เล่มรวม การจัดสวัสดิการที่เหมาะสมสำหรับผู้สูงอายุแต่ละช่วงวัย

แผนภมู ทิ ี่ 11 แสดงร้อยละของผสู้ งู อายุ (กล่มุ ตัวอยา่ ง) จาำ แนกตามปัญหาในการอยตู่ ามลำาพัง (n=348 คน) บุคคลที่อาศัยอยู่กับผู้สูงอายุ แม้โครงสร้างครัวเรือนและความจำาเป็นอ่ืนๆ ที่ทำาให้ผู้สูงอายุบางส่วนต้องอยู่ตามลำาพัง แต่ สถานการณ์ในปัจจุบันผู้สูงอายุส่วนใหญ่ยังอาศัยอยู่กับครอบครัว ซ่ึงเป็นพ้ืนฐานสำาคัญในการป้องกันปัญหาต่างๆ ท่ีจะเกิดข้ึน ตามมาต่อผู้สูงอายุ จากผลการสาำ รวจพบว่าผสู้ งู อายสุ ่วนใหญอ่ าศัยอยกู่ บั ค่สู มรสมากทสี่ ดุ รองลงมาได้แก ่ บุตรหญงิ และบตุ รชาย ตามลาำ ดับ เม่อื พิจารณาเป็นรายกลุม่ อายุพบวา่ ผู้สูงอายุ กลุม่ อายุ 60-69 ปี ส่วนใหญอ่ าศัยอยู่กับคสู่ มรส มีจำานวน 831 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 66.3 รองลงมาได้แก ่ บตุ รหญิง มจี ำานวน 498 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 39.7 และ บตุ รชาย มจี าำ นวน 396 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 31.6 เม่อื เปรยี บเทียบในกล่มุ เดยี วกัน ผู้สงู อายทุ ม่ี ีอาย ุ 70-79 ป ี ส่วนใหญ่อาศัยอยู่กับคู่สมรส มีจำานวน 469 คน คดิ เป็นร้อยละ 54.5 รองลงมาไดแ้ ก่ บตุ รหญงิ มจี าำ นวน 402 คน คิดเปน็ ร้อยละ 46.7 และ บุตรชาย มีจาำ นวน 274 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 31.9 เม่อื เปรียบเทยี บในกลุ่มเดียวกัน ผู้สงู อายุทมี่ อี าย ุ 80 ป ี ขนึ้ ไป ส่วนใหญ่อาศยั อยกู่ บั บุตรหญิง มจี าำ นวน 198 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 52.0 รองลงมาได้แก่ คูส่ มรส มจี าำ นวน 137 คน คิดเป็นร้อยละ 36.1 และ บุตรชาย มจี ำานวน 125 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 32.8 เมอ่ื เปรียบเทียบในกลมุ่ เดียวกนั เมอื่ เปรียบเทียบระหวา่ งกลุ่มพบว่า กลุ่มอาย ุ 60-69 และกลุ่มอาย ุ 70-79 มลี กั ษณะเดียวกนั ส่วนกลุ่มอายุ 80 ปีข้ึนไป แตกตา่ งจากกล่มุ อ่นื ดังตารางท่ ี 3 ก�รวิจยั เรอื่ งก�รจดั สวสั ดิก�รทเี่ หม�ะสมส�ำ หรับผู้สูงอ�ยุในแตล่ ะช่วงวัย 81

ตารางที่ 3 แสดงจาำ นวนและร้อยละของผูส้ ูงอายุจาำ แนกตามบุคคลทอี่ ยอู่ าศยั ร่วมกนั (n=2,494 คน) บคุ คลทผ่ี ้สู ูงอายุอาศัย กลมุ่ อายุ ใช่ ไมใ่ ช่ รวม อยู่ร่วมกัน 60-69 ปี จำานวน รอ้ ยละ จาำ นวน รอ้ ยละ จาำ นวน รอ้ ยละ คู่สมรส 831 66.3 422 33.7 1,253 100 70-79 ปี 469 54.5 391 45.5 860 100 80 ปขี ึ้นไป 137 36.1 243 63.9 380 100 รวม 1,437 57.6 1,056 42.4 2,493 100 บุตรชาย 60-69 ปี 396 31.6 857 68.4 1253 100 70-79 ปี 274 31.9 586 68.1 860 100 80 ปีข้ึนไป 125 32.8 256 67.2 381 100 รวม 795 31.9 1,699 68.1 2,494 100 บุตรหญงิ 60-69 ปี 498 39.7 755 60.3 1,253 100 70-79 ปี 402 46.7 458 53.3 860 100 82 80 ปีขน้ึ ไป 198 52.0 183 48.0 381 100 รวม 1,098 44.0 1,396 56.0 2,494 100 ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 บุตรเขย/บตุ รสะใภ้ 60-69 ปี 199 15.9 1,054 84.1 1,253 100 70-79 ปี 122 14.2 738 85.8 860 100 80 ปขี ึ้นไป 80 21.0 301 79.0 381 100 รวม 401 16.1 2,393 83.9 2,494 100 พนี่ ้อง 60-69 ปี 60 4.8 1,193 95.2 1,253 100 70-79 ปี 46 5.3 814 94.7 860 100 80 ปขี ึ้นไป 19 5.0 362 95.0 381 100 รวม 125 5.0 2,369 95.0 2,494 100 หลาน 60-69 ปี 507 40.5 746 59.5 1,253 100 70-79 ปี 300 34.9 560 65.1 860 100 80 ปีขน้ึ ไป 144 37.8 237 62.2 381 100 รวม 951 38.1 1,543 61.9 2,494 100

ตารางที่ 3 แสดงจาำ นวนและรอ้ ยละของผู้สงู อายจุ ำาแนกตามบคุ คลทอ่ี ย่อู าศยั ร่วมกัน (n=2,494 คน)(ต่อ) บุคคลทผ่ี ู้สงู อายอุ าศัย กล่มุ อายุ ใช่ ไม่ใช่ รวม อยู่รว่ มกัน จำานวน ร้อยละ จาำ นวน ร้อยละ จาำ นวน ร้อยละ บุคคลอ่นื 60-69 ปี 1,217 97.2 1,252 100 70-79 ปี 35 2.8 844 98.1 860 100 80 ปีขน้ึ ไป 16 1.9 375 98.4 381 100 6 1.6 2,436 97.7 2,493 100 รวม 57 2.3 ผดู้ แู ลหลกั ผดู้ แู ลหลกั คอื บคุ คลทม่ี คี วามสาำ คญั อยา่ งมากในการดาำ เนนิ ชวี ติ ประจาำ วนั ของผสู้ งู อาย ุ การดแู ลขน้ึ อยภู่ าวการณ์ พงึ่ พงิ ของผสู้ งู อาย ุ โดยเรอื่ งทดี่ แู ลอาจจะเปน็ การใหค้ วามชว่ ยเหลอื ทางดา้ นอาหาร/การใหอ้ าหารทางสายยาง การใหค้ วามชว่ ยเหลอื ในการเปลี่ยนเสื้อผ้าเครื่องแต่งกาย การให้ความช่วยเหลือในการอาบนำ้าชำาระร่างกาย และการขับถ่าย การให้ความช่วยเหลือใน การออกกำาลงั กาย หรอื กายภาพบำาบดั หรอื กระทงั่ การนนั ทนาการ เปน็ ต้น จากการสำารวจพบว่า ผู้สูงอายุส่วนใหญ่มีบุตรหญิงเป็นผู้ดูแลหลักมากที่สุด มีจำานวน 1,110 คน คิดเป็นร้อยละ 39.5 รองลงมาไดแ้ ก ่ คสู่ มรส มจี าำ นวน 1,080 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 38.5 และบตุ รชาย มจี าำ นวน 716 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 25.5 ดงั แผนภมู ทิ ่ี 12 ผู้ดแู ลหลกั และผ้สู งู อายุส่วนใหญอ่ าศัยอยใู่ นครัวเรอื นเดียวกัน มจี าำ นวน 2,153 คน รองลงมาไดแ้ ก่ อยู่บา้ นติดกันหรอื ใกล้ กนั มจี ำานวน 190 คน และอยูใ่ นเขต หรอื เทศบาลเดยี วกนั มจี ำานวน 43 คน เมื่อจำาแนกตามกลุ่มอาย ุ พบว่า ทั้ง 3 กลุ่มอายมุ ี การอยูอ่ าศัยในลกั ษณะเดยี วกัน ดังแผนภมู ิท่ี 13 เม่อื จาำ แนกเป็นกลมุ่ อายุ พบว่า กลมุ่ อาย ุ 60-69 ปี สว่ นใหญ่อาศัยอยูก่ ับผ้ดู แู ลหลักในครวั เรอื นเดยี วกัน มีจาำ นวน 1,091 คน คิดเป็นร้อยละ 90.6 รองลงมาไดแ้ ก่ อยบู่ า้ นติดกันหรอื ใกลก้ ัน มจี ำานวน 70 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 5.8 และอยใู่ นเขต หรอื เทศบาล เดยี วกัน มจี ำานวน 13 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 1.1 เม่อื เปรียบเทยี บในกล่มุ อายเุ ดียวกนั กลุ่มอาย ุ 70-79 ปี สว่ นใหญอ่ าศัยอยกู่ ับผู้ดูแลหลักในครัวเรือนเดยี วกนั มจี ำานวน 728 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 86.6 รองลงมา ไดแ้ ก่ อย่บู า้ นตดิ กนั หรือใกลก้ ัน มจี าำ นวน 80 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 9.5 และอยูใ่ นเขตหรือเทศบาลเดียวกนั มจี าำ นวน 19 คน คิดเปน็ ร้อยละ 2.3 เม่อื เปรยี บเทียบในกลมุ่ อายเุ ดยี วกันดงั แผนภมู ทิ ่ ี 13 แผนภูมิท่ี 12 แสดงรอ้ ยละของผ้สู ูงอายุจาำ แนกตามการมผี ูด้ แู ลหลัก (n=2,808 คน) ก�รวิจัยเรอื่ งก�รจัดสวัสดิก�รท่เี หม�ะสมส�ำ หรบั ผ้สู งู อ�ยุในแตล่ ะช่วงวัย 83

แผนภูมทิ ่ี 13 แสดงสัดสว่ น (เปรยี บเทยี บในกล่มุ อายเุ ดยี วกนั ) ของท่อี ย่อู าศัยของผู้ดแู ลหลักจาำ แนกตามกลุ่มอายุ 84 ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12

ความมั่นคงแข็งแรงของทีอ่ ยู่อาศัย ผสู้ งู อายุเป็นผู้ทม่ี กี ารเสือ่ มถอยเกี่ยวกบั การทรงตวั ความแข็งแรงของข้อกระดกู และ กลา้ มเนอื้ สมรรถภาพการทาำ งานของระบบประสาท การมองเหน็ การกะระยะทาง รวมทง้ั เมอื่ มอี ายเุ พมิ่ มากขน้ึ มกั พบอาการหลงลมื หรอื สมองเสอ่ื มไดม้ ากขนึ้ เหลา่ นเี้ ปน็ ปจั จยั ดา้ นตวั ผสู้ งู อายทุ สี่ ง่ ผลใหเ้ กดิ การหกลม้ ในผสู้ งู อายมุ ากขนึ้ การจดั สภาพแวดลอ้ มภายใน บา้ น และการสรา้ งเสรมิ ความเอาใจใสใ่ นการดแู ลของสมาชกิ ภายในบา้ นหรอื ผทู้ ท่ี าำ หนา้ ทด่ี แู ลผสู้ งู อาย ุ ในกรณที เี่ กยี่ วขอ้ งกบั สภาพ บา้ น ควรไดม้ กี ารจดั หรอื เตรยี มสภาพบา้ นเพอ่ื เปน็ การปอ้ งกนั อบุ ตั เิ หต ุ หรอื เรอ่ื งไมค่ าดฝนั ทจี่ ะเกดิ กบั ผสู้ งู อาย ุ จากการสาำ รวจสภาพ ทั่วไปพบว่า ผู้สูงอายุเป็นโรคเกี่ยวกับกระดูก/ข้อ/กล้ามเนื้อ/เอ็น และโรคความดันโลหิตสูง ซึ่งส่งผลต่อการทรงตัว สภาพบ้านท่ี รองรับจึงเปน็ สิง่ ท่ีสาำ คัญ จากการสำารวจพบว่า ผู้สูงอายุส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในบ้านที่มีความม่ันคงแข็งแรง มีแสงสว่างเพียงพอ ฯลฯ แต่มีประเด็น เรือ่ งของราวยดึ เกาะภายในบา้ นซ่ึงเปน็ ส่งิ จำาเปน็ สาำ หรับผสู้ ูงอาย ุ แต่มีเพียง 1,240 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 44.2 เท่านนั้ ทบ่ี ้านมีราว ยึดเกาะ ดงั ตารางท่ ี 4 ตารางท่ี 4 แสดงจำานวนและรอ้ ยละของสภาพทอ่ี ยอู่ าศัยของผู้สงู อายุ(กลุม่ ตัวอยา่ ง) สภาพที่อย่อู าศยั ใช่ ไม่ใช่ รวม จาำ นวน ร้อยละ จำานวน รอ้ ยละ จำานวน ร้อยละ มคี วามมน่ั คงแข็งแรง 2,672 95.2 136 4.8 2,808 100 มีหอ้ งนาำ้ หอ้ งสว้ มทอี่ ยู่ในบา้ น 2,645 94.2 163 5.8 2,808 100 สะดวกปลอดภัย 1,240 44.2 1568 55.8 2,808 100 มีราวยดึ เกาะภายในบ้าน 2,667 95.0 141 5.0 2,808 100 มแี สงสว่างเพียงพอในการใช้ชวี ิต 2,645 94.2 163 5.8 มคี วามสะอาดภายในบ้านและ 2,808 100 2,584 92.9 260 7.1 บริเวณบ้าน 2,808 100 มีความปลอดภยั จากการเกิด 2,512 98.5 296 1.5 อบุ ตั เิ หตทุ ้ังในบา้ นและบรเิ วณบ้าน มคี วามปลอดภัยในชีวติ และ ทรพั ย์สนิ เช่น ไมม่ ีแหล่งอบายมุข ไมไ่ กลจากเพ่อื นบา้ น ก�รวจิ ยั เรอ่ื งก�รจดั สวัสดิก�รท่ีเหม�ะสมสำ�หรบั ผสู้ งู อ�ยุในแต่ละชว่ งวยั 85

การทาำ งานหารายได้ รายไดถ้ ือเป็นองคป์ ระกอบหนงึ่ ของการดำารงชีพของทุกคน สาำ หรับวัยแรงงานการทาำ งานหารายได้ ไมไ่ ดเ้ ปน็ ประเดน็ ในเรอื่ งของการพฒั นามากนกั ดว้ ยศกั ยภาพทางดา้ นรา่ งกาย สตสิ มั ปชญั ญะทม่ี ี หากแตใ่ นวยั ผสู้ งู อายทุ มี่ เี รอ่ื งของ สมรรถภาพร่างกายเข้ามาเกยี่ วขอ้ งการทำางานหารายได้จงึ มขี ้อจาำ กดั มากมาย ในขณะเดียวกันกม็ ขี ้อมูลเปน็ ท่ีนา่ สนใจว่าผ้สู งู อายุ จำานวนหน่ึงยังคงต้องทำางานหารายได้อยู่ด้วยสาเหตุหลายประการ ซึ่งงานท่ีทำาและค่าตอบแทนท่ีได้จะเป็นไปตามศักยภาพและ ความสามารถทางรา่ งกาย จากการสำารวจพบว่า สถานการณท์ าำ งานปัจจุบันผู้สงู อาย ุ กลุม่ อายุ 60-69 ปี สว่ นใหญ่ทำางานมากกวา่ ไมท่ าำ งาน โดยกลุ่มที่ ทาำ งานมจี ำานวน 735 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 52.6 จากจำานวนทง้ั หมดในกลุ่มอายุเดยี วกัน ในขณะทีก่ ลุ่มอาย ุ 70-79 ป ี สว่ นใหญ่ไม่ไดท้ ำางานแลว้ โดยกลมุ่ ที่ยงั คงทำางานมเี พยี ง 318 คน คิดเป็นร้อยละ 33.0 จาก จาำ นวนทงั้ หมดในกลมุ่ อายเุ ดยี วกัน และกลุ่มอายุ 80 ปีข้นึ ไป ส่วนใหญไ่ มไ่ ด้ทำางานแลว้ โดยกล่มุ ที่ยังคงทำางานมเี พยี ง 84 คน คดิ เป็นร้อยละ 19.7 จากจำานวน ทง้ั หมดในกลุ่มอายเุ ดียวกัน เม่อื เปรยี บเทยี บระหว่างกลมุ่ อายุพบว่า มีเพยี งกลมุ่ อายุ 60-69 ปีเท่านั้นทผี่ ู้สงู อายุส่วนใหญย่ งั คงทาำ งานอยู ่ สว่ นอกี 2 กลุ่ม ส่วนใหญไ่ มไ่ ดท้ ำางานแลว้ แผนภูมิที ่ 14 เมอ่ื พิจารณาอาชีพท่ีผสู้ ูงอายุทาำ อยู่ พบว่า ผู้สงู อายุสว่ นใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม มีจำานวน 639 คน คิดเป็นร้อยละ 56.2 รองลงมาได้แก ่ คา้ ขาย/ธรุ กจิ ส่วนตัว มจี าำ นวน 257 คนคิดเปน็ ร้อยละ 22.6 และ รบั จ้าง มีจาำ นวน 234 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 20.6 แผนภูมิท ี่ 15 เมอื่ จาำ แนกลกั ษณะอาชพี ทผ่ี สู้ งู อายทุ าำ ตามกลมุ่ อาย ุ พบวา่ ผสู้ งู อายกุ ลมุ่ อาย ุ 60-69 ป ี สว่ นใหญป่ ระกอบอาชพี เกษตรกรรม 86 มีจาำ นวน 424 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 52.5 รองลงมาได้แก ่ คา้ ขาย/ธุรกิจสว่ นตัว มีจำานวน 168 คน คิดเปน็ ร้อยละ 20.8 และ รับจา้ ง ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 มีจาำ นวน 154 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 19.1 เปรียบเทียบในกลุ่มอายเุ ดยี วกัน กลุ่มอาย ุ 70-79 ป ี ส่วนใหญป่ ระกอบอาชีพเกษตรกรรม มีจำานวน 179 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 51.1 รองลงมาได้แก่ ค้าขาย/ ธรุ กิจส่วนตัว มีจำานวน 68 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 19.4 และรับจา้ ง มจี ำานวน 65 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 18.5 เปรียบเทียบในกลมุ่ อายุ เดยี วกัน กลุ่มอายุ 80 ป ี ขึ้นไปสว่ นใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม มจี ำานวน 36 คนคิดเป็นรอ้ ยละ 33.6 รองลงมาไดแ้ ก่ คา้ ขาย/ ธุรกจิ สว่ นตัว มจี าำ นวน 21 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 19.6 และรบั จา้ ง มจี าำ นวน 15 คน คดิ เป็นร้อยละ 14.0 เปรยี บเทยี บในกลมุ่ อายุ เดยี วกนั เม่ือเปรยี บเทียบทัง้ 3 กลมุ่ อายุ พบวา่ ลักษณะการทำางานทั้ง 3 กลมุ่ อายุ ไมแ่ ตกตา่ งกัน ดังแผนภมู ทิ ี ่ 16

แผนภมู ทิ ่ี 14 แสดงสดั สว่ น (เปรยี บเทยี บในกลมุ่ อายเุ ดยี วกนั ) ของการทาำ งานของผสู้ งู อายุ (กลมุ่ ตวั อยา่ ง) จาำ แนกตามกลมุ่ อายุ แผนภูมิที่ 15 แสดงรอ้ ยละของลักษณะอาชีพผ้สู ูงอายุ (กลมุ่ ตัวอยา่ ง) ก�รวจิ ยั เรื่องก�รจดั สวสั ดิก�รทีเ่ หม�ะสมสำ�หรบั ผู้สูงอ�ยุในแต่ละชว่ งวยั 87

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 แผนภูมิที่ 16 แสดงสดั ส่วน (เปรียบเทียบในกลุ่มอายุเดียวกนั ) ของอาชีพผสู้ งู อายุ (กลุ่มตัวอยา่ ง) จำาแนกตามกลมุ่ อายุ 88 แหลง่ รายได้ เงินถอื เป็นหนงึ่ ในปัจจัย 4 และเป็นปจั จยั สำาคญั ในการดาำ รงชีพ สำาหรบั ผู้สงู อายุซึ่งมีจำานวนมากท่ไี ม่สามารถ ประกอบอาชีพเพอ่ื ให้ไดม้ าซง่ึ เงินและคา่ ตอบแทน แต่ในการดาำ รงชพี จาำ เป็นต้องใชเ้ งนิ ในการแลกเปลี่ยนส่งิ ของเครื่องใช้ ยารกั ษา โรค และอ่ืนๆ อีกมากมาย แหลง่ รายไดข้ องผูส้ ูงอายใุ นแต่ละคนจึงจาำ เป็นต้องมเี พื่อความเปน็ อยู่ที่เหมาะสม จากการสาำ รวจพบวา่ ผู้สงู อายุส่วนใหญม่ ีรายไดจ้ ากเบ้ยี ยังชีพจากทางราชการ มากทส่ี ุด มจี าำ นวน 1910 คน คดิ เป็นร้อยละ 68.0 รองลงมาไดแ้ ก ่ บตุ ร/บตุ รเขย/สะใภ้ (รวมบตุ รบญุ ธรรม) มีจำานวน 1346 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 47.9 และการทาำ งาน มจี าำ นวน 934 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 33.3 ดังแผนภูมทิ ่ี 17 เมอ่ื จาำ แนกแหลง่ รายได ้ 3 อนั ดบั แรกตามกลมุ่ อายุ พบวา่ กลมุ่ อาย ุ 60-69 ป ี สว่ นใหญม่ รี ายไดจ้ ากเบย้ี ยงั ชพี จากทางราชการ มจี ำานวน 935 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 67.1 รองลงมาได้แก่ บุตร บุตรเขย บตุ รสะใภ ้ บตุ รบญุ ธรรม มีจาำ นวน 630 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 45.2 และ การทาำ งาน มจี าำ นวน 620 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 44.5 เมอ่ื เปรียบเทยี บในกลุ่มเดียวกนั กลมุ่ อาย ุ 70-79 ปี สว่ นใหญม่ ีรายได้จากเบี้ยยงั ชีพจากทางราชการ มีจาำ นวน 672 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 69.9 รองลงมาไดแ้ ก ่ บุตร บตุ รเขย บตุ รสะใภ้ บุตรบญุ ธรรม มีจาำ นวน 476 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 49.5 และ การทาำ งาน มจี ำานวน 258 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 26.8 เมื่อเปรยี บเทยี บในกลุ่มเดยี วกนั

กลุ่มอาย ุ 80 ป ี ขึ้นไป สว่ นใหญม่ ีรายได้จากเบีย้ ยังชพี จากทางราชการ มจี าำ นวน 303 คน คิดเป็นร้อยละ 70.8 รองลงมา ได้แก ่ บตุ ร บุตรเขย บุตรสะใภ้ บุตรบญุ ธรรม มีจาำ นวน 240 คนคดิ เปน็ ร้อยละ 56.1 และ การทำางาน มีจำานวน 56 คน คิดเปน็ ร้อยละ 13.1 เม่อื เปรียบเทยี บในกลุ่มเดยี วกัน ดังแผนภมู ทิ ี่ 18 แผนภมู ทิ ี่ 17 แสดงรอ้ ยละของผู้สูงอายุ (กลมุ่ ตวั อยา่ ง) จำาแนกตามแหลง่ รายได้ แผนภมู ิท่ี 18 แสดงสัดสว่ น (เปรียบเทียบในกลุ่มอายุเดียวกนั ) ของแหลง่ รายได้จำาแนกตามกล่มุ อายุ ก�รวิจัยเรอื่ งก�รจดั สวสั ดกิ �รที่เหม�ะสมสำ�หรบั ผสู้ ูงอ�ยใุ นแตล่ ะช่วงวัย 89

เงนิ ออม ผสู้ งู อายสุ ว่ นใหญม่ คี วามเสย่ี งทจ่ี ะตอ้ งประสบปญั หาเกย่ี วกบั ชวี ติ ความเปน็ อย ู่ ซง่ึ เกดิ จากการทผ่ี สู้ งู อายสุ ว่ นใหญ่ ของประเทศไทยไม่มีการเตรียมความพร้อมสำาหรับวัยเกษียณ ทำาให้ไม่มีความม่ันคงทางการเงินเพียงพอท่ีจะเลี้ยงตัวเองได้อย่างมี คุณภาพ ซึ่งพบว่าปัญหาใหญ่ของผู้สูงอายุไทยคือ การไม่มีเงินออมอนาคตของผู้สูงอายุไทย จากปัญหาการไม่มีเงินออมหรือมีเงิน ออมน้อย ทำาให้ผู้สงู อายุส่วนใหญ่กว่ารอ้ ยละ 40.1 ต้องพ่งึ พงิ และอาศยั เงนิ จากลกู เปน็ รายได้หลกั แต่ปัญหาคือรายได้จากลกู น้ีเป็น แหลง่ รายได้ทไี่ มย่ ง่ั ยืนในสงั คมสูงวัยของประเทศไทย เน่ืองจากปัจจบุ นั คนวัยแรงงานของประเทศไทยมสี ัดส่วนน้อยลงเร่ือย ๆ จาก ภาวะการเกดิ ทล่ี ดตำ่าลง ตรงกันข้ามกับผู้สูงอายุท่มี สี ดั สว่ นเพม่ิ ขนึ้ เรอ่ื ย ๆ จึงทาำ ให้คนวัยแรงงานมีภาระหนกั ขึ้นในการดแู ลผ้สู ูงอายุ (http://www.dailynews.co.th/bangkok/230189) จากการสาำ รวจพบวา่ ผูส้ งู อายุ กล่มุ อาย ุ 60-69 ปี สว่ นใหญ่มีการออม 798 คน คิดเปน็ ร้อยละ 57.3 เม่ือเปรียบเทยี บกบั กลุ่มเดียวกัน กลุ่มอายุ 70-79 ป ี มสี ัดสว่ นการออมมากกว่าไม่มีเงนิ ออม มจี ำานวน 491 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 51.0 เมอ่ื เปรยี บเทยี บ ในกลมุ่ เดยี วกนั ในขณะท ่ี กลมุ่ อาย ุ 80 ป ี ขน้ึ ไปมสี ดั สว่ นของผมู้ เี งนิ ออมนอ้ ยกวา่ ผไู้ มม่ เี งนิ ออม คอื จาำ นวน 198 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 46.5 เมอ่ื เปรยี บเทียบในกล่มุ เดยี วกนั เมื่อเปรียบเทียบท้งั 3 กลมุ่ พบวา่ ผู้สูงอาย ุ กลุม่ อาย ุ 60-69 ป ี มสี ดั ส่วนการออมสูงสุด ดังแผนภมู ิท ่ี 19 สาำ หรบั รปู แบบการออมทผ่ี สู้ งู อายมุ กี ารออมมากทส่ี ดุ คอื เงนิ สด/เงนิ ฝาก มจี าำ นวน 913 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 32.5 รองลงมา ได้แก ่ เงินฌาปนกิจสงเคราะห ์ มจี ำานวน 503 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 17.9 และ สจั จะออมทรัพย/์ สจั จะวันละบาท มจี ำานวน 411 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 14.6 ดังแผนภูมทิ ่ี 20 เม่ือเปรยี บเทยี บรูปแบบการออม 3 ดนั ดับแรกกับกลุม่ อายพุ บว่า กลุ่มอาย ุ 60-69 ป ี มีการออมโดยเงินสด/เงนิ ฝาก มาก ทีส่ ดุ มีจาำ นวน 495 คน คดิ เป็นร้อยละ 58.5 รองลงมา ไดแ้ ก่ เงินฌาปนกจิ สงเคราะห ์ มจี ำานวน 272 คน คิดเปน็ ร้อยละ 32.2 และ 90 สจั จะออมทรพั ย/์ สัจจะวนั ละบาท มีจาำ นวน 228 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 27.0 เมอ่ื เปรยี บเทยี บในกลุ่มเดียวกัน ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 กลมุ่ อาย ุ 70-79 ปี มีการออมโดยเงนิ สด/เงินฝาก มากท่สี ุด มีจาำ นวน 299 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 58.1 รองลงมา ได้แก่ เงิน ฌาปนกิจสงเคราะห ์ มีจำานวน 177 คน คดิ เป็นร้อยละ 34.4 และสัจจะออมทรพั ย์/สจั จะวนั ละบาท มีจาำ นวน 124 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 24.1 เม่ือเปรียบเทียบในกลุ่มเดยี วกัน กลมุ่ อายุ 80 ปี ข้ึนไป มีการออมโดยเงินสด/เงินฝาก มากทสี่ ุด มีจาำ นวน 119 คน คิดเป็นร้อยละ 56.9 รองลงมา ไดแ้ ก ่ สัจจะ ออมทรพั ย/์ สจั จะวันละบาท มจี าำ นวน 59 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 28.2 และเงนิ ฌาปนกิจสงเคราะห์ มีจาำ นวน 54 คน คิดเปน็ ร้อยละ 25.8 เมื่อเปรยี บเทยี บในกลมุ่ เดยี วกัน เมอ่ื เปรยี บเทยี บระหวา่ งกลมุ่ พบวา่ กลมุ่ อาย ุ 60-69 ป ี มกี ารออมลกั ษณะเดยี วกนั ในขณะทก่ี ลมุ่ อาย ุ 80 ป ี ขน้ึ ไป มกี ารออม ต่างจากกลมุ่ อ่ืน ดงั แผนภูมทิ ี ่ 21

แผนภูมทิ ่ี 19 แสดงสดั ส่วน (เปรียบเทียบในกลุ่มอายเุ ดียวกัน) ของการมีเงนิ ออมของผู้สงู อายุ (กลมุ่ ตัวอย่าง) จำาแนกตาม กลุม่ อายุ แผนภมู ิท่ี 20 แสดงร้อยละของผ้สู ูงอายุ (กลุ่มตัวอยา่ ง) จำาแนกตามรูปแบบการออม ก�รวิจัยเรอ่ื งก�รจดั สวัสดิก�รท่เี หม�ะสมส�ำ หรับผสู้ ูงอ�ยุในแตล่ ะช่วงวัย 91

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 แผนภูมทิ ี่ 21 แสดงสดั สว่ น (เปรยี บเทยี บในกลุม่ อายเุ ดยี วกัน) ของรปู แบบการออมของผู้สงู อายุ (กลุ่มตัวอยา่ ง) จาำ แนกตาม กลมุ่ อายุ 92 กิจกรรมสำาหรับผู้สูงอายุ การทำากิจกรรรมเป็นสิ่งจำาเป็นสำาหรับมนุษย์ทุกเพศทุกวัย กิจกรรมสำาหรับผู้สูงอายุโดยทั่วไป สว่ นใหญเ่ ป็นกจิ กรรมที่ไมม่ ีเปา้ หมายหรอื เปน็ ลักษณะกจิ กรรมทางสังคมมากกวา่ เป็นกจิ กรรมที่กอ่ ใหเ้ กดิ ผลผลติ การสนับสนนุ ให้ ผู้สูงอายุได้มีการเข้าร่วมกิจกรรม หรือให้ผู้สูงอายุได้ทำากิจกรรมเป็นสิ่งหน่ึงซึ่งสามารถที่จะช่วยให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพกายและใจที่ดี ถา้ บคุ คลประสบความสาำ เรจ็ ในการทาำ กจิ กรรมใดกจิ กรรมหนง่ึ จะทาำ ใหบ้ คุ คลนน้ั รบั รคู้ วามสามารถของตนเองและสง่ ผลโดยตรงตอ่ การนับถือของตนเอง การเข้าร่วมกิจกรรมทางสังคมก็เป็นองค์ประกอบหน่ึงที่ทำาให้ผู้สูงอายุประสบความสำาเร็จในชีวิตเพื่อให้ ผู้สูงอายุไดอ้ ยูใ่ นสังคมอยา่ งมคี ณุ ค่าและมคี วามสขุ จากการสำารวจพบว่า จากการสำารวจพบว่าผู้สูงอายุส่วนใหญด่ ูรายการโทรทัศน์ มจี าำ นวน 1,758 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 62.6 รองลงมาไดแ้ ก่ พบปะเพอ่ื นฝงู มีจำานวน 1,223 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 43.6 และ รว่ มกจิ กรรมทางศาสนา มจี าำ นวน 932 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 33.2 ดังแผนภมู ทิ ่ี 22

เมือ่ เปรยี บเทียบกิจกรรมทที่ าำ นอกเหนอื จากกิจวัตรประจาำ วนั กบั กลุ่มอายุ พบว่า กลุม่ อายุ 60-69 ปี ส่วนใหญ่ ดูโทรทัศน์ มีจาำ นวน 887 คน คิดเปน็ ร้อยละ 63.6 รองลงมาได้แก ่ พบปะเพอื่ นฝูง มีจาำ นวน 644 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 46.2 และรว่ มกิจกรรม ทางศาสนา มจี าำ นวน 459 คน คิดเปน็ ร้อยละ 32.9 เมอื่ เปรียบเทียบในกลุม่ เดยี วกัน กลมุ่ อายุ 70-79 ปี สว่ นใหญด่ โู ทรทัศน์ มีจำานวน 611 คน คิดเปน็ ร้อยละ 63.4 รองลงมาได้แก ่ พบปะเพอ่ื นฝงู มีจาำ นวน 409 คน คิดเป็นร้อยละ 42.4 และรว่ มกจิ กรรมทางศาสนา มีจาำ นวน 342 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 35.5 เมือ่ เปรยี บเทียบในกลมุ่ เดยี วกนั กลุ่มอายุ 80 ปี ขึ้นไป ส่วนใหญ่ดโู ทรทัศน์ มจี าำ นวน 260 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 61.0 รองลงมาได้แก่ พบปะเพอื่ นฝงู มจี ำานวน 170 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 39.9 และรว่ มกจิ กรรมทางศาสนา มจี ำานวน 131 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 30.8 เมอ่ื เปรยี บเทียบในกล่มุ เดียวกัน เม่อื เปรียบเทยี บระหวา่ งกลุ่มอายพุ บว่ากิจกรรมทีท่ ำาท้ัง 3 กลุ่มอายมุ ีลกั ษณะเดียวกนั ดังแผนภมู ิท ี่ 23 แผนภมู ทิ ่ี 22 แสดงรอ้ ยละของผสู้ งู อายุ (กลุ่มตวั อยา่ ง) จาำ แนกตามกิจกรรมนอกเหนอื จากกจิ วตั รประจาำ วัน ก�รวจิ ัยเรื่องก�รจดั สวัสดิก�รท่ีเหม�ะสมสำ�หรับผู้สงู อ�ยใุ นแตล่ ะชว่ งวยั 93

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 แผนภมู ิที่ 23 แสดงสัดส่วน (เปรยี บเทยี บในกลุม่ อายเุ ดียวกนั ) ของกิจกรรมท่ที าำ นอกเหนือจากกิจวตั รประจาำ วนั ของผู้สงู อายุ (กลมุ่ ตัวอย่าง) จำาแนกตามกลมุ่ อายุ 94 การรวมกลมุ่ ของผสู้ งู อายุ ผสู้ งู อายยุ งั มคี วามตอ้ งการทจี่ ะทาำ ใหช้ วี ติ ของตนมคี วามสดชนื่ มชี วี ติ ชวี าและมปี ระโยชนม์ ากขนึ้ เชน่ การพบปะพดู คยุ กนั ในกลมุ่ ผสู้ งู อายดุ ว้ ยกนั การทาำ สวน ปลกู ตน้ ไมแ้ ละการทาำ งานอดเิ รกตา่ งๆ ผสู้ งู อายสุ ว่ นใหญม่ คี วามตอ้ งการ ทจ่ี ะใชเ้ วลาทเ่ี หลอื อยชู่ วี ติ ตนรว่ มกบั บคุ คลกลมุ่ ตา่ งๆ ของสงั คม โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ในครอบครวั ของตนเอง มผี สู้ งู อายจุ าำ นวนไมน่ อ้ ย ท่ีช่วยทำาหน้าท่ีเลี้ยงดูหลานและคอยให้คำาแนะนำา ตลอดจนช่วยเหลือเม่ือครอบครัวตนประสบปัญหาในด้านต่างๆ นอกจากน้ัน ยังมผี ู้สูงอายบุ างกล่มุ ท่มี คี วามคิดทจี่ ะอทุ ศิ ตนให้เปน็ ประโยชนต์ ่อชมุ ชนและสังคมของตนเองด้วย จากการสำารวจพบว่า ผ้สู ูงอาย ุ กลุ่มอาย ุ 60-69 ป ี มสี ดั สว่ นการเปน็ สมาชกิ กลุ่ม ชมรม สมาคม มากกวา่ ไม่เปน็ สมาชิก โดย มีจาำ นวน 721 คน คดิ เป็นร้อยละ 52.2 เมอื่ เปรยี บเทียบในกลุ่มเดยี วกนั กลมุ่ อาย ุ 70-79 ป ี มสี ดั สว่ นการเปน็ สมาชกิ กลมุ่ ชมรม สมาคม นอ้ ยกวา่ ไมเ่ ปน็ สมาชกิ โดยมจี าำ นวน 721 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 52.2 เมอื่ เปรยี บเทียบในกล่มุ เดียวกนั กลมุ่ อาย ุ 80 ปี ขนึ้ ไป มสี ัดสว่ นการเปน็ สมาชกิ กลมุ่ ชมรม สมาคม นอ้ ยกวา่ ไม่เป็นสมาชิก โดยมจี าำ นวน 169 คน คิดเป็น รอ้ ยละ 40.0 เม่อื เปรยี บเทียบในกลุม่ เดียวกัน

เมอื่ เปรยี บเทยี บ ระหวา่ งกลมุ่ อายทุ ง้ั 3 กลมุ่ พบวา่ กลมุ่ อาย ุ 60-69 ป ี มสี ดั สว่ นการเปน็ สมาชกิ กลมุ่ ชมรม สมาคม มากกวา่ ไม่เป็นสมาชิก ในขณะท่ีอกี 2 กลุ่มมสี ัดส่วนการเปน็ สมาชิกลุม่ ชมรม สมาคม น้อยกว่าไม่เป็นสมาชกิ ดังแผนภมู ทิ ี ่ 24 เมอื่ พิจารณาขอ้ มลู สาเหตุท่ีไมเ่ ป็นสมาชกิ กล่มุ ชมรม สมาคม ของผสู้ งู อายุ พบว่า ผสู้ ูงอายุส่วนใหญ่ไมเ่ ปน็ สมาชกิ เพราะ ไมม่ ีเวลา มีจาำ นวน 605 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 21.5 รองลงมาได้แก ่ สภาพร่างกายไมแ่ ข็งแรง มีจาำ นวน 500 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 17.8 และ ไมส่ นใจเขา้ รว่ ม มจี ำานวน 319 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 11.4 ดังแผนภมู ิที่ 25 เมื่อเปรียบเทยี บสาเหตทุ ไี่ มเ่ ปน็ สมาชกิ กลุม่ ชมรม สมาคม ของผูส้ งู อายกุ บั กลุ่มอายุ พบว่า กลมุ่ อายุ 60-69 ปี ส่วนใหญ่ ไม่เป็นสมาชกิ เพราะไมม่ ีเวลา มจี าำ นวน 324 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 43.7 รองลงมาไดแ้ ก่ ไม่สนใจเข้าร่วม มจี ำานวน 174 คน คดิ เป็น รอ้ ยละ 23.4 และสภาพรา่ งกายไม่แขง็ แรง มจี ำานวน 173 คน คิดเป็นร้อยละ 23.3 เมือ่ เปรยี บเทียบในกลมุ่ เดยี วกนั กล่มุ อายุ 70-79 ป ี ส่วนใหญ่ไมเ่ ปน็ สมาชกิ เพราะไม่มีเวลา มีจาำ นวน 194 คน คิดเปน็ ร้อยละ 36.2 รองลงมาได้แก ่ สภาพ รา่ งกายไมแ่ ขง็ แรง มจี าำ นวน 193 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 36.0 และไมส่ นใจเขา้ รว่ ม มจี าำ นวน 101 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 18.8 เมอ่ื เปรยี บเทยี บ ในกลุ่มเดียวกนั กลุ่มอายุ 80 ปี ขึ้นไป ส่วนใหญ่ไม่เป็นสมาชิกเพราะสภาพร่างกายไม่แข็งแรง มีจำานวน 134 คน คิดเป็นร้อยละ 48.9 รองลงมาไดแ้ ก่ ไม่มีเวลา มีจำานวน 87 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 31.8 และไม่สนใจเขา้ รว่ ม มจี าำ นวน 44 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 16.1 เมอ่ื เปรยี บเทียบในกล่มุ เดยี วกัน เมื่อเปรียบเทียบสาเหตขุ องการไม่เปน็ สมาชกิ กลมุ่ พบว่า ทง้ั สามกลุ่มแตกตา่ งกนั โดยกลุม่ อาย ุ 60-69 ปี มีสาเหตมุ าจาก ไมม่ เี วลามากท่ีสุด ในขณะทก่ี ลุ่มอายุ 70-79 ปี มีสาเหตมุ าจากไมม่ เี วลาและสภาพร่างกายไมแ่ ข็งแรง สว่ นกลุม่ อาย ุ 80 ปี ขนึ้ ไป ไม่เปน็ สมาชิกเพราะสภาพรา่ งกายไมแ่ ขง็ แรง ดงั แผนภมู ิท่ี 26 สำาหรับกลุ่ม ชมรม ท่ีผู้สูงอายุเป็นสมาชิกมากท่ีสุด ได้แก่ กลุ่ม/ชมรมผู้สูงอายุ มีจำานวน 887 คน คิดเป็นร้อยละ 31.6 รองลงมาไดแ้ ก ่ กลมุ่ ฌาปนกจิ สงเคราะห ์ มจี าำ นวน 698 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 24.9 และกลมุ่ สหกรณ/์ กลมุ่ ออมทรพั ย/์ กองทนุ สวสั ดกิ าร มจี ำานวน 334 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 11.9 ดงั แผนภูมทิ ี่ 27 เมอ่ื เปรยี บเทยี บการเป็นสมาชิกกลมุ่ ชมรม กับกลุ่มอายุ พบว่า กลุม่ อายุ 60-69 ปี ส่วนใหญ่เปน็ สมาชิกกลุ่ม/ชมรมผู้สงู อายุ มจี าำ นวน 472 คน คดิ เป็นร้อยละ 60.4 รองลงมาได้แก่ กลุม่ ฌาปนกจิ สงเคราะห ์ มีจาำ นวน 366 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 46.7 และกลุ่ม สหกรณ์/กลุ่มออมทรพั ย/์ กองทนุ สวัสดิการ มจี าำ นวน 196 คน คิดเปน็ ร้อยละ 25.1 กลุ่มอายุ 70-79 ปี ส่วนใหญ่เป็นสมาชิกกลุ่ม/ชมรมผู้สูงอายุ มีจำานวน 312 คน คิดเป็นร้อยละ 65.3 รองลงมาได้แก่ กล่มุ ฌาปนกจิ สงเคราะห์ มีจำานวน 239 คน คดิ เป็นร้อยละ 50.0 และกลุม่ สหกรณ์/กลมุ่ ออมทรพั ย์/กองทุนสวัสดิการ มจี าำ นวน 96 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 20.1 กลมุ่ อายุ 80 ป ี ขน้ึ ไป ส่วนใหญเ่ ปน็ สมาชิกกล่มุ /ชมรมผู้สงู อาย ุ มจี ำานวน 103 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 56.9 รองลงมาได้แก่ กลมุ่ ฌาปนกจิ สงเคราะห ์ มจี าำ นวน 93 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 51.7 และกลุ่มสหกรณ์/กลุม่ ออมทรัพย์/กองทนุ สวสั ดกิ าร มีจำานวน 42 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 23.3 เมอื่ เปรยี บระหว่างกล่มุ อายุทงั้ 3 กลมุ่ พบว่า มลี กั ษณะการเป็นสมาชิกกลุ่มแบบเดียวกัน ดังแผนภูมิท่ี 28 ก�รวจิ ยั เร่อื งก�รจดั สวัสดิก�รทีเ่ หม�ะสมสำ�หรับผสู้ ูงอ�ยใุ นแต่ละชว่ งวัย 95

้รอยละของการเป็นสมา ิชกกลุ่ม ชมรมแผนภูมิที่ 24 แสดงสัดส่วน (เปรียบเทียบในกลุ่มอายุเดียวกัน) ของการเป็นสมาชิกกลุ่ม/ชมรม/สมาคม ของผู้สูงอายุ (กลุม่ ตวั อยา่ ง) จาำ แนกตามกล่มุ อายุ 96 แผนภูมทิ ี่ 25 แสดงรอ้ ยละของผู้สูงอายุ (กลมุ่ ตวั อย่าง) จาำ แนกตามสาเหตุที่ไมเ่ ป็นสมาชิกกล่มุ ชมรม สมาคม ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ร้อยละของสาเห ุต ่ีทไ ่มเ ็ปนสมา ิชกก ุ่ลม ชมรม

แผนภมู ิที่ 26 แสดงสัดสว่ น (เปรยี บเทียบในกลุม่ อายุเดียวกัน) ของสาเหตุที่ไมเ่ ป็นสมาชกิ กลุ่ม ชมรม สมาคมของผู้สงู อายุ (กลมุ่ ตวั อย่าง) จำาแนกตามกลุ่มอายุ แผนภมู ิท่ี 27 แสดงรอ้ ยละของผู้สงู อายุ (กลุ่มตัวอย่าง) จาำ แนกตามกล่มุ ท่ีเปน็ สมาชิก (n=2,808) ก�รวจิ ัยเรอ่ื งก�รจัดสวัสดิก�รทีเ่ หม�ะสมสำ�หรบั ผูส้ ูงอ�ยุในแต่ละชว่ งวัย 97

แผนภมู ทิ ี่ 28 แสดงสดั สว่ น (เปรยี บเทียบในกลมุ่ อายุเดียวกัน) ของการเป็นสมาชิกกลุ่ม ชมรมของผสู้ งู อายุ (กล่มุ ตวั อย่าง) จำาแนกตามกล่มุ อายุ 98 ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12

2. สถานการณ์การจัดสวสั ดกิ ารสงั คมสำาหรับผู้สงู อายุ การจดั สวสั ดกิ ารสงั คมสาำ หรบั ผสู้ งู อายใุ นประเทศไทยมกี ารดาำ เนนิ การมาอยา่ งตอ่ เนอ่ื งในหลากหลายรปู แบบ เปน็ ทนี่ า่ สนใจ วา่ การจดั สวัสดกิ ารทผี่ า่ นมาสามารถสร้างการรบั ร ู้ ความเขา้ ใจ และผ้สู ูงอายุสามารถเข้าถงึ บริการตา่ งๆ ได้ดีเพียงใด ขอ้ มูลตอ่ ไป นี้จะเปน็ ขอ้ มูลท่ีสะทอ้ นภาพของการจดั สวสั ดกิ ารไดท้ างหนง่ึ จากการศึกษาพบว่าการจัดสวัสดิการที่ผ่านมาของพ้ืนท่ีเป้าหมายหากพิจารณาตามประเด็นการจัดสวัสดิการ ได้แก่ ความต้องการดา้ นรายได้ของผู้สงู อาย ุ ความต้องการบรกิ ารด้านสุขภาพ ความต้องการบรกิ ารดา้ นที่อยู่อาศัย ความต้องการบรกิ าร ด้านการศึกษา ความต้องการบริการด้านข้อมูลข่าวสาร ความต้องการบริการด้านรายได้และการออม ความต้องการร่วมกิจกรรม ทางสังคม ความต้องการการบริการทางสังคม ยังขาดความครอบคลุมจากการสังเคราะห์กิจกรรม โครงการตามแผนขององค์กร ปกครองส่วนทอ้ งถ่นิ และหนว่ ยงานท่ีเกีย่ วข้องซ่งึ รับผิดชอบในการจัดบริการสวสั ดกิ ารผู้สูงอายุ สามารถสรปุ ไดด้ ังน้ี ตารางที่ 5 แสดงผลการดำาเนินการจดั สวสั ดิการผ้สู งู อายุของภาคสว่ นท่ีเก่ยี วข้อง ประเด็นการจัดสวัสดกิ าร กิจกรรม โครงการ ผลการดำาเนนิ งาน รายได้ของผู้สงู อาย ุ การจา่ ยเบย้ี ยงั ชพี ตามนโยบายรัฐบาล มีการดาำ เนนิ การทกุ พน้ื ท่ี ส่งเสรมิ อาชีพในรูปแบบต่างๆ เชน่ การฝึกอบรมอาชพี การทาำ การ มกี ารดำาเนินการบางพน้ื ท่ี ตลาด หรอื การให้เงนิ ลงทุน การบริการด้านสขุ ภาพ การตรวจคัดกรองโรค การตรวจรักษา การติดตามอาการ การฟื้นฟู มกี ารดาำ เนินการทุกพ้ืนท่ี สมรรถภาพ การเยีย่ มบ้าน การดูแลโดยอาสาสมัคร การบรกิ ารด้านทอี่ ยู่อาศัย การซ่อมบ้าน การจัดสภาพแวดลอ้ มท่เี หมาะสมภายในบ้าน เชน่ ราว มกี ารดำาเนินการบางพื้นที่ ยดึ เกาะ หอ้ งน้ำา ทางลาด การบรกิ ารด้านการศึกษา การฝึกอบรมลกั ษณะตา่ งๆ มีการดาำ เนินการบางพน้ื ท่ี การบริการดา้ นข้อมูลขา่ วสาร หอกระจายข่าว กลุ่มบคุ คล เช่น ผูน้ ำา อาสาสมัคร สือ่ สง่ิ พมิ พ์ มีการดาำ เนินการทุกพ้นื ที่ การบริการด้านการออม กองทนุ การออมผสู้ งู อาย ุ (ยงั อย่ใู นขนั้ นโยบาย) ไม่พบการดำาเนนิ การและ การจดั สรรงบประมาณ การร่วมกจิ กรรมทางสงั คม การจดั ตงั้ กล่มุ /ชมรมผู้สงู อายุ การอดุ หนนุ สง่ เสริมกจิ กรรมกลุ่ม มกี ารดำาเนินการทุกพน้ื ที่ การบรกิ ารทางสังคม ชมรม มีการดำาเนนิ การทุกพื้นท่ี มีการจัดชอ่ งทางพเิ ศษแกผ่ ู้สงู อายุ หอ้ งน้ำาทีเ่ หมาะสมตามสถานที่ ต่างๆ ทางลาด ก�รวจิ ยั เรื่องก�รจัดสวัสดิก�รท่เี หม�ะสมส�ำ หรบั ผู้สงู อ�ยใุ นแตล่ ะช่วงวยั 99

จากตารางจะเหน็ ไดว้ า่ การดาำ เนนิ การจดั สวสั ดกิ ารของหนว่ ยงานตา่ งๆทเ่ี กย่ี วขอ้ งยงั ไมส่ ามารถจดั ไดท้ กุ พนื้ ทแ่ี ละครอบคลมุ ทุกประเด็น อีกทั้งยังขาดรูปแบบท่ีชัดเจนและต่อเน่ือง ซ่ึงอาจจะมีสาเหตุมาจากการท่ีหน่วยงานที่เก่ียวข้องกับผู้สูงอายุยังมี ความรว่ มมือระหว่างหนว่ ยงานไมม่ ากนกั อาท ิ กระทรวงแรงงานในสว่ นการฝึกอาชีพยงั คงมงุ่ กล่มุ เป้าหมายทอี่ ยู่ในช่วงวยั แรงงาน กระทรวงศกึ ษาธกิ ารซงึ่ ม ี กศน.จะมกี จิ กรรมทเี่ นน้ ไปยงั เดก็ เยาวชนทไ่ี มใ่ ชผ่ สู้ งู อายเุ ทา่ ทค่ี วร เนอ่ื งจากกลมุ่ เปา้ หมายหลกั ไมไ่ ดเ้ ปน็ ผู้สูงอายุ ซึ่งแตกต่างกับกระทรวงสาธารณสุขที่มุ่งเน้นผู้สูงอายุในด้านการรักษาพยาบาล เนื่องด้วยเป็นภารกิจหลักของหน่วยงาน แต่ในสภาพความเป็นจริงเม่ือในสังคมไทยมีผู้สูงอายุเพ่ิมมากข้ึนย่อมทำาให้หน่วยงานที่เก่ียวข้องให้ความสำาคัญกับกลุ่มเป้าหมายท่ี เป็นผสู้ งู อายมุ ากขึ้นดว้ ย อาทิ อาจมีการจา้ งผสู้ ูงอายุทาำ งานมากขึน้ และปัจจบุ ันมีกลไกด้านผ้สู ูงอายใุ นระดบั ชาตใิ นการขับเคลอื่ น งานดา้ นผสู้ งู อายรุ ว่ มกนั ของหนว่ ยงานทเ่ี กยี่ วขอ้ ง แตย่ งั คงอยใู่ นระดบั นโยบายเสยี เปน็ สว่ นใหญ ่ เมอื่ พจิ ารณาเปน็ รายไดข้ องการจดั สวัสดกิ ารพบดังนี้ สวัสดิการด้านสุขภาพ สุขภาพท่ีดีเป็นสิ่งสำาคัญในการดำารงชีวิตเพราะสุขภาพเป็นพื้นฐานในการดำาเนินกิจกรรมต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นกิจวัตรประจำาวนั การทำางานหารายได้ การเขา้ รว่ มกิจกรรมทางสังคม หรอื อกี มากมาย หากสขุ ภาพไมพ่ ร้อมแล้วการ ดาำ เนินการทุกๆ อย่างจะเป็นไปแบบไม่สมบรู ณ์ซ่ึงจะสง่ ผลกระทบต่อร่างกายและจิตใจ โดยเฉพาะวยั ผู้สูงอายซุ ึ่งมีความเสอ่ื มถอย ของร่างกายเป็นอันมาก ดังน้ันสวัสดิการด้านสุขภาพจึงสำาคัญมากในการสร้างความพร้อมให้กับผู้สูงอายุในการดำารงชีวิต จากการ ศกึ ษาพบวา่ การจดั สวสั ดกิ ารสขุ ภาพทผี่ า่ นมาสว่ นใหญม่ กี ารดาำ เนนิ การทเ่ี หน็ ผลเปน็ รปู ธรรมในเรอื่ งของการดแู ล ตดิ ตามการรกั ษา แตใ่ นเรื่องของการปอ้ งกันมีการดำาเนนิ การต่อเน่ือง แต่ผลของการดาำ เนนิ การยงั ไม่สามารถวดั ไดอ้ ยา่ งชดั เจน โดยเรอื่ งของสวสั ดกิ ารการรกั ษาพยาบาลซง่ึ มคี วามเกย่ี วเนอื่ งกบั การจดั สวสั ดกิ ารเพอื่ ดแู ลสขุ ภาพผสู้ งู อายใุ หม้ ชี วี ติ ทปี่ ลอดภยั ปราศจากโรคภัยไข้เจบ็ จากการสำารวจพบว่าผู้สูงอายุสว่ นใหญม่ สี วสั ดกิ ารหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า (บัตรทอง) มีจำานวน 2,229 100 คน คิดเปน็ ร้อยละ 79.4 รองลงมาได้แก ่ สวสั ดกิ ารขา้ ราชการ/พนกั งานรฐั วสิ าหกิจ (จากบุตร) มจี าำ นวน 276 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 9.8 และประกนั สังคม/กองทนุ เงนิ ทดแทน มจี ำานวน 101 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 3.6 ดังตารางท่ี 6 แม้สวัสดิการการรักษาพยาบาลซึ่งมีความสำาคัญดังกล่าวข้างต้นจะมีความสำาคัญ หากแต่ยังมีผู้สูงอายุจำานวนหน่ึงท่ีไม่ใช้ สวัสดิการที่รัฐจัดให้ดังกล่าว เม่ือสำารวจข้อมูลสาเหตุของการไม่ใช้สวัสดิการดังกล่าว 3 อันดับแรก พบว่าสาเหตุท่ีผู้สูงอายุไม่ใช้ สวสั ดกิ ารภาครฐั เนอ่ื งจากเหตผุ ลเพราะเจบ็ ปว่ ยเพยี งเลก็ นอ้ ย มากทส่ี ดุ มจี าำ นวน 174 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 6.2 รองลงมาไดแ้ ก ่ ไมร่ วู้ า่ มสี ทิ ธ์ิ มจี ำานวน 135 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 4.8 และ ไม่ม่นั ใจในคณุ ภาพเนอ่ื งจากรักษาฟร ี มีจาำ นวน 54 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 1.9 ดงั ตารางท ่ี 7 จากเหตุผลดงั กลา่ วทำาใหเ้ กิดสวัสดกิ ารทางเลือกซง่ึ เป็นสวัสดิการอนื่ ๆ นอกเหนือจากทรี่ ฐั จัดให้ น่ันคือสวัสดกิ ารท่ผี สู้ ูงอายุ ต้องเสยี ค่าใชจ้ า่ ยท้งั ในรูปแบบเงนิ เสียเปล่าและการลงทนุ ควบคู่เพ่อื ให้ไดส้ วสั ดกิ ารนั้น ทง้ั นีเ้ พื่อทดแทนความตอ้ งการท่ีนอกเหนอื จากทสี่ วัสดกิ ารรกั ษาพยาบาลของภาครัฐที่ไมส่ ามารถสนองความต้องการได้ครบถว้ น ซงึ่ จากการสาำ รวจพบวา่ ผสู้ งู อายมุ สี วสั ดิการ อน่ื ๆนอกเหนอื จากทร่ี ฐั จดั ใหไ้ ดแ้ ก ่ 3 อนั ดบั แรก ไดแ้ ก ่ ประกนั สขุ ภาพ มากทส่ี ดุ มจี าำ นวน 1,385 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 49.3 รองลงมา คือ อ่ืนๆ มจี ำานวน 798 คน คิดเปน็ ร้อยละ 28.4 และกองทุนสวสั ดิการชมุ ชน/สัจจะสะสมทรพั ย ์ มีจำานวน 400 คน คดิ เป็นร้อยละ 14.2 ดังตารางท่ ี 8

ตารางท่ี 6 แสดงจาำ นวนและร้อยละของผูส้ ูงอายุ (กลมุ่ ตัวอย่าง) จาำ แนกตามสวสั ดิการที่จดั โดยภาครฐั สวัสดกิ ารที่จดั โดยภาครัฐ จำานวน รอ้ ยละ 98 3.5 สวัสดกิ ารขา้ ราชการ/พนักงาน รัฐวิสาหกิจ (จากตัวเอง) 77 2.7 สวสั ดกิ ารขา้ ราชการ/พนกั งาน 276 9.8 รัฐวสิ าหกจิ (จากคู่สมรส) 101 3.6 สวัสดิการขา้ ราชการ/พนักงาน รฐั วิสาหกิจ (จากบุตร) 2,229 79.4 ประกันสงั คม/ กองทุนเงนิ ทดแทน 27 1.0 2,808 100 ประกันสขุ ภาพถว้ นหนา้ (บัตรทอง) ไมร่ ะบุ รวม ตารางที่ 7 แสดงจำานวนและร้อยละของผสู้ ูงอายุ (กลุ่มตวั อย่าง) จำาแนกตามสาเหตทุ ่ไี มใ่ ชส้ วสั ดิการภาครฐั เหตผุ ลของการใช้ ใช่ ไม่ใช่ รวม สวสั ดกิ ารภาครฐั จาำ นวน ร้อยละ จาำ นวน รอ้ ยละ จำานวน ร้อยละ 135 4.8 2,673 95.2 2,808 100 ไม่รวู้ า่ มสี ทิ ธิ 2,754 98.1 2,808 100 ไม่มนั่ ใจในคุณภาพเนอื่ งจากรกั ษาฟรี 54 1.9 2,800 99.7 2,808 100 8 0.3 2,634 93.8 2,808 100 ไมไ่ ดอ้ ยใู่ นภมู ลิ าำ เนาท่ีใชส้ ิทธิ 174 6.2 2,788 99.3 2,808 100 เจ็บป่วยเพียงเล็กน้อย 20 0.7 อุบัตเิ หต/ุ เจบ็ ป่วยฉกุ เฉิน 2,688 98.9 2,808 100 สถานพยาบาลอย่ไู กล/ 30 1.1 2,799 99.7 2808 100 เดินทางไม่สะดวก 9 0.3 2,771 98.7 2808 100 37 1.3 แพทย์วินจิ ฉัยโรคไม่เก่ง/รกั ษาไมห่ าย อ่ืนๆ ก�รวิจัยเรอื่ งก�รจดั สวัสดิก�รทีเ่ หม�ะสมส�ำ หรับผู้สงู อ�ยุในแต่ละชว่ งวัย 101

ตารางที่ 8 แสดงจาำ นวนและรอ้ ยละของผสู้ ูงอายุ (กลุ่มตวั อย่าง) จาำ แนกตามการมสี วัสดิการอื่นๆ นอกเหนือจากสวสั ดกิ ารที่ ภาครฐั จดั ให้ สวัสดกิ ารอน่ื ๆ มี ไมม่ ี รวม นอกเหนอื จากสวัสดิการ จาำ นวน รอ้ ยละ จำานวน รอ้ ยละ จาำ นวน รอ้ ยละ 1,385 49.3 1,423 50.7 2,808 100 ท่ีภาครัฐจัดให้ 400 14.2 2,408 85.8 2,808 100 ประกนั สุขภาพ กองทนุ สวัสดิการชุมชน/สัจจะสะสม 33 1.2 2,775 98.8 2,808 100 798 28.4 2,010 71.6 2,808 100 ทรัพย์ สวัสดกิ ารทน่ี ายจา้ งจัดให้ อ่ืนๆ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 นอกจากนี้ข้อมูลจากการศึกษายังพบว่าสวัสดิการเร่ืองของการดูแลผู้สูงอายุท่ีป่วย หรือไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ ทผ่ี า่ นมาเปน็ เรอื่ งของหนว่ ยงานสาธารณสขุ รว่ มกนั ดาำ เนนิ การ อาจมหี นว่ ยงานรว่ มบา้ งในบางพน้ื ท ่ี นอกจากนย้ี งั มกี ารสรา้ งระบบ 102 อาสาสมคั รรปู แบบตา่ งๆ ขนึ้ มา ซงึ่ มคี รอบคลมุ ทกุ พนื้ ท ่ี เชน่ อสม. อผส. เปน็ ตน้ โดยรปู แบบการดาำ เนนิ การสว่ นใหญจ่ ะมโี รงพยาบาล ส่งเสรมิ สุขภาพตำาบล (รพ.สต.) เปน็ แกนหลัก และกล่มุ อาสาสมคั รรว่ มขบั เคลือ่ นการดำาเนินการ มีการทำางานเชงิ บูรณาการร่วมกนั กับกิจกรรมโครงการขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หรือหน่วยงานอื่นๆ ในบางกิจกรรม ซึ่งกิจกรรมท่ีมีการดำาเนินการ ได้แก่ การตรวจสุขภาพและการให้ความรเู้ รอื่ งการดูแลตนเอง และการชว่ ยเหลือดแู ลผอู้ ่ืน ด้านการเฝ้าระวงั ติดตาม ตรวจป้องกันโรคของผ้สู งู อาย ุ การรกั ษาพยาบาลฟรตี ามข้นั ตอนท่ีทางภาครัฐสนับสนนุ กิจกรรม มีแพทย์ลงตรวจสขุ ภาพ ตรวจวัดความดันผูส้ งู อาย ุ ผ้สู งู อายุตดิ เตียงถึงทบ่ี า้ น สาำ หรบั กจิ กรรมการดแู ลและปอ้ งกนั สขุ ภาพจากขอ้ มลู พบวา่ ยงั ไมเ่ กดิ เปน็ รปู ธรรมมากนกั แตท่ กุ หนว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ งลว้ น ให้ความสำาคัญในการดำาเนินการ ส่วนใหญ่จะเป็นกิจกรรมที่มุ่งเน้นให้ผู้สูงอายุสามารถดูแลรักษาสุขภาพ และป้องกันการเกิดโรค ต่างๆ ดว้ ยตนเอง เปน็ กิจกรรมเพิม่ ศักยภาพและคณุ คา่ ในตนเองเพื่อการพึง่ ตนเองในอนาคต ดงั ตัวอย่างต่อไปน้ี - โครงการสง่ เสรมิ และพัฒนาศกั ยภาพผ้สู งู อาย ุ เพอื่ นช่วยเพอื่ น โรงเรยี นผสู้ งู อายุ เพอ่ื สง่ เสรมิ สขุ ภาพดีตามวถิ พี อเพียง และค้นหาปัญหาของผู้สูงอายุ ผู้พิการ และผู้ป่วยติดเตียง เพื่อหาแนวทางการแก้ไขร่วมกัน และส่งเสริมสุขภาพดีตามวิถีพอเพียง โดยได้ดำาเนนิ การออกเยี่ยมกลมุ่ เปา้ หมายตามหมูบ่ ้าน โดยแบ่งสายออกเยย่ี มม ี ผูส้ งู อาย ุ เยาวชน และ อสม. โดยนาำ ขา้ วสารและ เครอ่ื งอุปโภคไปเยีย่ ม ดาำ เนินการโดยเทศบาลร่วมกับโรงพยาบาลส่งเสรมิ สุขภาพประจำาตาำ บล - การจัดบรกิ ารรบั ส่งผู้สูงอายจุ ากบ้านไปโรงพยาล โดยให้การสนับสนุนรถในการรับส่ง สนับสนนุ นำ้ามนั ในการเดนิ ทาง - โครงการตลาดนัดสุขภาพ “พาใจกลับบ้าน ชาวไทรย้อย น้อมนำาทาำ ตามพ่อสอน” เพื่อสง่ เสริมใหผ้ สู้ งู อายแุ ละประชาชน ในตาำ บลไทรย้อยนาำ ใจหนั มาดูแลร่างกายตนเองซง่ึ เปรยี บเสมือนบ้านของตนเอง โดยเปน็ โครงการใหญ่ดา้ นสุขภาพ และมกี ิจกรรม ยอ่ ยทเ่ี กยี่ วเน่อื งกับการดูแลสขุ ภาพต่างๆ มากมาย โดยในการเปดิ โครงการมกี ารให้ทุกภาคส่วนนำาเสนอบูท กจิ กรรมด้านสขุ ภาพ เน้นสขุ ภาพดตี ามวถิ พี อเพยี ง มกี ารจดั อบรมแก ่ อสม. และนักเรียนจิตอาสา ตามความถนัดของแตล่ ะบุคคล เชน่ การดูแลผปู้ ว่ ย

เร้ือรัง ผ้ปู ่วยเบาหวาน การดูแลผู้สงู อาย ุ การตรวจมะเร็งเต้านม ตรวจมะเรง็ ปากมดลูก การตรวจสารเคมีตกค้างในเลอื ด แกนนำา สายใยรกั และแกนนาำ ออกกาำ ลงั กาย เพอ่ื ปฏบิ ตั งิ านเชงิ รกุ รว่ มกบั เจา้ หนา้ ทส่ี าธารณสขุ เมอ่ื ลงพนื้ ทจ่ี ดั ตลาดนดั สขุ ภาพตามหมบู่ า้ น ดาำ เนนิ การโดย เทศบาลร่วมกับโรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพประจำาตาำ บลและการศึกษาตามอธั ยาศัย (การศกึ ษานอกโรงเรียน) - โครงการฝกึ อบรมอาหารปลอดภยั ใสใ่ จสขุ ภาพ เพอื่ สง่ เสรมิ การใชช้ วี ติ แบบพอเพยี ง เนน้ การดแู ลสขุ ภาพ เนน้ การพงึ่ พา ตนเอง จนสามารถนาำ ไปประกอบอาชพี เพอ่ื เพมิ่ รายไดใ้ หก้ บั ครอบครวั ได ้ ดาำ เนนิ การโดยเทศบาลรว่ มกบั โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพ ประจำาตำาบลและการศึกษาตามอธั ยาศยั (การศกึ ษานอกโรงเรยี น) - โครงการอบรมดา้ นสุขภาพ ใหค้ วามรู้ด้านสาธารณสุข เช่น โรคตดิ ตอ่ กจิ กรรมรณรงค ์ โรคไขเ้ ลือดออก วณั โรค เท้าชา้ ง พิษสนุ ขั บา้ เป็นต้น - โครงการเยีย่ มบา้ นตรวจสขุ ภาพ คดั กรองการเป็นโรคอยา่ งสม่าำ เสมอ - โครงการสง่ เสรมิ การออกกาำ ลงั กาย มกี จิ กรรมไมพ้ ลอง แอโรบคิ โนราหบ์ คิ ในชมุ ชน จดั ใหม้ กี ารแขง่ ขนั กฬี าสาำ หรบั ผสู้ งู อาย ุ และหาสถานทจ่ี ดั กจิ กรรมออกกาำ ลงั กาย - มีการเตรยี มความพรอ้ มให้คนทกี่ ำาลังจะเขา้ ส่วู ัยผู้สูงอาย ุ ในเร่อื งของการดแู ลสขุ ภาพ ต้งั แต่อายุ 50 ป ี โดยความร่วมมือ ของ อบต. กับโรงพยาบาล เพ่ือทาำ โครงการดูแลเพ่ือสขุ ภาพ ประชมุ กล่มุ ยอ่ ยและสนทนากลมุ่ ตวั แทนหนว่ ยงานทเ่ี ก่ยี วขอ้ งและตวั แทนผู้สูงอายุ สวัสดิการเก่ียวกับการบริการทางการศึกษาและการเรียนรู้ในชุมชนแก่ผู้สูงอายุ พระราชบัญญัติผู้สูงอายุมิได้กำาหนด รายละเอียดการจัดบริการการศึกษาสำาหรับผู้สูงอายุไว้ แต่รายละเอียดต่างๆ สามารถพิจารณาได้จากกฎหมายอ่ืนท่ีเก่ียวข้อง คือ พระราชบญั ญตั กิ ารศกึ ษาแหง่ ชาต ิ พ.ศ.2542 ซง่ึ ไดก้ าำ หนดหลกั การในการศกึ ษาใหผ้ สู้ งู อายสุ ามารถศกึ ษาหาความรเู้ พอ่ื นาำ มาพฒั นา คุณภาพชีวิตของตนได้หลายทาง ทสี่ าำ คญั ได้แก่ 1) การศกึ ษาตามอธั ยาศยั ซงึ่ เปน็ การหาความรดู้ ว้ ยตนเอง เปน็ การเรยี นรจู้ ากประสบการณ ์ การทาำ งาน จากบคุ คลและ จากสถานท่ีตา่ งๆ ได้ตลอดเวลา 2) การเรียนรู้จากศนู ยก์ ารเรยี นรูช้ ุมชนท่ีจดั การศกึ ษา การถา่ ยทอดความรู้ ประสบการณ์ให้แก่คนในชุมชน 3) การเรยี นรจู้ ากศนู ยก์ ารศกึ ษานอกโรงเรยี น ซง่ึ เปน็ องคก์ รทจ่ี ดั การศกึ ษาใหก้ ลมุ่ เปา้ หมายพเิ ศษตา่ งๆ รวมถงึ ผสู้ งู อายดุ ว้ ย ซึ่งการจัดบริการการศกึ ษาให้กับผสู้ ูงอายเุ พอ่ื ใหผ้ สู้ งู อายุมีความรคู้ วามเข้าใจในเรื่องท่มี คี วามสาำ คัญตอ่ การดาำ เนนิ ชีวิต เพ่อื ใหเ้ ปน็ ผสู้ งู อายทุ มี่ คี ณุ ภาพ และเพอ่ื ใหผ้ สู้ งู อายสุ ามารถนาำ ความรมู้ าใชป้ ระโยชนต์ อ่ ตนเองและสงั คมตามศกั ยภาพของตนเอง ซงึ่ จะ เปน็ การสร้างคุณค่าในตวั เองใหก้ บั ผู้สูงอายไุ ด้ทางหนง่ึ จากการสำารวจพบว่าผูส้ ูงอายุรบั รูว้ ่า มีการจัดบรกิ ารหอ้ งสมุดประชาชน/ทีอ่ ่านหนังสอื ประจาำ หมบู่ ้าน มีจำานวน 1,840 คน คิดเป็นร้อยละ 65.5 รองลงมาได้แก่ รับรู้ว่ามีการจัดการเรียนรู้ในชุมชนตามอัธยาศัย เช่น ศูนย์ถ่ายทอดวัฒนธรรม ศูนย์สุขภาพ เป็นต้น มีจำานวน 1,664 คน คิดเป็นร้อยละ 59.3 และมีการจัดไปทัศนศึกษาดูงาน มีจำานวน 1,691 คน คิดเป็นร้อยละ 60.2 ดังตารางท ี่ 9 นอกจากน้ีจากการสาำ รวจพบว่าในชุมชนของผสู้ ูงอายมุ ีการจดั ไปทศั นศกึ ษาดงู าน จำานวน 1,080 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 38.5 รองลงมาไดแ้ ก่ มกี ารจัดการเรียนรู้ในชมุ ชนตามอธั ยาศัย เช่น ศูนยถ์ ่ายทอดวัฒนธรรม ศนู ย์สุขภาพ เป็นต้น มจี ำานวน 993 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 35.4 และมีการจดั บริการ หอ้ งสมุดประชาชน/ทอ่ี ่านหนังสือประจาำ หมบู่ า้ น มจี าำ นวน 845 คน คดิ เป็นร้อยละ 30.1 ดงั ตารางท ี่ 10 ก�รวจิ ัยเรอื่ งก�รจัดสวัสดิก�รท่ีเหม�ะสมส�ำ หรับผ้สู ูงอ�ยุในแต่ละช่วงวยั 103

และจากการสาำ รวจพบวา่ ผ้สู ูงอายุเคยใชบ้ รกิ ารการจดั ไปทัศนศกึ ษาดงู าน มากทส่ี ดุ มีจาำ นวน 529 คน คิดเปน็ ร้อยละ 18.8 รองลงมาได้แก ่ เคยใช้บริการการจดั การเรียนรใู้ นชมุ ชนตามอธั ยาศัย เชน่ ศูนยถ์ า่ ยทอดวัฒนธรรม ศูนย์สุขภาพ เปน็ ตน้ มีจาำ นวน 567 คน คิดเป็นร้อยละ 20.2 และเคยใช้บริการการเปิดโอกาสให้ผู้สูงอายุได้แสดงความสามารถหรือเป็นคลังสมอง ภูมิปัญญา มจี ำานวน 412 คน คิดเป็นร้อยละ 14.7 ดังตารางท่ี 11 จากผลการสาำ รวจดงั กลา่ วจะเหน็ ไดว้ า่ ในขณะทกี่ ารรบั รสู้ งู สดุ วา่ มกี ารจดั บรกิ ารในเรอ่ื งของการมหี อ้ งสมดุ ประชาชน/ทอ่ี า่ น หนงั สอื ประจาำ หมบู่ า้ น แตเ่ มอ่ื สอบถามถงึ การจดั บรกิ ารในชมุ ชนและการใชบ้ รกิ าร ประเดน็ ทมี่ กี ารใชบ้ รกิ ารสงู สดุ กลบั เปน็ เรอื่ งของ มกี ารจัดการเรยี นรูใ้ นชมุ ชนตามอัธยาศยั เชน่ ศนู ยถ์ ่ายทอดวัฒนธรรม ศูนยส์ ขุ ภาพ เปน็ ต้น และการจัดไปทัศนศึกษาดูงาน เม่อื พจิ ารณาเฉพาะการใช้บรกิ าร 3 อนั ดบั แรก จาำ แนกตามกลมุ่ อายุ พบวา่ ผสู้ งู อายกุ ลุม่ อาย ุ 60-69 ป ี สว่ นใหญเ่ คยใช้ บรกิ ารการจดั การเรียนรู้ในชุมชนตามอัธยาศยั เช่น ศนู ย์ถ่ายทอดวัฒนธรรม ศูนย์สขุ ภาพ เป็นตน้ และการจดั ไปทัศนศึกษาดูงาน มากที่สุด มีจำานวนเท่ากัน คือ 302 คน และรองลงมาเคยใช้บริการการเปิดโอกาสให้ผู้สูงอายุได้แสดงความสามารถหรือเป็น คลงั สมอง ภมู ิปญั ญา ผู้สูงอายุกลุ่มอายุ 70-79 ปี ส่วนใหญ่เคยใช้บริการการจัดการเรียนรู้ในชุมชนตามอัธยาศัย เช่น ศูนย์ถ่ายทอดวัฒนธรรม ศนู ย์สขุ ภาพ เป็นต้น มากทส่ี ดุ มีจาำ นวน 180 คน รองลงมาเคยใชบ้ ริการการจดั ไปทศั นศึกษาดูงาน มจี ำานวน 169 คน และเคยใช้ บริการการเปิดโอกาสให้ผู้สูงอายไุ ดแ้ สดงความสามารถหรอื เปน็ คลงั สมอง ภูมปิ ญั ญา มีจำานวน 141 คน ผสู้ ูงอายุกลุ่มอายุ 80 ปี ขน้ึ ไป สว่ นใหญ่เคยใชบ้ รกิ าร การจัดการเรียนรใู้ นชมุ ชนตามอธั ยาศยั เช่น ศนู ยถ์ ่ายทอดวฒั นธรรม ศนู ยส์ ขุ ภาพ เปน็ ตน้ มากทส่ี ดุ มจี าำ นวน 75 คน รองลงมาเคยใชบ้ รกิ ารการเปดิ โอกาสใหผ้ สู้ งู อายไุ ดแ้ สดงความสามารถหรอื เปน็ คลงั สมอง ภมู ิปัญญา มีจาำ นวน 63 คน และเคยใช้บรกิ ารการจดั ไปทัศนศึกษาดูงาน มีจาำ นวน 58 คน 104 เม่อื เปรียบระหวา่ งกลุ่มพบว่ากลมุ่ อาย ุ 60-69 ป ี เคยใช้บรกิ ารในลักษณะเดยี วกนั ในขณะท่ีกลมุ่ อาย ุ 80 ปีขึ้นไปต่างจาก ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 กลุ่มอ่นื ดังแผนภมู ทิ ี่ 29

ตารางท่ี 9 แสดงจาำ นวนและรอ้ ยละของการรบั รเู้ รอ่ื งการบรกิ ารทางการศกึ ษาและการเรยี นรใู้ นชมุ ชนของผสู้ งู อายุ (กลมุ่ ตวั อยา่ ง) การรับรเู้ ร่อื งการบรกิ าร ใช่ ไม่ใช่ รวม ทางการศึกษาและการ จาำ นวน ร้อยละ จาำ นวน ร้อยละ จาำ นวน ร้อยละ 1,664 59.3 2,642 40.7 2,808 100 เรยี นร้ใู นชมุ ชน มีการจดั การเรยี นรใู้ นชมุ ชนตาม 1,840 65.5 968 34.5 2,808 100 อัธยาศัย เช่น ศูนยถ์ ่ายทอดวฒั นธรรม 1,592 56.7 1,216 43.3 2,808 100 ศูนยส์ ขุ ภาพ เปน็ ต้น 1,491 53.1 1,317 46.9 2,808 100 มีห้องสมดุ ประชาชน/ที่อ่านหนังสือ 1,691 60.2 1,117 39.8 2,808 100 ประจำาหมบู่ ้าน มีการเปิดโอกาสให้ผูส้ งู อายุได้แสดง ความสามารถหรือเปน็ คลงั สมอง ภมู ิปัญญา มสี อ่ื การเรยี นรู้ หรือ อปุ กรณท์ ี่ทนั สมัย เชน่ อนิ เตอรเ์ น็ตตำาบล มกี ารจดั ไปทัศนศึกษาดงู าน ก�รวิจัยเรือ่ งก�รจดั สวสั ดิก�รที่เหม�ะสมส�ำ หรับผูส้ งู อ�ยุในแต่ละชว่ งวยั 105

ตารางที่ 10 แสดงจาำ นวนและรอ้ ยละของการจดั บรกิ ารทางการศึกษาและการเรยี นรู้ในชมุ ชนของผสู้ งู อายุ (กลมุ่ ตัวอย่าง) การจัดบรกิ ารทางการศกึ ษา มี ไมม่ ี รวม และการเรียนรใู้ นชมุ ชน จำานวน รอ้ ยละ จาำ นวน ร้อยละ จาำ นวน รอ้ ยละ 1,815 64.6 2,808 100 มีการจดั การเรยี นรูใ้ นชมุ ชนตาม 993 35.4 อธั ยาศัย เชน่ ศูนยถ์ ่ายทอดวัฒนธรรม 1,963 69.9 2,808 100 1,994 71.0 2,808 100 ศูนยส์ ขุ ภาพ เปน็ ตน้ 2,124 75.6 2,808 100 มีหอ้ งสมดุ ประชาชน/ทอ่ี ่านหนังสือ 845 30.1 1,728 61.5 2,808 100 ประจาำ หมบู่ ้าน มีการเปิดโอกาสให้ผสู้ งู อายไุ ดแ้ สดง 814 29.0 ความสามารถหรอื เปน็ คลังสมอง ภมู ปิ ญั ญา มีส่อื การเรยี นรู ้ หรอื อปุ กรณท์ ี่ทนั สมัย 684 24.4 เชน่ อินเตอร์เนต็ ตำาบล 106 มกี ารจัดไปทศั นศึกษาดูงาน 1,080 38.5 ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ตารางท่ี 11 แสดงจาำ นวนและรอ้ ยละของการใช้บรกิ ารทางการศึกษาและการเรียนร้ใู นชมุ ชนของผสู้ ูงอายุ (กลมุ่ ตัวอย่าง) การใช้บริการทางการศึกษา เคย ไมเ่ คย รวม และการเรยี นรู้ในชุมชน จาำ นวน ร้อยละ จำานวน ร้อยละ จำานวน ร้อยละ 567 20.2 2,241 79.8 2ม808 100 การจดั การเรยี นรูใ้ นชุมชนตามอัธยาศัย เชน่ ศูนย์ถา่ ยทอดวัฒนธรรม ศูนย์ 371 13.2 2,437 86.8 2,808 100 สขุ ภาพ เปน็ ต้น 412 14.7 2,396 85.3 2,808 100 หอ้ งสมุดประชาชน/ทอี่ า่ นหนังสอื 236 8.4 2,572 91.6 2,808 100 ประจำาหมู่บ้าน 529 18.8 2,279 81.2 2,808 100 การเปดิ โอกาสใหผ้ ูส้ ูงอายุไดแ้ สดงความ สามารถหรอื เปน็ คลังสมอง ภมู ปิ ญั ญา ส่ือการเรียนรู้ หรือ อุปกรณ์ที่ทนั สมยั เชน่ อินเตอรเ์ นต็ ตำาบล การจดั ไปทศั นศึกษาดงู าน

แผนภมู ทิ ี่ 29 แสดงสดั สว่ น (เปรียบเทยี บในกลุม่ อายุเดยี วกนั ) ของการใชบ้ ริการการจัดการเรียนรใู้ นชมุ ชนจาำ แนกตามกลมุ่ อายุ   ก�รวิจยั เร่ืองก�รจัดสวัสดิก�รที่เหม�ะสมสำ�หรบั ผู้สงู อ�ยุในแตล่ ะช่วงวัย 107

นอกจากน้ีจากข้อมูลการจัดสวัสดิการเก่ียวกับการศึกษาและการเรียนรู้ให้แก่ผู้สูงอายุ พบว่า มีการดำาเนินการในรูปแบบ ของการศึกษาทางเลือก แตไ่ มส่ ามารถจดั ไดท้ กุ พน้ื ท ่ี โดยกจิ กรรม โครงการท่จี ัดเปน็ การจดั เพื่อให้ผสู้ งู อายุสามารถพ่ึงตนเองได้ใน รปู แบบทแี่ ตกตา่ งกนั ออกไป เชน่ การพฒั นาทกั ษะชวี ติ ใหส้ ามารถใชช้ วี ติ สงู อายไุ ดอ้ ยา่ งมคี วามสขุ การอบรมทกั ษะอาชพี เพอื่ สรา้ ง รายได ้ การศึกษาดูงานเพ่ือเปิดโลกทัศน ์ เป็นตน้ ดังตวั อยา่ ง - จัดให้มีการศึกษาดูงานของผู้สูงอายุ - จัดกิจกรรมใหผ้ ูส้ ูงอายไุ ด้ถา่ ยทอดภมู ิปญั ญาท้องถน่ิ ให้กบั ลกู หลานในชุมชน - การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย (กศน.) ได้มีการจัดกิจกรรมให้ ท้ังในส่วนของการศึกษาข้ันพื้นฐาน การศกึ ษาตามอธั ยาศยั การศกึ ษาทกั ษะชวี ติ และการศกึ ษาเพอ่ื พฒั นาอาชพี โดยในสว่ นของผสู้ งู อายมุ งุ่ เนน้ ในเรอ่ื งการศกึ ษาทกั ษะชวี ติ โดยส่งเสรมิ ใหจ้ ัดกจิ กรรมสาำ หรบั ผู้สูงอาย ุ ดงั นี้ - จัดกิจกรรมใหค้ วามรู้ผู้สูงอายุในการก้าวสู่ประชาคมอาเซียนโดยใหค้ วามร้ใู นดา้ นทกั ษะภาษาองั กฤษเบอ้ื งต้น ประชุมกลุ่มยอ่ ยและสนทนากลมุ่ ตวั แทนหน่วยงานท่ีเกยี่ วขอ้ งและตวั แทนผสู้ งู อายุ สวสั ดกิ ารดา้ นการเขา้ ถงึ บรกิ ารขอ้ มลู ขา่ วสาร การเขา้ ถงึ บรกิ ารขอ้ มลู ขา่ วสารของผสู้ งู อายเุ ปน็ สงิ่ สาำ คญั ในการรบั รสู้ ถานการณ์ ตา่ งๆ อนั จะเกย่ี วขอ้ งกบั การดาำ เนนิ ชวี ติ และการพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ของผสู้ งู อาย ุ นอกจากนย้ี งั เกยี่ วขอ้ งกบั การรบั รแู้ ละเขา้ ถงึ สทิ ธิ และบริการตา่ งๆ จากการสำารวจพบว่าผู้สูงอายุส่วนใหญ่มีการเข้าถึงข้อมูลข่าวสารผ่านช่องทางโทรทัศน์ มากท่ีสุด มีจำานวน 2,512 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 89.5 รองลงมาได้แก ่ หอกระจายข่าว เสียงตามสาย มจี ำานวน 2,294 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 81.7 และวิทย ุ มีจำานวน 2,127 คน คิดเป็นร้อยละ 75.7 ดังตารางที ่ 12 108 เมื่อเปรยี บเทยี บรายกลุ่มอายพุ บวา่ กลมุ่ อายุ 60-69 ป ี สว่ นใหญ่มกี ารเขา้ ถงึ ขอ้ มลู ขา่ วสารผ่านชอ่ งทางโทรทศั น์ มากทสี่ ดุ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 มจี าำ นวน 1,300 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 93.2 รองลงมาไดแ้ ก ่ หอกระจายขา่ ว เสียงตามสาย มีจาำ นวน 1,171 คน คิดเปน็ ร้อยละ 83.9 และ วิทย ุ มีจาำ นวน 1,093 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 78.4 เม่ือเปรยี บเทียบในกลุ่มอายเุ ดียวกัน กลมุ่ อาย ุ 70-79 ปี ส่วนใหญม่ กี ารเข้าถงึ ขอ้ มลู ข่าวสารผา่ นชอ่ งทางโทรทศั น์ มากทส่ี ุด มีจำานวน 846 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 87.8 รองลงมาได้แก่ หอกระจายขา่ ว เสียงตามสาย มีจาำ นวน 775 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 80.6 และ วทิ ยุ มีจำานวน 708 คน คิดเปน็ ร้อยละ 73.5 เมอ่ื เปรยี บเทยี บในกลุม่ อายุเดียวกัน กลมุ่ อายุ 80 ป ี ขึ้นไป ส่วนใหญ่มกี ารเข้าถงึ ขอ้ มลู ข่าวสารผ่านช่องทางโทรทัศน ์ มากทสี่ ดุ มจี ำานวน 366 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 85.7 รองลงมาได้แก ่ หอกระจายขา่ ว เสยี งตามสาย มีจาำ นวน 348 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 81.5 และ วทิ ยุ มีจาำ นวน 326 คน คดิ เป็น ร้อยละ 76.2 เมื่อเปรียบเทยี บในกลุ่มอายเุ ดียวกนั เมื่อเปรยี บเทียบระหว่างกลุ่มอายุ พบวา่ ทัง้ 3 กลุ่มอายมุ ลี กั ษณะการเขา้ ถงึ บริการขอ้ มลู ขา่ วสารลักษณะเดียวกนั แผนภูมิ ที่ 30

ตารางที่ 12 แสดงจาำ นวนและรอ้ ยละของผู้สูงอายุ (กล่มุ ตัวอย่าง) จาำ แนกตามการเข้าถึงบรกิ ารขอ้ มูลขา่ วสาร การเข้าถึงบริการขอ้ มูลขา่ วสาร ใช่ ไมใ่ ช่ รวม จาำ นวน ร้อยละ จาำ นวน ร้อยละ จำานวน รอ้ ยละ หอกระจายข่าว 2,294 81.7 514 19.3 2,808 100 เสียงตามสาย 2,127 75.7 681 24.3 2,808 100 วทิ ยุ 2,512 89.5 296 10.5 2,808 100 โทรทศั น์ 1,328 47.3 1,480 52.7 2,808 100 หนังสอื พิมพ์/นติ ยสาร 966 34.4 1,842 65.6 2,808 100 แผน่ พบั /ใบปลิว 1,046 37.3 1,726 62.7 2,808 100 ป้ายประกาศ/โปสเตอร์ 1,342 47.8 1,466 52.2 2,808 100 รถแห่ประชาสมั พนั ธ์ 301 10.7 2,507 89.3 2,808 100 อินเตอร์เนต็ /คอมพิวเตอร์ 277 9.9 2,531 90.1 2,808 100 ส่ือออนไลน ์ เชน่ ไลน์ เฟสบุ๊ค 2,006 71.4 802 28.6 2,808 100 บคุ คลตา่ งๆ เชน่ ผูน้ าำ ใน ชุมชน ญาต ิ เพอ่ื น ฯลฯ ก�รวจิ ยั เร่ืองก�รจัดสวสั ดิก�รทเ่ี หม�ะสมสำ�หรบั ผ้สู งู อ�ยใุ นแต่ละช่วงวยั 109

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12แผนภมู ิท่ี 30 แสดงสดั สว่ น (เปรยี บเทียบในกลุม่ อายเุ ดียวกนั ) ของการเขา้ ถงึ บรกิ ารข้อมลู ข่าวสารจาำ แนกตามกล่มุ อายุ 110   ข้อมูลจากการศึกษาพบว่าที่ผ่านมาการจัดสวัสดิการเก่ียวกับข้อมูลข่าวสารในผู้สูงอายุ ไม่ได้มีการดำาเนินการแบบเจาะจง ส่วนใหญ่มกี ารดำาเนนิ การในภาพรวม เชน่ หอกระจายขา่ ว เสียงตามสาย กลมุ่ บุคคล ได้แก่ ผนู้ าำ ชุมชน และอาสาสมคั ร ซง่ึ ในส่วน ของอาสาสมคั รจะสามารถเจาะจงไปยังผสู้ งู อายไุ ดด้ ที ี่สดุ เน่ืองด้วยอาสาสมัครเหล่าน้ีมีการดำาเนนิ กิจกรรมอน่ื กับผู้สงู อายรุ ว่ มด้วย เช่น อผส. หากแต่ในการดำาเนินการปัจจุบันจำานวนของอาสาสมัครดังกล่าวยังไม่เพียงพอต่อการทำากิจกรรม เพราะอาสาสมัคร 1 คน ตอ้ งดูแลผสู้ ูงอายุจาำ นวนมาก สวสั ดิการดา้ นการรับรกู้ ารบริการสงั คม ประเด็นการรับรู้การบริการเป็นเร่ืองท่ีสำาคัญที่หน่วยงานที่เก่ียวข้องควรตระหนัก และให้ความสำาคัญ เพราะการรับรู้เป็น สว่ นหน่งึ ของผลสาำ เร็จในการดาำ เนินการจัดบริการต่างๆ เพราะหากจัดแลว้ กลุ่มเป้าหมายขาดการรับรู้ การดาำ เนนิ น้ันก็สูญเปล่า ผลจากการสำารวจพบวา่ การรับรู้การบรกิ ารทางสังคม ผ้สู ูงอายสุ ว่ นใหญร่ ับรูว้ า่ ผสู้ ูงอายทุ ไี่ มม่ ีบำานาญจะไดร้ ับเบี้ยยงั ชีพ มี จาำ นวน 2,245 คน คิดเป็นร้อยละ 80.0 รองลงมาไดแ้ ก ่ ผู้สงู อายุสามารถเขา้ ร่วมกจิ กรรมชมุ ชนและสังคมได ้ มีจาำ นวน 1,714 คน คดิ เป็นร้อยละ 61.0 และรัฐบาลจะต้องอำานวยความสะดวกและความปลอดภยั แกผ่ ู้สงู อายุในอาคาร สถานท ี่ มจี ำานวน 1,679 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 59.8 สาำ หรบั การบรกิ ารทางสงั คมที่ผสู้ งู อายุยงั มกี ารรบั รนู้ ้อย ไดแ้ ก ่ มกี องทนุ ผ้สู งู อายเุ พื่อประกอบอาชพี มจี าำ นวน 1,395 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 49.7 รองลงมา ไดแ้ ก ่ ผสู้ งู อายทุ ไี่ ดร้ บั อนั ตรายจากการทารณุ กรรมหรอื ถกู แสวงหาประโยชนโ์ ดยมชิ อบดว้ ยกฎหมาย หรอื ถูกทอดทิ้งจะได้รับการช่วยเหลือจากหนว่ ยงานของรฐั มจี าำ นวน 1,295 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 46.1 และยกเว้นค่าธรรมเนยี ม/ลด ค่าเข้าชมสถานท่ที อ่ งเทีย่ วบางแห่ง มจี ำานวน 1,273 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 45.3 ดงั แผนภมู ิที ่ 31

จากขอ้ มลู การใชบ้ รกิ ารสงั คมของผูส้ งู อาย ุ พบว่า ผู้สูงอายุสว่ นใหญ ่ เคยใช้บรกิ ารทางสังคมเร่อื งผ้สู ูงอายทุ ่ีไม่มบี ำานาญจะได้ รับเบี้ยยังชีพ มีจำานวน 1,929 คน คิดเป็นร้อยละ 68.7 โรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุขต้องมีการจัดช่องทางพิเศษให้ ผสู้ งู อาย ุ มจี าำ นวน 1,045 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 37.2 รฐั บาลจะตอ้ งอาำ นวยความสะดวกและความปลอดภยั แกผ่ สู้ งู อายใุ นอาคาร สถานท่ ี มีจาำ นวน 1,022 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 36.4 ดงั แผนภมู ิท ่ี 32 แผนภูมิที่ 31 แสดงร้อยละของของผสู้ งู อายุ (กลมุ่ ตัวอย่าง) จำาแนกตามการรบั รู้การบริการทางสังคม (n=2,808คน)   ก�รวิจยั เรื่องก�รจัดสวสั ดกิ �รทเ่ี หม�ะสมสำ�หรบั ผ้สู ูงอ�ยุในแตล่ ะชว่ งวยั 111

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12แผนภมู ทิ ี่ 32 แสดงรอ้ ยละของของผ้สู ูงอายุ (กล่มุ ตัวอยา่ ง) จาำ แนกตามการใชบ้ ริการทางสงั คม (n=2808 คน) 112  

จากการศึกษาพบว่าท่ีผ่านมาการจัดสวัสดิการเก่ียวกับการบริการทางสังคมในผู้สูงอายุ มีการดำาเนินการแบบเจาะจงตาม กฎหมาย ซ่ึงส่วนใหญ่มีการดำาเนินการในภาพรวม เช่น มีการจัดช่องทางพิเศษแก่ผู้สูงอายุ ห้องนำ้าที่เหมาะสมตามสถานท่ีต่างๆ ทางลาด เปน็ ตน้ ท้งั นกี้ ารจัดดงั กลา่ วยังไม่มกี ารกลา่ วถงึ ในรายพื้นท ี่ ไม่มีการจัดงบประมาณให้เห็นอย่างเดน่ ชัด สวัสดกิ ารเก่ยี วกบั ที่อยู่อาศัย ทอ่ี ยอู่ าศยั เปน็ สง่ิ สาำ คญั ในการอยรู่ อดของสง่ิ มชี วี ติ เพราะเปน็ สง่ิ ปอ้ งกนั อนั ตราย โรคภยั และกอ่ เกดิ สภาพจติ ใจทด่ี ใี หแ้ กผ่ อู้ ยู่ อาศัยได้ ผู้สูงอายุก็เช่นกันจำาเป็นต้องมีที่อยู่อาศัยท่ีเหมาะสมกับสภาพร่างกายและวัย ที่ผ่านมามีหลายหน่วยงานได้จัดทำาคู่มือ การจัดสภาพแวดล้อมและที่อยู่อาศัยที่เหมาะสมสำาหรับผู้สูงอายุ แต่ผลจากการศึกษาพบว่าการดำาเนินการจัดสวัสดิการเก่ียวกับ ทีอ่ ย่อู าศยั ท่ีผา่ นมาเกิดขึน้ ไดน้ ้อยมาก ส่วนหน่ึงเกิดจากขอ้ จาำ กัดของงบประมาณท่ีต้องใช้เงนิ จาำ นวนมากและการเบิกจา่ ยที่ยุ่งยาก ส่งผลใหก้ ารดาำ เนินการสวสั ดิการด้านน้เี กิดข้ึนได้นอ้ ยมากตามไปด้วย “อยากจะดาำ เนนิ การในเรอื่ งของการซอ่ มบา้ นและจดั สภาพแวดลอ้ มทเ่ี หมาะสมใหแ้ กผ่ สู้ งู อาย ุ แตด่ าำ เนนิ การยากมากเพราะ เบกิ จา่ ยยาก...” ประชมุ กล่มุ ย่อยและสนทนากลมุ่ ตัวแทนหน่วยงานที่เกี่ยวข้องและตวั แทนผู้สงู อายุ ซึ่งผลการศึกษาพบว่า กิจกรรมโครงการที่มีการดำาเนินการมีเพียงรูปแบบกิจกรรมเดียว และไม่สามารถจัดได้ทุกพื้นที่ คอื โครงการซอ่ มแซมท่ีอยู่อาศัย ดงั ตวั อยา่ ง “ตอนนส้ี ามารถดาำ เนนิ การไดเ้ นอ่ื งจากมมี หาวทิ ยาลยั เขา้ มาทาำ การวจิ ยั และเลอื กทนี่ เ่ี ปน็ พน้ื ทเ่ี ลยดาำ เนนิ การไดโ้ ดยอา้ งผล การวิจยั แต่ทาำ ได้ไมม่ ากในแตล่ ะปีงบประมาณ เน่ืองจากต้องใช้เงินจำานวนมาก...” ประชุมกล่มุ ยอ่ ยและสนทนากลุ่มตัวแทนหนว่ ยงานทีเ่ กย่ี วข้องและตัวแทนผสู้ งู อายุ จากข้อมูลดังกล่าวจะเห็นได้ว่าหน่วยงานท่ีเก่ียวข้องยังขาดการลำาดับและการแสวงหาความร่วมมือกับชุมชนในเรื่อง การดำาเนินการสวัสดกิ ารในด้านน ้ี เพราะหากมองประเด็นของการสรา้ งการพ่ึงตนเองการจัดสวัสดกิ ารด้านน้ยี งั ไมม่ กี ารดำาเนินการ เช่น เรื่องของการอบรมให้ความรู้เร่ืองการจัดสภาพแวดล้อมท่ีเหมาะสมภายในบ้านให้แก่ผู้สูงอายุและครอบครัว การสร้าง ความตระหนกั ในเรอ่ื งของความปลอดภยั ภายในบา้ น เปน็ ตน้ ซงึ่ มกี ารจดั ทาำ คมู่ อื โดยหนว่ ยงานตา่ งในสว่ นกลางเปน็ ทเี่ รยี บรอ้ ยแลว้ สวัสดกิ ารเก่ยี วกบั รายไดข้ องผ้สู ูงอายุ รายไดถ้ อื เปน็ องคป์ ระกอบหนงึ่ ของการดาำ รงชพี ของทกุ คน สาำ หรบั วยั แรงงานการทาำ งานหารายไดไ้ มไ่ ดเ้ ปน็ ประเดน็ ในเรอ่ื ง ของการพัฒนามากนัก ด้วยศักยภาพทางด้านร่างกาย สติสัมปชัญญะท่ีมี หากแต่ในวัยผู้สูงอายุท่ีมีเร่ืองของสมรรถภาพร่างกาย เขา้ มาเก่ยี วข้องการทาำ งานหารายได้จงึ มีข้อจำากดั มากมาย ในขณะเดยี วกนั ก็มขี อ้ มูลเปน็ ทีน่ า่ สนใจว่าผู้สงู อายุจำานวนหนงึ่ ยังคงตอ้ ง ทาำ งานหารายไดอ้ ยดู่ ว้ ยสาเหตหุ ลายประการ ซง่ึ งานทท่ี าำ และคา่ ตอบแทนทไี่ ดจ้ ะเปน็ ไปตามศกั ยภาพและความสามารถทางรา่ งกาย เม่ือกล่าวถึงสวัสดิการด้านรายได้ของผู้สูงอายุท่ีผ่านมาการจัดสวัสดิการท่ีสามารถจัดได้อย่างท่ัวถึงและต่อเน่ืองมากท่ีสุด ได้แก ่ การจดั สวสั ดกิ ารเบีย้ ยังชีพผสู้ งู อาย ุ ซึ่งมาจากนโยบายรฐั บาลทมี่ มี มุ มองเรอื่ งของประชานิยมเข้ามาเกยี่ วข้อง หากแตต่ รงใจ ประชาชนสว่ นใหญ ่ โดยสวสั ดกิ ารนมี้ กี ารใหเ้ งนิ เบยี้ ยงั ชพี แกผ่ สู้ งู อายทุ ขี่ น้ึ ทะเบยี นอยา่ งถกู ตอ้ ง ซงึ่ รปู แบบการรบั เบย้ี ยงั ชพี ผสู้ งู อายุ สามารถเลือกวิธกี ารรับไดห้ ลายวธิ ี โดยผูส้ ูงอายมุ ารบั เองหรือผสู้ งู อายสุ ามารถเปดิ บญั ชีธนาคาร โดยโอนเงนิ เบยี้ ยงั ชีพผสู้ ูงอายุผ่าน บญั ชธี นาคารได ้ และผสู้ งู อายทุ ี่มอี ายุมาก เชน่ 80 ปขี ้นึ ไป สามารถฝากลูกหลานให้ไปรับแทน หรือสมาชิกสภาที่อยแู่ ตล่ ะหมบู่ า้ น เป็นผรู้ ับแทน สำาหรับสวัสดิการท่ีเก่ียวกับรายได้ของผู้สูงอายุ นอกเหนือจากนี้เป็นการจัดกิจกรรม โครงการโดยหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องซ่ึง ลว้ นแลว้ แตท่ าำ งานตามหนา้ ทขี่ องตนเอง ลกั ษณะโครงการกจิ กรรมสว่ นใหญจ่ งึ เปน็ โครงการทข่ี าดความตอ่ เนอื่ งและยง่ั ยนื ทาำ ใหผ้ ล ก�รวิจยั เร่อื งก�รจัดสวัสดิก�รที่เหม�ะสมสำ�หรับผสู้ งู อ�ยุในแตล่ ะชว่ งวัย 113

เชิงประจักษไ์ มป่ รากฏชัดเทา่ ทีค่ วร ซึง่ สว่ นใหญเ่ ป็นโครงการ กจิ กรรมฝึกอาชีพลกั ษณะต่างๆ ดงั ตัวอย่างตอ่ ไปน้ี - โครงการพัฒนาศูนย์ฝึกอาชีพชุมชน สู่การเรียนรู้ตลอดชีวิต เพ่ือส่งเสริมมุ่งเน้นให้ประชาชนได้รับการศึกษาตลอดชีวิต อย่างมคี ุณภาพ เป็นตวั ขับเคลื่อนการปฏิรปู การศึกษาคอื กระบวนการอา่ นซึ่งเป็นกระบวนการเรียนรทู้ ่ดี ที ีส่ ุด และสามารถสบื ทอด ต่อไปยังชนร่นุ หลงั ได ้ พร้อมยงั ส่งเสรมิ ให้สงั คมไทยเป็นสังคมแหง่ การอ่านและการพัฒนาศูนย์ฝกึ อาชพี ชุมชนใหเ้ ปน็ ศูนยฝ์ ึกอบรม สาธิต แสดง จำาหนา่ ย และกระจายสินค้าและบริการของชุมชน รวมทง้ั เป็นศูนยเ์ รียนรู้ภมู ิปัญญาตอ่ ไป - โครงการการทำานำ้าหมักชีวภาพ เพื่อส่งเสริมให้ผู้สูงอายุพัฒนาศักยภาพในเร่ืองการเลือกใช้วัสดุอินทรีย์เทคนิคการผลิต และลดคา่ ใช้จา่ ยในครวั เรือน ลดตน้ ทนุ การผลติ สง่ เสริมการใชช้ วี ติ แบบพอเพยี ง ลดต้นทุนการผลติ เนน้ การพง่ึ พาตนเองได้ - โครงการส่งเสริมและพัฒนาศักยภาพผู้สูงอายุ เพื่อส่งเสริมให้ผู้สูงอายุได้พัฒนาศักยภาพของตนเอง ให้สามารถพ่ึงพา ตนเองได ้ และสามารถถา่ ยทอดภมู ปิ ญั ญาทมี่ อี ยใู่ ห้กบั คนรนุ่ ต่อไปได้ - โครงการจดั การแหลง่ เรยี นรูเ้ พื่อการพ่ึงพาตนเอง ตามแนวทางเศรษฐกจิ พอเพยี ง เพ่อื ส่งเสริมการใช้ชีวิตแบบพอเพยี ง ตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพยี ง เนน้ การพงึ่ พาตนเอง จนสามารถนำาไปประกอบอาชีพเพอื่ เพิ่มรายไดใ้ ห้กบั ครอบครวั ได ้ - กจิ กรรมการประกวดงานฝีมือผ้สู ูงอายุ - กิจกรรมศกึ ษาดงู าน - โครงการฝึกอาชพี ผ้สู ูงอายุ เชน่ ทาำ ลูกประคบ สมนุ ไพร ยาหม่อง เปน็ ตน้ ประชุมกลุ่มย่อยและสนทนากลุ่มตัวแทนหน่วยงานท่เี กย่ี วข้องและตัวแทนผสู้ งู อายุ จะเห็นได้วา่ การจัดสวัสดกิ ารเกีย่ วกับรายไดท้ ผี่ ่านมามเี ปา้ หมายในการจัดทนี่ า่ สนใจ คือ เนน้ ใหผ้ ูส้ ูงอายุสามารถพงึ่ ตนเอง ไดห้ ลงั จากเสรจ็ สน้ิ กจิ กรรมโครงการ ซงึ่ ในความเปน็ จรงิ ผลลพั ธใ์ นรปู แบบนกี้ วา่ จะเกดิ ขน้ึ ในตอ้ งใชเ้ วลาและรปู แบบการดาำ เนนิ การ 114 ทีต่ ่อเน่ือง มกี ารติดตามผลท่ชี ัดเจน แตใ่ นการดำาเนินการจรงิ เมอื่ พิจารณาพบว่ามกี ารดาำ เนนิ การแบบจบเป็นรายกจิ กรรม ขาดการ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 เชื่อมโยงผลการดำาเนินการ ไม่มีการดำาเนินการต่อยอด ส่งผลให้รูปธรรมของการดำาเนินการยังไม่เกิดเท่าที่ควร นอกจากน้ียังขาด การบรู ณาการระหว่างหน่วยงาน เกดิ ความซาำ้ ซ้อนของการดำาเนนิ การอกี ด้วย สวสั ดกิ ารเก่ยี วกบั การออม ผู้สูงอายุส่วนใหญ่มีความเส่ียงท่ีจะต้องประสบปัญหาเก่ียวกับชีวิตความเป็นอยู่ ซ่ึงเกิดจากการที่ผู้สูงอายุส่วนใหญ่ของ ประเทศไทยไมม่ กี ารเตรยี มความพรอ้ มสาำ หรบั วยั เกษยี ณ ทาำ ใหไ้ มม่ คี วามมน่ั คงทางการเงนิ เพยี งพอทจี่ ะเลย้ี งตวั เองไดอ้ ยา่ งมคี ณุ ภาพ ซ่ึงพบว่าปัญหาใหญ่ของผู้สูงอายุไทยคือ การไม่มีเงินออมอนาคตของผู้สูงอายุไทย จากปัญหาการไม่มีเงินออมหรือมีเงินออมน้อย ทาำ ใหผ้ สู้ งู อายสุ ว่ นใหญก่ วา่ รอ้ ยละ 40.1 ตอ้ งพง่ึ พงิ และอาศยั เงนิ จากลกู เปน็ รายไดห้ ลกั แตป่ ญั หาคอื รายไดจ้ ากลกู นเ้ี ปน็ แหลง่ รายได้ ทไ่ี มย่ ง่ั ยนื ในสงั คมสงู วยั ของประเทศไทย เนอ่ื งจากปจั จบุ นั คนวยั แรงงานของประเทศไทยมสี ดั สว่ นนอ้ ยลงเรอื่ ย ๆ จากภาวะการเกดิ ที่ลดต่ำาลง ตรงกันข้ามกับผู้สูงอายุท่ีมีสัดส่วนเพ่ิมข้ึนเร่ือย ๆ จึงทำาให้คนวัยแรงงานมีภาระหนักขึ้นในการดูแลผู้สูงอายุ (http:// www.dailynews.co.th/bangkok/230189) จากการศึกษาพบว่าสวัสดิการเกี่ยวกับการออมของผู้สูงอายุยังไม่มีการจัดเป็นรูป ธรรมจากภาครฐั แตเ่ ปน็ โครงการภาพรวมทกุ เพศทกุ วยั ไดแ้ ก ่ กองทนุ สวสั ดกิ ารชมุ ชน ซง่ึ เปน็ การสนบั สนนุ ของกระทรวงการพฒั นา สังคมและความมน่ั คงของมนษุ ย ์ โดยสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (พอช.) ส่งเสริมให้มกี องทุนออมวนั ละบาท ซึ่งเป็นกองทนุ 3 ขา มกี ารเก็บเงินออมจากสมาชกิ กองทุนส่วนหนงึ่ และอีกส่วนหนง่ึ ทางสถาบันพฒั นาองค์กรชุมชน เปน็ ผสู้ นบั สนนุ สมทบให ้ นอกจากน้ี ยงั มกี ารดาำ เนนิ การแตย่ งั คงเปน็ สว่ นของนโยบายซง่ึ เปน็ ภาพรวมของประเทศ ไดแ้ ก ่ กองทนุ การออมผสู้ งู อาย ุ และสว่ นทด่ี าำ เนนิ การ ไปแล้ว ได้แก ่ กองทุนประกันสังคม แตใ่ นภาพของพ้ืนที่ยงั ไมพ่ บการดาำ เนนิ การ

สวสั ดิการเกย่ี วกบั การร่วมกจิ กรรมทางสงั คม การทำากิจกรรรมเป็นสิ่งจำาเป็นสำาหรับมนุษย์ทุกเพศทุกวัย กิจกรรมสำาหรับผู้สูงอายุโดยท่ัวไปส่วนใหญ่เป็นกิจกรรมท่ีไม่มี เป้าหมายหรือเป็นลักษณะกิจกรรมทางสังคมมากกว่าเป็นกิจกรรมท่ีก่อให้เกิดผลผลิต การสนับสนุนให้ผู้สูงอายุได้มีการเข้าร่วม กิจกรรม หรือให้ผู้สูงอายุได้ทำากิจกรรมเป็นส่ิงหนึ่งซึ่งสามารถที่จะช่วยให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพกายและใจท่ีดี ถ้าบุคคลประสบความ สำาเรจ็ ในการทาำ กจิ กรรมใดกิจกรรมหนึง่ จะทำาใหบ้ ุคคลน้ันรบั ร้คู วามสามารถของตนเองและสง่ ผลโดยตรงต่อการนับถอื ของตนเอง การเขา้ ร่วมกจิ กรรมทางสงั คมกเ็ ปน็ องคป์ ระกอบหนงึ่ ท่ีทำาใหผ้ สู้ ูงอายุประสบความสาำ เร็จในชีวติ เพอื่ ใหผ้ สู้ ูงอายไุ ดอ้ ยู่ในสงั คมอย่าง มคี ณุ ค่าและมคี วามสขุ จากการศึกษาพบว่าสวัสดิการเกี่ยวกับการร่วมกิจกรรมทางสังคมของผู้สูงอายุมีการดำาเนินการในเกือบทุกพ้ืนที่ในรูปแบบ ต่างๆ และมีการดาำ เนนิ การอยา่ งตอ่ เนอ่ื งโดยอาศัยประเพณ ี วัฒนธรรมเปน็ ตวั ผูกโยงกจิ กรรม ดังตัวอยา่ งตอ่ ไปน้ี - กิจกรรมการประชุมสัญจรประจำาเดือนของผู้สูงอายุผู้สูงอายุทั้ง 17 หมู่บ้าน มาร่วมประชุมสัญจรเพ่ือพบปะพูดคุย แลกเปล่ยี นเรยี นรูซ้ ึ่งกันและกัน - โครงการสืบชะตา 3 วัย ร่วมใจ สามัคค ี สืบสานประเพณีสงกรานต ์ เพือ่ สบื สารประเพณีสงกรานต์ วันผู้สูงอายุ และวนั ครอบครวั โดยในงานจัดใหม้ พี ิธีสบื ชะตาและการแสดงของเดก็ เลก็ เยาวชน ผูส้ งู อายุ - โครงการสง่ เสรมิ การผลิตเมล็ดพนั ธ์ขุ ้าว อนรุ กั ษเ์ มล็ดพันธพ์ุ ชื ผกั และสมุนไพรต่างๆ ตลอดจนอนุรักษ์ขยายพันธ์สตั วน์ ้ำา (หว่านวนั แม ่ เกยี่ ววนั พอ่ ) เพ่อื ส่งเสริมการลงแขกเกยี่ วข้าว ท้งั นาโยน นาหวา่ น นาดำา เพ่ือเป็นการทะนุบำารงุ ศิลปะ จารีตประเพณ ี ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ และวฒั นธรรมอนั ดีของทอ้ งถ่นิ ของท้องถนิ่ และเพอื่ ให้เกดิ ความรักความสามัคคกี นั ในหมูค่ ณะในการทำากจิ กรรม รว่ มกนั ระหวา่ งผู้สงู อายแุ ละประชาชนในตาำ บล โดยมอบผลผลติ ทไี่ ดช้ ว่ ยเหลอื ผ้ยู ากไร ้ ผู้ปว่ ยตดิ เตียง - องค์กรชมุ ชนผสู้ งู อาย ุ เทศบาลตาำ บลไทรยอ้ ย หรือในกล่มุ ผ้สู ูงอายจุ ะเรียกวา่ โรงเรยี นผู้สงู อายุตาำ บลไทรย้อย จัดต้งั โดย ชมรมผสู้ งู อายรุ ว่ มกบั ทต.ไทรยอ้ ย รพ.สต. และ กศน. กอ่ ตงั้ ขนึ้ โดยมวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอื่ สง่ เสรมิ สนบั สนนุ ใหส้ มาชกิ ไดด้ าำ เนนิ กจิ กรรม สง่ เสรมิ สุขภาพ ท้ังทางดา้ นร่างกาย จิตใจและสงั คม เปน็ ศูนยก์ ลางในการแลกเปลย่ี นความคิดเห็นและประสบการณ์ซงึ่ กันและกัน ส่งเสริมให้เกิดความสามัคคีและมีสัมพันธภาพท่ีดีต่อกันในหมู่สมาชิก ส่งเสริมให้สมาชิกเข้าร่วมกิจกรรมต่างๆ ที่เป็นประโยชน์ต่อ ตนเอง ครอบครวั และสังคม และเพอื่ ช่วยเหลือ สนบั สนุนสมาชกิ ให้ไดร้ ับสิทธิประโยชน์ทีพ่ งึ มีพงึ ได ้ มีพ้ืนท่ที ัง้ สิ้น 16 ไร่ แบง่ เป็น พน้ื ท่ีสาำ หรับทำานา พนื้ ทส่ี ระนา้ำ พ้ืนทป่ี ลกู ผกั พื้นทใี่ นการทาำ กิจกรรมและเปน็ ฐานเรียนรตู้ า่ ง ๆ เพอื่ สง่ เสริมสนบั สนนุ ใหส้ มาชิกได้ ดำาเนินกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพ ท้ังทางด้านร่างกาย จิตใจ และสังคม และเป็นศูนย์กลางในการแลกเปล่ียนความคิดเห็น และ ประสบการณ์ซง่ึ กันและกัน และเพื่อให้มีสัมพันธภาพที่ดีตอ่ กันในหมู่สมาชิก ประชมุ กล่มุ ย่อยและสนทนากลุ่มตัวแทนหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องและตวั แทนผสู้ งู อายุ นอกจากน ้ี สวสั ดกิ ารดา้ นดงั กลา่ วนยี้ งั ไดร้ บั การผลกั ดนั และสนบั สนนุ จากสว่ นกลางในเรอื่ งของการขบั เคลอื่ นเพอื่ ใหก้ จิ กรรม การมีส่วนร่วมทางสงั คม ไดเ้ ป็นกลไกหลักในการดำาเนินการเก่ียวกบั สวัสดิการผู้สงู อายุ โดยสำานกั งานพฒั นาสังคมและความมั่นคง ของมนษุ ยไ์ ดด้ าำ เนนิ การจดั ตง้ั ศนู ยก์ ารจดั สวสั ดกิ ารสงั คมผสู้ งู อายใุ นชมุ ชน ซงึ่ ใหอ้ งคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ เปน็ หนว่ ยงานทบี่ รหิ าร จดั การดแู ลศนู ยผ์ สู้ งู อาย ุ มกี ารรวมกลมุ่ กจิ กรรม ดา้ นการดแู ลและสง่ เสรมิ สขุ ภาพ ดา้ นอาชพี เนอ่ื งจากปจั จบุ นั ผสู้ งู อายทุ ม่ี อี ายมุ าก มสี ขุ ภาพแขง็ แรงและยงั สามารถทาำ งานได ้ มสี มองทแี่ จม่ ใส ความจาำ ด ี และยงั มผี สู้ งู อายอุ กี หลายคนทย่ี งั อยากทาำ งานประกอบอาชพี เพ่ือหารายไดเ้ ปน็ ของตนเองอยู่ อกี ทงั้ ในการอบรมฝึกอาชีพทำาใหผ้ สู้ ูงอายมุ โี อกาสไดพ้ บปะพูดคยุ กัน ไม่เกิดภาวะเหงาอยกู่ บั บา้ น สาำ หรบั การจดั สวสั ดกิ ารภาคประชาชนไดม้ กี ารจดั ตงั้ ชมรมผสู้ งู อาย ุ เพอ่ื เปน็ กลไกในการพบปะ ชว่ ยเหลอื เกอื้ กลู กนั ในรปู แบบตา่ งๆ ดังตวั อยา่ ง ก�รวิจยั เร่ืองก�รจดั สวสั ดิก�รทเ่ี หม�ะสมส�ำ หรับผู้สูงอ�ยใุ นแตล่ ะชว่ งวยั 115

- ชมรมผูส้ ูงอายุจะมกี ารเกบ็ เงินเขา้ กองทนุ ปีละ 200 บาท และจ่ายสวสั ดกิ ารใหผ้ ้สู งู อายุ เสยี ชีวติ 2,500 บาท หากเจบ็ ปว่ ยเขา้ โรงพยาบาล ไดค้ นื ละ 200 บาท ไมเ่ กนิ 2 คนื ตอ่ ป ี โดยชมรมผสู้ งู อายไุ ดม้ กี ารกอ่ ตง้ั ตง้ั แตป่ ี ๒๕๔๘ แตล่ ม้ ไปไมม่ กี ารดาำ เนนิ งาน ตอ่ เพ่งิ จะเร่มิ ดำาเนินงานอกี คร้ังเมอ่ื ป ี 2555 โดยมกี ารจัดตั้งคณะกรรมการขึ้นมาใหม่ - ชมรมผู้สูงอายุมกี ารจดั สวัสดิการให้แกผ่ ูส้ งู อาย ุ และในการจา่ ยสวัสดกิ ารต่างๆ กองทุนกไ็ ม่ไดใ้ ชเ้ งินในกองทนุ แต่จะใช้ การจดั ผา้ ปา่ เพอื่ หาเงนิ เพอ่ื ชว่ ยจา่ ยสวสั ดกิ ารใหแ้ กผ่ สู้ งู อาย ุ มกี ารใชร้ ปู แบบกองทนุ วนั ละบาทโดยการหกั เงนิ จากเบยี้ ผสู้ งู อาย ุ และ เมื่อกองทุนเข้มแข็งข้ึน สามารถพัฒนารูปแบบการจัดสวัสดิการโดยใช้กองทุนเป็นศูนย์กลาง เพื่อที่จะจัดสวัสดิการด้านต่างๆ ต่อไป - มกี ารจัดกจิ กรรมของในวันสำาคญั เช่น วนั ขน้ึ ปีใหม ่ วันสาำ คญั ทางศาสนา กจิ กรรมรดนา้ำ ขอพรในช่วงวันสงกรานต์ ประชมุ กลุม่ ย่อยและสนทนากลุม่ ตัวแทนหน่วยงานทเี่ กยี่ วขอ้ งและตัวแทนผ้สู ูงอายุ สาำ หรบั ภาพรวมของการจดั สวสั ดกิ ารพบวา่ การจดั สวสั ดกิ ารทผ่ี า่ นมาภาคสว่ นทเ่ี กยี่ วขอ้ งยงั ไมส่ ามารถแบง่ แยกความสาำ คญั ของช่วงวัยในการจัดสวสั ดิการ มเี พียงเร่อื งของการจดั ในลกั ษณะปพู รมในทุกกจิ กรรม โครงการ หรือกระท่งั นโยบาย “การจดั สวัสดกิ ารต่างๆ ยังไม่คอ่ ยกวา้ งขวาง ยังไม่คอ่ ยทวั่ ถงึ เพราะว่าโครงสร้างเนี่ยยงั เรยี กว่า ยงั ไมค่ อ่ ยเหมาะ ...คดิ วา่ การจดั สวสั ดกิ ารสาำ คญั บทบาทควรจะอยกู่ บั ทอ้ งถนิ่ ซง่ึ ปจั จบุ นั ทอ้ งถนิ่ ยงั มบี ทบาทไมม่ ากเทา่ ทคี่ วร เนอ่ื งจากวา่ ฝา่ ยกระจายอำานาจ ยังไม่ลงท้องถิ่นเท่าท่ีควร ซึ่งหน่วยงานส่วนกลาง ส่วนภูมิภาค ยังรับบทบาทอันน้ีสูง ในขณะท่ีหน่วยงานไม่สามารถกระจายลงสู่ ชมุ ชนได ้ ในขณะที่ปญั หาต่างๆ มนั จะอยใู่ นชุมชนมากกว่าจะอย่ใู นส่วนกลาง...” สัมภาษณผ์ ู้ทรงคณุ วฒุ ิ “ทอ้ งถน่ิ ทาำ งานทางลาด...กค็ อื กระทรวง ทบวง กรม ทาำ งานทางดงิ่ โดยจะทาำ อยา่ งไรใหม้ คี วามรว่ มมอื กนั โดยเอาประชาชน เปน็ ศนู ยก์ ลาง เป็นเป้าหมาย ไมส่ ำาเร็จหรอก เพราะวา่ ทุกกระทรวง ทบวง กรม ก็จะทำางานตามภารกจิ ตามหนา้ ที่ของตวั เอง คอื 116 ตอบโจทยข์ องตัวเอง แต่ไม่ไดต้ อบโจทย์ของประชาชน” สมั ภาษณผ์ ทู้ รงคุณวฒุ ิ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 นอกจากนก้ี ารจดั สวสั ดกิ ารผสู้ งู อายทุ ผ่ี า่ นมายงั ไมม่ กี ารจดั สวสั ดกิ ารโดยการแบง่ ตามชว่ งอาย ุ ซง่ึ เปน็ สง่ิ สาำ คญั ในการแบง่ แยก ความแตกต่างของการตอบสนองความเป็นอยู่ที่ดีของผู้สูงอายุ เพราะช่วงวัยที่ต่างกันย่อมมีสภาพร่างกายและจิตใจที่แตกต่างกัน การดาำ เนนิ การเพือ่ ใหผ้ สู้ ูงอายดุ ำารงชวี ติ อย่ไู ด้อย่างสวยงามในชว่ งบน้ั ปลายชวี ิตจึงควรแตกต่างกนั “การจัดสวัสดิการท่ีมีอยู่ในปัจจุบันได้มีการจัดตามพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ.2546 ไม่ได้เป็นการจัดสวัสดิการท่ีระบุ ตามชว่ งวัย ซึง่ มีแต่การจ่ายเบ้ียยงั ชพี ทใ่ี ชเ้ กณฑ์ช่วงอายกุ ำาหนด” สมั ภาษณ์ผทู้ รงคณุ วุฒิ “รัฐให้บริการไม่ครอบคลุมทุกช่วงวัยอายุยังขาดโดยเฉพาะ 60-75 ปี ถ้าไม่เจ็บป่วยยากจนรัฐแทบไม่ได้สนับสนุนเลย ที่จะมคี ือชมรมผสู้ งู อายุ แต่เค้าพึง่ ตนเอง” สัมภาษณผ์ ทู้ รงคุณวุฒิ ปัจจยั ความสำาเรจ็ และอุปสรรคในการจัดสวัสดิการ การพิจารณาปัจจัยความสำาเร็จในการจัดสวัสดิการในท่ีนี้จะใช้โมเดล C4MEPP ได้แก่ การส่ือสาร (Communication) บุคลากร (Man) เงนิ /งบประมาณ (Money) อุปกรณ ์ สถานที ่ (Material) การบรหิ ารจดั การ (Management) การประเมินผล (Evaluation) นโยบาย (Policy) การมีส่วนร่วม (Participation) จากการศึกษาพบว่าการดำาเนินกิจกรรมการจัดสวัสดิการมี ความสำาเรจ็ จากปจั จัยดงั แผนภาพ ตอ่ ไปน้ี

แผนภาพที่ 1 แสดงปจั จัยความสาำ เร็จและอุปสรรคในการจัดสวสั ดิการ   การส่ือสาร (Communication) จากการศึกษาพบว่าการสื่อสารแต่ละพ้ืนท่ีใช้ คือ การส่ือสารผ่านบุคคล ได้แก่ อาสาสมัคร แกนนำา และเจ้าหน้าท่ีจากภาคส่วนท่ีเกี่ยวข้องในการดำาเนินการกิจกรรม โครงการ ซึ่งส่ิงที่เป็นปัจจัยบวกให้การจัด สวสั ดกิ ารผสู้ งู อายปุ ระสบความสาำ เรจ็ คอื เรอ่ื งของความมงุ่ มนั่ และตงั้ ใจในการสอ่ื สารของผสู้ อื่ สาร และความเขา้ ใจทไ่ี มค่ ลาดเคลอื่ น เนื่องจากส่วนใหญ่เป็นการสื่อสารทางตรง คนต่อคน ไม่ได้ผ่านส่ือหรือเครื่องมืออ่ืน ทำาให้เกิดการโต้ตอบระหว่างการสนทนาซ่ึง สามารถสร้างความเขา้ ใจไดเ้ ปน็ อย่างดี ซงึ่ การสอ่ื สารดังกลา่ วน้นี บั วา่ เหมาะสมกบั ผ้สู ูงอายมุ าก บคุ ลากร (Man) บคุ คลทเ่ี กย่ี วขอ้ งถอื เปน็ ปจั จยั สำาคญั ในการสรา้ งความสำาเรจ็ ในการดำาเนนิ กจิ กรรมโครงการ ซง่ึ กลมุ่ บคุ คล ท่ีเก่ียวข้องในการสร้างความสำาเร็จ ไดแ้ ก่ (1) ผู้นาำ มวี ิสัยทศั น ์ ความจรงิ ใจและมุ่งมน่ั (2) เจ้าหน้าทีจ่ ากหน่วยงานทเี่ กี่ยวขอ้ งมีความตัง้ ใจจริงในการทำางาน (3) กล่มุ อาสาสมัครมีความม่งุ มั่นทุ่มเท (4) คนในชุมชน ผู้สงู อายุ ใหค้ วามชว่ ยเหลอื ร่วมมอื กนั ดังข้อมลู ตอ่ ไปนี้ - ผู้นำาของพื้นท่ีให้ความสำาคัญมาก โดยมีแนวคิดท่ีจะจัดตั้งโรงเรียนผู้สูงอายุ โดยหลักการคือศูนย์บริการผู้สูงอายุ อย่าง รอบด้าน ไม่ว่าจะเป็นการสร้างรายได้ และประเด็นท่ีสำาคัญคือ บทบาทของภาคประชาชน หรือผู้นำาผู้สูงอายุต้องมีความเข้มแข็ง ก�รวจิ ัยเรื่องก�รจดั สวัสดกิ �รท่ีเหม�ะสมสำ�หรับผู้สงู อ�ยุในแต่ละชว่ งวัย 117

สามารถนาำ ทางและเสนอความร่วมมอื ต่อเทศบาลในการให้การสนับสนนุ และท่ีสาำ คัญคือการทาำ งานรว่ มกนั 3 ขา ของแต่ละตำาบล คอื เทศบาล รพ.สต. - มคี วามชว่ ยเหลอื เออ้ื เฟอื้ กนั ของคนในชมุ ชน มคี วามชว่ ยเหลอื เกอื้ กลู ถา้ มใี ครเดอื ดรอ้ นมกั จะชว่ ยเหลอื กนั เหมอื นญาติ พน่ี ้อง มีงานบุญ งานแต่งงาน จะชว่ ยเหลือกันเตม็ ท่ี - อสม. เป็นกลไกสำาคัญในการสนับสนุนให้งานด้านการจัดสวัสดิการสำาหรับผู้สูงอายุแต่ละช่วงวัยในพ้ืนท่ีให้ประสบผล สาำ เรจ็ และในสว่ นของพนื้ ที่ทย่ี ังเปน็ สังคมแบบชนบททมี่ คี วามคุ้นเคยกนั ของคนในชมุ ชนกเ็ ปน็ อกี หน่งึ ปจั จยั สาำ คญั อกี ด้วย - ผนู้ าำ ชมุ ชนเปน็ จดุ ทเ่ี ชอื่ มตอ่ ระหวา่ งชาวบา้ นและ อปท. โดยทเี่ ทศบาลตาำ บลหนองกระทมุ่ ไดม้ กี ารจดั ประชมุ เพอื่ ปรกึ ษา หารอื กับแกนนาำ ก่อนท่จี ะจัดกจิ กรรม/โครงการทุกครงั้ เพอ่ื ทราบถึงความเหมาะสมและความต้องการของชุมชน โดยทางเทศบาล กไ็ ด้เปดิ โอกาสให้ผนู้ ำาชุมชนสามารถเสนอกิจกรรมเองได้ ประชมุ กลุม่ ย่อยและสนทนากลมุ่ ตวั แทนหนว่ ยงานทเี่ กยี่ วข้องและตัวแทนผ้สู งู อายุ เงิน/งบประมาณ (Money) ไมป่ รากฏเป็นจุดแข็ง แต่พบเป็นอุปสรรคของการดำาเนนิ กจิ กรรมโครงการ ดังข้อมลู - ระเบยี บและขน้ั ตอนตา่ ง ๆ ของหนว่ ยงานราชการควรปรบั หรอื อาำ นวยความสะดวกใหเ้ ออ้ื ตอ่ ศกั ยภาพของผสู้ งู อาย ุ เชน่ การเขียนโครงการในการของบประมาณในการดาำ เนินกจิ กรรมตา่ ง ๆ - มขี อ้ จาำ กดั ในเรอื่ งระเบยี บขอ้ บงั คบั ทเี่ กย่ี วขอ้ งคอ่ นขา้ งมาก สง่ ผลใหก้ ารดาำ เนนิ งานไมค่ ลอ่ งตวั เกดิ ความลา่ ชา้ ไมต่ รงกบั ความตอ้ งการของผ้สู ูงอายุ ประชุมกลมุ่ ยอ่ ยและสนทนากลุ่มตัวแทนหนว่ ยงานทีเ่ ก่ยี วข้องและตวั แทนผสู้ ูงอายุ อปุ กรณ์ สถานท่ี (Material) อปุ กรณท์ พี่ รอ้ ม เพยี งพอและทนั สมยั เปน็ สงิ่ สาำ คญั ในการจดั สวสั ดกิ ารใหส้ าำ เรจ็ จากการศกึ ษา 118 พบว่า การจัดสวัสดิการที่สำาเร็จที่ผ่านมาเกิดจากการใช้เทคโนโลยีในการจัดเก็บและรับส่งข้อมูลที่ทันสมัย เพ่ิมความรวดเร็วและ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ประสทิ ธภิ าพในการดาำ เนินการ ดังข้อมลู - มกี ารใช้เทคโนโลยีในการตรวจสอบ รับ-ส่ง ข้อมลู ที่ทันสมัย เช่น ไลน ์ เฟสบ๊คุ ทาำ ใหไ้ ดข้ อ้ มูลรวดเร็วและทันสมัย ประชมุ กลมุ่ ยอ่ ยและสนทนากลุ่มตวั แทนหน่วยงานท่ีเกย่ี วข้องและตัวแทนผู้สงู อายุ การบรหิ ารจดั การ (Management) การบรหิ ารจดั การถอื เปน็ หวั ใจของการดาำ เนนิ กจิ กรรมโครงการใหป้ ระสบความสาำ เรจ็ เพราะเปน็ การดึงเอาปจั จยั ทเ่ี กยี่ วข้องอน่ื ๆ มาใช้ใหเ้ กดิ ผลในการดำาเนินการ จากการศึกษาพบว่า การบริหารจดั การทีม่ ีผลกับการ ดำาเนินการจัดสวัสดิการให้ประสบความสำาเร็จมาก คือ การบริหารจัดการข้อมูล โดยการรวบรวมข้อมูลและจัดเก็บในรูปแบบของ ฐานขอ้ มลู ซงึ่ สามารถดงึ เอาขอ้ มลู ดงั กลา่ วมาใชป้ ระกอบในการพจิ ารณาการจดั สวสั ดกิ ารไดอ้ ยา่ งเหมาะสมในการดาำ เนนิ การเฉพาะ บางพ้ืนท ่ี ดังขอ้ มูล - เทศบาลสนบั สนนุ การจดั เก็บขอ้ มูลให้ครบถ้วน ใหส้ อดคล้องกับการจดั การสวสั ดิการผูส้ งู อายุ - มีระบบฐานข้อมูลทุกด้านของผู้สูงอายุ ตอนน้ีกำาลังปรับปรุงให้ทันสมัย และกำาลังอยู่ในช่วงเก็บข้อมูล และประชาชน ให้ความร่วมมอื - มีระบบฐานข้อมูลพื้นฐานทั่วไปของผู้สูงอายุที่ชัดเจนและครอบคลุมทั้งตำาบล ซึ่งเป็นสิ่งที่ช่วยสนับสนุนให้งานด้าน ผ้สู ูงอายุในพ้ืนทป่ี ระสบผลสำาเรจ็ - มีระบบฐานขอ้ มูลผสู้ ูงอาย ุ โรคประจาำ ตวั ท ี่ รพ.สต. ทเ่ี ปน็ ปจั จุบัน ทำาใหว้ างแผนการดูแลไดอ้ ยา่ งทัว่ ถึง - มกี ารจัดเกบ็ ฐานขอ้ มลู ในระบบทันสมัย เปน็ ปจั จบุ นั เช่น ข้อมลู จาำ นวนผสู้ ูงอายใุ นชมุ ชน ขอ้ มูลผู้สงู อายุทีป่ ว่ ย ตดิ เตยี ง พกิ าร หรือผูส้ ูงอายทุ ล่ี ำาบาก

ประชุมกลุม่ ย่อยและสนทนากลมุ่ ตัวแทนหน่วยงานทีเ่ ก่ยี วข้องและตวั แทนผู้สงู อายุ นอกจากการจัดการข้อมูลแล้วการจัดการคน ซ่ึงมีกลุ่มคนจำานวนมากที่เก่ียวข้องในการทำางานเกี่ยวกับสวัสดิการผู้สูงอายุ ซ่ึงในการจัดการคนน้ีเกิดข้ึนเฉพาะบางประเด็นของการจัดสวัสดิการที่พบมากที่สุด คือ การจัดสวัสดิการเก่ียวกับสุขภาพผู้สูงอายุ โดยมหี นว่ ยงานและกลมุ่ บคุ คลหลากหลายขับเคลือ่ นรว่ มกัน ดังขอ้ มูล - มกี ารทำางานแบบบูรณาการในการทำางานของหน่วยงานภาครฐั และเอกชน ทงั้ อบต. รพ.สต. โรงพยาบาล สปสช. และ อสม. เป็นต้น ทาำ ใหม้ กี ารจัดกิจกรรมเป็นไปอย่างต่อเนอ่ื งและทว่ั ถึง - ภาคีเครือขา่ ย อบต. รพ.สต. และผู้นำาหมู่บ้าน ท่ีดูแลใกล้ชดิ และทวั่ ถึง - มีชมรมผสู้ ูงอายุ เพ่อื ช่วยเหลือซึง่ กนั เละกนั มกี ารทาำ กิจกรรมร่วมกันทง้ั ภายในและภายนอกชุมชน - อปท. ใหค้ วามสำาคญั กับงานด้านผสู้ ูงอายุ พยายามทจ่ี ะเปดิ โอกาสใหผ้ ูส้ ูงอายไุ ดอ้ อกมาทำากจิ กรรมนอกบา้ น อยา่ งนอ้ ย ทีส่ ดุ เดอื นละ 1 คร้ัง และใชเ้ วลานัน้ ใหเ้ กดิ ประโยชน ์ สร้างกิจกรรมท่นี า่ สนใจ เช่น เม่ือถงึ วันตรวจสขุ ภาพประจำาเดอื นท่ี รพ.สต. ทางเทศบาลก็จะนิมนต์พระมาเทศน์ ให้ผู้สูงอายุได้มีโอกาสได้ทำาบุญเลี้ยงพระไปพร้อมกัน เนื่องจากมองว่า ผู้สูงอายุบางส่วน มคี วามต้องการทจ่ี ะไปวัด แตไ่ มส่ ะดวกในการเดนิ ทางหรอื อาจติดภารกจิ ในการดแู ลหลานจึงจัดกจิ กรรมดังกลา่ วขึน้ ประชุมกลุม่ ย่อยและสนทนากลมุ่ ตัวแทนหน่วยงานที่เกีย่ วขอ้ งและตัวแทนผ้สู งู อายุ อยา่ งไรกด็ กี ารดาำ เนนิ การดงั กลา่ วเปน็ เพยี งการดาำ เนนิ การเฉพาะพน้ื ทเี่ ทา่ นน้ั หากแตใ่ นการดาำ เนนิ การภาพรวมระดบั ประเทศ การบรู ณาการ ยงั เปน็ ปัญหาใหญ่ซึ่งเปน็ อุปสรรคมากต่อความสำาเรจ็ ในการบรกิ ารจดั การโครงการ กจิ กรรม ดงั ขอ้ มลู “แนวคดิ ของการบรู ณาการ เพอ่ื ใหป้ ระโยชนส์ ขุ เกดิ กบั ตวั ประชาชน ทจี่ รงิ สงิ่ ทใี่ นหลวงทา่ นพดู เมอื่ วนั ทที่ า่ นรบั ครองแผน่ ดนิ เราจะครองแผ่นดนิ โดยธรรม กค็ อื ธรรมาภิบาลน่ีแหละ เพื่อประโยชนส์ ุข เพอื่ ประโยชน์และสขุ แหง่ มหาชนชาวสยาม นี่แหละคอื แนว แต่เราจะฟังเป็นคาำ ศักดิ์สิทธิ ์ แตเ่ ราจะไม่เอามาตีความ เราเอามาแปลง เราเอามาใชใ้ นสง่ิ ทเ่ี ราจะพึงกระทาำ ... แลว้ ปัญหาของทุกกระทรวง ทบวง กรม ประเทศไทยนี่ ปญั หาคือการบูรณาการ ไม่มที างบูรณาการ เพราะแตล่ ะกระทรวง ทบวง กรมน่ีจะยดึ Function ของตวั เอง ถ้าเปรียบเทียบนเ่ี หมอื นแต่ละกระทรวงส่งทอ่ ประปาลงสูป่ ระชาชน ท่อของตัวเอง ทอ่ ใคร ท่อมัน ไม่มที างเอาท่อมารวมกนั ไดเ้ ลย ตามหลักน่ที กุ กระทรวง ทบวง กรม มันต้องส่งลงไปในพน้ื ทคี่ อื อปท. บูรณาการจะเกดิ ขนึ้ ใน อปท. แต่หน่วยงานก็จะไม่ยอม เพราะถ้าว่าส่งถ่ายภารกิจมากขึ้นเท่าไหร่ หน่วยงานของตัวเองก็จะเล็กลงเท่านั้นบทบาท Power ของตัวเองก็จะหาย ...คอื ปญั หาใหญข่ องประเทศไทย ซง่ึ มนั ผดิ เพราะฉะนนั้ ประโยชนส์ ขุ แหง่ ราษฎรยงั ไมเ่ กดิ คอื เขาเปรยี บกบั ทอ่ ประปาเพราะ ว่ามันแข็ง มันไม่มีทางเอามาเชื่อมกันเลยแต่ละกระทรวง อย่าว่าแต่คนละกระทรวง แม้แต่ในกระทรวงเดียวกัน แต่คนละกรม ท่ี Function ต่างกนั อย่ามาเหยียบตนี ฉนั อย่ามาลา้ำ Area ฉัน นขี่ องฉัน นี่ๆ อะไรแบบนี้ น่ีคือปัญหาของประเทศไทย แมแ้ ตใ่ นองค์กร เดียวกัน...” สัมภาษณผ์ ู้ทรงคณุ วฒุ ิ การประเมนิ ผล (Evaluation) การประเมนิ ผลหรอื การถอดบทเรยี นจากการดำาเนนิ กจิ กรรมโครงการ มปี ระโยชนใ์ นการนำา ขอ้ มลู ทไ่ี ดจ้ ากการประเมนิ ไปแกไ้ ขขอ้ บกพรอ่ งในการดาำ เนนิ การครง้ั ตอ่ ไป หรอื กระทง่ั การนาำ จดุ ทป่ี ระสบความสาำ เรจ็ ไปพฒั นาตอ่ ย อด จากขอ้ มูลพบวา่ มีการกลา่ วถึงการประเมนิ ผลว่าเป็นปจั จยั สคู่ วามสาำ เรจ็ แตเ่ ปน็ แคม่ ุมมองจากบางพน้ื ที่เทา่ นัน้ ดังขอ้ มลู - มีการติดตามผลกจิ กรรม และโครงการ เพอื่ นำาไปใชป้ รบั ปรงุ การทาำ งาน ประชุมกล่มุ ยอ่ ยและสนทนากลุ่มตวั แทนหน่วยงานที่เกย่ี วข้องและตวั แทนผสู้ งู อายุ ก�รวิจัยเรื่องก�รจัดสวัสดิก�รที่เหม�ะสมส�ำ หรับผสู้ ูงอ�ยุในแตล่ ะช่วงวยั 119

นโยบาย (Policy) การกาำ หนดนโยบายจะเปน็ ฟนั เฟอื งแรกของการดาำ เนนิ การกจิ กรรม โครงการเพราะเปน็ เสมอื นพมิ พเ์ ขยี ว หรอื กรอบนำาทางในการจัดรูปแบบ การดำาเนนิ กจิ กรรมโครงการทเ่ี หมาะสม สอดคลอ้ งและมีประโยชน์ จากขอ้ มูลยงั ไม่พบวา่ เปน็ ปัจจยั สำาเรจ็ แต่เปน็ จดุ อ่อนในการดำาเนนิ กิจกรรมโครงการ ดงั ขอ้ มูล “...ปจั จัยทางดา้ นนโยบาย การเมอื ง นโยบายทข่ี าดพื้นฐานองค์ความรู้สถิต ิ นโยบายด้านสงั คมแผ่วสู้นโยบายสขุ ภาพไม่ได ้ เชน่ โครงการลดพงุ ดงั นนั้ กระทรวงพฒั นาสงั คมและความมนั่ คงของมนษุ ยต์ อ้ งวางเปน็ นโยบายเคลอื่ นทง้ั ระบบเปน็ ขบวนอาศยั พลงั ต้องสรา้ งทศั นคตคิ นในสงั คมดว้ ยอาศยั สอ่ื เชงิ บวก ประชาสมั พนั ธต์ ้องเคล่อื นเปน็ วาระ เช่นในปีนจี้ ะเนน้ ประเด็นใดก็เคลอ่ื นไป...” สัมภาษณ์ผทู้ รงคณุ วฒุ ิ การมีส่วนรว่ ม (Participation) การมสี ว่ นร่วมของกลุม่ คนทเี่ กยี่ วข้องในการดำาเนินการกิจกรรม โครงการมคี วามสำาคญั มากในการขับเคล่ือนการดำาเนินงาน จากการศึกษาพบว่า “จิตอาสา” มีส่วนสำาคัญมากในการดำาเนินกิจกรรม ซึ่งจิตอาสาท่ีร่วม ดาำ เนนิ การมีทั้ง เจา้ หน้าท่ีท่เี กี่ยวข้อง กลุ่มอาสาสมัครและผู้สูงอาย ุ ดงั ขอ้ มลู - การมีจติ อาสาของคนในชุมชน รวมถงึ การให้ความสำาคญั ของผบู้ รหิ าร อปท. จงึ เปน็ สิ่งสาำ คญั อย่างยงิ่ - ชมุ ชนใหค้ วามร่วมมือในการทาำ กจิ กรรม และมีการรวมกลุม่ เพ่อื ทำากิจกรรมในชมุ ชน - การมีจิตอาสาในชุมชนในชมุ ชนเองกค็ วรมคี วามรูส้ ึกผูกพัน ให้ความเคารพ ห่วงใยต่อผูส้ งู อายแุ ละพรอ้ มทจี่ ะช่วยเหลือ ซึ่งกันและกนั - ผู้สูงอายุมีความสามัคคี / ทำากิจกรรมร่วมกัน / ชุมชนมีความเสียสละ ผู้สูงอายุมีการจัดทำาผ้าป่าเพื่อหาเงินเข้าชมรม ผสู้ ูงอายุ 120 - ชุมชนมีความสามัคคี ให้ความร่วมมือ ช่วยเหลอื ซ่ึงกันและกัน ประชมุ กล่มุ ย่อยและสนทนากลุ่มตวั แทนหนว่ ยงานท่ีเก่ียวขอ้ งและตวั แทนผสู้ ูงอายุ จะเหน็ ไดว้ า่ เมอื่ ทาำ การวเิ คราะหป์ จั จยั ความสาำ เรจ็ ในการดาำ เนนิ กจิ กรรม โครงการโดยโมเดล C4MEPP และยงั มอี กี 2 ประเดน็ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ทย่ี งั ไมถ่ กู หยบิ ยกมาใชเ้ ปน็ แนวทางในการบรหิ ารจดั การกจิ กรรม โครงการสคู่ วามสาำ เรจ็ ไดแ้ ก ่ การเงนิ /งบประมาณ (Money) และ นโยบาย (Policy) แต่เป็นประเดน็ ในเรอื่ งของอุปสรรคในการดาำ เนนิ การ 3. ความตอ้ งการสวัสดิการสงั คมของผสู้ งู อายุ การจดั บริการสงั คม เป็นการดำาเนินการเพื่อปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หาสงั คมและพฒั นาสังคม รวมทงั้ การสง่ เสริมความมั่นคง ทางสงั คม เพอ่ื ใหป้ ระชาชนสามารถดาำ รงชวี ติ ในสงั คมไดใ้ นระดบั มาตรฐาน โดยบรกิ ารดงั กลา่ วจะตอ้ งตอบสนองความตอ้ งการพน้ื ฐาน ของประชาชนให้ได้รับการพัฒนาคุณภาพชีวิตอย่างทั่วถึงและเป็นธรรม ทั้งในด้านการศึกษาที่ดี การมีสุขภาพอนามัย การมี ทอ่ี ยู่อาศัย การมีงานทำา การมรี ายได้ การมสี วสั ดิการแรงงาน การมีความมนั่ คงทางสังคม การมีนนั ทนาการ และบริการทางสงั คม ทั่วไป โดยระบบการจัดบริการสังคมต้องคำานึงถึงศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ และสิทธิท่ีประชาชนต้องได้รับ และเข้ามามีส่วนร่วมใน ระบบการจัดบรกิ ารสงั คมในทกุ ระดบั สาำ หรบั การจดั สวสั ดกิ ารสงั คมใหแ้ กผ่ สู้ งู อาย ุ สงิ่ ทคี่ วรคาำ นงึ ถงึ คอื ความตอ้ งการของผสู้ งู อายทุ มี่ ตี อ่ สวสั ดกิ ารดา้ นตา่ งๆ เพอ่ื ใหก้ ารจดั สวัสดิการน้นั ๆ เปน็ ไปอยา่ งมปี ระสิทธิภาพและเกิดประโยชน์สงู สดุ จากการสำารวจพบว่า ความต้องการสวสั ดิการดา้ นสุขภาพ ผู้สงู อายมุ ีความต้องการมากทสี่ ดุ คือ หนว่ ยบรกิ ารดแู ลสขุ ภาพ เยี่ยมบ้านและใหค้ วามรู้ผสู้ ูงอายทุ ี่บา้ น ในระดับปานกลาง มีค่าเฉล่ยี 2.11 และส่วนเบย่ี งเบนมาตรฐานเทา่ กบั 1.01 รองลงมา คอื มีอาสาสมคั รดแู ลผ้สู งู อาย ุ ในระดบั ปานกลาง มีคา่ เฉล่ยี 2.05 และสว่ นเบย่ี งเบนมาตรฐานเทา่ กบั 1.05 และมเี คร่อื งออกกาำ ลังกาย ทชี่ มุ ชนจดั ไวใ้ ห้ ในระดับปานกลาง มคี า่ เฉลย่ี 1.89 และส่วนเบีย่ งเบนมาตรฐานเท่ากับ 1.09 ดังตารางที ่ 13

ตารางท่ี 13 แสดงค่าเฉลยี่ และส่วนเบีย่ งเบนมาตรฐานของระดับความต้องการสวสั ดิการด้านสุขภาพของผสู้ งู อายุ ความต้องการด้านสุขภาพ ค่าเฉลย่ี ส่วนเบ่ยี งเบนมาตรฐาน หน่วยบรกิ ารดูแลสุขภาพ เยี่ยมบ้านและใหค้ วามรผู้ สู้ งู อายทุ บี่ า้ น 2.11 1.01 ได้รับคาำ ปรึกษาทางสังคมสงเคราะห/์ จติ วิทยา 1.68 1.12 บรกิ ารดูแลชั่วคราว ดแู ลในระยะส้ันแบบพกั คา้ งชว่ั คราว เพอื่ ชว่ ยเหลอื ผสู้ งู อายุ 1.53 1.14 ทค่ี รอบครวั ไม่สามารถดูแลไดช้ ว่ั คราว โรงพยาบาลทใี่ หบ้ ริการดแู ลผสู้ งู อายุ 1.80 1.14 ศูนยด์ แู ลผู้สูงอายุเวลากลางวัน 1.52 1.16 ศูนยจ์ ัดสง่ ผู้ดแู ลผสู้ งู อายุ 1.66 1.15 ศนู ย์พฒั นาคณุ ภาพชีวติ และสง่ เสรมิ ฝึกอาชีพผูส้ งู อายุ 1.64 1.14 บรกิ ารเคลอ่ื นย้าย/รบั -สง่ ผู้สูงอายุ 1.85 1.13 มีอาสาสมัครดูแลผูส้ งู อายุ 2.05 1.05 มีเครื่องออกกำาลงั กายทีช่ ุมชนจดั ไว้ให้ 1.89 1.09 2.00 .93 รวม นอกจากน้ยี ังมีข้อมลู ความตอ้ งการเพ่มิ เติมเก่ยี วกับการจดั สวสั ดิการด้านสุขภาพ ไดแ้ ก่ - อยากให้มียาสามัญประจำาบ้านชุดเล็กสำาหรับผู้สูงอายุท่ีบ้าน เพ่ือให้ผู้สูงอายุได้ช่วยเหลือตัวเองในเบ้ืองต้นก่อนจะไป โรงพยาบาล หรอื เจ็บปว่ ยเล็กนอ้ ย เชน่ ยาลม ยาดม ยาหม่อง ยาใสแ่ ผล เปน็ ตน้ - ควรให้มกี ารตรวจวัดสายตา โรคตอ้ กระจก หหู นวก และให้การรักษาโรคแกผ่ สู้ ูงอายุ - ควรมีบรกิ ารตรวจหลังโคง้ หลงั โกง่ แก่ผูพ้ ิการและผู้สูงอายุ - ควรมีการจดั อปุ กรณ์เครอื่ งชว่ ยฟัง (หฟู ัง) ให้ผสู้ งู อายทุ ี่หมู ปี ญั หาดา้ นการไดย้ ิน ดา้ นท่ีอยู่อาศัยและสภาพแวดล้อม - อยากให้มอี ปุ กรณ์การใช้พยุง ลกุ ขึน้ นง่ั ลง สาำ หรับผ้สู ูงอายุทบ่ี ้าน เพื่อให้สะดวกในการเปล่ียนอิริยาบถ - การจัดเตรยี มเคร่อื งมอื อุปกรณก์ ารแพทย ์ รวมถึงสง่ิ อาำ นวยความสะดวกต่าง ๆ ใหเ้ พียงพอต่อความตอ้ งการ เชน่ เครอ่ื ง ชว่ ยหายใจ (ปัจจุบันตอ้ งขอยืมกนั ไปมา) รถเขน็ ไม้เท้า - ในการเยี่ยมบ้านผู้สูงอายุ ควรมีงบสนับสนุนในการดำาเนินกิจกรรม เช่น ค่าใช้จ่ายในการเดินทาง ค่าใช้จ่ายในการซ้ือ ขา้ วของเคร่ืองใช้ที่จาำ เปน็ ก�รวิจัยเรื่องก�รจัดสวสั ดิก�รทเ่ี หม�ะสมส�ำ หรับผู้สงู อ�ยุในแตล่ ะช่วงวัย 121

ผสู้ งู อายมุ คี วามตอ้ งการสวสั ดกิ ารดา้ นทอี่ ยอู่ าศยั และสภาพแวดลอ้ ม เรอ่ื งการปรบั ตวั สง่ิ แวดลอ้ มบรเิ วณในบา้ น รอบบา้ น เช่น ไฟฟา้ สว่าง ความสะอาดเรยี บร้อย และการดแู ลในเรือ่ งสิง่ แวดล้อมในการดาำ รงชวี ิต เช่น มลภาวะ ชวี อนามยั เปน็ ต้น สูงสดุ เทา่ กัน โดยมคี วามต้องการในระดบั ปานกลาง มีค่าเฉลย่ี 1.91 และสว่ นเบย่ี งเบนมาตรฐาน เท่ากบั 1.11 และมคี ่าเฉล่ยี 1.91 และ ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน เท่ากับ 1.09 ตามลำาดับ รองลงมาได้แก่ เรื่องกิจกรรมพัฒนาท่ีอยู่ผู้สูงอายุโดยชุมชนมีส่วนร่วม มคี วามตอ้ งการในระดับปานกลาง มีคา่ เฉล่ยี 1.81 และส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐาน เทา่ กับ 1.12 ดังตารางที่ 14 ตารางที่ 14 แสดงคา่ เฉล่ยี และส่วนเบย่ี งเบนมาตรฐานของระดับความต้องการสวสั ดกิ ารดา้ นที่อยูอ่ าศยั และสภาพแวดล้อม ของผ้สู งู อายุ ความต้องการดา้ นที่อยอู่ าศัยและสภาพแวดล้อม ค่าเฉลี่ย ส่วนเบยี่ งเบนมาตรฐาน บริการซ่อมแซมบา้ นพักผู้สงู อายุ 1.73 1.23 กิจกรรมพัฒนาท่อี ย่ผู สู้ งู อายุโดยชุมชนมีส่วนรว่ ม 1.81 1.12 การปรบั ตวั สงิ่ แวดลอ้ มบรเิ วณในบา้ น รอบบา้ น เชน่ ไฟฟา้ สวา่ ง ความสะอาดเรยี บรอ้ ย 1.91 1.11 การดแู ลในเร่อื งส่งิ แวดล้อมในการดำารงชีวติ เชน่ มลภาวะ ชีวอนามัย เป็นตน้ 1.91 1.09 ทางลาดข้นึ -ลงภายในบ้าน 1.60 1.17 1.33 1.21 122 บริการทีพ่ กั อาศัย/สถานทส่ี งเคราะห์ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 รวม 1.53 1.08 ผสู้ งู อายมุ คี วามตอ้ งการสวสั ดกิ ารดา้ นการศกึ ษาและการเรยี นร ู้ มากทส่ี ดุ ในเรอื่ ง การเรยี นรจู้ ากศนู ยก์ ารเรยี นรใู้ นชมุ ชน เชน่ เศรษฐกจิ พอเพยี ง การเกษตรอินทรยี ์ ในระดบั ปานกลาง โดยมคี า่ เฉลยี่ 1.80 และสว่ นเบยี่ งเบนมาตรฐาน เทา่ กบั 1.07 รองลงมา ได้แก่ เรื่อง การจัดการกิจกรรมสำาหรับผู้สูงอายุ เช่น การดูแลสุขภาพตนเองและผู้อ่ืน การฝึกอาชีพ และการจัดตั้งศูนย์ถ่ายทอด วัฒนธรรมท้องถิ่นประจำาตาำ บล เท่ากนั โดยมคี วามต้องการในระดับปานกลาง มีค่าเฉลี่ย 1.76 และมีสว่ นเบยี่ งเบนมาตรฐานเทา่ กับ 1.08 และมีค่าเฉลีย่ 1.76 และมสี ่วนเบีย่ งเบนมาตรฐานเทา่ กบั 1.06 ดงั ตารางท่ ี 15

ตารางที่ 15 แสดงค่าเฉลยี่ และส่วนเบีย่ งเบนมาตรฐานของระดับความตอ้ งการสวสั ดกิ ารดา้ นการศึกษาและการเรยี นรู้ของผู้ สูงอายุ ความตอ้ งการดา้ นการศึกษาและการเรยี นรู้ คา่ เฉลีย่ ส่วนเบยี่ งเบนมาตรฐาน การจดั การกจิ กรรมสาำ หรบั ผสู้ งู อาย ุ เชน่ การดแู ลสขุ ภาพตนเองและผอู้ นื่ การฝกึ อาชพี 1.76 1.08 การจัดตงั้ ศนู ยถ์ ่ายทอดวัฒนธรรมท้องถิ่นประจำาตำาบล 1.76 1.06 การจดั บริการหอ้ งสมดุ เคลือ่ นท่ี/ท่อี ่านหนงั สอื ประจาำ หมูบ่ า้ น 1.68 1.08 สนับสนุนให้สังคม/ชุมชน เปิดโอกาสให้ผู้สูงอายุเป็นครูภูมิปัญญา ปราชญ์ชาวบ้าน 1.72 1.08 ถ่ายทอดความรสู้ ชู่ ุมชน การเรียนรู้จากศูนย์การเรียนรใู้ นชมุ ชน เชน่ เศรษฐกิจพอเพยี ง การเกษตรอนิ ทรยี ์ 1.80 1.07 1.77 .99 รวม นอกจากนี้ยังมคี วามต้องการด้านการศกึ ษาและการเรยี นรู้จากกล่มุ ผู้สูงอาย ุ ได้แก ่ - ควรมกี ารให้ความร้เู รื่องสิทธ ิ ประโยชน ์ และกฎหมายของผู้สงู อาย ุ เพอื่ ใหผ้ สู้ งู อายเุ ข้าใจและนำาไปใช้ใหถ้ ูกต้อง - การดูแลสุขภาพของของผู้สูงอายุเอง โดยให้ผู้สูงอายุหรือผู้ดูแลผู้สูงอายุมีการเข้ารับการอบรมเป็นหลักสูตรการเรียนรู้ ดา้ นการดแู ลสขุ ภาพ โดยมหี ลกั สตู รในการดแู ลตนเองในวนั ขา้ งหนา้ เพอื่ ลดภาระใหก้ บั ลกู หลาน และมกี ารเตรยี มความพรอ้ มใหก้ บั คนในครอบครัวด้วย ผู้สูงอายุมีความต้องการด้านการเข้าถึงบริการข้อมูลข้อมูลข่าวสารจากในโทรทัศน์มากที่สุด โดยมีความต้องการระดับมาก มีคา่ เฉลยี่ 2.36 และสว่ นเบย่ี งเบนมาตรฐานเท่ากับ .88 รองลงมาไดแ้ ก่ จากหอกระจายขา่ ว เสยี งตามสาย มคี วามต้องการในระดับ ปานกลาง มีค่าเฉลยี่ 2.33 และสว่ นเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากบั .94 และ จากวิทย ุ มีความตอ้ งการในระดับปานกลาง มีคา่ เฉลีย่ 2.21 และสว่ นเบยี่ งเบนมาตรฐานเทา่ กับ .98 ดังตารางท ี่ 16 ก�รวิจยั เรื่องก�รจดั สวัสดกิ �รท่เี หม�ะสมสำ�หรับผูส้ งู อ�ยใุ นแต่ละช่วงวัย 123

ตารางท่ี 16 แสดงค่าเฉล่ียและสว่ นเบยี่ งเบนมาตรฐานของระดับความตอ้ งการสวสั ดิการดา้ นการเขา้ ถงึ บริการขอ้ มูลขา่ วสาร ของผูส้ งู อายุ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12ความตอ้ งการด้านการเข้าถงึ บริการข้อมูลขา่ วสารคา่ เฉลย่ีสว่ นเบี่ยงเบนมาตรฐาน หอกระจายขา่ ว เสยี งตามสาย 2.33 .94 วทิ ยุ 2.21 .98 โทรทศั น์ 2.36 .88 หนงั สอื พมิ พ์/นิตยสาร 1.59 1.15 แผ่นพับ/ใบปลิว 1.35 1.12 ปา้ ยประกาศ/โปสเตอร์ 1.36 1.14 รถแห่ประชาสัมพันธ์ 1.48 1.16 อินเตอร์เน็ต/คอมพวิ เตอร์ 0.91 1.08 0.87 1.07 124 สอื่ ออนไลน์ 2.09 1.11 2.20 .85 บุคคลตา่ งๆ เช่น ผนู้ าำ ชมุ ชน เพอื่ น ญาติ รวม นอกจากนผ้ี สู้ งู อายยุ งั ตอ้ งการใหห้ นว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ งเขา้ มาจดั การเกย่ี วกบั การทาำ ฐานขอ้ มลู ทจ่ี าำ เปน็ ในการดาำ รงชวี ติ ประจาำ วนั เช่น การจัดทาำ ทาำ เนียบผูใ้ ห้บริการฉุกเฉนิ ด้านตา่ งๆ เชน่ ช่างไฟฟา้ ช่างประปา รถรับ-สง่ ไปโรงพยาบาลหรือสถานทีอ่ ่ืนๆ ผู้สูงอายมุ ีความตอ้ งการดา้ นรายไดแ้ ละการออม มากทสี่ ดุ ในเร่อื งการจดั ต้งั กองทุนในชุมชนเพอ่ื ให้การช่วยเหลือผู้สงู อาย ุ ในระดบั ปานกลาง มีค่าเฉลี่ย 1.99 และสว่ นเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากบั 1.13 รองลงมาไดแ้ ก่ เร่อื งจัดหาแหล่งงบประมาณ/เงินทุน เพ่ือประกอบอาชีพสำาหรับผู้สูงอายุ มีความต้องการในระดับปานกลาง มีค่าเฉลี่ย 1.84 และส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐานเท่ากับ 1.17 และเรอ่ื งมกี ารจดั หางาน/อาชพี ทเี่ หมาะสมกบั ผสู้ งู อายุ มคี วามตอ้ งการในระดบั ปานกลาง มคี า่ เฉลย่ี 1.74 และสว่ นเบยี่ งเบนมาตรฐาน เทา่ กับ 1.18 ดงั ตารางท ี่ 17

ตารางที่ 17 แสดงคา่ เฉลยี่ และสว่ นเบยี่ งเบนมาตรฐานของระดบั ความตอ้ งการสวสั ดกิ ารดา้ นรายไดแ้ ละการออมของผสู้ งู อายุ ความตอ้ งการดา้ นรายได้และการออม ค่าเฉล่ีย ส่วนเบ่ยี งเบนมาตรฐาน มีการจดั หางาน/อาชีพทเ่ี หมาะสมกับผู้สงู อายุ 1.74 1.18 ชมุ ชนหรือภาครฐั ควรมกี ารอบรมใหค้ วามรู้/พัฒนาทกั ษะดา้ นอาชีพ 1.71 1.15 จดั หาแหล่งงบประมาณ/เงินทุน เพ่อื ประกอบอาชพี สาำ หรับผสู้ งู อายุ 1.84 1.17 จัดหาสถานทจ่ี ำาหน่ายผลิตภณั ฑจ์ ากผสู้ ูงอายุ 1.73 1.16 จดั ตังกองทนุ ในชมุ ชนเพือ่ ใหก้ ารช่วยเหลือผสู้ ูงอายุ 1.99 1.13 มีการแนะนาำ การบรหิ ารการเงนิ ในครอบครัว 1.52 1.16 มกี ารอบรมให้ความรู้เรือ่ งการออม 1.56 1.16 1.64 1.09 รวม สาำ หรบั ความตอ้ งการทถี่ กู กลา่ วถงึ มากทสี่ ดุ จากการสมั ภาษณ ์ ไดแ้ ก ่ ตอ้ งการใหม้ กี ารจา่ ยเบย้ี ยงั ชพี ผสู้ งู อายเุ พม่ิ เตมิ เพราะ คา่ ใชจ้ า่ ยอาจไมเ่ พยี งพอ และเรอ่ื งของการสง่ เสรมิ ดา้ นอาชพี แกผ่ สู้ งู อายเุ พอ่ื หารายไดเ้ สรมิ และใชเ้ วลาวา่ งใหเ้ กดิ ประโยชน ์ นอกจากน้ี ประเดน็ ทขี่ าดการสอ่ื สารในเรอื่ งของการดาำ เนนิ การกองทนุ ใหก้ ยู้ มื สาำ หรบั ประกอบอาชพี ผสู้ งู อาย ุ ทาำ ใหผ้ สู้ งู อายยุ งั กลา่ วถงึ เรอ่ื งของ การใหก้ ู้ยมื เพอ่ื ประกอบอาชีพอย ู่ ผู้สูงอายุมีความต้องการด้านการมีส่วนร่วมกิจกรรมทางสังคม มากที่สุดในเร่ืองกิจกรรมทางศาสนา/เข้าวัดปฏิบัติธรรม ใน ระดบั ปานกลาง มคี า่ เฉล่ยี 2.00 และส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐานเทา่ กบั 1.05 รองลงมาไดแ้ ก ่ เร่อื ง กิจกรรมตามประเพณ ี วัฒนธรรม ท้องถ่ิน มีความต้องการในระดับปานกลาง มีค่าเฉล่ีย 1.96 และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ 1.05 และ การถ่ายทอดความรู้ ประสบการณ์ให้กับชมุ ชน มีความต้องการในระดบั นอ้ ย มคี า่ เฉลยี่ 1.51 และส่วนเบีย่ งเบนมาตรฐานเท่ากับ 1.14 ดงั ตารางท่ ี 18 ก�รวจิ ัยเร่ืองก�รจดั สวัสดกิ �รท่ีเหม�ะสมสำ�หรบั ผสู้ งู อ�ยุในแต่ละชว่ งวัย 125

ตารางที่ 18 แสดงคา่ เฉลยี่ และสว่ นเบยี่ งเบนมาตรฐานของระดบั ความตอ้ งการสวสั ดกิ ารดา้ นการมสี ว่ นรว่ มกจิ กรรมทางสงั คม ของผ้สู ูงอายุ ความต้องการดา้ นการมีส่วนร่วมกจิ กรรมทางสงั คม คา่ เฉล่ยี ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน กจิ กรรมการทอ่ งเท่ยี วทัง้ ในและตา่ งจังหวัด 1.49 1.18 กจิ กรรมทางศาสนา/เข้าวดั ปฏบิ ตั ธิ รรม 2.00 1.05 กิจกรรมตามประเพณ ี วัฒนธรรมทอ้ งถน่ิ 1.96 1.05 เปน็ อาสาสมัครดแู ลผูส้ งู อายใุ นชมุ ชน 1.44 1.18 เข้าร่วมชมรม/สมาคม/กลุ่มองค์กร 1.46 1.16 ออกกาำ ลังกายและกีฬา 1.50 1.12 การถา่ ยทอดความร ู้ ประสบการณ์ใหก้ บั ชุมชน 1.51 1.14 1.50 1.04 รวม ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12126 นอกจากนผี้ สู้ งู อายยุ งั มขี อ้ เสนอเพม่ิ เตมิ ไดแ้ ก ่ อยากจดั ตงั้ ชมรมผสู้ งู อายใุ นชมุ ชน เพอื่ ทผ่ี สู้ งู อายจุ ะไดม้ กี องทนุ ดแู ลผสู้ งู อายุ ในชมุ ชน - จดั สถานทีท่ ่ีเหมาะสมใหผ้ ้สู ูงอายไุ ด้ทาำ กิจกรรมร่วมกัน - เปิดโอกาสใหผ้ ู้สงู อายุได้มีโอกาสในการแสดงความคดิ เห็นในกจิ กรรมการพฒั นาต่างๆ ทเี่ กีย่ วขอ้ ง - ใชศ้ นู ยพ์ ฒั นาครอบครวั ในชมุ ชน (ศพค.) เปน็ หนว่ ยงานกลไกทเ่ี ชอื่ มหนว่ ยงานกระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมน่ั คง ของมนษุ ยก์ บั องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ แตท่ งั้ นยี้ งั ไมค่ อ่ ยมโี ครงการและยงั ไมค่ อ่ ยมคี นในพนื้ ทร่ี จู้ กั มากนกั ซงึ่ ศนู ยพ์ ฒั นาครอบครวั ในชุมชนมงี บประมาณสนับสนนุ การจัดทาำ โครงการต่างๆ ผูส้ ูงอายุมคี วามต้องการดา้ นบรกิ ารทางสังคม มากท่สี ุดในเรื่องส่งิ อาำ นวยความสะดวกในสถานทสี่ าธารณะแก่ผู้สงู อาย ุ เชน่ ทางเดนิ หอ้ งสุขา ในระดบั ปานกลาง มคี ่าเฉลย่ี 2.10 และสว่ นเบย่ี งเบนมาตรฐานเทา่ กับ 1.06 รองลงมาไดแ้ ก่ เรอ่ื ง การใหย้ ืม สนบั สนนุ กายอุปกรณ ์ มีความต้องการในระดับปานกลาง มคี ่าเฉล่ีย 1.80 และสว่ นเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ 1.11 และ แนวปฏบิ ตั ิ ช่องทางการคมุ้ ครองและพทิ กั ษ์สทิ ธิผสู้ ูงอายุตามกฎหมาย มีความตอ้ งการในระดับปานกลาง มีคา่ เฉล่ยี 1.68 และส่วนเบ่ยี งเบน มาตรฐานเท่ากับ 1.14 ดงั ตารางที ่ 19

ตารางที่ 19 แสดงค่าเฉล่ยี และสว่ นเบีย่ งเบนมาตรฐานของระดบั ความตอ้ งการสวัสดกิ ารด้านบริการทางสังคมของผู้สงู อายุ ความตอ้ งการดา้ นบรกิ ารทางสังคม คา่ เฉลีย่ สว่ นเบ่ยี งเบนมาตรฐาน สง่ิ อำานวยความสะดวกในสถานที่สาธารณะแกผ่ ู้สูงอาย ุ เช่น ทางเดนิ หอ้ งสุขา 2.10 1.06 การใหย้ มื สนับสนุนกายอปุ กรณ์ 1.80 1.11 การช่วยเหลืองานบ้าน 1.53 1.14 การอย่เู ปน็ เพอ่ื นพูดคุย รบั ฟังปญั หา 1.67 1.12 การช่วยเหลือผู้สูงอายุท่ีได้รับอันตรายจากการถูกทารุณกรรม ถูกแสวงหา 1.62 1.14 ประโยชนโ์ ดยมชิ อบดว้ ยกฎหมายและการถกู ทอดทงิ้ แนวปฏิบตั ิ ช่องทางการคมุ้ ครองและพทิ ักษ์สทิ ธิผ้สู งู อายตุ ามกฎหมาย 1.68 1.14 1.89 .98 รวม ความต้องการสวัสดิการภาพรวม ของผสู้ ูงอายมุ ากท่สี ดุ ในด้านการเข้าถึงบรกิ ารข้อมลู ขา่ วสาร ในระดบั ปานกลาง มคี า่ เฉลยี่ 2.20 และสว่ นเบย่ี งเบนมาตรฐานเทา่ กับ .85 รองลงมาไดแ้ ก่ ด้านสุขภาพ มีความตอ้ งการในระดับปานกลาง มีค่าเฉลีย่ 2.00 และ สว่ นเบี่ยงเบนมาตรฐานเทา่ กับ 0.093 และ ดา้ นบริการทางสงั คม มคี ่าเฉล่ยี 1.89 และสว่ นเบ่ยี งเบนมาตรฐานเทา่ กับ .98 ดงั ตาราง ท ่ี 20 ตารางที่ 20 แสดงค่าเฉลยี่ และสว่ นเบ่ียงเบนมาตรฐานของระดับความต้องการสวัสดิการภาพรวมของผูส้ งู อายุ ความต้องการสวสั ดิการภาพรวมของผู้สูงอายุ ค่าเฉลี่ย สว่ นเบยี่ งเบนมาตรฐาน ด้านสขุ ภาพ 2.00 .93 ด้านทีอ่ ยอู่ าศัยและสภาพแวดล้อม 1.53 1.08 ดา้ นการศกึ ษาและการเรยี นรู้ 1.77 .99 ดา้ นการเขา้ ถึงบรกิ ารขอ้ มลู ขา่ วสาร 2.20 .85 ดา้ นรายไดแ้ ละการออม 1.64 1.09 ดา้ นการมีสว่ นร่วมกิจกรรมทางสังคม 1.50 1.04 ด้านบรกิ ารทางสงั คม 1.89 .98 1.95 .85 รวมทกุ ดา้ น ก�รวิจยั เร่อื งก�รจัดสวสั ดิก�รท่เี หม�ะสมสำ�หรบั ผสู้ ูงอ�ยใุ นแต่ละชว่ งวัย 127

ความต้องการสวสั ดกิ ารภาพรวมของผู้สงู อายุจาำ แนกตามกล่มุ อาย ุ พบวา่ ความตอ้ งการของผสู้ ูงอายุกลุ่มอาย ุ 60-69 ป ี มากทส่ี ดุ ในดา้ นการเขา้ ถงึ บรกิ ารขอ้ มลู ขา่ วสาร ในระดบั ปานกลาง มคี า่ เฉลย่ี 2.22 และสว่ นเบย่ี งเบนมาตรฐานเทา่ กบั .85 รองลงมา ได้แก่ ด้านสุขภาพ มคี วามต้องการในระดับปานกลาง มคี า่ เฉล่ยี 2.02 และสว่ นเบย่ี งเบนมาตรฐานเทา่ กบั .93 และ ดา้ นบรกิ าร ทางสงั คม มีค่าเฉลย่ี 1.89 และส่วนเบ่ยี งเบนมาตรฐานเท่ากับ .99 กลมุ่ อาย ุ 70-79 ป ี มคี วามตอ้ งการของผสู้ งู อายมุ ากทส่ี ดุ ในดา้ นการเขา้ ถงึ บรกิ ารขอ้ มลู ขา่ วสาร ในระดบั ปานกลาง มคี า่ เฉลย่ี 2.24 และสว่ นเบ่ียงเบนมาตรฐานเท่ากบั .82 รองลงมาไดแ้ ก ่ ด้านสุขภาพ มคี วามต้องการในระดับปานกลาง มีค่าเฉลีย่ 2.00 และ ส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐานเท่ากบั .92 และ ด้านบริการทางสังคม มีคา่ เฉลีย่ 1.91 และส่วนเบย่ี งเบนมาตรฐานเทา่ กบั .95 กลุ่มอาย ุ 80 ปี ขึน้ ไป มีความตอ้ งการของผ้สู งู อายุมากทส่ี ดุ ในดา้ นการเข้าถงึ บริการขอ้ มูลข่าวสาร ในระดับปานกลาง มีค่า เฉล่ีย 2.12 และส่วนเบย่ี งเบนมาตรฐานเท่ากับ .90 รองลงมาไดแ้ ก ่ ด้านสุขภาพ มีความตอ้ งการในระดบั ปานกลาง มคี ่าเฉล่ยี 1.94 และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ .94 และ ดา้ นบริการทางสงั คม มคี ่าเฉลี่ย 1.85 และส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐานเท่ากับ .99 ดงั ตารางที ่ 21 ตารางท่ี 21 แสดงค่าเฉล่ียและส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐานของระดับความต้องการสวัสดิการภาพรวมของผู้สูงอายุจำาแนกตาม ช่วงวัย ช่วงวยั 128 ความต้องการสวสั ดิการภาพรวม กลมุ่ อายุ 60-69 ปี กลุ่มอายุ 70-79 ปี กล่มุ อายุ 80 ปี ข้นึ ไป ของผู้สงู อายุ ส่วนเบี่ยง ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ค่าเฉลีย่ สว่ นเบยี่ ง ค่าเฉลย่ี สว่ นเบี่ยง ค่าเฉลี่ย เบน เบน เบน มาตรฐาน มาตรฐาน มาตรฐาน ด้านสุขภาพ 2.03 .93 2.00 .92 1.94 .94 ด้านท่อี ยู่อาศยั และสภาพแวดลอ้ ม 1.54 1.08 1.53 1.09 1.52 1.06 ดา้ นการศึกษาและการเรียนรู้ 1.82 .97 1.78 1.00 1.65 1.04 ดา้ นการเขา้ ถงึ บรกิ ารขอ้ มลู ขา่ วสาร 2.22 .85 2.24 .82 2.12 .90 ดา้ นรายได้และการออม 1.75 1.06 1.62 1.11 1.36 1.11 ด้านการมีส่วนร่วมกิจกรรมทาง 1.56 1.03 1.49 1.03 1.24 1.03 สังคม ด้านบรกิ ารทางสงั คม 1.89 .99 1.91 .95 1.85 .99 1.95 .83 1.90 .86 รวมทุกดา้ น 1.96 .87 จากการเปรยี บเทียบระดบั ความต้องการสวสั ดกิ ารสงั คมของผู้สูงอายุจาำ แนกตามชว่ งวัยพบวา่ ผสู้ งู อายมุ ีความต้องการดา้ น สุขภาพ และด้านที่อยู่อาศยั และสภาพแวดล้อม คงท่ี ส่วนดา้ นการศึกษาและการเรียนร้ ู ด้านการเขา้ ถึงบรกิ ารขอ้ มูลข่าวสาร ด้าน

รายไดแ้ ละการออม ด้านการมีสว่ นรว่ มกจิ กรรมทางสงั คม ด้านบรกิ ารทางสงั คม และความตอ้ งการรวมทกุ ด้าน ลดลงเมือ่ ชว่ งวยั สูงขน้ึ ดงั แผนภมู ทิ ี่ 33 แผนภมู ทิ ่ี 33 แสดงการเปรยี บเทียบคา่ เฉลี่ยของระดับความต้องการสวัสดิการของผู้สูงอายุจาำ แนกตามชว่ งวัย   เมื่อเปรียบเทยี บความตอ้ งการ 3 อันดับแรก กบั กลมุ่ อายุ พบว่า ความต้องการสวสั ดกิ ารดา้ นการบริการขอ้ มลู ขา่ วสาร ท้ัง 3 กลมุ่ อายุ มีความต้องการไปในทิศทางเดยี วกนั คอื สว่ นใหญ่ตอ้ งการในระดับมาก รองลงมา คอื ระดบั น้อย และระดบั ปานกลาง ตามลาำ ดับ เม่ือเปรียบเทียบในกลมุ่ อายเุ ดียวกัน ดงั แผนภูมิท ่ี 34 ความตอ้ งการสวัสดกิ ารดา้ นสขุ ภาพ ทง้ั 3 กลุม่ อาย ุ มีความตอ้ งการไปในทิศทางเดียวกนั คอื ส่วนใหญต่ ้องการในระดบั มาก รองลงมา คือ ระดับน้อย และระดับปานกลางตามลาำ ดบั เมื่อเปรยี บเทียบในกลุม่ อายเุ ดยี วกนั ดังแผนภมู ทิ ี่ 35 ความต้องการสวสั ดิการด้านบริการทางสังคม ทงั้ 3 กลมุ่ อายุ มีความต้องการไปในทิศทางเดยี วกนั คือ สว่ นใหญต่ ้องการใน ระดับมาก รองลงมา คอื ระดบั น้อย และระดับปานกลางตามลาำ ดับ เมอ่ื เปรียบเทียบในกลุ่มอายเุ ดียวกัน ดงั แผนภูมิท ี่ 36 ก�รวิจยั เรอ่ื งก�รจดั สวัสดิก�รทเ่ี หม�ะสมส�ำ หรับผสู้ งู อ�ยุในแตล่ ะช่วงวัย 129

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12แผนภมู ทิ ี่ 34 แสดงสดั สว่ น (เปรยี บเทยี บในกลมุ่ อายเุ ดยี วกนั ) ของความตอ้ งการสวสั ดกิ ารดา้ นการบรกิ ารขอ้ มลู ขา่ วสารของ ผู้สงู อายุ 130   แผนภูมทิ ี่ 35 แสดงสัดส่วน (เปรียบเทยี บในกล่มุ อายุเดยี วกนั ) ของความตอ้ งการสวสั ดิการด้านสขุ ภาพของผ้สู งู อายุ