บัญชีต้นทุน

การบัญชีตน้ ทนุ 1 (Cost Accounting 1)

สารบญั 1. ความรเู้ กีย่ วกบั บัญชีตน้ ทุน 2. ระบบบัญชตี น้ ทนุ 3. การบัญชีเก่ียวกับวัตถุดบิ 4. การบญั ชีเกย่ี วกบั ค่าแรง 5. การบญั ชีเกย่ี วกบั คา่ ใชจ้ า่ ยในการผลติ 6. การบัญชตี ้นทนุ งานส่งั ทา 7. ตน้ ทุนฐานกจิ กรรม

01 ความรู้เกย่ี วกบั บัญชตี น้ ทนุ

สาระสาคัญ การบัญชีตนทุน เปนการบัญชีที่เก่ียวกับการสะสมตนทุนในดานการผลิตของธุรกิจท่ีทาการผลิตสินคาขึ้นเอง หรอื ทเ่ี รียกวา กจิ การอุตสาหกรรม นักบัญชีจะตองจาแนกตนทุนและวิเคราะหไดวารายการใด จะถือเปนตนทุน การผลิตหรือไม เพ่ือใหการคานวณตนทุนผลิตภัณฑเปนไปอยางถูกตองมากท่ีสุดและผูบริหารสามารถนาไปใช ตดั สนิ ใจทางดานการตลาด

สาระการเรยี นรู้ 1. ลกั ษณะทั่วไปของตนทุน 2. วตั ถุประสงคของบญั ชตี นทนุ 3. ความสมั พนั ธระหวางการบญั ชีการเงินและการบัญชตี นทนุ 4. การจาํ แนกประเภทของตนทนุ 5. สินคาคงเหลือ 6. งบการเงนิ สมรรถนะประจาหนว่ ย 1. แสดงความรูเกย่ี วกับความสัมพันธของการบัญชีการเงนิ และการบญั ชีตนทุน 2. จําแนกประเภทของตนทุนตามลักษณะและวตั ถุประสงคของผูใช 3. จดั ทาํ งบการเงินของกิจการประเภทอตุ สาหกรรม

จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ 1. อธบิ ายลักษณะทว่ั ไปของตนทุนได 2. อธบิ ายวัตถุประสงคของบัญชตี นทนุ ได 3. อธิบายความหมายและความสมั พันธของการบญั ชกี ารเงนิ และการบัญชีตนทุนได 4. จําแนกประเภทของตนทุนได 5. บันทึกวัตถดุ บิ คงเหลอื ได 6. จัดทาํ งบการเงินของกจิ การอุตสาหกรรมได

ลกั ษณะทว่ั ไปของตน้ ทุน ในการดําเนินธุรกิจโดยทั่วไปน้ัน วัตถุประสงค์ท่ีสําคัญคือ ต้องการกําไรจากการ ดําเนินงาน และการท่ีจะบรรลุ วัตถุประสงค์ดังกล่าวได้น้ัน ผู้บริหารหรือเจ้าของกิจการจําเป็นต้อง ทราบข้อมูลในด้านต่างๆ เกี่ยวกับการบริหารงานและ บรหิ ารทรพั ยากรทมี่ ีอยอู่ ยา่ งเตม็ ความสามารถ การบัญชีเปนการบริหารขอมูลท่ีผูบริหารหรือเจาของกิจการ นํามาใชประโยชนใน การวางแผนและควบคุมการ ปฏิบัติงาน ในธุรกิจท่ีซ้ือสินคามาขายหรือท่ีเรียกวา กิจการซื้อมาขายไป หรือธุรกิจผลิตสินคาหรือที่เรียกวา กิจการ อตุ สาหกรรม จะมีรายละเอียดตนทนุ ขายท่ีซับซอนกวา คือ ตองทาํ การผลิตสนิ คาข้นึ มาแลวจงึ ขาย

วัตถปุ ระสงค์ของบัญชตี น้ ทุน “ตน้ ทุน” หมายถึง ทรัพยากรทางเศรษฐกิจท้งั หมดที่สญู เสียไปเพอื่ ใหวัตถปุ ระสงคหน่ึงสาํ เร็จลง ดังนั้น ในกิจการ อุตสาหกรรมหรือใหบริการจึงมีตนทุนเกิดขึ้นอยางหลีกเล่ียงไมไดระบบบัญชีตนทุนจะทําหนาที่เก็บรวบรวม บันทกึ ขอมูลตนทุนท้งั หมด และกระจายไปยงั ศูนยตนทุนเพอื่ การทํากิจกรรมอยางใดอยางหนึ่ง

วัตถปุ ระสงคข์ องบัญชีต้นทนุ การบัญชตี นทนุ (Cost Accounting) จะเปนการสะสมขอมูลในดานการผลติ เพื่อใช คาํ นวณตนทนุ ผลติ ภณั ฑซึ่งเปนขอมูลที่สาํ คญั ใน การควบคมุ ตนทนุ ทีส่ ูญเสียไปเพอ่ื ให้วตั ถุประสงคห์ นง่ึ สาํ เร็จลง สรุปไดวา วัตถปุ ระสงคของการบญั ชตี น้ ทุน คอื 1. ใชในการคาํ นวณตนทุนขายประจํางวดซึง่ จะไดนําไปเปรียบเทยี บกับรายไดคาขาย สําหรบั งวดบัญชี 2. ใชในการคาํ นวณหรอื ตีราคาสินคาคงเหลือ เพื่อแสดงในงบแสดงฐานะการเงินของกิจการ 3. เพอื่ เปนขอมูลในการวางแผนและควบคมุ โดยการเปรียบเทียบขอมูลที่เกดิ ขึ้นจรงิ กับ งบประมาณที่กาํ หนดไว 4. เพ่อื ใชเปนเคร่ืองมอื ในการตดั สินใจทางการตลาด

ความสมั พันธร์ ะหวา่ งการบญั ชกี ารเงนิ และการบัญชีต้นทุน 1 การบัญชีการเงิน (Financial Accounting) เปนการรวบรวมขอมูลข้ึนเพื่อรายงานตอบุคคลภายนอกของกิจการ โดยจัดทําในรูปของงบการเงิน ซ่ึงประกอบดวยงบแสดงฐานะการเงิน งบกําไรขาดทนุ และงบแสดงการเปลี่ยนแปลงฐานะทางการเงิน 2 การบญั ชีต้นทนุ (Cost Accounting) เปนการจัดทําบัญชีท่ีเนนหนักไปในเรื่องการประมวลผล (Processing) และประเมนิ คา (Evaluation) ขอมลู ตนทุนในการผลิตสินคาและบริการ ตลอดจนตนทุนตางๆ ทเี่ กดิ ข้ึนในการ ดาํ เนนิ งาน

การบัญชกี ารเงนิ และการบัญชีตนทุนก็มีขอแตกตางท่ีสรปุ ไดดังน้ี รายการ การบญั ชีต้นทนุ การบญั ชกี ารเงนิ 1. ผูใชขอมลู คอื ใคร • ผูใชงบการเงินภายนอกกิจการ 2. หลกั การจดั ทํา • ผู้ใชงบหรอื รายงานภายในกจิ การ • ต องทําตามหลักการบัญชีท่ี 3. งวดเวลาท่ีจดั ทํา • อาจไมเปนไปตามหลักการบัญชีที่ • ยอมรบั โดยท่วั ไป ยอมรับโดยทวั่ ไป เมื่อสนิ้ งวดบัญชี 1 ป 4. หนวยท่ีใชวดั คา • ตามงวดเวลาท่ีผู บริหารภายใน • 5. จดั ทําในลักษณะใด • กิจการต องการ (รายวัน,ราย วัดเปนจาํ นวนเงิน สปั ดาห, รายเดอื น หรือรายป) อาจเป นหน วยที่ผลิต, จํานวน • แสดงฐานะรวมท้ังกจิ การ ชั่วโมงหรอื จํานวนเงิน แลวแตความตองการใชขอมูลของ • ผูบริหารฝายนั้นๆ อาจแยกเป็นแต ละฝาย แตละแผนก

การจาแนกประเภทของตน้ ทนุ จําแนกตามการเปล่ยี นแปลงในกจิ กรรม จําแนกตามความรับผดิ ชอบหรือจําแนกตามแผนกผลติและดําเนนิ งาน จําแนกตามส่วนประกอบของสนิ คา้ สําเรจ็ รูป จําแนกตามหนา้ ที่ในองค์กรธุรกิจ จําแนกตามการตดั สินใจและลกั ษณะทางเศรษฐกิจ จําแนกตามงวดเวลาหรืองวดบญั ชี จําแนกตามความประสงค์ในการวางแผนและควบคมุ

1 จาแนกตามการเปลย่ี นแปลงของกิจกรรม เป็นการพจิ ารณาว่าต้นทนุ จะเปลีย่ นแปลง ไปอย่างไรเม่อื มกี ารเปลย่ี นแปลงปริมาณการผลติ หรือจํานวนช่ัวโมงท่ีใช้ในการผลิต โดย จาํ แนกเปน็ ตน้ ทนุ ผนั แปร ต้นทนุ คงที่ ตน้ ทนุ กงึ่ ผนั แปร ตน้ ทนุ ผนั แปร ต้นทนุ คงที่ ตน้ ทนุ ก่ึงผนั แปร เปนตนทนุ ซงึ่ มีจํานวนรวมทผ่ี ัน ต้นทุนคงท่ี เปนตนทนุ ซ่ึง ตนทุนกงึ่ ผันแปร แปรไปเปนสัดสวนโดยตรงกับ จาํ นวนรวมจะไมเปลีย่ นแปลง (Semivariable Cost) การเปลี่ยนแปลงของกิจกรรม ไปกับการเปลยี่ นแปลง ของ คอื ตนทนุ ที่มีลักษณะผสมทั้งที่ ปริมาณการผลติ ภายในชวงท่ี เปนตนทุนคงที่ และตนทุนผนั พจิ ารณา หรือไมวาปรมิ าณ แปร น่ันคือ จาํ นวนรวมของต กิจกรรมจะเพ่ิมข้ึนหรือลดลง นทนุ จะเปลย่ี นแปลงตาม ปริมาณของกจิ กรรม แตไมได ตนทุนคงท่รี วมจะไม แปรไปในอัตราสวนโดยตรงกบั เปล่ยี นแปลง ปรมิ าณกิจกรรม

2 จาแนกตามความรับผดิ ชอบหรอื จาแนกตามแผนกผลิตและการดาเนนิ งาน การจําแนกตนทุนประเภทนี้ พบโดยท่ัวไปในโรงงานที่ผลิตสินคาสําเรจ็ รูป เพือ่ นําไปใชในการวัดผลการดําเนินงาน ท้ังยังเปนเครือ่ งมือ ท่ีผูบริหารจะควบคุมการปฏิบัติงานโดยพิจารณาจากตนทุนและคาใชจายที่เกิดขึ้นในแผนกดวย ไดแก ตนทุนแผนกผลิต ตนทุนแผนก บริการ ตน้ ทนุ แผนกผลิต (Production Department Cost) แผนกผลิตเปนแผนกทีท่ าํ การ แปรสภาพวัตถดุ บิ ใหเปนสนิ คาสาํ เรจ็ รูปโดยใชแรงงานคนหรือเคร่อื งจักร ต้นทุนแผนกบริการ (Service Department Cost) แผนกบริการเปนแผนกที่ไม ไดผลิตสินคาโดยตรงแตใหบริการแกแผนกอืน่ ๆ แตแผนกดังกลาวก็ชวยใหงาน ของ แผนกผลติ ดําเนินไปไดดวยดี

3 จาแนกตามสวนประกอบของสนิ คาสาเร็จรปู โดยจําแนกเปน ตนทุนวัตถุดบิ ตนทุนคาแรงงาน คาใชจายการผลิต การจําแนกเชนนี้ เปนการใหรายละเอยี ดในการตรี าคา สินคาคงเหลือ (Inventory Valuation) และคํานวณตนทุนขายเพือ่ วัดผลการดําเนินงาน (Income Determination) สวนประกอบของ “ตนทนุ ผลติ ” • วตั ถุดิบทางตรง หมายถงึ วตั ถดุ บิ ที่ถกู ใชโดยตรงในการผลิต และแปรสภาพ เปนผลติ ภณั ฑหรือ สนิ คาสําเร็จรปู • ค่าแรงทางตรง หมายถึง คาแรงงานท่ีจายใหแกคนงานทที่ ําการผลติ โดยตรง ลกั ษณะทสี่ าํ คญั ของคาแรงทางตรงก็คือ คาแรงทางตรงจะผนั แปรตามจาํ นวนสนิ คาท่ผี ลิต • คา่ ใชจ้ า่ ยการผลติ ซ่งึ อาจเรยี กวาโสหุยการผลิตหรือคาใชจายโรงงาน หมายถงึ ตนทุนการผลติ ท่ี เกิดขน้ึ ในโรงงานนอกเหนอื จากวัตถุดิบทางตรง และคาแรงทางตรง

3 จาแนกตามสวนประกอบของสนิ คาสาเร็จรปู สวนประกอบของ “ตนทุนผลิต”เขยี นเป็น แผนผงั แสดงความสัมพันธ์ได้ดงั น้ี

4 จาแนกตามหนาที่ในองคกรธรุ กจิ การจดั สายงานขององคกรธรุ กิจมักจะมี การแบงแยกหนาท่ีในการบริหาร จงึ มีการรวบรวมและสะสมตนทนุ ตามหนาที่ดังนี้คอื ตนทุนฝาย ผลิต หรอื ตนทุนการผลิต คาใชจายการขาย ซงึ่ เปนตนทุนฝายการตลาด คาใชจายการบริหาร และตนทนุ ทางการเงนิ หรอื คาใชจายทาง การเงิน (Financing Cost) 5 จาแนกตามการตัดสินใจ และลักษณะทางเศรษฐกิจ • ต้นทุนจม (Sunk Cost) หมายถึง ตนทนุ ท่ีเกิดในอดีตไมสามารถแกไขเปนตนทนุ ทีไ่ มมผี ลตอการพิจารณาตัดสินใจในทางเลือกตางๆ ตนทนุ จมน้สี วนใหญเปนการลงทนุ ในรูปของสนิ ทรพั ยไมหมุนเวียน • ต้นทุนเสยี โอกาส (Opportunity Cost) หมายถงึ มลู คาของผลประโยชนหรอื ผลตอบแทนทกี่ ิจการจะตองสูญเสียจากการเลือก ทางเลอื กใดทางเลอื กหนง่ึ • ต้นทนุ ท่ีเหลกี เลีย่ งไม่ได้ (Unavoidable Cost) หมายถึง ตนทนุ ท่ียกเลิกไมไดยังคงเกิดขน้ึ เหมอื นเดิม สวนใหญเปนตนทุนคงที่

6 การจาแนกตามงวดเวลาหรืองวดบญั ชี ในการคาํ นวณหาผลการดําเนินงาน ในแตละงวดบัญชจี ะตองเปรยี บเทียบคาใชจายกบั คาขายท่ีเกิดข้นึ ในงวดเดียวกนั การพิจารณาตนทุ นตามงวดบญั ชเี ชนนกี้ อใหเกิดการจําแนกตนทนุ เปนตนทุนผลติ ภณั ฑ (Product Cost) และตนทุนประจํางวด (Period Cost) • ตน้ ทนุ ผลติ ภณั ฑ์(Product Cost) หมายถงึ ตนทุนทเี่ ปนตวั สนิ คา ในกิจการอตุ สาหกรรม ตนทุนผลิตภัณฑ์ • ต้นทุนประจางวด(Period Cost) เปนตนทุนทไ่ี มเกี่ยวของกบั การผลติ หรือไมไดคดิ ตามสินคาท่ีผลิต 7 จาแนกตามความประสงคใ์ นการวางแผนและควบคมุ ในการบริหารงานท่มี ีประสิทธิภาพ ผูบรหิ ารจําเปนตองมกี ารวางแผนไวลวงหนา จึงตองมีการกําหนดตนทุนโดยประมาณหรือตนทุนมาตร ฐานข้ึนมาเปนเครื่องมอื ในการบริหารตนทุนดังกลาว ไดแก ตนทุนโดยประมาณ(Estimated Cost) ตนทนุ มาตรฐาน (Standard Cost)

สินค้าคงเหลอื สินคาคงเหลอื ของกิจการอตุ สาหกรรมจะแบงออกเปน 3 ประเภทคอื 1 วตั ถุดบิ (Raw Material) หมายถึง สิ่งของทจ่ี ะนาํ มาแปรสภาพใหเปนสินคาสาํ เร็จรูป และคงเหลืออยใู นมือเพอื่ รอทจี่ ะเขาไปใน กระบวนการผลติ สามารถแบงออกไดเปน 1.1 วัตถดุ บิ ทางตรง (Direct Raw Material) เปนวัตถดุ ิบทเ่ี ปนสวนประกอบสาํ คัญของสนิ คาสําเรจ็ รูป และสามารถ คาํ นวณตนทนุ เขาเปนสนิ คาสําเรจ็ รปู ไดโดยงายและชัดเจน 1.2 วัตถุดิบทางอ้อม (Indirect Raw Material) หรอื วสั ดโุ รงงาน (Factory Supplies) เปนวัตถุดบิ ทีน่ ํามาใชเปนสวน ประกอบของสนิ คาสาํ เร็จรูปเชนกนั แตเปนสวนประกอบท่ีไมสําคัญ 2 งานระหวา่ งทาหรอื สินค้าระหว่างผลิต (Work in Process) หมายถงึ สนิ คาทเี่ ขาสูกระบวนการผลติ แลวแตยงั ไมเสร็จสมบูรณ จะตองทําการผลิตเพิ่มเติมกอนที่จะขายได จึงมีฐานะเปนสินคาที่อยูในระหวางการผลิต ณ วันสิ้นงวดในงบแสดงฐานะการเงินดวย ราคาทนุ ท่สี ะสมมานับแตวันทเ่ี ริ่มผลติ จนถงึ วนั ท่ใี นงบแสดงฐานะการเงนิ ตนทุนที่สะสมไวประกอบดวยตนทุนวัตถุดิบและตนทุนแปร สภาพ

สนิ ค้าคงเหลือ 3 สนิ ค้าสาํ เรจ็ รูป (Finished Goods) คือ สินคาท่ีผลิตเสร็จสมบูรณและอยูในสภาพพรอมที่จะ ขายได ณ วันส้ินงวดในงบแสดงฐานะการเงิน สินคาสําเร็จรูปคงเหลือจะแสดงดวยราคาทุน ท่ีจายไปในการผลิตสินคาน้ัน สินคาสําเร็จรูปคงเหลือของกิจการอุตสาหกรรมมีฐานะ เชน่ เดยี วกบั สนิ คาคงเหลือของกิจการซอ้ื มาขายไป

สนิ ค้าคงเหลอื รายละเอียดสนิ คาคงเหลอื ของธุรกจิ ผลิตสนิ คา หรือกิจการอุตสาหกรรม

งบการเงนิ “กิจการอุตสาหกรรม ตองมีการคํานวณตนทุนผลิตสินคา ดังนั้นในการทํางบ การเงินของกิจการประเภทน้ี จึงตองมีการทํางบตนทุนผลิตดวยโดยแสดงเปนงบ ประกอบงบตนทุนสินคาขาย และในการทํางบกําไรขาดทุนของกิจการใดๆ จะ แสดงการคาํ นวณตนทนุ ขายไวในงบกําไรขาดทนุ ดวย”

“ระบบบญั ชีต้นทุน” หน่วยการเรียนรู้ท่ี 2

สาระสาคญั “ระบบบัญชตี นทุน เปนระบบบญั ชที ีเ่ ก่ียวกับการสะสมตนทุน โดยอาศยั แบบฟอรมและเอกสารตาง ๆ เพอื่ เปน ขอมลู ในการบรหิ ารและการตดั สินใจในดานตางๆ ระบบบัญชีตนทุนที่ดีจะเปนเครื่องมือท่ีสําคัญของฝายบริหาร ในการควบคุม การดาํ เนนิ ธรุ กจิ และควบคุมภายในไดเปนอยางดี และประหยดั คาใชจาย”

สาระการเรียนรู้ 1. ความหมายของระบบบัญชีตนทนุ 2. ประเภทของระบบบัญชตี นทุน 3. วงจรตนทนุ 4. ระบบการสะสมตนทนุ 5. การบันทึกบญั ชตี ามวงจรตนทนุ 6. บัญชแี ยกประเภทโรงงาน สมรรถนะประจาหน่วย 1. แสดงความรูเก่ยี วกับระบบบญั ชตี นทนุ ตามหลกั การ 2. ลงบันทึกบญั ชแี ยกประเภทตางๆ ตามเง่ือนไขที่กําหนด

จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้ 1. อธบิ ายความหมายของระบบบญั ชตี นทุนประเภทตางๆ ได 2. อธิบายความหมายของวงจรตนทนุ การผลิตได 3. บันทึกบัญชีตามวงจรตนทนุ ได 4. อธิบายความหมายและความสัมพนั ธระหวางบัญชแี ยกประเภททั่วไปและ บญั ชแี ยกประเภท โรงงานได 5. บนั ทกึ บญั ชีเก่ียวกับการผลติ ในกรณที ่ีโรงงานและสํานกั งานแยกจากกนั ได

ความหมายของระบบบัญชีตน้ ทุน ระบบบัญชีต้นทุน (Cost System) หมายถึง ระบบการจัดเก็บขอมูลทางดานตนทุน โดยอาศัยแบบฟอรมหรือเอกสารตางๆ บันทึกทางดานตนทุน รายงาน เพื่อเสนอตอผู บริหารเปนขอมูลในการบริหารภายใน การวางระบบบัญชีตนทุนจึงตองทําอยางถูกตอง เช่ือถือไดและการวางระบบบัญชีที่ดีตองเปนระบบที่มีการควบคุมภายในท่ีดีดวย รวมทั้ง ควรเปนระบบที่จัดทําข้ึนสําหรับธุรกิจหน่ึงธุรกิจใดโดยเฉพาะ สามารถให ขอมูลใน ลักษณะทฝ่ี ายบริหารตองการเขาใจงาย และไมสิ้นเปลืองคาใชจายในการรวบรวม ขอมูลมากนัก

ประเภทของระบบบัญชีตน้ ทุน หลักการของการบัญชีตนทุน คือ การคํานวณหาตนทุนสินคาสําเร็จรูปตอหนวยเพ่ือใชประโยชน ในการควบคุมและตัดสินใจ การเลือกหนวยเพื่อคํานวณตนทุนก็ควรใหสอดคลองกับลักษณะของ ผลิตภัณฑน้ันๆ และวิธีการผลิต ดังน้ันระบบบัญชีตนทุนจะมีการคํานวณตนทุนการผลิต โดย แสดงขอมูลตนทุนที่ถูกตองตรงความเปนจริง เชื่อถือได เพ่ือใหการจัดทํางบการเงินที่เสนอตอผู บริหารมีความเปนจริงมากที่สุด ดังนั้นขอมูลตนทุนที่จะนํามาใชประโยชนตองมีความสําคัญ เพยี งพอตอการตดั สนิ ใจ ซ่ึงระบบบัญชีตนทนุ แบงเปน 3 ประเภท

ประเภทของระบบบญั ชีตน้ ทุน 1 2 3 ระบบตนทุนจริง ระบบตนทุนปกติ ระบบตนทนุ มาตรฐาน หมายถึง การคํานวณตนทุน หมายถึง การคํานวณตนทุน หมายถึง การคํานวณต้นทุน การผลติ สินคาสําเร็จรูปในแต การผลิตสินคาสําเร็จรูปโดย การผลิตสินคาสําเร็จรูปโดย ละงวดโดยใชขอมูลตนทุนท่ี ใชตนทุนวัตถุดิบทางตรงใช ใชตนทุนวัตถุดิบทางตรงใช เกิดข้นึ จรงิ ไปเกิดข้นึ จริง ไป

ไมวากิจการจะใชวิธีการรวบรวมตนทุนแบบ ตนทุนเกิดข้ึนจริง ตนทุนปกติ หรือตนทุนมาตรฐาน ก็สามารถนํามาใชในกระบวนการผลติ ซงึ่ มกี ารจาํ แนกเปนลักษณะใหญๆ ได 2 ลักษณะคือ ระบบตนทุนงานสั่งทา(Job Cost System) ระบบน้ีเหมาะท่ีจะใชในกรณีที่ผลิตภัณฑมีความ หลากหลายและมลี กั ษณะแตกตางกนั ตามความตองการของลกู คา ระบบตนทุนชวงการผลิต (Process Cost System) เปนระบบที่ใชในกรณีท่ีกระบวนการผลิต เปนการผลิต ผลิตภัณฑที่มีลักษณะเหมือนๆ กัน ผลิตคร้ังละมากๆ เพ่ือไวจําหนาย การผลิตจะ ดําเนนิ ไปอยางสมํา่ เสมอตอเนอ่ื ง

ระบบตน้ ทุนทง้ั สองมขี อ้ แตกต่างโดยสรปุ ดังนี้คอื รายการ ระบบตน้ ทนุ งานส่งั ทา ระบบต้นทนุ ชว่ งการผลิต 1. ลกั ษณะสินคา • มคี วามหลากหลายแตกตางกนั • มีลักษณะเหมอื นๆ กัน 2. กระบวนการผลิต • ผลติ ตามคําส่ังแตละคร้ังไปตาม • ผลติ ตอเนอื่ งกันไป คราวละเปน็ จาํ นวนท่ีลกู คาตองการ จํานวนมากเพือ่ จําหนายทว่ั ไป 3. การสะสมขอมลู ตนทุน • แยกแตละงานสําหรับจํานวนที่ • แยกแตละแผนกผลติ แลวนําทกุ กาํ หนดไว แผนกมารวมกนั 4. ตนทนุ ตอหนวย • ตนทุนรวมแตละงานหารดวย • ตนทุนของแตละแผนก หารดวย จาํ นวนหนวยของงานน้ัน หนวยสาํ เร็จรูปในแผนกน้นั คํานวณเมื่อทําเสรจ็ คํานวณตอนส้นิ งวด 5. การรายงานตนทนุ • แยกตามงานแตละช้ิน • แยกตามแผนกผลิต

1 บตั รตนทุนงานสั่งทา 2 ระบบบัญชตี นทุนงานส่ังทา

3 รายงานตนทุนการผลิต 4 ระบบบัญชตี นทนุ ช่วงการผลิต

วงจรต้นทุน ตนทุนของสินคาสําเร็จรูปประกอบดวย วัตถุดิบทางตรง คาแรงทางตรง และคาใชจายการผลิต โดย วัตถุดบิ จะเคลื่อนยายผานกระบวนการผลิตพรอมกับมกี ารใชแรงงาน และทรัพยากรอื่นๆ รวมทําการ แปรสภาพวัตถดุ บิ ใหเปนสินคาสําเร็จรปู ดังนน้ั ระบบบญั ชี ตนทุนสามารถแบงแยกไดเปน 2 ขน้ั ตอน ขน้ั ตอนที่ 1 การเก็บสะสมขอมลู ตนทุนโดยจําแนกตามองคประกอบพน้ื ฐานของตนทนุ การผลิต ขนั้ ตอนที่ 2 การปนสวนหรอื การกระจายตนทนุ ทเี่ กบ็ สะสมในขน้ั ตอนแรก ไปยงั หนวยตนทนุ

วงจรต้นทุน ขั้นตอนที่ 1 เปนการเก็บสะสมขอมูลตนทุนโดยจําแนก ตามองคประกอบพืน้ ฐานของตนทุนการผลิต ขั้นตอนที่ 2 เปนการปนสวนหรือการกระจายตนทุนที่เก็บ สะสมในข้ันตอนแรก ไปยังหนวยตนทุนซ่ึงมักเปนแผนกผลิต และ/หรอื ผลติ ภัณฑโดยตรง

วงจรตน้ ทนุ จากภาพขัน้ ตอนการสะสมข้อมลู ตน้ ทนุ กค็ อื ขั้นของการจดั หาตน้ ทนุ วตั ถดุ ิบ ค่าแรงงานและค่าใช้จ่ายการผลิต ขั้นการกระจายต้นทุนไป ยังหน่วยต้นทุน ประกอบด้วย ขั้นการผลิตการเก็บรักษาสินค้าในคลังสินค้า และการขาย และเม่ือนํามาจัดลําดับข้ันตอนใหม่จะเป็น ดงั นคี้ ือ

วงจรต้นทนุ ระบบบญั ชีตนทนุ อาศยั บญั ชแี ยกประเภทเปนตวั สรปุ แสดงใหเห็นภาพรวมของความสัมพันธระหวางทรัพยากร ท่ีใช และสินคาสําเร็จรูปที่ผลิตจําหนาย คาใชจายการผลิตก็ประกอบดวยคาใชจายหลายๆรายการ เชน คาเชา ค่าประกันภัย คาบํารุงรักษา เปนตน เพราะฉะนั้นจึงจําเปนตองใชบัญชีคุมยอดสําหรับรายการยอยเหลานั้น บญั ชคี ุมยอดดังกลาว ไดแก่ 1. บญั ชีวตั ถุดบิ 2. บญั ชีคา่ แรงงาน 3. บัญชีค่าใชจ้ ่ายการผลิต 4. บญั ชงี านระหวา่ งทาํ 5. บัญชีสินค้าสําเร็จรปู 6. บัญชตี น้ ทุนขาย

ระบบการสะสมตน้ ทุน การสะสมขอมูลตนทุนของกิจการอุตสาหกรรม จะสะสมหรือรวบรวมขอมูลในแตละข้ันตอนไดนั้นตองอาศัย เอกสาร หลกั ฐานตางๆ มาประกอบเปนเอกสารเพื่อบันทึกขอมูลทางตนทุน ขอมูลตนทุนที่กิจการจะรวบรวมมาได นั้น ตองอาศัยระบบการสะสมขอมลู ได 2 ระบบ คือ ระบบการสะสมตนทนุ แบบสน้ิ งวด (Periodic Cost Accumulation System) ระบบการสะสมตนทนุ แบบตอเน่อื ง (Perpetual Cost Accumulation System)

ระบบการสะสมต้นทนุ ระบบการสะสมตนทนุ แบบสิ้นงวด (Periodic Cost Accumulation System) เปนระบบการคิดตนทุน เมื่อวันส้ินงวดบัญชีเพราะตนทุนของสินคาคงเหลือปลายงวด จะทราบไดโดย การตรวจนบั ในวนั สน้ิ งวด ดงั นัน้ กิจการอตุ สาหกรรมทีใ่ ชระบบน้ีจะทราบตนทุน วัตถุดิบคงเหลือปลาย งวดไดโดยทําการตรวจนับในวันสิ้นงวดและตีราคา จากน้ันจึงจะคํานวณ ยอดวัตถุดิบที่เบิกไปใชในการ ผลิตตนทนุ งานระหวางทาํ และตนทุนของสนิ คาสําเรจ็ รปู ได

ระบบการสะสมต้นทนุ ระบบการสะสมตนทนุ แบบตอเน่ือง (Perpetual Cost Accumulation System) เปนการสะสมตนทนุ ทีม่ กั จะใชในกจิ การอตุ สาหกรรมโดยสวนใหญ เนอ่ื งจากระบบน้ี สามารถเสนอขอมูลตนทุนให ฝายบรหิ ารใชในการตดั สนิ ใจในเร่ืองตางๆ เกี่ยวกับการผลิต การควบคุม และการวางแผน ลักษณะการสะสมแบบ น้จี ะแสดงการเคลือ่ นไหวของวัตถุดิบ งานระหวางทํา และ สินคาสาํ เร็จรปู ใหเห็นอยางชดั เจนวารับเขาเทาใดจาย ออกเทาใด และคงเหลอื อยเู ทาใด

การบนั ทกึ บญั ชีตามวงจรตน้ ทนุ 1 การบนั ทกึ บัญชีขน้ั การจัดหา 2 การบันทึกบัญชีข้นั การผลิต 3 การบันทึกบญั ชีข้ันการเก็บรกั ษา 4 การบนั ทกึ ตน้ ทุนของสนิ คา้ ทข่ี ายได้

1 การบนั ทึกบัญชขี ้นั การจดั หา จะบันทึกบัญชีแยกตามปจจัยการผลิต ทั้ง 3 ชนิด คือวัตถุดิบ คาแรงและคาใชจายการผลิต และบันทึกตามแหลงท่ี มาของตนทุนหรอื ปจจยั การผลติ น้ันๆ คือ การจัดหาวัตถดุ ิบ : การจัดหาคาแรง : การจดั หาคาใชจายการผลิต :

2 การบันทึกบัญชขี ั้นการผลิต มีการเปดบัญชีงาน ระหวางทํา (Work in Process Account) ข้นึ เพ่อื บนั ทึกการโอนปจจัยการผลิตเขาไปคํานวณ ตนทุน การผลิต การบนั ทึกบัญชเี ปนดงั น้ี โอนวตั ถดุ ิบ : โอนคาแรง : โอนคาใชจายการผลติ :

3 การบนั ทกึ บัญชขี ัน้ การเก็บรกั ษา เมื่อผานขั้นตอนที่ 2 มาแลว สินคา สําเร็จรูปที่ผลิตเสร็จจะโอนเขาบัญชีสินคาสําเร็จรูป เพื่อรอไวขายใหแกลูกคา การบนั ทึกบญั ชใี น ขน้ั ตอนนี้ คือ

4 การบันทึกต้นทุนของสินค้าท่ีขายได้ คอื การโอนตนทุนของสินคาทีข่ าย ไดเขาบัญชีตนทุนขายซึง่ คํานวณไดจากปริมาณขายคูณดวยตนทุนตอหนวยของ สนิ คาสําเรจ็ รปู การบันทกึ บญั ชีเปนดังนี้ และบนั ทึกขาย : การบันทึกบัญชีตนทุนดังกลาว จะเปดบัญชีตางๆ ครอบคลุมกระบวนการผลิตท้ังโรงงาน หากกิจการมีแผนกผลิต หลายแผนก และแตละแผนกมีลักษณะการผลิตและการสะสมตนทุน แตกตางกัน ก็อาจเปดบัญชีคาแรง คาใชจาย การผลิต และงานระหวางทํา แยกตามแผนกผลิตก็ได้

บัญชแี ยกประเภทโรงงาน การบันทึกบัญชีตนทุน การบันทึกบัญชีของทั้งสองฝายตองเกี่ยวของสัมพันธกัน ซ่ึงการบันทึกบัญชีรายการเหลาน้ี จะตองเปดบัญชีท่ีแสดงความสัมพันธกันคือ บัญชีพัก เพ่ือใหการบันทึกบัญชีของแตละแหงสมบูรณตามหลักบัญชีคู บญั ชพี กั ดังกลาวมอี ยู 2 วิธี คอื 1. บญั ชแี ยกประเภทโรงงาน (Factory Ledger Account) 2. บัญชีแยกประเภททว่ั ไป (General Ledger Account)

บัญชแี ยกประเภทโรงงาน 1. บญั ชีแยกประเภทโรงงาน (Factory Ledger Account) สาํ นักงานจะบันทกึ เกยี่ วกบั การจายเงนิ คาแรงงาน เชน คาแรงงานคางจายและรายการหกั ตาง ๆ ภาษีเงินไดหกั ณ ท่จี าย เงินประกันสังคม เงินสะสม เงินกองทุนสํารองเล้ียงชีพสวนโรงงานจะบันทึกเก่ียวกับดานการผลิตเชน คาแรงงาน และ การจาํ แนกคาแรงงานโอนเขาตนทุนงาน 2. บญั ชีแยกประเภททั่วไป (General Ledger Account) สํานักงานจะบันทึกเก่ียวกับจายชําระคาใชจาย การปรับปรุงคาเส่ือมราคาสินทรัพย การตัดบัญชีคาใชจายจายลวง หนา คาใชจายคางจาย สวนโรงงานจะบนั ทกึ เกีย่ วกบั ดานการผลิต เชน การโอนวัตถุดิบทางออม คาแรงงานทางออม เขาเปนตนทุนคาใชจายการผลิต

การบญั ชี หนว่ ยการเรยี นร้ทู ่ี 3

สาระสาคัญ วตั ถดุ บิ เปนสวนประกอบสวนหนง่ึ ของตนทุนการผลิต แบงออกเปนวัตถุดิบทางตรงและวัตถุดิบทางออม วัตถุดิบ ทางตรงถือเปนสวนประกอบท่ีสําคัญท่ีสุดของ สินคาที่ผลิตขึ้น ดังนั้นกิจการจะตองมีการควบคุมภายในเก่ียวกับ วัตถุดิบเปนอยางดี และในกรณีท่ีกิจการใชระบบบันทึกวัตถุดิบคงเหลือแบบสิ้นงวด กิจการจะตองพึงระมัดระวัง ในการตรี าคาวัตถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวด เพราะจะมผี ลตอตนทนุ ผลิต

สาระการเรยี นรู้ 1. ความหมายของวตั ถดุ ิบ 2. ตนทุนในการจดั หาวัตถุดบิ 3. การควบคมุ วัตถดุ บิ 4. การคํานวณตนทุนวตั ถดุ บิ เบิกใชและตนทนุ วตั ถดุ ิบคงเหลอื 5. การตีราคาวัตถุดบิ คงเหลอื วิธีราคาทนุ หรอื มลู คาสุทธิทจี่ ะไดรับท่ตี าํ่ กวา 6. วธิ ีการบันทึกบัญชีเกี่ยวกับวัตถดุ บิ 7. การบันทึกบัญชีกรณีวัตถุดบิ คงเหลือทตี่ รวจนับไดไมตรงกับยอดตามบัญชี สมรรถนะประจาหน่วย 1. แสดงความรเู ก่ยี วกบั วตั ถดุ ิบในเรือ่ งของการควบคมุ วตั ถดุ บิ 2. คํานวณตนทุนวตั ถุดิบทเ่ี บกิ ใชและคงเหลือ 3. ลงบันทึกบัญชขี องวตั ถุดบิ แสดงรายการเบกิ และรายการคงเหลอื