Template_Thesis(Jul2020x) 18072022

๘๔ และทวีคูณขึ้นซ่ึงสงผลตอประเทศและสังคมไทยโดยสวนรวม ทําใหสังคมสงบสุข รวมกัน มีคุณธรรม นําความรูสูโลก ครอบครัวอบอุน ชุมชนเขมแข็ง สันติสุข เศรษฐกิจอยางมีจริยธรรม ความม่ันคงและ ความเปนธรรม จิตสาธารณะ เปนปจจัย สําคัญประการหนึ่งที่บุคคลสําคัญย่ิงตอการมีจิตสาธารณะ โดยคํานึงถึงสวนรวมซ่ึง อยูเหนือความเปนสวนตัว แทนท่ีจะคิดทําธุรกิจ ทําดี เรียกวาทํา ดีเพราะเห็น คุณคา ของจิตสาธารณะที่ดีทําใหทุกคนในสังคมอยูรวมกันได เปนสังคมท่ีการใหและ แบงปนแกก ันโดยคํานึงถึงความดีสวนรวมเปน ท่ีตั้งท่ีตองขับเคลื่อนท้ังระบบเพราะจิต สาธารณะเปนคุณสมบัติอันพึงปรารถนาประการหนึ่งที่ตองปลูกฝงอยางตอเนื่อง ดัง สุภาษิตท่ีวา “ตนไมออน ดัดงาย ตนไมเกาดัดยาก” – ๓๘ - กระบวนการสรางจิต สาธารณะใหคนในชุมชน มีแนวทางที่หลากหลายสําหรับคนในชุมชน สรางความรู ความเขา ใจทีส่ ามารถนาํ ไปใชใ นจติ สาํ นกึ สาธารณะตอ ตนเองและผอู นื่ ในชุมชนได ๓. กฎหมาย คือบรรดาคําสั่ง ระเบียบ กฎเกณฑ และขอบังคับตางๆ ของรัฐเพ่ือให ประชาชนของรัฐกระทําตามหรืองดเวนการกระทําอยางใดอยางหน่ึง จากคําจํากัด ความดังเกลา จะเห็นวาจุดมุงหมายที่สําคัญของกฎหมายก็คือใชเปนแนวทางปฏิบัติ ของประชาชนในรัฐและใชควบคมุ พฤตกิ รรมท่ีไมพึงปรารถนาของประชาชนในรฐั ในอดีตกฎหมายกับพุทธศาสนามีความสัมพันธที่ใกลชิดกันมาก ทั้งนี้เพราะรัฐไทย อยางนอยก็ตั้งแตสมัยรัตนโกสินทรตอนตนขึ้นไปมิไดมองวาโลกกับธรรมแยกออก จากกันเหมือนสมัยน้ี หนาท่ีของพระมหากษัตริยมิไดมีเพียงแคบําบัดทุกขบํารุงสุข แกราษฎรเทาน้ัน หากยังทรงมีหนาท่ีในทางศีลธรรมเพื่อชักนําและกํากับประชาชน ใหเจริญงอกงามในทางธรรมะดวย แมมิใชพระมหากษัตริยทุกพระองคท่ีคิดเชนนั้น แตน้ีก็เปนส่ิงที่ประชาชนคาดหวังจากพระมหากษัตริย ตัวอยางเห็นไดจากพระราช ปรารภของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกวา “ทุกวันนี้ต้ังพระทัยแตที่จะ ทํานุบํารุงวรพระพุทธศาสนาไพรฟาประชากรใหอยูเย็นเปนสุข ใหตั้งอยูในคติธรรม ทั้ง ๔ ดาํ รงจิตจัตุรัสบาํ เพญ็ ศีลทาน จะไดสุคติภูมิมนษุ ย สวรรคสมบัติ นิพพานสมบัติ เปน ประโยชนแกตน” กฎหมายสมัยกอนสวนหนึ่งจึงมีหนาท่ีกํากับผูคนใหมีศีลธรรมในชาตินี้และเขาถึง สุคติในชาติหนาดวย กฎหมายหลายฉบับถูกตราขึ้นโดยอางถึงหลักธรรมทางพุทธ ศาสนาโดยเฉพาะกฎแหง กรรม

๘๕ อาทิเม่ือทรงตราพระราชกําหนดหามมิใหราษฎรลวงประเวณี พระบาทสมเด็จพระพุทธ ยอดฟาจุฬาโลกทรงพรรณนาถึงความนากลัวของนรกท่ีผูละเมิดศีลจะตองประสบเปน เวลาหลายหม่ืนป ในทํานองเดียวกันเม่ือพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัยทรง ตรากฎหมายหามซื้อและสูบฝน เหตุผลที่ยกมากลาวอางก็คือ ผูท่ีสูบฝนเม่ือตายไป จะตองไดรับทุกขเวทนาในนรกอเวจีเปนเวลานาน และเมื่อพนไปจากนรกแลว ยังตอง ไปเกิดเปนเปรตอีก ขนบดังกลาวยังสืบตอมาถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลา เจาอยูหัว เม่ือทรงตราประกาศสงกรานต ก็ทรงเตือนวา “ถาบุคคลผูใดมิไดรักษาศีล หาประการแลวทําบาปสิบสี่ตัว อกุศลกรรมบถสิบประการ ผูน้ันคร้ันตายก็จะไปตก อบายภูมเิ ปนเทียวแล” อยางไรก็ตามเม่ือถึงสมัยรัชกาลที่ ๔ ทัศนะเกี่ยวกับบทบาทของรัฐ หนาท่ีของ ผูปกครองไดเปลี่ยนไป รัฐมิไดมีหนาท่ีนําพาผูคนพนนรก เขาถึงสวรรค และมุงสู นิพพานอีกตอไป ทั้งน้ีเพราะพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวทรงเห็นวา นิพพานเปนส่ิงที่คนสวนนอยเทานั้นที่จะหวังได ขณะเดียวกันก็ทรงตั้งขอสงสัย เก่ียวกับเรื่องนรกสวรรคในชาติหนา (หรือวิธีท่ีใชนรกสวรรคมาใชเปนเหตุผล) หาก ทรงใหความสําคัญกับประโยชนท่ีสัมผัสและเขาถึงไดในชาติน้ีมากกวา ทัศนะ ดังกลาวซ่ึงไดรับอิทธิพลจากวิทยาศาสตรและความคิดแบบเหตุผลนิยมไดสงผลกระ ทบตอตัวบทกฎหมายท้ังในรัชกาลนี้และรัชกาลตอ ๆ มา การอางกฎแหงกรรม นรก สวรรคหรือสิ่งศักด์ิสิทธิ์ไดลดลงไปอยางเห็นไดชัด สิ่งท่ีมาแทนที่คือการอาง ประโยชนหรือความจําเปนตอบานเมืองในการออกกฎหมายตาง ๆ กลาวอีกนัยหนึ่ง กฎหมายนับแตสมัยรัชกาลท่ีส่ีมีลักษณะแบบโลกๆย ๆ (secular) มากขึ้น เสนแบง ระหวางโลกกบั ธรรมปรากฏชัดเจนข้ึนทั้งในทางการปกครองและกฎหมายนับแตน น้ั ตลอดหนึ่งศตวรรษท่ีผานมา กฎหมายกับพุทธศาสนาไดเหินหางจากกันเปนลําดับ กฎหมายมิไดมหี นา ท่ีทางศีลธรรม หากมุงเพื่อประโยชนทางโลกลวน ๆ โดยเฉพาะการ ตอบสนองประโยชนในทางอํานาจและโภคทรัพย เงินตราไดเขามีอิทธิพลครอบงํา กฎหมาย ทั้งในแงเปาหมายและกระบวนการออกกฎหมาย การตราและแกไขกฎหมาย จํานวนไมนอยเปนไปเพื่อตอบสนองการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจเปนหลัก ในขณะท่ี ส่ิงจําเปนตอคุณภาพชีวิตดานอื่น ๆ ถูกมองขามไป และบางคร้ังกลับเปนภัยตอปจจัย เหลา นั้น ตัวอยางลาสดุ คือความพยายามที่จะออกกฎหมายเพื่อทาํ ใหค าสิโนเปน สง่ิ ถูก กฎหมาย เชน เดียวกบั ทไี่ ดท ําใหหวยเถือ่ นกลายเปน ส่งิ ถูกตองมาแลว

๘๖ ทีน่ าเปนหวงย่ิงกวานนั้ ก็คอื การตอบสนองประโยชนเ ฉพาะของคนบางกลมุ บางเหลา ท่ี ไดเปรียบในสังคมอยแู ลว ทง้ั โดยเพศ โดยฐานะทางเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง จนมี บางทานกลาววากฎหมายไทยนั้น “สวมกางเกงและใสโรเล็กซ” น่ันคือใหอภิสิทธิ์แก ผูชายและคนรวย (ซึ่งรวมไปถึงคนที่มีการศึกษาสูง ๆ ดวย) แมถูกตัดสินวาผิดขอหา ฆาภรรยา แตจําเลยอาจไมตองติดคุกดวยเหตุผลวาเปนดอกเตอรหรือเปนครูบา อาจารย แตคนจนท่ีขโมยอาหารมาใหลูกกลับติดคุกเปนเดือน ปรากฏการณดังกลาว นบั วา สวนทางกบั ความชอบธรรมและไมถกู ตอ งกบั หลักธรรม อันที่จริงไมถูกตองทีเดียวนักหากจะพูดวากฎหมายปจจุบันกับพุทธศาสนามิได เกี่ยวของกันเลย ความเก่ียวของนั้นมีอยู แตมิใชในลักษณะที่กฎหมายรับใชพุทธ ศาสนา หากเปนการเขามาครอบงําพุทธศาสนามากกวา ในอดีตพุทธอาณาหรือสังฆ อาณามคี วามสําคญั ชนดิ ที่กฎหมายบานเมอื งมอิ าจเขามาแทรกแซงได ในสมัยอยุธยา ผูที่ทําผิดกฎหมายขั้นอุกฤษฏเชนเปนกบฏ หากหลบเขามาอยูในวัดหรืออุปสมบท เปนภิกษุ พระราชอาญายอมไมอาจเขามาจัดการได แตในปจจุบันกฎหมายบานเมือง มีอํานาจถึงขั้นกําหนดวาอะไรเปนวัด อะไรเปนสํานักสงฆ และอะไรที่เปน “วัดเถือน” แมอุปสมบทถูกตองตามพระธรรมวินัย แตถากฎหมายไทยไมยอมรับ ก็ไมถือวาเปน พระซ้าํ รายอาจถูกกฎหมายเลน งานขอ หาวา แตง กายเลียนแบบพระ การหวนกลับไปอดีตนอกจากเปนไปไมไดแลว ยังเปนส่ิงที่ไมสมควรดวย กฎหมายใน อดีตใชวาจะเปนแมแบบท่ีดี ก็หาไม ประเด็นสาํ คัญอยูตรงท่ีสมควรหรือไมที่กฎหมาย กับธรรมพึงสอดคลองกัน กฎหมายไมควรตอบสนองประโยชนของคนกลุมนอยที่ ไดเปรียบ หากควรเปนไปเพ่ือสงเสริมความดีงามรวมกันของคนทั้งสังคม ความไมเปน ธรรมท่ีแฝงหรือเกิดจากกฎหมายมิใชอะไรอื่นหากคือบอเกิดของความรุนแรง อัน นําไปสูการเบียดเบียน ทําราย และการประหัตประหารในที่สุด ท้ังระหวางบุคคล ระหวา งกลุมชน และระหวา งประเทศในทีส่ ุด พุทธศาสนามองวาสังคมท่ีดีงามตองเจริญงอกงามในส่ีมิติ คือทางกาย ทาง ความสัมพันธ ทางจิตใจ และทางปญญา กฎหมายที่ดีจักตองเปนไปเพ่ือสนับสนุนให เกิดความเจริญงอกงามท้ังส่ี มิใชเนนแตในเรื่องเม็ดเงินหรือเศรษฐกิจเทาน้ัน หากยัง ตองคํานึงถึงสุขภาพกาย อันสัมพันธกับธรรมชาติแวดลอม ขณะเดียวกันก็ตอง เอื้อเฟอใหเกิดความสัมพันธที่เกื้อกูลตอกัน ไมเอาเปรียบหรือลวงละเมิดกันแมจะ ตางกันในทางเพศ ศาสนา เช้ือชาติ ฐานะทางเศรษฐกิจ หรืออุดมการณทางการเมืองก็

๘๗ ตาม นอกจากน้ันก็ควรสงเสริมใหเกิดสภาวะแวดลอมทางสังคมและกายภาพท่ีเอื้อให เกิดสุขภาวะทางจิตใจ (คือผอนคลาย เปนสุข ไมเปนโรคจิตหรือโรคเครียด) และ เจริญเติบโตในทางปญญา มิใชลุมหลงอยูกับอบายมุขหรือบริโภคนิยม ใฝรู คิดชอบ คดิ เปน แนนอนวาความเจริญงอกงามท้ังสี่ตองอาศัยปจจัยหลายประการ อาทิ เศรษฐกิจ การเมือง และการศึกษา เปนตน แตทั้งหมดน้ีตองมีกฎหมายเปนตัวรองรับรวมกับ ปจจัยอ่ืน ๆ ดวย กฎหมายสามารถสงเสริมใหเกิดระบบ สถาบัน และกลไกตาง ๆ ทาง เศรษฐกิจ การเมือง การศึกษา และสื่อสารมวลชน เพ่ือเอ้ือเฟอตอการเจริญเติบโต ในทางสีม่ ิติ โดยไมจ าํ เปนตองจาํ กัดอยูเ พียงแคควบคมุ กํากบั พฤติกรรมของคนใหท ํา หรอื ไมท ําอะไรเทาน้ัน ดูเหมือนวาในทัศนะของคนจาํ นวนไมนอย กฎหมายจะสง เสริม ศีลธรรมในสังคมไดก็ดวยการตราขอบังคับวาตองไมทําอะไรบาง (เชน ไมกินเหลา หรือเท่ียวบารหากอายุยังไมถึงกําหนด) แตนั่นเปนเพียงดานหน่ึงเทานั้น ยังมีอีก หลายดานท่ีกฎหมายสามารถทําไดเพื่อเสริมสรางศีลธรรมในสังคม อาทิ การสงเสริม การรวมกลุมทําประโยชนสาธรณะ หรือการรวมกลุมชวยเหลือกัน แทนท่ีจะทําให ยุงยากมากขึ้น (เชน กฎหมายเกี่ยวกับสหกรณ ซึ่งในทัศนะของผูนําหมูบานหลาย แหง เปนอุปสรรคตอการรวมกลุมเพราะมีกฎหยุมหยิม) การมี “พ้ืนที่ทําดี” ใหมาก ๆ เชน หองสมุด สนามเด็กเลน สวนสาธารณะ มิใชปลอยให “พ้ืนท่ีทําชั่ว”เกิดข้ึนเต็มไป หมด (เชน ผบั บาร คาราโอเกะ ศนู ยก ารคา) กฎหมายกับพุทธศาสนาสามารถกาวเดินไปดวยกันได แมจะไมอางอิงกฎแหงกรรม หรือนรกสวรรคเลยก็ตาม ประเด็นสําคัญอยูที่การมองใหเห็นสังคมและชีวิตที่ดีงาม อยางรอบดาน ทั้งในทางกาย สังคม จิตใจ และปญญา โดยอาศัยมาตรการทั้งบวกและ ลบ โดยการสงเสริมโครงสรางและกลไกตาง ๆ ของสังคมควบคูกับการควบคุม พฤติกรรมของบุคคล แตจะทําเชนนั้นไดกฎหมายตองไมใชเปนเร่ืองเทคนิคหรือเร่ือง ของผชู ํานญั เฉพาะทางเทาน้ัน หากตอ งกา วไปสัมพนั ธก ับแวดวงอื่น ๆ ดวย ๒.๑.๑๑ การใชเ ครือ่ งมอื ในการดําเนินการปกครอง คอื ธรรมาภิบาล ๑. หลกั การมสี วนรวมของสาธารณชน (Public Participation) ... ๒. หลักความสจุ ริตและโปรง ใส (Honesty and Transparency) ... ๓. หลกั พนั ธะความรับผิดชอบตอ สงั คม (Accountability) ...

๘๘ ๔. หลกั กลไกการเมืองที่ชอบธรรม (Political Legitimacy) ... ๕. หลั กเกณฑ ที่ ยุ ติ ธรรมและชั ดเจน (Fair Legal Framework and Predictability) ลักษณะของธรรมาภบิ าล ลกั ษณะเงอ่ื นไขของหลักธรรมาภิบาล มีหลักสาํ คญั 6 ประการ ดังน้ี ๑. หลกั การมีสว นรว มของสาธารณชน (Public Participation) คือ กระบวนการท่ีประชาชนมีโอกาสและมีสวนรวมในกระบวนการตัดสินใจ อยางเทาเทียมกัน (Equity) ไมวาจะเปนโอกาสในการเขารวมทางตรงหรือทางออม โดยผานกลมุ ผูแทนราษฎรท่ไี ดร ับการเลือกตง้ั จากประชานโดยชอบธรรม ๒. หลกั ความสจุ รติ และโปรง ใส (Honesty and Transparency) คือ กลไกการบริหารที่มีความสุจริตและโปรงใส ซึ่งรวมถึงการมีระบบ กติกา และการดําเนินงานที่เปดเผย ตรงไปตรงมา ประชาชนสามารถเขาถึงและรับรูขอมูล ขาวสารไดอยางเสรี เปนธรรม ถูกตอง และมีประสิทธิภาพ ซึ่งหมายถึง การท่ี ผูเก่ียวของทั้งหมด ไมวาจะเปนหนวยงานกํากับดูแลและประชาชนสามารถตรวจสอบ และตดิ ตามผลได ๓. หลกั พนั ธะความรบั ผิดชอบตอ สงั คม (Accountability) คือ ความรับผิดชอบในบทบาทภาระหนาที่ท่ีมีตอสาธารณชน โดยมีการจัด องคกรหรือการกําหนดกฎเกณฑท่ีเปนการดําเนินงานเพ่ือสนองตอบความตองการ ของกลุมตางๆ ในสังคมอยางเปนธรรม ในความหมายนี้ มีความหมายที่มากกวาความ รับผิดชอบเฉพาะตอผูบังคับบัญชาหรือกลุมผูเปนฐานเสียงท่ีใหการสนับสนุนทาง การเมือง

๘๙ ๔. หลกั กลไกการเมอื งทีช่ อบธรรม (Political Legitimacy) คือ เปนกลไกท่ีมีองคประกอบของรัฐบาลหรือผูที่เขารวมบริหารประเทศท่ีมี ความชอบธรรม เปนที่ยอมรับของคนในสังคมโดยสวนรวมไมวาจะโดยแตงต้ังหรือ เลือกตั้ง ๕. หลักเกณฑท่ียุติธรรมและชัดเจน (Fair Legal Framework and Predictability) คือ กรอบของกฎหมายที่ยตุ ิธรรมและเปน ธรรมสาํ หรับกลุมคนตางๆ ในสงั คม ซ่ึงกฎเกณฑมีการบังคับใชและสามารถใชไดอยา งมีประสทิ ธภิ าพ เปน กฎเกณฑที่ชัด ซึ่งคนในสงั คมทุกสว นเขาใจ ๖. หลักประสิทธภิ าพและประสิทธผิ ล (Efciency and Effectiveness) คือ เปนกลไกท่ีมีประสิทธิภาพในการดําเนินงาน ไมวาจะเปนดานการจัด กระบวนการทํางาน การจัดองคกร การจัดสรรบุคลากร และมีการใชทรัพยากร สาธารณะตางๆ อยางคุมคาและเหมาะสม มีการดําเนินการใหสาธารณะที่ใหผลลัพธ เปนท่ีนาพอใจ และกระตุนการพัฒนาของสังคมทุกดาน (ดานการเมืองสังคม วัฒนธรรมและเศรษฐกิจ) เปาหมายของธรรมาภิบาล รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักร ไทยฉบับ พ.ศ. ๒๕๕๐ ไดสรางระบบบริหารกิจการบานเมืองที่ดีอันเรียกเปนศัพท ภาษาอังกฤษวา “ good governance” โดยมีเปาหมายรวมกันอยู ๓ ประการ ประกอบดวย ประการแรก การบริหารมุงผลสัมฤทธิ์เพื่อใหการบริหารงานภาครัฐ มี คุณภาพไดมาตรฐานตามท่ีประชาชนตองการ มีความโปรงใสในการตัดสินใจและใน กระบวนการทํางาน ใหประชาชนไดรับขอมูลขาวสาร รวมแสดงความคิดเห็นและมี สวนรวมในการทํางาน รวมท้ังการประหยัด มีประสิทธิภาพตอผลงานน้ันแทนการเนน ทาํ ใหถกู ตองตามกฎระเบียบและวิธกี ารเพียงอยางเดียว ประการที่สอง การปรับเปล่ียน บทบาทการทํางานของภาครัฐ โดยเนนงานในหนาที่หลักของภาครัฐซ่ึงไดแก การ กาํ หนดนโยบายที่มองการณไกลการมีบังคับใชกฎหมายท่ีใหความเสมอภาคเปน ธรรม และองคการบริหารอยางเปนอิสระ มีสวนรวมของภาคประชาชนในการดําเนินการ

๙๐ ประการท่ีสาม การบริหารแบบพหุภาคีไดแก การบริหารท่ีใหผูมีสวนไดเสียเขามามี สวนรวมในการกําหนดเปาหมายตัดสินใจ หรือรวมปฏิบัติงานโดยไมผูกขาดหรือรวม ศูนยอํานาจ พระราชกฤษฎีกาวาดวยหลักเกณฑและวิธีการบริหารกิจการบานเมืองที่ ดี พ.ศ. ๒๕๔๖ ไดกําหนดขอบเขตเปาหมายของคําวา การบริหารกิจการบานเมืองที่ดี วา ไดแก การบรหิ ารราชการเพื่อบรรลุเปาหมาย ดงั ตอ ไปน้ี ๑. เกิดประโยชนสขุ ของประชาชน ๒. เกดิ ผลสัมฤทธ์ิตอ ภารกจิ ของรัฐ ๓. มปี ระสิทธภิ าพและเกิดความคุมคาในเชิงภารกิจรัฐ ๔. ไมมขี ั้นตอนการปฏิบตั งิ านเกินความจาํ เปน ๕. มกี ารปรับปรงุ ภารกิจของสวนราชการใหท ันตอสถานการณ ๖. ประชาชนไดรับการอํานวยความสะดวกและไดรับการตอบสนองความ ตองการ ๗. มกี ารประเมินผลการปฏบิ ัตริ าชการอยา งสม่าํ เสมอ องคประกอบของหลักธรรมาภิบาล ระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรี วาดวยการ สรางระบบบริหารกิจการบานเมืองและ สังคมที่ดี พ.ศ. ๒๕๔๒ ระบุวาธรรมาภิบาลมี องคป ระกอบ ๖ ประกอบ คอื ๑. หลักนิตธิ รรม (The Rule of Law) หลักนิติธรรม หมายถึง การปฏิบัติตามกฎหมาย กฎ ระเบียบ ขอบังคับตาง ๆ โดยถือวาเปนการปกครองภายใตกฎหมายมิใชตามอําเภอใจ หรืออํานาจของ ตัว

๙๑ บุคคล จะตองคํานึงถึงความเปนธรรม และความยุติธรรม รวมท้ังมีความรัดกุมและ รวดเร็วดวย ๒. หลักคุณธรรม (Morality) หลักคุณธรรม หมายถึง การยึดม่ันในความถูกตอง ดีงาม การสงเสริม ให บคุ ลากรพฒั นาตนเอง ไปพรอมกนั เพือ่ ใหบคุ ลากรมีความซ่ือสัตย จรงิ ใจ ขยนั อดทน มีระเบยี บ วนิ ัย ประกอบอาชพี สุจริต เปนนสิ ัย ประจําชาติ ๓. หลกั ความโปรง ใส (Accountability) หลักความโปรงใส หมายถึง ความโปรงใส พอเทียบไดวามีความหมาย ตรง ขาม หรือเกือบตรงขาม กับการทุจริต คอรรัปชั่น โดยที่เรื่องทุจริต คอรรัปช่ัน ใหมี ความหมายในเชิงลบ และความนาสะพรึงกลัวแฝงอยู ความโปรงใสเปนคําศัพทที่ให แงมุมในเชิงบวก และใหความสนใจในเชิงสงบสุข ประชาชนเขาถึงขอมูลขาวสาร ได สะดวกและเขาใจงาย และมีกระบวนการใหประชาชนตรวจสอบความถูกตองอยาง ชัดเจนในการน้ี เพื่อเปน สิริมงคลแกบุคลากรที่ปฏิบัติงานใหมีความโปรงใส ขอ อัญเชิญพระราชกระแสรับสั่งในองคพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัว ภูมิพลอดุลยเดช มหาราช ท่ีไดทรงมพี ระราชกระแสรับสั่ง ไดแก ผูที่มีความสุจริต และบริสทุ ธ์ิใจ แมจะ มีความรูนอยก็ยอมทําประโยชนใหแกสวนรวมไดมากกวาผูท่ีมีความรูมาก แตไมมี ความสุจรติ ไมม คี วามบรสิ ุทธ์ิใจ ๔. หลกั การมสี ว นรว ม (Participation) หลักการมีสวนรวม หมายถึง การใหโอกาสใหบุคลากรหรือผูมี สวน เก่ียวของเขามามีสวนรวมทางการ บริหารจัดการเก่ียวกับการตัดสินใจในเรื่องตาง ๆ เชน เปนคณะกรรมการ คณะอนุกรรมการ และหรือ คณะทํางานโดยใหขอมูล ความ คดิ เหน็ แนะนาํ ปรกึ ษา รว มวางแผนและรวมปฏบิ ตั ิ ๕. หลกั ความรับผิดชอบ (Responsibility )

๙๒ หลักความรับผิดชอบ หมายถึง การตระหนักในสิทธิและหนาท่ี ความสํานึก ในความรับผิดชอบตอสังคม การใสใจปญหาการบริหารจัดการ การกระตือรือรนใน การแกปญหา และเคารพในความคิดเห็นที่แตกตาง รวมทั้งความกลาท่ีจะยอมรับผลดี และผลเสียจากกระทําของตนเอง ๖. หลักความคมุ คา (Cost – effectiveness or Economy) หลักความคุมคา หมายถึง การบริหารจัดการและใชทรัพยากรที่มีจํากัด เพ่ือใหเกิดประโยชนสูงสุดแกสวนรวม โดยรณรงคใหบุคลากรมีความประหยัด ใช วัสดุอุปกรณอยางคุมคา และรักษาทรัพยากรธรรมชาติใหสมบูรณย่ังยืน แนวทาง ปฏิบัติตามหลัก “ธรรมาภิบาล” ธรรมาภิบาลมีความเกี่ยวของกับธุรกิจอยางชัดเจน เพราะหลักทั้ง ๖ ประการ สามารถนํามาแปรเปนวิธีปฏิบัติสําหรับองคกร เพราะเมื่อ องคกรมีการปฏิบัติที่ดีตอพนักงาน พนักงานก็มีความสุขมีขวัญและกําลังใจในการ ทํางาน สงผลใหพนักงานทุกคนรักและทุมเทในการทํางาน และพรอมมีสวนรวมใน ความกาวหนาของบริษัท ดังน้ัน การนําธรรมภิบาลมาใชเปนแนวทางในการ บรหิ ารงาน จงึ มีความสาํ คญั และจําเปน ตอ ความสําเร็จขององคกรทุกประเภททกุ ระดบั ๑. การสรางธรรมาภิบาลใหเกิดข้ึนทุกระดับจะทําใหเกิดการพัฒนาท่ีย่ังยืน โดยมีคนเปนศูนยกลาง อยางแทจริง ทําใหสังคมไทยเปนสังคมเสถียรภาพ พัฒนา และอยูร ว มกนั อยา งสนั ติสขุ สรา งความเขม แขง็ ใหประชาคมและเพิ่มการมสี วนรว ม ๒. เปนหลักการพ้ืนฐานในการสรางความเปนธรรมในสังคมเอผลประดยชน ใหกับคนทุกระดับไม วาคนรวยหรือคนจนในเร่ืองการมีงานทํา การมีรายได การ พัฒนาที่เทา เทียมกัน และการมีคุณภาพชีวติ ท่ีดขี ึ้น ๓. ธรรมาภิบาลชวยลดบรรเทาหรือแกปญหาถึงแมปญหาท่ีเกิดข้ึนจะมี ความรุนแรงก็ยังชวยลด หรือบรรเทาความรุนแรงลงไป และปญหาที่ไมรุนแรงก็ อาจจะไมเกิดข้ึนอีก อีกทั้งทําใหสังคมมีความเขมแข็งทุกดาน ท้ังทางคุณคาและ จติ สาํ นกึ ทางสงั คม การเมือง

๙๓ ๔. ธรรมาภิบาลจะชวยลดปญหาการฉอราษฎรบังหลวงและสงเสริมใหคนมี ความซอื่ สัตยสุจิต ๕. ธรรมาภิบาลเปนแนวคิดท่ีเกื้อหนุนสังคมประชาธิปไตยจะทําให ประชาชนมีสวนรวมในการตัดสินใจ และมีการตรวจสอบการทํางานของรัฐโดย ประชาชนและองคก รท่เี ก่ียวของ ๖. ธรรมาภิบาลจะชวยใหระบบบริหารของรัฐมีความยุติธรรม เปนท่ี นา เช่อื ถอื ท้ังในและตา งประเทศ ๗. ธรรมาภิบาลเปนแนวทางสําคัญในการจัดระเบียบใหสังคมทั้งภาครัฐ ภาคธุรกิจเอกชนและภาคประชาชน สามารถอยูรวมกันอยางสงบสุขมีความรูรัก สามัคคีและรวมกันเปนพลัง กอใหเกิดการพัฒนาอยางยั่งยืน และเปนสวนเสริมสราง ความเขมแขง็ หรอื สรา งภมู ิคุมกันแกประเทศ ความสาํ เรจ็ ในการสรางระบบธรรมาภบิ าล ในการนําหลักธรรมาภิบาลไปใชในการบริหารจัดการท้ังภาครัฐ และ ภาคเอกชน เพอ่ื ใหเกดิ ผลสําเรจ็ หนว ยงานตอ งดาํ เนินการ ดงั น้ี ๑. ตองรวมมอื กันบรหิ ารกิจการบานเมอื งและสังคมไทยใหดียิ่งขนึ้ หมายถึง ทุกภาคในสังคม ไดแก ภาครัฐ ภาคธุรกิจเอกชน และภาคประชาชน ตองรวมมือกัน บริหารกจิ การบา นเมอื งและสงั คมไทยใหดีย่งิ ขึน้ ๆ ไป ๒. ตองดําเนินการอยางตอเน่ือง หมายถึง การบริหารกิจการบานเมืองและ สังคมท่ีดีตองดําเนินการอยางตอเนื่อง โดยมีปจจัยสําคัญ คือ ผูนําและเจาหนาท่ีทุก คนที่ตองเขาใจมีจิตสํานึก เห็นความจําเปนและความสําคัญของการดําเนินการใน เรอื่ งนี้

๙๔ ๓. หลักการและวิธีการใชอํานาจ หมายถึง กระบวนการสราง การบริหาร กิจการบานเมือง และสังคมที่ดีในสังคมใดๆ ขึ้นอยูกับวิธีการใชอํานาจ ซึ่งแบง ออกเปนสองสวน คือ ผูใชอํานาจและผูถูกใชอํานาจหากท้ังสองผายพอใจในวิธีการ บริหารกินการบานเมืองและสังคม ยอมหมายความวา สังคมน้ันมีการบริหารจัดการ บานเมืองและสังคมท่ีดี ๔. ดําเนินการใหเปนไปตามองคประกอบ องคประกอบการสรางระบบบริหาร กิจการบานเมือง และสังคมท่ีดีมี ๔ ประการ คือ · ความเช่ือของผูมีอํานาจวาอํานาจ สามารถแบงปนได · กลไกการแบงปนอํานาจ · กลไกการคานอํานาจ · ระบบการ ตรวจสอบการใชอ าํ นาจและการคานอํานาจ ประโยชนข องธรรมาภบิ าล ประโยชนของธรรมาภิบาล แยกออกตามลกั ษณะองคก รได ๒ ประเภท คือ ๑. ประโยชนของธรรมาภิบาลตอภาครัฐ หลักธรรมาภิบาลจึงถือเปนหลัก พ้ืนฐานในการปกครองผูใตบังคับบัญชาในการบริหารจัดการ เพราะจะชวยให สามารถบริหารงานไดอยางมีประสิทธิภาพ อีกทั้งยังทําใหพนักงานทุกคนมีความสุข ในการทํางาน และยังชวยสรางขวัญและกําลังใจที่ดี พรอมปฏิบัติหนาท่ีตามท่ีตน ไดรับมอบหมายอยางเต็มกําลังความสามารถ ซ่ึงจะสงผลดีโดยรวมกับการดําเนินงาน ใหเจริญกา วหนาตอ ไปไดอีกในอนาคต หลักธรรมาภบิ าลมปี ระโยชนตอ ภาครัฐ ๒. ประโยชนของธรรมาภิบาลตอภาคธุรกิจ หลักธรรมาภิบาลจึงถือเปนหลัก พื้นฐานในการปกครองผูใตบังคับบัญชาท่ีผูประกอบการ SMEs ไทยจําเปนอยางยิ่ง ท่ีจะตองนาใชในการบริหารจัดการ เพราะจะชวยใหสามารถบริหารงานไดอยางมี ประสิทธิภาพ อีกท้ังยังทําใหพนักงานทุกคนมีความสุขในการทํางาน และยังชวย สรางขวัญและกําลังใจท่ีดีพรอมปฏิบัติหนาที่ตามท่ีตนไดรับมอบหมายอยางเต็ม กําบังความสามารถ ซ่ึงจะสงผลดีโดยรวมกับการดําเนินงานใหเจริญกาวหนาตอไป

๙๕ ไดอีกในอนาคต โดยสิ่งที่สงผลตอกิจการธุรกิจ SMEs ไทยจากการนําหลักธรรมาภิ บาลไปใชใ นกิจการ ๒.๑.๑๒ การใชทฤษฎี การสบื สานวรรณกรรมของประชาชน การสืบสานวรรณกรรม ของ ประชาชน คณุ คาของวรรณกรรมพ้นื บาน วรรณกรรมแหงชาติมีคุณคาตอประชาคมในชาติอยางไร วรรณกรรม พื้นบา น ก็มีคุณคาตอ ประชาคมทองถ่ินอยางนั้น คุณคา ของวรรณกรรมพ้นื บาน อาจ สรุปได ดงั น้ี (มนัส สุขสาย. ๒๕๔๔ ก : ๒๐๖) ๑. คุณคาทางการถายทอดภูมิปญญา วรรณกรรมเปนสิ่งที่แสดงใหเห็น ถึงภูมิปญญาของบรรพบุรุษในทองถิ่น ซึ่งแสดงออกทางดานภาษา ศิลปวัฒนธรรม ความเปนอยู คตชิ ีวิต เปนตน แสดงใหเห็นถงึ อารยธรรมที่เจรญิ รงุ เรือง ๒. คุณคาทางสันทนาการ วรรณกรรมพ้ืนบาน มีรูปแบบที่สามารถให ความบันเทิง ทง้ั ดานอรรถรสทางภาษาและเนอ้ื เร่ือง เชน นิทานคาํ กลอนตางๆ สามารถ นํามาขับรองเปนทวงทํานองท่ีไพเราะ เปนตนแบบท่ีศิลปนอีสานนํามาเปนอาชีพได เชนหมอลําตางๆ ก็ใชพื้นฐานทางวรรณกรรมในการเรียบเรียงทั้งเนื้อเร่ืองและฉันท ลักษณ ๓. คุณคาในการประกอบพิธีกรรมตางๆ ถือเปนประเพณีของอีสาน ใน การสูดขวัญ เชนการแตงงาน ข้ึนบานใหม สูดขวัญผูปวย ตลอดจนการแสดงความ ยินดี การตอนรับแขกบานแขกเมือง จะมีการสูดขวัญดวยคํากลอนอีสานทั้งส้ิน นับเปนจิตวิทยาชั้นสูงที่ปราชญโบราณไดคิดคนข้ึน ถือเปนประเพณีสืบมา หมอสูด (ชาวบานมักเรียกวา \"พอพราหมณ\" ) บางคนมีใบลานอานประกอบเพื่อใหเกิดความ ขลัง และใบลานนัน้ มักจารดว ย \"อักษรธรรม\" ๔. คุณคาในการอบรมส่ังสอน มีวรรณกรรมหลายเร่ืองท่ีมีเนื้อหาในการ สั่งสอน ใหคติเตือนใจ ใหแนวทางในการดํารงชีวิตใหมีความสุข อันเปนคําสอนท่ีอิง หลักพุทธศาสนา แทรกอยูในวรรณกรรมอยางแยบยล ผูฟงจึงไดรับท้ังความบันเทิง และความคดิ ท่ีดีงามไปในขณะเดียวกนั

๙๖ ๕. คุณคาในทางประวัติศาสตร มีวรรณกรรมจํานวนมากท่ีกลาวถึงตํานาน ตา งๆ อนั เปน หลักฐานทางประวัติศาสตรอยางหน่งึ การสืบสานวรรณกรรม วธิ ีการสืบทอดวรรณกรรมพื้นบานอาจทาํ ไดหลายวธิ ี เชน ๑. สืบทอดทางมุขปาฐะ คือการสืบทอดตอกันมาดวยปาก กลาวคือ เลา เร่ืองราวตางๆ สบื ตอ กนั มา เชน ผูสงู อายุเลานทิ านใหล ูกหลานฟง เปน ตน ๒. สืบทอดดวยลายลักษณ เปนวิธีการใหมท่ีตองอาศัยวิชาการทาง หนังสือ กลาวคือ ผูรูไดจดจารลงในหนังสือใบลาน สมัยตอมาก็ไดปริวรรต และ ตีพิมพเผยแพรเปนหนังสือ ในปจจุบันไดมีการตีพิมพวรรณกรรมพื้นบานแลวหลาย เรื่อง เชน นางผมหอม นางแตงออน กาฬเกษ สังขสินชัย ทาวสุริยวงศ เสียวสวาสด์ิ เปน ตน แตสวนใหญ จะพมิ พด วยอักษรไทยกลาง ๓. สบื ทอดดว ยการแสดงมหรสพ ในปจจบุ ันมกี ารนาํ วรรณกรรมพน้ื บา น มาแสดงตอสาธารณชน ในรูปมหรสพตางๆ เชน หมอลํา เพลงลูกทุง รวมทั้งการ ถายทอดผานสื่อวทิ ยุ โทรทศั น เปน ตน ๔. สืบทอดดวยการศึกษาเลาเรียน ในสมัยโบราณ ประชาชนสวนใหญ รับรูวรรณกรรมจากการฟง (มุขปาฐะ) ผูท่ีมีโอกาสได \"อาน\" คือผูท่ีบวชเรียนเทาน้ัน จึงทําใหการสืบสานทําไดในวงแคบ การนําวรรณกรรมและภาษาทองถ่ินมาสอนใน โรงเรียน ใหทุกคนไดเรยี นรู จงึ เปน ทางหนง่ึ ในการสืบสานวฒั นธรรมทางภาษา ๒.๑.๑๓ การใชทฤษฎพี ุทธธรรม และ พุทธศิลป ศิลปะเปนส่ิงท่ีทรงความสําคัญมาก ดังเราจะเห็นไดวาในมงคลสูตร ๓๘ ประการ พระพุทธองคไดนําเอาศิลปะมาบรรจุไวเปนสวนหน่ึงของมงคล ท้ัง ๓๘ ประการ ดวยการที่พระพุทธองคตรัสถึงความสําคัญของศิลปะไว เชนนี้ก็เปนหลักสูตรท่ีเพียงพอแลว ท่ีจะประเมินถึงคุณคาของศิลปะวามี ความสําคัญตอชีวิต ตอสังคม และตอโลก ตออารยธรรมของเรามากมาย เพียงใด” คํากลาวของ พระเมธีวชโิ รดม (วฒุ ิชยั วชริ เมธ)ี

๙๗ “งานพุทธศิลปกรรมที่มีอยูในทุกภาคของประเทศไทยทุกวันน้ี ถือเปนมรดก อันล้ําคาที่คนไทยทุกคนควรจะไดทํานุบํารุงรักษาไว หลายคร้ัง ปรากฏขาวการ ทําลายรื้อสรางใหมตามวัดหรือสถานที่สําคัญโดยขาดความเขาใจ มหาวิทยาลัยแม ฟาหลวง (มฟล.) จึงพรอมท่ีจะเดินไปขางหนา เพ่ือสรรคสรางใหงานพุทธศิลปกรรม ของประเทศไทยคงอยูตลอดไป” รศ.ดร.วนั ชัย ศริ ิชนะ นายกสภา มฟล. เสรมิ ใหเห็นถึง คุณคา งานพทุ ธศิลป แนวคิดของสามผูนํา ดานการศึกษา ศาสนา และศิลปวัฒนธรรมดังกลาวนํามาซึ่งการจัดทํา “โครงการศึกษาอบรมทางดานพุทธศิลปกรรม” บนความรวมมือของ มฟล. วัดรองขุน และ ศูนยวิปสสนากรรมฐาน ไรเชิญตะวนั รวมถึง กลุม ศลิ ปนจังหวดั เชยี งราย เปาหมายเพื่อมุงเนนสงเสริมองคความรูดานสุนทรียศาสตรใหแกพระภิกษุ สามเณร และประชาชนท่ัวไปไดศึกษาท้ังภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ นําไปสูการสราง ความเขา ใจในการบริหารจดั การการอนุรักษ การสรางสรรค รวมถงึ การนาํ องคค วามรู ไปประยุกตใชกับบริบทส่ิงแวดลอม วัฒนธรรมทองถิ่นไดอยางถูกตองเหมาะสม ตลอดจนการเผยแพรผลงานพุทธศิลปกรรมใหเปนที่ประจักษตอสาธารณะทั้งใน ระดบั ชาติและนานาชาติ พุทธศิลปกรรม เปนหลักสูตรระยะส้ันท่ีเกิดขึ้นครั้งแรกในประเทศไทย บริหารจัดการโดย มฟล.ท่ีเนนการเรียนการสอนรูปแบบใหม โดยหลักสูตรแบง การศกึ ษาออกเปน 3 ระดบั ไดแก ระดับท่ี ๑ พุทธศิลปพ้ืนฐาน เนนสรางเสริมองคความรูดานสุนทรียศาสตร ใหแกพระภิกษุ สามเณร และประชาชนทั่วไปไดศึกษา ทั้งภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ เพ่ือสรางความรูความเขาใจในการบริหารจัดการ การอนุรักษ การสรางสรรค รวมถึง การนาํ องคค วามรไู ปประยุกตใ ช

๙๘ ระดับท่ี ๒ พุทธศิลปสรางสรรค เนนสรางเสริมและพัฒนาองคความรูดาน ศิลปะ เนนการปฏิบัติงานท้ังดานจิตกรรม ประติมากรรม และเทคนิคการสรางสรรค อ่ืนๆในการคนควา หาแนวทางในการสรา งสรรครูปแบบอัตลักษณเ ฉพาะตน และระดับท่ี ๓ พุทธศิลปสรางสรรคขั้นสูง เนนคัดสรรผูสนใจท่ีจะศึกษา พัฒนารูปแบบ แนวทางการสรางสรรคงานศิลปะใหเกิดเปนรูปแบบการสรางสรรค ในอัตลักษณเฉพาะตนดําเนินการสอนโดยผูมีความรูความเชี่ยวชาญ ไมวาจะเปน ศาสตรเมธี ดร.เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน ท่ีมาใหความรูดานศาสตรแหงศิลปะ เทคนิค วิธีการ กระบวนการบริหารจัดการทางศิลปะ รวมถึงการสรางแรงบันดาลใจตอการ สรางสรรคศิลปะ อยางยิ่งยืน พระเมธีวชิโรดม (ว.วชิรเมธี) เนนสรางความเขาใจดาน การเผยแพรอ งคค วามรูทางพระพทุ ธศาสนาในรปู แบบธรรมประยกุ ต +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

๙๙ ๒.๒ งานวจิ ยั ที่เก่ยี วของ พิมพเ น้อื หา... ๒.๓ กรอบแนวคดิ ในการวิจัย พิมพเ นอ้ื หา...

๑๐๐ บทที่ ๓ วธิ ีดาํ เนนิ การวจิ ยั บทท่ี 3 วธิ กี ารดาํ เนนิ การวจิ ยั คาํ ถามของการวิจัย การสบื ตาํ นานพระพทุ ธศาสนา คอื การใชแหลง มรดกโลก ในแงการสืบ ตาํ นานงานพทุ ธศิลป พุทธเศรษฐศาสตร พทุ ธนเิ วศคือการศกึ ษาคน ควา อสิ ระได ดว ยตนเอง และ มีการสานตอ งานของปรัชญาชาวบา น เพื่อสานตอ งาน ของ พระพทุ ธศาสนา ในเร่อื ง ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง และ ภมู ปิ ญ ญาชาวบา น เพ่ือ สบื ตํานาน งานของพระพทุ ธศาสนา และ การสบื วรรณกรรมมรดกโลก ในแง การ สานตอ วัฒนธรรม และ ประเพณีทองถ่นิ ในเร่อื ง การอนุรักษวฒั นธรรม และ การ ปลกู ฝง ใหม คี ณุ คา ในเรอ่ื ง การสืบตํานาน งานพระพุทธศาสนา การใชส ่ือเพื่อ ประชาสมั พันธ ในเรอ่ื ง การเสนอบทภาพยนตรส นั้ และ ในเร่ือง การเขยี น วทิ ยานพิ นธ การศกึ ษา การทอ งเท่ียวเชงิ อนรุ ักษ พรอม การส่ือสาร เรื่อง ช้ีใหเ ห็น ถงึ คณุ คาทางประวตั ิศาสตร และ งานพทุ ธศิลป กบั งาน ของ พระพทุ ธเจา กับ การ สานตอ เร่อื ง พุทธเศรษฐศาสตร และ เร่อื ง ของ การสืบคณุ คา ของ วรรณศิลป และ การเทศนข องพระอรยิ สงฆ ประชากร และ กลมุ ตวั อยาง การวจิ ัยเชงิ ประวตั ิศาสตร ประชากร และกลุมตัวอยาง : จํานวน นักทองเที่ยว จํานวน นักเรียน นกั ศกึ ษา ที่มาทองเที่ยว เมือง มรดกโลก พระนครศรอี ยุธยา การสาํ รวจกลุม ตัวอยา ง จากจาํ นวน นกั เรยี น นกั ศกึ ษา จงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยา จากการสํารวจ เรอ่ื ง การเรียนดว ยการสื่อสาร ออนไลน และ ใชเ ครอ่ื งมือ สารสนเทศ ผานอุปกรณส่ือสารทางไกล งบประมาณรายจาย ประจําป ๒๕๖๓ – ๒๕๖๔ เนน เร่ือง การใชส ารสนเทศ เพอ่ื สื่อการเรยี นการสอน ทางไกล

๑๐๑ การดําเนินการสํารวจกิจกรรม เกี่ยวกับ การบูรณะวัด และ การสํารวจ การอนุรักษโบราณสถาน วัดใหญไชยวัฒนาราม และ วัดตาง ๆ ท่ีเกี่ยวของ จงั หวดั พระนครศรอี ยุธยา การรักษา อนุรกั ษ ประเพณที ี่เก่ียวกบั พระนครศรอี ยธุ ยา การจั ดทํ าภาพยนตร หรื อ สื่ อที่ เก่ี ยวกั บ นครประวั ติ ศาสตร พระนครศรีอยธุ ยา เครื่องมือ ที่ใชในการเกบ็ รวบรวมขอมลู โทรศพั ท มือถอื ในการเกบ็ แบบสอบถาม การใชสื่อสารสนเทศ คอมพิวเตอร ในการเก็บแบบสํารวจ การจัดทํา เว็บไซต การจัดทําสอื่ ภาพยนตรผาน เครอ่ื งมือสอ่ื สาร การเก็บเอกสาร Documentary ผาน เว็บไซต และ สารานุกรม รวมทั้ง ขอมูล เอกสารงบประมาณรายจาย ท่ีเกี่ยวของ กับ จังหวัด พระนครศรีอยุธยา และ ภาพรวม เรื่อง รายจายที่เก่ียวกับศาสนา วัฒนธรรม การศึกษา และการส่ือสาร นวตั กรรม การวเิ คราะหข อ มลู เรื่อง นักเรียน นักศึกษา นักทองเที่ยว มีผล ตอ การอนุรักษ นคร ประวตั ิศาสตร พระนครศรอี ยุธยา บทภาพยนตร ประวัติศาสตร มีผลตอ การทองเท่ียว เมือง มรดกโลก พระนครศรีอยธุ ยา นกั เรียน นักศกึ ษา มีสวนทําใหประเพณี ของ พระนครศรีอยธุ ยา รุงเรอื ง และ มีจํานวน แนวโนม ในการอนุรักษ รักษามรดกโลก เทากับ การทองเที่ยว ใน จงั หวัด และ ในประเทศไทย นิสิต มจร. สามารถเขียนงาน วรรณกรรม ภาษาบาลี วรรณกรรม วรรณคดี ทีเ่ กี่ยวกบั การอนรุ กั ษ ประวัตศิ าสตร นครศรอี ยุธยา

๑๐๒ จํานวนวิทยานิพนธ ที่ มจร. มีสวน ทําให พระอริยสงฆ และ นิสิต นักศึกษา เขามาศึกษา ภาพนครประวัติศาสตร และ มีสวนชวยในการอนุรักษ วัฒนธรรม ประเพณี ของ พระนครศรีอยุธยา เชน ประเพณีกวนขาวทิพย , การ อนรุ กั ษเมอื งมรดกโลก การอนุรักษ พระคัมภีรใบลาน และ การอนุรักษ ประเพณี ที่วัดอาราม หลวง อารามชั้นตรี โท มีสวนทําให ประชาชา นิสิต นักเรียน นักศึกษา มีความ เลือ่ มใส ศรัทธา เกี่ยวกบั นครโบราณ อยุธยา มาก ถงึ มากทส่ี ุด การวิจัยเชิงประวัติศาสตรเปนการวิจัย ที่เนนในการท่ีจะแสวงหา ขอเท็จจริงของส่ิงตางๆ รวมท้ังเหตุการณตางๆ ท่ีผานมาแลวในอดีต โดยใช วิธีการทางวิทยาศาสตรเขามาชวย ในการรวบรวมขอมูล และการตรวจสอบ ขอเท็จจริง ตลอดจนการสรุปผลดวยความสมเหตุสมผล และสามารถนําผลจากการ วิจัยท่ีได มาใชในการอธิบายเหตุและผล จึงเปนงานวิจัยที่ตองอาศัยเวลาและ ความละเอียดในการเก็บรวบรวมขอมูล จากทีมงานรับทําวิจัยเชิงประวัติศาสตร ท่ี เปน มอื อาชีพเทา นั้น จงึ จะทาํ ใหผ ลงานออกมาดแี ละมคี วามนา เชือ่ ถือ ประเภทของการวิจยั เชิงประวตั ิศาสตร แบง การวิจยั ออกเปน ๓ ชนดิ คอื ศึกษาเปนรายกรณี เปนการศึกษาที่ช้ีเฉพาะลงไป โดยอาจศึกษาเจาะจง กับบุคคลใดบุคคลหน่ึง หรือสถาบัน การศึกษาพัฒนาการ เปนการศึกษาความ แตกตาง ของเหตุการณใดเหตุการณหน่ึง ในระยะใดระยะหนึ่ง โดยอาจศึกษา เหตุการณท้ังหมด หรือเพียงบางสวนของเหตุการณน้ัน การศึกษาความ เปลี่ยนแปลง รูปแบบคลายคลึงกับแบบที่ ๒ แตเปนการเปรียบเทียบลักษณะการ เปลี่ยนแปลง ในเร่ืองราวหรอื เหตุการณใ นอดตี กบั เหตุการณในปจจบุ ัน จุดมุงหมายของการวิจัยเชิงประวัติศาสตร เพื่อศึกษาตนกําเนิดหรือ รากฐานของสิ่งที่ตองการคนหา เพ่ือศึกษาถึงสภาพความเปนจริง และการ เปลี่ยนแปลงของเหตุการณท่ีผานมาในอดีต หรือมีการเปลี่ยนแปลง เพ่ือศึกษา สภาพเหตุการณในปจจุบัน อันสืบเน่ืองจากเหตุการณในอดีต สามารถนํามาใช ในการปรับปรุงของเดิมที่เปนอยูใหดีขึ้น เพ่ือศึกษาเหตุการณในอดีตหรือ ความสัมพันธของเหตุการณในอดีต สามารถนําไปใชในการทํานายเหตุการณท่ี

๑๐๓ จะเกิดในอนาคตได เพ่ือศึกษาชี้ใหเห็นถึงขอดีขอเสียของเหตุการณทั้งในอดีต และปจจุบัน แหลง ที่มาของขอ มลู ในการวิจยั เชิงประวตั ศิ าสตร ขอมลู ชนั้ ตน หรอื ขอ มูลปฐมภูมิ (Primarysources)เปนแหลงของขอ มลู ที่ผูวิจัยไดจากหลักฐานเดิม หรือ เชนคําบอกเลา การบันทึก เอกสารตางๆ กฎหมายตา งๆ ประกาศ ระเบียบ สถิตติ างๆ ประกาศนยี บตั ร ซากโบราณวัตถุ ขอมูลชั้นรองหรือขอมูลทุติยภูมิ (Secondary sources) เปนแหลงของ ขอมูลทไี่ ดจ ากรายงาน หรือ ถายทอดมา โดยรายงานโดยผูทไ่ี มไดม สี ว นรวม ลักษณะของการวิจัยเชิงประวัติศาสตร พยายามอธิบายเหตุการณใน อดีต เพ่อื ประโยชนของการอธิบายเหตุการณในปจจุบัน และใชท ํานายเหตุการณ ในอนาคตได มกั ไมใ ชสถติ ใิ นการวิเคราะหข อ มลู แตจ ะใชวธิ กี ารวพิ ากษวิจารณ ขอมูล เพื่อตีความหมายขอมูลและสรุปผล เนนขอมูลทางดานหลักฐานตางๆ ที่ เกิดข้ึนในอดีต ท่ีใชเอกสารและหองสมุด เปนแหลงรวบรวมขอมูลเปนสวนใหญ ผูวิจัยไมสามารถสรางสถานการณเพ่ือทดสอบผลการวิจัยได ผูวิจัยไมมีสวนรวม ในสถานการณทเ่ี กดิ ขึน้ เพยี งแตน าํ ส่ิงท่ีเกิดขนึ้ แลวมาวิเคราะห ลําดับขั้นของการวิจัยเชิงประวัติศาสตร เลือกหัวขอปญหาที่จะทําการ วิจัย เพ่ือชวยในการกําหนดขอบขายของงานวิจัย โดยพิจารณาวาหัวขอปญหา ในการวิจัยนี้เหมาะสมหรือไม จะหาขอมลู ไดจากท่ีไหน และเปนประโยชนหรือใน การศึกษาหรือไม ตั้งจุดมุงหมายของการวิจัย โดยตั้งเปนสมมติฐาน เพื่อชวยให สามารถกําหนดรูปแบบของการวิจัยได การเก็บรวบรวมขอมูล อาจจะเปนแหลง ปฐมภูมิหรือแหลงทุติยภูมิ ทาํ การขอมูลท่ีรวบรวม ใหเปน หมวดหมู เพ่อื สะดวกใน การวเิ คราะห ประเมินผลขอมูล โดยประเมินคุณคา ทั้งภายนอกและภายใน เขียน รายงานการวิจัย โดยการเขียนรายงานการวิจัยมีมากมายหลากหลายแบบ จะเสนอ ตามลําดับเหตุการณกอนหลัง หรือ เสนอตามกรอบหรือโครงรางของเน้ือหาวิชาก็ ได การประเมินคุณคาขอมูลในทางประวัติศาสตร ขั้นตอนนี้ตองระมัดระวังอยาง มาก เพราะวาเปนเหตุการณตางๆ ที่ผานมาแลว ในอดีต จึงมักตอ งใชขอมูลซึ่งมา

๑๐๔ จากรายงาน ของผูที่อยูรวมในเหตุการณหรือพยาน เพื่อใหไดมาซ่ึงความจริงใน สง่ิ นน้ั ประโยชนข องการวิจัยเชิงประวัติศาสตร ทําใหเราทราบสภาพของปญหาที่เกิดข้ึนในอดีต และเมื่อเกิดเหตุการณ เดมิ สามารถท่ีจะแกไขได สามารถนาํ มาใชแกไ ขขอผดิ พลาดตา งๆ ในปจ จบุ นั ได ใชเปน แนวทางในการปรบั ปรงุ แกไขสง่ิ ตา งๆ เพื่อใหเหมาะสมกับสภาวะ ปจจุบันได ใชเปนพื้นฐานของการปฏิบัติงานในปจจุบัน และเปนพ้ืนฐานแกผูท่ี ทําการศึกษาคนควาตอไป กรณี ศึกษา พุทธนวัตกรรมการส่ือสาร การส่ือสาร มรดกทางวฒั นธรรม วัดใหญไชยวัฒนาราม จงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยา เร่อื ง บนั ทึก เรือ่ งราว มรดกโลก จงั หวัด พระนครศรีอยุธยา การวิจัยคร้ังนี้มีวัตถุประสงค ๑) เพื่อศึกษาสภาพปญหากระบวนการ จัดการพ้ืนท่ีมรดก โลกในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ๒) เพื่อศึกษาความสัมพันธ ขององคกรภาครัฐ องคกรปกครอง สวนทองถ่ิน และภาคประชาชนในการจัดการ แหลงมรดกโลกในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ๓) เพื่อเสนอแนะแนวทางการจัดการ มรดกโลกของจังหวัดพระนครศรีอยุธยา เปนการวิจัยเชิง คุณภาพ (Qualitative Research) สมั ภาษณเ ชิงลึก (In-depth Interview) จํานวน ๑๘ คน และการสนทนา กลุม (Focus Group Discussion) จํานวน ๑๒ คน วิเคราะหเน้ือหา (Content analysis) นําเสนอขอมูลดวยวิธีการพรรณนา เพื่อจัดหมวดหมูของเน้ือหา (Category) แลว

๑๐๕ ศั กยภาพของแหล งท องเท่ี ยวเป นป จจั ยท่ี ดึ งดู ดนั กท องเที่ ยว นักทองเที่ยวจากทั่วทุกมุมโลกมาเยี่ยมชมสถานที่ทองเที่ยวดังกลาวโดยเฉพาะ แหลงมรดกโลกทางวัฒนธรรมเปน ปจจัยสาํ คัญในการพิจารณาและพัฒนาสถานที่ ทองเที่ยว ศึกษาศักยภาพของแหลงมรดกโลกทางวัฒนธรรมเมืองประวัติศาสตร ของพระนครศรีอยุธยาและศึกษาศักยภาพ ในแตละดานของเมืองประวัติศาสตร พระนครศรีอยุธยามีการแนะนําผูอื่น การสํารวจรวบรวมผูตอบแบบสอบถาม รวม ๔๑๒ คนท่ีเปนนักทองเที่ยวตางชาติ เดินทางไปเย่ียมชมเมืองประวัติศาสตรของ พระนครศรีอยุธยาและพักอยางนอยหน่ึงคืน ผลการวิจัยใชสถิติพรรณนา บงช้ีวา ศักยภาพดานมูลคาสถานท่ีทองเที่ยวและความเปนเอกลักษณอยูในระดับสูงสุด ศักยภาพในแตละสาขาแตกตางกัน และพฤติกรรมการทองเที่ยวที่แตกตางกัน สงผลใหมีมุมมองตอศักยภาพที่แตกตางกัน นอกจากนี้ การวิเคราะหถดถอยบงชี้ วาศักยภาพในแงของความเปนเอกลักษณและความสวยงามของแหลงท่ีมา การ ทองเทย่ี วมคี วามสามารถในการทํานายเพอ่ื อา งองิ ถึงผอู ืน่ คุณคา ทางประวัติศาสตร ประโยชนของการศึกษาประวัติศาสตร จะชวยใหมนุษยเกิดสํานึกใน การคนควาและ สืบคนขอมูลที่เชื่อมโยงอดีตและปจจุบัน อันสรางความภูมิใจและ กระตุนความรูสึกนิยมในชาติหรือเผาพันธุ ตลอดจนตระหนักถึงคุณคาของมรดก ทางวัฒนธรรมท่ีบรรพบุรุษส่ังสมไว ประวัติศาสตรชวยใหเกิดการเรียนรูจากอดีต เพ่ือเปนบทเรียนสําหรับปจจุบัน องคความรูท่ีไดจากการศึกษาประวัติศาสตรจะ ทําใหเขาใจถึงปญหา สาเหตุของปญหา และผลกระทบจากปญหา การศึกษา ประวตั ิศาสตรกอใหเกิดองคค วามรทู ่หี ลากหลาย ซึ่งสามารถนําความรเู หลาน้ันไป กําหนดยุทธศาสตรในการดําเนินนโยบายใหเปน ประโยชนตอท้ังปจจุบันและ

๑๐๖ อนาคต วิธีการทางประวัติศาสตรทําใหผูศึกษาส่ังสมประสบการณและทักษะใน การวิ เคราะห ไตสวน และแกปญหา ซ่ึงสามารถนําไปประยุกตใชกับการ ศึกษาศาสตรแขนงอื่น ๆ คุณสมบัตินี้นับเปนองคประกอบสําคัญของการพัฒนา คณุ ภาพประชากรในสังคมท่ี เจริญกา วหนา และมพี ฒั นาการสงู คุณคา ทางวรรณคดี วรรณคดี คือวรรณกรรม หรือขอเขียนท่ีทรงคุณคา เพราะสะทอนให เห็นถึงภูมิปญญาที่ลึกซ้ึงของผูเขียน ทั้งทางดานเน้ือหา และวิธีการประพันธ การ อานวรรณกรรมแตละเรื่อง จึงทําใหผูอานไดซึมซาบสิ่งเหลานี้ไปดวย ซึ่งแบงได เปน คณุ คาดานวรรณศิลป คุณคา ทางเนอ้ื หา คุณคา ดา นสงั คม และคุณคา จากการนาํ ไปปรบั ใชช ีวติ ประจําวัน ความเปนอารยะของชนชาติหนึ่ง สามารถวัดไดจากการมีวรรณคดีเปน ของตัวเอง เพราะแสดงถึงวัฒนธรรมในดานการภาษา ที่ตองผานการพัฒนาอยาง ยาวนาน และภมู ปิ ญ ญาทางสังคม ผานเน้อื หาทแี่ สดงถึงความเจริญทางจติ ใจ คุณคาของวรรณคดี หรือวรรณกรรม นิยมพจิ ารณากวางๆ ใน 4 ประเด็น คอื ๑. คุณคาดานวรรณศิลป คือ ความสละสลวยของภาษากวี ซ่ึงสงผลตอ อารมณของผูอาน หรือกลาวไดวา ทําใหผูอานเกิดความสะเทือนอารมณ เพราะ ตัวอักษรไดเกาะกินใจผูอาน จนเกิดจินตนาการตามบทประพันธ และมีความรูสึก รว มในท่ีสุด กลวธิ ที างภาษาทกี่ วีใชบอ ยๆ ไดแก - การเลนเสียง โดยนําคําพองเสียง หรือพองรูป มาเรียงตอกัน - การเลนคําซํ้า คือ การซ้ําคําเดิม เพ่ือเนนความหมายของคําใหชัดเจน และหนกั แนน - การใชภาพพจน คือ การใชคําที่ไมตรงไปตรงมา แตเปน การอุปมาเพื่อ เปรยี บเทยี บใหเ ห็นภาพ

๑๐๗ ๒.. คณุ คา ทางเน้อื หา คอื สาระที่ผอู านไดร ับ จะเปนความรู หรือขอคิดก็ ได ๓. คุณคาดานสังคม เพราะวรรณวรรณกรรมตางๆ เปนเครื่องสะทอน ความเปนไปทางสังคม วรรณกรรมท่ีดี จึงตองชวยจรรโลงสังคมได โดยสรางความ เขา ใจอันดรี ะหวางผูคนในสังคมเดยี วกนั เพอ่ื ใหเกดิ ความสงบสุข ๔. การนําไปปรับใชชีวิตประจาํ วัน คือ ผูอานสามารถนําความรู แนวคิด หรอื บทสอนตา งๆ จากวรรณกรรม ไปปรบั ใชในการดาํ เนนิ ชีวิตไดจ ริง มรดกทางวัฒนธรรม ในประเทศไทย นิยามศัพทของคําวา \"Intangible Cultural Heritage\" ในบริบทของ ประเทศไทยมีผูนิยามไวหลากหลาย เชน มรดกทางวัฒนธรรมที่จับตองไมได มรดกทางวัฒนธรรมทไี่ มใชก ายภาพ และมรดกวฒั นธรรมทางจติ ใจ เปน ตน ความสบั สนของการนิยามความหมายของ \"Intangible CulturalHeritage\" ในประเทศไทยดังกลาว กอใหเกิดการถกเถียงเปนวงกวาง กระทรวงวัฒนธรรมใน ฐานะผูรับผิดชอบจึงไดหาบทสรุปโดยการเปดเวทีรับความคิดเห็น และมีมติใหใช คําวา \"มรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม\" แทนคําวา \"มรดกวัฒนธรรมที่จับตอง ไมไ ด\" ตามที่บัญญตั ไิ วใน พระราชบัญญัตสิ ง เสริมและรักษามรดกภูมปิ ญ ญาทาง วัฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๕๙ อยางไรก็ตาม การนิยามความหมายของคําวา \"มรดกภูมิ ปญญาทางวัฒนธรรม\" ในพระราชบัญญัติสงเสริมและรักษาฯ ท่ีทางการไทย จัดทํา และคําวา \"Intangible Cultural Heritage\" ใน อนุสัญญาวาดวยการสงวน รักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับตองไมได พ.ศ. ๒๕๔๖ ที่ยูเนสโกจัดทํา มีความ แตกตา งกนั บางประการ การสงวนรกั ษา กอนท่ีจะมีอนุสัญญาของยูเนสโก ไดมีความพยายามของประเทศตาง ๆ ในการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมใหคงอยูตอไป ญ่ีปุนเปนประเทศแรกใน โลกที่ออกกฎหมายในการคุมครองสมบัติทางวัฒนธรรมเม่ือ พ.ศ. ๒๔๙๓ ซ่ึง

๑๐๘ คุมครองมรดกทางวัฒนธรรมทั้งประเภทท่ีจับตองไดและจับตองไมได ประเทศอ่ืน ๆ อาทิ เกาหลีใต ฟลิปปนส สหรัฐอเมริกา ไทย ฝร่ังเศส โรมาเนีย สาธารณรัฐเช็ก และโปแลนดต า งก็มีโครงการคลายกนั ในเวลาตอมา อนุสัญญาที่ยูเนสโกประกาศใชเมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๖ (มีผลเมื่อวันท่ี ๒๐ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๙) กําหนดใหประเทศภาคีจัดทํารายช่ือมรดกทางวัฒนธรรมที่ จับตองไมได และดําเนินการเพ่ือใหมรดกทางวัฒนธรรมท่ีจับตองไมได สามารถ ดาํ รงสบื ทอดอยูตอไปได นอกจากน้ียังเปดชองใหร ะดมเงินบรจิ าคระหวางประเทศ สมาชิกยูเนสโกมาใชเพ่ือการทํานุบํารุงมรดกท่ีขึ้นทะเบียนแลวอีกดวย ยูเนสโก ยังมีโครงการอื่นเก่ียวกับวัฒนธรรมท่ีจับตองไมได เชน โครงการข้ึนทะเบียน \" Proclamation of Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity\" ซ่ึงเริ่มตนดวย ๑๙ รายการเมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๔ เพ่ิมเติมเปน ๒๘ รายการ เมื่อ พ.ศ.๒๕๔๖ และเปน ๔๓ รายการใน พ.ศ. ๒๕๔๘ เหลาน้ดี ูเหมอื นวาจะเปนการ แกไขความไมสมดุลในโครงการข้ึนทะเบียนแหลงมรดกโลก (World Heritage Sites) ท่ีซีกโลกใตเองมักจะเสียเปรียบเพราะมีอนุสาวรียหรือส่ิงกอสรางที่สําคัญ จํานวนไมมากเทาซีกโลกเหนือ และทายที่สุดโครงการน้ีไดรับการทดแทนโดย การจัด \"มรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม\" หรือ \"มรดกทางวัฒนธรรมที่จับตอง ไมได\" โดยองคการยูเนสโก (UNESCO Intangible Cultural Heritage Lists) ใน พ.ศ. ๒๕๕๑ มรดกทางวัฒนธรรมประกอบดวยคําวา \"มรดก\" และ \"วัฒนธรรม\" ซ่ึงใน พจนานุกรม ราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๕ ไดใหความหมายของ “วัฒนธรรม” ซ่ึงหมายถึง สิ่งท่ีทําให กลุมตางๆ เชน วัฒนธรรมไทย วัฒนธรรมการแตงกาย วฒั นธรรมพ้ืนบาน และวัฒนธรรมชาวเขา เปน ตน “มรดก” หมายความวา ส่ิงที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษหรือสืบทอดมาจาก บรรพบุรษุ ดังน้ัน “มรดกทางวัฒนธรรม” หมายถึง ผลงานท่ีเกิดจากความคิด สรา งสรรค การประดิษฐ

๑๐๙ การประดิษฐของดีท้ังท่ีจับตองไดและจับตองไมได (สัมผัสไมได) และ เรียนรูท่ีจะสืบทอด ตอเน่ืองกันรวมถึงสิ่งท่ีเหลืออยูเปนหลักฐานในปจจุบัน เชน สถาปต ยกรรมและผลงานศลิ ปะตางๆ ฯลฯ วัดใหญไชยวัฒนาราม ประวตั ิ วัดไชยวัฒนาราม ไดสรางข้ึนในป พ.ศ. ๒๑๗๓ โดยสมเด็จพระเจา ปราสาททอง พระองคโปรดเกลาฯ ใหสรางข้ึนบนท่ีที่เปนบานเดิมของพระองค เพ่ืออุทิศพระราชกุศลถวายพระราชมารดา แต สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอฯ กรมพระยาดํารงราชานุภาพทรงสันนิษฐานวาวัดนี้สรางขึ้นเพ่ือเปนอนุสรณ แหงชัยชนะเหนือนครละแวกโดยจําลองแบบมาจากปราสาทนครวดั วั ดไชยวั ฒนารามเป นวั ดหลวงท่ี บํ าเพ็ ญพระราชกุ ศลของ พระมหากษัตริยสืบตอมาหลังจากนั้นทุกพระองค จึงไดรับการปฏิสังขรณสืบ ตอมาทุกรัชสมัย เปนสถานท่ีถวายพระเพลิงศพพระบรมวงศานุวงศเกือบทุก พระองค สมเดจ็ พระเจาอยหู วั บรมโกศส้นิ พระชนมก็ไดถ วายพระเพลิงท่ีวดั น้ี กอนกรุงแตก พ.ศ. ๒๓๑๐ วัดไชยวัฒนารามถูกแปลงเปนคายตั้งรับศึก หลังการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สอง วัดไชยวัฒนารามไดถูกปลอยท้ิงใหราง เรื่อยมา บางครั้งมีผูรายเขาไปลักลอบขุดหาสมบัติ เศียรพระพุทธรูปถูกตัดขโมย มกี ารรอ้ื อฐิ ท่ีพระอุโบสถ และกาํ แพงวัดไปขาย แตในป พ.ศ. ๒๕๓๐ กรมศลิ ปากร จึงไดเ ขามาอนุรักษจ นแลวเสร็จในป พ.ศ. ๒๕๓๕ สถาปต ยกรรม ปรางคประธาน ฐานภายใน วัดไชยวัฒนาราม มีปรางคประธานและปรางคมุมอยูบนฐานเดียวกัน พระปรางคประธานนํารูปแบบของพระปรางคสมัยอยุธยาตอนตนมากอสราง แต ปรางคประธานท่ีวัดไชยวัฒนารามทํามุขทิศยื่นออกมามากกวา บนยอดองคพระ ปรางคใหญอาจเคยประดิษฐานพระเจดียขนาดเล็ก สื่อถึงพระเจดียจุฬามณีบน ยอดเขาพระสุเมรุ รอบพระปรางคใหญลอมรอบไปดวยระเบียงคตที่เดิมนั้นมี

๑๑๐ หลังคา ภายในระเบียงคตประดิษฐานพระพุทธรูปปูนปนปางมารวิชัยที่เคยลงรัก ปดทองจํานวน ๑๒๐ องค เปนเสมือนกําแพงเขตศักดิ์สิทธ์ิ ตามแนวระเบียงคตตรง ทิศท้ังแปดสรางเมรุทิศ และ เมรุมุม (เจดียรอบ ๆ พระปรางคใหญ) ภายในเมรุทุก องคประดิษฐานพระพุทธรูป ภายในซุมเรือนแกวลวนลงรักปดทอง ฝาเพดานทํา ดว ยไมประดบั ลวดลายลงรกั ปด ทองเชน กนั พระอุโบสถ พระอุโบสถ สรางอยูทางดานหนากําแพงเมรุทิศเมรุราย นอกระเบียงคต ปจจุบันเหลือแตฐาน ขาง ๆ มีเจดียยอมุมไมสิบสอง มีกําแพงลอมรอบ โบราณสถานสําคัญแหลาน้ีถึง 3 ช้ัน และ มีปรางคเ จดียขนาดยอมอีกจํานวนหน่ึง ซง่ึ สรางเพ่ิมในภายหลัง เมรทุ ศิ เมรุราย เมรุทิศเมรุราย ต้ังลอมรอบพระปรางคอยูทั้งส้ิน ๘ องค โดยผนังภายใน เมรุเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังรูปใบไมใบกนก ซ่ึงลบเลือนไปมากแลว ผนังดาน นอกของเมรมุ ภี าพปูนปน พุทธประวัติ จาํ นวน ๑๒ ภาพ ซ่งึ ในปจจบุ ันเลือนไปแลว เชนกัน แตเม่ือ ๒๐ ปท่ีแลวยังสามารถเห็นไดชัด เมรุเปนทรงปราสาท ซอน ลดหล่ันกันข้ึนไป ๗ ชั้น รองรับสวนยอดที่ ชื่อที่มานั้นนํามาจากเมรุ พระบรมศพ พระมหากษัตริยสมัยพระนครศรีอยุธยา ซ่ึงมีแนวความคิด มาจากคติเขาพระ สุเมรุอีกตอหน่ึง พระพุทธรูปปูนปนที่ประดิษฐานอยูภายในเมรุทิศเมรุมุม ของ ระเบียงคตวัดไชยวัฒนาราม มีลักษณะคลายคลึงกับพระพุทธนิมิตวิชิตมารโมลี ศรีสรรเพชญบรมไตรโลกนาถ (หรือพระพุทธนิมิต) ซึ่งเปนพระพุทธรูป ทรงเครื่องใหญ ประดิษฐานอยูที่วัดหนาพระเมรุ ซ่ึงสันนิษฐานวาไดรับการ ปฏิสงั ขรณค รง้ั ใหญในรัชกาลสมเดจ็ พระเจา ปราสาททอง เชน เดยี วกนั การดาํ เนินการสื่อสาร ผาน พทุ ธนวตั กรรมการสอื่ สาร งานวิจัยช้ินนี้มีเปาหมายในการศึกษาวิถีชีวิตและมรดกทางภูมิปญญา ของ วัดใหญไชยวัฒนาราม พระนครศรีอยุธยา เพ่ือวิเคราะหและสรางความรูท่ี เกย่ี วกบั กระบวนการแลกเปล่ียนเรยี นรูและถายทอดมรดกทางภมู ิปญ ญาในวถิ ีการ

๑๑๑ ผลิตเพ่ือยังชีพกับการผลิตเพื่อการคา เรื่องราวแหงรอยอดีตและมรดกทางภูมิ ปญญาของชาวไทย พระนครศรีอยุธยา เปนปรากฏการณที่คนไทยกลุมหน่ึงที่ใช ชีวติ อยูกบั เมืองเกา นครศรอี ยธุ ยา อยางไมย อทอ ตอ ภยันอนั ตราย และ อุทกภยั ตอมามีการขยับขยายกระจัดกระจายอยูในเกือบทุกอําเภอของจังหวัดนครศรี อยุธยา มีมรดกทางภูมิปญญาของบรรพบุรุษท่ีโดดเดน คือ ตัวหนังสือไทย วรรณคดีไทย วรรณกรรม ผาน การเขียนวิทยานิพนธ ท่ี มจร. วังนอย ภาษาพูด ไทย และ มรดกการสื่อสารวัฒนธรรม ผานการทองเท่ียว เมืองมรดกโลก มรดกทาง ภูมิปญญาในวิถีชีวิตด้ังเดิมของชาวไทย พระนครศรีอยุธยาเปนองคความรูที่ เชื่อมโยงกับธรรมชาติระบบความเช่ือ และระบบความสัมพันธทางสังคมในวิถีแหง การชว ยเหลอื เกือ้ กลู แบบพง่ึ พิงอิงกนั ความรทู ่สี รางข้นึ จึงมไิ ดตง้ั อยูบ นความโดด เด่ียวแตจะเก่ียวโยงอยางเปนองครวม และมีการสืบทอดจากคนรุนหน่ึงสูคนอีกรุน หน่ึง แตเมือ่ สังคมไทยเปลี่ยนผา นจากวิถีการผลิตเพื่อยังชีพสกู ารผลิตเพ่ือการคา จากเรอื่ งราว การสือ่ สาร วรรณกรรม วรรณกรรมภาษาบาลี มรดกไทยการทอ งเท่ียว วัดโบราณ วัดใหญไชยวัฒนาราม การทองเที่ยวทางมรดกทางวัฒนธรรม เศรษฐกิจพอเพียง ที่เคยถูกใชในวิถีชีวิตเปล่ียนแปลงเปนการผลิตเพื่อขายใหกับ ผใู ชท ่ีอยใู นสงั คมภายนอก และวิธีการแลกเปลี่ยนเรียนรูเพอื่ สืบทอดมรดกทางภูมิ ปญญามีการผสมผสานกับการศึกษาในสังคมทันสมัย มีการยนระยะเวลาการ เรียนรูโดยใชส่ือกราฟกเพ่ือศึกษาและฝกเร่ือง การเขียนวรรณกรรม และ การ ส่ือสารวัฒนธรรมการทองเที่ยว การแลกเปล่ียนเรียนรูมีท้ังแบบของการส่ือสาร แบบตัวตอตัวในวิถีด้ังเดิม และการเรียนรูเปนกลุมในการจัดการศึกษาสมัยใหม วิธีการถายทอดไดรับจัดประสบการณอยางเปนขั้นตอนเพื่อใหอยูในรูปของ หลักสูตรทองถ่ิน เพ่ือรับรองวาการสื่อสาร เร่ือง การเขียน วรรณกรรม พระคัมภีร และ การส่ือสารทางวัฒนธรรม มรดกการทองเที่ยว มีการถายทอดอยางเปนระบบ ในการศึกษาของสังคมทันสมัย กระบวนการแลกเปล่ียนเรียนรูของชาวไทย พระนครศรอี ยธุ ยา กรุงเกาจึงเปนกระบวนการทมี่ พี ลวตั ร ยดื หยุน ตามสภาพสงั คม ท่ีเปลี่ยนแปลง ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

๑๑๒ พมิ พเ นอ้ื หา... ๓.๑ รูปแบบการวิจัย พิมพเน้ือหา... ๓.๒ ระยะที่ ๑ การออกแบบการวิจัยเชงิ คณุ ภาพ พิมพเ น้อื หา... ๓.๒.๑ กลุมเปาหมาย/ผใู หข อมูลสาํ คัญ (Key Informants) พมิ พเ นื้อหา... ๓.๒.๒ เครอื่ งมอื ท่ีใชในการวิจัย พิมพเ นื้อหา... ๓.๒.๓ การเกบ็ รวบรวมขอ มูล พิมพเนื้อหา... ๓.๒.๔ การวิเคราะหขอมูล พิมพเนอื้ หา... ๓.๓ ระยะที่ ๒ การออกแบบการวิจัยเชงิ ปริมาณ พมิ พเนื้อหา... ๓.๓.๑ ประชากรและกลุมตวั อยา ง พิมพเนอ้ื หา... ๓.๓.๒ เครื่องมือทใ่ี ชใ นการวิจัย พมิ พเ นื้อหา... ๓.๓.๓ การเกบ็ รวบรวมขอมูล พิมพเ นอ้ื หา... ๓.๓.๔ การวิเคราะหข อ มูล พิมพเนื้อหา...

๑๑๓ บทที่ ๔ ผลการวเิ คราะหข อ มลู ผลการวิเคราะหขอมูล การใชหลักธรรมะในการปฏิบตั ิงาน บทความวิจัยนี้เพ่ือศึกษาระดับความคิดเห็น เปรียบเทียบความคิดเห็น ของพระสงฆ ศึกษาปญหาอุปสรรคและขอเสนอแนะท่ีมีตอประสิทธิผลการ ดําเนินงานตามรูปแบบการเผยแผพระพุทธศาสนาของพระสงฆในอําเภออุทัย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เปนการวิจัยแบบผสานวิธี พบวา พระสงฆมีความ คิดเห็นตอรูปแบบการเผยแผพระพุทธศาสนาภาพรวมอยูระดับมาก ปจจัยสวน บุคคลตางกันมีความคิดเห็นไมแตกตางกัน จึงปฏิเสธสมมติฐานการวิจัย ปญหา อุปสรรค คือ พระสงฆขาดงบประมาณ ความรูความสามารถ และประสบการณใน การบรรยายธรรม พระสงฆมีบทบาทสําคัญในการสืบสานวัฒนธรรมไทยโดยเฉพาะการ อนุรักษ ภาษา ขนบธรรมเนียม ประเพณี และวัฒนธรรม วิถีชีวิตและความเช่ือ เกี่ยวกับ พระพุทธศาสนา และในฐานะพระภิกษุเปนผูสืบสานและเผยแผ พระพุทธศาสนา พระสงฆ บทบาทน้ีสามารถใชเพื่อถายทอดประวัติศาสตรของ หลักธรรม คําสอนของพระพุทธศาสนาถึง คอนกรีตมีความเดนชัดมากข้ึน สําหรับ ผูท่ีมาเย่ียมชมวัดเพ่ือรับความรู ความเขาใจที่แทจริงของพระพุทธศาสนาและวัด วาอารามอันเนื่องมาจากศิลปะตางๆ ในวัด ไมวาจะเปน เปนจิตรกรรมฝาผนังของ โบสถ วิหาร ศาลา หรือรูปปน เรื่องราวในประวัติศาสตรของพระพุทธเจาหรือหลัก พระพุทธศาสนาท่จี ะถายทอดเปนศิลปะทาํ ให การมีบทบาทในการเผยแพรศาสนา การเมือง การปกครอง ศาสนา การศึกษา พบวา บทบาทของพระสงฆมีสวนชวยให ประชาชนชาวไทย มี

๑๑๔ ความกาวหนา ในหนาที่การงานและ มีบทบาทในเร่ือง การเผยแพรพุทธศาสนา ใหก าวไกล สู สายพระธรรมทูต และ เมืองมรดกโลก หลักธรรมครอบคลุมเร่ืองคุณธรรม ความดี ความงาม และ ความสุข กําหนดคานิยมแนวปฏิบัติมาตรฐานจรรยาบรรณเพ่ือสรางมนุษย สัมพันธระหวางกัน การปลูกฝงลักษณะบุคลิกภาพในตนเองเพื่อสังคมซ่ึง พระพุทธศาสนา ถือวาสังคมเปนสื่อกลางที่เปดโอกาสใหทุกคนไดพัฒนาตนเอง และเขาถึงอยางเทาเทียมกัน ใหเกิดประโยชนและมีความสุขมากที่สุด ตองมา กังวลเรื่องสวนตัว ส่ิงรอบขาง ญาติพี่นอง เพ่ือนฝูง จึงจําเปนตองมีธรรมะเปน เครื่องนําทางเพ่ือรองรับจุดหมายปลายทาง และใหเกิดประโยชนและความสุขใน ชีวิตตามลําดับชั้นท่ีเหมาะสมซ่ึงจะนําเสนอในบทความนี้ หลักการท่ีนําไปสูการ จดั การตนเอง การบรหิ ารคน และการบรหิ าร คาํ วา “การศึกษา”มาจากคาํ วา“สิกขา”โดยท่วั ไปหมายถงึ “กระบวนการ เรียน “ “การฝกอบรม” “การคนควา” “การพัฒนาการ” และ “การรูแจงเห็นจริงในสิ่ง ทั้งปวง” จะเห็นไดวา การศึกษาในพระพุทธศาสนามีหลายระดับ ต้ังแตระดับต่ําสุด ถึ ง ร ะ ดั บ สู ง สุ ด เ มื่ อ แ บ ง ร ะ ดั บ อ ย า ง ก ว า ง ๆ มี ๒ ป ร ะ ก า ร คื อ ๑. การศึกษาระดับโลกิยะ มีความมงุ หมายเพ่ือดํารงชวี ติ ในทางโลก ๒. การศึกษาระดบั โลกตุ ระ มีความมงุ หมายเพื่อดํารงชวี ติ เหนือกระแสโลก ในการศึกษาหรือการพัฒนาตามหลักพระพุทธศาสนา นั้น พระพุทธเจา สอนใหคนไดพัฒนาอยู ๔ ดาน คือ ดานรางกาย ดานศีล ดานจิตใจ และดาน สติปญญา โดยมีจุดมุงหมายใหมนุษยเปนทั้งคนดีและคนเกง มิใชเปนคนดีแตโง หรือเปนคนเกงแตโกง การจะสอนใหมนุษยเปนคนดีและคนเกงนั้น จะตองมีหลัก ในการศึกษาที่ถูกตองเหมาะสม ซึ่งในการพัฒนามนุษยน้ันพระพุทธศาสนามุง สรางมนุษยใหเปนคนดีกอน แลวจึงคอยสรางความเกงทีหลัง นั่นคือสอนให คนเรามีคุณธรรม ความดีงามกอนแลวจึงใหมีความรูความเขาใจหรือสติปญญา ภายหลัง

๑๑๕ ดังน้ันหลักในการศึกษาของพระพุทธศาสนา นั้นจะมี ลําดับข้ันตอน การศกึ ษา โดยเร่ิมจาก สีลสิกขา ตอดวยจิตตสกิ ขาและข้ันตอนสุดทายคือ ปญญา สิกขา ซึ่งขนั้ ตอนการศึกษาท้งั ๓ นี้ รวมเรยี กวา \"ไตรสิกขา\" ซึง่ มีความหมายดังน้ี ๑. สลี สกิ ขา การฝกศึกษาในดานความประพฤติทางกาย วาจา และอาชีพ ใหม ชี วี ติ สุจรติ และเกื้อกูล (Training in HigherMorality) ๒. จิตตสิกขา การฝกศึกษาดานสมาธิ หรือพัฒนาจิตใจใหเจริญไดท่ี (Training in Higher Mentality หรือ Concentration) ๓. ปญญาสิกขา การฝกศึกษาในปญญาสูงขึ้นไป ใหรูคิดเขาใจ มองเหน็ ตามเปนจริง (Training in Higher Wisdom) ความสมั พนั ธข องไตรสิกขา ความสัมพันธแบบตอเน่ืองของไตรสิกขานี้ มองเห็นไดงายแมใน ชีวิตประจําวนั กลา วคือ (ศีล -> สมาธิ) เม่ือประพฤติดี มีความสัมพันธงดงาม ไดทําประโยชน อยางนอยดําเนินชีวิตโดยสุจริต มั่นใจในความบริสุทธ์ิของ ตน ไมตองกลัวตอ การลงโทษ ไมสะดุงระแวงตอการประทุษรายของคูเวร ไมหวาดหว่ันเสียวใจตอ เสียงตําหนิหรือความรูสึก ไมยอมรับของสังคม และไมมีความฟุงซานวุนวายใจ เพราะความรูสึกเดือดรอนรังเกียจในความผิดของตนเอง จิตใจก็เอิบอ่ิม ช่ืนบาน เปนสขุ ปลอดโปรง สงบ และแนว แน มุงไปกับส่ิงทคี่ ิด คาํ ท่ีพดู และการทท่ี ํา (สมาธิ -> ปญญา) ย่ิงจิตไมฟุงซาน สงบ อยูกับตัว ไรสิ่งขุนมัว สดใส มุงไปอยางแนวแนเทาใด การรับรู การคิดพินิจพิจารณามอง เห็นและเขาใจส่ิง ตา งๆกย ่งิ ชัดเจน ตรงตามจริง แลน คลอง เปน ผลดใี นทางปญญามากขึ้นเทา น้นั อุปมาในเรื่องน้ี เหมือนวาตั้งภาชนะนํ้าไวดวยดีเรียบรอย ไมไปแกลง สั่นหรือเขยามัน ( ศีล ) เมื่อนํ้าไมถูกกวน คน พัด หรือเขยา สงบนิ่ง ผงฝุนตางๆ ก็ นอนกน หายขุน นํ้าก็ใส (สมาธ)ิ เมอ่ื นาํ้ ใส กม็ องเหน็ สงิ่ ตางๆ ไดช ัดเจน(ปญ ญา )

๑๑๖ ในการปฏิบัติธรรมสูงข้ึนไป ที่ถึงขั้นจะใหเกิดญาณ อันรูแจงเห็นจริง จนกําจัดอาสวกิเลสได ก็ยิ่งตองการจิตที่สงบนิ่ง ผองใส มีสมาธิแนวแนย่ิงข้ึนไป อีก ถึงขนาดระงับการรับรูทางอายตนะตางๆ ไดหมด เหลืออารมณหรือสิ่งท่ี กําหนดไวใชงาน แตเพียงอยางเดียว เพ่ือทําการอยางไดผล จนสามารถกําจัด กวาดลา งตะกอนทีน่ อนกน ไดหมดสิน้ ไมใ หมโี อกาสขนุ อกี ตอไป ไตรสิกขาน้ี เม่ือนํามาแสดงเปนคําสอนในภาคปฏิบัติท่ัวไป ไดปรากฏ ในหลกั ทีเ่ รียกวา โอวาทปาฏิโมกข ( พทุ ธโอวาทที่เปนหลกั ใหญ อยาง ) คอื - สพพปาปสส อกรณ การไมทาํ ความช่วั ทงั้ ปวง(ศีล ) - กสุ ลสสปู สมปทา การบําเพ็ญความดีใหเพยี บพรอม (สมาธิ ) - สจติ ตปรโิ ยทปน การทาํ จิตของตนใหผ องใส (ปญญา ) นอกจากนย้ี งั มีวิธีการเรยี นรตู ามหลักโดยทั่วไป ซง่ึ พระพทุ ธเจา พระพทุ ธเจา ตรสั ไว ๕ ประการ คอื ๑. การฟง หมายถึงการตงั้ ใจศกึ ษาเลาเรียนในหอ งเรียน ๒. การจําได หมายถึงการใชว ธิ ีการตาง ๆ เพ่ือใหจ าํ ได ๓. การสาธยาย หมายถึงการทอง การทบทวนความจาํ บอ ย ๆ ๔. การเพงพินิจดว ยใจ หมายถึงการต้งั ใจจนิ ตนาการถงึ ความรนู นั้ ไวเ สมอ ๕. การแทงทะลุดวยความเห็น หมายถึงการเขาถึงความรูอยางถูกตอง เปน ความรูอยางแทจริง ไมใชติดอยูแตเพียงความจําเทาน้ัน แตเปนความรู ความจาํ ทส่ี ามารถนาํ มาประพฤตปิ ฏบิ ัตไิ ด จะเห็นไดวา สีลสิกขา จิตตสิกขา และปญญาสิกขา การศึกษาท้ั ๓ ขั้น น้ี ตางก็เปนพื้นฐานกันและกัน ซึ่งในการศึกษา พุทธศาสนามุงสอนใหคนเปนคน ดี คนเกงและสามารถอยใู นสังคมไดอยา งมคี วามสขุ จากกระบวนการศกึ ษาท่กี ลา ว มาทั้ง ๓ ข้ันของพุทธศาสนาน้ี หากสามารถนําไปปฏิบัติอยางจริงจัง ก็จะเกิดผลดี

๑๑๗ กับผูปฏิบัติ ซ่ึงหลักการท้ัง ๓ น้ัน เปนที่ยอมรับจากชาวโลก ทําใหพุทธศาสนาได แพรหลายไปในประเทศตาง ๆ ทั่วโลก จึงนับไดวาพุทธศาสนาเปนศาสตรแหง การศกึ ษาอยา งแทจ รงิ ศาสตรพ ระราชา กบั ศาสตรแหงพทุ ธธรรม สรปุ หลกั พุทธศาสนา ๑ .พุ ท ธ ศ า ส น า มี ห ลั ก ก า ร เ ดี ย ว กั บ วิ ท ย า ศ า ส ต ร คื อ ๒. สอนอยา งมเี หตุผล ๓.ศึกษาจากของจรงิ ท่ีมีอยจู ริง ๔. เชื่อจากสิง่ ทีเ่ กิดข้นึ จริง ๕.คาํ สอนทง้ั หมดของพทุ ธศาสนาสรปุ อยทู ่ี ๑. ละเวน ความช่ัวท้ังปวง ๒. ทาํ ความดีใหเ ตม็ เปย ม ๓. ทาํ จติ ใหบรสิ ทุ ธ์ิ ๖.พุทธศาสนามีคาํ สอนอยู ๒ ระดบั คอื ๑. ระดับศีลธรรม หรือระดับตํ่า ที่สอนใหละเวนความช่ัว และทําความดี โดยเอาไวส อนคนทคี่ วามรูนอ ย เชน ชาวบาน ๒. ระดับสูง ท่ีสอนใหทําจิตใหบริสุทธิ์ หรือดับทุกขของจิตใจใน ปจ จุบนั โดยใชห ลักวทิ ยาศาสตร โดยเอาไวส อนคนที่มีความรู ๗.คาํ สอนที่สาํ คญั ของพุทธศาสนากค็ อื คาํ สอนระดบั สงู คอื เรอื่ ง อริยสัจ ๔ อันเปนเร่อื งเก่ียวกบั การดับทกุ ข อนั ไดแ ก ๑. ทุกข คอื เรอื่ งความทุกขข องจติ ใจมนุษยใ นปจ จบุ นั ๒.สมทุ ยั คอื เร่อื งสาเหตุของความทกุ ขท งั้ ปวง ๓.นิโรธ คอื เรือ่ งความดบั สนทิ ของความทกุ ขท ัง้ ปวง ๔. มรรค คอื เรื่องวธิ ปี ฏบิ ตั ิเพ่ือใหถ ึงความดบั ทุกขท้ังปวง

๑๑๘ สวนคําสอนระดับศีลธรรมน้ัน ไมใชคําสอนที่สําคัญของพุทธศาสนา เพราะศาสนาไหนๆเขาก็มีคําสอนเชนน้ีกันอยูแลว อีกท้ังคําสอนระดับศีลธรรม ก็ ยังเจือปนอยูกับเรื่องงมงายที่ปลอมปนเขามามากมายในภายหลัง ซึ่งไมเปน วิทยาศาสตร และขัดแยงกับคําสอนระดับสูงอยางมาก ถาใครยึดถือในคําสอน ระดับศีลธรรม ก็จะไมเขาใจคําสอนระดับสูงได ดังนั้นคําสอนสวนใหญของ พทุ ธศาสนา จงึ มุงเนน มาท่ีเรือ่ งการดบั ทกุ ขน ีเ้ ทา นน้ั ๕.พุทธศาสนาสอนวา เม่ือเริ่มตนศึกษาพุทธศาสนา อยาเพ่ิง สนใจเรื่องเหลา น้ี คอื ๑. เร่ืองวาพระพุทธเจาหรือพระอริยะท้ังหลาย วาจะมีจริงหรือไม? ๒. เรอ่ื งวาสมาธิจะมจี รงิ หรอื ไม? หรอื ทาํ ใหเ กิดอะไรท่ีนา อศั จรรย ขึ้นมาไดจ ริงหรือไม? ๓. เรื่องวาเมื่อเราทําส่ิงใดไวแลว จะตองไดรับผลจากการกระทํานั้นใน อนาคตจรงิ หรอื ไม? ๔. เรอ่ื งทไ่ี รส าระทัง้ หลายของโลก ทีไ่ มเ กย่ี วขอ งกบั เร่อื งการดับทุกข เหตุท่ีไมใหสนใจเร่ืองเหลานี้ก็เพราะ เรื่องเหลานี้เปนเรื่องที่ไมเกี่ยวกับ เร่ืองการดับทุกขเลย และเปนเร่ืองท่ีพิสูจนไมได ไมมีของจริงมาใหศึกษาตาม หลักวิทยาศาสตร ถาใครหลงไปศึกษา ก็จะทําใหเสียเวลาอยูกับเรื่องเหลาน้ี และ อาจเกิดความเขาใจผิดหรือไขวเขวข้ึนมาได ตอเมื่อศึกษาตามหลักการของพุทธ ศาสนาจนเกิดความเขาใจอยางแจม แจงแลว ปญหาเหลา นกี้ ็จะหมดสิน้ ไปเอง ๕.พุทธศาสนาจะสอนเฉพาะเร่ืองในปจจุบันเทานั้น ไมสอนเร่ือง หลังจากตายไปแลว คือพุทธศาสนาจะสอนใหเราศึกษาชีวิตในปจจุบัน โดยใช หลักวิทยาศาสตร จนเกิดความเขาใจชีวิตอยางแจมแจงกอน แลวก็จะเขาใจเรื่อง ภายหลงั จากความตายไดด วยตนเอง โดยไมเชอื่ จากใครๆ ๖.พทุ ธศาสนาจะสอนใหใ ชป ญ ญานาํ หนา ความเชอื่ โดยสอนวา ๑. อยาเชือ่ จาก ฟง ตอ บอกตอ กันมา

๑๑๙ ๒. อยา เชอ่ื จาก เหน็ เขาทําตามๆกนั มา ๓. อยาเช่ือจาก คําลา่ํ ลอื ๔. อยา เชอื่ จาก ตาํ รา ๕. อยา เชอื่ จาก เหตุผลตรงๆ (ตรรกะ) ๖. อยาเช่อื จาก เหตผุ ลแวดลอม (นยั ยะ) ๗. อยาเชอื่ จาก สามัญสาํ นึกของเราเอง ๘. อยาเชือ่ จาก มันตรงกบั ความเหน็ ท่เี รามีอยู ๙. อยา เชอื่ จาก ผสู อนน้ดี นู า เชื่อถือ ๑๐. อยา เช่ือจาก ผูสอนน้ีเปน ครขู องเราเอง เมื่อไดรับคําสอนใดมา ใหนํามาพิจารณาดูกอน ถาเห็นวามีโทษ ใหละทิ้ง เสีย แตถาเห็นวาไมมีโทษและมีประโยชน ก็ใหนํามาทดลองปฏิบัติดูกอน ถาไม ไดผลกใ็ หละทิง้ ไป แตถ า ไดผ ลจงึ คอยเชื่อและรับเอามาปฏบิ ัติตอ ไป ๗.พุทธศาสนามหี ลักการศึกษาอยู ๓ ระดับ คือ ๑. ศกึ ษาจากการฟง หรอื อา นมา ๒ ศกึ ษาจากการคิดพิจารณา ๓. ศกึ ษาจากการปฏิบัตจิ รงิ ในขัน้ แรกพุทธศาสนาจะสอนใหฟ งหรือานมากอน แลวนาํ มาคิดพิจารณา ดวยเหตุดวยผลใหเกิดความเขาใจอยางแจมแจง แลวจึงนําความเขาใจนั้นมา ทดลองปฏิบัติ จึงจะไดรับผลจริง เพียงแคการฟงมาหรืออานมานั้นยังไมมีผล อะไร แมความเขาใจก็ยังชวยไดเพียงทําใหความทุกขบรรเทาเบาบางลงทาน้ัน จะตองมีการปฏิบัติจริงอยางถูกตองสมบูรณ จึงจะมีผลเปนความดับลงของทุกข จริง ๘.การท่ีจะรูจักพุทธศาสนาไดอยางถูกตอง ไมใชเพียงแคการฟงมาหรือ อานมาเทาน้ัน เพราะอาจจะไดรับคําสอนท่ีผิดมาก็ได จะตองถึงข้ันมีความ “เขาใจอยางแจมแจง” เทานั้น จึงจะเรียกไดวารูจักพุทธศาสนาอยางถูกตอง แทจริง ซ่ึงการท่ีจะเกิดความเขาใจพุทธศาสนาอยางแจมแจงนั้น จะตองศึกษากฎ สูงสุดของธรรมชาติ จนเกิดความเขาใจ แลวนํากฎนั้นมาศึกษารางกายและจิตใจ

๑๒๐ ของเรา จนเกิดความเขาใจวา “แทจริงไมมีเรา” จึงจะเรียกวาเกิดความเขาใจอยาง แจม แจง ๙.พุทธศาสนาจะสอนเรื่องงายๆ พื้นๆ ที่เราทุกคนสามารถศึกษาใหเกิด ความเขาใจได และปฏิบัติไดจริงโดยไมตองอาศัยความสามารถพิเศษอะไร เลย สวนเร่ืองลึกลับไกลตัว หรือเรื่องยากๆที่เราอาจจะเคยไดฟงมานั้น เปนเรื่องที่ แตงข้ึนมาในภายหลัง ซึ่งทําใหยากแกการศึกษาหรือศึกษาไมไดเลย และไมทํา ใหเกิดความเขาใจข้ึนมาไดจริง มีแตทําใหเกิดความลังเลสงสัยย่ิงข้ึน เราจึงไม ควรสนใจ ๑๐.คําสอนในพุทธศาสนานั้นสามารถยอลงใหเหลือเพียงประโยคเดียว ได และสามารถขยายออกไปไดมากมาย ซ่ึงคําสอนโดยยอนั้นก็คือ “สิ่งท้ังหลาย ทง้ั ปวง อนั ใครๆไมควรยดึ ถือวาเปน ตัวตน” ซงึ่ นก่ี ค็ ือ หลักอรยิ สจั 4 โดยสรปุ ๑๑.หลักอริยสัจ 4 จะสอนวา “ความทุกขทั้งหมดของจิตใจมนุษย เกิดมา จากสาเหตุเดียว คือ ความยึดถือวามีตัวเรา” (ความยึดถือ ก็คือ ความอยากใหสิ่ง ตางๆเปนไปตามท่ีจิตอยากจะใหเปน แตเม่ือมันไมเปนไปตามที่จิตอยาก จิตท่ี อยากนน้ั จึงเปนทกุ ข) ๑๒.หลักอริยสัจ 4 จะสอนวา “เมื่อไมมีความยึดถือวามีตัวเรา ความทุกขทั้ง ปวงก็จะไมเกิดขึ้น” เม่ือจิตไมมีทุกข มันก็สงบเย็น ปลอดโปรง สดช่ืนแจมใส ซ่ึง พทุ ธศาสนาจะเรยี กวา “นพิ พาน” ท่ีแปลวา ความดับส้ินไปของทุกข ๑๓.วิธีปฏิบัติเพ่ือไมเกิดความยึดถือวามีตัวเราไดนั้น จะตองใชจิตที่ เขมแข็ง (มีสมาธิ) มาระงับความยึดถือน้ี โดยมีความเขาใจวา “แทจริงมันไมเรา” (มีปญญา) มาคอยควบคุมและมีจิตที่ปกติ (มีศีล) เปนพ้ืนฐานอยูกอนแลว ถา ปฏิบัติไดชั่วคราว ทุกขก็ดับลงเพียงชั่วคราว แตถาปฏิบัติไดถาวร ทุกขก็ดับลง ถาวร

๑๒๑ ๑๔.ศีลน้ันเราทุกคนก็สามารถปฏิบัติได ดวยการต้ังใจวาจะไมเบียดเบียน ชีวิตและทรัพยสินของผูอื่น แมดวยกายหรือวาจาก็ตาม เพียงทานี้เราก็มีศีลได เองแลว ๑๕.สมาธินั้น เพียงเราตั้งใจในการคิด การพูด หรือการเคลื่อนไหวของ รางกายใหมั่นคงตอเนื่องกันไดนานๆ เราก็มีสมาธิท่ีพรอมใชดับทุกขไดแลว ถา ใครยงั ทําไมไ ด ก็ตองไปฝก มากอน ๑๖.สวนปญ ญานั้น เพยี งเรามีความเขา ใจอยา ถูกตอ งวา “แทจริงไมมีสิง่ ใด หรือสภาวะใดที่จะเปนเราหรือตัวเราได” เพียงเทาน้ีเราก็มีปญญาที่แทจริงข้ึน มาแลว ๑๗.การทจี่ ะเกิดความเขาใจวาไมม ีเราไดน้ัน จะตองเขาใจถงึ กฎสงู สดุ ของ ธรรมชาติ กอนวา “ทุกส่ิงท่ีเกิดข้ึนตองมาจากเหตุและปจจัย(ปจจัย หมายถึง ส่ิง ที่มาชวยสนับสนุน)เทาน้ัน” คือสิ่งใดจะเกิดขึ้น จะตองอาศัยส่ิงอ่ืนหลายๆส่ิงมา ปรุงแตงหรือสรางขึ้นเสมอ ไมมีส่ิงใดจะเกิดข้ึนหรือต้ังอยูไดลอยๆโดยไมมีสิ่งอื่น มาปรุงแตง ๑๘.เม่ือทุกสิ่งเกิดขึ้นมาและต้ังอยูไดเพราะเหตุปจจัย ดังนั้นทุกสิ่งท่ีเกิด ขนึ้ มา จึงไมมสี ภาวะท่ีจะเปนตัวตนท่ีแทจรงิ ของตัวเอง ชนิดทจี่ ะเปนตวั ตนท่ีเทีย่ ง แทถาวรหรือเปนอมตะได คือเม่ือส่ิงใดเกิดขึ้นมาแลว ก็จะตองดับสลายหรือ หายไปอยา งแนนอน ไมช า กเ็ ร็ว ๑๙.วัตถุทั้งหลายของโลก ก็ลว นเกดิ ขนึ้ มาจากเหตปุ จ จยั ดังน้นั วัตถุทั้งหลายของโลก จึงไมมีสภาวะท่ีจะเปนตัวตนของตนเอง หรือไมมี ตวั ตนท่ีแทจ ริง ชนดิ ทีจ่ ะตงั้ อยตู ลอดไปชวั่ นริ ันดรได ๒๐.รางกายของมนุษยและส่ิงท่ีมีชีวิตทั้งหลาย ก็เกิดมาและตั้งอยูได เพราะมีเหตปุ จจัย (คอื มอี าหาร, น้าํ , ความรอ น, และอากาศ) เม่ือขาดเหตุหรือปจ จัย ใดไป รางกายก็จะแตกสลายหรือตายไปทันที ดังน้ันรางกายของสิ่งที่มีชีวิต

๑๒๒ ทั้งหลาย จึงไมมีตัวตนท่ีแทจริง ชนิดท่ีจะต้ังอยูไดตลอดไปช่ัวนิรันดร คือสรุปได วา รางกายของเราจริงๆน้ันมันไมมี มีแตรางกายช่ัวคราว ที่เรามาสมมติเรียกกัน เทา นน้ั ๒๑.จติ ใจของมนุษยและส่ิงท่มี ีชวี ติ ทัง้ หลาย ก็เกดิ มาและตงั้ อยูไดเพราะ มีเหตุปจจัย (คือมีรางกายท่ียังไมตาย จึงทําใหเกิดจิตใจขึ้นมารับรูและรูสึกสิ่ง ตางๆได และมีความทรงจําจากสมอง จึงมีความจําและคิดได) เม่ือขาดเหตุหรือ ปจจัยใดไป จิตใจก็จะดับหายไปทันที ดังน้ันจิตใจของส่ิงท่ีมีชีวิตทั้งหลาย จึงไม มีตัวตนท่ีแทจริง ชนิดท่ีจะต้ังอยูไดตลอดไปชั่วนิรันดร คือสรุปไดวา จิตใจของ เราจริงๆนน้ั มันไมมี มีแตจิตใจชว่ั คราว ท่ีเรามาสมมตเิ รียกกันเทาน้ัน ๒๒.สรุปวา “ไมมีส่ิงใดหรือสภาวะใดท่ีจะมาเปนเรา หรือตัวเรา หรือ ตัวตนของใครๆได” เพราะทุกส่ิงมันเปนไปตามเหตุตามปจจัยของมัน เมื่อทุกส่ิง เปนไปตามเหตุตามปจจัยของมัน ดังนั้นเมื่อเหตุหรือปจจัยของมันเส่ือมสลายหรือ ดับหายไป ส่ิงท่ีเกิดขึ้นมาน้ันจึงตองเสื่อมสลายหรือดับหายตามไปดวยเสมอ น่ีคือ ความไมเ ท่ียงแทถาวรของสิง่ ที่เกิดขึ้นมาทง้ั ปวง ๒๓.เม่ือทุกส่ิงที่เกิดข้ึนมาลวนตองอาศัยเหตุปจจัย มาปรุงแตงขึ้นมา ดังนั้นเม่ือมันยังต้ังอยู มันก็ตองทนที่จะประคับประคองตัวตนชั่วคราวของมัน เอาไวดวยความยากลําบาก มากบางนอยบางตอลดเวลา ถาไมทนมันก็จะแตก สลาย (ใชกับวัตถุ) หรือดบั หายไป (ใชกบั จิตใจ) ทันที นค่ี ือความเปนทุกขของสงิ่ ทีเ่ กิดข้ึนมาทงั้ ปวง ๒๔.เม่ือจิตโงเพราะไมเขาใจวา “ส่ิงท่ีเกิดขึ้นมาท้ังหลาย โดยเฉพาะ รางกายและจิตใจของตัวเอง ก็ไมใชของตัวเองจริง และไมเท่ียงแทยั่งยืนถาวร รวมท้ังยังตองทนอยูดวย” แลวก็ไปยึดถือส่ิงที่ไมเท่ียงแทถาวรนี้เขา เมื่อส่ิงท่ี ยดึ ถอื เอาไวน้ีมันเปลี่ยนแปลงไปตามเหตุตามปจจยั ของมัน จติ โงน้ีจึงเปน ทุกขไป อยางชวยไมไ ด ๒๕.เมื่อเรา (ตามที่สมมติเรียก) เขาใจแลววา “แทจริงมันไมเรา” เราก็ นําเอาความเขาใจนี้ มาเพงพิจารณาเขาไปในรางกายและจิตใจของเรา (และของ

๑๒๓ คนอ่ืนดวย) อยางม่ันคงตอเนื่องกันไดนานๆ จิตก็จะเกิดสมาธิข้ึนมาได และสมาธิ น้กี จ็ ะมาระงบั หรอื ทําใหค วามยดึ ถอื วามีตัวเรา หรือตวั ตนของใครๆดบั หายไปจาก จติ ของเราได ๒๖.เมื่อไมมีความยึดถือวามีตัวเรา อันเปนสาเหตุของความทุกข ท้ังหลาย ความทุกขทั้งหลายก็ยอมท่ีจะไมมีตามไปดวย เม่ือจิตไมมีทุกขสภาวะที่ ตรงขามกับความทุกข หรือความสงบเย็น (นิพพาน) ก็ยอมท่ีจะปรากฏข้ึนมา แทนทคี่ วามทกุ ขทนั ที ๒๗.ถ าเราสามารถปฏิ บั ติ ให เกิ ดป ญญาและสมาธิ ขึ้ นมาได เมื่อใด นิพพานก็จะปรากฏเม่ือนัน้ แตถา เผลอใหปญญาและสมาธินี้หายไปเมื่อใด ความทุกขก็จะยังกลับมาเกิดขึ้นไดใหมเรื่อยไป จนกวาเราจะสามารถปฏิบัติให เกิดปญญาและสมาธิน้ี ไดอยางตอเนื่องมั่นคงสมํ่าเสมอ เปนเวลานานๆ จนนิสัยที่ จะเกิดความยึดถือวามีตัวเราที่ฝงอยูในจิตใตสํานึกของเรา ไดเลือนหายไปจาก จติ ใตสํานกึ อยา งถาวร นพิ พานกจ็ ะปรากฏไดอ ยา งถาวรเหมอื นกัน ๒๘.สรปุ หลักพทุ ธศาสนา กม็ ีอยูแคนี้ คอื “ถา โงไปยึดถือสง่ิ ใดวา เปน เรา หรือของเรา จิตก็เปนทุกข แตถามีปญญา แลวไมไปยึดถือส่ิงใดๆวาเปนเราหรือ ของเรา จิตก็ไมเปนทุกข” ถาใครเขาใจเพียงแคน้ีก็เทากับเขาใจพุทธศาสนา ท้งั หมด ถา ใครปฏบิ ัติไดเพยี งเทาน้ี ก็เทากับไดปฏิบัติพุทธศาสนาทั้งหมด และถา ใครไดร ับผลเพียงเทา น้ี ก็เทา กบั ไดร บั ผลทัง้ หมดในพทุ ธศาสนา หลักธรรมาภบิ าลภาครฐั กบั หลกั พทุ ธศาสตร การบริหารราชการแบบเกายังคงตองเผชิญกับความลมเหลวของระบบ การบริหารงาน ระบบราชการที่ยังคงทาทายโลกาภิวัตนซึ่งจะทําใหขาราชการ ปรับตัวเขากับการจัดการแบบเดิมๆ คัดเลือกจากองคกรเอกชนไมมากก็นอย การ บรหิ ารราชการตามหลักพระพุทธศาสนาเปน แนวคดิ หลกั รว มสมัย รวมทัง้ หลกั การ ของสังคหวัตถะที่สนับสนุนและสงเสริมขาราชการและประชาชนใหพัฒนาความ รัก ผูกพันกัน สรางความไวเนื้อเช่ือใจ ซึ่งเปนหลักการท่ีสงเสริมความสามัคคีใน ชุมชนเพราะ อาศัยความสนิทสนมผานวันเวลาในชีวิตประจําวันที่เหมาะสมและ สอดคลองกับวัฒนธรรมของทางราชการ การบริหารงานในประเทศไทยท่ีศาสนา

๑๒๔ พุทธเปนศาสนาประจําชาติตองนําไปสูการรับเอาหลักพระพุทธศาสนา เพ่ือใชใน การบริหารงานระบบราชการมากข้นึ ธรรมาภิบาลเปนระบบธรรมาภิบาลท่ีดีสําหรับกิจการสาธารณะและ สังคม คือการเขารวมใน การทํางานของบุคลากรในองคกร มีการประสานงาน ระหวางบุคลากรและผบู ังคับบัญชา ตอ งเปดเผย ดําเนินนโยบายการบริหารจดั การ ธรรมาภิบาลแบบองครวมซึ่งในพระพุทธศาสนามีหลักการของ ธรรมาภิบาลเปน การนําหลักธรรมมาประยุกตใชในการบริหารสถานศึกษา องคกร และหนวยงาน ตางๆ ท้ังภาครัฐและเอกชนอกี ดว ย โลกในยุคโลกาภิวัตน มีปญหามากมาย ต้ังแตปญหาพื้นฐานไปจนถึง ปญหาระดับโครงสราง ตัวอยางของปญหาตางๆ ไดแก ปญหาทางดาน เศรษฐกิจ เกิดชองวา งระหวา งความมีกับความไมมขี ยายตัวไปในวงกวาง ปญหา ดานสังคม ปญหาดานการเมือง ปญหาส่ิงแวดลอมถูกทําลาย ปญหาขอพิพาท ระหวางพรมแดนหลายประเทศประสบปญหาเพราะไมสามารถสรางสันติภาพ ภายในประเทศของตนได ปญหาดังกลาวกําลังรอแนวทางการแกไข ในแวดวง วิชาการปจจุบันไดมีความพยายามท่ีจะนําพระพุทธศาสนาเขาไปผูกพัน (engage) เปนอันหน่ึงอันเดียวกับสังคม มีความพยายามท่ีจะตีความพุทธธรรมให ครอบคลุมปญหาใหมๆ เน่ืองจากพุทธศาสนาแบบจารีตที่เนนการแกปญหาแบบ ปจเจกบุคคลไมเพียงพอตอการตอบปญหาของสังคมยุคใหมที่เต็มไปดวยความ สลับซับซอนได การแกปญหาความทุกขของปจเจกบุคคลและสังคมสามารถ ดําเนินควบคูกันไปได ในทัศนะของผูเขียนมองวาในประวัติศาสตรที่ผานมา กลาวไดพระพุทธศาสนาเปนศาสนาที่มีความขัดแยงนอยที่สุด พระพุทธองค สามารถสรางสังคมสงฆขึ้นมาใหเปนแบบอยางของรูปแบบการปกครอง หรือ รูปแบบการบริหารจัดการในยุคปจจุบันไดเปนอยางดี อยางไรก็ตามบัดน้ี พระพุทธศาสนาที่เคยรุงเรืองไดลวงเลยมาแลวกวา ๒๕๕๐ ป หลายส่ิงหลายอยาง เปลี่ยนแปลงไปตามกฎไตรลกั ษณ แตพระธรรมของพระพุทธองคก็ยังคงอยู และมี ความสําคัญเสมอมาสามารถนํามาปรับประยุกตใหเขากับยุคสมัยได ดังความตอน หนึ่งที่พระพุทธองคไดตรัสไววา “เราไมขัดแยงกับโลก แตโลกขัดแยงกับ

๑๒๕ เรา ผูกลาวเปนธรรมไมข ดั แยง กับใครในโลก ส่ิงทบี่ ัณฑติ สมมุติวาไมมีใน โลก แมเราก็บอกวาส่ิงนั้นไมมี ส่ิงใดท่ีบัณฑิตสมมุติวามีในโลก แมเราก็ บอกวาสิ่งนั้นมี... อุบล ปทุม บุณฑริก เกิดในนํ้า เจริญในน้ํา เติบโตพนนํ้า ตั้งอยูในนํ้าแตไมติดน้ํา แมฉันใด ตถาคตเกิดในโลก เติบโตในโลก ครอบงําโลก โลกฉาบทาไมไ ด ฉันนั้นเหมือนกัน” พุทธดาํ รัสขา งตนตีความ ไดวา คําวา “ตถาคต” หมายถึง “ธรรม” หรือ “ธรรม” หมายถงึ “ตถาคต” ดังพทุ ธพจน วา “ผูใดเห็นธรรม ผูน้ันชื่อวาเห็นตถาคต” ดังน้ันพระธรรมของพระองคหากรูจัก ประยุกตใชยอมสามารถแกปญหาตางๆ ในโลกไดอยางแทจริง มีเพียงกิเลสของ มนุษยเทานั้นท่ีเห็นวาธรรมของพระพุทธองคลาสมัย พุทธธรรมาภิบาล หรือธรร มาภิบาลตามแนวพุทธเปนกระบวนยุทธวิธีหน่ึงท่ีผูเขียนสนใจศึกษาหาคําตอบ และพยายามนําเสนอในงานชิ้นนี้เพ่ือใชแกปญหาตางๆ ท่ีมีความสลับซับซอน อยางย่ิงดังเชนในปจจุบัน ท้ังน้ีดวยผูเขียนเห็นวาแนวคิดธรรมาภิบาล หรือ good governance ตามแนวตะวันตกท่ีมีการกลาวถึงอยางแพรหลายในปจจุบัน นั้ นยั งมี จุ ดอ อน และความไม ชั ดเจนในหลายประเด็ น ท้ั งในแง ความหมาย เปาประสงค รวมถึงกระบวนวิธีการปฏิบัติ หากจะทําใหสมบูรณ พระพุทธศาสนาจะมีทางออกของเร่ืองน้ีอยางไร จึงเปนที่มาของการศึกษาครั้ง นี้ ทงั้ นี้ผูเ ขียนไดทาํ การวิเคราะหคาํ สอนในพระพุทธศาสนาโดยยึดคมั ภีรจ กั กวัต ติสูตร ซึ่งเปนพระสูตรที่สําคัญยิ่งเก่ียวกับการบริหารจัดการหรือการปกครอง และ มีความใกลเคียงกับหลักธรรมาภิบาลมากที่สุด พรอมกันนี้ยังไดนําหลักฐานจาก สวนอื่นๆ ในพระไตรปฎกมาสนับสนุนโดยพิจารณาจากกรอบหลักธรรมาภิบาล ปจจุบัน ประเด็นวัตถุประสงคในการศึกษาอื่นๆ ท่ีผูเขียนไดกําหนดไวเปน แนวทาง เชน อะไรคือที่มาของแนวคิดธรรมาภิบาล อะไรคือความแตกตางของ คําวา ธรรมราชา หรือธรรมาภิบาล อะไรคือจุดออนของธรรมาภิบาลแบบ ปจจุบัน รวมถึงบทบาทของพุทธศาสนาจะมีสวนชวยพัฒนาธรรมาภิบาลใหเกิด ขนึ้ กับสังคมโลกโดยรวมไดอ ยางไร เปน ตน

๑๒๖ แนวคิดธรรมาภบิ าล คําวา “good governance” เปนศัพทท่ีพัฒนามาจากคําวา “good government” ซึ่งแนวคิดดังกลาวสวนหนึ่งเกิดจากกระบวนการโลกาภิวัตน หรือ การแผขยายอํานาจอิทธิพลของชาติมหาอํานาจสูชาติดอยพัฒนาหรือกําลัง พัฒนา ซึ่งเกิดขึ้นหลังยุคสงครามเย็นไดสิ้นสุดลง สหรัฐอเมริกาไดกลายเปน มหาอํานาจหมายเลขหน่ึงของโลก อเมริกาไดมีความพยายามที่จะจัดระเบียบโลก ใหม โดยการแผขยายแนวคิดและอิทธิพลไปในสวนตางๆ ของโลกเพื่อความม่ังคั่ง ทางเศรษฐกิจ และความม่ันคงทางการทหารของสหรัฐเอง กระแสโลกาภิวัตนจึง เปนอํานาจเผด็จการแบบใหมท่ีอาศัยการครอบงําจากทุนขนาดใหญท่ีมีอิทธิพล เหนือรัฐบาลของแตละประเทศ ประชาธิปไตยแบบเสรีนิยม จึงถูกใชเปนเพียง เครื่องมือของกลุมทุนขนาดใหญ โดยรวมกับกลุมผูนําหรือนักการเมือง ทองถ่ิน อันเปนสาเหตุนําไปสูการปกครองที่ไมเปนธรรม แนวคิดธรรมาภิบาลจึง เกดิ ขึ้นโดยมที ่มี าอยา งนอ ย ๒ ประการ คอื ๑. จากเจตนารมณของนักวิชาการ หรือนักรัฐศาสตรที่ตองการให มนุษยชาติมีระบบการปกครองท่ีดีและเปนธรรม เน่ืองจากปจจุบันกลไกการ ปกครองไมเ พยี งพอตอ การรบั มอื กบั สงั คมที่สลบั ซับซอ นมากขน้ึ ได ๒. เกิดจากกลุมทุนใหญท่ีอยูเบื้องหลัง World Bank (ธนาคารโลก) และ IMF (กองทุนการเงินระหวางประเทศ) ท่ีตองการหลักประกันใหแกเจาหนี้ในการ ทวงหนี้ ซง่ึ รัฐบาลทองถน่ิ ลว นเปนตัวแทนของกลุมทนุ ทองถิน่ ตา งๆ สาํ หรับประเทศไทยหลังจากเกิดวิกฤตเศรษฐกิจ “ตมยํากงุ ” ในป ๒๕๔๐ ซ่ึงถือวาเปนประเทศลูกหนี้ท่ีเขาโครงการรับความชวยเหลือจากกองทุนการเงิน ระหวางประเทศ (IMF) ยอมไมอาจจะหลีกเล่ียงแนวคิดและอิทธิพลดังกลาวได แนวคิดธรรมาภิบาลจึงเปนสวนหน่ึงที่เกิดขึ้นมาพรอมกับขอตกลงในโครงการรับ ความชวยเหลือจากกองทุนการเงินระหวางประเทศ กลาวกันวาสาเหตุท่ีประเทศ ไทยประสบภาวะวิกฤตเศรษฐกิจสวนหนึ่งเกิดจากการทุจริตคอรัปชั่นท้ังในแวดวง

๑๒๗ นักการเมือง แวดวงนักธุรกิจ รวมถึงแวดวงขาราชการอันนํามาซ่ึงความไร เสถยี รภาพภายในประเทศ อกี สวนหนึ่งเกดิ จากกระบวนการโลกาภิวัตนโ ดยเฉพาะ อยางยิ่งกรณีมีการโจมตีคาเงินบาทจากกลุมทุนตางชาติขนาดใหญ ทําให นักวิชาการไทยกลุมหน่ึงเรียกรองใหรัฐบาลสราง “ธรรมรัฐแหงชาติ” ข้ึน ใน ระยะแรก คําวา ธรรมาภบิ าล (good governance) มนี ักวิชาการไทยหลายทา นได บัญญัติศัพทเรียกกันไปตาง ๆ มากอน เชน สุประศาสนการ ธรรมรัฐ ธรรม ราษฎร การกํากับดูแลท่ีดี ประชารัฐ รัฐาภิบาล การบริหารกิจการบานเมืองและ สงั คมที่ดี และกลไกประชารฐั ทีด่ ี ในสวนของความหมายน้ัน UNDP (United Nation Development Program) หนวยงานสังกัดองคการสหประชาชาติ ไดใหนิยามความหมายของ good governance หรือธรรมาภิบาลวา คือการใชอํานาจทางการเมือง การ บริหาร และเศรษฐกิจในการดําเนินภารกิจ กิจกรรมตางๆ ของประเทศในทุกระดับ โดยมีกลไก กระบวนการ สถาบัน ซึ่งประชาชนและกลุมตางๆ สามารถแสดงออกถึง ความตองการผลประโยชน การใชสิทธิและหนาท่ีตามกฎหมาย การประสาน ประนปี ระนอมความแตกตา งโดยผา นกลไก กระบวนการ และสถาบนั เหลา นนั้ อาจารยธีรยุทธ บุญมี ซึ่งเรียก good governance เปนทานแรกๆวา ธรรมรัฐ ไดใหความหมายวา คือ การบริหารจัดการประเทศท่ีดีในทุกๆ ดาน และ ทุกๆ ระดับ การบริหารจัดการท่ีดีดังกลาวจะเกิดข้ึนไดตอเมื่อมีหลักคิดวาท้ัง ประชาชน ขาราชการ บริหารประเทศเปน หุน สวน (partnership) กันในการกาํ หนด ชะตากรรมประเทศ ศ.นพ.ประเวศ วะสี ไดใหคํานิยามของธรรมรัฐไววา คือ รัฐที่มีความ ถกู ตอ ง เปนธรรม ซึง่ หมายถงึ ความถูกตองเปน ธรรมใน ๓ เรื่องใหญๆ คือ ๑. การเมืองและระบบราชการท่ีโปรงใส รับผิดชอบตอสังคม ถูก ตรวจสอบได

๑๒๘ ๒. ภาคธุรกจิ ทีโ่ ปรง ใส รบั ผิดชอบตอสงั คม สามารถตรวจสอบได ๓. สังคมที่เขมแข็ง ความเปนประชาสังคม (civil society) สามารถ ตรวจสอบภาครัฐ และภาคธุรกิจใหต้งั อยใู นความถกู ตองได เม่ือกลา วโดยสรุป ธรรมาภบิ าล หมายถงึ การบรหิ ารจัดการทรพั ยากร ทางเศรษฐกิจและสังคม เพ่ือการพัฒนาของประเทศ โดยมีการเช่ือมโยง องคประกอบทั้งสามสวนของสังคม คือ ภาคราชการ ภาคธุรกิจเอกชน และภาค ประชาสังคมและใหมีการสนับสนุนซึ่งกันและกันอยางสรางสรรค กอใหเกิด ความสัมพันธระหวางเศรษฐกิจ สังคม การเมืองอยางสมดุล สงผลใหสังคมดํารง อยูรวมกันอยางสันติ ตลอดจนมีการใชอํานาจในการพัฒนาประเทศชาติให เปนไปอยา งมั่นคงย่งั ยนื และสามารถตรวจสอบได สําหรับประเทศไทยในภาคราชการไดเริ่มดําเนินการสราง “ธรรมาภิ บาล” ขึ้นแลว กลาวคือ ไดมีระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีวาดวยการสรางระบบ บริหารกิจการบานเมืองและสังคมท่ีดี พ.ศ. ๒๕๔๒ โดยระเบียบนี้กําหนดใหทุก หนวยงานของรัฐ ดําเนินการบริหารจัดการโดยยึดหลักการ ๖ หลัก ไดแก หลัก นิติธรรม หลักคุณธรรม หลักความโปรงใส หลักความมีสวนรวม หลักความ รบั ผิดชอบ และหลกั ความคมุ คา ซึ่งสรุปสาระสําคัญ ไดดังนี้ ๑. หลักนิตธิ รรม (theruleoflaw)ไดแก การตรากฎหมายกฎขอบงั คบั ตางๆ ใหทันสมัยและเปนธรรม เปนที่ยอมรับของสังคม และสังคมยินยอมพรอมใจ ปฏิบัติตามกฎหมาย กฎขอบังคับเหลานั้น โดยถือวาเปนการปกครองภายใต กฎหมายมิใชต ามอาํ เภอใจ หรอื อาํ นาจของตัวบุคคล ๒. หลักคุณธรรม (morality) ไดแก การยึดมั่นในความถูกตองดีงาม โดยรณรงคใหเจาหนาท่ีของรัฐ ยึดถือหลักน้ีในการปฏิบัติหนาท่ีใหเปนตัวอยาง แกสังคมและสงเสริมสนับสนุนใหประชาชนพัฒนาตนเองไปพรอมกันเพื่อใหคน

๑๒๙ ไทยมีความซื่อสัตย จริงใจ ขยัน อดทน มีระเบียบวินัย ประกอบวิชาชีพสุจริตจน เปน นสิ ัยประจาํ ชาติ ๓. หลักความโปรงใส (accountability)ไดแ ก การสรา งความไวว างใจ ซ่ึงกันและกันของคนในชาติโดยปรับปรุงกลไกการทํางานขององคกรทุกวงการ ใหมีความโปรงใส มีการเปดเผยขอมูลขาวสารที่เปนประโยชนอยางตรงไปตรงมา ดว ยภาษาท่ีเขาใจงาย ประชาชนเขาถึงขอมูลขา วสารไดสะดวกและมกี ระบวนการ ใหประชาชนตรวจสอบความถูกตองชดั เจนได ๔. หลักความมีสวนรวม (participation) ไดแก การเปดโอกาสให ประชาชนมีสวนรวมรับรูและเสนอความเห็นในการตัดสินใจปญหาสําคัญของ ประเทศ ไมวาดวยการแจง ความเห็น การไตส วนสาธารณะ การประชาพิจารณ การ แสดงประชามติหรอื อน่ื ๆ ๕. หลักความรับผิดชอบ (responsibility) ไดแก การตระหนักในสิทธิ หนาท่ีความสํานึกในความรับผิดชอบตอสังคม การใสใจปญหาสาธารณะของ บานเมืองและกระตือรือรนในการแกปญหาตลอดจนการเคารพในความคิดเห็นที่ แตกตาง และความกลาทีจ่ ะยอมรับผลจากการกระทําของตน ๖. หลักความคุมคา (cost – effectiveness or economy) ไดแก การ บริหารจัดการและใชทรัพยากรที่มีจํากัด เพ่ือใหเกิดประโยชนสูงสุดแกสวนรวม โดยรณรงคใหคนไทยมีความประหยัด ใชของอยางคุมคา สรางสรรคสินคา บริ การท่ี มี คุ ณภาพสามารถแข งขั นได ในเวที โลกและรั กษาพั ฒนา ทรัพยากรธรรมชาติใหสมบรู ณย ่ังยนื สําหรับในภาคธุรกิจเอกชนและภาคประชาสังคม การสรางธรรมาภิ บาลใหเกิดขึ้นนั้น ยังไมมีการดําเนินการในเร่ืองนี้อยางกวางขวางมาก นัก รวมทั้งประชาชนยังขาดความเขาใจในเรื่องน้ีอยางดีพอ จึงทําใหยังขาด กลไกของการตรวจสอบและการกํากับดูแลในการปฏิบัติงานเพื่อกอใหเกิด “ธรร มาภิบาล” ข้ึนอยางแทจริง สถาบันท่ีทําหนาท่ีสงเสริมใหเกิดธรรมาภิบาลขึ้นมี

๑๓๐ อยูดวยกันสามสถาบัน ไดแก ภาครัฐ ภาคเอกชน และประชาสังคม ปฏิสัมพันธ ระหวางสถาบันท้ังสามนี้ท่ีจะนับวาประสบความสําเร็จได จะตองยังผลใหเกิดการ พัฒนาที่ยั่งยืน ซึ่งจะเปนเชนน้ันได จะตองมีรัฐท่ีมีประสิทธิภาพ มีประชาสังคม ท่ีมีความต่ืนตัว และตระหนักในบทบาท สิทธิ และหนาท่ีของตน และมีภาคธุรกิจ เอกชนที่มีผลิตภาพสูง สามสวนน้ีถือเปนองคประกอบที่จะขาดเสียมิไดของการ สรางธรรมาภิบาลใหเกิดขึ้น รัฐที่มีประสิทธิภาพจะชวยสรางสภาพแวดลอมทาง การเมือง และกฎหมายท่ีเอ้ือตอการเติบโตของเศรษฐกิจและการกระจายรายไดท่ี เปนธรรมในขณะที่ประชาสังคมที่เขมแข็งจะชวยระดมกลุมและชุมชนสงเสริม ปฏิสัมพันธทางการเมืองและสังคม ใหหลักประกันในเรื่องโอกาสของการมีสวน รวม และชวยสรางทุนทางสังคมและความสมัครสมานสามัคคีระหวางคนในสังคม สวนภาคธุรกิจเอกชนที่มีผลิตภาพสูง ถือเปนพื้นฐานอันสําคัญของการสรางความ ม่ังค่ังใหแกประเทศ และเพิ่มพูนความสามารถในการแขงขันในระดับระหวาง ประเทศ ถึงแมวาหลักธรรมภิบาลจะมีความสําคัญดังที่กลาวแลวขางตน แต สภาพการณต างๆ ท่ปี รากฎอยูในปจ จบุ ันท้งั ระดับบรษิ ัท ระดับสงั คม ระดบั ประเทศ หรือในระดับโลก ยังดูวาจะยังหางไกลกับนิยามและความหมายแหงหลักธรรมาภิ บาลดังกลาว ซึ่งผูเขียนเห็นวานัยแหงธรรมาภิบาลในปจจุบันกับนัยแหง ธรรมาภิ บาลในพระพุทธศาสนานั้นยังมีความแตกตางกันอยูคอนขางมาก โดยเฉพาะอยาง ย่ิงในดานเปาหมาย กระบวนวิธีการปฏิบัติ รวมถึงที่มาหรือปรัชญาของแนวคิด ดังกลาว หากพิจารณาวิเคราะหในเชิงลึกถึงนัยแฝง จะพบวาธรรมาภิบาลเกิดข้ึน บนฐานคิดเร่ืองผลประโยชนทางดานเศรษฐกิจ อันวาดวยความสามารถดานการ แขงขันเปนหลัก เปนอัตตวาทุปาทาน ระดับประเทศ ทําใหผูท่ีมกี ําลังมากกวามุง แขงขันเพ่ือเอาชนะผูออนดอยกวาโดยชอบธรรมเขาทํานอง “ปลาใหญกินปลา เล็ก” ปลาใหญในที่นี้หมายถึงชาติมหาอํานาจทางเศรษฐกิจใชหลักธรรมาภิบาล ครอบงําปลาเล็กคือชาติที่ดอยกวา ในระดับสังคมก็เชนเดียวกัน หาก

๑๓๑ ปรัชญา หลักคิด ตั้งไวผิด คือมีความเห็นผิดเปนมิจฉาทิฏฐิอยูเชนน้ียอมไม สามารถแกปญหาตางๆ ไดอยางแทจริง แตหากพิจารณาดวยความเปนธรรม ไม ตองคาดหวังผลเลิศ การมีธรรมาภิบาลยอมดีกวาการไมมี นั่นคือหลักธรรมาภิ บาลถือเปนการประนีประนอม หรือการสมานฉันทระหวางส่ิงที่ดีที่สุด กับส่ิงที่เลว ท่ีสุด หรือระหวางธรรมกับอธรรม เพราะหลักการพื้นฐานของแนวคิดดังกลาว ตั้งอยูบนพื้นฐานผลประโยชน หรือความเห็นแกตัวดังกลาวขางตน ผูเขียนเห็น วาแมธรรมาภิบาลจะเปนสิ่งท่ีดีโดยหลักการ แตหากพิจารณาในรายละเอียดจะ พบปญหาจริยศาสตรอันเปนความขัดแยงระหวาง ธรรมาภิบาลเล็กระดับบุคคล หรือองคกร กับธรรมาภิบาลใหญระดับประเทศ ไปจนถึงระดับโลก ความขัดแยง ดังกลาวเกิดจากอุปาทาน 4 คือความยึดมั่นถือม่ันในตนเอง รวมถึงประเทศตนเอง เรียกวาอัตตวาทุปาทาน ความยึดม่ันใครท่ีจะเอาชนะทางเศรษฐกิจเรียกวากามุ ปาทาน ความยึดม่ันในแนวคิด เรียกทิฏุปาทาน ความยึดม่ันในการปฏิบัติ เรยี กวา สลี ัพพตุปาทาน ความสลับซับซอนของสังคมและส่ิงแวดลอมออกเปนระดับตางๆ เชน ระดับนานาชาติหรือระดับโลก เรียกวาโลกาภิบาล (global governance) ระดับประเทศใดประเทศหน่ึง เรียกวา รัฐาภิบาล (national governance) ระดับ สงั คมของแตละประเทศ เรียกวา สังคมภิบาล (social governance) ระดับองคกร หรือบรรษัทในประเทศใดประเทศหนึ่ง เรียกวา บรรษัทภิบาล (corporate governance) มองในระดับหนวยยอยสุด คือระดับบุคคล และระดับครอบครัวก็ จําตองมีธรรมาภิบาล รวมถึงแนวปฏิบัติตอสิ่งแวดลอมซ่ึงถือวาเปนสมบัติรวมกัน ของคนท้ังโลก ผูเขียนกําหนดใหพ้ืนที่สีขาวมีโอกาสท่ีจะเกิดความขัดแยงในเชิง ผลประโยชนไดสูงตามแนวคิดธรรมาภิบาลตะวันตก เพราะมีผลประโยชนตนเปน เปาหมายหลัก ทําใหเกิดความสงสัยวาหากมีธรรมาภิบาลแลวผูปฏิบัติจะยึด ผลประโยชนของใคร ระหวางตนเอง สังคม ประเทศ หรือเพียงคนกลุมใดกลุมหนึ่ง เฉพาะเทาน้ัน เพราะเมื่อมีการเอ้ือผลประโยชนใหกลุมหน่ึงก็จะมีอีกกลุมเสีย

๑๓๒ ผลประโยชนอยูเสมอ กรณีที่เห็นไดในปจจุบันเชน เรื่องการแกปญหาโลกรอน ซึ่งประเทศสหรัฐอเมริกา เปนประเทศท่ีสรางมลภาวะมากที่สุด แตอเมริกาเลือกที่ จะดูแลปญหาดานเศรษฐกิจของตัวเองแทนการดูแลส่ิงแวดลอมซ่ึงเปนปญหาของ คนทั้งโลก คําถามคืออเมริกาควรยึดธรรมาภิบาลระดับโลก หรือธรรมาภิบาล ระดับประเทศ จะเห็นไดวาธรรมาภิบาลนั้นเปนเร่ืองของการบริหารจัดการ ผลประโยชนของผูมีสวนไดเสีย (stakeholders) ซึ่งเปนเรื่องที่สําคัญและยาก ท่ีสุด จุดออนสําคัญของแนวคิดธรรมาภิบาลแบบตะวันตกก็คือเปนแนวคิดแบบ วัตถุนิยม หรือประโยชนนิยม นอกจากน้ีกระบวนการธรรมาภิบาลในปจจุบัน ยังใหความสําคัญกับผูนํา ผูบริหารมากกวาพนักงาน หรือประชาชน รวมถึง ระดับโครงสรางมีการใชกฎหมาย กฎบัตร หรือกติการวมเปนเครื่องมือมากกวาท่ี จะเริ่มตนท่ีภายในจิตใจ ซ่ึงมีความละเอียดลึกซ้ึงและเปนรากเหงาแหงปญหาที่ แทจริง นอกจากนี้ธรรมาภิบาลดังกลาวยังมีลักษณะหยุดน่ิง น่ันคือมุงเพียง สันติภาพภายนอก สุขภายนอกเทานั้น ไมเอ้ือตอการเขาถึงธรรมหรืออุดมคติท่ี สูงข้ึนไปอีก ในขณะที่พุทธศาสนามีอุดมการณและเปาหมายท่ีสูงสงและ แกปญหาไดอยางย่ังยืนอยางแทจริง น่ันคือพ้ืนท่ีสีดําท่ีทุกฝายจะได ผลประโยชนรวมกันทั้งทางเศรษฐกิจ ทางสังคม และทางธรรมะโดยไมมีความ ขดั แยง แผนการสรางภาวะสขุ ของชมุ ชนกับงานมรดกโลก งานวิจัยการจัดการมรดกโลกดวยการมีสวนรวมของพระภิกษุและ ประชาชนใน บรเิ วณโดยรอบแหลงมรดกโลกมวี ตั ถุประสงค ๓ ประการ คือ (๑) เพื่อ ศึกษาการจัดการองคกรมรดกโลก การศึกษาและวัฒนธรรม (๒) เพ่ือศึกษาการ จัดการแบบมีสวนรวมในพื้นที่โดยรอบมรดกโลกของพระภิกษุสงฆ และชุมชน (๓) เสริมสรางรูปแบบการจัดการมรดกโลกดวยการมีสวนรวมของพระสงฆและชุมชน งานวิจัยน้ีใชวิธีการวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative Research) ซ่ึงเปนงานวิจัย เชิงสํารวจ (Survey งานวิจัย) เพ่ือจัดทํางานวิจัยเรื่อง “งานวิจัยการจัดการมรดก

๑๓๓ โลกดวยการมีสวนรวมของพระสงฆ และภาคประชาชนในพื้นท่ีรอบ ๆ แหลงมรดก โลก” ซ่งึ ครอบคลุมและเหมาะสมตอ การพฒั นาตอไป วิธีการสงเสริมการอนุรักษแหลงมรดกโลก แนวความคิดในการสงเสริม การอนรุ ักษม รดกโลกมี แนวความคิดในการอนุรักษมีดังนี้ ๑. สงเสริมการวิจัย ควรศึกษาและ รวบรวมขอมูลเกี่ยวกับภูมิปญญาของ ประเทศไทยในดานตางๆ ของทองถ่ิน จังหวัด ภูมิภาค และประเทศ โดยเฉพาะภูมิปญญาทองถิ่น ภูมิปญญาทองถิ่น เนน ศึกษาประวัติศาสตรในอดีตและสถานการณปจจุบัน ๒.สงเสริมการอนุรักษ โดย ปลุกจิตสํานึกใหคนในทองถ่ินตระหนักถึงคุณคา แกนสาร และความสําคัญของ ปญญา ชุมชนทองถ่ินสงเสริมและสนับสนุนกิจกรรมตามประเพณีและวัฒนธรรม เปนชาวบานที่ตองรวมกันอนุรักษภูมิปญญาทองถ่ินท่ีเปนเอกลักษณเฉพาะของ ทอ งถ่ิน รวมท้ังการสนับสนุน ใหมพี พิ ิธภณั ฑท องถน่ิ หรือพพิ ธิ ภณั ฑชุมชนแสดง สภาพชีวิตและประวัติของชุมชนที่จะ สรางความรูและความภาคภูมิใจในชุมชน ทองถ่ินดวย ๓.กิจกรรมสงเสริมโดยสงเสริมและสนับสนุน เครือขายสืบสานและ พัฒนาภูมิปญญาชุมชนตางๆ ในการจัดกิจกรรมวัฒนธรรมและภูมิทัศน ภูมิ ปญญาทองถ่ินอยางตอเนื่อง ๔.สงเสริมการเสริมสรางภูมิปญญาทองถ่ินดวยการ สงเสริมและสนับสนุนการพัฒนาศักยภาพชาวบาน ดําเนินการใหมีโอกาสแสดง ศักยภาพดานปญญา ความรู ความสามารถอยางครบถวนมีรางวัลกิตติมศักดิ์ แนวความคิด หลกั การอนุรกั ษ ประเภทตางๆ และ การพัฒนาเมืองเกา แนวความคิดและหลักการอนุรักษและพัฒนาเมือง เกา ในประเทศไทยดูเหมือนจะมีเมืองเกา หลายแหงกระจัดกระจายในทุกภูมิภาค ของประเทศ เมืองเกาหลายแหงเปนพ้ืนท่ีที่มีประชากรอาศัยอยูที่ตั้งของชุมชน ดํ าเนิ นมาจนถึ งป จจุ บั นเมื องเก าเหล านี้ มี ประวั ติ ศาสตร อั นยาวนานการ เปล่ียนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรมมากมายเม่ือเวลาผานไปสามารถใชเปน ตัวอยางในศึกษาทําความเขาใจทิศทางและกระแสการเปลี่ยนแปลงสังคมและ วัฒนธรรมมนุษยปจจุบันทุกจังหวัดมีการเปลี่ยนแปลงท้ังดาน ลักษณะทาง กายภาพและสังคมวัฒนธรรมอยางมากและสงผลอยางรวดเร็วตอรองรอยและ สถานท่ีที่มีความสําคัญตอการศึกษาประวัติศาสตรรวมทั้งพื้นที่น้ันคือเมืองเกามี โอกาสทจี่ ะเปลี่ยนแปลงสภาพหรือจะถูกทําลายหมดกอนเวลาอันควร ดงั น้ันจงึ ควร