึ่ จะเปน็ กา้ วแรกทนี่ ำ� ไปสกู่ ารหารอื กนั วา่  แตล่ ะเรอื นแถวจะมวี ธิ กี ารจดั การ ขยะในชมุ ชนของตนเองอยา่ งไร เปน็ การดำ� เนนิ การดว้ ยความสมคั รใจของแตล่ ะคนทอี่ าศยั อยเู่ รอื นแถว และเรอื นแถวแตล่ ะหลงั กไ็ มจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งทำ� เหมอื นกนั แตใ่ หย้ ดึ ฉนั ทามตขิ องคนในชมุ ชนเปน็ สำ� คญั  ดว้ ยวธิ กี ารบรหิ ารแบบนจ้ี งึ ทำ� ใหเ้ รอื นแถวทง้ั  5 หลงั มรี ปู แบบการจดั การขยะทโ่ี ดดเดน่ แตกตา่ งกนั ออกไป ทช่ี มุ ชนโรงพยาบาลคา่ ยวภิ าวดรี งั สติ มบี า้ นพกั สำ� หรบั ขา้ ราชการทหารและครอบครวั  5 เรอื นแถว ไดแ้ ก ่ เรอื นแถวทบั ทมิ  อำ� พนั  โกเมน ไพลนิ  และเรอื นแถวไผส่ สี กุ  ซงึ่ แตล่ ะเรอื นแถวไดเ้ ขา้ มามสี ว่ นรว่ มในการจดั การขยะในชมุ ชนของตนเองตามหลกั การลดขยะตง้ั แตต่ น้ ทาง มกี ารคดั แยก ขยะออกเปน็  4 ประเภทเหมอื นกนั  แตใ่ นรายละเอยี ดของการจดั การกม็ ลี กั ษณะทโ่ี ดดเดน่ แตกตา่ งกนั ออกไป ขนึ้ อยกู่ บั บรบิ ทของผทู้ พี่ กั อาศยั และ ขอ้ ตกลงของแตล่ ะชมุ ชน แตท่ งั้ หมดเกิดข้นึ จากการร่วมแรงรjวมใจและการลงมอื ท�ำของคนในชุมชนทงั้ สน้ิ

85 ถนนเลยี บเมืองสรุ าษฎรธ านี อาคาร ผงั ชมุ ชน โรงพยาบาล โรงพยาบาลค‹ายวภ� าวดีรังสิต ชุมชนปลอดขยะ (Zero Waste) ร.25 พัน 3 บŒานพัก ผอ.รพ. บาŒ นไ พลิน จ�ดเร�ยนรูŒ บŒานไผ‹สีสกุ บาŒ นโกเมน เศรษฐกิจพอเพ�ยง จด� เร�ยนรŒู ราŒ นคŒาแลกแตŒม จด� เรย� นรขูŒ ยะอนั ตราย บ Œา น ท ับ ท ิม บาŒ นอำพัน ร.25 พัน 3 จดุ เรยี นรŒู จ�ดเรย� นรูŒ มว.สธ. การจัดการขยะใ นครวั เรอื น ปุ‰ยหมักชวี ภาพ จ�ดเร�ยนรูŒ จ�ดเร�ยนรูŒ จ�ดเรย� นรŒู นำ้ หมักชีวภาพ ธนาคารขยะร�ไซเคิล การเลี้ยงไสŒเดือน

86 เรือนแถวทับทิม : เป็นเรือนแถวที่มักจะได้รางวัลเป็นประจ�ำเมื่อมีการจัดประกวดบ้านพัก เพราะโดดเด่นกว่าเรือนแถวอื่นตรงที่มีการ จดั การขยะครบทกุ บา้ น ในชมุ ชนมกี ารตกลงกนั วา่  หา้ มเผาขยะ หา้ มใชโ้ ฟม และหา้ มใชถ้ งุ พลาสตกิ โดยเดด็ ขาด นอกจากนยี้ งั มกี ารกำ� จดั ขยะอนิ ทรยี ์ โดยการน�ำไปเล้ียงไส้เดือน และท�ำปุ๋ยหมักไว้ใช้ในแปลงผักสวนครัวที่ทุกคนในเรือนแถวสามารถน�ำไปบริโภคได้ นอกจากน้ียังมีการคัดแยกขยะ อยา่ งจรงิ จงั   พแ่ี กว้ ตา สมาชกิ ของเรอื นแถวทบั ทมิ  เลา่ วา่  “แตก่ อ่ นเทศบาลจะเปน็ คนมาเกบ็ ขยะอนิ ทรยี  ์ ตอ่ มาพวกเรารสู้ กึ วา่ อนิ ทรยี ม์ นั สามารถ น�ำมาท�ำประโยชน์ให้กับเรือนแถวของเราได้ เราก็เลยท�ำบ่อหมักปุ๋ย หรือไม่ก็น�ำมาใช้เลี้ยงไส้เดือนบ้าง ส่วนขยะที่น�ำไปรีไซเคิลได้ก็จะแยกเป็น ประเภทๆ ใสค่ อกทตี่ ง้ั อยหู่ นา้ บา้ น เชน่  บา้ นนมี้ คี อกสำ� หรบั ใส ่ กระดาษ ขวดพลาสตกิ  และขวดแกว้  อกี บา้ นกจ็ ะมคี อกสำ� หรบั แยกขยะประเภท โลหะ หรอื  กลอ่ งนม เรามบี ญั ชธี นาคารขยะของเรอื นแถว เงนิ ทไี่ ดจ้ ากการขายขยะกเ็ อามาซอ้ื อปุ กรณพ์ ฒั นาเรอื นแถว เชน่  ไมก้ วาด และใชเ้ ปน็ สวสั ดกิ าร ของเรือนแถว ตอนน้ีขยะท่ีเกิดขึ้นในชุมชนของเรามีน้อยมาก เพราะเราเน้นเรื่องลดการใช้ เพื่อไม่ให้เกิดขยะ และก็ลดการน�ำขยะเข้ามาในบ้าน ของเรา จนตอนนถี้ งั ขยะซง่ึ แตเ่ ดมิ เคยเปน็ จดุ ทงิ้ ขยะรวมของชมุ ชน ทเ่ี ทศบาลจดั เตรยี มไวใ้ ห ้ เรากไ็ มไ่ ดใ้ ชป้ ระโยชนแ์ ลว้  กเ็ ลยสง่ คนื ถงั ขยะเหลา่ นนั้ ให้กบั เทศบาลไป”  เรอื นแถวอำ� พนั  : เปน็ เรอื นแถวทม่ี รี า้ นขายของชำ� เลก็ ๆ ตง้ั อย ู่ เจา้ หนา้ ทโี่ ครงการธนาคารขยะจงึ เขา้ ไปพดู คยุ กบั รา้ นคา้ ใหช้ ว่ ยกนั คดั แยกขยะ ปลกุ ปน่ั ใหเ้ ขาเปน็ แนวรว่ มทจี่ ะคอยใหค้ วามรกู้ บั ลกู คา้ เกย่ี วกบั การลดใชถ้ งุ พลาสตกิ และโฟม เปลย่ี นแมค่ า้ ธรรมดาๆ ใหก้ ลายเปน็ วทิ ยากรชมุ ชน เรือนแถวนีน้ อกจากจะคดั แยกขยะกนั อยู่แลว้  ยงั โดดเดน่ ในเรอื่ งรา้ นคา้ ปลอดพลาสตกิ และโฟมดว้ ย  ปา้ เอยี ด เปน็ เจา้ ของรา้ นขายชำ�  เลา่ วา่  “เมอื่ กอ่ นปา้ กท็ ำ� งานโรงพยาบาล ตอนนเ้ี กษยี ณแลว้  กเ็ ลยมาเปดิ รา้ นขายของชำ�  เมอ่ื กอ่ นแตล่ ะเดอื น ปา้ ตอ้ งใชถ้ งุ พลาสตกิ เยอะมาก แตล่ ะเดอื นกเ็ สยี เงนิ ซอ้ื ถงุ พลาสตกิ หลายบาท  ผอ.รฐั พร กเ็ ลยมาชวนคยุ วา่  ถา้ อยา่ งนนั้ เราจะทำ� อยา่ งไรกนั  สดุ ทา้ ย กต็ กลงกนั วา่ จะลดการใชถ้ งุ พลาสตกิ ใสข่ องใหล้ กู คา้  และรณรงคใ์ หล้ กู คา้ นำ� ถงุ ผา้ มาใชแ้ ทน มกี ารสรา้ งแรงจงู ใจใหล้ กู คา้ ดว้ ยนะ ถา้ ลกู คา้ นำ� ถงุ ผา้ มาใชใ้ สส่ นิ คา้  ทกุ ๆ 50 บาท จะได ้ 1 คะแนน สะสมไวแ้ ลกของรางวลั  เปน็ ของรางวลั ทที่ างธนาคารขยะรไี ซเคลิ เขาสนบั สนนุ ให ้ ตอนนขี้ ยะพลาสตกิ ท่ีเคยเกะกะสกปรกก็ไม่มีให้เห็นแล้ว กลายเป็นว่าตอนน้ี เวลาป้าเห็นที่ไหนมีขยะเลอะเทอะสกปรก ยังรู้สึกอยากเข้าไปเก็บเลย มันเหมือนกับว่า เราซมึ ซบั เรอื่ งการจดั การขยะไปโดยปรยิ าย ปา้ เขา้ รว่ มกจิ กรรมรณรงคใ์ ชถ้ งุ ผา้ แทนถงุ พลาสตกิ มา 3 ปแี ลว้  จะวา่ ไปทำ� แบบนปี้ า้ กไ็ ดป้ ระโยชนเ์ ยอะนะ เม่อื ก่อนปา้ ซอื้ ถุงพลาสตกิ เดือนละสามพันกวา่ บาท ตอนน้ีลดลงมาเหลอื ไมถ่ ึงพนั บาท ประหยัดต้นทนุ ตรงนีไ้ ปไดเ้ ยอะเลย” เรอื นแถวโกเมน : เปน็ ทตี่ ง้ั ของรา้ นปา้ ตกุ๊ อาหารตามสง่ั  รา้ นนจ้ี ะไมม่ กี ารใชก้ ลอ่ งโฟมใสอ่ าหารใหล้ กู คา้  แตเ่ ลอื กทจี่ ะใชป้ น่ิ โต หรอื กลอ่ ง ใสอ่ าหารทส่ี ามารถยอ่ ยสลายไดแ้ ทน  ปา้ ตกุ๊ บอกวา่  สว่ นใหญล่ กู คา้ กเ็ ปน็ คนทอ่ี ยแู่ ถวน ี้ หรอื ไมก่ น็ อ้ งๆ ทหาร ดงั นน้ั ถา้ จะซอ้ื อาหารทรี่ า้ น กจ็ ะตอ้ ง นำ� จานมาใสเ่ อง แตถ่ า้ เปน็ ลกู คา้ ทมี่ าจากทอี่ น่ื  กจ็ ะใหย้ มื ปน่ิ โตใสอ่ าหารกลบั ไป หรอื บางทกี ห็ อ่ ใสก่ ลอ่ งกระดาษให ้ นอกจากนที้ เี่ รอื นแถวโกเมน ยังมีการน�ำเศษปลาดุกท่ีเหลือจากการย่างขาย น�ำมาท�ำน้�ำหมักชีวภาพ เพื่อใช้รดผักสวนครัวท่ีอยู่หลังบ้าน และยังน�ำไปใส่ถุงน้�ำเกลือแขวนไว้ เหนอื บอ่ บำ� บดั นำ�้ เสยี  เพอ่ื ใหน้ ำ้� หมกั ชวี ภาพคอ่ ยๆ ไหลลงไปในบอ่ บำ� บดั นำ้� เสยี  ชว่ ยเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพในการบำ� บดั นำ�้ เสยี ใหด้ ขี น้ึ  ซง่ึ แตล่ ะเรอื นแถว จะมบี ่อบ�ำบดั นำ�้ เสยี อยา่ งง่ายตดิ ต้ังอย่ ู

87 เรอื นแถวไพรนิ  : เปน็ เรอื นแถวทโ่ี ดดเดน่ มากเรอ่ื งการนำ� ขยะอนิ ทรยี ม์ าใชเ้ ลย้ี งปลาดกุ  เลยี้ งไก ่ นำ� ขไี้ กม่ าใสแ่ ปลงผกั  มกี ารนำ� เศษอาหาร มาท�ำน้�ำหมักชีวภาพ และน�ำไปใช้บ�ำบัดน้�ำเสียเช่นเดียวกับเรือนแถวโกเมน มีการคัดแยกขยะกันทุกบ้าน เงินที่ได้จากการขายก็จะน�ำมาใช้ เพ่ือสาธารณประโยชน์ของเรอื นแถว  เรือนแถวไผ่สีสุก : สมาชิกของเรือนแถวส่วนใหญ่เป็นนายทหารที่เป็น หมอ และพยาบาล จึงไม่ค่อยมีเวลาท�ำกิจกรรมอ่ืนๆ นอกจาก การคดั แยกขยะ บางบา้ นก็คัดแยกขยะเอง บางบา้ นกค็ ัดแยกขยะแล้วนำ� เงินมารวมกนั เพอื่ เปน็ สวัสดกิ ารใหก้ ับพลทหาร

88 นอกจากชุมชนท้ัง 5 เรือนแถวแล้ว ที่โรงพยาบาลค่ายวิภาวดีรังสิตก็เร่ิมน�ำหลักการจัดการขยะต้ังแต่ต้นทางเข้าไปใช้แล้วเหมือนกัน พ.ต.หญิง อตินุช บุญภา ผู้ก่อต้ังและริเร่ิมโครงการธนาคารขยะรีไซเคิล เล่าว่า “ชุมชนของเราจัดการขยะได้ดีในระดับที่น่าพอใจแล้ว ตอนนี้ คนในชุมชนก�ำลังผลักดันให้โรงพยาบาล ท�ำให้ได้เหมือนชุมชน ถึงแม้ว่าคนที่ท�ำงานบนโรงพยาบาลส่วนใหญ่จะเป็นคนในชุมชน ซ่ึงดูเหมือนว่า นา่ จะทำ� ใหเ้ ราจดั การขยะบนโรงพยาบาลไดง้ า่ ย เพราะเราทำ� เปน็ นสิ ยั อยแู่ ลว้  แตเ่ รากย็ งั เจอปญั หาขยะทม่ี าจากผทู้ ที่ เ่ี ขา้ มาใชบ้ รกิ ารในโรงพยาบาล สิ่งท่ีเราก�ำลังท�ำอยู่นอกเหนือจากการคัดแยกขยะรีไซเคิล ก็คือ การพยายามลดปริมาณขยะท่ัวไปบนโรงพยาบาล อีกอย่างหน่ึงที่เราท�ำก็คือ ร้านค้าและร้านอาหารบนโรงพยาบาลเป็นร้านค้าปลอดโฟม 100 เปอร์เซ็นต์ รวมถึงทุกวันพุธตอนเช้า ซึ่งเป็นวันที่มีตลาดนัดประชารัฐ ก็มีการ รณรงคไ์ มใ่ ชถ้ งุ พลาสตกิ และโฟม ใหพ้ นกั งานโรงพยาบาลหนั มาใชป้ น่ิ โต หรอื  จานชามแทน เชน่  ถา้ แมค่ า้ ขายขนมจนี  กต็ อ้ งบอกใหล้ กู คา้ เอาปน่ิ โต หรอื จานมาใส ่ นอกจากนแ้ี ลว้  ตลาดประชารฐั  ยงั เปน็ ทแ่ี หลง่ กระจายสนิ คา้ จำ� พวกผกั ปลอดสารพษิ  ปยุ๋ ไสเ้ ดอื น และนำ้� หมกั ชวี ภาพ จากโครงการ ชมุ ชนปลอดขยะ”  ถ้านับจากวันแรกที่เริ่มต้ังธนาคารขยะเมื่อปี 2554 มาจนถึงวันน้ีก็ล่วงเลยมากว่า 6 ปี แล้ว ก่อนหน้าน้ีปริมาณขยะภายในค่ายวิภาวดี วนั หนงึ่ มปี ระมาณ 2 ตนั  เปน็ ขยะทเ่ี กดิ จากชมุ ชนโรงพยาบาลคา่ ยวภิ าวดรี งั สติ ประมาณ 150 กโิ ลกรมั  แตเ่ มอื่ เรม่ิ มกี ารจดั ตง้ั ธนาคารขยะรไี ซเคลิ และเรม่ิ มกี ารจดั การขยะตง้ั แตต่ น้ ทางอยา่ งจรงิ จงั  สง่ ผลใหค้ นในชมุ ชนมคี วามตระหนกั และรว่ มมอื กนั จดั การขยะภายในชมุ ชนของตนเองมากขน้ึ ต้ังแต่ลดการใช้ การน�ำกลับมาใช้ใหม่ และการน�ำไปรีไซเคิล หรือการน�ำขยะไปใช้ประโยชน์ได้มากท่ีสุด เช่น การน�ำขยะอินทรีย์ไปท�ำเป็นปุ๋ยสูตร ต่างๆ ท�ำให้ปริมาณขยะในชุมชนลดลงอย่างมาก จะมีเหลือบ้างเพียงเล็กน้อย ซ่ึงส่วนมากก็เป็นขยะทั่วไปที่ไม่สามารถจัดการได้ ซึ่งต้องรวบรวม ใหเ้ ทศบาลน�ำไปก�ำจัด ล่าสุดจากการสำ� รวจปรมิ าณขยะในชุมชนตอนน้ี เหลอื ขยะทวั่ ไปประมาณสปั ดาห์ละ 25 กโิ ลกรมั เท่านน้ั   กวา่ จะมาถงึ วนั นไ้ี ด ้ พ.ต.หญงิ  อตนิ ชุ  บอกวา่  “จรงิ ๆ แลว้ เปน็ เรอื่ งยากมาก ทจ่ี ะใหท้ กุ คนมาทำ� งานรว่ มกนั  ยงิ่ เปน็ งานจติ อาสาดว้ ยแลว้ ย่ิงยากกว่าเป็นหลายเท่า ในการท�ำงานแบบน้ีมันก็ต้องมีปัญหาขัดแย้งกันบ้าง ส่ิงที่ท�ำให้คนในชุมชนรวมใจกันและต้ังใจท�ำด้วยใจอาสา เพราะ เราอยากทำ� สง่ิ นถ้ี วายใหก้ บั ในหลวงรชั กาลท ี่ 9 ตอนทเ่ี ราสง่ เขา้ รว่ มประกวดชมุ ชนปลอดขยะ เฉลมิ พระเกยี รต ิ 89 พรรษา 89 ชมุ ชน เมอ่ื ป ี 2559 เราไมร่ หู้ รอกวา่ ปนี นั้ จะเปน็ ปสี ดุ ทา้ ยในรชั กาลของพระองค ์ เรารแู้ คว่ า่  พวกเราอยากทำ� ความดถี วายทา่ น อนั นเี้ ลยเปน็ สงิ่ ทกี่ ระตนุ้ ใหค้ นทง้ั ชมุ ชน ชว่ ยกนั ท�ำโดยไมม่ ีเงื่อนไขใดๆ”  ผอ.รัฐพร ให้แนวคิดในการสร้างชุมชนทหารปลอดขยะว่า “กว่าจะมาถึงวันนี้ได้ต้องลองผิดลองถูกมาเยอะ ความภาคภูมิใจท่ีเกิดขึ้น ในวนั นก้ี บั ลกู นอ้ งของผมทกุ ๆ คน ไมไ่ ดม้ าดว้ ยการเนรมติ  แตม่ นั เกดิ จากความลม้ เหลวนบั ครง้ั ไมถ่ ว้ นทผี่ มมอบให ้ แตเ่ มอ่ื เขาลม้  แลว้ ยงั สามารถ ลกุ ขน้ึ มาทำ� ตอ่ ได ้ มนั จะสรา้ งภมู คิ มุ้ กนั ใหเ้ ขา ถงึ แมว้ า่ บางครงั้ สงิ่ ทพ่ี วกเขาคดิ  เราจะรอู้ ยแู่ ลว้ วา่  ถา้ ทำ� แบบนน้ั มนั จะไมไ่ ดผ้ ลลพั ธแ์ บบทต่ี ง้ั เอาไว้ แตเ่ รากต็ อ้ งปลอ่ ยใหเ้ ขาคดิ และทำ�  เมอ่ื เกดิ การผดิ พลาด เขาจะเกดิ การเรยี นร ู้ การทำ� งานในโครงการชมุ ชนปลอดขยะ ทำ� ใหเ้ ราเขา้ ใจยทุ ธศาสตร์ การพัฒนาของในหลวงรัชกาลท่ี 9  ท่ีว่า เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา ผมหมายความว่า ประสบการณ์จากงานพัฒนาชุมชนปลอดขยะของเรา ครั้งแรก ทไ่ี มส่ ำ� เรจ็ เพราะ เรายงั ไมเ่ ขา้ ใจ เรายงั เขา้ ไมถ่ งึ  พอวงลอ้ แหง่ การพฒั นาเรม่ิ หมนุ  จากรอบท ี่ 1 เปน็  รอบท ่ี 2 รอบท ี่ 3 และรอบท ี่ 4 ทำ� ไปเรอื่ ยๆ เราจะเรมิ่ เขา้ ใจในสง่ิ ทไ่ี มเ่ ขา้ ใจ จะเรม่ิ เขา้ ถงึ ในสงิ่ ทเี่ คยเขา้ ไมถ่ งึ มากขน้ึ เรอ่ื ยๆ เกดิ เปน็ การเรยี นรรู้ ว่ มกนั  พอถงึ จดุ ทจ่ี ะตอ้ ง “พฒั นา” เรากพ็ บวา่

89 การพฒั นาบนหลกั การของความพอดแี ละพอเพยี งไมว่ า่ จะนำ� ไปพฒั นาในเรอื่ งอะไรกแ็ ลว้ แต ่ มนั จะทำ� ใหส้ ง่ิ นนั้ สำ� เรจ็ และยงั่ ยนื  ยกตวั อยา่ งงา่ ยๆ การจัดการขยะของเราไม่จ�ำเป็นต้องมีถังแยกขยะท่ีสวยงาม ใหญ่โต แต่เราเริ่มจากการน�ำส่ิงท่ีมีอยู่ในชุมชนมาใช้ให้เกิดประโยชน์มากกว่าการที่ จะต้องไปซื้อหาให้สิ้นเปลือง แต่สิ่งส�ำคัญอีกอย่างท่ีผมได้บอกไปแล้ว คือ การท�ำงานควรเร่ิมต้นด้วยจิตอาสาจริงๆ แม้มันจะเป็นเส้นทางที่ยาก ล�ำบาก และตอ้ งใชเ้ วลา แตถ่ า้ ท�ำไดแ้ ลว้  มนั จะเกดิ ความยั่งยืน”  ในช่วงหลายปีของการลองผิดลองถูก จนทุกวันนี้ชุมชนโรงพยาบาลค่ายวิภาวดีรังสิตได้กลายเป็นต้นแบบท่ีใครๆ ก็เข้ามาเรียนรู้ ทุกคน ในชมุ ชนพรอ้ มจะถา่ ยทอดบทเรยี นใหแ้ บบไมม่ กี ก๊ั  และกลา้ ทจ่ี ะวภิ าคความสำ� เรจ็ และความลม้ เหลวของตนเองอยา่ งหมดเปลอื ก ทำ� ใหผ้ ทู้ ม่ี โี อกาส เข้ามาเย่ียมเยียนศูนย์เรียนรู้การจัดการขยะเหลือศูนย์ ชุมชนโรงพยาบาลค่ายวิภาวดีรังสิต ได้รับแง่คิดและมุมมองของการพัฒนากลับไปไม่มาก กน็ อ้ ย  แนล่ ะวนั น ้ี ผอ.รฐั พร ทง้ิ ทา้ ยสง่ิ สำ� คญั ใหพ้ วกเราไดก้ ลบั ไปคดิ เหมอื นกนั  “ทกุ วนั นเ้ี ราอยากใหก้ ารทำ� งานของเราเปน็ แรงบนั ดาลใจใหก้ บั ทกุ คน ท่ีคิดว่าจะเริ่มลงมือจัดการขยะในชุมชนของตนเอง และเมื่อทุกคนท่ีเข้ามาเย่ียมเราแล้ว เกิดรู้สึกอยากกลับไปลงมือท�ำ ส่ิงท่ีเราอยากจะบอกต่อ อกี อยา่ งหนงึ่ กค็ อื  เมอื่ คณุ เรมิ่  สงิ่ แรกทค่ี ณุ จะเจอกค็ อื  ความลม้ เหลวแนน่ อน ถา้ คณุ ยงั ไมเ่ ลกิ  คณุ กจ็ ะลม้ เหลวอกี  แตเ่ มอื่ ถงึ จดุ หนงึ่ คณุ จะเลกิ ลม้ เพราะคุณล้มมาทกุ ท่าแลว้  ไม่มีท่าไหนทคี่ ณุ จะพลาดอกี แลว้  ในท่สี ุดคณุ กจ็ ะไมล่ ม้  ถา้ คณุ ยังไมเ่ ลกิ ซะก่อนนะ จริงแลว้ การสร้างชมุ ชนปลอดขยะ มันไม่ยากหรอก แตใ่ ครจะมีแรงทิฐมิ านะท่จี ะทำ� สมำ่� เสมอจนกลายเป็นวถิ ขี องชุมชน อันนี้ผมวา่ ยากกวา่ ” ขยะทีส่ ามารถนำ� ไปรไี ซเคิลได้ จะถกู รวบรวมไว้เพื่อน�ำไป จำ� หน่ายใหก้ ับธนาคารขยะ รไี ซเคิล ซง่ึ จะรับซื้อขยะ ทกุ ๆ บา่ ยวันพุธ

90 หนทางทนี่ ำ� ไปสคู่ วามส�ำเร็จในการจัดการขยะในชุมชน ของเราอยา่ งย่งั ยนื มันควรเร่มิ ตน้ ด้วยใจท ่ี อาสา  มากกว่า และการพฒั นาด้วยวิธีนี้มนั จงึ ต้องใชเ้ วลาและ ใจเยน็  เพราะเราไมไ่ ด้คุยกันด้วยค�ำสง่ั  หรือการลงโทษทางวินัย พ.อ.รฐั พร พฒั น์รงั สรรค ์ ผู้อำ� นวยการโรงพยาบาลค่ายวภิ าวดีรังสติ

91 ปี 2554 กวา่ จะมาเป็นชุมชนทหารปลอดขยะ 2555 จดั ต้ังธนาคารขยะรีไซเคิล 2556 2557 • ทำ� ส่งิ ประดิษฐ์จากวสั ดเุ หลอื ใช ้ • การท�ำป๋ยุ หมักจากเศษวชั พชื และใบไม้ 2558 • การท�ำนำ�้ หมักชีวภาพ 2559 • เลยี้ งไสเ้ ดอื นเพ่อื ก�ำจัดขยะอนิ ทรีย ์ • คนในชมุ ชนเรม่ิ ให้ความสนใจและเขา้ มามีส่วนร่วมในการท�ำกิจกรรม  • เทศบาลใหก้ ารสนับสนุนถงั  (ถังข้าวหมูก้โู ลก) แยกเศษอาหาร  (ยกเลกิ  เม่ือ ก.ค. 59) • เรม่ิ มีกิจกรรมเพาะเหด็  เลย้ี งหมู เลย้ี งเป็ด เลี้ยงไก่ เพ่ือก�ำจดั เศษอาหาร  มกี ารเลีย้ งกบ และปลูกผกั   • ถุงพลาสติกแลกแต้ม  (ยกเลกิ  เมอ่ื  เม.ย. 59 และเพม่ิ กิจกรรมถงุ ผา้ แลกแต้ม เมอ่ื  พ.ค. 59) ชมุ ชนไดร้ ับการคัดเลือกจากเทศบาลนครสุราษฎรธ์ านใี ห้เปน็ ชมุ ชน นำ� ร่องการบริหาร • การขนึ้ ทะเบียนต้นไม้ • เริ่มเขา้ ประกวดชุมชนปลอดขยะ ไดร้ บั รางวัลชมเชย  • จัดตั้งชมรมจักรยาน Army Bike Club เพอื่ ลดการใชพ้ ลงั งาน ในการเดินทาง • ประกาศร้านคา้ ชมุ ชนและตลาดนดั โรงพยาบาลปลอดโฟม  • คืนถงั ขยะใหเ้ ทศบาลนครสุราษฎร์ธานี/เกดิ กิจกรรมถุงผ้าแลกแต้ม • ติดตัง้ ไฟรายทางสอ่ งสวา่ งให้ชมุ ชนโดยใชพ้ ลังงานโซลา่ เซลล์

92 อกี หนง่ึ กรรมวิธีท่ชี มุ ชนโรงพยาบาลคา่ ยวภิ าวดี น�ำมาใชใ้ นการจัดการขยะอินทรยี ์ คอื การเลี้ยงไสเ้ ดอื น เพราะไส้เดือนสามารถย่อยสลายขยะไดเ้ ร็วกว่าการหมัก ขยะอินทรีย์ถงึ 20 เทา่ นอกจากนีม้ ลู ของไสเ้ ดือนเปน็ ป๋ยุ ชั้นเลศิ

93 “...การจะพฒั นาทุกสง่ิ ทุกอยา่ งใหเ้ จรญิ นนั้ จะตอ้ งสร้างและเสรมิ ขึ้นจากพืน้ ฐานเดิมท่มี ีอยกู่ ่อนทงั้ สิ้น ถา้ พื้นฐานไม่ดีหรอื คลอนแคลนบกพรอ่ งแล้ว ทจ่ี ะเพ่ิมเติม เสริมต่อให้เจริญขนึ้ ไปอกี น้นั ยากนักทจ่ี ะท�ำได้ จึงควรจะเข้าใจให้แจง้ ชัดว่า นอกจากจะมุ่งสรา้ ง ความเจริญแล้ว ยังต้องพยายามรักษาพ้ืนฐานใหม้ น่ั คง ไม่บกพร่อง พร้อมๆ กันได.้ ..” พระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ วั รชั กาลที่ 9 ในพธิ พี ระราชทานปริญญาบัตรของจุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลัย เม่อื วันท่ี 10 กรกฎาคม 2523

94 คนบรารุ่น์โใคห้ดมขร่ ้ันกั เษท์โพลก โรงเรยี นสาธิตเทศบาลบา้ นเชตวัน จ. แพร่ เรือ่ ง จารยา บญุ มาก

95

96 “ระบบบารโ์ ค้ดข้นั เทพ” ถูกน�ำมาใชเ้ พ่ือบนั ทกึ การใชแ้ กว้ น้ำ� ของโรงเรยี น โดยการใช้ระบบยมื คนื แก้วนำ้� น้ี ชว่ ยใหโ้ รงเรยี นประหยัดต้นทนุ การซือ้ แก้วนำ�้ พลาสตกิ ใชแ้ ล้วทง้ิ ได้มากถงึ 30,000 กวา่ บาทต่อปกี ารศึกษา และชว่ ยลดขยะลงไดอ้ ยา่ งมาก

97 พลังคนรุน่ ใหม่ ใส่ใจสงิ่ แวดลอ้ ม “อยู่ข้างป่าช้า อยู่หน้าป่าไม้” ไม่ใช่ค�ำขวัญ แต่เป็นวิกฤต ของโรงเรียนสาธิตเทศบาลบ้านเชตวัน เทศบาลเมืองแพร่ จังหวัด แพร่ ท่ีได้รับควันพิษจากโรงเรียนอยู่ข้างกับสถานท่ีฌาปนกิจศพ ของวดั  และเปน็ หมดุ หมายคนรนุ่ ใหมช่ ว่ ยกนั ฟน้ื ฟใู หเ้ กดิ สงิ่ แวดลอ้ ม ท่ีดีภายในโรงเรียนด้วยการปลูกต้นไม้เป็นก�ำแพงป้องกัน จนสามารถเพิ่มพ้ืนที่สีเขียวในโรงเรียนให้ดูร่มร่ืนเหมือนอย่าง ส�ำนักงานป่าไม้ท่ีอยู่ใกล้ด้านหน้าโรงเรียน ต่อยอดไปจนถึง การจดั การขยะอยา่ งงา่ ยดว้ ยการบอกลาแกว้ พลาสตกิ  หนงึ่ ในตวั การ ที่ทำ� ใหข้ ยะลน้ เมอื งอยู่ในทุกวนั นี้

98 ผมสนบั สนุนกจิ กรรมท่อี ยูภ่ ายในศูนยก์ ารเรยี นรู้โรงเรียนปลอดขยะของเรา มีการจดั สรรเวลา สำ� หรับนกั เรยี นที่เป็นวิทยากร เพือ่ จะไมเ่ สียเวลาเรยี น ในขณะทีผ่ ทู้ เี่ ขา้ มาเยยี่ มชมกจ็ ะได้เรยี นรู้ แลกเปลย่ี นกนั ทนี่ ่พี ร้อมสำ� หรบั ใหท้ กุ คนมาลอกเลยี นแบบ เอาไปใช้ได้เลยครบั นายสมนึก เกยี รติการัณย์ ผู้อ�ำนวยการ โรงเรยี นสาธิตเทศบาลบา้ นเชตวนั กว่า 12 ปีที่โรงเรียนแห่งน้ีได้ท�ำโครงการ “บอกลาแก้วน�้ำ” (แก้วพลาสติกใช้แล้วทิ้ง) ด้วยการน�ำบาร์โค้ดแลกแก้วน้�ำมาประยุกต์ใช้ เพอื่ สง่ เสรมิ กจิ กรรมปลอดขยะและอนรุ กั ษส์ ง่ิ แวดลอ้ มทท่ี ำ� ใหโ้ รงเรยี นไดถ้ กู ยกระดบั ขนึ้ เปน็ ศนู ยก์ ารเรยี นรโู้ รงเรยี นปลอดขยะ (Zero Waste School) และศนู ยเ์ รยี นรโู้ รงเรยี นอโี คสคลู  (Eco-School) เมอ่ื ป ี 2559  ซง่ึ ไดร้ บั การสนบั สนนุ จากกรมสง่ เสรมิ คณุ ภาพสง่ิ แวดลอ้ ม กระทรวงทรพั ยากร ธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ ม และไดร้ บั รางวลั ถว้ ยพระราชทานจากสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารีอกี ดว้ ย นายสวิ นนั ท ์ ศรที นั  นกั เรยี นชน้ั มธั ยมศกึ ษาปที  ี่ 6 โรงเรยี นสาธติ เทศบาลบา้ นเชตวนั  เทศบาลเมอื งแพร ่ จงั หวดั แพร ่ ไดเ้ ลา่ ถงึ การบอกลา แก้วน�้ำว่า เดิมทีทางโรงเรียนแก้ปัญหาการใช้แก้วพลาสติกด้วยการให้ทุกคนน�ำแก้วมาจากบ้าน ซึ่งก็จะแตกง่ายและก็ไม่มีใครอยากน�ำมา เลยเปลีย่ นมาให้ใช้ “ชิป” ซ่งึ เป็นแผน่ พลาสติกไว้แลกแกว้  เมื่อใช้แลว้ กจ็ ะน�ำแก้วไปคนื และไดช้ ิปคืนไป

99 “เดมิ ทจี ะทเี ปน็ ชปิ พลาสตกิ  โรงเรยี นจะแจกใหน้ ำ� มาใชแ้ ลกแกว้ ดมื่ นำ�้  พอใชเ้ สรจ็ กเ็ อาแกว้ ไปคนื แลว้ กเ็ อาชปิ คนื ไป ใชม้ าเรอ่ื ยๆ ซง่ึ บางคน ไมไ่ ดเ้ อาชปิ มา หรอื แลกแกว้ คนื ไปแลว้  แตช่ ปิ ไมม่  ี แกว้ ไมม่  ี กไ็ มส่ ามารถบนั ทกึ วา่ เราใชจ้ รงิ  ใชท้ ง้ั หมดกค่ี รงั้  เลยเปลย่ี นมาใชล้ งทะเบยี นในบารโ์ คด้ ซง่ึ ทำ� ให้เกบ็ ขอ้ มลู ได้ง่ายขน้ึ แลว้ ก็เปน็ ระบบมากขึ้น” สิวนนั ท์เลา่ เขาบอกวา่  ระบบบารโ์ คด้ ดงั กลา่ วนนั้ มพี นกั งานจากโรงพยาบาลใกลเ้ คยี งเขา้ มาทำ� โปรแกรมใหฟ้ ร ี ซงึ่ เปน็ โปรแกรมใหม ่ และพอนำ� มาใชแ้ ลว้ โรงเรียนสามารถประหยดั ตน้ ทุนในการซ้อื แกว้ นำ�้ พลาสติกท่ีใชแ้ ล้วทิง้ ได้มากถึง 30,000 กวา่ บาทต่อปีการศึกษา “บางทีในที่สาธารณะ เวลาไปซ้ือน้�ำ ถ้าสมมติว่าเราไม่มีแก้วนี้ เขาขายเป็นแก้วน้�ำพลาสติกในใจลึกๆ ก็รู้สึกแปลกๆ นิดหน่ึง ได้น�ำวิธีนี้ ไปบอกต่อท่ีบ้านให้ใช้แก้วส่วนตัวและพกไปไหนมาไหน หรือบางทีถ้าโรงเรียนอื่นมาดูงานก็เล่าให้เขาได้เอากลับไปใช้ในโรงเรียนตนเอง ส่วน “บารโ์ คด้ ขนั้ เทพ” คณุ ครเู ปน็ คนคดิ ชอื่ โครงการใหเ้ ทเ่ พอ่ื ดงึ ดดู ใหส้ นใจและใหค้ นทมี่ าไดย้ นิ แลว้ จะ เอะ๊ !! จำ� ชอื่ ได ้ และสนใจโครงการมากขนึ้ ดว้ ย” หนมุ่ น้อยเล่า โรงเรยี นสาธติ เทศบาลบา้ นเชตวนั ตงั้ อย ู่ ณ ถนนเหมอื งหดิ  ตำ� บลในเวยี ง อำ� เภอเมอื งแพร ่ จงั หวดั แพร ่ เปดิ สอนชนั้ มธั ยมศกึ ษาตอนตน้ ถึงมัธยมศึกษาตอนปลาย แบบสหศึกษาในปีการศึกษา 2560 มีนักเรียนประมาณ 600 คน ครูและบุคลากร รวม 54 คน  เป็นโรงเรียน ขนาดกลางท่ีโดดเด่นในแง่อนุรกั ษ์สิง่ แวดลอ้ ม ซ่ึงนอกจากกิจกรรมบอกลาแก้วแล้วน้ันทางโรงเรียนยังมีกิจกรรมอีกหลายอย่าง เพ่ือเดินตามวิสัยทัศน์ของโรงเรียนท่ีว่า มีความรู้ ค่คู ุณธรรม น้อมนำ� ความเป็นไทย ใส่ใจสุขภาพ รกั ษาสิ่งแวดลอ้ ม พร้อมก้าวไปกับเทคโนโลยีแบบเศรษฐกจิ พอเพยี ง สำ� หรบั แนวทางในการจดั การสถานศกึ ษาจนกา้ วเปน็  Eco School นน้ั  ทางโรงเรยี นมฐี านกจิ กรรมการเรยี นร ู้ (Work Shop Dek Dee) ในดา้ นการอนรุ กั ษธ์ รรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ มอยา่ งเหน็ ผลชดั เจน และยงั ยนิ ดใี หท้ กุ คนไดเ้ ขา้ มาดงู านเพอื่ ลอกเลยี นแบบเสมอ ซง่ึ ฐานกจิ กรรม แบง่ เปน็ 3 กจิ กรรม ประกอบด้วย 1. “เถา้ แก่น้อย” มีท้งั กลุม่ ทำ� น�้ำหมักชวี ภาพไม่ง้อน้�ำตาล กลมุ่ การคัดแยกขยะ และธนาคารขยะ 2. “3Rs” คอื  Reduce Reuse และ Recycle หรอื ลดใช้ขยะ ใช้ขยะซ้ำ�  และแปรรปู ขยะเพ่อื ใช้ประโยชนใ์ หม่ 3. “ธรรมะ สู่สามญั ” ประกอบด้วยเสวยี น-ธนาคารใบไม ้ ปยุ๋ หมักชวี ภาพ และเศรษฐกจิ พอเพยี ง จอมขวัญ ชาติพจน์ นักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 3 บอกถึงมาตรการในการปลูกจิตส�ำนึกของการแยกขยะว่าในโรงเรียนจะมีจิตอาสา ตาวเิ ศษคอยดแู ลดา้ นการทง้ิ ขยะและการใชแ้ กว้ นำ�้ พลาสตกิ  โดยเขาจะคอยเฝา้ สงั เกตการณ ์ หากพบนกั เรยี นคนไหนทท่ี ง้ิ ขยะไมล่ งถงั จะจดรายชอ่ื ทนั ท ี และจะถูกครูเรยี กมาตกั เตอื น หากท�ำผิดซำ้� จะมีผลตอ่ คะแนนในวชิ าวิทยาศาสตร์และส่ิงแวดลอ้ ม

100 เรียกได้ว่าเป็นยาแรงพอสมควรส�ำหรับมาตรการของโรงเรียน แต่จอมขวัญบอกด้วยว่า จริงๆ แล้วไม่ใช่เร่ืองใหญ่อะไร เพราะว่าเพ่ือน นกั เรยี นสว่ นมากลว้ นมจี ติ สำ� นกึ ทดี่ แี ละพรอ้ มจะปฏบิ ตั ติ ามกฎของโรงเรยี น สว่ นตวั เธอเองเลา่ ถงึ การเขา้ มามสี ว่ นรว่ มในกจิ กรรมวา่  เธอเขา้ กลมุ่ คัดแยกขยะมาทำ� ตง้ั แต่ชน้ั มธั ยมศึกษาปีท ่ี 1  “หนเู องใชแ้ กว้ สว่ นตวั ตลอดเลยคะ่  ถา้ มาทำ� กจิ กรรมทโ่ี รงเรยี นกพ็ กตดิ ตวั มาตลอด แลว้ กเ็ อาวธิ นี ไ้ี ปบอกกบั ทบี่ า้ น ทำ� ใหค้ รอบครวั ของเธอ เปลยี่ นจากใชก้ ระบวยนำ�้ รว่ มกนั เป็นแก้วน�้ำสว่ นตัว ซ่ึงบอกเขาวา่ เปน็ การป้องกันเชื้อโรคดว้ ยค่ะ” น่ีเป็นเพียงพฤติกรรมง่ายๆ ของนักเรียนสาวรายหนึ่งท่ีท�ำเรื่องง่ายๆ เพราะเธอเชื่อว่า ความร่วมมือนี้ จะท�ำให้โรงเรียนจะประหยัดขึ้น อย่างนอ้ ยก็ไมต่ ้องรบั ผดิ ชอบขยะท่เี ธอสรา้ ง และไมต่ อ้ งบรกิ ารแก้วน�้ำเพ่อื เดก็ ทกุ คน จอมขวัญบอกอย่างมั่นใจว่า การแยกขยะเป็นเรื่องจ�ำเป็นท่ีจะช่วยน�ำขยะกลับมาใช้ใหม่ ใช้ซ้�ำ สิ่งท่ีเธอท�ำนี้ได้รับแรงบันดาลใจจาก ในหลวงรัชกาลที่ 9 ที่ท่านทรงสอนว่า การท�ำบางอยา่ งนัน้ หากทำ� ดแี ลว้  นอกจากจะเกดิ ประโยชนส์ ว่ นตวั แล้วแลว้ ส่งผลดีต่อส่วนรวมดว้ ย ขณะท่ีนางสาวจีรพรรณ กันทะเขียว นักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปีที่ 5 ผู้เอาดีด้านการจัดการขยะอินทรีย์ โดยไม่ใช้น�้ำตาล เล่าว่า การท�ำ นำ�้ หมกั กำ� จดั ขยะอนิ ทรยี ท์ ว่ั ไปนน้ั  สว่ นมากใชส้ ว่ นผสมนำ�้ ตาลหรอื กากนำ�้ ตาลในการผลติ  แตท่ างโรงเรยี นใชค้ วามหวานจากฝกั ฉำ� ฉาแทน เนอ่ื งจาก ในโรงเรยี นมีต้นจามจุรีหรอื ที่เรยี กกันว่า ตน้ ฉ�ำฉา เป็นจ�ำนวนมาก สามารถเกบ็ ฝักที่แกจ่ ดั  แล้วนำ� มาใช้แทนน้ำ� ตาลเพ่อื ทำ� นำ้� หมกั ได้ และเพื่อพิสูจน์ทักษะความสามารถให้เห็น จีรพรรณได้อธิบายขั้นตอนการท�ำน้�ำหมักว่า ส่วนประกอบหลักในการท�ำน�้ำหมัก คือ น�ำ เศษอาหาร เศษผกั  มา และมวี ธิ กี ารทำ�  คอื  จะเอาฝกั ฉำ� ฉามาตำ� ใหล้ ะเอยี ด เพอื่ ใหน้ ำ้� ตาลในฝกั ออกมาแลว้ กจ็ ะไปใสใ่ นนำ�้ ซงึ่ นำ�้ กจ็ ะใชแ้ ชผ่ กั ไวใ้ นถงั ประมาณสามส่ีวัน เพื่อให้คอลลีน ในถังหมักเจือจางจุลินทรีย์ออกไป  จากนั้นเอาฝักฉ�ำฉาไปใส่ในถุงตาข่ายและแช่ในน้�ำท่ีเตรียมเอาไว้ แล้ว เตมิ น�้ำอเี อ็มเพอ่ื ช่วยใหก้ ารเกิดการหมักเรว็ ขึน้  พกั ไว้ประมาณ 3-5 วัน เพอื่ ใหไ้ ดน้ ำ้� หมกั อเี อ็มท่ีมีประสิทธิภาพ “ฉำ� ฉาในโรงเรยี นเรามเี ยอะ ถา้ เราเอากากนำ�้ ตาลมาใชน้ น้ั  ราคาสงู มาก เราสงั เกตเหน็ วา่ มชี าวนาเอาฝกั ฉำ� ฉาไปเลย้ี งสตั วห์ ลายครง้ั  จงึ ได้ เอามาค้นข้อมูลพบว่ามีน�้ำตาลสูง โดยถ้าน�ำมาสกัดยางแล้วพบว่า มีรสหวาน จึงได้น�ำมาเป็นส่วนผสมปุ๋ยหมัก หรือเป็นน�้ำหมักเพ่ือน�ำไปใส่ตาม ท่อระบายน้ำ� เพือ่ ดบั กล่นิ  ใช้ในการลา้ งหอ้ งน�ำ้ ด้วยกไ็ ดค้ ่ะ บางทกี ็นำ� ไปแจกใหช้ มุ ชนใหใ้ ช้บ�ำบัดนำ�้ ในชุมชน” จรี พรรณ กล่าว ขณะทปี่ ระธานนกั เรยี น อยา่ ง นางสาวสริ นิ ญา จกั รส์ าน ชน้ั มธั ยมศกึ ษาปที  ่ี 5 เองเลอื กจะมสี ว่ นรว่ มในการจดั การขยะดว้ ยกจิ กรรมเลก็ ๆ น่ันคือสอนให้รุ่นน้องในโรงเรียนช่วยสะสมกระดาษท่ีไม่ใช้แล้วมาย่อย แล้วน�ำมาย้อมสีเพื่อใช้ประโยชน์อย่างอ่ืน หรือน�ำไปเป็นส่ิงประดิษฐ์ต่างๆ โดยโรงเรียนมีกระดาษใช้แล้วทั้ง 2 หน้าจ�ำนวนมาก เลยตั้งกลุ่มเด็กให้ช่วยกันเก็บสะสม เพื่อส่วนหนึ่งแยกขาย แต่ถ้าอันไหนขายไม่ได้อย่างเช่น บลิ ชน้ิ เลก็ ชน้ิ นอ้ ยโรงเรยี นจะนำ� มารวบรวม โดยมกี ารรบั บรจิ าคเศษกระดาษชนิ้ เลก็  เพอื่ รวบรวมนำ� มาแชน่ ำ�้ ใหก้ ระดาษเปอ่ื ยยยุ่  แลว้ จงึ ใชต้ ะแกรงตกั นำ� ไปตาก ซ่งึ อาจจะผสมสหี รือไมก่ ต็ าม จนกลายเปน็ แผ่นกระดาษจากรไี ซเคลิ  เพ่ือน�ำมาจดั บอร์ดหรือประดษิ ฐใ์ ช้ในวชิ าฟสิ กิ ส ์ เคมี หรืออ่นื ๆ