๓๔ ทางเศรษฐกิจ สังคมหรือขนบธรรมเนียมประเพณี ซึ่งนอกเหนือจากสถานท่ีแลว เทศกาลและงานฉลอง รวมไปถึง สินคาพ้ืนเมืองในพ้ืนท่ีตางๆ เชน ประเพณีวัน สารทเดือนสิบของ จังหวัดนครศรีธรรมราช ประเพณีลากพระและประเพณีปลอย เตา ของจังหวัดพังงา ประเพณีบุญบ้ังไฟลําลํานางรองและประเพณีบุญ หัวมัน ใหญของจังหวัดบุรีรัมย จัดไดวาเปนสวนหนึ่งของการทอง เที่ยวที่มีคุณคาเชิง วัฒนธรรมเชนเดียวกัน ดังน้ัน จะเห็นไดวาการอนุรักษและการพัฒนามรดกทาง วัฒนธรรมใหคงอยูตอไปนั้นเปนเร่ืองสําคัญ เพราะนอกจากจะเปน ความภาคภูมิ ในของประเทศแลว ยังมีคุณคาท่ีเปนประโยชนตอ การพัฒนาการศึกษาทางดาน ประวัติศาสตร ศิลปศาสตร สุนทรียศาสตรชาติพันธุวิทยา และมานุษยวิทยา อีก ทั้งยังสามารถ ExecutiveJournal๑๔๑สงเสริมการพัฒนาเศรษฐกิจของชุมชน และ ประเทศผานทางการทอ งเทย่ี ว อยา งไรกด็ เี ปน ทีน่ ากงั วลวาผลจากการทอ งเท่ยี วท่ี เพิ่มสูงข้ึนจะนําไปสูความเสื่อมโทรมของสถานท่ีทองเท่ียว และการสูญเสียมูลคา ทางวฒั นธรรม จงึ อาจจะกลา วไดว า การทองเทย่ี วเปรยี บเสมือนดาบสองคมถา ไมมี การวางแผนอยางเหมาะสม การจัดการ เพื่อรักษาสมดุลของการพัฒนาการ ทองเที่ยวและการอนุรักษมรดก ทางวัฒนธรรมจึงเปนเรื่องสําคัญ เพ่ือนนําไปสู การวางแผนและการ จัดการการทองเท่ียวอยางยั่งยืน แนวคิดการจัดการมรดกทาง วัฒนธรรมและการทองเที่ยวเชิง มรดกวัฒนธรรม การทองเที่ยวเชิงมรดก วัฒนธรรม และการจดั การมรดกทางวัฒนธรรมเปนสิง่ ที่ตองพจิ ารณาควบคูก ัน ซ่ึง การรักษามรดก วัฒนธรรมเปนประโยชนดานองคความรูและการใหคุณคาแก สังคม ในขณะที่การพัฒนาการทองเท่ียวนําไปสูการเติบโตทางเศรษฐกิจ และ รายไดของชุมชน การจัดหาแนวทางการจัดการทองเท่ียวเชิงมรดกวัฒนธรรมจึง เปนเรื่องสําคัญ ท้ังนี้แนวคิดหลักเพ่ือใชในการ จัดการมรดกทางวัฒนธรรม ประกอบดวย แนวคิดการพัฒนาการ ทองเท่ียวอยางย่ังยืน และแนวคิดเศรษฐกิจ และการทองเท่ียวเชิง สรางสรรค ซ่ึงแตละแนวคิดจะประกอบดวยกลยุทธและ แนวทาง สนับสนุนที่จะนําไปสูการจัดการมรดกวัฒนธรรมและการทองเท่ียว เชิง มรดกวัฒนธรรมเปนไปอยางเหมาะสม ๑.แนวคิดการพัฒนาการทองเที่ยวอยาง ยั่งยืนแนวคิดการพัฒนาการทองเท่ียวอยางย่ังยืนมีจุดเร่ิมตนจาก การท่ีองคการ สหประชาชาติ(UN)ไดจัดการประชุมสหประชาชาติ ในปพ.ศ. ๒๕๑๕และได ขอสรุปใหประเทศสมาชิกหันมาสนใจสิ่ง แวดลอมมากขึ้นโดยมุงเนนการพัฒนา ประเทศควบคูกับการรักษาส่ิงแวดลอมและชุมชน ท้ังนี้การประชุมครั้งตอมาในป
๓๕ พ.ศ. ๒๕๓๕ ประชุมไดใหขอเสนอแนะเกี่ยวกับการทองเท่ียว เนื่องจากเห็น วา การทองเที่ยวมีสวนเกี่ยวของกับปญหาส่ิงแวดลอม และโครงสรางชุมชนตางๆ ท่ี เกิดข้ึน จึงเปนท่ีมาของแนวคิดเร่ืองการ ทองเที่ยวแบบยั่งยืน (Theobald,๑๙๙๔) ตอมากรอบแนวคิดนี้ได ถูกพัฒนาโดย Swarbrooke(๑๙๙๙)เพ่ือมุงเนนการการ รักษาสมดุลของการพัฒนาการทองเท่ียวซึ่งนําไปสู การเติบโตทางเศรษฐกิจ และ การอนุรักษมรดกทางวัฒนธรรม โดยแนวคิดนี้ตั้ง อยูบนคําจํากัดความวาการ ทองเท่ียวเชิงวัฒธรรมอยางยั่งยืน คือ การทองเที่ยวซึ่งทําใหเศรษฐกิจเจริญงอก งาม แตตอ งไมทําลายทรัพยากรซ่ึงเก่ยี วกบั การทองเทยี่ ว และตอ งไมสง ผลเสียตอ มูลคาทางวัฒนธรรมของแหลงทองเที่ยวนั้น รวมถึงโครงสรา งทางสังคมของพื้นที่ น้ันหลักการพัฒนาท่ีสําคัญของSwarbrooke(๑๙๙๙)นั้น เนนท่ีการพัฒนาท่ีควบคู กันไประหวางการเติบโต และการรักษามูลคาทางวัฒนธรรม โดยแนวคิดน้ีจะเนน การวางแผนและจัดการ ที่เหมาะสม เพ่ือหลีกเล่ียงปญหาจากการเปล่ียนแปลงของ วัฒนธรรม หรือวิถีชีวิตของชุมชนซ่ึงรวมถึงดานเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง ท้ังน้ีการจัดการการทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่ดีไม ควรที่จะมองมรดกทาง วัฒนธรรมหรือแหลงทองเที่ยวเปนเพียงแค สินคาที่จะนํารายไดเขาสูประเทศ หากแตควรมองแหลงทองเที่ยว ดังกลาวใหเสมือนมรดกของคนท้ังประเทศที่ควร คาแกการอนุรักษ ไวใหคงอยูตอไป งานศึกษาในชวงหาปท่ีผานมาไดกลาวถึง การจัดการทอง เที่ยวเชิงวัฒนธรรมมากข้ึนIvanovic(๒๐๐๘) และCooperFletcher FyallGilbertและ Wanhill(๒๐๐๘) วัฒนธรรมและมรดกทางวฒั นธรรมเปนรูปแบบการ พัฒนาในการทองเท่ียวที่เกิดข้ึนใหม โดยแหลงทองเที่ยวรวมถึงกิจกรรมตางๆ มี บทบาทสําคัญในการ ดึงดูดนักทองเที่ยวและผูเขาชม ซึ่งการทองเท่ียวเชิง วัฒนธรรมจะ เนนการเดินทางไปสูประสบการณและกิจกรรมการมีสวนรวมในวิถี ชีวิตท่ีอาจจะพบเห็นไดยากในชีวิตประจําวัน (Goeldner&Ritchie,2009)ท้ังนี้ Ismail (๒๐๐๘ เสนอแบบจําลองเพ่ือการ จัดการทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรมอยางย่ังยืนโดย มุงเนนทั้งประโยชน ทางเศรษฐกิจท่ีชุมชนจะไดรับจากการจางงานและรายไดท่ี สูงข้ึน ควบคูไปกับการคงไวซ่ึงสภาพแวดลอมวิถีชีวิตแบบเดิมท่ีสามารถ สนอง ความตองการของชุมชนทั้งในปจจุบันและในอนาคต ซ่ึง สอดคลองกับ Ximba( ๒๐๐๙)ซึ่งเสนอวาพัฒนาการทองเท่ียวเชิง วัฒนธรรมควรเนนความเขาใจ วัฒนธรรม และการมีสวนรวมใน ประสบการณทางวัฒนธรรมทั้งทางดานภูมิ
๓๖ ปญญา ความงามจิตวิทยา และความรูสึก ภายใตแนวคิดการพัฒนาการทองเท่ียว อยางยั่งยืน จะมุงเนนการพัฒนาแหลงทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรมให เปนแหลง เรียนรูและสรางความประทับใจพรอมกับสรางการมีสวน รวมของชุมชนเพ่ือเปน แรงผลักดันใหชวยกันอนุรักษสืบทอดและ ถายทอดศิลปะวัฒนธรรม ซ่ึงจะเปน การคงไวซึ่งอัตลักษณของ ชุมชน2.แนวคิดการทองเที่ยวเชิงสรางสรรค แนวคิด การทองเที่ยวเชิงสรางสรรคมีท่ีมาจากการทิ่ทอง เที่ยวเชิงวัฒนธรรมโดยมี จุดเริ่มตนจากในแถบทวีปยุโรปซึ่งจะเนนการทองเที่ยวเพื่อเปนประสบการณ และ การเพิ่มพูนความรู RaymondและRichardsซึ่งเปนสมาชิกของสมาคมเพื่อการศึกษา การทองเท่ียวและสันทนาการ (ATLAS)ไดใหคําท่ีอาจจํากัดความการ ทองเท่ียว เชิงสรางสรรคอยางเปนทางการ วาเปนการทองเที่ยวที่ เนนการมีสวนรวมใน วั ฒนธรรมของชุ มชนผ านทางกิ จกรรมและ ประสบการณ ท่ี ได รั บ (Wurzburger,Aagesen,Pattakos,&Pratt,2009)142ExecutiveJournalในขณะเดียวกั น แนวคิดการทองเท่ียวเชิงสรางสรรคไดรับการสนับสนุนโดยองคกร UNESCOโดย มุงเนนการพัฒนา และสราง เครือขายเมืองสรางสรรคซึ่งสงเสริมความรูความ เขาใจวัฒนธรรมอัตลักษณของแตละชุมชนผานประสบการณนอกจากน้ี จะเห็น ไดวา แนวคิดการทองเที่ยวเชิงสรางสรรคไดรับความนิยมมากข้ึน เน่ืองจาก นักทองเที่ยวไดมีปฎิสัมพันธ ไดความรู ไดรับคุณคา พรอมไดรับ ความ เพลิดเพลินจากการทองเที่ยวในบริบทของมรดกทางวัฒนธรรม ท้ังน้ี แนวคิดการ ทองเท่ียวเชิงวัฒนธรรมแบบสรางสรรคจะเนนท่ี การสะทอนถึงความมีชีวิต วิถี ชีวิต และการถายทอดอยางเปนรูปธรรมจนทําใหสถานที่ดังกลาวเปนแหลง ทองเที่ยวท่ีนาสนใจ แบบจําลองการพัฒนาการทองเท่ียวเชิงวัฒนธรรม จาก ความสําคัญและแนวคิดเบ้ืองตนท่ีจะนําไปสูการพัฒนาการทองเที่ยวเชิง วัฒนธรรมนํามาสูการวางแผนการจัดการ และการ สงเสริมกิจกรรมการทองเที่ยว ตลอดจนการวางแผนกลยุทธการพัฒนาการทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรมใหเหมาะสม กับประเทศไทย จากการ ศึกษาของ Bywater(๑๙๙๓) ไดแยกประเภทนักทองเที่ยว เชิงวัฒนธรรมออกเปน ๓ ประเภท ๑.นักทองเที่ยวตามแรงกระตุนทางวัฒนธรรม (CulturallyMotivated)หมายถึง ผูที่เดินทางทองเที่ยวดวยเหตผุลทางวัฒนธรรม นักทองเท่ียวกลุมนี้มีความสนใจที่จะเรียนรูศึกษาวัฒนธรรมและมีพฤติกรรมท่ีจะ พักอยูในแหลงทองเที่ยวเปนระยะเวลานาน ๒. นักทองเที่ยวตามแรงบันดาลใจทาง
๓๗ วัฒนธรรม(CulturallyInspired)หมายถึง ผูที่ถูกดึงดูดใจดวยศักยภาพของแหลง ทองเที่ยว ที่เปนท่ีรูจักหรือไดรับการประชาสัมพันธผานสื่อ รูปภาพโดย นักทองเที่ยวประเภทน้ีจะใชระยะเวลาท่ีจะพักอยูในแหลงทองเท่ียวนอยกวา ประเภทแรก แตมีโอกาสที่จะเดินทางกลับมายังสถานที่ทองเที่ยวอีกคร้ังในอนาคต ๓.นักทองเท่ียวตามแรงดึงดูดทางวัฒนธรรม (CulturallyAttracted)หมายถึง ผูท่ีมี ความสนใจในกิจกรรมการทองเที่ยวที่เกิด ข้ึน โดยนักทองเท่ียวประเภทน้ีจะมี ระยะเวลาในการทองเท่ียวนอย อาจจะเปนในลักษณะเยี่ยมชมมากกวาการพัก อาศยั บทสรุป การวางแผนการพัฒนาการทองเท่ียวเชิงมรดกทาง วัฒนธรรมเปนหนึ่งใน ยุทธศาสตรท่ีตองพัฒนาในประเทศไทย เพราะนอกจากการทองเท่ียวจะเปน อุตสาหกรรมหลักท่ีสรางราย ไดและนําเงินตราตางประเทศเขาสูประเทศไทยแลว การทองเที่ยว ยังกอใหเกิดการสรางอาชีพสืบเนื่องจากการทองเท่ียว เชน การ ผลิตหัตถกรรมพ้ืนบานหรือการใหบริการดานตางๆ นับไดวาการ ทองเท่ียวมี บทบาทในการกระตุนใหเกิดการผลิตและการนํา ทรัพยากรของประเทศมาใชให เกิดประโยชนสูงสุด อยางไรก็ดี เน่ืองจากสถานการณตลาดการทองเที่ยวใน ปจ จุบันมีการแขงขนั อยา งรุนแรงประเทศไทยจึงควรสง เสริมการทอ งเท่ียวโดยให ความ สําคัญกับการใชวัฒนธรรม เปนจุดขายในการแขงกับแหลงทอง เท่ียวท่ัว โลก ท้ังน้ีประเทศไทยมีแหลงทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรมซ่ึง จัดไดวาเปนแหลงมรดก โลกที่ไดรับการข้ึนทะเบียนแลวจํานวน ๕ แหงดวยกัน และรอการข้ึนทะเบียน จํานวน ๒ แหง (กระทรวง วัฒนธรรม, ๒๕๕๕) นอกจากน้ียังมีมรดกทางวัฒนธรรม อีกจํานวน มาก เชน ปราสาท พระราชวัง วัด โบราณสถาน โบราณวัตถุ ประเพณี และวิถกี ารดําเนินชีวิต ทั้งนี้หวั ใจสําคัญของการวางแผนพฒั นาอุตสาหกรรมทอง เท่ียวเชิงวัฒนธรรมใหมีการเติบโตอยางยั่งยืน คือการรักษาสมดุล ระหวางการอนุ รักษณมรดกทางวัฒนธรรม และการสงเสริม พัฒนาการทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรม ซึ่งจะสําเร็จลุลวงไปไดจะตอง อาศัยความรวมมือกันจากทุกฝายท้ังภาครัฐ ภาคเอกชน องคกร อิสระ และชุมชน ข้ันตอนของการจัดการแหลงทองเท่ียวเชิง วัฒนธรรมเพ่ือนําไปสูการพัฒนาการทองเที่ยวแบบยั่งยืนน้ัน ประกอบดวย การตลาดที่จะตองตอบสนองความตองการและสราง ความพึงพอใจใหแก นักทองเท่ียว การวางแผนโครงการพัฒนา แหลงทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรม ซึ่ง
๓๘ รวมถึงการวางแผนการใชพื้นท่ี การวางแผนการขนสง การประเมินผลกระทบและ ศักยภาพในการ พัฒนาแหลงทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรม นอกจากน้ียังรวมถึงการ จดั การโครงสรา งองคก รและการจัดการทเ่ี หมาะสมตอ การ พัฒนาการทองเท่ียวเชิง วัฒนธรรม และการดําเนินโครงการพัฒนา แหลงทองเที่ยว ซึ่งรวมถึงการจัดการ แหลงทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรม โครงสรางพื้นฐานและส่ิงอํานวยความสะดวกตางๆ เพ่ือสนับสนุน การทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรมพรอมกับการอนุรักษพัฒนาวัฒนธรรม ใหย ่ังยืนในระยะยาวตอ ไป ๑๕) The Creating and innovation ความคดิ สรา งสรรคค ืออะไร? ความคดิ สรา งสรรคอาจรูสึกเหมือนเปนพลงั พเิ ศษที่สงวนไวส าํ หรบั \"คนท่ีมีความคิดสรางสรรค\" เทาน้ัน โชคดีท่ีอัจฉริยะเชิงสรา งสรรคไมใชคนเดียว ท่ีสามารถมีความคิดสรางสรรคได แกนแทของความคิดสรางสรรคคือการไดรับ ขอมูลเชิงลึกและแนวคิดใหมๆ โดยเจตนาผานขอมูลที่มีอยู บอยคร้ัง ความคิด สรางสรรคเกี่ยวของกับการใชรูปแบบการคิดที่แตกตางกัน และตรวจสอบขอมูล จากมุมมองตางๆ เพ่ือดูรูปแบบใหมๆ ใครๆ ก็สามารถสรางความคิดสรางสรรคได ดวยการฝกฝน งายท่ีจะติดอยูกับรูปแบบความคิดเดียวกัน โดยเฉพาะในที่ทํางาน อยางไรก็ตาม รูปแบบความคิดเหลานั้นอาจขัดขวางนวัตกรรมของคุณ และทําให คุณติดอยูกับกิจวัตรที่ไมมีประโยชนตอคุณ ความคิดสรางสรรคแสดงใหเราเห็น วามีวิธีแกไขปญหามากมาย และการพัฒนาทักษะการคิดเชิงสรางสรรคของคุณ จะชวยใหค ุณรจู ักโซลชู ันทเ่ี ปนนวตั กรรมใหมไ ดร วดเร็วยงิ่ ขึน้ นอกจากนี้ ความคิดสรางสรรคยังเปนทักษะที่ออนนุมซ่ึงเปนท่ีตองการ ตัวมากท่ีสุดในป ๒๐๒๐ ดังน้ันการเสริมสรางทักษะดานความคิดสรางสรรคของ คณุ จงึ สามารถสรา งความแตกตางในการทํางานไดเชนกนั นอกจากการคิดอยางมีวิจารณญาณและการมุงเนนแลว ความคิด สรางสรรคยังเปนส่ิงสําคัญในการชวยใหเขาใจรูปแบบที่อาจไมชัดเจนในแวบ แรก การคิดอยางสรางสรรคจะทําใหคุณเปนนักแกปญหาท่ีดีขึ้น ซึ่งมีประโยชน มากมายท้งั ในดา นการทาํ งานและชวี ิตสวนตวั ของคณุ
๓๙ การคิดท่ีแสดงออกและสรางสรรคชวยใหเราทาทายสมมติฐานของ ตนเอง คนพบส่ิงใหมๆ เก่ียวกับตัวเราและมุมมองของเรา รักษาความเฉียบแหลม ทางจิตใจ และมองโลกในแงด ียิ่งข้นึ ไปอกี ๑๕) เทคโนโลยเี พือ่ ส่อื ดิจิตลั เทคโนโลยดี ิจทิ ัล (Digital literacy) คอื อะไร ทักษะความเขาใจและใชเทคโนโลยีดิจิทัล หรือ Digital literacy หมายถึง ทักษะในการนําเคร่ืองมือ อุปกรณ และเทคโนโลยีดิจิทัลที่มีอยูใน ปจจุบัน เชน คอมพิวเตอร โทรศัพท แทปเลต โปรแกรมคอมพิวเตอร และส่ือ ออนไลน มาใชใหเกิดประโยชนสูงสุด ในการสื่อสาร การปฏิบัติงาน และการ ทํางานรวมกัน หรือใชเพ่ือพัฒนากระบวนการทํางาน หรือระบบงานในองคกรให มคี วามทันสมัยและมีประสทิ ธภิ าพ ทักษะดังกลาวครอบคลุมความสามารถ ๔ มิติ ๑. การใช (Use) ๒. เขาใจ (Understand) ๓.การสรา ง (create) ๔.เขา ถึง (Access) เทคโนโลยดี ิจทิ ลั ไดอยา งมีประสิทธภิ าพ ๑๖) พระเวสสันดรชาดก เนอื้ หา ความเปน มาของมหาชาติ พทุ ธศาสนกิ ชนโดยทั่วไปมีความเชื่อวา กอ นทพี่ ระพทุ ธเจาจะทรง บรรลุอนุตตรสัมมาสัมโพธญิ าณตรัสรูเปนพระพทุ ธเจา นน้ั ทรงถือกาํ เนิดเปนพระ โพธิสัตวในแตละพระชาตนิ ัน้ พระองคไ ดทรงบาํ เพ็ญบารมหี รอื คณุ ธรรมเพ่อื เปน ปจจยั นาํ ไปสพู ระโพธิญาณครบบริบูรณท้งั ๓๐ กลา วคอื การบําเพญ็ เพียรบารมี ของพระองคน ัน้ แบงเปน ๓ ระดับ คือ บารมีระดับตน ๑๐ บารมรี ะดบั กลางหรอื อปุ บารมี ๑๐ และบารมรี ะดับสงู หรือ ปรมัตถบารมี ๑๐ รวมเปน ๓๐ หรอื เรียกวา บารมี ๓๐ ทัศ
๔๐ การบาํ เพ็ญบารมขี องพระโพธิสัตวในแตละชาตจิ ะมลี าํ ดับ ดงั น้ี ๑.ทรงบาํ เพ็ญเนกขมั มบารมี คือ การถือบวช ๒.ทรงบําเพ็ญวริ ิยบารมี คอื ความเพยี ร ๓.ทรงบําเพ็ญเมตตาบารมี คอื ความรักความเมตตา ๔.ทรงบําเพ็ญอธิษฐานบารมี คอื ความตง้ั ใจแนว แน ๕.ทรงบาํ เพ็ญปญ ญาบารมี คอื ความรอบรู ๖.ทรงบาํ เพ็ญศีลบารมี คอื ความสํารวมกายวาจา ๗.ทรงบําเพ็ญขันตบิ ารมี คือ ความอดทนอดกลน้ั ๘.ทรงบําเพญ็ อุเบกขาบารมี คือ การวางใจเปน กลาง ๙.ทรงบาํ เพ็ญสัจบารมี คือ การรักษาความสัตย ๑๐. ทรงบําเพ็ญทานบารมี คอื การบรจิ าคทาน การบาํ เพ็ญบารมขี องพระโพธสิ ัตวในแตละพระชาตนิ ัน้ ไมไดท รง บาํ เพ็ญบารมเี ฉพาะอยางใดอยา งหนึ่งในจาํ นวน ๑๐ ประการเทาน้นั แตจะทรง บําเพญ็ ครบทัง้ ๑๐ ประการ ซึ่งในแตละพระชาติจะมีความโดดเดนทพ่ี ระโพธสิ ตั ว ทรงบําเพญ็ กวาบารมอี ืน่ ๆ ดงั เชน เมื่อเสวยพระชาติเปน พระเวสสนั ดร พระองค ทรงบําเพญ็ ครบท้งั ๑๐ ประการอยางเห็นไดชัด ในพระชาตินีพ้ ระองคท รงบําเพญ็ ทานบารมีเปนจุดเดนทาํ ใหค นท่ัวไปเขาใจวา ทรงบําเพญ็ เฉพาะทานบารมี แทจรงิ พระองคไ ดบ ําเพญ็ บารมีอืน่ ๆ ดวยเชนกนั กลา วคือ การบําเพญ็ เนกขมั ม บารมี ดว ยการไปบําเพญ็ ครองเพศบรรพชิตทเี่ ขาวงกต การบาํ เพญ็ วิริยบารมี คือ ทรงมคี วามพากเพียรในการปฏิบัตธิ รรมอยางไมยอทอ การบาํ เพ็ญเมตตาบารมี คือ ทรงบริจาคทานใหแ กบ ุคคลผูย ากไรท กุ ระดบั ชนั้ การบําเพญ็ อธิษฐานบารมี คือ ทรงต้ังพระทัยอยา งแนว แนเพอ่ื บรรลุพระโพธญิ าณ การบาํ เพญ็ ศลี บารมี คอื ทรงรักษาศีลใหบ รสิ ทุ ธร์ิ ะหวา งครองเพศบรรพชติ ที่เขาวงกต บําเพ็ญขนั ติบารมี คอื ทรงมีความอดทนอดกลั้นตอ ความยากลาํ บากตา ง ๆ ทั้งทายและใจขณะประทบั
๔๑ อยทู เ่ี ขาวงกต การบําเพ็ญอเุ บกขาบารมี คือ ทรงวางเฉยเมอื่ เห็นชชู กเฆย่ี นตี พระโอรสพระธิดาทีท่ รงบริจาคใหเปน สทิ ธขิ์ องชชู กแลว การบาํ เพ็ญสจั จบารมี คือ ทรงรักษาสัจจะที่จะทรงมอบพระโอรสพระธิดาใหชูชก ดว ยการตามหา พระโอรสพระธดิ าทไี่ ปซอ นในสระบวั แมจะขมขน่ื พระทัยสักเพยี งใดแตพ ระองค กท็ รงยดึ ม่ันในคําสตั ย สดุ ทาย การบําเพญ็ ทานบารมี พระองคทรงบริจาคชาง ทรง สง่ิ ของมคี าทง้ั ปวง พระโอรส พระธิดา และพระมเหสี ๑๗)วัฒนธรรมอินเดยี เนอ้ื หา วัฒนธรรมและประเพณสี มัยกรงุ ศรีอยธุ ยา ดินแดนท่ีเปนประเทศไทยทุกวันนี้มีความเปนมายาวนาน จึงมีวัฒนธรรม ดั้งเดิม ซ่ึงมีท่ีมาจากจีน อินเดีย ขอม มอญ และประเทศใกลเคียงอื่น ๆ วัฒนธรรม สมัยอยุธยาจึงเปนการผสมผสานระหวางวัฒนธรรมไทยแท และวัฒนธรรมที่รับ จากตางชาติ แลวนํามาดัดแปลงใหเหมาะสม วัฒนธรรมตางชาติท่ีรับเขามามาก ที่สุด คือ วัฒนธรรมอินเดีย แตมิไดรับโดยตรง รับตอจากขอม มอญ และจากพวก พราหมณท่ีสืบเชื้อสายตอ ๆ กันมาอีกทีหนึ่ง บางอยางยังปรากฏอยูจนปจจุบันน้ี ที่เห็นไดเดนชัด คือ วัฒนธรรมเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา นอกจากนั้นอยุธยายังรับ วัฒนธรรมจากอาณาจักรไทยอื่น ๆ เชน รับเอารูปแบบตัวอักษรและการเขียน หนงั สอื จากสุโขทัย วัฒนธรรมท่ีสําคัญมีดังน้ี ๑. วัฒนธรรมการแตงกายการแตงกายมีบทบาทตอการ ดํารงชีวิตของมนุษยในการสรางความสุขใจไดทางหน่ึง ดวยเหตุท่ีมนุษยรักงาม และเปนส่ิงที่หาไดไมยากนัก วัฒนธรรมการแตงกายของคนในแตละสังคมมีความ แตกตางกัน ข้ึนอยูกับสภาพความเปนอยู และมีการเปลี่ยนแปลงตามยุคสมัยภาวะ ของบานเมือง สมยั อยุธยามีการแตง กายดังน้ี ๑.๑ การแตงกายของคนชั้นสูง คนชั้นสูงแตง กายตามขนบธรรมเนยี มประเพณีของ ราชการ ซึ่งเจานายหรือขาราชการผูใหญทั้งหลายใชกัน และพวกผูดีมีสกุล ผูหญงิ ทงั้ หลายถอื เปนแบบอยางเพราะแสดงใหเ ห็นวาอยูในสงั คมชน้ั สงู ๑.๒ การแตงกายของชาวบาน ชาวบานจะนุงโจงกระเบน พวกทางเหนือ ผูชายมัก ไวผมยาว สวนพวกทางใตมักตัดผมใหสั้น สมัยสมเด็จพระนารายณ ผูชายตัดผม ทรงมหาดไทย สว นผูหญงิ คงไวผมยาวและหม ผาสไบ
๔๒ ๑.๓ การแตงกายยามเกิดสงคราม ยามสงครามผูหญิงอาจตองชวยสูรบหรือใหการ สนับสนุน มีการเปล่ียนทรงผมตัดผมใหสั้นดูคลายชาย ทะมัดทะแมงเขมแข็งข้ึน การนุงหมตองใหรัดกุม แนนไมรุมราม เคล่ือนไหวไดสะดวก หมผาแบบ ตะเบ็งมาน สว นผูช ายไมเปลยี่ นแปลง ประเพณีการแตงผมสตรีชาวอยุธยา ซิมอง เดอ ลาลแู บร อคั รราชทูตฝร่ังเศส จดไว วาผมชาวสยามนั้นดําหนาและสลวย และท้ังชายหญิงไวผมส้ันมาก ผมท่ีขอดรอบ กระหมอมยาวเพียงถึงช่ัวแคปลายใบหูขางบนเทานั้น ผมขางลางจนถึงทายทอย นั้น ผูชายโกนเกล้ียงและความนิยมกันอยางวานี้เปนท่ีพอใจชาวสยามมาก แต ผูหญิงปลอยผมกลางกระหมอมยาวหนอย ไปลขึ้นเปนปกตรงหนาผาก กระนั้นก็ ยังไมร วมเขา เกลา กระหมวดเกศ ๒. กระบวนพยุหยาตราทางชลมารคประเพณีสําคัญที่นับเปนพระราชพิธีสมัยกรุง ศรีอยุธยาซึ่งควรจะนํามาระบุไวไดแก กระบวนพยุหยาตราทางชลมารค จาก ประวัติศาสตรกลาวไววา เปนประเพณีท่ีจัดใหมีข้ึนเปนประจําทุกป และในสมัย แผนดินสมเด็จพระนารายณมหาราช ซ่ึงเปน ยุคทกี่ รุงศรอี ยุธยาเจรญิ รุงเรืองอยาง สูงสุด ทางราชการไดจัดกระบวนพยุหยาตราเต็มยศข้ึนเรียกวา กระบวนพยุหยา ตราเพชรพวง ปรากฏวา ตองใชคนตั้งแต ๑๐,๐๐๐ คนเขา ร้วิ กระบวน อันนับเปน ริ้ว กระบวนพยุหยาตราทางชลมารคท่ีย่ิงใหญและมโหฬารท่ีสุด เปนที่นายินดีที่ รัฐบาลของเราเล็งเห็นความสําคัญของการจัดกระบวนพยุหยาตรา ทางชลมารค ซึ่งกระบวนพยุหยาตราทางชลมารคที่จัดใหมีข้ึนคร้ังลาสุด เม่ือไมชาไมนานมานี้ เทากบั เปน การรกั ษาประเพณีประจําชาติไวโ ดยแท ๓. ประเพณีเดือนสิบเอ็ด เดือนสิบเอ็ดน้ี สมัยกรุงศรีอยุธยามีพิธีแผนดินที่สําคัญ มากอยูพิธีหน่ึง คือพิธีแขงเรือ เรือหลวงที่เขาแขงช่ือเรือสมรรถไชยของพระ เจาอยูหัว กับเรือไกรสรสุข ของสมเด็จพระมเหสี การแขงเรือน้ียังเปนการเสี่ยง ทายอีกดวย คือถาเรือสมรรถไชยแพก็แสดงวาขาวเหลือเกลืออ่ิม พลเมืองเปนสุข ถาสมรรถไชยชนะ บานเมืองก็จะมีเรื่องเดือดรอนจะนําคําประพันธของ นายมี ท่ี บรรยายถึงเดือนสิบสองมาลงไวประกอบเร่ืองก็ใครจะเขียนเสนอทานผูอาน ให ทราบวาในเดือนสิบสอง ในสมัยกรุงศรีอยุธยามีประเพณีพระราชพิธีอะไรบาง มี (๑) พระราชพิธีจองเปรียงตามประทีป (ชักโคม) ในพระราชวังแลตามบานเรือนทั้ง
๔๓ ในรพระนครและนอกพระนครทั่วกัน กําหนด ๑๕ วัน (๒) ถึงวันข้ึน ๑๕ ค่ํา โปรด ใหทาํ จลุ กฐนิ คือทอดผา ใหเสร็จในวนั เดียวแลว (เอาผาผนื น้ันพระราชทานกฐนิ ) ๔. ประเพณีเดือนสิบสอง ประเพณีลอยกระทงในเดือนสิบสองเปนประเพณีท่ี ประชาชนไทยนิยมชื่นชมกันหนักหนา เพราะกอใหเกิดความสุขการสุขใจเปน พเิ ศษนนั่ เอง กอนท่ีจะนําคาํ ประพนั ธข อง นายมี ที่บรรยายถึงเดอื นสบิ สองมาลงไว ประกอบเรื่องก็ใครจะเขียนเสนอทานผูอาน ใหทราบวาในเดือนสิบสอง ในสมัย กรุงศรีอยุธยามีประเพณีพระราชพิธีอะไรบาง มี (๑) พระราชพิธีจองเปรียงตาม ประทีป (ชักโคม) ในพระราชวังแลตามอีกดวย คือถาเรือสมรรถไชยแพก็แสดงวา ขาวเหลือเกลืออ่ิม พลเมืองเปนสุข ถาสมรรถไชยชนะ บานเมืองก็จะมีเร่ือง เดอื ดรอน จะนําคําประพันธของ นายมี ท่ีบรรยายถึงเดือนสิบสองมาลงไวประกอบเร่ืองก็ใคร จะเขียนเสนอทานผูอาน ใหทราบวาในเดือนสิบสอง ในสมัยกรุงศรีอยุธยามี ประเพณีพระราชพิธีอะไรบาง มี (๑) พระราชพิธีจองเปรียงตามประทีป (ชักโคม) ในพระราชวงั แลตามบานเรือนท้งั ในรพระนครและนอกพระนครท่วั กัน กําหนด ๑๕ วัน (๒) ถึงวันขึ้น ๑๕ คํ่า โปรดใหทําจุลกฐิน คือทอดผาใหเสร็จในวันเดียวแลว (เอาผา ผืนน้ันพระราชทานกฐิน) ๕. ประเพณีสงกรานต ประเพณีสงกรานตแตละแหงยอมผิดแผกแตกตางกันไป และเปลยี่ นแปลงไปตามยคุ สมัย หากจะกลา วถงึ พระราชพิธีละแลงสุก(เถลงิ ศก) เม่ือ สงกรานตแทน (๑) พระเจากรุงศรีอยุธยาเสด็จไป สรงนํ้าพระพุทธปฏิมากร ศรีสรร เพชญ พระพิฆเนศวร (๒) โปรดใหนิมนตพระสงฆราชาคณะเขามาสรงนํ้า รับ พระราชทานอาหารบิณฑบาต จตุปจจัยทาน ท่ีในพระราชวังทั้ง ๓ วัน (๓) ทรงกอ พระเจดียทรายท่ีวัดพระศรีสรรเพชญ และมีการฉลองพระเจดียทรายดวย (๔) ต้ัง โรงทอทานเล้ียงพระแลราษฎรซ่ึงมาแตจตุรทิศ มีเคร่ืองโภชนาอาหารคาวหวาน นํ้ากิน นาํ้ อาบและยารกั ษาโรค พระราชทานทั้ง ๓ วนั วัฒนธรรมอินเดยี ทเ่ี ขามาในประเทศไทย การติดตอคาขายระหวางชาวอินเดียและชาวเอเชียตะวันออกเฉียงใต เปน ส่ือสําคัญที่กอใหเกิดการเผยแพรวัฒนธรรมอินเดียมายังรัฐโบราณแถบนี้ การ แลกเปลี่ยนมีมาตั่งแตกอนยุคประวัติศาสตร ในชวงวัฒนธรรมหินใหมหรือชวง สังคมเกษตร หลักฐานทางโบราณคดีคือ พบขวานหินขัดรูปสี่เหล่ียมผืนผาและ
๔๔ ขวานหินแบบมบี าอายใุ นชว ง ๔,๐๐๐ – ๒,๐๐๐ ป แพรกระจายไปดนิ แดนท่ชี นเผา ท่ีพดู กลมุ ภาษาออสโตรเอเชียตคิ ไดแกภาษาญวนมอญเขมรภาษามุณฑะ(ภาษา หนึ่งในอินดีย) กับ ชนเผากลุมภาษาออสโตนีเชียน ไดแกภาษาอินโดนีเชีย และ พวกจาม เหตุการณที่เปนแรงกระตุนสําคัญท่ีทําใหเกิดการเพ่ิมปริมาณการคาขาย ระหวางชาวอินเดียและชาวเอเชียตะวันออกเฉียงใตโดยเฉพาะประเทศไทยคือ แต เดิมอินเดียไดซื้อสินคาฟุมเฟอยโดยเฉพาะทองคําในบริเวณเมดิเตอรเรเนี่ยนและ เอเชียกลาง แตราว พ.ศ.ว. ที่ ๔ – ๕ ไดเกิดวิกฤตการณทางการเมืองขึ้นในแถบนี้ ทําใหการคมนาคมในแถบนี้ถูกตัดขาด อินเดียไมอาจซื้อทองคําในไซบีเรียไดอีก ตอไป จึงหันไปซื้อทองคําในโรมันจนทําใหเศรษฐกิจโรมันกระทบกระเทือนไม อาจขายทองใหอินเดียไดอีก ดวยเหตุนอ้ี ินเดียจึงเดินทางมาเอเชยี ตะวนั ออกเฉียง ใตเ พอื่ หาแหลงท่ีซอื้ ทองคาํ ใหม และเรยี กดินแดนแถบน้ีวา “สวุ รรณภูม”ิ ชาวอินเดียที่เปนพอคา นักบวชเหลาน้ีไดเดินทางเขามาทั้งทางบกและทาง นํ้าดังที่พบในหลักฐานในจารึก อ.วังไผ จ.เพชรบูรณ ของกษัตริยแหงเจนละ และ การพบลูกปดหินประเภทหินคาเนเลียน หินโอนิกซ หินอาเกต ลูกปดแกวสีตาง ๆ ซึ่งมีแหลงผลิตในอินเดีย แพรกระจายอยูตามแหลงโบราณคดีในเอเชีย ตะวันออกเฉียงใต โดยเฉพาะที่คนพบในประเทศไทย แหลงโบราณคดีคลองทอม จ.กระบี่ และ เกาะคอเขา จ.พงั งา รัฐโบราณแรกรับวัฒนธรรมอินเดีย ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต คือ ฟูนนั เจนละ ทวารวดีและศรีวชิ ยั หลักฐานทางวรรณกรรม เชน ๑. คําภีรมหาวงศในลังกาท่ีเขียนข้ึนในพ.ศ.ว.ที่ ๑๑ – ๑๒ กลาวถึงการ สังคายนาพระไตรปฎกครั้งท่ี ๓ ในชวงพ.ศ.ว.ที่ ๓ พระเจาอโศกมหาราช ไดสงสมณทูตมาเผยแพรพระพทุ ธศาสนาในดนิ แดน “สวุ รรณภูม”ิ ๒. ชาดก มิลินทปญหา มหานิเทศ นิยายของศาสนาเซน และมหากาพย รามยณะ มักจะกลาวถึงพอคาที่ชอบเลนเรือมาคาขายในแถบตะวันออกที่
๔๕ เรยี กวา “สวุ รรณภมู ”ิ หรือ “สวุ รรณประทปี ” เมืองทาสําคญั ท่เี ปน ศนู ยก ลาง การติดตอคาขายที่อยูในประเทศไทยเชน ไชยา เวียงสระ คลองทอ ม วัฒนธรรมสําคญั ท่ีอนิ เดยี นาํ มาเผยแพรในประเทศทางเอเชยี ตะวนั ออก เฉียงใตและประเทศไทยไดแ ก ๑. การใชตราประทับที่เปนส่ือกลางติดตอส่ือสารระหวางสถาบันกษัตริย ศาสนา เอกชนหรือหมคู ณะเพอ่ื ผลทางการเมือง ๒. ระบบการปกครอง ระบบกษัตริย การจัดตั่งรฐั แบบอินเดีย คตกิ ารสรา งเมอื ง ๓. งานวรรณกรรม เชน รามเกียรติ์ ภควัตคีตา ซึ่งมีอิทธิพลตอความรูสึก ความคดิ ของคนในภูมภิ าคน้ี ๔. ศาสนาพราหมณ และพุทธ หลักความเชื่อตาง ๆ การนับถือเทพเจาตาง ๆ การสรางพระพุทธรูป และการสรางเทวรปู ๕. ภาษาสันสกฤตท่ีใชในราชกาล ภาษาบาลีในพระไตรปฎกที่ใชใน พระพทุ ธศาสนาในนกิ ายเถรวาท ๖. เคร่ืองมือ เครื่องใช ตลอดจนกีฬาบางประเภท ซ่ึงชาวพ้ืนเมืองไดนํามา ดัดแปลงใชใหเหมาะสมกับตนเอง ๑๘) หลกั พุทธธรรม ขอมลู เพม่ิ เตมิ จาก ๑. การศึกษา คนควา อิสระ เร่ือง ภูมิปญญาชาวบาน กับ อารยธรรมไทย โดย ใชว ัด เปนสื่อกลาง ในการ ส่อื ความหมาย เรือ่ ง พทุ ธนวตั กรรม การสือ่ สาร ๒. การศกึ ษา เร่อื ง จิตรกรรม ฝาผนงั ๓. การศกึ ษา เรื่อง กณั ฑข องพระเวสสนั ดรชาดก ๔. การศกึ ษา เร่ือง วฒั นธรรมอนิ เดยี ๕. การศึกษา เรอ่ื ง วัฒนธรรมภฎู าน ๖. การใชตนไม ธรรมชาติ สัตวในวรรณคดี เปน สื่อนวัตกรรม ในการส่ือสาร ในการทาํ ความดี ๗. การใชภ าพยนตร และ การตนู เปน ส่อื นวัตกรรมการสือ่ สาร
๔๖ ๘. การใชภาพลักษณ สตรีไทย เปน ส่ือในการสื่อความหมายของความดีงาม เชน สตรีไทย เรื่อง เกษตรกรรม กับ ประเพณีจรดพระคัลแรกนาขวัญ เปน สอ่ื ในเรือ่ ง ประเพณีไทยทงี่ ดงาม ๙. เรื่อง การแตงการ ของสตรีไทย ขาวมุสลิม ท่ีงดงาม ท่ีเปนส่ือของการ อนรุ กั ษไวซึ่งความงาม และ ประเพณีไทย ๑๐. การใช สตรี ในวรรณคดีไทย เปน สื่อ ในเรื่อง การวางตัว และ การส่ือสาร วฒั นธรรม และขนบธรรมเนยี มประเพณีไทย ๑๑. การใช สตรี เทพเจาอินเดีย เปนสื่อในการสรางกําลังใจ และ วัฒนธรรมท่ี งดงาม ของ วัฒนธรรมอินเดีย ๑๒. การใชส่ือ เรื่อง การรักษาไวซ่ึง วัฒนธรรม ของ สตรีชาวภูฎาน กับ ศาสนา และ การอนุรักษ เรื่อง การวางตัว และ กริยา อิริยาบถ ของ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหัว และ พระราชนิ ี ชาวภูฎาน พมิ พเ นอ้ื หา... ๒.๑.๓ แนวคิด ทฤษฎเี ร่ือง ผนู ําชมุ ชนแหง การเรยี นรู ท่ีจะศกึ ษา ๑. เพ่อื ศึกษากระบวนการพฒั นา ในเรื่อง การเขา ใจสภาพปญหาเกี่ยวกับการ พัฒนาชุมชนใหเปนศูนยกลางแหงการเรียนรู การพัฒนาชุมชนใหเปน ผูนาํ ชุมชน แหง การเรยี นรู การประเมนิ ผลการเปนผูน าํ แหงการเรียนรู การ สงเสริมการพัฒนาชุมชน สามารถวิเคราะหการทํางานไดอยางมี ประสทิ ธภิ าพ ๒. การพัฒนาหลักสูตร เพื่อการสรางผูนําชุมชน กับ การเขาใจมรดกทาง วัฒนธรรม พบวา การพัฒนาชุมชน มีสัดสวนกับ การพัฒนาความรูใหมี ความเขา ใจชุมชนมากขึ้น ๓. การประเมินการวัดความสามารถทางดานทักษะ พบวา ทักษะการเรียนรู ผนู ําชมุ ชนมีมากท่ีสดุ และมคี วามเขา ใจทางดานทกั ษะ ๔. การวัดเจตนคติ เรื่อง การพัฒนาชุมชน พบวาการเรียนรูของผูนําชุมชน มีความสามารถในการพฒั นาผนู าํ ชุมชนแหง การเรียนรไู ดมากทสี่ ดุ ๕. การเปล่ียนแปลงทางดานสังคม ทางดานเศรษฐกิจ มีผลทําใหชีวิตความ เปนอยูของชุมชน มีการแลกเปลี่ยนทางดานวัฒนธรรม และ มีการพัฒนา สังคมและการเมือง การสรางผูนําชุมชน เพื่อนําพาในเร่ือง เศรษฐกิจของ
๔๗ ชุมชน เศรษฐกิจพอเพียง คณุ ธรรม และ จริยธรรม การพัฒนาเศรษฐกิจ ภูมิ ปญญาทองถิ่น เพื่อการเรียนรู การเสริมพลังอํานาจทางการเมือง ความ ย่ังยืนแหงการเรียนรู การกําหนดเปาหมาย วิเคราะหความตองการของ ชุมชน การทําใหช ุมชน มีศักยภาพ ในการดําเนนิ ชีวติ ในเรื่อง การพฒั นา ชุมชน การพัฒนาชุมชน และ เปาหมาย ของการดําเนินชีวิต และการสราง จิตสํานึก ในการดําเนินกิจกรรม การประเมินผลการพัฒนาแหงการเรียนรู การสรางผูนําชุมชน กับ การพัฒนาในเร่ือง การยกระดับเจตนคติ ในเร่ือง การสรางเปาหมาย และ เจตนคติ ในเรื่อง การเรียนรูเศรษฐกิจเพื่อการสราง ผูนําชุมชน การวิเคราะหชุมชน ในเรื่อง การพัฒนาผูนําชุมชน กับ การ เรยี นรู ๖. การทองเท่ียวตามขอมูลพ้ืนฐานของชุมชนอโยธยา มีศักยภาพแหลง ทองเที่ยว ๓ องคประกอบ คือ มีศักยภาพดานทรัพยากรการทองเท่ียวที่ เปน สง่ิ ดึงดดู ใจของนกั ทองเที่ยว มีศกั ยภาพดานการเขาถงึ แหลงทองเท่ียว และมีศักยภาพดานส่ิงอํานวยความสะดวกในแหลงทองเที่ยว สําหรับการมี สวนรวมของชุมชนในการพัฒนาการทองเที่ยวเชิงอนุรักษชุมชนอโยธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ใชกระบวนการศึกษาการมีสวนรวม ๕ องคประกอบ พบวา ดานความภาคภูมิใจตอชุมชนและการมีสวนรวมใน การอนุรักษ ประชาชนมีความภาคภูมิใจในแหลงทองเที่ยว เน่ืองจากเห็น วาการทองเที่ยวกอใหเกดิ เศรษฐกิจที่มัน่ คงภายในชุมชน ประชาชนทุกคน จึงมีหนาท่ีเปนหูเปนตาสอดสองความเรียบรอยของชุมชนและการรักษา ทรัพยากรการทองเที่ยวตาง ๆ ดานการมีสวนรวมในการวิเคราะหปญหา ประชาชนมีบทบาทหนาที่นอยเน่ืองจากการจัดการและการวางแผนสวน ใหญจะเปนหนาที่ของหนวยงานรัฐและผูนําชุมชน ดานการมีสวนรวมใน การพัฒนา ประชาชนมีสวนรวมนอยเนื่องจากการบริหารการจัดการมี เจาของพื้นที่ทองเที่ยวและหนวยงานทองถ่ินภาครัฐดูแล ดานการแบงปน ประโยชนและกระจายรายได คนในชุมชนสวนหน่ึงรับจางขายสินคาหรือ รับจางผลิตสินคาจําหนายใหกับรานคาในตลาดนํ้า และดานการมีสวน รว มในการติดตามผลการดาํ เนินงาน ประชาชนมสี ว นรวมในการลงมตใิ นที่ ประชมุ ตามโอกาสทีม่ กี ารเรียกประชุมของหมูบาน
๔๘ ๗. หนวยงานท่ีเกี่ยวของสามารถนําไปเปนขอมูลพื้นฐานเพ่ือสงเสริมการมี สวนรวมของชุมชนในการ พัฒนาการทองเที่ยวเชิงอนุรักษในพื้นที่ ซ่ึง พนื้ ที่แหงนม้ี ีศักยภาพการทองเท่ียว แตยังควรไดรับการสงเสริมการมีสวน รวมของชุมชนดานการมีสวนรวมในการวิเคราะหปญหา และดานการมี สวนรวมในการพัฒนา ประชาชนในชุมชนจะตองใหความรวมมือกับ หนวยงานทองถ่ิน และเปดโอกาสใหหนวยงานทองถิ่นเขาใหความรู ทางการทองเที่ยว ๘. พทุ ธนเิ วศ ๙. งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค ๓ ประการ คือ ๑) เพื่อศึกษาแนวคิด ทฤษฎี และ หลักการที่เกี่ยวของกับระบบนิเวศและผลกระทบ ๒) เพื่อศึกษาการนําหลัก พระพุทธศาสนามาประยุกตรวมกับระบบนิเวศเพื่อเสริมการสรางสุขภาพ และการเรียนรูของสังคมไทยเพื่อการพัฒนาจิตใจและสังคมอยางย่ังยืน และ ๓) การวิเคราะหและพัฒนาแบบจําลองและความสัมพันธของรัฐบาล องคกรปกครองสวนทองถ่ิน นักบวช และภาคประชาชน เรื่องการจัดการ นิเวศวิทยาทางพุทธศาสนาเพ่ือการพัฒนาที่ยั่งยืน วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ ทใี่ ชป ระกอบดวย แบบสาํ รวจเอกสาร สมั ภาษณเชิงลึก และการประชุมกลุม ยอยโดยใชวิธีวิเคราะหเน้ือหา ผลการวิจัยพบวาในชวง ๕๐ ปท่ีผานมา กิจกรรมของมนุษยไดเปลี่ยนแปลงระบบนิเวศ เร็วกวาคร้ังใดใน ประวัติศาสตร ลดอิทธิพลของแนวคิดทางวิทยาศาสตร มนุษยเขาใจผิดวา มนุษยเปนส่ิงมีชีวิตที่ฉลาดกวาใครและสามารถเอาชนะพลังอันย่ิงใหญ ของธรรมชาติท้ังสองได ยังกอใหเกิดความเสียหายตอธรรมชาติและ ส่ิงแวดลอมอีกดวย เศรษฐกิจและสังคม การพัฒนาที่มากเกินไปนําไปสู ความเห็นแกตัวและการขาดจิตวญิ ญาณของความรบั ผิดชอบในทุกส่ิง การ ประยุกตหลักพุทธศาสนาบูรณาการกับนิเวศวิทยาเพ่ือการพัฒนาจิตและ สังคมอยางย่ังยืน วิเคราะหตัวอยางจากกรณีศึกษา ๖ กรณี พบวา หลัก ไตรสิกขาคือ ศีล สมาธิ และปญญา หลักการท่ีทุกหนวยงานนํามาใชดวย ภาษาธรรมมิอาจนําไปใชตามที่เขาใจกันท่ัวไป แตไดสรางกระบวนการ ทํางานท่ีแสดงใหเห็นวาสามองคแยกจากกันไมได ซ่ึงในงานวิจัยน้ี เรียกวา \"พุทธบูรณาการ\" และการพัฒนาตัวแปรเปล่ียนแปลงไปตาม
๔๙ อุดมการณหรือความสัมพันธของปจจัยท่ีเกี่ยวของ หากทุกองคกรนําหลัก สามประการไปปฏิบัติ ก็หวังเปนอยางย่ิงวาจะประสบความสําเร็จในการ ดูแลระบบนิเวศตลอดจนการพฒั นาจติ วญิ ญาณและสงั คมอยา งยงั่ ยนื ๒.๑.๔ ทฤษฎีของการเปนผนู ํา ผนู าํ (Leader) คือบคุ คลทีส่ ามารถชักจูงหรือชีน้ าํ บุคคลอืน่ ใหปฏิบัตงิ าน สําเร็จตามวัตถุประสงคที่วางไวไดอยางมีประสิทธิผลและประสิทธิภาพ มี ความสามารถท่ีจะทําใหองคการดําเนินไปอยางกาวหนาและบรรลุ เปาหมาย โดยการใชอทิ ธพิ ลเหนือทศั นคตแิ ละการกระทาํ ของผูอ ่ืน สมพงษ เกษมสิน (๒๕๑๙) การที่ผูนําใชอิทธิพลและอํานาจหนาที่ใน ความสัมพันธซ่ึงมีอยูตอผูใตบังคับบัญชาในสถานการณตางๆเพ่ือปฏิบัติ และอาํ นวยการ ฟาริดา อิบราฮิม (๒๕๓๗) เปนการใชอํานาจกับผูอื่นใหเกิดการปฏิบัติ เพ่อื ความรเิ ริม่ ของกลุม เกดิ ผลงานตามเปาหมาย คุณวุฒิ คนฉลาด (๒๕๔๐ หนา ๑๑) ไดแสดงความสําคัญของคําวา ผูบริหาร และผูนําขององคการวา การที่องคการหรือหนวยงานจะอยูรอด หรือน้ัน ขึ้นอยูกับบุคคล ๒ ประเภท คือผูท่ีทําหนาท่ีเปนหัวหนา ซ่ึง เรียกวา ผูบริหาร ทําหนาที่บริหารองคการ อีกประเภทหน่ึง คือ ผูนํา ความแตกตางของผูบริหารกับผูนํา คือ ผูบริหารเปนผูมีตําแหนงและมี อาํ นาจตามกฎหมาย สวนผูนํา คือ ผูทมี่ ีพลังอํานาจสามารถโนมนาวจิตใจ คนอืน่ ใหทําตามโดยอาศัยคณุ ความดี เบนนิส (Bennis , ๑๙๘๔ , pp. ๑๕- ๑๖) กลาววา ผูนํามีความสําคัญตอ องคการในดาน เปนผูรับผิดชอบตอประสิทธิผลขององคการ ความสําเร็จ ขององคการข้ึนอยูกับความตระหนักรูในความสําคัญของคุณภาพของ องคการ เปนผูเปล่ียนแปลงองคการใหเหมาะสมกับส่ิงแวดลอม และเปนผู สนองความตอ งการทางการศกึ ษาของชุมชน
๕๐ เอทซิโอนิ (Etzioni , ๑๙๖๔ , p.๑๑๖) ใหความหมายของภาวะผูนําวา เปน พลังอํานาจท่ีมีอยูในตัว มีอิทธิพลตอกลไกการบริหารควบคูไปกับการนํา บคุ ลากรในองคการ แคซและคาน (Katz and Kahn , ๑๙๗๘ , p.๕๒๘) ไดใหความหมายของ ภาวะผูนําวา เปนอิทธิพลท่ีมีตอกลไกการบริหารควบคูไปกับการนํา บุคลากรในองคการ เฮาสและเบทซ (House and Baetz , ๑๙๗๙ ,p.๓๔๕) อธบิ ายวา ภาวะผูนํา เกิดขึ้นในกลุมคนที่มากกวาสองคนข้ึนไป ภาวะผูนํามีอิทธิพลตอ พฤตกิ รรมของกลุมคนใหส อดคลอ งกับความมงุ หมายขององคก าร Hersey and Blanchard (๑๙๙๓) ใหความหมายวา เปนกระบวนการท่ี ใชอิทธิพลใหบุคคลหรือกลุมบุคคลพยายามปฏิบัติงานในหนาท่ีใหบรรลุ เปา หมายภายใตสถานการณท ก่ี าํ หนดไว Greenberg and Baron (๑๙๙๕) กลาววา เปนความสามารถท่ีมีอิทธิพล ตอสมาชิกภายในกลุม ทําใหบ รรลุจุดประสงคท่ีตงั้ ไว ซึ่งแหลงท่ีมาของ อทิ ธพิ ลมาจากตําแหนงหนาท่ีภายในองคการหรือภายนอกองคการ พนดิ า ดามาพงษ (๒๕๓๕) ใหความหมายของผนู าํ วา มีหลายแบบ คือ ๑. เปนศิลปในการทําใหผูอ่นื ยอมตาม ทําใหผอู ่ืนเกิดความประทับใจเชือ่ ฟง ภักดแี ละเกดิ ความรว มมือ ๒. เปนการใชอิทธิพลทําใหการเปล่ียนแปลงเกิดความรวมมือไปสู จดุ มงุ หมาย ๓. เปนรูปแบบของการชักจูงใจใหยอมทําตามโดยสมัครใจหรือสรางแรง บันดาลใจใหย อมรบั ๔. เปนผลของการมีปฏิสัมพันธมีการกระตุนซ่ึงกันและกันเพ่ือไปสู อุดมการณเดียวกันดวยความสมัครใจ ซึ่งความเปนผูนําเปนความสามารถ ของบุคคลท่ีทําใหผูอื่นยอมทําตามดวยความสมัครใจ เพ่ือไปจุดมุงหมาย รวมกนั ๕. ผูน าํ ถือเปน บคุ คลท่ีมีความสําคญั ยง่ิ ตอ การบรหิ ารตอ การบรหิ ารงานใน องคการใหมีประสิทธิภาพและประสบผลสําเร็จโดยข้ึนอยูกับภาวะผูนําทีมี
๕๑ อยูในตัวของแตละบุคคลวาจะสามารถนํามาใชไดอยางเหมาะสมกับ สถานการณตางๆหรือไม ๖. เราทุกคนตอ งมภี าวะผนู าํ ในตัวเองในการจัดการความรู เพ่ือปรบั ตวั เอง ใหอยูในโลกที่เปลี่ยนแปลงได ดังน้ัน ภาวะผูนํา หรือ Leadership น้ัน จะตองมใี นทุกระดบั ไมใ ชเพยี งผบู ังคบั บญั ชาเทา นั้น. ๗. ความโดดเดนมีความหมายกวางและหลากหลาย ชวนใหนึกถึง ความสามารถ ความดุราย, ศักดิ์ศรี, ความเปนผูนํา, ศักดิ์ศรี, ความสามารถ ในการสรางผลลัพธ, และคําสั่งของการกระทํา เพื่อกาวไปขางหนาสู เปาหมาย เพื่อใหบรรลุเปาหมายและรูปแบบ องคประกอบ ความกลาหาญ ความสามารถในการโนมนาวใจ และระยะเวลาในการตัดสินใจเปน กระบวนการ การกระทําที่มีอิทธิพลอยางมากสามารถกําหนดเปาหมายและ บรรลเุ ปา หมายของกลองได ๘. โดยใชอํานาจหรืออํานาจสรางความสัมพันธระหวางลูกครึ่งกับหนึ่งทีม เปาหมายหรือเปาหมายจะถูกรวมเขากับนอตทําใหความพยายามที่จะ รวมกันในการดําเนินการ หลายๆ อยางรวมถึงเทคนิคการจัดการ ภาพลักษณที่ดีและการใชทักษะความเปนผูนํา สามารถจูงใจคนใน หนว ยงานได ๙. และเปนความสามารถท่ีจะให เปาหมายของ ภายใตการบังคับบัญชาจะมี ภาพภายใตค าํ สั่งของความเคารพและไววางใจในฟารม กญั ชา ๑๐. เพื่อสนับสนุนจํานวนผูนําโดยตรง Chu จะใชความสามารถและพลังของ พวกเขาเพ่ือเปนผนู ําทมี ปฏิบตั ิการ หนาใหไ ดตามวัตถุประสงค รวดเรว็ ๑๑. คนไทยไดใหการยอมรับพุทธศาสนาต้ังแตพุทธศตวรรษที่ ๒ และไดถือ เปนศาสนาของชาติ ทําใหพุทธศาสนามีบทบาทสําคัญในฐานะผูนํา ทางดา นจิตใจ ซึง่ เปนศูนยกลางของชมุ ชน แตเ ม่อื สภาพสังคมเปล่ียนแปลง ไป ทําใหสูญเสียบทบาทในชวงหลายปท่ีผานมาน้ีเอง กลาวคือ เดิมระบบ การศึกษาอยูท่ีวัด พระมีบทบาทเปนผูนํา แตตอมาไดยายศูนยกลาง การศึกษาออกจากการดูแลของวัด ทําใหดานการใหการศึกษาของ พระสงฆนอยลง นําไปสูผลกระทบตอดานอ่ืนๆ อีกดวยอยางหลีกเล่ียง
๕๒ ไมได แตอยางไรก็ตาม วัดไมไดสูญเสียบทบาทไปท้ังหมด ยังคงรักษา สถานการณเปนผูนําทางจิตวิญญาณ เปนท่ีพ่ึงทางใจแกพุทธศาสนิกชนอ ยูจนกระท่ังปจจุบัน โดยมีพระสงฆเปนผูขับเคลื่อนบทบาทดังกลาว พระสงฆถือวาเปนศาสนทายาท และเปนหนึ่งในพระรัตนตรัยซ่ึงเปนหัวใจ สําคัญของพุทธศาสนา เปนองคกรท่ีทํางานเก่ียวกับพุทธศาสนาซึ่งเปนที่ ยอมรับของชุมชนในฐานะเปนผูนํา ดังน้ัน พระสงฆนอกจากตองทําหนาท่ี เพ่ือขัดเกลากิเลสของตนเอง ศึกษาไตรสิกขาแลว ยังตองทําหนาท่ีเพื่อ สังคมหรือชุมชนอีกดวย เพราะในความเปนจริงแลว ชีวิตของพระสงฆมี ความสัมพันธอยางแนบแนนกับชุมชนทั้งดานการเปนอยู และความ ชวยเหลืออ่ืน ๆ ในขณะเดียวกัน พระสงฆตองทําหนาที่ตอบแทนชุมชน ตามนโยบายที่พระพุทธเจาไดตรัสไววา “ภิกษุทั้งหลาย เธอท้ังหลายจง จาริกไปเพ่ือประโยชนเก้ือกูล และความสุขแกมหาชน เพื่ออนุเคราะห ชาวโลก” (ฉลอง พนั ธจ นั ทร และคณะ, ๒๕๕๓) ปจจุบัน งานพัฒนาสว นมาก มีรัฐเปนเจาภาพในกระบวนการขับเคลื่อนในฐานะเปนผูให การสนับสนุน ดานงบประมาณ ความคิด ทรัพยากรอื่น ๆ ประกอบกับโลกทัศนของคนใน สังคมตอพระสงฆไดเปลี่ยนไปเปนอยางมาก โดยเห็นความสําคัญของวัด นอ ยลงไปทุกที จึงมีความจําเปนอยางย่ิงท่ีจะตองหันมาทบทวนและใหการ สนับสนุนเพ่ือสงเสริมศักยภาพของพระสงฆ ซ่ึงมีอยูแลว ใหปรากฏเปน รูปธรรมที่ชัดเจน ปจจุบันการพัฒนาชุมชนของพระสงฆสวนใหญ จะเนน ที่ชนบทมากกวาในเมือง ดวยเหตุท่ีสภาพสังคมในชนบทน้ันยังมีแบบเกา อยูเปนจํานวนมากคือเปนสังคมท่ีมีวัดเปนศูนยกลางในการประกอบ กิจกรรมแทบทุกดานของหมูบาน มีภิกษุเปนผูนําท่ีสําคัญของชุมชน ดังนั้นพระสงฆจึงมีความเก่ียวของกับชีวิตความเปนอยูของชาวบานโดย ปริยาย กิจกรรมใดที่เปนไป เพ่ือสรางความเจริญกาวหนาใหแกหมูบาน พระสงฆก็มักเขาไปเก่ียวของดวยเสมอ โดยยึดหลักวาเปนการใหความ ชวยเหลือโดยเมตตากรุณาโดยพ้ืนฐานความจริงที่วาทานเปนสวนหน่ึงใน ชุมชนแหงนั้น และจําเปนตองพ่ึงพาอาศัยปจจัยการดํารงชีพจากชาวบาน ซึ่งความเปนอยูท่ีสุขสมบูรณของหมูบานก็ยอม มีผลตอความเปนอยูของ ตวั
๕๓ ๒.๑.๕ ศาสตรแหงพระราชา ดวยทศพิศราชธรรม ทศพิธราชธรรมของ “พระธรรมราชา” ทศพิธราชธรรมของ “พระธรรมราชา” (๑) อัศศิริ ธรรม โชติ/เรอ่ื ง วารสารวัฒนธรรม หนึ่งในทศพิธราชธรรมท่ีประจักษชัดที่สุดของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา ภูมิพลอดุลยเดชก็คือขอที่เรียกกันวา มีทวะ หมายถึงความออนโยนและออนนอม ถอมตน ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล ผูถวายงานใกลชิดเบ้ืองพระยุคลบาทไดกลาวถึงเร่ืองความ ออ นโยนกบั ความออนนอมถอ มตนวา เปนเรื่องที่ในหลวงรัชกาลที่ 9 จะทรงกําชับ และทรงสั่งสอนอยูเสมอถงึ แมว าพระองคท รงเปนประมขุ ของประเทศท่อี ยูสูงสุด แต เวลาเสด็จพระราชดําเนินเย่ียมราษฎรน้ันจะเห็นความออนนอมถอมพระองค ตลอดเวลา เชน ทรงรับสั่งกับประชาชนและเจาหนาท่ีดวยความเตตา ทรงคุกเขา หรือทรงนั่งประทับพับเพียบอยูกับพ้ืน และทรงสนทนากับประชาชนโดยไมถือ พระองคแมแตน อย ดร.สุเมธเลาวา พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงปฏิบัติ พระองคใหพวกเราเห็นอยูตลอดเวลาที่มีพระราชปฏิสันถารกับราษฎรนับเปน ช่ัวโมง ๆ อยางใกลชิดและทรงถือขนบธรรมเนียมไทยที่จะไมยืนค้ําผูเฒาผูแก โดยประทับลงรบั สงั่ กับราษฎร แมวา เปนตอนเทีย่ งทีแ่ ดดรอ นเปรีย้ งอยูก็ตาม ตามคําบอกเลาของผูท่ีไดถวายงานใกลชิดกลาววาพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช มักทรงรับส่ังเปนการเฉพาะไมใหมีการกีดกันในเวลาที่ ราษฎรเขาเฝาฯ จึงไดทรงไตถามทุกขสุขและรวมทั้งการทํามาหากินของราษฎร ไดอ ยา งใกลช ิด ทศพิธราชธรรมในขอท่ีเรียกวา มัทวะ หรือความสุภาพออนโยนจะหาไหนเทา พระมหากษัตริยพระองคน้ีไมไดแลว ดังจะเห็นไดจากภาพประวัติศาสตรท่ีทรง โนมพระองคไปรับดอกบัวกับหญิงชราคนหนึ่งที่จังหวัดนครพนมเมื่อกวา ๖๐ ป กอน ภาพน้ีนับเปนภาพที่ประจักษกันทั่วไปในพระราชจริยวัตรท่ีออนโยนมีเมตตาและ มีไมตรียิ่งตอเหลาพสกนิกร พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรง เปนพระมหากษัตรยิ ผ ทู รงตงั้ ม่ันอยูในทศพิธราชธรรมตลอดมาอยา งแทจ รงิ
๕๔ ADVERTISEMENT คําวา ทศพิธราชธรรม หมายถึง ธรรม ๑๐ ประการที่พระเจาแผนดินทรงประพฤติ เปนหลักธรรมประจําพระองคเปนคุณธรรมของพระมหากษัตริยหรือผูปกครอง บานเมืองมี ๑๐ อยาง คือ ทาน ศีล บริจาค อาชวะ มัทวะ ตบะ อักโกธะ อวิหิงสา ขนั ติ อวิโรธนะ นักปราชญวาตามปกติพระมหากษัตริยไทยในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชน้ัน แมวาจะอยูเหนือกฎหมายแตสวนใหญก็อยูในกรอบแหงราชธรรมท้ัง ๑๐ ประการ น้ี ทงั้ น้ีเพื่อเปน “พระธรรมราชา” ตามหลักพทุ ธศาสนา ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ไดกลาวถึงความเปนมาของทศพิธราชธรรมหรือวา หลักธรรม ๑๐ ประการน้ีวามาจากตําราธรรมศาสตร ท่ีอาศัยหลักธรรมจากศาสนา พุทธในการกําหนดอํานาจ และการปฏิบัติตนของพระมหากษัตริย ซึ่งมีมานาน แลวแตสมัยสุโขทัยจนสมัยอยุธยาและกรุงรัตนโกสินทร ถึงแมวาในสมัยอยุธยา จะรับเอาลัทธิเทวราชมาจากเขมรท่ีวาพระมหากษัตริยคือ เทพเจาองคหนึ่ง แตก็ ตองทรงปฏิบัติพระองคอ ยใู ตกฎหมายของธรรมศาสตรน ที้ ั้งที่เปน เทวราช น่ันก็คือหนาท่ีที่พระมหากษัตริยตองถือเอาความสุขของราษฎรเปนใหญเหนือสิ่ง ใดท้ังส้ิน “พระธรรมราชา” ในคติของศาสนาพุทธตามท่ี ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ไดกลาวถึง ไวก็คือ พระราชาหรือพระมหากษัตริยตองถือเอาความสุขของราษฎรเปนใหญ และตองทรงปฏิบัติธรรม ปฏิบัติพระองค็ถูกตองตามธรรมทั้งปวงใหเปนตัวอยาง ตลอดจนตอ งทรงชักนําใหผูอ่นื อยูในธรรมนั้นดวย พระมหากษัตริยจะตองอยูในธรรมดวยพระองคเอง จะตองเปนผูรักษาธรรม แลว เปนผูสอนธรรมใหแกผูอ่ืน รวมทั้งจะตองเปนผูรักษาธรรมใหแกผูอื่น รวมท้ัง จะตองใชพระราชอํานาจนั้นปกปองผูประพฤติธรรม สวนพระราชอํานาจอันลน พน ท่มี อี ยูกถกู จํากัดอยูดว ยธรรมน่ันเอง ม.ร.ว คกึ ฤทธ์ิ บอกวา หลักธรรมศาสตรท าํ ใหพระมหากษัตรยิ หรอื พระเจาแผนดิน ไทยไมหลุดไปจากราษฎรคือ ไมอยูหางไกลราษฎร แตอยูในฐานะใกลชิดและรู ทกุ ขส ุขของราษฎรเปนสําคัญอยเู สมอ
๕๕ ทศพิธราชธรรมก็คือรายละเอียดท่ีปรากฎอยูในพระธรรมศาสตรที่หมายถึงธรรม ๑๐ ขอท่พี ระมหากษัตริยจ ะตองทรงปฏบิ ตั ิ ทศพิธราชธรรมตามที่ไดมีการอธบิ ายกนั ไวส รุปไดดังนี้ ๑.ทาน หมายถึง การให การแบงปน การเอื้อเฟอ ทั้งทางกายและใจ ตลอดจนถึง การบําเพญ็ สาธารณประโยชน เสียสละ สงเคราะห อนเุ คราะหป ระชาราษฎรทว่ั ไป ๒.ศีล หมายถึง ความประพฤติดีงาม เปนสุจริตธรรม มีความสงบรมเย็น สํารวมกาย วาจาใจ จนเปน ทเี่ คารพนบั ถอื ของประชาราษฎร ๓.การบริจาคหรือปรจิ าคะ หมายถึง การเสียสละความสุข ความสําราญสวนตวั เพื่อ ประโยชนส ขุ ของประชาชน ราษฎร หรอื เพ่ือความสงบเรยี บรอ ยของบานเมือง ๔.อาชวะ หมายถงึ ความชอ่ื ตรง ความมุงมั่นตั้งใจจริง ๕.มัทวะ หมายถงึ ความออนโยน ความสุภาพ และความมีอัธยาศัยนมุ นวล ไมถ อื ตัว ตลอดจนหมายถงึ ความสงา งาม และทวงทีอนั เปนท้งั ทร่ี ักและยําเกรง ๖.ตบะ หมายถึง ความเพยี ร การขม ใจ และความทรงเดชอนั เปนท่ีมาของพระบรมเด ชานุภาพ ๗.อักโกธะ หมายถึง ความไมโกรธ ไมลุแกอํานาจ หรือวา มีความเมตตาเปนธรรม ประจาํ ใจอยเู สมอ ๘.อวิหิงสา หมายถึง ความไมเบียดเบียนกดข่ี ไมหลงระเริงในอํานาจขาดความ กรณุ า ๙.ขันติ หมายถึง ความอดทน อดกลั้น ทนตอการงานท่ีตรากตรําไมทอถอย ไม ยอมหมดกาํ ลงั ใจ และไมละทงิ้ การงานท่ีเปน การบําเพ็ญโดยชอบธรรม ๑๐.อวโิ รธนะ หมายถงึ การยดึ มน่ั ในธรรม สรปุ หมายถึงการยึดเอาเทย่ี งธรรม ความ ถูกตองเปนทต่ี ้ัง เปน ตน
๕๖ ๒.๑.๖ การใชทฤษฎี เศรษฐกิจพอเพียง คําวา \"เศรษฐกิจพอเพียง\" เปน แนวทางการดําเนินชีวิตที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลย เดชมหาราช บรมนาถบพิตร มีพระราชดํารัสใหคนไทยไดนําไปปฏิบัติกันมานาน กวา คร่ึงศตวรรษแลว หากแตเราเขา ใจคําสอนของพอ ในเรอ่ื งน้มี ากนอยแคไหน ...จาํ เปน ไหมท่ีการใชช ีวติ พอเพียง หมายถึง การปลูกพชื ผักทานเอง ตองประหยัด ตองตระหนี่ มีแตน อย ไมใชอะไรเลย ? เพื่อใหเขาใจคําน้ีอยางลึกซึ้งมากย่ิงขึ้น กระปุกดอทคอม ขอนอมนําพระบรม ราโชวาทและพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอ ดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เกี่ยวกับเร่ืองเศรษฐกิจพอเพียงบางสวน ที่ พระราชทานไวในโอกาสตาง ๆ มาเผยแพรใหเราทุกคนไดอานกันอีกคร้ัง หากได อานทุกคํา ทุกประโยค เราจะเขาใจถึงความหมายท่ีแทจริงของเศรษฐกิจพอเพียง ทพี่ อสอนไวอ ยางถองแท \"การใชจายโดยประหยัดนั้น จะเปนหลักประกันความสมบูรณพูนสุขของผู ประหยัดเองและครอบครัว ชวยปองกันความขาดแคลนในวันขางหนา การ ประหยัดดังกลาวน้ี จะมีผลดไี มเ ฉพาะแกผปู ระหยัดเทานั้น ยังจะเปนประโยชนแก ประเทศชาติดวย\"
๕๗ ๒.๑.๗ ทฤษฎีบทบาท และ ผูนําของ พระสงฆ บทบาทของพระสงฆกับการ พัฒนาภาวะผูนําท่ีมีจริยธรรมในองคกร The role of the Buddhist monks to develop ethical leadership in organizations การพัฒนาสังคมของประเทศไทยได นําแนวคิดพัฒนามาจากคําวา “Development” อันเปนแนวคิดของตะวันตกมาใช เปนฐานในการพัฒนา ทําใหการพัฒนามคี วามยุงยาก สลับซบั ซอ น (Complexity) เพราะเนนการพัฒนาเทคโนโลยีมากกวาการพัฒนาดานจิตใจ ในการพัฒนาดาน จิตใจ พระสงฆมีบทบาทสําคัญไดพัฒนาจิตใจของคนในชุมชน จากคนที่ติดยา เสพติดใหเลิก จากท่ีเคยติดเหลาใหเลิกเหลา จากท่ีเคยติดการพนันใหเลิกจาก การพนัน จากท่ีเคยลุมหลงในไสยศาสตร ที่เคยงมงายใหรูใชสติปญญา จาก ความเห็นผิด (มิจฉาทิฐิ) ใหมคี วามเหน็ ทถี่ ูกตอ ง (สัมมาทฐิ )ิ พระสงฆพัฒนาจิตใจ ของคนในชุมชนใหขยันหม่ันเพียรในการทํามาหาเล้ียงชีพ และสอนใหขยันเก็บ ออม ประหยัดใชจายอยางรูคุณคา ไมฟุมเฟอย หรูหรา หลงตามคานิยมท่ีผิดๆ และใหรูจักเลือกคบคน โดยใหเลือกคบกับบัณฑิต ใหหลีกเวนจากคนพาล และ สอนใหวางตนใหเหมาะสมกับภาวะแหงตน ในสังคมปจจุบันพระสงฆจึงเปนผูนํา ในการพัฒนาสังคมอยางมาก (พระครูสุนทรธรรมโสภณ, ออนไลน) พระสงฆใน สังคมไทยต้ังแตอดีตถึงปจจุบันไดมีสวนชวยพัฒนาภาวะผูนําที่มีคุณธรรม จริยธรรมในองคกร อาทิเชน ผูนําในสถานศึกษาและหนวยงานภาครัฐและเอกชน เพ่ือชวยใหผูนําไดปกครององคกรใหเกิดความสงบสุข และนําพาองคกรกาวสู ความสําเร็จ ดังพุทธพจนที่วา “ถาผูนําประพฤติธรรม ผูตามก็จะประพฤติธรรม ตาม” ประเทศไทยเปนดินแดนที่พระพุทธศาสนาสามารถประดิษฐานมั่นคงอยางไม ขาดตอน รวมทั้งมีช่ือเสียงเปนท่ียอมรับในความบริสุทธิ์ของพระศาสนามาแตอดีต สภาพเชนน้ียอมเปลี่ยนแปลงไปไดตามเงอ่ื นไขและความรูความเขาใจของสังคมท่ี วิวัฒนไปตลอดเวลาเพราะในขณะที่พระพุทธศาสนามีบทบาทมากในประเทศไทย ดินแดนแหงน้ีก็ไมเ คยวางเวน จากลัทธิวตั ถุนิยมเชนกัน เหตุการณมากมายในยุค หลังท่ีเกิดกับพระภิกษุที่มีช่ือเสียงและมีสานุศิษยมากมายไดสรางความเปนหวง วาพระพุทธศาสนาในประเทศนี้ไดเสื่อมลงแลวอยางรวดเร็ว การออกนอกรีตนอก รอยเกดิ ข้นึ ซาํ้ ๆ บางก็หนีไปพักรอ นในตางประเทศ บา งก็มคี ดคี วามติดตัวในขณะ ดํารงสมณเพศ บางก็หมกมุนอยูกับพุทธพาณิชย การระดมเงินทองและการสราง เครือ่ งรางของขลังอยางเอาจริงเอาจัง ชาวพทุ ธจํานวนไมน อยเร่มิ บอกวาพระภิกษุ
๕๘ ที่เครงครัดและนาศรัทธาในปจจุบันมีนอยแลว บางทานเห็นวาการเผยแผพระ ศาสนาในตางประเทศไดบุญมากเพราะจะชวยสืบสานพระศาสนาไดเมื่อพระพุทธ ศาสนาท่ีแทจริงในประเทศไทยของเราตองสูญหายไปจริงๆ ท่ีจริง สภาพการณน้ี เปนสภาพการณท่ีเคยเกิดข้ึนมาแลวในอดีต จนบางยุคชาวพุทธไมเชื่อวา พระภิกษุท่ีบรรลุพระนิพพานนั้นมีจริงๆ ตองนับถือพระศรีอาริยเมตไตรยแทนก็มี ในยุคอดีต ผูปกครองอาณาจักรสยามยกยองพระพุทธศาสนามาก สวนใหญอาจ สนับสนุนปริยัติธรรม แตก็มีบางสมัยที่สงเสรมิ การปฏบิ ัติ สวนในชวงท่ีผูปกครอง สนใจลัทธิพราหมณและเรื่องทางโลกอยางมากก็มิไดละเลยพระพุทธศาสนา ความ แตกตางกันที่มีมากก็ตรงที่ประชาชนทั่วไปในยุคน้ันๆ ยังศรัทธาในพระศาสนา และใหความเคารพพระภิกษุอยางยิ่ง แมสําหรับผูกระทําความผิดถาเขาสู ผาเหลอื งกม็ ักอภยั หรือเวน ผดิ ให แตภายใตโลกาภิวัตนในปจจุบัน สังคมไทยไดรับอิทธิพลจากความรุงเรืองของ ลัทธิวัตถุนิยมและบริโภคนิยมอยางกวางขวางย่ิง พระภิกษุก็มิใชขอยกเวน การ ตอสูระหวางพระพุทธศาสนาและลัทธิวัตถุนิยมตะวันตกจึงเขมขนไมนอยไปกวา ในอดีตท่ีสังคมมีความขาดแคลนทางวัตถุ ในขณะท่ีอิทธิพลของลัทธิวัตถุนิยมมี มากขึน้ ท้งั ในระดับผบู ริหารประเทศและประชาชนท่ัวไปน้นั ก็ยังมีชาวพุทธจํานวน มากที่เช่ือวาพระนิพพานสามารถเขาถึงไดจริงแมแตในชาติเดียวหรือเพียงไมกี่ ชาติ อยางนอยประชาชนสวนใหญนาจะยังเช่ืออยูวาสังคมอยูอยางมีความสุขไดดวย ความดี มิใชดวยการแยงชิงผลประโยชนโดยไมตองคํานึงถึงวิธีการวาช่ัวราย เพียงใด น่ีกห็ มายความวาพระภกิ ษใุ นพระพทุ ธศาสนายงั มคี วามสาํ คญั อยา งยงิ่ อยู และผูบ ริหารประเทศควรเขาใจบทบาทหนาทีข่ องตนในทางโลกและทาง ธรรมตามบรบิ ทที่เปล่ยี นแปลงไปดว ย คําถามที่นาสนใจคือ ทําไมพระสงฆปจจุบันจึงสรางภาพลักษณท่ีนาเสื่อมศรัทธา และเปน ทพ่ี ่งึ สําหรบั การสรางความดขี องผูคนไดนอยลง ขอสังเกตประการแรกไดแ ก ปญหาเชงิ คณุ ภาพของพระสงฆ พระภิกษุเคยเปนท่ีพ่ึงของประชาชน มิใชเพียงเร่ืองพิธีกรรมและการเผยแผพระ ศาสนา แตยังเปนที่พึ่งอื่นๆ ดวย เชนเปนทั้งผูนําของชุมชนและผูใหความรูและ การศึกษาแกประชาชน
๕๙ เมื่อเรามองไปในประวัติศาสตร ในยุคท่ีศรีลังกาซึ่งพระพุทธศาสนาเคยรุงเรือง อยางย่ิงตองประสบปญหาการขาดการสืบตอสมณวงศ มีอาณาจักรเพียง ๔ แหง ในยุคน้ันที่ศรีลังกามองหาที่พ่ึง นั่นคือที่ยะไข กรุงศรีอยุธยา อมรปุระอังวะ และ มอญรามญั ความสําเร็จในการสืบสมณวงศของศรีลังกาในคร้ังนั้นสะทอนถึงความรุงเรืองของ พระพุทธศาสนาในสยามไดเปนอยางดี และน่ันก็สะทอนคุณภาพของพระสงฆท่ี เปน ที่ยอมรบั ในสายตาของชาวพุทธในศรลี ังกาดวย ทวา เม่ือเวลาผานไป คุณภาพของพระภิกษุก็เปลี่ยนแปลงไปตามเง่ือนไขทาง สังคม การครองเพศสมณะของพระภิกษุไดรับผลกระทบมากจากสงครามครั้งเสีย กรุงใหพมา แนวทางการปฏิบัติขาดตอนและสูญหายไปมากแมวาจะเคยมีความ พยายามสง เสริมใหส ืบตอ สายปฏิบตั จิ ากกรงุ เกากต็ าม
๖๐ ตลอดระยะเวลาน้ัน ลัทธิวัตถุนิยมตะวันตกกลับเขมแข็งมากกวาและไดมีอิทธิพล ทั้งตอประชาชนและพระภิกษุซึ่งสังคมคาดหวังไวสูงวาจะชวยสืบสานพระศาสนา ดวย จนกระท่ังเม่ือราว ๑๐๐ กวาปมาน้ีเองท่ีเร่ิมมีการชําระวิธีปฏิบัติและนําไปสู ชวงงอกงามของวิธีการปฏิบัติที่เหมาะสมและไมยากจนเกินไป สงผลใหในชวง ๔๐-๖๐ ปมาน้ีมีความสนใจการปฏิบัติธรรมกันมาก ความเขมแข็งของพระภิกษุท่ี เห็นความสําคัญของการปฏิบัติยังคงมีอยูและนับวาโดดเดนและมีเทคนิคการ ปฏิบัติท่ีหลากหลายไมดอยไปกวาท่ีใดในโลก ปญหาอยูท่ีจํานวนพระสงฆมิได สะทอนความรุงเรืองของพระศาสนา ในขณะที่ฆราวาสเขาหาการปฏิบัติธรรมอยา ง จริงจังมากขึ้น พระภิกษุกลับแตกตางกันอยางมากในการใชชีวิตแบบบรรพชิต พระภิกษุที่มีปฏิปทาสูงสงและหาไดยากยังมีอยูมากโดยเปนที่เลื่อมใสของชาว พุทธจํานวนมาก ในขณะที่สวนท่ีเสพวัตถุนิยมกลายเปนตัวอยางที่ทําใหผูคน จํานวนมากเส่ือมศรัทธา ในอดีต พระภิกษุตั้งแตยุคกอนกรุงเกามีความสนใจ คาถาอาคมและเครื่องรางของขลังมาก ซ่ึงสวนหนึ่งอาจมาจากอิทธิพลของ พราหมณและอีกสวนหนึ่งมาจากการเปนที่พึ่งของคนทั่วไปท่ีตองการที่พึ่งท่ีงาย และรูสึกไมปลอดภัยจากสงครามซึ่งเคยมีอยูบอยครั้งในปจจุบัน พระภิกษุที่สนใจ คาถาอาคมยังมีอยูบาง แตมิไดสนใจการเจริญฌานอันสงบเหมือนพระภิกษุใน อดีต จึงมักมีภาพของการอวดอางความขลังเพื่อผลประโยชนสวนตน ผูท่ีเขาพ่ึง พระศาสนาโดยบวชเปนพระภิกษุดวยเหตุผลตางๆ แตเวลาผานไปอาจ มิไดสนใจการปฏิบัติเพ่ือชําระกิเลส ทําใหกลายเปนปญหาคุณภาพของ บุคลากรสงฆ ขอสังเกตประการตอมาไดแก บทบาทท่ีเปลี่ยนแปลงไปตาม กาลเวลาของพระภิกษุ วัดเคยเปนแหลงความรูท้ังทางโลกและทางธรรม ตอมา บทบาทของพระสงฆในเร่ืองทางโลกก็ลดลงไปตามเงื่อนไขทางเศรษฐกิจและสังคม โรงเรียนถูกกําหนดใหแยกออกจากวัดและบทบาทของพระภิกษุเองก็ถูกตัดขาด จากระบบการศึกษาสมัยใหม ในทางโลก ประชาชนไดหันไปพ่ึงรัฐสวัสดิการ การ เอื้อประโยชนจากรัฐและโอกาสจากโลกาภิวัตน วงการศึกษาของพระสงฆได พยายามปรับตัวดวยการใหพระภิกษุสามเณรเรียนรูเร่ืองทางโลกมากข้ึน มีการให ปริญญาขั้นสูงแกพระภิกษุท่ีบวชเรียนไปจนถึงฆราวาสท่ีสนใจ การปรับตัวนี้เปน การสรางความมั่นคงใหแกวงการสงฆที่ผูบวชเรียนสามารถมีอนาคตไดหากใน ภายหลังจะลาเพศบรรพชิตไปประกอบอาชีพแบบคนทั่วไป อยางไรก็ตาม การปรับ บทบาทของพระสงฆดังกลาวยังคงเปนการปรับตัวเชิงปริมาณและเปนการปรับตัว
๖๑ เขาหาเรื่องทางโลกเปนหลัก พระภิกษุจํานวนหนึ่งไดหันไปเผยแผศาสนาในเชิง สังคมและกลายเปนนักปฏิบัติการทางสังคมแบบกลายๆ จํานวนหนึ่งตองแทรก ความบันเทิงและความตลกเขาไปกับคําสอน ส่ิงเหลาน้ีมีประโยชนและอาจ สอดคลองกบั ยุคสมยั มากกวาบทบาทด้งั เดมิ ทเ่ี นนวิทยาคมและรอใหประชาชนเขา วัด ทวา พระภิกษุน้ันจําเปนตองรักษาและพัฒนาความเชี่ยวชาญในการปฏิบัติ จนกระทั่งเขาสูธรรมข้ันสูง จึงจะเปนที่พึ่งของพุทธศาสนิกชนไดดีจริง คําตอบ เกี่ยวกับบทบาทหลักของพระภิกษุจึงอยูท่ีความเช่ียวชาญหรือความเขมแข็ง ในทางธรรมเปนสําคัญ ขอสังเกตประการตอมาไดแก บทบาทและคุณภาพของ ผูนําคณะสงฆ ผูนําสงฆในยุคกรุงเกาแยกการปกครองออกเปน ๒-๓ คณะ ตอมา ภายหลังไดรวมเปนการปกครองเดียว จึงไดผานยุคท่ีเคยแยกออกจากกันมานาน แลว จะแยกออกจากกันเชนใหเปนแบบคามวาสีและอรัญวาสีก็คงไมไดอีก พระสงฆในปจจุบันไดรับการสรรเสริญจากฝายปกครองบานเมืองดวยยศพระ เหมือนเชนในอดีต โดยมียศถาบรรดาศักด์ิและคําเรียกนําหนาเปนสัญลักษณ ยิ่ง นานวันพระสงฆย่ิงนิยมการเรียกตามยศพระแทนการเรียกขานแบบโบราณ การ กําหนดใหสมณศักด์ิมิไดมาจากการยอมรับในปฏิปทาและความมั่นใจดานการ ปฏิบัติ เพราะมีขออางวาภูมิธรรมน้ันวัดกันไมไดและเปนเร่ืองเฉพาะตน ทวา ยศ พระกลับกลายเปนส่ิงท่ีผูกกับอายุของการบวชเรียน การระดมทุนทรัพย และการ สรา งถาวรวตั ถหุ รอื โครงการขนาดใหญ
๖๒ การไตเ ตา ตามเสน ทางอาวโุ สและเสน สายคลา ยแบบราชการมกั ใหโ อกาสแก พระภิกษุที่ทุมเทใหกับเรื่องลาภยศและมิไดใหเวลาสําหรับการปฏิบัติ ขอสังเกตอีกประการหน่ึงคือ บทบาทของภาครัฐซ่ึงสามารถหนุนชวยในเรื่องทิศทาง และการบริหารจัดการได ความพยายามสนับสนุนพระศาสนาคงมีอยูมาก แตภาครัฐ มิไดเอาจริงกับปญหาความเสื่อมในวงการพระสงฆ ภาครัฐยังคงมองการปกครองสงฆ แบบรัฐขาราชการ จากเหตุการณในประวัติศาสตร เคยมีการกวาดลางพระภิกษุที่ยก ตนเหนือคนท่ัวไป เชนการอวดอุตริมนุสธรรมมาแลวซ่ึงคร้ังใหญท่ีถึงข้ันเสียเลือด เนื้ออยางนาเศราสลดเกิดในพมาภายหลังรัชสมัยพระเจานันทบุเรง สําหรับเมืองไทย ในอดีต ยังไมมีการจารึกไววาเคยมีการกวาดลางกันขนานใหญหรือไม แตหวังวาคง ไมเกิดความนาเศราใดๆ ในอนาคต เปนที่นาเสียดายท่ีปจจุบันนี้ผูบริหารประเทศยัง มักสนใจเปลือกนอกมากกวาการเผยแผธรรมท่ีความสําคัญอยูท่ีการฟงธรรม การ สนทนาธรรม และการปฏิบัติธรรม ลาสุดเราจะเห็นกระแสการยอมรับผายันตท่ีเกลือก กลั้วธุรกิจ ในขณะท่ีกลับละเลยปญหาการปดสถานีวิทยุเสียงธรรมและการเผยแผ ธรรมในระดับประเทศท้ังที่เคยกระทําไดมากอน จนกระท่ังพระภิกษุสายปฏิบัติจํานวน หนึ่งถึงข้ันตองประกาศ ?ควํ่าบาตร? นายกรัฐมนตรีและคณะกรรมการ กสทช. ภาครัฐ ไมควรปลอยปละความไมชอบท่ีเบียดบังพระศาสนาใหเปนเร่ืองของพระสงฆเอง ไม ควรมองพระสงฆที่แสดงตนเพอื่ ประโยชนสาธารณะวากระทําส่ิงที่มใิ ชกิจของสงฆ แต กลับยกยองพระภิกษุท่ีเติบโตจากพุทธพาณิชยและความงมงายนอกพระพุทธศาสนา รัฐบาลตองคิดถึงมาตรการปองกันและปราบปรามการประพฤติเก่ียวกับศาสนาอยาง เปนระบบเสียแลว บทบาทของพระสงฆ หนาท่หี ลักของพระสงฆในพระพุทธศาสนา ไดแกการศึกษาหลักคําสอนทางพระพุทธศาสนาแลวปฏิบัติตาม พรอมทั้งนําหลักคํา สอนมาเผยแผแ กประชาชน สําหรับพระสงฆไทย มีหนาท่ีและบทบาทท่ีตองรับผิดชอบ ซึ่งไดรับการแตงต้ัง โดยตรงและเปนหนาทีท่ ตี่ องปฏิบตั ิ ดังนี้
๖๓ ดานการปกครองคณะสงฆ ไดแก งานดานการบรหิ ารพระภิกษุสามเณร ซึ่งพระสงฆ ที่ มีความรู ความสามารถจะไดรับแตงเปนเจาคณะตางๆ ตําแหนงสังฆราช เปนตําแหนง สูงที่สุด รองลงมาไดแกเจาคณะหน เจาคณะภาค เจาคณะจังหวัด เจาคณะอําเภอ เจา คณะตําบล เจาอาวาส ผูชวยเจาอาวาส และเลขานุการแตละเจาคณะ เปนตําแหนง สดุ ทาย, มหาเถรสมาคม ถือวา เปนองคก รปกครองสงู สุดของ คณะสงฆท ้ังสองนกิ าย ดานการจัดการศกึ ษาแกพระภิกษุสามเณรและประชาชนท่ัวไป ไดแก งานบริหาร และ เปนอาจารยสอนตามสถาบันการศึกษาของสงฆ ไดแก มหาวิทยาลัยสงฆ โรงเรียน พระ ปริยัติธรรม แผนกธรรม-บาลี และแผนกสามัญศึกษา (ม.1-ม.6) ดานการเผยแผพ ระพุทธศาสนา ไดแ ก การสอน การอบรม การแสดงธรรม การปาฐกถาธรรม และการเขียนตํารา และการปฏิบัติธรรมโดยเผยแผผานส่ือ ตา งๆ เชนวทิ ยุ โทรทัศน และหนังสอื พมิ พ เปนตน ดา นการกอสรา งและการบูรณะปฏิสังขรณวัดวาอาราม หมายถึง การเปน ผูดูแลการ สรางวดั วาอาราม และรักษาบูรณะซอมแซม ดานการบําเพ็ญสาธารณประโยชนแกสังคม ไดแก การมีสวนรวมในการทํา ประโยชนแกสังคมดานตางๆ เชน การจัดการศึกษาแก เด็กดอยโอกาสการตอตานยา เสพตดิ การบรจิ าคเงินทุนแกหนวยงานตา งๆ และการสง เสริมวิชาชีพตางๆ เปน ตน บทบาทของพระสงฆในปจจบุ นั ทป่ี รากฏในสังคมไทย พระสงฆไ ทยมีบทบาทท่ไี ดปฏิบัติใหเกิดประโยชนต อ สงั คมไทยเกยี่ วกบั เรื่องเหลาน้ี ๑.การจัดการศึกษาแกชาวบาน (ทั้งมหาวิทยาลัย และระดับมัธยมศึกษา ตลอดจนเด็ก เล็ก) ๒. การเปน ครผู สู อนตามสถาบนั การศกึ ษาตา งๆ ๓.การชวยเหลือสงั คมดา นการบรจิ าคทนุ ทรัพยแกหนว ยงานตา งๆ ๔. การชว ยเหลอื ดา นการรักษาโรคพยาบาลแกผ ูยากจน
๖๔ ๕. การเปนผนู ําชุมชนในการพฒั นาชุมชน ๖. การเปนผนู ําในการแกไ ขปญ หายาเสพติด ๗. การชวยเหลอื ดานการสรางสถานทร่ี าชการ ๘. การเผยแผหลักธรรมผานส่ือวิทยุ โทรทัศน โดยการเปนผูแสดงธรรม ปาฐกถา ธรรม และการประพฤติปฏิบตั ิธรรมฯ หนา ท่ีของพระสงฆตามพระธรรมวนิ ัย พระภิกษุสงฆ ซึ่งเปนบรรพชิตในพระพุทธศาสนา มีหนาท่ีศึกษา ปฏิบัติ ธรรม เผยแผคําสอนและสืบ ตอพระพุทธศาสนาโดยตรง มีคุณธรรมและหลักความ ประพฤติทีต่ อง ปฏบิ ตั มิ ากมาย แตก ลา วตาม หนา ท่ที างศาสนาแลว มี ๖ อยาง ไดแก ๑. หามปรามสอนใหเวน จากความชว่ั ๒. แนะนําสั่งสอนใหตงั้ อยใู นความดี ๓. อนเุ คราะหด วยความปรารถนาดี ๔. ใหไดฟ ง ไดร สู ิ่งทีย่ ังไมเคยรู ไมเคยฟง ๕. ชี้แจงอธิบาย ทาํ สิง่ ท่ีเคยฟง แลว ใหเ ขา ใจแจมแจง ๖. บอกทางสวรรค สอนวธิ ดี ําเนนิ ชวี ติ ใหป ระสบความสขุ ความเจรญิ ในชวี ิต กิจกรรมของสงฆ ทช่ี วยเหลือสังคมมีหลายดา น เชน ดานศลี ธรรม วัฒนธรรม, สขุ ภาพ อนามัย, สัมมาชีพ, สันติสุข, ศึกษาสงเคราะห,สาธารณสงเคราะห, กตัญูกตเวทิตาธรรม, สามัคคธี รรม, สวนกิจกรรมของสงฆที่พ่ึงกระทําอยูแลวในปจจุบัน เชน ส่ิงที่จะตองศึกษาแสวงหา ความรูทงั้ ทางโลก และทางธรรม ส่ิงที่จะตองละความไมดีไมงามทั้งหมด ส่ิงท่ีจะทําใหแจงถึงจิต ถงึ ใจ สิ่งทค่ี วรจะพัฒนา ทําความเจรญิ ท้ังรูปธรรม-นามธรรม สําหรับพระพุทธศาสนา
๖๕ พระสงฆและ สงั คมไทยน้ัน มีความสมั พนั ธก ันมายาวนานนับตั้งแตพ ระพุทธศาสนาตั้ง ม่ันอยูในประเทศไทย วัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม ประเพณีไทยนั้นก็ไดรับอิทธิพล ของศาสนาพุทธมามาก นอกจากนี้ และสงฆน้ันยังเปนศูนยรวมเปนท่ียึดเหนี่ยวจิตใจ ของชาวพุทธมาโดยตลอด อีกทั้งวัดยังมีหนาท่ี เสมือนท่ีพักพิง โรงเรียน โรงพยาบาล ศาลไกลเกลยี่ สถานที่ชมุ นมุ ของชาวบา น และพระสงฆ ก็เปนทั้งครู หมอ ผูพิพากษา ใหแกชาวบาน จะเห็นไดวาพระสงฆ เปนผูที่มีบทบาท อยางมากในสังคมไทย ทางดานการทาํ งานเพ่ือพัฒนา สังคม และ ชุมชนนั้น เนื่องจาก พระสงฆเปนผูท่ีบรรดาเหลาพุทธศาสนิกชนใหความสําคัญ ความเคารพศรัทธาและ เช่ือถือไววางใจในการเปนผูนําในการอบรมส่ังสอนและการเปนผูนํา ทางดานจิตใจ ดงั นน้ั ในสังคมปจ จุบันพระสงฆจึงเปนทั้งผนู าํ ในการพฒั นาและแกไ ขปญ หาสงั คม ท่ี เกิดขึ้นมากมายใน ปจจุบัน ปญหาสังคมตาง ๆ เหลาน้ี เชน ยาเสพติด จึงไดมี นกั พัฒนาสังคมเขามาชวยกันแกไข ปญ หา และพฒั นาสังคมใหนาอยูข้ึน ซึ่งการเขา มาปฏิบัติหนาท่ีดังกลาวไมไดเปนการผิดตอหลัก ของพระวินัย บัญญัติท่ีองคสมเด็จ พระสัมมาสัมพุทธเจาไดทรงบัญญัติไวแตอยางใด อีกท้ังยังถือ วาเปนการทําตาม หนาที่ท่ีพระสงฆควรจะทํา เพื่อเปนการตอบแทนและสงเคราะหสังคมตอบแทน พุทธศาสนิกชน ที่ไดทําทะนุบํารุงพระพุทธศาสนาดวยดีตลอดมา ต้ังแตอดีตมาจนถึง ปจจุบันให เหมือนกับท่ีพระพุทธศาสนิกชนไดใหคําจํากัดความของ พระสงฆวา เปน เน้ือนาบุญของเหลา พุทธศาสนิกชน อยามองสงฆ ในแงลบจนเกินไปนะโยมนะ พระสงฆท่ีดีๆก็มีมากท่ีทํางานเพ่ือ ศาสนาและสังคม สวนที่โยมมองเห็นนั้น อาจจะเปน เพียงสว นเลก็ นอ ยเทานัน้ ๒.๑.๘ การใชพทุ ธธรรม กับ พระนครศรีอยุธยา สรุป พระพุทธศาสนากับกรุงศรีอยุธยา ตั้งแตตน เฉพาะกษัตริยที่เกี่ยวของกับพุทธ ศาสนา ดงั นี้ ๑. พทุ ธศาสนาเปน แบบลงั กาวงศ กษตั ริยท ุกพระองคทรงเปน พทุ ธมามกะ ๒. ศิลปและวรรณคดี เชน ศิลปลพบุรี นิยมสรางเปนทรงพระปรางคขาวโพด และยังมี ศิลปแบบขอม ศิลปแบบลพบุรีสวนดานวรรณคดี ไดแก มหาชาติคําหลวง เปน วรรณคดีที่สําคัญ (ตอ มามีช่ือเสียงสมยั พระบรมไตรโลกนารถ รัชกาลที่ ๑ )
๖๖ ๓. การปกครองคณะสงฆ แบงเปน ๒ คณะ (โดยเอาแบบมาจากกรุงสุโขทัย) คอื - คามวาสี - อรัญญวาสี ๔. การศึกษา มีการศึกษาพระไตรปฎก แบงเปน คันถธุระ และวิปสสนาธุระ และ การศึกษาสวนใหญก็ทํากันในพระราชวัง เชน พระท่ีน่ังจอมทอง มณเฑียรธรรม เปน ตน. การเผยแผพระพุทธศาสนานั้นจากอดีตในสมัยพุทธกาลเจริญเติบโตมาอยางยั่งยืน จวบจนทุก วันน้ีเปนหนาที่ของพระสงฆแ ละพุทธศาสนิกชนทน่ี ับถอื พระพุทธศาสนาที่ ชวยกันจรรโลงไวเพ่ือใหพระพุทธศาสนายังคงอยูตลอดไปตราบนานเทานานเพ่ือ ความผาสุกของมวลมนุษยชาติและชาวโลก (พระเมธีธรรมภรณ (ประยูร ธมฺมจิตฺโต), ๒๕๕๙) องคสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจา จึงทาใหเกิดอกุศลกรรมเกิดขึ้น เชน ความ โลภ ความหลง ความมัวเมา ความริษยา ความมีทิฐิมานะ ชิงดี ชิงเดน ในลาภ ยศ สรรเสริญตางๆ เหลานี้เปนตน เพราะขาดการขัดเกลาจิตใจ ฉะน้ัน พระสงฆจึงมี บทบาท หนาที่โดยตรงใหความรูและอบรมทางดาน จิตใจ สอนหลักธรรม นาไปประพฤติ ปฏิบัติเพ่ือพัฒนาในการใชชีวิตประจาวัน มีขอเท็จจริงท่ีแสดงวา พระสงฆท่ีเปนองค สวนมากมักทาการเทศนหรือถายทอดพุทธธรรม โดยขาดหลักการและวิธีการ ตลอดจนรปู แบบท่เี หมาะสม ไมไ ดว ิเคราะหผ ฟู ง อกี ท้งั ยังขาดความรูและประสบการณ ในดานการพูด ตอหนาสาธารณชน (พระอธิการสุรศักด์ิ สุขุมาโล, ๒๕๖๑) หรือใช ศัพทภาษาบาลีที่ยากเกินไป นิทาน ประกอบ หรือการยกตัวอยางที่ลาสมัย นาเบ่ือไม เห็นจริงและไมอาจเปรียบเทียบกับยุคสังคมปจจุบัน ไดพระสงฆบางรูปยังนิยมเทศน หรือบรรยายธรรมโดยใชท านองนิทานแบบโบราณ จึงทาใหไ มเ กดิ ประสิทธิผลในการ สื่อสารหลักธรรมไปสูประชาชน (พระธรรมปฎก ป.อ. ปยุตฺโต, ๒๕๓๖) วัดประยุรวงศา วาสวรวิหาร เพราะเปนวัดตนแบบของวัดนักเทศน (มหาวทิ ยาลัยมหาจุฬาลง กรณราช วิทยาลัย วทิ ยาเขตขอนแกน , ๒๕๔๕) และยงั สามารถผลิตพระนกั เทศนท่ีมีคุณภาพทั่ว
๖๗ ประเทศไทย พรอมท้ังเทคนิคและรูปแบบของวิธีการเผยแผธรรมะในรูปแบบตางๆ ท่ี เหมาะสมกับยุค ปจจุบัน ตลอดจนการวางแผนเพ่ือเปนรากฐานรองรับความ เจริญเติบโตในอนาคตรวมถึงเคล็ดลับ รูปแบบและวิธีในการนาเสนอเนื้อหาสาระ หลักธรรมตอพุทธศาสนิกชนทั่วไปตามสถานที่ตาง ๆ ทั้ง ภาครัฐและเอกชน ใหเกิด ความนาสนใจ (คณะกรรมการจัดการจัดทาแผนพัฒนาจิต, ๒๕๑๘) โดยเฉพาะ พระสงฆ สามเณร ที่สนใจและเกี่ยวของกับรูปแบบการเผยแผพุทธศาสนาตองมีความ กระตือรือรนศึกษาหาวิธีการ เพื่อเปนแนวทางในการเผยแผหลักธรรมธรรมให เจริญเติบโตอยาง ตอเนื่องใหเหมาะสมทันยุคทันสมัย และไดมีวิธีการหา เทคนิค รูปแบบวิธีการโนมนาวใจแกพุทธศาสนิกท่ัวไปใหประพฤติปฏิบัติตามหลักธรรมได ถูกตองตามคาสั่งสอนขององคสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจา เพ่ือประโยชนในปจจุบัน เพื่อประโยชนในเบื้องหนาและประโยชนอยางยิ่งคือพระนิพพาน (เสฐียรพงศ วรรณ ปก, ๒๕๔๐) การวิจัยคร้ังน้ีมีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาประวัติศาสตรพระพุทธศาสนาในสมัยอยุธยา เพื่อศึกษาเสนทางการเผยแผพระพุทธศาสนาในสมัยอยุธยา และเพ่ือวิเคราะหหลัก พุทธธรรมท่ีปรากฏในหลักฐานทางโบราณคดใี นสมยั อยุธยา เปน การวิจัยเชิงคุณภาพ โดยมีวิธีการดาเนินการวิจัย ประกอบดวย การศึกษาเอกสารและงานวิจัยท่ีเก่ียวของ จากแหลงคนควาหองสมุดและสื่ออินเตอรเน็ตเทคโนโลยีสารสนเทศ ศึกษาใน ภาคสนามเพื่อการรวบรวมขอมูล สัมภาษณเชิงลึกนักวิชาการ และประชุมกลุมยอย ใชวิธีวิเคราะหแบบบรรยาย ผลการวิจัย พบวา ประวัติศาสตรพระพุทธศาสนาในสมัย อยุธยาเปนพระพุทธศาสนแบบเถรวาท เร่ิมตนจากการเผยแผจากประเทศอินเดียสู สุวรรณภูมิ สมัยทวารวดี ศรีวิชัย ลพบุรี สุโขทัย และลานนา จนถึงสมัยอยุธยา โดยมี เหตุการณและเร่ืองราวเกี่ยวกับการพระพุทธศาสนาที่สาคัญในสมัยกรุงศรีอยุธยา ไดแก การออกทรงผนวชเปนการสืบพระราชประเพณี มีการสรางและสถาปนาวัดท่ี วัตถุประสงคแตกตางกันไปเปนจานวนมาก เชน วัดพุทไธศวรรย วัดปาแกว วัด พระราม เปนตน พระพุทธศาสนาในสมัยอยุธยา มีทั้งความเจริญรุงเรือง ความทรงตัว และการเสื่อมถอยของพระพุทธศาสนา ทั้งนี้ เน่ืองดวยเหตุปจจัยท่ีมีความหลากหลาย ท้ังที่เปนปจจัยภายในและปจจัยภายนอก ปจจัยภายใน ไดแก การที่พระสงฆมีความ ใสใจในการศึกษาและการเผยแผพระพุทธศาสนา ปจจัยภายนอก ไดแก การปกครอง ประเทศโดยสมบูรณายาสิทธิราชและการติดตอกับตางประเทศ การนับถือ
๖๘ พระพุทธศาสนาในสมัยอยุธยาวาพระพุทธศาสนาในสมัยนี้ไมสูโนมไปในหลักธรรม ช้ันสูงนัก โดยมากสนใจมุงไปแตเรื่องการบุญการกุศล บารุงพระสงฆ สรางวัดวา อาราม ปูชนียสถาน ปูชนียวัตถุ พิธีกรรม งานฉลอง งานนมัสการ เชน ไหวพระธาตุ และพระพุทธบาท เปนตน การบาเพ็ญจิตภาวนาก็เนนไปขางความขลังศักดิ์สิทธ์ิ อิทธฤิ ทธ์ิปาฏิหาริย มีเรื่องไสยศาสตร อาถรรพยเขามาปะปนเปนอันมาก มกี ารสงพระ สมณทูตไทยไปประเทศศรีลังกาจนทาใหเกิดสยามวงศหรืออุบาลีวงศมาจนกระท่ังทุก วันนี้ การเผยแผพระพุทธศาสนาในสมัยอยุธยามีความสัมพันธทางการคากับหลาย ชาติ จนถือไดวาเปนศูนยกลางการคาในระดับนานาชาติ กอใหเกิดเสนทางการเผย แผพระพุทธศาสนาเถรวาทแบบพระเจาอโศกมหาราช มหายาน เถรวาทแบบพกุ าม และ เถรวาทแบบลังกาวงศ รวมถึงอิทธพิ ลดานพระพุทธศาสนาของอาณาจักรตาง ๆ ที่มีอยู กอนสมัยอาณาจักรอยุธยา ไดแก อาณาจักรละโว อาณาจักรอูทอง และอาณาจักร สโุ ขทัย เปนผลทาใหพ ระพุทธศาสนาในสมัยอยุธยากลายเปนพระพุทธศาสนาแบบเถร วาทที่ผสมกลมกลืนกับพระพุทธศาสนาแบบมหายานและศาสนาอ่ืน ๆ อยาง ลงตัว เห็น ไดจากหลักฐานทางโบราณคดี ไดแก โบราณสถาน สถาปตยกรรม ประติมากรรม จิตรกรรม และวรรณกรรม หลักพุทธธรรมท่ีปรากฏในหลักฐานทางโบราณคดีในสมัย อยุธยา พบไดจากการสถาปนาวัด สรางวัด ปฏิสังขรณวัด สรางสถาปตยกรรม ประติมากรรม จิตรกรรม และงานวรรณกรรม เปนจานวนมาก ซึ่งสะทอนใหเห็นถึง อิทธิพลของหลักพุทธธรรมในพระพุทธศาสนาท้ังโดยตรงและโดยออมที่ปรากฏใน หลักฐานทางโบราณคดีในสมยั อยุธยา ประกอบดวย บุคคลหาไดย าก ๒ ไดแก บพุ การี กตญั ูกตเวที หลกั ทิศ ๖ ซึง่ เปน หลกั ธรรมท่ีตางปฏิบตั ิตอบแทนซ่งึ กนั และกนั ไดแก ปุรัตถิมทิศ ทักษิณทิศ ปจฉิมทิศ อุตตรทิศ เหฏฐิมทิศ อุปริมทิศ หลักทศพิธราชธรรม ไดแก ทาน ศลี ปรจิ จาคะ อาชชวะ มทั ทวะ ตปะ อักโกธะ อวหิ งิ สา ขันติ อวโิ รธนะ อทิ ธิ บาท ๔ ไดแก ฉันทะ วิริยะ จิตตะ วิมังสา ศรัทธา ๔ ไดแก กัมมสัทธา วิปากสัทธา กัมมัสสกตาสัทธา ตถาคตโพธิสัทธา หลักพระพุทธคุณ ๓ ไดแก ปญญาคุณ วิสุทธิ คุณ กรุณาคุณ หลักบูชา ๒ ไดแก อามิสบูชา ปฏิบัติบูชา คารวธรรม ๖ ไดแก สัตถุ คารวตา ธัมมคารวตา สังฆคารวตา สิกขาคารวตา อัปปมาทคารวตา ปฏิสันถารคารวตา ทศบารมี ไดแก ทาน ศีล เนกขัมมะ ปญญา วิริยะ ขันติ สัจจะ อธิษฐาน เมตตา และ อเุ บกขา
๖๙ ๒.๑.๙ การประยุกตใ ชพ ระพทุ ธศาสนา การประยุกตใชหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเพื่อสรา งความสมานฉันท ในสังคมไทย กรณศี กึ ษาประชาชนในเขต พระนครศรอี ยธุ ยา การประยุกตใชหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเพื่อสรางความสมานฉันทในสังคมไทย ศึกษากรณีประชาชนในเขตพระนครศรีอยุธยา ๖ ดาน คือ ดานเมตตากายกรรม ดาน เมตตาวจีกรรม ดานเมตตามโนธรรม ดานสาธารณโภคี ดานสีลสามัญญตา และ ดานทิฏฐสิ ามัญญตา ของประชาชนในเขตกรุงเทพมหานคร กลุมตัวอยางประกอบดว ย ประชาชน จํานวน ๔๐๐ คน เครื่องมือท่ีใชในการวิจัยเปนแบบสอบถามมาตราสวน ประมาณคา ๕ ระดับ จํานวน ๓๐ ขอ สถิติท่ีใชในการวิเคราะหขอมูล คือ คาความถ่ี คารอยละ คาคะแนนเฉลี่ย คาความเบี่ยงเบนมาตรฐาน การทดสอบคาที การวิเคราะห ความแปรปรวนแบบทางเดียว และการทดสอบความแตกตางเปนรายคูโดยวิธีการของ เชฟเฟ (Scheffe’s method) ผลการวิจัยพบวา ๑. การประยุกตใชหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเพ่ือสรางความสมานฉันทใน สังคมไทยของประชาชนในเขตกรุงเทพมหานคร มีความการประยุกตใ ชหลักธรรมทาง พระพุทธศาสนาโดยรวมอยูในระดับมากเม่ือพิจารณาในแตละดานพบวา ทุกดานมี การประยุกตใชอ ยูในระดับมาก ๒. ประชาชนในเขตพระนครศรีอยุธยา มีความการประยุกตใชหลักธรรมทาง พระพุทธศาสนาโดยรวมและในแตละดานไมแ ตกตา งกัน การประยุกตใชหลักพุทธศาสนาเขาชวย เพื่อคนพบความสําเร็จ การท่ีเราพยายาม คนหาวิธีการหรือแมกระทั่งแนวทางสูความสําเร็จนนั้ ถือไดวาเปนการคนหาหลักการ หรือชองทางที่จะทําใหเราสําเร็จไดมากยิ่งข้ึน มุมมองผานความสําเร็จนับไดวาเปน กุญแจดอกหนง่ึ ท่เี ราจะสามารถนาํ มาไขประตูแหงความลับ ที่จะนาํ เราเดินทางไปสูจุด ๆ หน่ึงท่ีจะทําใหเราสามารถบรรลุไดตามความตองการไดอยางถูกตอง และความถูก ตองที่วาน้ีก็ยังคงมีความเหมาะสมอยางมากที่สุดรวมดวยเสมอ อุปสรรคตาง ๆ ท่ีเรา จะตองพบเจอระหวางทาง จะกลายเปนเครื่องมือทดสอบดี ๆ ที่จะทําใหเราไดฝกฝนใช หลักการและแนวความคิด เพ่ือที่เราจะไดรูจักวางแผน รูจักที่จะตัดสินใจกับเรื่องตาง ๆ ไดมากย่ิงข้ึน จนกระท่ังสามารถทําใหเราไดเดินทางไปสูชัยชนะ หรือจุดหมาย ปลายทางน่ันก็คือ ความสําเร็จไดในอนาคต และในวันน้ีเราจึงขอยกหลักการและ
๗๐ แนวคิดตัวอยาง ซ่ึงเปนหลักการและแนวความคิดของผูที่ประสบความสําเร็จ ท่ีได เลือกใชหลักพระพุทธศาสนาเขาชวยจะสําเร็จไดตองยึดหลักความสําเร็จตามแนว พุทธศาสนา การที่เราไดเลือกใชสมาธิและปญญาเปนที่ต้ัง ผานการทํางานและการ แกไขในทุก ๆ ปญหา ยอมเปนทางออกท่ีดีสําหรับทุกคนไดเสมอ เพราะในโลกของ ความเปนจริงแลว ยังคงมีแนวคิดพรอมท้ังปรัชญาตาง ๆ อีกมากมาย โดยที่ทุกคน สามารถเรียนรู ตลอดจนกระทั่งสามารถนําไปปฏิบัติเพ่ือใหรูแจงและเห็นจริงไดเสมอ โดยเฉพาะการศึกษาหลักธรรมะที่สําคัญ และนํามาประยุกตใชในชีวิตประจําวันของ คนเราผานการทํางานในทุก ๆ รูปแบบ หากคุณสามารถทําได คุณยอมที่จะประสบ ความสําเร็จไดอยางแนนอน ใชอิทธิบาท ๔ เปนตัวเชื่อมโยงในการทํางาน หากจะ สาํ เร็จใหไดอ ยา งแทจริง คุณสามารถเลือกศึกษาหลักธรรมะอยางเชน อทิ ธิบาท ๔ ซ่ึง ประกอบไปดวย ฉันทะ วิริยะ จิตตะ วิมังสา เพื่อท่ีจะไดนําหลักแนวความคิดทาง พระพุทธศาสนาเหลาน้ี นํามาประยุกตและปรับใชผานการทํางานและการใชชีวิตใน แตละวันได และสําหรับการเลือกใชอิทธิบาท ๔ เพื่อพบหนทางแหงความสําเร็จน้ี สามารถใชไ ดท้ังนกั เรยี น นักศึกษา และผปู ระกอบการทุกคนไดอีกดวย นอกจากน้ียังคงมีหลักการและแนวคิดอีกมากมาย ที่จะสามารถนําพาคุณไปสู ความสําเร็จไดอีกข้ัน การเลือกใชหลักการทางพระพุทธศาสนาเขาชวยนั้น ถือไดวา เปนความถนัดของคนไทย หรือแมกระท่ังผูที่นับถือศาสนาพุทธเปนหลัก เพราะกลุม คนเหลาน้ีจะเกิดความคุนเคย พรอมท้ังเคยไดศึกษาหลักการแนวความคิดเก่ียวกับ หลกั พระพทุ ธศาสนาหลากหลายประการมาบางแลว ความรูเบอ้ื งตนจะนาํ ไปสูความรูท่ี มากย่ิงขึ้น หากคุณไดศึกษาตอเก่ียวกับหลักพระพุทธศาสนาทุกรูปแบบไดอยาง ละเอียด ตลอดจนกระทั่งสามารถนํามาประยุกตใชไดอยางลึกซ้ึง จนทําใหคนพบกับ ชองทางท่ีจะนําไปสูความสําเร็จไดอยางงาย ๆ โดยท่ีคุณเองจะตองภาคภูมิใจไดใน ทีส่ ดุ การศกึ ษาหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา | สรุปหลักพทุ ธศาสนา พทุ ธศาสนามหี ลกั การเดยี วกบั วทิ ยาศาสตร คอื ๑.สอนอยา งมเี หตุผล ศึกษาจากของจรงิ ที่มีอยจู ริง เช่ือจากสง่ิ ท่เี กดิ ข้นึ จริง คําสอนท้งั หมด ของพทุ ธศาสนาสรปุ อยูท ี่ ละเวน ความชว่ั ทัง้ ปวง ทําความดีใหเตม็ เปย ม ทําจิตใหบริสุทธิ์ พทุ ธศาสนามีคาํ สอนอยู ๒
๗๑ ระดบั ศีลธรรม หรือระดบั ตา่ํ ทีส่ อนใหละเวน ความชัว่ และทาํ ความดี โดยเอาไวส อนคน ทค่ี วามรนู อย เชน ชาวบา น ระดับสูง ท่ีสอนใหทําจิตใหบริสุทธ์ิ หรือดับทุกขของจิตใจในปจจุบัน โดยใชหลัก วทิ ยาศาสตร โดยเอาไวส อนคนทม่ี ีความรู ๒.พทุ ธศาสนามคี ําสอนอยู ๒ ระดับ คือ ระดบั ศลี ธรรม หรอื ระดับตํ่า ที่สอนใหละเวนความช่ัว และทาํ ความดี โดยเอาไวส อนคน ที่ความรูน อย เชนชาวบาน ระดับสูง ท่ีสอนใหทําจิตใหบริสุทธิ์ หรือดับทุกขของจิตใจในปจจุบัน โดยใชหลัก วิทยาศาสตร โดยเอาไวส อนคนทีม่ คี วามรู ๓.คําสอนที่สําคัญของพุทธศาสนาก็คือ คําสอนระดับสูง คือ เรื่อง อริยสัจ ๔ อันเปน เรอื่ งเก่ียวกบั การดับทกุ ข อันไดแก ทกุ ข คือเรอ่ื งความทกุ ขของจติ ใจมนษุ ยในปจ จบุ นั สมุทยั คือเรื่องสาเหตขุ องความทุกขท ัง้ ปวง นโิ รธ คอื เรือ่ งความดับสนทิ ของความทกุ ขท ั้งปวง มรรค คอื เร่อื งวธิ ปี ฏิบตั ิเพ่ือใหถึงความดบั ทกุ ขทั้งปวง ๔.สวนคําสอนระดับศีลธรรมนั้น ไมใชคําสอนท่ีสําคัญของพุทธศาสนา เพราะศาสนา ไหนๆเขาก็มีคําสอนเชนนี้กันอยูแลว อีกท้ังคําสอนระดับศีลธรรม ก็ยังเจือปนอยูกับ เร่ืองงมงายท่ีปลอมปนเขามามากมายในภายหลัง ซึ่งไมเปนวิทยาศาสตร และขัดแยง กับคําสอนระดับสูงอยางมาก ถาใครยึดถือในคําสอนระดับศีลธรรม ก็จะไมเขาใจคํา สอนระดับสูงได ดังนั้นคําสอนสวนใหญของพุทธศาสนา จึงมุงเนนมาท่ีเร่ืองการดับ ทุกขน ีเ้ ทา นน้ั ๕.พุทธศาสนาสอนวา เม่อื เรมิ่ ตนศกึ ษาพุทธศาสนา อยาเพ่งิ สนใจเร่ืองเหลานี้ คอื เรื่องวาพระพทุ ธเจา หรอื พระอรยิ ะทั้งหลาย วา จะมจี รงิ หรือไม? เร่อื งวา สมาธจิ ะมีจรงิ หรือไม? หรอื ทําใหเ กดิ อะไรทนี่ าอศั จรรย ขน้ึ มาไดจริงหรือไม? เรื่องวาเมื่อเราทําสิ่งใดไวแลว จะตองไดรับผลจากการกระทํานั้นในอนาคตจริง หรือไม? เรื่องทไี่ รส าระท้ังหลายของโลก ทไี่ มเ ก่ยี วขอ งกับเร่อื งการดบั ทกุ ข
๗๒ เหตุท่ีไมใหสนใจเรื่องเหลาน้ีก็เพราะ เรื่องเหลานี้เปนเร่ืองที่ไมเก่ียวกับเรื่องการดับ ทุกขเลย และเปนเรื่องท่ีพิสูจนไมได ไมมีของจริงมาใหศึกษาตามหลักวิทยาศาสตร ถาใครหลงไปศึกษา ก็จะทําใหเสียเวลาอยูกับเรื่องเหลานี้ และอาจเกิดความเขาใจผิด หรือไขวเขวขึ้นมาได ตอเมื่อศึกษาตามหลักการของพุทธศาสนาจนเกิดความเขาใจ อยางแจมแจงแลว ปญ หาเหลา นก้ี จ็ ะหมดส้นิ ไปเอง ๖.พุทธศาสนาจะสอนเฉพาะเร่ืองในปจจุบันเทาน้ัน ไมสอนเรื่องหลังจากตายไป แลว คือพุทธศาสนาจะสอนใหเราศึกษาชีวิตในปจจุบัน โดยใชหลักวิทยาศาสตร จน เกิดความเขาใจชีวิตอยางแจมแจงกอน แลวก็จะเขาใจเรื่องภายหลังจากความตายได ดวยตนเอง โดยไมเ ชื่อจากใครๆ ๗.พทุ ธศาสนาจะสอนใหใชป ญ ญานําหนา ความเชื่อ โดยสอนวา ๑. อยา เชอื่ จาก ฟง ตอ บอกตอ กนั มา อยาเชอ่ื จาก เห็นเขาทําตามๆกนั มา อยา เชอ่ื จาก คําล่าํ ลอื อยาเชื่อจาก ตาํ รา อยา เชื่อจาก เหตุผลตรงๆ (ตรรกะ) อยาเชื่อจาก เหตผุ ลแวดลอม (นยั ยะ) อยาเชอื่ จาก สามญั สํานกึ ของเราเอง อยา เชือ่ จาก มันตรงกับความเหน็ ท่ีเรามอี ยู อยา เชื่อจาก ผสู อนนดี้ นู าเช่ือถอื อยา เชอื่ จาก ผูส อนน้ีเปนครขู องเราเอง เม่ือไดรับคําสอนใดมา ใหนํามาพิจารณาดูกอน ถาเห็นวามีโทษ ใหละท้ิงเสีย แตถา เห็นวาไมมโี ทษและมปี ระโยชน กใ็ หน าํ มาทดลองปฏิบตั ิดูกอน ถา ไมไ ดผ ลก็ใหละทิ้ง ไป แตถาไดผ ลจึงคอ ยเชอื่ และรบั เอามาปฏิบตั ิตอ ไป ๘.พุทธศาสนามีหลกั การศึกษาอยู ๓ ระดบั คือ ๑. ศกึ ษาจากการฟง หรอื อานมา ๒. ศกึ ษาจากการคดิ พจิ ารณา
๗๓ ๓. ศึกษาจากการปฏิบัตจิ ริง ในข้ันแรกพุทธศาสนาจะสอนใหฟงหรือานมากอน แลวนํามาคิดพิจารณาดวยเหตุ ดวยผลใหเกิดความเขาใจอยางแจมแจง แลวจึงนําความเขาใจน้ันมาทดลอง ปฏิบัติ จึงจะไดรับผลจริง เพียงแคการฟงมาหรืออานมาน้ันยังไมมีผลอะไร แมความ เขาใจก็ยังชวยไดเพียงทําใหความทุกขบรรเทาเบาบางลงทาน้ัน จะตองมีการปฏิบัติ จรงิ อยางถกู ตองสมบูรณ จึงจะมผี ลเปน ความดบั ลงของทกุ ขจ ริง ๙.การท่ีจะรูจักพุทธศาสนาไดอยางถูกตอง ไมใชเพียงแคการฟงมาหรืออานมา เทาน้ัน เพราะอาจจะไดรับคําสอนที่ผิดมาก็ได จะตองถึงขั้นมีความ “เขาใจอยางแจม แจง” เทานั้น จึงจะเรียกไดวารูจักพุทธศาสนาอยางถูกตองแทจริง ซึ่งการท่ีจะเกิด ความเขาใจพุทธศาสนาอยางแจม แจงน้ัน จะตองศึกษากฎสูงสุดของธรรมชาติ จนเกิด ความเขาใจ แลวนํากฎน้ันมาศึกษารางกายและจิตใจของเรา จนเกิดความเขาใจวา “แทจริงไมม ีเรา” จึงจะเรยี กวาเกิดความเขา ใจอยางแจมแจง ๑๐.พุทธศาสนาจะสอนเรื่องงายๆ พ้ืนๆ ท่ีเราทุกคนสามารถศึกษาใหเกิดความเขาใจ ได และปฏิบัติไดจริงโดยไมตองอาศัยความสามารถพิเศษอะไรเลย สวนเร่ืองลึกลับ ไกลตัว หรือเรื่องยากๆที่เราอาจจะเคยไดฟงมานั้น เปนเร่ืองที่แตงข้ึนมาในภายหลัง ซึ่งทําใหยากแกการศึกษาหรือศึกษาไมไดเลย และไมทําใหเกิดความเขาใจขึ้นมาได จริง มแี ตทําใหเกดิ ความลงั เลสงสัยยิง่ ขึน้ เราจึงไมควรสนใจ ๑๑.คําสอนในพุทธศาสนานั้นสามารถยอลงใหเหลือเพียงประโยคเดียวได และ สามารถขยายออกไปไดมากมาย ซ่ึงคําสอนโดยยอน้ันก็คือ “สิ่งทั้งหลายทั้งปวง อัน ใครๆไมควรยดึ ถือวาเปนตวั ตน” ซ่ึงน่กี ค็ ือ หลกั อรยิ สัจ ๔ โดยสรปุ ๑๒.หลักอริยสัจ ๔ จะสอนวา “ความทุกขทั้งหมดของจิตใจมนุษย เกิดมาจากสาเหตุ เดียว คือ ความยึดถือวามีตัวเรา” (ความยึดถือ ก็คือ ความอยากใหส่ิงตางๆเปนไป ตามท่ีจิตอยากจะใหเปน แตเม่ือมันไมเปนไปตามท่ีจิตอยาก จิตที่อยากนั้นจึงเปน ทกุ ข)
๗๔ ๑๓.หลักอริยสจั ๔ จะสอนวา “เมือ่ ไมมีความยึดถอื วามตี วั เรา ความทกุ ขท ัง้ ปวงกจ็ ะไม เกิดขึ้น” เม่ือจิตไมมีทุกข มันก็สงบเย็น ปลอดโปรง สดช่ืนแจมใส ซ่ึงพุทธศาสนาจะ เรยี กวา “นพิ พาน” ท่แี ปลวา ความดับส้นิ ไปของทกุ ข ๑๔.วิธีปฏิบัติเพ่ือไมเกิดความยึดถือวามีตัวเราไดน้ัน จะตองใชจิตที่เขมแข็ง (มี สมาธิ) มาระงับความยึดถือน้ี โดยมีความเขาใจวา “แทจริงมันไมเรา” (มีปญญา) มา คอยควบคุมและมีจิตที่ปกติ (มีศีล) เปนพื้นฐานอยูกอนแลว ถาปฏิบัติไดช่ัวคราว ทุกขกด็ บั ลงเพยี งชว่ั คราว แตถ า ปฏบิ ตั ไิ ดถ าวร ทกุ ขก็ดับลงถาวร ๑๕.ศีลนั้นเราทุกคนก็สามารถปฏิบัติได ดวยการตั้งใจวาจะไมเบียดเบียนชีวิตและ ทรพั ยส นิ ของผอู ่ืน แมด วยกายหรือวาจาก็ตาม เพียงทา นเี้ ราก็มศี ีลไดเองแลว ๑๖.สมาธินั้น เพียงเราต้ังใจในการคิด การพูด หรือการเคลื่อนไหวของรางกายให ม่ันคงตอเนื่องกันไดนานๆ เราก็มีสมาธิที่พรอมใชดับทุกขไดแลว ถาใครยังทําไมได ก็ตองไปฝกมากอ น ๑๗.สวนปญญานั้น เพียงเรามีความเขาใจอยาถูกตองวา “แทจริงไมมีสิ่งใดหรือ สภาวะใดทีจ่ ะเปน เราหรือตัวเราได” เพยี งเทา นี้เรากม็ ีปญญาที่แทจรงิ ขึ้นมาแลว ๑๘.การที่จะเกิดความเขาใจวาไมมีเราไดน้ัน จะตองเขาใจถึงกฎสูงสุดของธรรมชาติ กอนวา “ทุกส่ิงที่เกิดขึ้นตองมาจากเหตุและปจจัย(ปจจัย หมายถึง สิ่งที่มาชวย สนับสนุน)เทานั้น” คือส่ิงใดจะเกิดข้ึน จะตองอาศัยส่ิงอื่นหลายๆสิ่งมาปรุงแตงหรือ สรา งขึ้นเสมอ ไมมีสง่ิ ใดจะเกิดข้ึนหรือต้งั อยูไดล อยๆโดยไมมสี ่งิ อืน่ มาปรุงแตง ๑๙.เม่ือทุกส่ิงเกิดขึ้นมาและต้ังอยูไดเพราะเหตุปจจัย ดังนั้นทุกสิ่งท่ีเกิดขึ้นมา จึงไม มีสภาวะที่จะเปนตัวตนท่ีแทจริงของตัวเอง ชนิดที่จะเปนตัวตนท่ีเที่ยงแทถาวรหรือ เปนอมตะได คือเมื่อสิ่งใดเกิดขึ้นมาแลว ก็จะตองดับสลายหรือหายไปอยางแนนอน ไมชากเ็ ร็ว ๒๐.วัตถุท้ังหลายของโลก ก็ลวนเกิดขึ้นมาจากเหตุปจจัย ดังนั้นวัตถุทั้งหลายของ โลก จึงไมมีสภาวะที่จะเปนตัวตนของตนเอง หรือไมมีตัวตนที่แทจริง ชนิดที่จะตั้งอยู ตลอดไปชั่วนิรนั ดรได
๗๕ ๒๑.รางกายของมนุษยและสิ่งท่ีมีชีวิตทั้งหลาย ก็เกิดมาและต้ังอยูไดเพราะมีเหตุ ปจจัย (คือมีอาหาร, น้ํา, ความรอน, และอากาศ) เมื่อขาดเหตุหรือปจจัยใดไป รางกาย ก็จะแตกสลายหรือตายไปทันที ดังนั้นรางกายของส่ิงท่ีมีชีวิตทั้งหลาย จึงไมมีตัวตน ทแี่ ทจริง ชนดิ ทจ่ี ะต้ังอยไู ดตลอดไปชว่ั นริ นั ดร คอื สรุปไดว า รา งกายของเราจรงิ ๆนั้น มันไมมี มีแตรา งกายชัว่ คราว ทเ่ี รามาสมมตเิ รียกกันเทานน้ั ๒๒.จิตใจของมนุษยและสิ่งที่มีชีวิตทั้งหลาย ก็เกิดมาและต้ังอยูไดเพราะมีเหตุปจจัย (คือมีรางกายที่ยังไมตาย จึงทําใหเกิดจิตใจขึ้นมารับรูและรูสึกสิ่งตางๆได และมี ความทรงจําจากสมอง จึงมีความจําและคิดได) เมอื่ ขาดเหตุหรือปจจัยใดไป จิตใจก็จะ ดบั หายไปทนั ที ดังนน้ั จิตใจของส่งิ ท่ีมีชวี ติ ทง้ั หลาย จงึ ไมม ีตวั ตนท่ีแทจ รงิ ชนิดทีจ่ ะ ตั้งอยูไดตลอดไปช่ัวนิรันดร คือสรุปไดวา จิตใจของเราจริงๆน้ันมันไมมี มีแตจิตใจ ชว่ั คราว ทเ่ี รามาสมมติเรยี กกันเทานนั้ ๒๓.สรุปวา “ไมมีสิ่งใดหรือสภาวะใดท่ีจะมาเปนเรา หรือตัวเรา หรือตัวตนของใครๆ ได” เพราะทุกสิ่งมันเปนไปตามเหตุตามปจจัยของมัน เมื่อทุกส่ิงเปนไปตามเหตุตาม ปจจัยของมัน ดังนั้นเม่ือเหตุหรือปจจัยของมันเส่ือมสลายหรือดับหายไป สิ่งที่เกิด ข้ึนมานั้นจึงตองเสื่อมสลายหรือดับหายตามไปดวยเสมอ นี่คือความไมเที่ยงแทถาวร ของส่ิงท่ีเกิดข้นึ มาทง้ั ปวง ๒๔.เม่ือทุกส่ิงท่ีเกิดข้ึนมาลวนตองอาศัยเหตุปจจัย มาปรุงแตงขึ้นมา ดังนั้นเมื่อมันยัง ต้ังอยู มันก็ตองทนท่ีจะประคับประคองตัวตนช่ัวคราวของมันเอาไวดวยความ ยากลําบาก มากบางนอยบางตอลดเวลา ถาไมทนมันก็จะแตกสลาย (ใชกับวัตถุ) หรือ ดับหายไป (ใชกับจติ ใจ) ทนั ที น่คี อื ความเปน ทกุ ขของสิง่ ทเี่ กิดขึน้ มาทง้ั ปวง ๒๕.เม่ือจิตโงเพราะไมเขาใจวา “ส่ิงที่เกิดขึ้นมาทั้งหลาย โดยเฉพาะรางกายและจิตใจ ของตัวเอง ก็ไมใชของตัวเองจริง และไมเที่ยงแทย่ังยืนถาวร รวมทั้งยังตองทนอยู ดวย” แลวก็ไปยึดถือสิ่งท่ีไมเที่ยงแทถาวรนี้เขา เมื่อส่ิงท่ียึดถือเอาไวนี้มัน เปลี่ยนแปลงไปตามเหตตุ ามปจจยั ของมนั จิตโงน ้จี งึ เปน ทุกขไ ปอยางชว ยไมได ๒๖.เม่ือเรา (ตามท่ีสมมติเรียก) เขาใจแลววา “แทจริงมันไมเรา” เราก็นําเอาความ เขาใจน้ี มาเพงพิจารณาเขาไปในรางกายและจิตใจของเรา (และของคนอ่ืนดวย)
๗๖ อยางม่ันคงตอเน่ืองกันไดนานๆ จิตก็จะเกิดสมาธิข้ึนมาได และสมาธินี้ก็จะมาระงับ หรือทาํ ใหค วามยึดถอื วามีตวั เรา หรือตวั ตนของใครๆดบั หายไปจากจติ ของเราได ๒๗.เมื่อไมมีความยึดถือวามีตัวเรา อันเปนสาเหตุของความทุกขทั้งหลาย ความทุกข ท้ังหลายก็ยอมท่ีจะไมมีตามไปดวย เม่ือจิตไมมีทุกขสภาวะที่ตรงขามกับความทุกข หรือความสงบเยน็ (นิพพาน) กย็ อ มท่ีจะปรากฏขึ้นมาแทนท่คี วามทุกขทนั ที ๒๘.ถาเราสามารถปฏิบัติใหเกิดปญญาและสมาธิข้ึนมาไดเมื่อใด นิพพานก็จะปรากฏ เม่ือน้ัน แตถาเผลอใหปญญาและสมาธิน้ีหายไปเม่ือใด ความทุกขก็จะยังกลับมา เกิดข้ึนไดใหมเ รื่อยไป จนกวาเราจะสามารถปฏบิ ัติใหเกิดปญ ญาและสมาธินี้ ไดอยา ง ตอ เนือ่ งม่นั คงสม่ําเสมอ เปน เวลานานๆ จนนสิ ัยทจี่ ะเกดิ ความยึดถือวา มตี วั เราที่ฝง อยู ในจติ ใตสํานึกของเรา ไดเลอื นหายไปจากจิตใตสํานึกอยางถาวร นพิ พานก็จะปรากฏ ไดอ ยา งถาวรเหมือนกนั ๒๙.สรุปหลักพุทธศาสนา ก็มีอยูแคนี้ คือ “ถาโงไปยึดถือสิ่งใดวาเปนเราหรือของเรา จิตก็เปนทุกข แตถามีปญญา แลวไมไปยึดถือส่ิงใดๆวาเปนเราหรือของเรา จิตก็ไม เปนทุกข” ถาใครเขาใจเพียงแคน้ีก็เทากับเขาใจพุทธศาสนาท้ังหมด ถาใครปฏิบัติ ไดเพยี งเทาน้ี กเ็ ทากบั ไดปฏบิ ัตพิ ุทธศาสนาท้ังหมด และถาใครไดร ับผลเพียงเทา นี้ ก็ เทากับไดร ับทง้ั หมดในพุทธศาสนา ๒.๑.๑๐ การใชเครื่องมือในการปกครอง เปนทฤษฎใี นการดาํ เนนิ งานวิจัย เครอื่ งมือท่ีใชใ นการปกครอง - การปกครองหมายถึงกระบวนการในการจัดการเพ่ือใหมนุษยในสังคมอยูรวมกัน ไดอยางมีความสุข และยังไดเกลามาแลวดวยวา การอยูรวมกันในสังคมนั้นมีปญหา ตางๆ มากมาย ดังนั้นผูปกครองจึงจําเปนตองมีเคร่ืองมือที่จะชวยใหการดําเนินงาน ของผูป กครองประสบความสาํ เรจ็ เครือ่ งมือที่วา น้ันกค็ ือ ๑. ขนบประเพณแี ละวัฒนธรรม หมายถึง ส่ิงท่ีมนุษยในสังคมรวมกันสรางขึ้นมา ขนบประเพณี วัฒนธรรมเกิดจากความรวมมือกันเปนอยางดีของมนุษยในสังคมเปนการยอมรับ
๗๗ ปฏิบัติของคนในสังคม ดวยความสมัครใจ รวมทั้งเปนความเขาใจ ซ่ึงกันและกันใน สังคมอีกดวย ดังน้ันขนบประเพณีและวัฒนธรรมจึงมีสวนชวยในการปกครองของคน ในสังคมใหเกิดความเปน ระเบยี บเรียบรอยได การทองเที่ยวเชิงมรดกวัฒนธรรม ในจังหวัดพระนครศรีอยุธยามีแนว ทางการพัฒนา ดังตอไป นี้ ๑) การสงเสริมและฟนฟูทรัพยากรมรดกวัฒนธรรมเพ่ือ การทองเที่ยว ควรมีการรวบรวมองคความรูและหลักฐาน ทางประวัติศาสตรท่ีมีการ เก็บรวบรวมไว นําเสนอในรูปแบบ ของการศึกษาทางการทองเท่ียว การอนุรักษแหลง มรดก วัฒนธรรมในเกาะพระนครศรีอยุธยา การพัฒนากิจกรรม การทองเท่ียวจัด เสนทางทองเท่ียวมากกวาหนึ่งวัน ๒) การ พัฒนาคุณภาพสินคาและการบริการ ทางการทองเท่ียว ควร มกี ารพัฒนาบคุ ลากรดานการทองเที่ยว เพ่ือจัดบริการเสน ทาง ทองเทีย่ วอยา งเปนระบบ การใหความรวมมือกับรัฐบาล แกปญหาการเอารดั เอาเปรียบ ผูบริโภค พัฒนาทักษะการ ใชภาษาของผูประกอบการขนาดเล็ก การพัฒนาระบบฐาน ขอมูลทองเที่ยวโดยการนําระบบเทคโนโลยีสารสนเทศมา ใชประกอบการใหขอมูล ทางการทองเท่ียว ๓) การสงเสริม การตลาดทองเท่ียวเพื่อเปนศูนยกลางอาเซียน ควร มกี าร สง เสริมภาพลักษณก ารทองเทีย่ วโดยตองอาศยั การจดจาํ ของนักทอ งเทย่ี วผา น สื่อท่ีมีเอกลักษณ การพัฒนาการทอง เที่ยวสูศูนยกลางวัฒนธรรมอาเซียน ๔) การ ยกระดบั การ มีสว นรวมทางสังคมในแหลงมรดกวฒั นธรรม ควรมีการสง เสริมศกั ยภาพ ชุมชนเพ่ือรองรับนักทองเที่ยว การยกระดับ ความปลอดภัยของนักทองเท่ียว และ ๕) การพัฒนาระบบ ๓๔ วารสารวิชาการนวัตกรรมส่ือสารสังคม สาธารณูปโภคและ ส่ิงแวดลอม ควรมีการพัฒนาภูมิทัศน แหลงทองเที่ยว การพัฒนาระบบสาธารณูปโภค เพ่อื รองรับ การทอ งเทยี่ ว การพัฒนาระบบขนสง และการจราจร การสรางรายไดดานการทองเท่ียว กอใหเกิดการ ลงทุนในธุรกิจการ ทองเที่ยวและการบริการ จนสามารถ สรางอาชีพใหกับประชากรของประเทศและสราง รายไดกับ ชุมชน ซ่ึงเปนสวนหนึ่งในการยกระดับคุณภาพชีวิตของ ประชากร ดาน องคการการทองเท่ียวโลก (World Tourism Organization: WTO) ไดสํารวจอาชีพ ของประชากรในแตละ ประเทศท่ัวโลก พบวา ประชากรวัยแรงงานท่ัวโลก ทํางานท่ี เก่ียวของกับการทองเท่ียวถึงรอยละ ๗.๘ และอุตสาหกรรม การทองเท่ียวยังสราง
๗๘ ความเติบโตทางดานเศรษฐกิจภายใน ประเทศโดยเฉล่ยี รอ ยละ ๑๐.๒ (Walker, ๒๐๑๐ : ๓๘) องคการการทองเท่ียวโลก (WTO) คาดการณวาในป ๒๕๖๓จะมีนักทองเท่ียว เดินทางระหวางประเทศเพิ่มข้ึนเปน ๑.๕๖ พันลานคน โดยเปนผูท่ีเดินทางทองเที่ยว ภายในภูมิภาคของ ตนเองจํานวน ๑.๒ พันลานคน ในขณะที่อีก ๓๗๘ ลานคน เปนผู ที่เดินทางไกลขามจากภูมิภาคหน่ึงไปยังอีกภูมิภาค หนึ่ง หากจําแนกตามภูมิภาคจะ พบวา ยุโรปเปน ภมู ภิ าค ที่จะมนี ักทอ งเทีย่ วมากทีส่ ดุ จาํ นวน ๗๑๗ ลา นคน รองลง มา เปน เอเชียตะวนั ออกและแปซิฟก จํานวน ๓๙๗ ลานคน อเมรกิ า จํานวน ๒๘๒ ลา นคน แอฟริกา จํานวน ๗๗ ลาน คน ตะวันออกกลาง จํานวน ๖๙ ลานคน และเอเชียใต จํานวน ๑๙ ลานคน ตามลําดับ นอกจากนี้ องคการการ ทองเที่ยวโลก (WTO) ยังระบุ วา ภูมิภาคเอเชียแปซิฟกมี ความสําคัญดานการทองเท่ียวเปนอันดับ ๒ ของโลก รอง จากยุโรป โดยมีสวนแบงการตลาดรอยละ ๒๐.๐ ของจํานวน นักทองเท่ียวท้ังหมดของ โลก สมาคมสงเสริมการทองเที่ยว แหงภูมิภาคเอเชีย-แปซิฟก (พาตา) เปดเผยขอมูล ลาสุด เรื่องประเทศที่มีรายไดดานการทองเท่ียวสูงที่สุด ๑๐ อันดับ ในป ๒๕๕๖ ซ่ึง ประเทศไทยติดอยูท่ีอันดับ ๕ ดวยรายได ๒๖,๖๘๐ ลานดอลลาร หรือประมาณ ๘.๓๑ แสนลา นบาท รองจากสหรัฐอเมรกิ า มรี ายไดอ ยูท่ี ๑.๕๘ แสนลานดอลลาร จีน มีรายไดราว ๕๙,๓๐๐ ลานดอลลาร มาเกา มีรายได เปนอันดับสาม ท่ี ๕๔,๘๒๐ ลานดอลลาร และออสเตรเลีย มีรายไดประมาณ ๒๘,๑๖๐ ลานดอลลาร (ผูจัดการ ออนไลน, ๒๕๕๘ ,ส่ือออนไลน ) ย่ิงไปกวานั้น เมื่อวันที่ ๑๗ สิงหาคม ๒๕๕๗ องคก ารการทอ งเท่ียวแหง สหประชาชาติ ไดเ ปด เผยรายงานดา นการทอ งเที่ยว ฉบับป ๒๐๑๔ ซ่ึง เปนการประเมินภาพรวมการทองเที่ยวนานาชาติในป ๒๐๑๓ โดยมี การจัดอันดับ ๑๐ ประเทศทองเที่ยวยอดนิยม ของโลก วัดตามจํานวนนักทองเที่ยวท่ี เดินทางเขามาใน ประเทศในป ๒๐๑๓ ซ่ึงปรากฏวาประเทศไทย ติดอันดับ ๑๐ รองจาก ฝรั่งเศส สหรัฐฯ สเปน จีน อิตาลี ตุรกี เยอรมนี สหราชอาณาจักร และรัสเซีย นับเปน คร้ังแรกที่ ไทยสามารถเขาไปอยูในกลุม Top ๑๐ ได โดยขยับข้ึนจาก อันดับ ที่ ๑๕ ของปที่ ๒๐๑๒ มีจํานวนนักทองเท่ียวเพ่ิมขึ้น จาก ๒๒.๔ ลานคน เปน ๒๖.๕ ลานคน (World Tourism Organization, ๒๐๑๔) สาเหตุท่ีประเทศไทยเปนที่นิยมของ
๗๙ นกั ทองเท่ียวนั้น เนื่องจากการพฒั นาสงเสรมิ การทองเที่ยวในประเทศไทย ไดรับความ สนใจจากรัฐบาลมากขึ้นตามลําดับ และไดมี การบรรจุแนวทางการพัฒนาดานการ ทองเท่ียวเปนคร้ัง แรกไวในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๒๐ – ๒๕๒๔) เร่ือยมา จนถึงแผนพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคมแหงชาติฉบับท่ี ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕ – ๒๕๕๙) ใน ปจจุบัน (คณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ, ๒๕๕๔) ซ่ึงจากการสงเสริมการทองเที่ยวดังกลาว จึง สงผลใหประเทศไทยมี นกั ทอ งเที่ยวเดินทางทองเที่ยวเพิ่ม ข้ึน หากพิจารณาสถิตินกั ทองเทีย่ วชาวตางชาติท่ี เดินทาง มายังประเทศไทย พบวา จํานวนนักทองเท่ียวชาวตางชาติ เดินทางเขามา ประเทศไทยเพ่ิมมากข้ึนอยางตอเนื่อง ใน ป ๒๕๕๒ประเทศไทยมีจํานวนนักทองเท่ียว ชาวตางชาติ ท้ังหมด ๑๔,๑๔๙,๑๘๐ คน และขยายตัวอยางตอเน่ืองจนถึง ป ๒๕๕๘ ซ่ึงเปนปท่ีเก็บสถิติลาสุดพบวามีจํานวนนักทอง เที่ยวชาวตางชาติ ๒๙,๘๘๑,๐๙๑ ลานคน (กรมการทองเที่ยว, ๒๕๕๙, สื่อออนไลน) อีกทั้งประเทศไทยมีภูมิศาสตรอยู ใน เขตรอนชื้น ตั้งอยูแถบคาบสมุทรในภูมิภาคเอเชียตะวัน ออกเฉียงใต พื้นท่ีของ ประเทศมีลักษณะทางกายภาพท่ี แตกตางกัน จึงสงผลใหพ้ืนที่ของประเทศมี ทรัพยากรการ ทองเท่ียวที่มีความหลากหลาย และประเทศไทยไดสั่งสม อารยธรรมท่ี ไดรับการสืบทอดตอกันมาเปนระยะเวลาอยาง ยาวนาน โดยมีการขุดคนพบหลักฐาน ทางประวัติศาสตรท่ีมี ความเกาแกในยุคหินเกาซ่ึงเปนยุคแรกของมนุษยอาศัยอยู เมื่อ ๕ แสน ปมาแลว นอกจากนี้พ้ืนท่ีของประเทศไทยใน ปจจุบันยังเคยเปนท่ีตั้งของ รัฐโบราณจํานวนมาก ส่ิงเหลาน้ี ไดกลายเปนทรัพยากรที่สรางคุณคาใหกับประเทศ ไทยอยาง มหาศาลทั้งทางดานความเปนสมบัติของชาติและทางการ ทองเท่ียว ไมวา จะเปนกิจกรรมทางวัฒนธรรมประเพณีและ เทศกาล ท่ีสะทอนใหเห็นถึงความ เจริญรุงเรืองในอดีต รวม ไปถึงทรัพยากรทางธรรมชาติอันมีความหลากหลาย ที่ได รับความดึงดูดใจทางดานการทองเที่ยว โดยเฉพาะจังหวัด พระนครศรีอยุธยา เปน จังหวัดท่ีมีสถานที่ทองเที่ยวท่ีนา สนใจ มีแหลงมรดกโลกสําคัญของชาติ เปนอดีต ราชธานี และศูนยกลางการเมืองการปกครองของไทย มีความย่ิง ใหญในแถบดินแดน พ้ืนท่ีสุวรรณภูมิ มีตางชาติเดินทางมา คาขายและเจริญสัมพันธไมตรีหลากหลายเช้ือ ชาติ ดังมี หลักฐานอยูในกฎมณเฑียรบาลที่กลาวถึงชนกลุมตาง ๆ ที่ อาศัยอยูใน
๘๐ พระนครศรีอยุธยาวามี “พิริยหมูแขกขอมลาว พมาเมงมอญมสุมแสงจีนจามชวานานา ประเทศท้ังปวง....” (สุจิตต วงษเ ทศ, ๒๕๔๖: ๗๕) และดวยความเปน ราชธานี ท่ยี าวนาน ถึง ๔๑๗ ป กอใหเกิดการ ส่ังสมอารยธรรมท่ี มีการผสมผสานของความเปน ประวัติศาสตรศิลปะ และ วิถีชีวิตความเปนอยูของคนในอดีต ที่สงอิทธิพลจวบจนถึง ปจจุบัน แมวากรุงศรีอยุธยาจะถูกทําลายลงจากสงคราม ใน พ.ศ.๒๓๑๐ แต โบราณสถาน ศิลปวัตถุและรูปแบบ การดําเนินวิถีชีวิต ยังคงเปนมรดกตกทอดมาให อนุชนได ศึกษา เรียนรูและช่ืนชมความเจริญรุงเรืองในอดีต สงผล ใหจังหวัด พระนครศรีอยุธยากลายเปนแหลงทองเท่ียวเชิง มรดกวัฒนธรรมท่ีมี ปริมาณ นักทองเที่ยวทั้งชาวไทยและ ชาวตางชาติเดินทางมาทองเที่ยวอยูในอันดับ ๗ ของ ประเทศ ในป ๒๕๕๘ จํานวน ๖,๙๙๔,๕๓๘ คน (กรมการทองเที่ยว, ๒๕๕๙, ส่ือ ออนไลน) ถึงแมวาการทองเท่ียวในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา จะไดรับความนิยมจาก นักทองเท่ียวอยางตอเน่ือง แต เม่ือยอนกลับมามองการสงเสริมการทองเท่ียวใน จังหวัด พระนครศรีอยุธยา สวนใหญจะมุงเนนนําเสนอโบราณสถาน ที่มีอยูเดิมและมี การสงเสริม ฟนฟูประเพณีวัฒนธรรมบาง ประเภท แตพบวาทรัพยากรการทองเท่ียวที่ นําเสนอนั้น ยังสามารถที่จะพัฒนาเพ่ิมเติมจากเดิมไดใหเกิดแหลงทอง เที่ยวใหม ๆ เพื่อดึงดูดนักทองเท่ียว ทั้งน้ี จะเห็นไดวาจังหวัด พระนครศรีอยุธยาชูภาพลักษณ ความเปนมรดกโลก หรือที่ UNESCO เรียกวา “มรดกวฒั นธรรม” มีความเปนแบบแผน ของอยุธยาดั้งเดิม มีอยูในรูปแบบพ้ืนที่และวิถีชีวิต อาทิ ยานการคาโบราณสมัยกรุง ศรีอยุธยา ท่ีเปนหลักฐานความ เจริญของชุมชนที่ต้ังอยูในพระนครจํานวนมาก แต ปจ จุบนั ถกู แทนที่ดวยสิง่ ปลูกสรา งอื่น ๆ ประเพณีท่ีเปนแบบแผน ๓๖ วารสารวิชาการ นวัตกรรมส่ือสารสังคม ดั้งเดิมต้ังแตโบราณ อาทิ พระราชพิธีคลองชางหลวง กําลัง เลือนหายไปตามกาลเวลา หรือแมกระทั่งโบราณสถาน สําคัญท่ีอยูนอกพระนคร ท่ีใน ปจจุบันถูกปกคลุมดวยตนไม และหญา รกรางเพราะไรผูคนเขาไปชมความสวยงาม ทําให เราไมสามารถรับรูไดเลยวาอะไรบางคือความเปนมรดกโลก ของอยุธยาอยาง แทจริง เพราะเราสรางแหลงทองเที่ยวใหม ๆ เสมอ เรายังเปล่ียนแปลงผังเมืองอยาง ตอเนื่อง สุดทาย รองรอยอารยธรรมจะเหลือเพียงแตโบราณสําคัญอยางเดียว หรือไม และปลอยใหความเจริญรุงเรืองท่ีมองไมเห็นคอย ๆ เลือนหายไปในท่ีสุด แตหากจะ ฟนฟูส่ิงเหลาน้ีขึ้นมาใหเกิด ความย่ังยืน ก็จําเปนตองอาศัยผูคนมาเท่ียวชมความ งดงาม เพ่ือใหเกิดการปรับปรุง พัฒนาอยางตอเน่ือง คงไมมีท่ีแหง ใด ท่ีจะคงความ
๘๑ งดงามและทรงคุณคา โดยปราศจากผูคน มาเย่ียมเยียน การทองเที่ยวจึงเปนหัวใจ หลักสําคัญทางหนึ่ง ท่ีจะเปนกุญแจสําคัญใหเกิดการฟนฟูมรดกโลกของอยุธยา ข้ึนมาใหมีชีวิตดังเดิมได อีกทั้งยังสามารถกระตุนใหนักทอง เท่ียวสนใจเดินทาง มายังจังหวัดพระนครศรีอยุธยาเพิ่มมาก ขึ้น โดยการสงเสริมการทองเท่ียวเชิงมรดก วัฒนธรรมใหม ๆ ซึ่งแนวทางท่ีจะสงผลใหการดําเนินการดังกลาวประสบ ความสําเร็จ ได ตองใชการวิจัยเปนกระบวนการศึกษา วาง แนวทางและพัฒนาการทองเท่ียวเชิง มรดกวัฒนธรรมใน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ใหมีความย่ังยืน เปดโอกาสให ทุกภาค สวนมีสวนรวมในการพัฒนาการทองเที่ยวสอดคลอง กับนโยบายรัฐบาลท่ีได ปรับเปลี่ยนแนวความคิดและวาง แนวทางเพื่อใหทองถ่ินสามารถกระจายรายไดจาก การทอง เท่ียวและเกิดการกระจายตัวทางการทองเท่ียว โดยอาศัย ทรัพยากรการ ทองเที่ยวทางมรดกวัฒนธรรม เปนทรัพยากร การทองเท่ียวหลักของจังหวัด พระนครศรีอยุธยาเช่ือมโยง กับความเปนวิถีชีวิต ประเพณี สังคมและวัฒนธรรมใน อดีต เพื่อใหเกิดกิจกรรมการทองเท่ียว เปนการสงเสริมเศรษฐกิจ การสรางงานและ รายไดใหกับคนในชุมชน บนพื้นฐานของ การหวงแหนรักษา อนุรักษและพัฒนา แหลง ทองเทย่ี วใน ชุมชนของตวั เองไดอยางถูกตอ ง การผสมผสานรูปแบบการทองเที่ยวจากฐานเอกลักษณทองถิ่นสูวิถีการ ทองเที่ยวแบบไทยสรางสรรค คือ การออกแบบกิจกรรมการทองเท่ียวเพ่ือเขาถึง เรื่องราวประวัติศาสตรที่มีชีวิตโดยใชการส่ือสารเรื่องราวอยางสรางสรรค การเลา เรื่องสรางการเรียนรูผานประสาทสัมผัส ผานกิจกรรมการทองเท่ียว ๑) กิจกรรมทํา ขนมตามตํานานทาวทองกิ๊บมา ๒) กิจกรรมทําอาหารพื้นบานจากวัตถุดิบปลอด สารพิษ ๓) กิจกรรมแตงกายชุดไทย เที่ยวตามโบราณสถาน เทศกาล ประเพณี ซึ่ง กิจกรรมดังกลาวสามารถสงมอบคุณคาสูงสุดใหแกนักทองเท่ียวและสรางมูลคาเพิ่ม ใหกับเจาของภูมิปญญา นักทองเที่ยวจะไดประโยชนสูงสุดจากกิจกรรมการ ทองเที่ยว สรางความประทับใจและความรูสึกคุมคา นําเสนอผานรูปแบบการตลาด รูปแบบใหม รวมกับผูประกอบการทองเท่ียวรนุ ใหมท่ดี าํ เนินธุรกจิ เพ่อื สังคม เพอื่ สราง การรับรูแกน กั ทองเทย่ี วอยางมีประสิทธิภาพและย่ังยนื ๒. ศาสนาและศลี ธรรม
๘๒ เปนแนวคิดและแนวปฏิบัติที่มุงสอนใหมนุษยในสังคมมีความรักความ เมตตากรุณาตอกัน นอกจากน้ี ยังช้ีใหเห็นคุณและโทษของการกระทําของตนอีก ดว ย เชน ทาํ ดไี ดดี ทาํ ชวั่ ไดช ว่ั เปนตน ในหลักศาสนาพุทธสอนวา มนุษยพึงกระทําความดีงดเวนจากการ กระทําช่ัวและพึงทําจิตใจของตนใหผองแผวแจมใส มนุษยก็จะมีความสุข ซึ่งถา มนุษยสามารถปฏิบัติไดตามหลักการของศาสนา สังคมของมนุษยก็จะมีความสุข เพราะมนษุ ยในสงั คมจะรักใครกลมเกลียวกนั ไมเห็นแกตวั ไมแกง แยงชิงดีชิงเดนกัน และไมเ อารัดเอาเปรยี บกนั ความเส่ือมโทรมทางจิตใจและศีลธรรม เปนปญหาท่ีเกิดขึ้นในสังคมอยู ใกลๆ ตัวเรา เอง สังคมท่ีเริ่มจากสังคมขนาดเล็ก มีจุดเริ่มตนมาจากพื้นฐานครอบครัว สูโรงเรียน และจากโรงเรียน สูระดับการศึกษามหาวิทยาลัย แตละสังคมอาจมีปญหา ไมเหมือนกันเพราะพ้ืนฐานทางดานเศรษฐกิจ การเมือง สังคมที่แตกตางกัน ปญหา ตางๆ ที่เกิดขึ้นในสังคมไทย ควรจะไดรับความสนใจ และชวย แกปญหา โดยตอง อาศัยความรวมมือจากทุกฝายในสังคม ถาเราทุกคนในสังคม ไดรวมมือชวยกัน ปองกันแกไขปญหาเหลาน้ีอยางจริงจัง ก็จะทําใหชวยลดปญหาลงไปได และจะ สงผลใหประชาชนชาว ไทยไดมีชีวิตท่ีกินดีอยูดี และใชชีวิตอยูรวมกันอยางมีความ สงบสุขในสังคม เพราะฉะนั้นสังคมเราจะ สงบสุขได ไมเพียงทําใหบานเมืองสงบสุข จติ ใจ และศลี ธรรม คุณธรรมของคนในสงั คมตองอยคู วบคู กนั ไปไดอ ยา งดี สถานการณและปญหาของชาติ ปจจุบันเห็นไดชัดเจนวาประเทศมี เปาหมายที่จะพัฒนาเศรษฐกิจและการเงิน เพ่ือสรางความแข็งแกรงทางการเงินและ การคลังของประเทศอยางมาก สงผลใหเกิดการพัฒนาเศรษฐกิจและความม่ังค่ังทาง วัตถุ ทิศทางการพัฒนาไมย่ังยืนและครอบคลุมทั้งคนและวัสดุ เพราะการพัฒนา ประเทศโดยเนนความเจริญทางเศรษฐกิจและความกาวหนาทางเทคโนโลยี โดยขาด ความสมดุลกับการพัฒนาจิตใจของผูคนใหมีคุณธรรม จริยธรรม และคานิยมที่ดี ได กอใหเกิดปญหาที่สงผลตอคุณภาพชีวิตของคนจํานวนมากในประเทศ จึงเปนที่มา ของปญหาสังคมในปจจุบันที่จะเพิ่มมากข้ึน รุนแรงข้ึนโดยเฉพาะในกลุมเด็กและ เยาวชน ซึ่งเปนอนาคตของประเทศกําลังเผชิญกับปญหาสังคมมากมายที่อยูรายรอบ เด็ก เยาวชน นักเรียน หลงผิด และประพฤติผิดวินัย ขาดวินัย ละท้ิงคานิยมไทยขาด ศีลธรรม เปนปญหาสังคมท่ีควรแกไข อยางเรงดวน สภาพสังคมในปจจุบันมีการ
๘๓ เปล่ยี นแปลงอยางรวดเรว็ และหลากหลาย เนือ่ งจากความกาวหนาทางวิทยาศาสตรแ ละ เทคโนโลยี ขอมูลขาวสารแพรกระจายอยางรวดเร็ว ทําใหแนวคิด วิถีชีวิต และ คานิยมของบุคคลในสังคมเปล่ียนแปลงไปจากหลักคุณธรรมและจริยธรรมของ พระพุทธศาสนา กลับคืนสูวัฒนธรรมตะวันตกโดยเนนการบริโภควัตถุตางๆ จนเกิด ความสบั สน ระบบสังคมทเ่ี คยดขี องไทยไดร ับผลกระทบ ยอ มเปน ผลจากความเอาใจใส ท่ีสําคัญในระบบเศรษฐกิจอยางหลีกเล่ียงไมได น่ันคือ การพัฒนาดานวัตถุมากกวา การพฒั นาสงั คมในดา นอน่ื ๆ โดยเฉพาะการพัฒนาทางดา นจิตใจ จึงทําใหเกดิ ปญ หา การประนีประนอมทางศีลธรรมและจริยธรรมท่ีมีพฤติกรรมเห็นแกตัว มากกวาผลดี สวนรวมอีกดวย สงผลกระทบตอปญหาตางๆ ท่ีเกิดขึ้นในสังคมไทย เชน ปญหาการ ทุจริต ปญหายาเสพติด และ ปญหาการหยาราง ปญหานักเรียน ปญหารักรวมเพศ – ๓๗ - ความหลงใหล ปลอยตัว ขาดวินัย ไรทิศทางของชีวิต ความฟุมเฟอย และอีก หลายอยาง หากปลอยไวก็จะสงผลกระทบตอความม่ันคงของประเทศเชนกัน ผลจาก การพัฒนาประเทศในอดีต โดยเฉพาะดานเศรษฐกิจ ทําใหเศรษฐกิจขยายตัวในอัตรา ที่สูง ดวยความกาวหนาอยางรวดเร็วของวัสดุและเทคโนโลยีใหม ๆ ประกอบกับ อทิ ธิพลของวฒั นธรรมตางประเทศเขา มามีบทบาทในสงั คมไทยทําใหเกิดปญ หาสงั คม ท่ีซับซอน ใช การพัฒนาเศรษฐกิจเปนการพัฒนาทางวัตถุมากกวาการพัฒนาสังคม ในดานอื่น ๆ โดยเฉพาะการพัฒนาทางดานจิตใจ ทําใหเกิดปญหาความเกียจคราน ของศีลธรรมและจริยธรรม การปฏิบัตทิ ่ีเหน็ แกต ัวมากกวาสาธารณะ การขาดคณุ ธรรม และจริยธรรมทําใหเกิดปญหา ปญหายาเสพติดและปญหาอื่นๆ อีกมาก หากปลอยไว จะสงผลตอความมั่นคงของประเทศตลอดจนการพัฒนาคุณธรรมและจริยธรรมของคน ไทยในสังคมใหเปน คนดี ดังน้ันจึงจําเปน เพราะคนในสงั คมตองการใหมคี ุณธรรมและ จรยิ ธรรมเกิดขน้ึ ในสังคมไทย แมจ ะเปน เร่ืองยากมากเพราะเปน กระบวนการที่ซับซอ น และยังมีองคประกอบอื่นๆ ที่เก่ียวของอีกมากมาย ดังน้ันกระทรวงศึกษาธิการโดย สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานจึงไดพิจารณาความจําเปนจึง จําเปนตองดําเนินการสงเสริมคุณธรรมและจริยธรรมซ่ึงเปนเครื่องมือในการกําหนด ความสงบสุขของสังคมไทย สังคมใดที่เพียบพรอมไปดวยคุณธรรม และจริยธรรมท่ี สังคมจะสงบสุข ขณะเดียวกันหากคนในสังคมใดมีความบกพรองทางจิตใจ ขาด ศีลธรรม จรรยาบรรณ แมวาสังคมนั้นจะมีความเจริญทางเศรษฐกิจก็หาความสงบได ยาก สรุปภาพรวมปญหาสังคมที่เกิดข้ึนกับคนทุกประเทศเปาหมาย นับวันย่ิงเขมขน
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
