คู่มือกิจกรรมสิ่งแวดล้อมศึกษา Zero Waste ปฏิบัติการขยะเหลือศูนย์

6. เม่ือได้ผ้ชู นะ ครูตรวจสอบความถกู ตอ้ งของรปู ในการ์ด และส่มุ ถามค�าถามกอ่ นให้รางวลั เชน่ “ขยะอนิ ทรีย.์ ..ไดร้ ปู อะไร”, “ขยะรีไซเคิล...ได้รูปอะไร”, “ขยะท่ัวไป...ได้รูปอะไร” และ “ขยะอันตราย...ได้รูปอะไร” “จริงๆ แล้ว ขยะในรูปใดที่ยงั สามารถน�าไปใชป้ ระโยชน์ได้ ใช้ท�าอะไร” (ทั้งน้ี หากนกั เรียนตอบไม่ถกู ตอ้ งหรือตอบนอกประเด็น ครคู วรเพิ่มเติมข้อมูลที่ถูกต้อง ใหแ้ กน่ ักเรียน) “ที่บา้ นของนกั เรียน กอ่ ให้เกดิ ขยะประเภทไหนมากที่สุด” “นกั เรียนคิดว่า จะมวี ิธีแก้ปญั หาขยะที่บ้านไดอ้ ย่างไรบ้าง” 7. เล่นเกมบิงโกอกี 2-3 รอบ โดยเปดิ โอกาสให้นักเรียนสามารถแลกบตั รกบั เพื่อนๆ ได้ และสุ่มถามค�าถามแก่ผ้ชู นะกอ่ นใหร้ างวัล สรปุ กจิ กรรม 1. ครูเปิดโอกาสใหน้ ักเรียนอภปิ รายร่วมกันวา่ ถา้ ตอ้ งการแกป้ ัญหาขยะที่บา้ นหรือโรงเรียน สามารถใช้วิธีการใดไดบ้ ้าง 2. ครสู รุปหลักการ 3Rs โดยยกตัวอย่างจากรปู ขยะในไพป่ ระกอบการอธบิ าย โดยเนน้ ใหค้ วามส�าคญั กับ ‘การลด (Reduce)’ ซงึ่ เปน็ หัวใจส�าคัญของการแกป้ ัญหาขยะ การประเมินผล 1. สังเกตการมีส่วนร่วมของนักเรียน 2. สังเกตจากการตอบคา� ถามของนักเรียน ความสอดคลอ งกับวตั ถุประสงคส ง่ิ แวดลอมศกึ ษา ความตระหนัก ความรู้ ความเขา้ ใจ เจตคติ ทักษะ การมีสว่ นร่วม (ลงมอื ท�าเพื่อส่ิงแวดลอ้ มที่ดขี น้ึ ) 50 Z(H)ero Waste

ตวั อยาง ‘ไพบ งิ โกคดั แยกขยะ’ ปฏบิ ัติการขยะเหลือศูนย์ 51

ตวั อยาง ‘ไพบงิ โกคดั แยกขยะ’ 52 Z(H)ero Waste

ตวั อยาง ‘ไพบ งิ โกคดั แยกขยะ’ ปฏบิ ัติการขยะเหลือศูนย์ 53

ตวั อยาง ‘ไพบงิ โกคดั แยกขยะ’ 54 Z(H)ero Waste

การด ‘ไพบงิ โกคดั แยกขยะ’ จำนวน 60 แบบ (ตัดตามรอย ขนาด 2 ช่อง x 2 ช่อง) ปฏิบัติการขยะเหลือศูนย์ 55

การด ‘ไพบิงโกคดั แยกขยะ’ จำนวน 60 แบบ (ตัดตามรอย ขนาด 2 ช่อง x 2 ช่อง) 56 Z(H)ero Waste

การด ‘ไพบงิ โกคดั แยกขยะ’ จำนวน 60 แบบ (ตัดตามรอย ขนาด 2 ช่อง x 2 ช่อง) ปฏิบัติการขยะเหลือศูนย์ 57

การด ‘ไพบิงโกคดั แยกขยะ’ จำนวน 60 แบบ (ตัดตามรอย ขนาด 2 ช่อง x 2 ช่อง) 58 Z(H)ero Waste

รไู้ หÁเอย่ ? ในป‚ 2556 ประเทศไทยÁีส¶านทกี่ �า¨´ั ขยะÁูล½อยรวÁ 2,490 áห่ง áตเ่ ปน็ ส¶านทกี่ า� ¨ั´ขยะÁูล½อยáบบ¶กู ต้องเพียง 466 áหง่ เทา่ นน้ั หรอื ค´ิ เปน็ ร้อยละ 19 สว่ นท่เี หลืออกี รอ้ ยละ 81 น้นั เปน็ ส¶านท่กี า� ¨ั´ขยะÁลู ½อยไÁá่ บบ¶กู ต้อง เชน่ เทกองกลางá¨ง้ เผาในท่ีâล่ง ลักลอบท้งิ ÏลÏ ´ังนั้นในป‚ 2556 ประเทศไทย¨ÖงÁีขยะÁลู ½อยสะสÁ 19.9 ลา้ นตนั «ง่Ö Áีขนา´ใหÞเ่ ทา่ กับ ‘ตÖกใบหยก 2’ ¨�านวน 103 ตÖกเรียงตอ่ กนั ขอ้ มลู จาก : www.thaipublica.org ปฏิบัติการขยะเหลือศูนย์ 59

กจิ กรรม หรรษา 3Rs รักษโลก ชว่ งช้นั : มธั ยมศึกษาปีท่ี 1-6 ระยะเวลาท่ีใช้ : 2 ช่วั โมง สถานท่ี : สนามโรงเรียน, หอ้ งเรียน มาตรฐานการเรียนรู้ : ศ 1.1, ง 4.1, ว 2.2 แนวคิด เรียนรู้หลัก 3Rs ดว้ ยความสนกุ โดยผ่านกิจกรรม 5 ฐาน วตั ถปุ ระสงค 1. เพ่ือให้นักเรียนมีความตระหนักในการลดการใชท้ รัพยากรที่ท�าให้เกดิ ขยะ 2. สรา้ งความตระหนักในการคดั แยกขยะ รักษาความสะอาด และรักษาสิง่ แวดล้อมภายในโรงเรียนและชุมชน 3. เพอ่ื ให้นกั เรียนเกดิ ความรู้ความเขา้ ใจเรื่อง 3Rs 4. นกั เรียนสามารถน�าวัสดุเหลอื ใช้มาจัดท�าสิง่ ประดษิ ฐ์ได้ อปุ กรณ ฐานท่ี 1 : นา�้ ผลไมบ้ รรจุขวด, หลอด, กระดาษทิชช,ู ผ้าข้ีร้ิว, อุปกรณ์ ในการกรอกน�้าใสข่ วด ฐานท่ี 2 : ขยะหลากหลายประเภท รวมทั้งขยะรีไซเคิล ฐานท่ี 3 : ขวดนา้� พลาสตกิ (ขวดเปลา่ ), กรรไกร มดี คตั เตอร,์ อปุ กรณต์ กแตง่ อื่นๆ เชน่ เชือก, โบว,์ ริบบ้ิน ฐานที่ 4 : เสอื้ ผ้าท่ี ไม่ใช้แลว้ แต่ยังมสี ภาพดี, เข็ม, ด้าย, กรรไกร ฐานที่ 5 : แผนภาพขยะ, ลกู ดอกสา� หรับปาเปา้ 60 Z(H)ero Waste

ขน้ั ตอนการดำเนนิ กจิ กรรม แบ่งนกั เรียนออกเป็น 5 กล่มุ และเวยี นจนครบ 5 ฐาน โดยใช้เวลาฐานละ 20 นาที ฐานท่ี 1 : เปร้ียว ซา พาเพลนิ ใหน้ ักเรยี นด่มื น้�ำผลไม้คนละ 1 ขวด (ข้ำงขวดน้ำ� ผลไมม้ ีหลอดวำงอยู่ดว้ ย) เมอ่ื ดืม่ เสรจ็ ให้น�ำน�ำ้ เปล่ำมำกรอกใสข่ วดน้ำ� ผลไมจ้ นเต็ม โดยห้ำมเคลือ่ นย้ำยขวดน�้ำผลไม้ ให้นกั เรยี นทำ� ควำมสะอำดโตะ๊ ท่ตี ง้ั อปุ กรณ์ (บนโตะ๊ มที งั้ กระดำษทชิ ชแู ละผ้ำขร้ี วิ้ ) ในหนึ่งกลุ่มอำจแบง่ เป็น 2 ทีม แข่งขันกนั จะเพิม่ ควำมสนกุ สนำนมำกขึ้น ครูสงั เกตพฤติกรรมนักเรียนแต่ละกลุม่ เพอื่ ใหค้ ะแนน โดยถ้ำใครใชห้ ลอดในกำรด่มื น้ำ� ผลไม้หัก 1 คะแนน และถำ้ ใครใช้ทชิ ชูแทนผำ้ ขีร้ ้วิ หัก 1 คะแนน (นักเรียนจะไม่รกู้ ตกิ ำนีก้ อ่ นเล่น) ปฏิบัตกิ ารขยะเหลือศูนย์ 61

ฐานที่ 2 : รูเ ยอะแยกแยะ น�ำขยะหลำยๆ ประเภทใส่ปนกันในภำชนะ ให้นักเรยี นคดั แยกขยะท่ีสำมำรถนำ� มำรไี ซเคลิ ได้ นบั คะแนน ถ้ำคดั แยกถูก ได้ชนิ้ ละ 1 คะแนน ฐานท่ี 3 : ขวดนํ้าแปลงราง นำ� ขวดน�ำ้ ทีใ่ ช้แล้วมำประดิษฐช์ ิ้นงำนให้ได้มำกทส่ี ดุ โดยช้นิ งำนสำมำรถใช้ได้จริงและสร้ำงสรรค์ (แตล่ ะกลมุ่ ใหจ้ �ำนวนขวดเท่ำกัน) นับคะแนน อำจประยุกต์เปน็ ‘ขยะแปลงรำ่ ง’ โดยใหว้ สั ดเุ ป็นขยะหลำกหลำยประเภทกไ็ ด้ 62 Z(H)ero Waste

ฐานที่ 4 : สวย เท มเี ฮ นะจะ ใหน้ ักเรยี นซ่อมแซมเสื้อผำ้ จำกวัสดุท่ีให้ พร้อมตกแตง่ ให้สวยงำม นับคะแนน โดยดจู ำกควำมสวยงำม ควำมสร้ำงสรรค์ และกำรใชป้ ระโยชนไ์ ดจ้ รงิ ฐานที่ 5 : ปาเปา ให้นกั เรียนปำลูกดอกคนละ 1 ลูก Tip : ครูควรอธบิ าย ใหต้ รงกบั วสั ดทุ คี่ วรป¯เิ ส¸กำรใช้หรอื ลดกำรใชใ้ หม้ ำกท่สี ุด หรอื ใหข อแนะนำแกนกั เรยี นกอน โดยหำ้ มซ้�ำกันภำยในกลุ่ม (แต่ละชิน้ มคี ะแนนไมเ่ ท่ำกัน) เพ่อื ใหนกั เรียนเกิดความคดิ รวมคะแนนทไี่ ด้ สรา งสรรคใ นการ สรางผลงาน ปฏบิ ัตกิ ารขยะเหลือศูนย์ 63

สรุปกิจกรรม 1. ครูใช้ค�าถามนา� เชน่ ขยะมกี ี่ประเภท อะไรบา้ ง ถ้านกั เรียนไมแ่ ยกขยะจะเกิดปญั หาต่อการก�าจัดขยะหรือไม่ อย่างไร ขยะประเภทใดที่นกั เรียนควรหลกี เล่ยี งการใชห้ รือลดการใช้ ให้มากที่สดุ เพราะเหตุใด ในแตล่ ะวนั นกั เรียนจะมวี ิธกี ารอย่างไรท่ีท�าใหเ้ กดิ ขยะน้อยท่ีสดุ เม่ือมีส่ิงของท่ี ไม่ใชแ้ ลว้ นักเรียนสามารถท�าอะไรกบั สงิ่ ของนนั้ ไดบ้ า้ ง เพ่อื ให้สามารถน�ากลบั มาใช้ได้อีก ถา้ นักเรียนไม่น�าขยะนมี้ าท�าส่งิ ประดษิ ฐ์ จะสามารถก�าจัดขยะประเภทนี้ โดยวิธี ใด และจะเกดิ ผลกระทบหรือไม่ อยา่ งไร หลักคดิ ท่ีเราควรน�าไปใชก้ ่อนเลอื กซอื้ สินค้า เพื่อใหเ้ กดิ ขยะนอ้ ยที่สุด มอี ะไรบ้าง นกั เรียนไดเ้ รียนร้อู ะไรจากกิจกรรมแต่ละฐานบา้ ง และแต่ละฐานสอดคลอ้ งกับ R ตัวใดในหลัก 3Rs 2. ใหน้ กั เรียนแต่ละกลมุ่ เขียนแผนการจัดการขยะภายในโรงเรียนและชุมชน เพอ่ื เปา้ หมายสู่ ‘ขยะเหลอื ศูนย์’ การประเมินผล 1. สงั เกตจากพฤตกิ รรมนักเรียน 2. ประเมินจากการปฏิบัติของนักเรียนและผลงาน 3. การทา� แบบฝกึ หัดผา่ นรอ้ ยละ 70 ความสอดคลอ งกบั วตั ถุประสงคส ่งิ แวดลอมศกึ ษา ความตระหนัก ความรู้ ความเข้าใจ เจตคติ ทกั ษะ การมสี ่วนรว่ ม (ลงมอื ท�าเพ่อื สง่ิ แวดล้อมท่ีดีขึ้น) แนวทางการตอ ยอดสูการปฏบิ ัตใิ นโรงเรียนหรือชุมชน รณรงค์ให้ชมุ ชนปฏิเสธบรรจุภณั ฑ์ทีค่ วรหลกี เลยี่ ง เช่น โฟม พลาสตกิ หลอดไส้ ฯลฯ และรณรงค์แนวคดิ เร่ือง 3Rs โดยอาจจัดเป็นกิจกรรมในวันประชมุ หมู่บ้าน หรือจดั ร่วมกบั เทศบาล 64 Z(H)ero Waste

áบบ½Öกหั´กิ¨กรรÁ : ก. Reduce ข. Reuse หรรÉา 3Rs รักÉâ์ ลก ก. Recycle คÓส่ัง : ใหน้ ักเรียนนÓอักษร (ก/ข/ค) ดำ้ นขวำมอื มำใสห่ นำ้ ขอ้ ซ้ำยมือทสี่ อดคลอ้ งสัมพัน¸์กนั 1. ซ้อื กล่องใสเ่ อกสำรท่ีทÓจำกกระดำษใช้แล้ว 2. ตักอำหำรมำในปริมำณท่ตี นเองรับประทำนหมดพอดี ไม่ใหม้ อี ำหำรเหลือทงิ้ 3. ซอื้ นÓ้ ยำลำ้ งจำนชนิดเตมิ ใสใ่ นขวดน้Óยำลำ้ งจำนเดมิ 4. แม่คำ้ ใชใ้ บตองบรรจอุ ำหำรแทนกลอ่ งโ¿ม 5. นพซอ่ มแซมรองเท้ำทชี่ Óรุดเพ่อื นÓมำใช้ประโยชนใ์ หม่ 6. กำรนÓเÈษขวดแก้วมำหลอมทÓขวดใหม่ 7. นนÓÓขถวุงดผกำ้ ำไปแใ¿สทข่ อ่ใี ชง้แแลท้วนมถำงุใสพน่ ลÓ้ำตสำตลกิ เวลำทไ่ี ปซือ้ ของทตี่ ลำดสด 8. 9. นÓเส้อื ผำ้ เก่ำมำปรับปรุงแบบใช้ใหม่ 10. ไมใ่ ชผ้ ลติ ภัณ±ท์ กี่ ่อให้เกดิ มลพษิ ตอ่ ส่ิงแวดลอ้ ม เ©ลย : 1. ค | 2. ก | 3. ข | 4. ก | 5. ข 6. ค | 7. ก | 8. ข | 9. ข | 10. ก ปฏบิ ัตกิ ารขยะเหลือศูนย์ 65

กิจกรรม มองหาคุณคา จากวสั ดุเหลือใช ช่วงชน้ั : มัธยมศึกษาปที ่ี 1-3 ระยะเวลาที่ใช้ : 3 ช่ัวโมง สถานท่ี : โรงเรียน มาตรฐานการเรียนรู้ : ว 2.2 แนวคิด แทนท่ีเราจะมองวา่ เศษวัสดุเหลอื ใช้เปน็ ขยะที่ตอ้ งก�าจัด เราสามารถสอนนักเรียนใหต้ ้งั ค�าถามวา่ “ส่ิงเหลา่ นส้ี ามารถน�ามาใชป้ ระโยชนอ์ ะไรได้บา้ ง” วัตถุประสงค 1. เพอื่ ใหน้ กั เรียนสามารถระบุชนดิ ประเภท และท่ีมาของขยะที่พบเห็นในชีวิตประจ�าวันได้ 2. เพือ่ ใหน้ กั เรียนสามารถสบื คน้ ขอ้ มูลเพ่ือหาวิธกี ารแยกขยะ และน�าขยะมาใชป้ ระโยชน์ ในรูปแบบตา่ งๆ ได้อย่างเหมาะสม 3. เพอ่ื ให้นักเรียนมีความรคู้ วามเข้าใจเกี่ยวกบั วิธีแกป้ ญั หาขยะ ที่สง่ ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพและสิง่ แวดลอ้ มโดยรวม ส่อื / อปุ กรณ ภาพกองขยะลักษณะต่างๆ, ภาพบา้ นเรือนบริเวณริมน�้า ท้ังสภาพท่ีนา่ อยแู่ ละไม่นา่ อยู่ ส่ิงประดษิ ฐ์จากวสั ดุเหลอื ใช้ท่ีหาได้ ในท้องถ่ิน ที่ ใช้ประโยชน์ได้จริง เชน่ กล่องใสด่ ินสอจากกระป๋อง, โคมไฟจากกะลามะพรา้ ว, ถังขยะจากถังสี, กระปุกออมสนิ จากกระดาษตดั แปะ เป็นต้น กระดาษปรู๊ฟ, เศษกระดาษเหลือใช้, กาว 66 Z(H)ero Waste

ข้ันตอนการดำเนินกิจกรรม 1. ให้นักเรียนดภู าพกองขยะ หรือพานักเรียนไปศกึ ษาที่กองขยะในชุมชน และตอบค�าถาม เช่น ในแต่ละวนั นักเรียนพบเหน็ ขยะจากสิง่ ใดมากที่สุด ขยะที่พบเหน็ สว่ นใหญส่ ร้างปญั หาให้กับสิ่งแวดลอ้ มหรือไม่ อยา่ งไร นักเรียนคดิ ว่าตัวนักเรียนได้รับผลกระทบนนั้ หรือไม่ ทกุ วันนน้ี ักเรียนท�าอย่างไรกับขยะที่พบเห็นเหลา่ น้นั ปฏบิ ัติการขยะเหลือศูนย์ 67

2. ใหน้ ักเรียนดูภาพบ้านเรือนท่ีอยู่ริมแม่น้�า แลว้ รว่ มกนั วิเคราะห์และแสดงความคิดเหน็ จาก ประเดน็ ค�าถาม เช่น ถา้ คนที่อาศยั ในบา้ นริมน�้าทิ้งขยะลงแม่นา้� อนาคตของแมน่ �้าจะเปน็ อย่างไร ท�าไมนักเรียนจงึ คิดเชน่ น้ัน ถา้ นักเรียนอาศัยอยู่ที่บ้านริมน�้านนั้ นกั เรียนจะทงิ้ ขยะ ลงแม่น�้าหรือไม่ เพราะอะไร และท�าอย่างไรจงึ จะแกป้ ญั หาขยะในบา้ นได้ นกั เรียนคิดวา่ จะสามารถใช้ประโยชน์จากขยะที่อยู่ในบา้ น ได้หรือไม่ อยา่ งไร นักเรียนมวี ิธจี ัดการ ‘ขยะที่มีประโยชน’์ กบั ‘ขยะท่ี ไม่มปี ระโยชน’์ เหมือนหรือตา่ งกนั อยา่ งไร 3. ใหน้ กั เรียนศกึ ษาเก่ยี วกับการน�าขยะมาใชป้ ระโยชน์ เชน่ กล่องใส่ดินสอจากกระป๋อง, โคมไฟจากกะลามะพร้าว, ถงั ขยะจากถังส,ี กระปุกออมสินจากกระดาษตัดแปะ เป็นตน้ พรอ้ มตงั้ ค�าถามกับนักเรียนว่า ถ้าไม่น�าสง่ิ เหลา่ นกี้ ลบั มาใช้ประโยชน์ นกั เรียนจะมวี ิธีการจัดการกบั ขยะเหลา่ นอี้ ย่างไร บอกผลดี-ผลเสีย ต่อสงิ่ แวดลอ้ ม เศรษฐกิจในครอบครัว และสขุ ภาพ 68 Z(H)ero Waste

4. แบง่ กลุ่มนกั เรียน กลุ่มละ 4-5 คน โดยคละความสามารถ แล้วให้แต่ละกลุม่ ปฏบิ ตั ิดงั นี้ เขียนช่ือขยะที่พบเหน็ ในชีวิตประจ�าวันมาให้มากท่ีสดุ ลงในเศษกระดาษเหลือใช้ น�าแผ่นกระดาษนน้ั มาทากาวตดิ ลงกระดาษปรฟู๊ โดยแยกตามประเภทขยะ ให้นกั เรียนช่วยกนั ดวู า่ ในบรรดาขยะท้ังหมดท่ีนักเรียนเขียน มสี ิง่ ไหนท่ียงั ไม่ควรเปน็ ขยะ แต่สามารถน�ามาใชป้ ระโยชน์ตอ่ ได้ ใหท้ �าสัญลกั ษณ์ไว้ พร้อมท้ังเขียนวิธนี �าส่งิ นน้ั ไปใชป้ ระโยชน์ น�ากระดาษปรู๊ฟของทุกกลมุ่ ไปตดิ บนกระดานด�า แล้วแตล่ ะกลุม่ น�าเสนอหนา้ ชนั้ เรียน หลงั จากทกุ กล่มุ น�าเสนอจบ ใหน้ ักเรียนช่วยกนั ออกมาดงึ แผน่ กระดาษท่ีมีสญั ลักษณ์ วา่ ยังใช้ประโยชน์ไดอ้ อกมา และช่วยกันนบั ว่า ถา้ เราน�า ส่งิ เหลา่ นกี้ ลบั มาใช้ประโยชน์ จะลดขยะไดม้ ากเท่าใด 5. นักเรียนและครู สรุปความรูเ้ รื่อง 3Rs และการใช้หลัก 3Rs ในการแกป้ ญั หาขยะ (ดรู ายละเอยี ดท่ีหน้า 10-11 ) สรุปกิจกรรม อย่าลืมเน้ นย้�านักเรยี น ให้นึกถึงการใช้ประโยชน์ ได้จริง 1. ใหน้ กั เรียนแต่ละกลุม่ น�าเสนอแผนผังความคิด ในการแยกประเภทขยะ และการน�าขยะ มากกว่ าแค่ ต้ังโชว์ แต่ละประเภทมาใช้ประโยชน์ มิฉะนั้น มันจะกลับไป 2. นักเรียนคนอ่ืนๆ ร่วมกันอภิปรายถงึ สง่ิ ที่เพื่อนน�าเสนอ เป็ นขยะเหมือนเดิม ว่ามสี ิง่ ใดที่ถูกตอ้ งเหมาะสม สง่ิ ใดควรปรับปรุง และมีความพงึ พอใจในการอธบิ ายของเพ่อื นมากนอ้ ยเพียงใด 3. ให้นกั เรียนสร้างสรรคส์ ่ิงประดิษฐจ์ ากวัสดเุ หลือใช้ ที่สามารถนา� มาใชป้ ระโยชน์ไดจ้ ริง ปฏบิ ัตกิ ารขยะเหลือศูนย์ 69

การประเมนิ ผล 1. สังเกตจากการร่วมกิจกรรมของนกั เรียน 2. ประเมนิ จากผลงานของนกั เรียน ความสอดคลองกับวัตถุประสงคสงิ่ แวดลอมศึกษา ความตระหนัก ความรู้ ความเขา้ ใจ เจตคติ ทกั ษะ การมสี ว่ นร่วม (ลงมอื ท�าเพ่ือส่งิ แวดล้อมทดี่ ีขึน้ ) แนวทางการตอ ยอดสกู ารปฏิบัติในโรงเรียนหรือชมุ ชน จัดอบรมการประดษิ ฐส์ ่ิงของจากวัสดุเหลือใช้เพ่อื เพิ่มมูลค่า สง่ เสริมให้เกิดการคัดแยกขยะในชมุ ชน และจัดตง้ั ธนาคารขยะในชมุ ชน 70 Z(H)ero Waste

กจิ กรรมสูก่ ารปฏบิ ัติในโรงเรียนและชมุ ชน Hear t ปฏิบัติการขยะเหลือศูนย์ 71

กิจกรรม หอ ถวั่ ช่วงชนั้ : ประถมศึกษาปีท่ี 4 – มัธยมศึกษาปีท่ี 3 ระยะเวลาท่ีใช้ : 50 นาที สถานท่ี : ในหอ้ งเรียน หรือบริเวณท่ีรม่ รอบๆ โรงเรียน มาตรฐานการเรียนรู้ : ส 3.1, ส 5.2, ว 2.2, ง 2.1 แนวคิด การลดปริมาณขยะ หรือ Reduce คือจุดเร่ิมต้นที่ส�าคัญท่ีสดุ ในการจัดการปัญหาขยะ ซง่ึ พวกเราทกุ คนสามารถทา� ได้ ด้วยการเลอื กซื้อ เลือกกนิ เลือกใชส้ ินค้าหรือผลิตภัณฑ์ ท่ีเป็นมิตรกบั สิง่ แวดลอ้ ม หรือสินค้าท่ีกอ่ ให้เกดิ ขยะนอ้ ยที่สุด วตั ถุประสงค 1. เพ่ือเสริมสรา้ งความตระหนักถงึ การกนิ และใชส้ นิ คา้ ในชีวิตประวนั ที่ก่อให้เกดิ ปญั หาขยะ 2. เพอ่ื เสริมสร้างความร้คู วามเข้าใจเบื้องตน้ เก่ยี วกบั กระบวนการผลิตสนิ คา้ และผลิตภัณฑ์ และความส�าคญั ของการลดปริมาณขยะ 3. เพื่อเสริมสร้างทัศนคติและความมุ่งม่ันท่ีจะลดปริมาณขยะก่อนเลอื กซอื้ สนิ คา้ 4. เพอ่ื ฝึกออกแบบบรรจุภณั ฑ์ท่ีเปน็ มิตรกับส่ิงแวดลอ้ ม อุปกรณ ใบงาน ถวั่ ลสิ งตม้ / คัว่ กระดาษหอ่ ของขวัญ เศษผา้ พลาสตกิ โบว์ ริบบิ้น เชือกชนดิ ตา่ งๆ ลวดเยบ็ กระดาษ กาว สกอ็ ตเทป กล่องกระดาษเลก็ ๆ หรืออุปกรณ์อ่ืนๆ ที่สามารถใชห้ อ่ ของขวญั 72 Z(H)ero Waste

ขนั้ ตอนการดำเนินกิจกรรม แบง่ กลมุ่ นักเรียน กลุ่มละ 5 คน แจกถวั่ ใหก้ ลมุ่ ละ 5 ฝกั 1. สมมติใหน้ กั เรียนแต่ละกลุ่ม เปน็ เจ้าของรา้ นขายสินค้า โดยแตล่ ะร้านจะตอ้ งออกแบบ และตกแตง่ บรรจุภณั ฑห์ รือหีบห่อส�าหรับ ‘ถว่ั ’ ใหม้ ีความสวยงาม มคี ณุ ค่า น่าซ้อื เพอื่ น�าออกจา� หน่ายแข่งกัน 23.. ใหเ้ วลา 10 นาที ในการหอ่ ถวั่ โดยแต่ละกลมุ่ สามารถเลอื กใชว้ สั ดอุ ะไรก็ไดเ้ ปน็ หีบห่อ เมื่อครบกา� หนดเวลา ให้ตัวแทนแต่ละกลุม่ ออกมาให้คะแนนร้านค้าที่หอ่ ถ่วั แล้วนา่ ซ้อื มากท่ีสดุ (ครูสามารถเลือกวิธีการใหค้ ะแนนอย่างไรก็ได้ เช่น ยกมือโหวต ใชเ้ งินปลอม ใช้ลูกแกว้ วาง ฯลฯ) 45.. ใหร้ างวัล (ถา้ มี) แกก่ ลุ่มที่ ไดร้ ับคะแนนสูงสดุ Tip : ครสู ามารถ แจกใบงาน ‘กิจกรรมหอ่ ถ่ัว’ จดั กจิ กรรมตอ เนอ่ื ง ใหแ้ ต่ละกลุ่มอภิปรายรว่ มกัน ( ให้เวลา 10 นาที) โดยใหน กั เรียนออกแบบบรรจุภณั ฑ 6. ใหแ้ ตล่ ะกลุ่มน�าเสนอ กลมุ่ ละไมเ่ กิน 3 นาที ทีเ่ ปนมติ รตอส่ิงแวดลอม สำหรบั หอขนมประเภทอืน่ ๆ ปฏบิ ัตกิ ารขยะเหลือศูนย์ 73

มีหีบห่อหรือบรรจุภัณฑ์ ไม่มากนักท่ีสามารถ น�ากลับมาใช้ประโยชน์ หรอื รไี ซเคิลได้ หีบห่อส่ วนใหญ่ จะกลายเป็ นขยะ ซ่ึงถ้าฝั งกลบก็ต้องใช้พ้ืนท่ีมาก ถ้าเผาท�าลาย ก็ก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศ ถ้าถูกท้ิงในแหล่งน�้าก็ท�าให้แหล่งน้�า สกปรก นอกจากน้ันที่มาของมัน ล้วนมาจากทรัพยากรธรรมชาติ เช่น กระดาษท�าจากต้นไม้ พลาสติกจากการขุดเจาะน�้ามัน ดังนั้น เมื่อใดก็ตามท่ีเราทิ้งหีบห่อหรือบรรจุภัณฑ์ นั่นก็หมายความว่า เราก�าลังท�าลายสิ่งแวดล้อม ใบงาน 1. แบง่ กลุ่มอภิปรำยเก่ยี วกับ ‘ประโยชนข์ องหบี หอ่ หรอื บรรจุภัณ±’์ 2. สÓรวจดวู ำ่ ถั่วทแ่ี ต่ละกล่มุ หอ่ น้นั ใชว้ สั ดุอะไรบำ้ ง 3. พจิ ำรณำวัสดุแตล่ ะชนดิ ท่ีใช้ห่อวำ่ ใชท้ รพั ยำกร¸รรมชำตอิ ะไรบำ้ งในกระบวนกำรผลติ และในกระบวนกำรผลติ กอ่ ให้เกดิ มลพิษอะไรบ้ำง วสั ดทุ ีใ่ ชห้ ีบหอ่ เหล่ำน้ี ตอ้ งใช้เวลำนำนเทำ่ ใดในกำรย่อยสลำย วัสดุท่ีใชห้ ีบห่อเหลำ่ นี้ ยงั สำมำรถนÓมำใช้ประโยชนอ์ ะไรไดอ้ ีกบ้ำง 4. ตวั แทนกลมุ่ นÓเสนอ 74 Z(H)ero Waste

สรปุ กิจกรรม 1. ครูสรุปประโยชนข์ องหีบห่อหรือบรรจุภณั ฑ์ 2. ครูเลือกใบงานกลมุ่ ท่ีชนะ (หรือกลมุ่ ที่น่าสนใจ) มาอธบิ ายข้นั ตอน กระบวนการผลติ วัสดทุ ่ี ใช้ ในการห่อถ่วั เช่น ต้องใชท้ รัพยากรอะไรบา้ ง (วัตถดุ ิบ, พลังงาน, น้า� , การขนสง่ ฯลฯ) หีบห่อน้ันส่งผลกระทบอะไรบ้าง (เช่น ของเสยี จากกระบวนการผลติ การขนสง่ การก�าจัด สารเคมี และมลพษิ ท่ีเกดิ ขึน้ ) ขยะท่ีเกิดขน้ึ 3. รวบรวมหีบห่อที่แกะแลว้ ทั้งหมดมากองใหน้ ักเรียนเหน็ และสรุปใหเ้ หน็ ว่าการกินถ่วั เพียงไม่กฝ่ี กั เราใชเ้ วลาเพียงนอ้ ยนดิ แต่ก่อให้เกดิ ขยะจ�านวนมาก ซ่ึงจะส่งผลกระทบตามมามากมาย 4. ถามคา� ถามเปิดโอกาสให้นกั เรียนอภิปรายรว่ มกันว่า ในฐานะที่เราเปน็ นักเรียน เราจะมีส่วนช่วยแกป้ ัญหาหรือลดปญั หาการใชห้ ีบหอ่ หรือบรรจุภัณฑ์มากเกินความจ�าเป็นไดอ้ ยา่ งไร ในการซอ้ื ของหรือขนมคร้ังตอ่ ไป เราจะมวี ิธีเลือกซอื้ อย่างไรเพ่อื ลดปัญหาขยะ การประเมนิ ผล 1. สังเกตการมีสว่ นรว่ มของนกั เรียน 2. ประเมนิ จากผลงาน, ใบงาน และการตอบคา� ถามของนกั เรียน ความสอดคลองกับวัตถุประสงคส งิ่ แวดลอมศึกษา ความตระหนกั ความรู้ ความเขา้ ใจ เจตคติ ทักษะ การมีส่วนรว่ ม (ลงมอื ท�าเพอ่ื สง่ิ แวดลอ้ มทีด่ ีขึ้น) ปฏิบัติการขยะเหลือศูนย์ 75

กิจกรรม ปฏิบัตShกิ าoรp for Life ช่วงช้นั : มธั ยมศึกษาปที ี่ 1-6 ระยะเวลาที่ใช้ : 2 ชั่วโมง สถานท่ี : หอ้ งเรียน มาตรฐานการเรียนรู้ : ว 2.1, ว 2.2, ว 8.1 ปญหา ขยะประเภทแก้วน�้าพลาสตกิ ในโรงเรียนมปี ริมาณมาก แนวคิด การแสดงบทบาทสมมตเิ ป็นแม่ค้าขายน�้าและผู้ซื้อนา�้ สามารถใช้เป็นกจิ กรรมการเรียนรู้ที่กระต้นุ ใหผ้ ู้เรียนเกิดความสนใจ และเกดิ ประเด็นความคิดเก่ยี วกบั ปญั หาขยะแก้วน้�าพลาสตกิ ในโรงเรียน ซ่ึงสามารถน�าไปสกู่ ารคดิ วิเคราะห์และสร้างแนวทางปฏบิ ัติ เพอ่ื ปรับเปลี่ยนพฤตกิ รรมในการลดการสรา้ งขยะ วตั ถุประสงค 1. เพ่ือสร้างความตระหนกั ในการใช้ทรัพยากร 2. เพ่ือส่งเสริมให้เกิดการลดปริมาณขยะประเภทแกว้ พลาสตกิ ในโรงเรียน 3. เพอื่ สรา้ งแนวปฏบิ ตั ขิ องโรงเรียนในการปรับเปลย่ี นพฤตกิ รรมและลดการสรา้ งขยะ 76 Z(H)ero Waste

สื่อ / อปุ กรณ แกว้ นา้� พลาสติกแบบใชแ้ ลว้ ทง้ิ แก้วนา�้ พลาสติกแบบใชซ้ �้า น�้าหวาน 2 ชุด จา� นวน 24 ใบ จา� นวน 24 ใบ กระติกพร้อมน�้าแขง็ 2 ใบ คปู อง ‘รา้ น A’ ‘ร้าน B’ ตะกร้าใสแ่ ก้วท่ี ใช้แลว้ และ ‘ร้าน A หรือ B’ 2 ใบ รวม 16 ใบ เครื่องชัง่ วิดีทัศน์เกยี่ วกบั ใบความรเู้ กย่ี วกบั ปลายทางของขยะ วิธีคา� นวณปริมาณ (ดตู ัวอยา่ งสอ่ื ที่นา่ สนใจ กา๊ ซเรือนกระจกจาก ไดท้ ี่หน้า 42 ) แกว้ นา�้ พลาสตกิ (ดรู ายละเอียดท่ี หนา้ 28-31 ) แกว้ พลำสตกิ แบบใชแ้ ล้วทิง้ อำจขอยมื มำจำกแมค่ ำ้ ซงึ่ เมอื่ จบกจิ กรรมแล้วจะใหน้ ักเรยี นช่วยกนั ลำ้ งแลว้ น�ำกลบั ไปคนื เพือ่ ลดกำรซ้อื แก้วใหม่ ปฏบิ ัติการขยะเหลือศูนย์ 77

ขน้ั ตอนการดำเนนิ กิจกรรม 1. อาสาสมคั รนกั เรียนแสดงบทบาทสมมติ โดยแสดงเปน็ แมค่ า้ ร้านน้�า 4 คน (ร้านละ 2 คน) โดย... รา้ น A ใช้แก้วพลาสตกิ แบบใช้แลว้ ทงิ้ ร้าน B ใชแ้ ก้วพลาสตกิ แบบใชซ้ �้า 2. นกั เรียน 16 คน แสดงบทบาทเปน็ ผซู้ อ้ื น�้า โดย > >จับคูปองเลือกรา้ น จับเวลาการดื่มน้�า เมือ่ ด่ืมหมด ใหน้ �าแกว้ นา้� ไปใส่ในตะกร้าหนา้ ร้านท่ีตนซ้อื จบั เวลำกำรด่มื น�ำ้ เพื่อท่ใี นขน้ั สรปุ ครูจะเนน้ ให้นักเรียนเห็นว่ำเรำใชเ้ วลำแค่ไมก่ ี่นำทีกส็ ร้ำงขยะแล้ว 78 Z(H)ero Waste

3. นักเรียนที่รับบทเป็นแม่คา้ น�าเสนอวิธกี ารจัดการแก้วน้�าท่ี ใช้แล้ว 4. นักเรียนคนอื่นๆ พิจารณาเพ่อื ตดั สนิ ใจวา่ จะเลือกซื้อน�้าท่ีร้านใด เพราะอะไร 5. ตัวแทนนักเรียนช่ังปริมาณแก้วพลาสตกิ ท่ีกลายเปน็ ขยะของแตล่ ะร้าน แลว้ นา� เสนอในรปู กราฟแท่งเปรียบเทียบกัน ปฏิบัติการขยะเหลือศูนย์ 79

6. ให้นักเรียนลองคณู ดว้ ยจ�านวนนกั เรียนท้ังโรงเรียนว่า ดูรายละเอียด รวมแล้วทั้งโรงเรียนเราสร้างขยะแกว้ พลาสติกมากเทา่ ใด การค�านวณปรมิ าณ ในหนึง่ วัน และหน่ึงปีการศกึ ษา (200 วัน) ก๊าซเรอื นกระจก 7. ใหน้ กั เรียนค�านวณปริมาณก๊าซเรือนกระจก ได้ท่ีหน้ า 28-31 ที่เกิดจากร้านท่ี ใช้แก้วพลาสติกแบบใชแ้ ลว้ ทง้ิ ของนักเรียนทั้งโรงเรียนในหนง่ึ ปีการศกึ ษา 8. ให้นกั เรียนค�านวณว่า ถา้ แมค่ ้าใชแ้ ก้วพลาสติกแบบใชซ้ �้าได้ จะลดคา่ ใชจ้ า่ ยไดเ้ ทา่ ใด เปรยี บสเทมียมบตคิใหา ใ 1ชเจดาอื ยนขอขแงากแยมวนใค หาํ้ าญแใกน (ว 21เ2ลเด็กออื อ(น1น5ซสอ)ำอจหนำรซนบั )วกนจาำ2รน,ใ0ชว0แน0ก1ว ใ,บท50้ัง02ใแบบบ กรณใี ชแแดแกกงักววนวเใลน้ัพหก็ญลแาม12สค,,5ต0า 00ิกจ00ะแมใบบใบคี บาตใตชใชนนแจทลทาุนวุนยทใใบบเ้งิรลล่อื (ะะPงP0แ1)ก..73ว บบนาาาํ้ ททรวคมคาา3ใใ,ชช6จ5จ 0าายยบ1า2,,ท500ต00อ0เxดx0ือ1..น73 = 1,050 บาท = 2,600 บาท กรณใี ชส(รคบใแนนมวกดิวํา้มแมกวยเตแปตพคาลลนิใลลาหวะคนาาใใรชนสงาาํ้อนนจยกตบาํ้าา้ําากิ ในปชรลแ1ลรนาบ12,ะงา0าํ้บมนจง3ใxาา้ําชใ0ณชนส7ซ xก0ะ้าํ3อ1ะ40=6ลา00=ดะ8มถ1ม,324ังึง)ิล0ข0โ1ลนด0ล8ลิ 0าิตยติลดเรบปติร3าโลดร0ทไี่ยมยลน=เต(กิตอนอินาร8าํ้ งง.ทจ2ล4อ0ุกำางิ นลๆงบจทวกู าา5นงั้บกท0หาค4ใมศบากดนกะเ้ําล3มป,ะ5ตมร0ระัง0ป/าส5ว 0น=ภูม70ภิ ราอคบ) ดงั น้นั รา นที่ใชแ กว แบบใชซา้ํ จะประหยัดคา ใชจ ายมากกวา 3,450 บาท ตอเดอื น 80 Z(H)ero Waste

สรุปกจิ กรรม อย่าลืมเน้ นนักเรยี นว่า “ขยะลดลงได้ 1. ตัวแทนนักเรียนนา� เสนอผลการคา� นวณหนา้ ช้นั เรียน โดยเรม่ิ จากตัวเรา” 2. ใหน้ ักเรียนวิเคราะห์ว่า เราควรเลือกซือ้ นา�้ จากร้าน ที่ ใชแ้ ก้วแบบใด เพอ่ื ใหเ้ กดิ ผลกระทบต่อส่งิ แวดล้อมน้อยที่สุด 3. ใหน้ ักเรียนดูวิดีทัศน์หัวขอ้ ‘ทิง้ แลว้ ไปไหน’ ซง่ึ แสดงให้เหน็ ว่า ขยะท่ีเราทง้ิ นั้น ส่งผลกระทบอยา่ งไรตอ่ ไป 4. ให้นักเรียนรว่ มกันหาแนวทางการลดขยะประเภทนี้ ในโรงเรียน และวางแนวทางเพ่ือปรับเปลีย่ นพฤติกรรม ในการใชแ้ กว้ น�้าในโรงเรียน การประเมินผล 1. นักเรียนเลอื กใชแ้ ก้วพลาสตกิ แบบใช้ซ้า� แทนแก้วพลาสติกแบบใชแ้ ลว้ ทง้ิ 2. ประเมนิ จากการวเิ คราะหข์ องนักเรียนถึงผลเสยี ต่อส่ิงแวดล้อม ในการใช้แกว้ พลาสตกิ แบบใชแ้ ล้วท้งิ 3. นักเรียนสามารถค�านวณหาปริมาณก๊าซเรือนกระจกจากขยะ ประเภทแก้วน้�าพลาสตกิ แบบใช้แลว้ ทิง้ ได้ 4. ข้อตกลงของนักเรียนในการปรับเปล่ยี นพฤติกรรม สามารถนา� ไปปฏิบัติได้จริง มีการรณรงค์ประชาสัมพนั ธ์ และผา่ นการรับรองจากคณะครแู ละผ้บู ริหาร ความสอดคลองกับวัตถปุ ระสงคส ิง่ แวดลอมศกึ ษา ความตระหนัก ความรู้ ความเขา้ ใจ เจตคติ ทักษะ การมีสว่ นรว่ ม (ลงมอื ท�าเพอ่ื สิง่ แวดล้อมท่ดี ีข้นึ ) แนวทางการตอ ยอดสูการปฏิบัตใิ นโรงเรียนหรือชุมชน รณรงค์ใหช้ มุ ชนรับร้ถู ึงผลกระทบทที่ า� ให้เกิดภาวะโลกรอ้ นจากการใชแ้ ก้วนา้� แบบใชแ้ ล้วท้งิ รณรงค์ใหแ้ ม่ค้าร้านนา�้ ใชแ้ กว้ พลาสติกแบบใชซ้ ้�า (ในรา้ นท่มี ีโต๊ะนง่ั ) โดยน�าเสนอข้อมลู ค่าใชจ้ ่ายท่ีลดลง และชักชวนให้ชาวชมุ ชนหนั มาใช้กระติกน้า� เพ่ือไปซ้อื น้�าที่ร้าน โดยอาจเสนอใหแ้ มค่ ้าให้ส่วนลดกับผ้ทู ่นี �ากระติกน�า้ มาเองเพอื่ เปน็ แรงจูงใจ ปฏิบัตกิ ารขยะเหลือศูนย์ 81

กจิ กรรม ปฏิบัตกิ าร Think Eat Save รวมพลงั เพื่อความหวงั ไรม ลพษิ ช่วงช้นั : มัธยมศึกษาปที ่ี 1-6 ระยะเวลาที่ใช้ : 4 สปั ดาห์ สถานที่ : โรงเรียน มาตรฐานการเรียนรู้ : ว 2.1, ว 2.2, ว 8.1, ง 1.1, ง 2.1 แนวคิด การท้าทายให้ผเู้ รียนต้ังข้อสงสัยต่อการบริโภคท่ีกอ่ ให้เกิดปญั หาขยะในโรงเรียน ในระดบั ท่ีมากพอ และเปดิ โอกาสใหน้ กั เรียนค้นหาค�าตอบโดยการสา� รวจจากสภาพจริง จะทา� ให้ผูเ้ รียนเกดิ ความสนใจและความตระหนกั จนน�าไปส่กู ารปรับเปล่ียนพฤติกรรม และสรา้ งแนวปฏบิ ตั ิให้โรงเรียนในการลดการสร้างขยะ เพอื่ น�าไปสู่เป้าหมาย ‘ขยะเหลือศูนย’์ วตั ถปุ ระสงค 1. เพื่อสร้างความตระหนกั ในการใช้ทรัพยากร 2. เพอ่ื ส�ารวจและเกบ็ ขอ้ มูลขยะท่ีพบในโรงเรียน 3. เพือ่ วิเคราะห์และสืบค้นสาเหตปุ ัญหาขยะในโรงเรียน 4. เพ่อื สร้างแนวปฏิบตั ิของโรงเรียนในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการบริโภคอย่างย่ังยืน อปุ กรณ ขอ้ มลู ขา่ วสาร สารคดีเกีย่ วกบั กรณีไฟไหมบ้ ่อขยะในประเทศไทย ภาพถา่ ยขยะในโรงเรียน ถงุ ด�า ถงุ มือและอปุ กรณ์หยบิ จับขยะ กระดาษปรฟู๊ สมุดบนั ทึก เคร่ืองช่ัง 82 Z(H)ero Waste

ข้นั ตอนการดำเนินกจิ กรรม 1. ให้นักเรียนดูภาพถ่ายขยะในโรงเรียน และสารคดีเก่ียวกบั การไหมข้ องบอ่ ขยะในประเทศไทย (ดูขอ้ มลู และตัวอยา่ งสือ่ ท่ีหน้า 23-24 / 42) พร้อมแสดงความคดิ เหน็ ดังน้ี นกั เรียนมคี วามร้สู กึ อย่างไรจากภาพท่ีเห็น ชุมชนที่อยู่รอบบอ่ ขยะไดร้ ับผลกระทบอะไรบ้าง จากภาพท่ีเห็น นกั เรียนไดร้ ับผลกระทบ จากปญั หาดังกลา่ วอยา่ งไร ขยะท่ีอยู่ในบอ่ ขยะแห่งนั้นมาจากไหน ใครเป็นคนสร้างขยะ 2. แบ่งกล่มุ นักเรียนออกเป็น 5 กล่มุ ใหแ้ ต่ละกลุ่มวาดแผนผงั โรงเรียนลงในกระดาษปร๊ฟู 3. แบ่งพ้ืนท่ีโรงเรียนออกเปน็ 5 ส่วน ให้แตล่ ะกลุ่มส�ารวจขยะในพื้นที่แตล่ ะส่วน โดยแยกขยะตามประเภทใสถ่ ุงดา� ชงั่ นา้� หนัก ปฏิบัติการขยะเหลือศูนย์ 83

4. จดบนั ทึกขอ้ มลู ลงตารางเปน็ เวลา 5 วนั หาค่าเฉล่ียต่อวนั และผลรวมของทั้ง 5 วนั ข้อมลู ขยะที่นกั เรยี นเกบ็ ไดใ้ นระยะเวลำ 5 วัน กลมุ่ ที่..... พน้ื ที่ ................................... ปริมาณ (กิโลกรมั ) ลา� ดบั ชนดิ ขยะ วันที่ 1 วนั ท่ี 2 วันท่ี 3 วันที่ 4 วนั ที่ 5 รวม เฉล่ยี ตอ่ วนั 1 กระดาษ 2 พลาสติก 3 กระป๋อง เศษเหลก็ ตะปู ลวด ฯลฯ 4 ขยะอนิ ทรีย์ 5 อ่ืนๆ ÃÇÁ 56.. กา� หนดสญั ลกั ษณแ์ ทนขยะแตล่ ะประเภท และเขียนลงบนแผนที่ตามต�าแหน่งที่พบ วัน) ใหน้ ักเรียนแต่ละกลมุ่ น�าค่าเฉลี่ยต่อวนั มาค�านวณวา่ ในระยะเวลาหนึ่งปีการศึกษา (200 จะมีขยะแต่ละประเภทเทา่ ใด แลว้ น�ามาเขียนเป็นกราฟแทง่ 7. ใหแ้ ต่ละกลมุ่ มาน�าเสนอหนา้ ชน้ั เรียน 84 Z(H)ero Waste

สรุปกจิ กรรม 1. ใหน้ กั เรียนแตล่ ะกลุม่ ตอบค�าถามดงั น้ี พบขยะชนดิ ใดมากที่สุด เพราะเหตุใด ขยะที่พบสง่ ผลกระทบอะไรบ้าง ถา้ ทางเทศบาลหรือ อบต. ไมม่ กี ารจัดเก็บ จะส่งผลกระทบใดในโรงเรียน นักเรียนมวี ิธแี กป้ ญั หาขยะในโรงเรียนโดยเริ่มต้นจากตนเองได้อยา่ งไร ขยะประเภทใดสามารถลดลงไดบ้ า้ ง 2. ใหน้ ักเรียนวิเคราะหส์ ถานการณจ์ า� ลอง เช่น หากมีการลกุ ไหมข้ องบริเวณที่ทิง้ ขยะในโรงเรียน ใครคอื ผู้ได้รับผลกระทบ นักเรียนจะร้สู ึกอยา่ งไร และเราจะป้องกนั ไม่ให้เกดิ เหตกุ ารณ์น้ี ได้อย่างไร 3. ให้นักเรียนแตล่ ะกลุม่ จัดท�าแผนการจัดการขยะในโรงเรียน โดยน�าเสนอรูปแบบกิจกรรม และข้ันตอนการด�าเนนิ งาน โดยอาจให้นักเรียนลองสืบคน้ ข้อมูลตัวอยา่ งโรงเรียนหรือชุมชน ท่ีมกี ารจัดการขยะได้ประสบผลส�าเรจ็ 4. ให้นักเรียนทกุ กลุม่ จัดท�าขอ้ ตกลงของโรงเรียนในการปรับเปล่ยี นพฤติกรรม เพ่อื ลดการสร้างขยะอยา่ งยัง่ ยืน ปฏิบัตกิ ารขยะเหลือศูนย์ 85

การประเมินผล 1. ประเมนิ จากความรับผิดชอบในการส�ารวจขยะของแตล่ ะกลุม่ เชน่ สง่ งานตรงเวลา ส่งงานครบ มขี ้อมลู ทถ่ี กู ต้องและชดั เจน 2. ประเมินจากการวิเคราะห์และแสดงความคิดเหน็ ต่อสถานการณ์จ�าลอง การลกุ ไหมข้ องบริเวณท่ีท้งิ ขยะในโรงเรียน 3. ประเมนิ จากแผนการจัดการขยะในโรงเรียนที่นักเรียนไดจ้ ัดทา� ขึ้น 4. ประเมินจากขอ้ ตกลงการปฏบิ ัตเิ พอ่ื ปรับเปลี่ยนพฤตกิ รรมท่ีนักเรียนจัดทา� ข้ึน วา่ สามารถน�าไปปฏบิ ัติได้จริง มกี ารรณรงคป์ ระชาสมั พันธ์ และผา่ นการรับรอง จากคณะครแู ละผู้บริหาร ความสอดคลองกับวตั ถุประสงคสิง่ แวดลอ มศึกษา ความตระหนกั ความรู้ ความเขา้ ใจ เจตคติ ทกั ษะ การมีสว่ นรว่ ม (ลงมือท�าเพื่อสิง่ แวดล้อมท่ดี ีขึน้ ) แนวทางการตอยอดสูการปฏิบตั ิในโรงเรยี นหรือชมุ ชน รณรงค์เชิญชวนให้ชมุ ชนเข้ามามีสว่ นร่วมในการลดปริมาณขยะและจดั การขยะในชมุ ชน อยา่ งเหมาะสม โดยการประชาสมั พันธแ์ ละนา� ข้อมลู ตวั อยา่ งไปเผยแพร่ให้ชมุ ชน การจัดทา� แผนการจดั การขยะในโรงเรียนและชมุ ชน และลงมอื ด�าเนนิ การ เช่น จดั ตั้งธนาคารขยะ 86 Z(H)ero Waste

รู้ไหÁเอย่ ? ในป‚ 2556 กรÁควบคÁุ ÁลพÉิ ส�ารว¨ปริÁาณขยะÁลู ½อยทว่ั ประเทศ ¨ากองค์กรปกครองส่วนท้อง¶่ิน¨�านวน 7,782 áห่ง พบวา่ ประเทศไทยÁีปริÁาณขยะÁลู ½อยรวÁ 26.77 ล้านตัน เพ่ิÁขน้Ö ¨ากปท‚ ี่áลว้ 2 ลา้ นตัน â´ยขยะÁลู ½อยร้อยละ 46 Áา¨ากองค์การบรหิ ารส่วนตา� บล (อบต.) รอ้ ยละ 38 Áา¨ากเทศบาล áละร้อยละ 16 Áา¨ากกรงุ เทพÏ ข้อมูลจาก : www.thaipublica.org ปฏิบัติการขยะเหลือศูนย์ 87

กจิ กรรม ปฏเิ สธซะ ถุงพลาสตกิ และโฟม ช่วงชนั้ : มธั ยมศึกษาปีท่ี 1-6 (กลุ่มเป้าหมายคอื แม่คา้ ในโรงเรียน) ระยะเวลาที่ใช้ : 1 ชว่ั โมง สถานท่ี : โรงอาหาร / ซุม้ จ�าหนา่ ยอาหาร / ร้านคา้ สวสั ดกิ ารในโรงเรียน มาตรฐานการเรียนรู้ : ว 2.2, ส 3.1, ส 5.2 แนวคดิ ถงุ พลาสตกิ และโฟมเปน็ ขยะที่ก่อใหเ้ กดิ ผลกระทบต่อส่งิ แวดล้อมอย่างมาก จึงควรปลกู ฝังนักเรียนใหม้ คี วามตระหนักในการลดการใช้บรรจุภณั ฑ์ทั้งสองประเภทนี้ วัตถุประสงค 1. เพอ่ื ปลูกฝังเจตคติที่ถูกต้อง เพ่อื ลดการใชถ้ ุงพลาสตกิ และโฟม 2. เพือ่ เสริมสร้างทัศนคติและความม่งุ มั่นที่จะลดปริมาณถุงพลาสตกิ และโฟมในโรงอาหาร ซุม้ จ�าหนา่ ยสนิ ค้า และรา้ นค้าสวัสดิการของโรงเรียน ส่อื / อปุ กรณ วิดีทัศนเ์ กี่ยวกบั ถงุ พลาสติกและโฟม (ขนั้ ตอนการผลติ / โทษของการใช)้ ใบความรู้เกยี่ วกบั ถงุ พลาสติกและโฟม ขอ้ มูลการใชถ้ ุงพลาสตกิ และโฟมของร้านค้าตา่ งๆ ในโรงเรียน ข้ันตอนการดำเนนิ กิจกรรม 12.. ครูทบทวนหลัก 3Rs เพือ่ เช่ือมโยงความรู้ และแจกใบความรู้ เช่น ครูใช้ค�าถามนา� เพอื่ เช่ือมโยงเขา้ สู่ปญั หาขยะพลาสติกและโฟม ในชีวิตประจ�าวันของนักเรียน ใชถ้ งุ พลาสตกิ ขวดน�้าหรือแก้วพลาสติก รวมท้ังโฟมบ้างหรือไม่ ในแต่ละวันใชม้ ากน้อยเพียงใด นักเรียนทราบถงึ ขอ้ ดี-ขอ้ เสียของพลาสตกิ และโฟมหรือไม่ อยา่ งไร 88 Z(H)ero Waste

3. เปิดวิดีทัศน์เกย่ี วกับปญั หาจากขยะพลาสติกและโฟม ทั้งในประเดน็ เรื่องผลกระทบ ตอ่ สุขภาพและส่งิ แวดลอ้ ม จากนน้ั ชว่ ยกันอภปิ รายถึงประเดน็ ตา่ งๆ ที่เกยี่ วข้องในวิดีทัศน์ (ดตู วั อย่างวิดีทัศน์ที่หนา้ 42) 4. ครนู า� เสนอขอ้ มลู ขยะจากพลาสตกิ และโฟมจากรา้ นค้าต่างๆ ในโรงเรียน แลว้ ให้นักเรียน คา� นวณค่าเฉลี่ย พร้อมทั้งค�านวณว่าในแตล่ ะเดอื น โรงเรียนเราสร้างขยะประเภทนม้ี ากเท่าใด ถำ้ มีเวลำ อำจให้นกั เรยี นเก็บขอ้ มลู จำกรำ้ นค้ำเองก็ได้ 5. ครชู วนนักเรียนคดิ วา่ หลังจากทง้ิ แลว้ ขยะเหลา่ นี้ ไปไหน ถกู ก�าจัดอย่างไร สร้างมลพษิ อย่างไร (ดขู ้อมลู เพิม่ เตมิ ที่หนา้ 22-27) 6. ครชู วนนักเรียนคดิ ว่า ถา้ พวกเราอยากช่วยลดปริมาณขยะถงุ พลาสตกิ และโฟม เราจะชกั ชวนรา้ นค้าให้ ใช้วัสดอุ ะไรทดแทนได้บา้ ง (คา� ตอบเช่น ใบตอง, ภาชนะจากชานอ้อย ฯลฯ) หรือถา้ ไม่สามารถเปล่ียนรา้ นค้า เราจะสามารถเริ่มต้นท่ีตัวเราเองได้อยา่ งไรบ้าง (เช่น น�าปนิ่ โต หรือกลอ่ งข้าวมาให้แม่คา้ ใสอ่ าหาร, ใช้ถุงผา้ หรือถงุ พลาสตกิ เก่าแทนการรับถงุ พลาสตกิ ใหม่, พกกระติกนา้� ส่วนตวั ฯลฯ) ปฏบิ ัติการขยะเหลือศูนย์ 89

7. ครูชวนนกั เรียนเปรียบเทียบ ระหว่างการรับประทานอาหารที่รา้ น กบั การซื้อใสถ่ ุงพลาสติก หรือโฟมกลบั บ้าน ว่าแตล่ ะแบบมีข้อดี-ขอ้ เสยี และผลกระทบต่อส่งิ แวดล้อมตา่ งกันอย่างไร และนกั เรียนควรเลือกแบบไหน แตถ่ า้ จ�าเปน็ ต้องซอื้ กลบั บา้ น นักเรียนควรท�าอย่างไร สรปุ กจิ กรรม 1. ครูและนกั เรียนชว่ ยกันสรุปประเด็นปัญหาจากการใชถ้ ุงพลาสติกและโฟม รวมท้ังปัญหาท่ีส่งผลกระทบต่อส่งิ แวดล้อม โดยอาจใหน้ ักเรียนค�านวณปริมาณกา๊ ซเรือนกระจก ท่ีเกิดจากกระบวนการผลิต (ดูวิธคี �านวณที่หนา้ 28-31) และมลพิษท่ีเกิดหลังจากกลายเป็นขยะ 2. ถามความคดิ เห็นนักเรียนถึงความรู้สกึ ตอ่ การใช้ถงุ พลาสติกและโฟม หลงั จากได้รับทราบถงึ ผลกระทบตอ่ สุขภาพและสง่ิ แวดล้อม และการตดั สินใจเลอื กใชบ้ รรจุภณั ฑ์ของนกั เรียนในอนาคต 3. ใหน้ ักเรียนรว่ มกันวางข้อปฏิบัติ เพ่อื ลดขยะประเภทพลาสตกิ และโฟมในโรงเรียน เชน่ ใหแ้ มค่ ้าใช้ ใบตอง, รณรงค์ ให้น�ากลอ่ งขา้ วหรือปิน่ โตมาซ้อื อาหาร, เปิดโอกาสใหน้ กั เรียนหรือผ้ปู กครองน�าภาชนะใบตองมาขายให้แม่คา้ ในโรงเรียน, มจี ุดรวมถุงพลาสติกเก่าเพอ่ื ใช้ซ้�า เป็นต้น 90 Z(H)ero Waste

อาจเช่ือมโยงเรอื่ งโฟมจากแหล่งอื่นๆ นอกจากภาชนะบรรจุอาหาร เช่น ลดการใช้พวงหรดี ที่มีแกนเป็ นโฟม การประเมนิ ผล 1. สังเกตจากพฤตกิ รรมของนักเรียน 2. สถติ กิ ารใชถ้ งุ พลาสติกและโฟม ก่อนและหลังทา� กจิ กรรมวา่ ลดลงหรือไม่ ความสอดคลอ งกับวัตถปุ ระสงคส ิง่ แวดลอ มศกึ ษา ความตระหนกั ความรู้ ความเข้าใจ เจตคติ ทกั ษะ การมสี ว่ นร่วม (ลงมือทา� เพอ่ื สงิ่ แวดล้อมทด่ี ขี ึน้ ) แนวทางการตอ ยอดสกู ารปฏบิ ัติในโรงเรียนหรือชมุ ชน รณรงค์แนวคิดนส้ี ่ผู ูป้ กครองและชมุ ชน ชกั ชวนใหแ้ ม่คา้ ใช้วัสดุจากธรรมชาติ แทนพลาสตกิ และโฟม ปฏบิ ัติการขยะเหลือศูนย์ 91

กจิ กรรม ยดื อายุมอื ถือ ยดื อายโุ ลก ช่วงชน้ั : มธั ยมศึกษาปีท่ี 1-6 ระยะเวลาท่ีใช้ : 2 ชั่วโมง สถานที่ : หอ้ งเรียนหรือห้องประชุม มาตรฐานการเรียนรู้ : ส.3.1, ส 5.2 แนวคดิ ปัจจุบันตลาดโทรศพั ท์มอื ถอื ขยายตัวอย่างรวดเรว็ เช่นเดียวกับอตั ราการเปลี่ยนโทรศัพท์มือถอื ของผคู้ น โทรศัพทเ์ ก่าที่ตกรุ่นกลายเปน็ ปัญหาขยะอิเลก็ ทรอนกิ ส์ ท่ีรอการกา� จัด จึงควรให้นักเรียนได้เข้าใจและตระหนักถึงปัญหาน้ี เพื่อการตดั สินใจเลอื กซอื้ เลอื กใช้โทรศัพท์มือถืออยา่ งเหมาะสม วตั ถปุ ระสงค 1. เพือ่ ใหน้ ักเรียนไดร้ ับทราบที่มาของโทรศัพท์มอื ถือ ท้ังในแงท่ รัพยากรท่ี ใช้ ในการผลิต รวมท้ังปัญหาขยะอิเล็กทรอนกิ ส์ และผลกระทบตอ่ สง่ิ แวดล้อม 2. เพอ่ื ใหน้ กั เรียนไดค้ ิดวิเคราะห์ถึงผลดี-ผลเสยี ของโทรศพั ทม์ อื ถอื ความจ�าเปน็ ในชีวิต และผลกระทบท่ีเกิดขนึ้ ต่อสุขภาพและส่งิ แวดลอ้ ม 3. เพือ่ ใหน้ ักเรียนได้วิเคราะหถ์ งึ แนวทางการใช้โทรศพั ท์มือถือใหเ้ หมาะสม อุปกรณ กระดาษปรู๊ฟ 92 Z(H)ero Waste

ขั้นตอนการดำเนนิ กิจกรรม 1. ครชู วนนกั เรียนคิดว่า ‘มือถอื มคี วามหมายอยา่ งไรในชีวิตของเรา’ โดยใช้ค�าถามน�า เช่น ในชีวิตนี้ นักเรียนเคยมโี ทรศพั ทม์ อื ถือมาแล้วทั้งหมดกเี่ ครื่อง โทรศัพท์มือถือที่ ใชอ้ ยูป่ ัจจุบนั เปน็ เครื่องท่ีเท่าใด ใชม้ านานกี่ปแี ลว้ โทรศัพท์มือถือเคร่ืองที่ผา่ นมา นกั เรียนใชเ้ ครื่องละกี่ปี สาเหตทุ ี่เปลี่ยนเครื่องใหมค่ อื อะไร ปัจจุบันใครมโี ทรศัพทม์ ือถือมากกวา่ 1 เคร่ืองบ้าง เพราะอะไร ใครท่ี ไม่ใช้โทรศัพทม์ อื ถอื บ้าง เพราะอะไร โทรศพั ทม์ ือถือของนักเรียนเปรียบดง่ั อะไร ถ้าไม่มแี ล้วรสู้ กึ อยา่ งไร 2. ครชู วนนักเรียนคิดเร่ือง ‘มือถือกบั สง่ิ แวดล้อม’ โดยใช้ค�าถามน�ากระต้นุ ความสนใจ เชน่ รไู้ หมว่า การเปลีย่ นโทรศัพท์มือถือบ่อยๆ เกยี่ วขอ้ งกับความตายของกอริลลาภเู ขาอย่างไร รไู้ หมวา่ การเปลยี่ นโทรศพั ท์มือถือบ่อยๆ เกีย่ วขอ้ งกับการถกู ทารุณ ของเด็กชาวคองโกอยา่ งไร ซากโทรศพั ทม์ ือถือท่ี ได้รับการจัดการอย่างไมถ่ กู วิธี ท�าใหด้ ินปนเปอ้ื นสารพษิ ไดอ้ ย่างไร (ดขู อ้ มลู เพมิ่ เตมิ ท่ีหน้า 21, 22) ปฏิบัติการขยะเหลือศูนย์ 93

3. แบ่งกลมุ่ นกั เรียนกลุ่มละ 5-6 คน ใหแ้ ต่ละกลุ่มไปคน้ หาค�าตอบ โดยอาจแบง่ หวั ข้อใหแ้ ตล่ ะกลุ่มต่างๆ กนั เชน่ ที่มาของโทรศัพท์มือถอื ทรัพยากรที่ ใช้ ในการผลติ ผลกระทบตอ่ ส่ิงแวดล้อม ปลายทางของซากโทรศพั ทม์ ือถือ วิธกี ารก�าจัด และผลกระทบตอ่ ส่งิ แวดล้อม ผลกระทบต่อสขุ ภาพ เศรษฐกิจ และสังคมของการใช้โทรศัพทม์ ือถือ ประโยชน์ของโทรศัพท์มอื ถือ สถติ ิตา่ งๆ เชน่ จ�านวนผู้ ใช้โทรศพั ทม์ อื ถือ อตั ราการเปลีย่ นโทรศพั ทม์ อื ถือ และจ�านวนโทรศัพทม์ ือถือที่กลายเป็นซากในแต่ละปี ท้ังของประเทศไทยและท่ัวโลก 4. แตล่ ะกลมุ่ เขียนสรุปเป็นแผนผังความคดิ ลงกระดาษปรฟู๊ แล้วน�าเสนอหนา้ หอ้ ง 5. ใหน้ กั เรียนรว่ มกันสรุปขอ้ ดี-ข้อเสยี ของโทรศพั ทม์ อื ถอื และวิเคราะห์ว่าเราควรใช้โทรศัพทม์ ือถอื อย่างไรใหค้ มุ้ ค่าและเหมาะสม สรปุ กิจกรรม 1. ครูสรุปความคดิ รวบยอด และอาจเพมิ่ เติมประเดน็ ท่ีนักเรียนขาด 2. ใหน้ กั เรียนทั้งช้ันรว่ มกนั คดิ ว่า มวี ิธกี ารใดบา้ งท่ีจะลดผลกระทบจากปญั หาของโทรศพั ทม์ อื ถอื ทั้งในแง่ประเดน็ ดา้ นสุขภาพ เศรษฐกิจ สงั คม และสิง่ แวดลอ้ ม 3. ครูชวนนักเรียนคดิ ว่า การเปลย่ี นโทรศพั ท์มือถือบ่อยๆ เพียงแค่ตามแฟช่ันหรือเพอ่ื ความทันสมัย ส่งผลกระทบต่อใครบา้ ง อย่างไร และถา้ นักเรียนจ�าเปน็ ตอ้ งเปลย่ี นโทรศัพท์มอื ถอื ควรท�าอยา่ งไร เพอ่ื ให้เกิดผลกระทบต่อสิง่ แวดล้อมน้อยที่สดุ (เชน่ ซือ้ โทรศัพท์มอื สองท่ียังคุณภาพดี หรือเลือกซ้อื มอื ถอื ยหี่ อ้ ที่กระบวนการผลติ เปน็ มติ รกบั สง่ิ แวดลอ้ ม – ดกู ารจัดอนั ดบั ไดท้ ่ี www.greenpeace.org/ international/en/Guide-to-Greener-Electronics/18th-Edition/ ) 4. ใหแ้ ต่ละกล่มุ น�าเสนอวิธีการรณรงคเ์ พอ่ื ลดผลกระทบเหล่านั้น เชน่ แสดงละคร, บอร์ดความร,ู้ คลปิ วิดีโอ, อนิ โฟกราฟกิ ฯลฯ 94 Z(H)ero Waste

การประเมนิ ผล 1. สังเกตจากการมีสว่ นร่วมของนักเรียนในการทา� กิจกรรม 2. สังเกตจากการตอบคา� ถามและการนา� เสนอของนกั เรียน 3. ประเมนิ จากผลงานของนักเรียนในการรณรงค์ ความสอดคลอ งกบั วตั ถุประสงคส ง่ิ แวดลอมศึกษา ความตระหนัก ความรู้ ความเข้าใจ เจตคติ ทกั ษะ การมีส่วนร่วม (ลงมือทา� เพ่อื ส่งิ แวดล้อมท่ีดขี ้นึ ) แนวทางการตอยอดสูก ารปฏิบตั ใิ นโรงเรยี นหรือชมุ ชน รณรงค์และเผยแพร่ความรแู้ กช่ มุ ชน เช่น เสียงตามสาย เพือ่ ใหช้ มุ ชนใช้โทรศัพท์มือถืออย่างเหมาะสม และไมเ่ ปลยี่ นตามแฟช่ัน ปฏบิ ัติการขยะเหลือศูนย์ 95

รู้ไหÁเอย่ ? ทผ่ี ่านÁา «ากเคร่อื งใช้ไฟฟา‡ áละขยะอเิ ลก็ ทรอนกิ สใ์ นประเทศไทย ยงั ไÁÁ่ ีการ¨´ั การอย่าง¶กู วธิ ี ส่วนใหÞá่ ลว้ ¨ะ¶กู ขายให้รา้ นรบั «อ้ื ของเก่า «Ö่งเÁอ่ื หÁ´อายกุ ารใชง้ าน ¨ะ¶กู น�าไปáยกชิ้นส่วน â´ยâลหะหรอื วสั ´ุที่Áคี ่า¨ะ¶กู áยกไป¨า� หน่าย เชน่ ทองá´ง อะลูÁิเนียÁ พลาสติก ÏลÏ สว่ นทขี่ ายไÁไ่ ´á้ ละÁสี ารอนั ตรายปนเป„อœ น¨ะ¶ูกน�าไปท้ิงหรอื เผา â´ยไÁ่Áีขนั้ ตอนคั´áยกหรอื ระบบปอ‡ งกนั การปนเป„อœ นของสารอนั ตรายส่สู งิ่ áว´ลอ้ Á ทา� ใหป้ ระเทศไทยอย่ใู นภาวะเสย่ี ง¨ากการสะสÁของสารอนั ตราย ที่อา¨เกิ´ขÖน้ ในห่วงâ«่อาหาร เช่น สารตะกว่ั นกิ เกิล áค´เÁยี Á สารไ´ออก«ิน เป็นตน้ «่งÖ ลว้ นáตเ่ ป็นสารก่อÁะเรง็ ข้อมูลจาก : วารสาร Green Line ฉบับท่ี 32 96 Z(H)ero Waste

กจิ กรรมสู่การปฏิบตั ิในโรงเรียนและชมุ ชน Hand ปฏิบัติการขยะเหลือศูนย์ 97

กจิ กรรม หนนู อยพอเพยี ง ช่วงชน้ั : เตรียมอนบุ าล - อนบุ าล ระยะเวลาที่ใช้ : ทกุ วนั วันละ 30-45 นาที สถานที่ : โรงอาหาร, บริเวณที่รับประทานอาหาร, ห้องเรียน มาตรฐานการเรียนรู้ : 7-12 ปญหา ขยะประเภทเศษอาหารเหลือทงิ้ ในแต่ละวนั มปี ริมาณมากพอควร โดยเฉพาะช่วงเปดิ เทอมหรือรับนกั เรียนใหม่ แนวคิด เราสามารถลดขยะประเภทเศษอาหาร โดยสง่ เสริมใหน้ กั เรียนอนบุ าล 2-3 ไดต้ กั อาหารเอง และสอนให้รู้จักประมาณความต้องการของตน เพอื่ ไม่ให้เกิดเศษอาหารเหลอื ทง้ิ (แตถ่ า้ ไมอ่ ่ิม สามารถเตมิ ได)้ และสอนให้นักเรียนรคู้ ุณค่าของอาหารวา่ กว่าจะมาเปน็ อาหารแต่ละจานนั้น มขี ้นั ตอนท่ียากล�าบาก รวมท้ังสอนใหเ้ หน็ ผลของการรับประทานเหลือวา่ จะท�าให้เกิดขยะ วัตถปุ ระสงค 1. เพอื่ สง่ เสริมและปลกู ฝังการตกั อาหารแตพ่ อทาน และรับประทานให้หมดไมเ่ หลอื ทิ้ง 2. เพ่ือส่งเสริมใหน้ ักเรียนรูจ้ ักคุณประโยชน์ของอาหาร รับประทานอาหารไดห้ ลากหลาย 3. เพื่อให้นกั เรียนรจู้ ักประมาณความต้องการอาหารของตนเองได้ 4. เพื่อลดปริมาณขยะเศษอาหารในแตล่ ะวนั อปุ กรณ 1. บตั รค�าคล้องจอง ‘ข้าวทกุ จาน’ และ ‘ขา้ วเอย๋ ขา้ วสุก’ 2. ตาชั่ง 3. แบบฟอร์มบนั ทกึ 4. ป้ายรณรงค์, รปู ภาพ, สือ่ ต่างๆ เช่น นทิ าน, เพลง อำจใช้กระดำษลังแทน¿ิวเจอร์บอรด์ ส�ำหรบั ปำ้ ยรณรงค์ เพ่อื ลดกำรใช้ทรัพยำกรสิ้นเปลอื ง 98 Z(H)ero Waste

ขนั้ ตอนการดำเนนิ กิจกรรม 1. พานักเรียนไปดูอาหารเหลอื ในมอ้ื กลางวนั ของห้องตนเอง เพอ่ื ใหเ้ ห็นว่ามีปริมาณมากเทา่ ใด น�าอาหารเหลอื ไปช่งั พร้อมจดบนั ทกึ 2. พานักเรียนไปดูจุดรวมเศษอาหาร ซง่ึ อาหารเหลือจากทกุ หอ้ งมารวมกัน เพือ่ ใหน้ ักเรียนเหน็ วา่ เศษอาหารท้ังหมดเมอ่ื รวมกันแลว้ มีปริมาณมากเพียงใด 3. ครชู วนนกั เรียนคิดโดยใช้ค�าถาม เชน่ เห็นเศษอาหารเหลอื ทิง้ ของพวกเราแลว้ รู้สึกอยา่ งไร ถา้ เราทานอาหารเหลอื ทุกวัน แลว้ ไมท่ �าอะไรเลยจะเป็นอย่างไร ( โยงเขา้ สูก่ ารเล่านทิ าน) ครเู ลา่ นทิ านแบบมีภาพประกอบ ที่เชื่อมโยงกบั เร่ืองเศษอาหารเหลอื ในโรงเรียน ใหน้ ักเรียนระดมความคิดวา่ จะท�าอยา่ งไรดี เพอื่ ช่วยลดปริมาณเศษอาหารที่เหลือในโรงเรียน ปฏิบัติการขยะเหลือศูนย์ 99