เล่มรวม การจัดสวัสดิการที่เหมาะสมสำหรับผู้สูงอายุแต่ละช่วงวัย

แผนภมู ทิ ี่ 36 แสดงสัดสว่ น (เปรยี บเทยี บในกลมุ่ อายเุ ดียวกัน) ของความต้องการสวัสดิการด้านการบริการทางสงั คมของผสู้ งู อายุ   จากการเปรียบเทียบความตอ้ งการ 3 อนั ดบั ข้างตน้ (แผนภมู ิท่ี 32-34) พบว่าท้ัง 3 กลมุ่ อาย ุ มีความตอ้ งการไปในทศิ ทาง เดียวกนั เมือ่ เปรยี บเทียบความต้องการสวัสดกิ ารสงั คมของผู้สูงอาย ุ เพอ่ื หาความแตกตา่ งของ ทง้ั 3 กลุ่ม พบวา่ ผู้สูงอายมุ ีความ ต้องการสวัสดิการในด้านการศึกษา แตกต่างกันอย่างมีนัยสำาคัญทางสถิติท่ีระดับ .05 มีความต้องการด้านการมีส่วนร่วมกิจกรรม ทางสงั คม และดา้ นรายไดแ้ ละการออม แตกต่างกันอยา่ งมนี ัยสาำ คญั ทางสถติ ทิ ่ีระดับ .01 ดังตารางที่ 22 ก�รวิจยั เรื่องก�รจดั สวัสดกิ �รท่เี หม�ะสมสำ�หรับผูส้ ูงอ�ยใุ นแต่ละชว่ งวัย 131

ตารางท่ี 22 แสดงการเปรียบเทยี บคา่ เฉลย่ี ของระดบั ความต้องการสวัสดกิ ารระหว่างกลุ่มอายุ ความตอ้ งการ ความต้องการ Sum of df Mean F Sig. Squares Square 1.461 .232 2 1.257 .927 สขุ ภาพ ระหว่างกล่มุ 2.514 2,778 .861 .012 2,780 .065 ภายในกล่มุ 2390.735 .000 2 .000 รวม 2393.249 2,776 .631 2,778 .497 ทอี่ ยูอ่ าศยั และสิง่ แวดล้อม ระหว่างกลุ่ม .177 .088 .076 2 1.171 ภายในกล่มุ 3251.343 2,778 2,780 รวม 3251.520 2 การศึกษา ระหว่างกลมุ่ 8.724 2,773 4.362 4.435 2,775 .983 ภายในกล่มุ 2732.126 2 รวม 2740.850 2,774 2,776 การเขา้ ถึงขอ้ มลู ขา่ วสาร ระหวา่ งกลุม่ 3.945 1.972 2.741 2 .720 132 ภายในกลุ่ม 1995.291 2,774 2,776 ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 รวม 1999.236 2 รายไดแ้ ละการออม ระหวา่ งกลุ่ม 49.358 2,774 24.679 20.963 2,776 1.177 ภายในกลุ่ม 3265.785 2 รวม 3315.142 2,784 2,786 การมีส่วนร่วมทางสังคม ระหว่างกลุ่ม 36.976 18.488 17.453 1.059 ภายในกลมุ่ 2938.511 รวม 2975.487 บริการทางสังคม ระหวา่ งกลุ่ม .882 .441 .460 .959 ภายในกลมุ่ 2660.417 รวม 2661.299 รวมทกุ ด้าน ระหวา่ งกลุ่ม 1.015 .508 .699 .726 ภายในกลุม่ 2021.519 รวม 2022.534

เมือ่ เปรยี บเทยี บความตอ้ งการท่พี บความแตกตา่ งกัน 3 ด้าน กบั กลมุ่ อาย ุ พบว่า ความต้องการสวัสดกิ ารดา้ นการการศึกษา ท้ัง 3 กลุ่มอายุ มีความต้องการไปในทิศทางเดียวกัน คือ ส่วนใหญ่ต้องการในระดับมาก รองลงมา คือ ระดับน้อย และระดับ ปานกลางตามลาำ ดบั เมอ่ื เปรยี บเทยี บในกลมุ่ อายเุ ดยี วกนั และพบวา่ กลมุ่ อาย ุ 80 ป ี ขน้ึ ไป มสี ดั สว่ นในระดบั มากสงู กวา่ กลมุ่ อายอุ น่ื ๆ ดงั แผนภูมทิ ี ่ 37 ความต้องการสวสั ดกิ ารด้านรายไดแ้ ละการออม ทั้ง 3 กลุม่ อาย ุ มคี วามต้องการไปในทิศทางเดยี วกัน คอื ส่วนใหญ่ตอ้ งการ ในระดบั มาก รองลงมา คอื ระดับน้อย และระดับปานกลางตามลาำ ดบั เม่อื เปรียบเทยี บในกลมุ่ อายเุ ดยี วกนั และพบว่ากลมุ่ อายุ 80 ป ี ข้ึนไป มสี ัดส่วนในระดบั มากสงู กว่ากล่มุ อายุอ่ืนๆ ดังแผนภมู ิที่ 38 ความต้องการสวัสดิการด้านการมีส่วนร่วมกิจกรรมทางสังคม ท้ัง 3 กลุ่มอายุ มีความต้องการไปในทิศทางเดียวกัน คือ สว่ นใหญ่ตอ้ งการในระดบั มาก รองลงมา คือ ระดบั น้อย และระดับปานกลางตามลำาดบั เม่อื เปรียบเทยี บในกลุ่มอายุเดยี วกนั และ พบวา่ กลมุ่ อาย ุ 80 ปี ข้นึ ไป มสี ัดส่วนในระดับมากสงู กว่ากลุ่มอายอุ ืน่ ๆ ดังแผนภมู ิท ี่ 39 แผนภูมิท่ี 37 แสดงสดั ส่วน (เปรยี บเทียบในกลมุ่ อายเุ ดยี วกัน) ของความต้องการสวัสดิการดา้ นการศึกษาและการเรยี นร้ขู อง ผสู้ งู อายุ   ก�รวจิ ยั เร่ืองก�รจดั สวัสดิก�รที่เหม�ะสมส�ำ หรบั ผู้สูงอ�ยใุ นแตล่ ะชว่ งวยั 133

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12แผนภมู ทิ ี่ 38 แสดงสดั สว่ น (เปรยี บเทียบในกลมุ่ อายุเดียวกัน) ของความต้องการสวสั ดิการดา้ นรายไดแ้ ละการออมของผูส้ งู อายุ 134  

แผนภมู ทิ ่ี 39 แสดงสดั ส่วน (เปรียบเทียบในกล่มุ อายุเดียวกัน) ของความตอ้ งการสวสั ดกิ ารด้านการมสี ว่ นรว่ มกิจกรรมทาง สงั คมของผู้สงู อายุ   นอกจากนีผ้ ลการสำารวจยังพบวา่ การจัดสวัสดกิ ารทุกดา้ นมคี วามจำาเป็นต้องจดั ควบคู่กัน เพราะผลการศึกษาความสมั พันธ์ ระหวา่ งสวสั ดกิ ารด้านตา่ งๆ พบวา่ ความต้องการบริการด้านสุขภาพ (X1) ความตอ้ งการบริการด้านทีอ่ ยอู่ าศยั (X2) ความต้องการ บริการด้านการศึกษา (X3) ความต้องการบริการด้านข้อมูลข่าวสาร (X4) ความต้องการบริการด้านรายได้และการออม (X5) ความต้องการรว่ มกิจกรรมทางสังคม (X6) ความต้องการการบรกิ ารทางสังคม (X7) ความต้องการรวม (X8) มคี วามสมั พนั ธ์กนั ในทางบวก อย่างมนี ยั สาำ คญั ทางสถิต ิ ท่รี ะดับ .01 และค่าความสัมพนั ธไ์ มเ่ กาะกลุ่มในระดบั ใกล้เคียงกนั มเี พยี งประเดน็ เร่ืองของ การจัดสวัสดิการด้านสุขภาพ และด้านการบริการทางสังคมท่ีมีค่าความสัมพันธ์ในระดับสูงกว่าด้านอ่ืนๆ คือ .887 และ .889 ตามลาำ ดบั แสดงใหเ้ หน็ วา่ สองดา้ นดงั กลา่ วนม้ี คี วามสาำ คญั ทจ่ี ะอธบิ ายคะแนนรวมของความสมั พนั ธใ์ นการจดั สวสั ดกิ ารรวมทกุ ดา้ น ไดด้ กี ว่าดา้ นอื่นๆ ดงั ตารางท่ ี 23 ก�รวิจัยเร่อื งก�รจดั สวัสดกิ �รทเ่ี หม�ะสมสำ�หรับผู้สงู อ�ยุในแตล่ ะชว่ งวัย 135

ตารางท่ี 23 แสดงคา่ สมั ประสิทธ์ิ (r) ระหวา่ ง ความตอ้ งการบรกิ ารดา้ นสขุ ภาพ (X1) ความตอ้ งการบรกิ ารด้านทอ่ี ยอู่ าศยั (X2) กภคาวารพาอมรอตวม้อมง((กnXา=5ร)2บ7คร8ิกว5าา)มรดต้า้อนงกกาารรศร่วกึ มษกาิจ(กXร3ร)มคทวาางมสังตคอ้ มงก(าXร6บ)ริกคาวราดม้าตน้อขงอ้กมารูลกขาา่ รวบสราิกราร(ทX4า)งสคังวคามมต(้อXง7)กาครวบารมกิ ตา้อรดงกา้ นารรราวยมได(้แXล8ะ) ปจั จัยพยากรณ์ X1 X2 X3 X4 X5 X6 X7 X8 ดา้ น X1 - .525** .641** .492** .519** .482** .593** .887** X2 - - .557** .347** .527** .443** .529** .591** X3 - - - .493** .645** .573** .601** .696** X4 - - - - .405** .376** .505** .560** X5 - - - - - .641** .566** .609** X6 - - - - - - .558** .584** X7 - - - - - - - .899** -------- 136 X8 ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ** มีนยั สาำ คัญทางสถติ ทิ รี่ ะดบั .01 จากการทดสอบความสมั พันธใ์ นการจัดสวัสดิการเฉพาะกลุ่มอาย ุ 60-69 ปี พบวา่ การจดั สวัสดกิ ารทุกด้านมีความจำาเป็น ต้องจัดควบคู่กัน เพราะผลการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างสวัสดิการด้านต่างๆ พบว่า ความต้องการบริการด้านสุขภาพ (X1) ความตอ้ งการบริการดา้ นที่อยอู่ าศัย (X2) ความตอ้ งการบรกิ ารดา้ นการศกึ ษา (X3) ความตอ้ งการบรกิ ารดา้ นขอ้ มลู ขา่ วสาร (X4) ความตอ้ งการบรกิ ารดา้ นรายไดแ้ ละการออม (X5) ความตอ้ งการรว่ มกจิ กรรมทางสงั คม (X6) ความตอ้ งการการบรกิ ารทางสงั คม (X7) ความต้องการรวม (X8) มคี วามสัมพันธก์ นั ในทางบวก อย่างมนี ัยสาำ คัญทางสถติ ิ ทรี่ ะดับ .01 และค่าความสมั พันธ์ไม่เกาะกลมุ่ ใน ระดบั ใกลเ้ คยี งกนั มเี พยี งประเดน็ เรอ่ื งของการจดั สวสั ดกิ ารดา้ นสขุ ภาพ และดา้ นการบรกิ ารทางสงั คมทมี่ คี า่ ความสมั พนั ธใ์ นระดบั สูงกว่าด้านอ่นื ๆ คอื .893 และ .907 ตามลาำ ดบั แสดงให้เห็นวา่ สองดา้ นดงั กลา่ วนมี้ ีความสาำ คญั ทจ่ี ะอธิบายคะแนนรวมของความ สมั พันธใ์ นการจดั สวสั ดกิ ารรวมทกุ ดา้ นไดด้ กี วา่ ดา้ นอืน่ ๆ ดงั ตารางท่ ี 24

ตารางท่ี 24 แสดงคา่ สมั ประสทิ ธิ์ (r) ระหวา่ ง ความตอ้ งการบรกิ ารดา้ นสขุ ภาพ (X1) ความตอ้ งการบรกิ ารดา้ นทอ่ี ยอู่ าศยั (X2) กผคาวสู้ รางู อมออาตมย้อกุง(ลกXุ่มา5รอ)บาครยวิกุา6าม0รตด-6อ้ า้ 9งนกกปาาีร(รรnศว่ =ึกม1ษก3าจิ 9ก2(รX)ร3ม)ทคาวงาสมงั ตคอ้มง(กXา6ร)บครวิกาามรตดอ้ า้ งนกขา้อรมกาูลรขบา่ รวกิ สาารรทา(Xงส4)งั คคมวา(Xมต7)้อคงวกาามรตบอ้ริกงกาารรดรา้ วนมรา(ยXไ8ด) ้แขลอะง ปจั จัยพยากรณ์ X1 X2 X3 X4 X5 X6 X7 X8 ดา้ น X1 - .527** .635** .504** .534** .496** .619** .893** X2 - - .532** .342** .512** .411** .556** .603** X3 - - - .508** .622** .557** .621** .698** X4 - - - - .405** .369** .530** .577** X5 - - - - - .621** .593** .628** X6 - - - - - - .577** .599** X7 - - - - - - - .907** X8 -------- ** มีนัยสำาคัญทางสถติ ทิ ่ีระดับ .01 จากการทดสอบความสัมพนั ธใ์ นการจัดสวสั ดิการเฉพาะกลุ่มอายุ 70-79 ปี พบวา่ การจดั สวัสดิการทุกดา้ นมีความจาำ เป็น ต้องจัดควบคู่กัน เพราะผลการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างสวัสดิการด้านต่างๆ พบว่า ความต้องการบริการด้านสุขภาพ (X1) คคควววาาามมมตตตอ้อ้้องงงกกกาาารรรรบบวรรมกิิก า(าXรรด8ด)า้ ้ามนนคีรทวา่ีอายมยไดสู่อแ้มัาลศพะัยนั ก ธ(าก์Xรนั 2อ)ใ อนคมทว า(าXงมบ5)ตว ค้อกวง าอกมยาตรา่ งบอ้ มงรนีกิกยาัารสรราดำ ว่ค้ามญันกกทจิ าากรงรศสรึกถมติษท ิาทา งร่ี(สXะงัด3ค)บั มค .(0วXา16ม )แ ตคล้อวะงาคกมา่ าตครอ้ วบงารกมิกาสารมั รกพดานัร้าบนธไ์รขมกิ้อเ่ ากมราูลทะขกา่างลวสมุ่ สงั ใาคนรมร ะ((XXดบั47)) ใกลเ้ คยี งกนั มเี พยี งประเดน็ เรอ่ื งของการจดั สวสั ดกิ ารดา้ นสขุ ภาพ และดา้ นการบรกิ ารทางสงั คมทมี่ คี า่ ความสมั พนั ธใ์ นระดบั สงู กวา่ ดา้ นอืน่ ๆ คือ .880 และ .886 ตามลาำ ดับ แสดงให้เห็นวา่ สองด้านดงั กลา่ วนมี้ คี วามสาำ คญั ทีจ่ ะอธิบายคะแนนรวมของความสมั พันธ์ ในการจัดสวสั ดกิ ารรวมทกุ ด้านไดด้ ีกว่าดา้ นอืน่ ๆ ดงั ตารางท่ ี 25 ก�รวิจัยเร่อื งก�รจดั สวัสดิก�รทเี่ หม�ะสมส�ำ หรบั ผู้สงู อ�ยใุ นแต่ละช่วงวยั 137

ตารางท่ี 25 แสดงคา่ สัมประสทิ ธิ์ (r) ระหวา่ ง ความตอ้ งการบรกิ ารดา้ นสขุ ภาพ (X1) ความตอ้ งการบรกิ ารดา้ นทอ่ี ยูอ่ าศยั (X2) ผกคาวูส้ ราูงอมออาตมยอ้ ุกง(ลกXุ่มา5)รอบคาวรยิกาุ 7มา0รตด-้อ7า้ ง9นกกปาารี (รรnศว่ =มกึ 9ษก6ิจา5ก)(รXร3ม)ทคาวงสามังคตมอ้ ง(กXา6)รบครวกิาามรตดอ้ ้างนกขา้อรกมาูลรขบา่ รวิกสาารรทา(Xงส4)ังคคมวา(Xม7ต)อ้ คงวกาามรตบ้อรงิกกาารรดร้าวนมรา(Xยไ8)ดแ้ขลอะง ปจั จยั พยากรณ์ X1 X2 X3 X4 X5 X6 X7 X8 ดา้ น - .505** .641** .489** .499** .492** .558** .880** X1 X2 - - .536** .318** .528** .473** .474** .556** X3 X4 - - - .462** .637** .586** .575** .689** X5 X6 - - - - .351** .351** .489** .554** X7 - - - - - .644** .541** .590** 138 X8 - - - - - - .538** .584** - - - - - - - .886** -- ----- ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ** มนี ัยสำาคัญทางสถิตทิ ี่ระดบั .01 จากการทดสอบความสมั พนั ธใ์ นการจดั สวสั ดกิ ารเฉพาะกลมุ่ อาย ุ 80 ป ี ขน้ึ ไป พบวา่ การจดั สวสั ดกิ ารทกุ ดา้ นมคี วามจาำ เปน็ ต้องจัดควบคู่กัน เพราะผลการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างสวัสดิการด้านต่างๆ พบว่า ความต้องการบริการด้านสุขภาพ (X1) คคคใกวววลาาาม้เมมคตตตียอ้อ้้องงงงกกกกันาาา รรร รบบวมรรมีเกิิกพ า(าียXรรงด8ดป)า้ ้ามรนนะคีรทเวาด่ีอาย็นมยไเดสู่อรแ้มัา่ือลศพงะัยขนั ก อธ(างก์Xรกนั 2อา)ใ อรนคจมทวัด า(าXสงมบว5)ตัสว ค้อกดวง ิกาอกามยารตรา่ดงบอ้ ้ามงรนนีกิกสยาัาุขรสรภราดำ ว่คา้ามพญันก กทจิแาากลรงระศสรดึกถม้าติษทน ิาทาก งร่ี(าสXะรงัด3บค)บั รมค ิก .(0วาXา1ร6มท )แ ตาคลง้อวะสงาคังกมา่คาตคมรอ้ วบทงารก่ีมมิกาีคสาร่ามั รกคพดาวนัร้าาบนธมไ์รขสมกิ้อัมเ่ ากมพราูลทันะขกาธ่าง์ใลวสนมุ่ สงัรใาคนะรมดร ะับ((XXดสบั47ูง)) กวา่ ด้านอืน่ ๆ คอื .884 และ .898 ตามลาำ ดับ แสดงให้เห็นวา่ สองด้านดงั กล่าวน้ีมีความสำาคญั ท่ีจะอธบิ ายคะแนนรวมของความ สัมพันธใ์ นการจัดสวสั ดิการรวมทกุ ดา้ นได้ดีกว่าด้านอื่นๆ ดังตารางท่ี 26

ตารางท่ี 26 แสดงคา่ สมั ประสิทธิ์ (r) ระหวา่ ง ความตอ้ งการบรกิ ารดา้ นสขุ ภาพ (X1) ความตอ้ งการบรกิ ารดา้ นทอี่ ยอู่ าศยั (X2) กคผาวสู้ ราูงอมออาตมย้อกุง(ลกXุ่มา5)รอบคาวรยิกาุ 8มา0รตด้อปา้ งีนกขกา้ึนารไรรปศว่ มึก(nษก=จิา4ก2(รX8ร3ม))ทคาวงสามงั คตม้อง(กXา6ร)บครวิกาามรตดอ้้างนกขาอ้ รมกลูาขรบา่ วริกสาารรท(าXง4ส)ังคคมวา(มXต7)้อคงกวาารมบตร้อิกงากราดร้ารนวมรา(ยXไ8ด)แ้ขลอะง ปัจจัยพยากรณ์ X1 X2 X3 X4 X5 X6 X7 X8 ด้าน - .561** .661** .461** .521** .415** .586** .884** X1 - - .685** .425** .593** .495** .565** .635** X2 - - - .505** .721** .585** .600** .709** X3 - - - - .514** .443** .462** .519** X4 - - - - - .666** .551** .605** X5 - - - - - - .550** .548** X6 - - - - - - - .898** X7 -------- X8 จากขอ้ มลู การศกึ ษาทไี่ ดน้ าำ เสนอมาขา้ งตน้ พบขอ้ สงั เกตในเรอ่ื งของความเชอื่ มโยงของขอ้ มลู ทน่ี า่ สนใจหลายประการ ซง่ึ หาก นาำ มาพจิ ารณาประกอบกนั จะสามารถทาำ ใหก้ ารจดั สวสั ดกิ ารสงั คมใหก้ บั ผสู้ งู อายมุ คี วามชดั เจนและตรงกบั กลมุ่ เปา้ หมายมากยง่ิ ขนึ้ ดังข้อมูลต่อไปนี้ จากการวเิ คราะหข์ อ้ มลู เพม่ิ เตมิ พบวา่ ผสู้ งู อายกุ ลมุ่ อาย ุ 60-69 ป ี มสี ดั สว่ นมภี าวะซมึ เศรา้ และเปน็ โรคความดนั โลหติ นอ้ ยกวา่ ชว่ งวัยอื่นๆ กลุ่มอาย ุ 70-79 ป ี มีสดั ส่วนมภี าวะซมึ เศร้า แตไ่ ม่เปน็ โรคความดันโลหิตสงู กวา่ ช่วงวยั อนื่ ๆ ในขณะที่ กล่มุ อาย ุ 80 ปี ข้นึ ไป มีสัดส่วนภาวะซมึ เศรา้ และเปน็ โรคความดนั สงู กว่าชว่ งวยั อ่ืนๆ ดังแผนภูมทิ ี ่ 40 ผสู้ งู อายชุ ว่ งวยั 60-69 ป ี มสี ดั สว่ นภาวะซมึ เศรา้ และเปน็ โรคเบาหวานสงู กวา่ ชว่ งวยั อน่ื ๆ ในขณะทผ่ี สู้ งู อายชุ ว่ งวยั 70-79 ปี มสี ัดส่วนภาวะซึมเศร้าแตไ่ มเ่ ปน็ โรคเบาหวานสงู กวา่ ชว่ งวัยอนื่ ๆ ดงั แผนภูมทิ ี่ 41 ผสู้ งู อายชุ ว่ งวยั 60 ป ี ขน้ึ ไป มสี ดั สว่ นภาวะซมึ เศรา้ และปวดขอ้ ขอ้ เสอ่ื ม เขา่ เสอ่ื มสงู กวา่ ชว่ งวยั อน่ื ๆ ผสู้ งู อายชุ ว่ งวยั 70-79 ปี มีสัดส่วนภาวะซึมเศรา้ แต่ไมเ่ ป็นโรคปวดขอ้ ขอ้ เสือ่ ม เข่าเสือ่ มสูงกวา่ ช่วงวัยอ่นื ๆ ดังแผนภมู ทิ ่ ี 42 ผู้สงู อายชุ ว่ งวยั 60-69 ป ี และ 70-79 ป ี มีภาวะซึมเศรา้ และมีพฤติกรรมดูโทรทศั นเ์ ป็นประจำาสงู กว่าชว่ งวยั 80 ป ี ขึน้ ไป ในขณะทผ่ี ูส้ งู อาย ุ ช่วงวัย 80 ปี ขึน้ ไปมภี าวะซมึ เศรา้ แตไ่ มด่ ูโทรทัศนเ์ ป็นประจาำ สูงกวา่ ชว่ งวัยอื่นๆ ดังแผนภูมิท่ี 43 ก�รวิจัยเรื่องก�รจดั สวัสดิก�รทเ่ี หม�ะสมสำ�หรับผ้สู ูงอ�ยใุ นแต่ละช่วงวยั 139

แผนภูมิที่ 40 แสดงสัดส่วน (เปรียบเทียบในกลุ่มอายุเดียวกัน) ของภาวะซึมเศร้าท้อแท้ใจของผู้สูงอายุกับการเป็นโรค ความดนั โลหิต 140   ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12

แผนภูมิท่ี 41 แสดงสัดส่วน (เปรียบเทียบในกลุ่มอายุเดียวกัน) ของภาวะซึมเศร้าท้อแท้ใจของผู้สูงอายุกับการเป็นโรค เบาหวาน   ก�รวจิ ัยเรอื่ งก�รจัดสวสั ดิก�รที่เหม�ะสมสำ�หรบั ผู้สูงอ�ยใุ นแตล่ ะชว่ งวัย 141

แผนภมู ทิ ่ี 42 แสดงสดั สว่ น (เปรยี บเทยี บในกลมุ่ อายเุ ดียวกนั ) ของภาวะซึมเศร้าท้อแท้ใจของผู้สงู อายกุ บั การเปน็ โรคปวดขอ้ ขอ้ เสือ่ ม เขา่ เสอ่ื ม 142   ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12

แผนภูมิท่ี 43 แสดงสัดส่วน (เปรียบเทียบในกลุ่มอายุเดียวกัน) ของภาวะซึมเศร้าท้อแท้ใจของผู้สูงอายุกับพฤติกรรมการ ดโู ทรทศั น์   4. แนวทางการจดั สวัสดกิ ารผู้สงู อายุ การจดั สวัสดิการในภาพรวม จากการศกึ ษาพบวา่ การจดั สวสั ดกิ ารสาำ หรบั ผสู้ งู อายมุ คี วามจาำ เปน็ ทจี่ ะตอ้ งจดั บรกิ ารทกุ ดา้ นควบคกู่ นั ไป โดยขอ้ มลู จากเชงิ ปริมาณพบว่าการจัดสวัสดิการทุกด้านมีความสัมพันธ์ทำาให้ความต้องการจัดสวัสดิการภาพรวมในระดับที่เท่าๆ กัน และข้อมูลเชิง ปริมาณพบว่าการจัดสวัสดิการแต่ละด้านที่ผ่านมายังไม่สามารถจัดได้อย่างครอบคลุมในทุกพ้ืนท่ี ซึ่งมีปัจจัยสำาคัญเข้ามาเก่ียวข้อง หลายประการ ไม่ว่าจะเป็นการบูรณาการการทำางานของทุกภาคส่วน การจัดการเรื่องของนโยบายสู่การปฏิบัติ การเงินและงบ ประมาณ ฯลฯ ซึ่งสามารถสรปุ ตามโมเดล C4MEPP ดงั นั้นการจัดสวสั ดกิ ารในภาพรวมจงึ ควรดำาเนินการดงั แผนภาพตอ่ ไปนี้ ก�รวจิ ัยเร่ืองก�รจดั สวัสดิก�รทเ่ี หม�ะสมสำ�หรบั ผ้สู งู อ�ยใุ นแตล่ ะชว่ งวัย 143

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12แผนภาพที่ 2 แสดงรปู แบบการจัดสวัสดกิ ารสังคมสาำ หรับผสู้ งู อายภุ าพรวม 144   การจัดสวสั ดกิ ารตามชว่ งวัยของผสู้ งู อายุ การจดั สวสั ดกิ ารทีเ่ หมาะสมสำาหรับผู้สูงอายแุ ต่ละชว่ งวยั มีการเสนอแนวทางการจัดสวสั ดกิ ารทั้งหมด 7 ดา้ น โดยแบ่งเปน็ 3 ชว่ งวัย ได้แก่ วยั ตน้ (อาย ุ 60-69 ปี) วยั กลาง (70-79 ปี) และวยั ปลาย (80 ปีขน้ึ ไป) ทง้ั นีก้ ารจดั สวสั ดิการจากการศึกษาพบว่า ควรจดั ใหเ้ หมาะสมกบั ชว่ งวยั เชน่ วยั ตน้ ยงั สามารถทาำ งาน และชว่ ยเหลอื ตนเองไดอ้ ย ู่ ดงั นน้ั ควรเนน้ ไปทก่ี ารจดั สวสั ดกิ ารดา้ นรายได้ และการออม วัยกลางเป็นวัยที่ร่างกายเร่ิมเส่ือมถอยลงมากขึ้น และเร่ิมตระหนักในการใช้ชีวิตบั้นปลาย ดังน้ันควรเน้นไปท่ี การจัดกจิ กรรมทางสังคมและการดูแลป้องกันสุขภาพ หรอื วยั ปลายซ่งึ ส่วนใหญอ่ ย่ใู นภาวะพึง่ พิง ควรเน้นไปท่กี ารดูแลสขุ ภาพดังน้ี “ถา้ ชว่ ยผ้สู งู อายใุ นกลุ่มแรก (60-69 ปี) ไดม้ ากกจ็ ะเปน็ การชว่ ยเหลือไมใ่ ห้เหงา จิตเส่อื ม ทาำ ให้ร่างกายเสื่อมตามมา ถ้าช่วย ให้กลุ่มนีร้ ัฐจะประหยดั งบประมาณมาก สว่ นกลุ่มสอง (70-79 ปี) จะเป็นเพ่อื นช่วยเพ่ือนมอี าสาสมัคร ส่วนกลมุ่ สาม (80 ปี ขึ้นไป) มสี าธารณสขุ ช่วยไมต่ ้องหว่ ง ดงั นน้ั ตอ้ งเน้นกิจกรรมกลมุ่ แรกเพือ่ ชะลอ ต้องเป็นกจิ กรรมตามอัธยาศยั ” สมั ภาษณผ์ ทู้ รงคณุ วุฒิ “ผ้สู งู อายใุ นแตล่ ะช่วงวัยจะมีศกั ยภาพและความต้องการท่แี ตกต่างกนั ดังนี้ (1) ชว่ งอาย ุ 60-69 ป ี เปน็ ชว่ งวยั ทดี่ แู ลหลานอยกู่ บั บา้ น เพอื่ ใหพ้ อ่ แมข่ องหลานไดอ้ อกไปทาำ งานหาเงนิ แตส่ ภาพรา่ งกาย ยังแข็งแรง สามารถดงึ เขา้ ร่วมกจิ กรรมกบั ชมุ ชนได้ เช่น ไปร่วมกจิ กรรมกบั ทางวดั ปฏิบตั ธิ รรม เปน็ ตน้

(2) ชว่ งอาย ุ 70-79 ป ี เปน็ ชว่ งวยั ทร่ี า่ งกายแขง็ แรงแตจ่ ะตดิ บา้ น ทาำ งานบา้ นได ้ อยกู่ บั ตวั เอง อยกู่ บั คสู่ มรส อยกู่ บั สวนผกั สามารถดึงเขา้ ร่วมกิจกรรมกบั ชมุ ชนไดบ้ ้าง (3) ช่วงอายุ 80 ปีข้ึนไป เป็นช่วงวัยท่ีต้องการความช่วยเหลือจากเพื่อนบ้าน หรือต้องการลูกหลานมาเยี่ยมเยือน การดแู ลทีถ่ กู ตอ้ งเร่อื งสขุ ภาพ” สัมภาษณผ์ ้ทู รงคุณวุฒิ “...วยั ตน้ จดั กจิ กรรมสรา้ งการเรยี นรตู้ ลอดชวี ติ เพลดิ เพลนิ ตามอธั ยาศยั ไมจ่ าำ เปน็ ตอ้ งใหผ้ สู้ งู อายอุ อกมาจากบา้ น แตก่ ต็ อ้ ง เปน็ กจิ กรรมทส่ี รา้ งสรรคใ์ หค้ วามรอู้ ยา่ งจรงิ จงั ใหผ้ สู้ งู อายนุ กึ ถงึ ความสขุ ลดความรสู้ กึ คดิ ถงึ สขุ ภาพ วยั กลางอาจไมต่ อ้ งเขา้ สสู่ งั คม เหมอื นกลมุ่ 1 มากนกั กไ็ ด ้ กลมุ่ สามไมต่ อ้ งทาำ อะไรมากนกั เพราะอาศยั การรกั ษา...ตอ้ งใชช้ มรมผสู้ งู อายโุ ดยอาศยั การมาจดทะเบยี น เปน็ องคก์ รสาธารณประโยชน ์ ใชก้ องทนุ สวสั ดกิ ารสงั คมเปน็ กลไกขบั เคลอ่ื น ซงึ่ มคี ณะกรรมการสวสั ดกิ ารสงั คม (กสค.) มที กุ จงั หวดั อยูแ่ ล้วสามารถใช้เป็นช่องทาง และยงั มีกองทุนผู้สงู อายุ และตอนนมี้ ตี วั แทนผู้สงู อายุในคณะ กสค.ของจงั หวดั แลว้ สัมภาษณผ์ ทู้ รงคณุ วุฒิ ช่วงอายุ 60-69 ปี ดแู ลสขุ ภาพ ออกกาำ ลงั กาย เปน็ ผู้แนะนำาใหช้ ว่ ยเหลือคนในชมุ ชนในการจัดสวสั ดกิ าร และจดั สถานที่ ถา่ ยทอดองคค์ วามรทู้ ่ีเหมาะสม ช่วงอายุ 70-79 ป ี พาไปหาหมอ พดู คุย เยยี่ มบา้ น จดั ใหม้ ีการเยีย่ มบา้ นผปู้ ่วย อายุ 80 ปขี ึ้นไป ควรเพิม่ เงนิ สวสั ดกิ ารใหผ้ ู้สูงอายุ และให้ค่าตอบแทนผดู้ แู ลผ้สู งู อายุท่ีบา้ น ประชุมกลมุ่ ย่อยและสนทนากลุ่มผู้เก่ยี วข้องและผ้สู งู อายุ จากการรวบรวมขอ้ มลู สามารถสรุปแนวทางการดำาเนนิ กจิ กรรมการจัดสวสั ดกิ ารไดด้ งั น้ี วยั ตน้ (อายุ 60-69 ปี) สวสั ดิการเกี่ยวกบั สขุ ภาพ เนอ่ื งจากกลมุ่ ผสู้ งู อายวุ ยั ตน้ เปน็ วยั ทยี่ งั มสี ขุ ภาพรา่ งกายทแี่ ขง็ แรงเปน็ สว่ นใหญก่ ารจดั สวสั ดกิ ารในดา้ นนจ้ี งึ ควรเปน็ เรอื่ งตอ่ ไปนี้ - การสง่ เสรมิ การตรวจคดั กรองโรค เชน่ เบาหวาน ความดนั โลหติ เพอ่ื การใหค้ าำ แนะนาำ ทถ่ี กู ตอ้ งในการดแู ลตนเอง นอกจากน้ี ควรตรวจวัดสายตา โรคตอ้ กระจก หหู นวก - การส่งเสริมและใหค้ วามรใู้ นการดแู ลสขุ ภาพด้วยตนเองเบ้อื งตน้ - การสง่ เสริมและให้ความรู้ในการป้องกนั โรค และการจดั บริการยาสามัญประจาำ บ้านชดุ เล็กสาำ หรบั ผสู้ ูงอายทุ ่บี า้ น เพือ่ ใหผ้ สู้ งู อายไุ ดช้ ว่ ยเหลอื ตวั เองในเบอื้ งตน้ กอ่ นจะไปโรงพยาบาล หรอื เจบ็ ปว่ ยเลก็ นอ้ ย เชน่ ยาลม ยาดม ยาหมอ่ ง ยาใสแ่ ผล เปน็ ตน้ - การส่งเสริมทักษะในการให้ความช่วยเหลือผู้อ่ืน หรือพัฒนาศักยภาพให้ผู้สูงอายุสามารถเป็นอาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุ ดว้ ยกนั ได้ สวัสดกิ ารดา้ นการศึกษาและการเรยี นรู้ - มีการให้ความร้เู รื่องสทิ ธิ ประโยชน ์ และกฎหมายของผสู้ ูงอาย ุ เพ่อื ใหผ้ ูส้ งู อายุเข้าใจและนาำ ไปใช้ให้ถูกต้อง - สง่ เสรมิ ให้ผสู้ ูงอายมุ ีการพัฒนาศักยภาพตนเองดา้ นตา่ งๆ ผ่านกจิ กรรมการอบรมและการศึกษาดูงาน - ควรจดั ใหค้ วามรู้ที่ตรงกับชวี ติ ประจำาวนั ของผูส้ งู อายุ เชน่ เรอ่ื งยางพารา ปาลม์ สขุ ภาพ ปยุ เปน็ ตน้ หนงั สอื หรอื เอกสาร มขี นาดที่อา่ นงา่ ย ชดั เจน เหมาะกบั สายตาของผสู้ งู อายุ และพัฒนาเสียงตามสายให้เสยี งดัง ฟังชัด ก�รวิจัยเรอ่ื งก�รจัดสวัสดกิ �รท่ีเหม�ะสมสำ�หรับผสู้ งู อ�ยุในแตล่ ะช่วงวยั 145

สวัสดิการด้านการเข้าถงึ บรกิ ารข้อมลู ข่าวสาร - การจดั ทำาทาำ เนยี บผู้ใหบ้ ริการฉกุ เฉินดา้ นตา่ งๆ เช่น ช่างไฟฟ้า ช่างประปา รถรับ-ส่งไปโรงพยาบาลหรือสถานท่ีอน่ื ๆ - ควรมเี สยี งตามสายในแต่ละชมุ ชน เพอ่ื ประชาสัมพันธ์ข่าวสาร สถานการณใ์ นชุมชนไดท้ ันเวลา สวัสดิการดา้ นท่อี ย่อู าศยั และสภาพแวดล้อม - ปรบั สภาพบา้ นใหเ้ หมาะสมกบั ผูส้ ูงอาย ุ เช่น ราวเกาะในทางเดนิ และห้องนำา้ ทางตอ้ งไม่ลาดชันจนเกนิ ไป ควรมีพืน้ ลกั ษณะหยาบ มเี ก้าอไ้ี ว้ในห้องนา้ำ อปุ กรณ์ทาำ ความสะอาดควรอยใู่ กล้มือ สวสั ดิการดา้ นรายได้และการออม - จดั กจิ กรรมพฒั นาศกั ยภาพผสู้ งู อาย ุ เชน่ การฝกึ อบรมอาชพี การพฒั นาทกั ษะทางอาชพี แกผ่ สู้ งู อาย ุ พรอ้ มทงั้ ดแู ลเรอื่ ง การตลาดและการจำาหนา่ ยผลติ ภณั ฑผ์ ู้สงู อายุ - ส่งเสริมและให้ความร้แู กผ่ สู้ ูงอายุในการเข้าถึงกองทนุ เพ่อื การประกอบอาชีพของผู้สงู อายุ - ส่งเสรมิ กิจกรรมการออมในผู้สงู อายเุ ปน็ การเฉพาะ สวัสดกิ ารด้านการมสี ่วนรว่ มกจิ กรรมทางสังคม - ส่งเสรมิ การจัดต้ังกลุ่ม ชมรม และพัฒนาการดำาเนินกจิ กรรมของกลมุ่ ชมรมผู้สงู อายใุ ห้มคี วามเขม้ แขง็ - จดั สถานทท่ี ่เี หมาะสมให้ผู้สูงอายุได้ทำากจิ กรรมรว่ มกนั - เปดิ โอกาสใหผ้ ูส้ ูงอายุไดม้ ีโอกาสในการแสดงความคดิ เห็นในกจิ กรรมการพฒั นาต่างๆ ทเ่ี กยี่ วขอ้ ง - ใช้ศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ หรือศูนย์พัฒนาครอบครัวในชุมชน ในการขับเคลื่อนกิจกรรมการจัดสวัสดิการ ผู้สูงอายุ 146 - สนบั สนนุ การเข้ารว่ มกิจกรรมทางศาสนา ประเพณี เขา้ รว่ มกจิ กรรมชมุ ชน ให้ความรู้สทิ ธิและการบรกิ ารทางสังคมเพ่ือ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 เขา้ ไปใชไ้ ดถ้ กู ต้อง สวัสดกิ ารด้านบริการทางสังคม - ใหค้ วามรเู้ รอื่ งการชว่ ยเหลอื ผสู้ งู อายทุ ไ่ี ดร้ บั อนั ตรายจากการถกู ทารณุ กรรมถกู แสวงหาประโยชนโ์ ดยมชิ อบดว้ ยกฎหมาย และการถูกทอดทิ้ง และแนวปฏบิ ัต ิ ช่องทางการคมุ้ ครองและพทิ กั ษส์ ิทธิผ้สู งู อายตุ ามกฎหมาย วยั กลาง (อายุ 70-79 ปี) สวัสดิการเก่ียวกับสุขภาพ เนื่องจากกลุ่มผู้สูงอายุวัยกลางเป็นวัยท่ีสุขภาพร่างกายเริ่มเส่ือมถอยมากขึ้น ผู้สูงอายุเร่ิมมีความวิตกกังวลในการใช้ชีวิต การจัดสวสั ดกิ ารในดา้ นนจ้ี งึ ควรเปน็ เรอ่ื งต่อไปน้ี - การสง่ เสรมิ การตรวจคดั กรองโรค เชน่ เบาหวาน ความดนั โลหติ เพอ่ื การใหค้ าำ แนะนาำ ทถ่ี กู ตอ้ งในการดแู ลตนเอง นอกจากน้ี ควรการตรวจวัดสายตา โรคต้อกระจก หูหนวก - การสง่ เสริมและใหค้ วามรใู้ นการดแู ลสุขภาพดว้ ยตนเองเบ้อื งต้น - การส่งเสริมและให้ความรใู้ นการปอ้ งกนั โรค และการจัดบริการยาสามญั ประจำาบ้านชุดเลก็ สำาหรบั ผูส้ งู อายทุ ี่บ้าน เพ่อื ใหผ้ สู้ งู อายไุ ดช้ ว่ ยเหลอื ตวั เองในเบอ้ื งตน้ กอ่ นจะไปโรงพยาบาล หรอื เจบ็ ปว่ ยเลก็ นอ้ ย เชน่ ยาลม ยาดม ยาหมอ่ ง ยาใสแ่ ผล เปน็ ตน้ สวสั ดกิ ารดา้ นการศึกษาและการเรยี นรู้ - มกี ารใหค้ วามรู้เรือ่ งสิทธิ ประโยชน ์ และกฎหมายของผสู้ ูงอาย ุ เพือ่ ให้ผ้สู ูงอายุเขา้ ใจและนาำ ไปใช้ให้ถูกต้อง

สวัสดิการด้านการเข้าถงึ บริการขอ้ มูลขา่ วสาร - การจดั ทำาทำาเนยี บผใู้ หบ้ รกิ ารฉุกเฉินดา้ นตา่ งๆ เช่น ช่างไฟฟา้ ช่างประปา รถรับ-ส่งไปโรงพยาบาลหรือสถานทอ่ี น่ื ๆ - ควรมเี สยี งตามสายในแตล่ ะชมุ ชน เพื่อประชาสัมพนั ธข์ า่ วสาร สถานการณ์ในชุมชนได้ทนั เวลา สวสั ดิการด้านทีอ่ ยอู่ าศัยและสภาพแวดล้อม - ปรับสภาพบ้านให้เหมาะสมกับผู้สูงอายุ เช่น ราวเกาะในทางเดิน และห้องน้ำา ทางต้องไม่ลาดชันจนเกินไป ควรมีพื้น ลักษณะหยาบ มเี ก้าอี้ไวใ้ นหอ้ งนำ้า อปุ กรณท์ ำาความสะอาดควรอยใู่ กลม้ ือ สวสั ดกิ ารดา้ นรายไดแ้ ละการออม - ส่งเสริมกิจกรรมการออมในผูส้ งู อายเุ ปน็ การเฉพาะ สวสั ดิการด้านการมีส่วนรว่ มกิจกรรมทางสงั คม - สง่ เสริมการจัดต้งั กลมุ่ ชมรม และพฒั นาการดาำ เนนิ กิจกรรมของกลมุ่ ชมรมผสู้ ูงอายุใหม้ คี วามเข้มแข็ง - จดั สถานท่ที เ่ี หมาะสมให้ผสู้ งู อายุไดท้ ำากจิ กรรมรว่ มกัน - เปิดโอกาสให้ผสู้ งู อายุไดม้ ีโอกาสในการแสดงความคดิ เหน็ ในกิจกรรมการพฒั นาตา่ งๆ ท่ีเก่ยี วขอ้ ง - ใช้ศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ หรือ ศูนย์พัฒนาครอบครัวในชุมชน ในการขับเคล่ือนกิจกรรมการจัดสวัสดิการ ผสู้ ูงอายุ - สนับสนุนการเข้าร่วมกิจกรรมทางศาสนา ประเพณี เข้าร่วมกิจกรรมชมุ ชน ให้ความรู้สิทธิและการบริการทางสังคมเพื่อ เขา้ ไปใชไ้ ดถ้ กู ตอ้ ง สวัสดกิ ารด้านบริการทางสังคม - ใหค้ วามรเู้ รอ่ื งการชว่ ยเหลอื ผสู้ งู อายทุ ไ่ี ดร้ บั อนั ตรายจากการถกู ทารณุ กรรมถกู แสวงหาประโยชนโ์ ดยมชิ อบดว้ ยกฎหมาย และการถูกทอดทงิ้ และแนวปฏิบัติ ช่องทางการคมุ้ ครองและพทิ กั ษ์สทิ ธิผู้สูงอายุตามกฎหมาย - จดั บรกิ ารชอ่ งทางพิเศษ และสภาพแวดล้อมแกผ่ ูส้ งู อายทุ เ่ี หมาะสมในสถานทตี่ า่ งๆ วยั ปลาย (อายุ 80 ปี ขึ้นไป) สวัสดกิ ารเกี่ยวกบั สุขภาพ เนอื่ งจากกลุม่ ผู้สูงอายวุ ยั ปลายเปน็ วัยทส่ี ่วนใหญต่ ้องการการดแู ลในการประกอบกิจวัตรประจำาวัน ดว้ ยสภาพร่างกายทไี่ ม่ เออ้ื อำานวย ผสู้ งู อายุเร่มิ มีความวติ กกงั วลในการใช้ชวี ติ มากขึ้น การจดั สวัสดิการในดา้ นนจี้ ึงควรเป็นเร่อื งต่อไปนี้ - การสง่ เสรมิ การตรวจคดั กรองโรค เชน่ เบาหวาน ความดนั โลหติ เพอื่ การใหค้ าำ แนะนาำ ทถี่ กู ตอ้ งในการดแู ลตนเอง นอกจาก นี้ควรการตรวจวดั สายตา โรคตอ้ กระจก หหู นวก - การฟ้ืนฟสู ุขภาพและการดูแลตามอาการ สวัสดิการดา้ นการศกึ ษาและการเรียนรู้ - มกี ารใหค้ วามรเู้ รอ่ื งสทิ ธ ิ ประโยชน ์ และกฎหมายของผสู้ งู อาย ุ เพอ่ื ใหผ้ สู้ งู อายเุ ขา้ ใจและนาำ ไปใชใ้ หถ้ กู ตอ้ งใหแ้ กผ่ สู้ งู อายุ หรอื ผู้ดแู ล สวสั ดิการด้านการเขา้ ถึงบรกิ ารข้อมลู ข่าวสาร - การจดั ทาำ ทำาเนยี บผูใ้ ห้บรกิ ารฉกุ เฉินดา้ นตา่ งๆ เชน่ ชา่ งไฟฟ้า ช่างประปา รถรับ-สง่ ไปโรงพยาบาลหรอื สถานที่อ่นื ๆ - ควรมีเสียงตามสายในแตล่ ะชมุ ชน เพื่อประชาสัมพนั ธข์ ่าวสาร สถานการณใ์ นชมุ ชนไดท้ ันเวลา ก�รวิจัยเร่ืองก�รจัดสวัสดกิ �รทเ่ี หม�ะสมสำ�หรบั ผู้สูงอ�ยใุ นแตล่ ะชว่ งวยั 147

สวัสดกิ ารดา้ นท่อี ยอู่ าศัยและสภาพแวดลอ้ ม - ปรับสภาพบ้านให้เหมาะสมกับผู้สูงอายุ เช่น ราวเกาะในทางเดิน และห้องน้ำา ทางต้องไม่ลาดชันจนเกินไป ควรมีพื้น ลกั ษณะหยาบ มเี กา้ อี้ไวใ้ นหอ้ งนา้ำ อุปกรณท์ ำาความสะอาดควรอยู่ใกล้มือ - จดั บรกิ ารกายอุปกรณ์โดยอาจเป็นการใหข้ องใหม ่ หรอื การจดั รปู แบบการแลกเปลยี่ น เปน็ ตน้ สวสั ดกิ ารดา้ นรายได้และการออม - สง่ เสริมกิจกรรมการออมในผูส้ งู อายุเป็นการเฉพาะ สวสั ดกิ ารด้านการมีส่วนร่วมกจิ กรรมทางสังคม - สนับสนนุ การเข้าร่วมกิจกรรมทางศาสนา ประเพณ ี เข้ารว่ มกจิ กรรมชุมชน ใหค้ วามร้สู ทิ ธแิ ละการบรกิ ารทางสงั คมเพ่อื เข้าไปใช้ไดถ้ กู ต้อง สวัสดิการดา้ นบรกิ ารทางสงั คม - จดั บริการชอ่ งทางพิเศษ และสภาพแวดลอ้ มแก่ผู้สงู อายทุ เี่ หมาะสมในสถานท่ีตา่ งๆ 148 ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12

บทที่ 5 สรปุ อภิปรายผลและข้อเสนอแนะ > สรปุ ผลการวจิ ัย > อภิปรายผลการวิจยั > ข้อเสนอแนะ

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12สรุป อภิปร�ยผล และข้อเสนอแนะ 150 การวิจัย เร่ือง การจัดสวัสดิการท่ีเหมาะสมสำาหรับผู้สูงอายุในแต่ละช่วงวัย มีวัตถุประสงค์เพ่ือศึกษาสถานการณ์การจัด สวสั ดกิ าร ความตอ้ งการจดั สวสั ดกิ ารของผสู้ งู อายแุ ตล่ ะชว่ งวยั และแนวทางการจดั สวสั ดกิ ารแกผ่ สู้ งู อายแุ ตล่ ะชว่ งวยั การวจิ ยั ครง้ั น้ี มกี ารดาำ เนนิ การวจิ ยั แบบผสมผสานวธิ กี ารวจิ ยั เชงิ ปรมิ าณและการวจิ ยั เชงิ คณุ ภาพ โดยเชงิ ปรมิ าณมกี ารจดั เกบ็ ขอ้ มลู ดว้ ยแบบสาำ รวจ จากกลมุ่ ตวั อยา่ ง จาำ นวน 2,808 คน และเชงิ คณุ ภาพดาำ เนนิ การสมั ภาษณเ์ ชงิ ลกึ ผทู้ รงคณุ วฒุ ดิ า้ นผสู้ งู อาย ุ การประชมุ กลมุ่ ยอ่ ยและ การสนทนากลุ่มภาคส่วนที่เก่ียวข้องในการดำาเนินการจัดสวัสดิการแก่ผู้สูงอายุและกลุ่มตัวแทนผู้สูงอายุ จาก 36 พ้ืนท่ี ท่ัวประเทศ สามารถสรุป อภิปราย และเสนอขอ้ เสนอแนะ ได้ดงั น้ี 1. สรุปผลการวจิ ัย 1) ขอ้ มลู ท่ัวไป จากการสาำ รวจกลมุ่ ตวั อยา่ งสว่ นใหญเ่ ปน็ ผสู้ งู อายทุ ม่ี อี ายรุ ะหวา่ ง 60-69 ป ี จาำ นวน 1,404 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 50.0 รองลงมา ได้แก่ ผสู้ ูงอายทุ ี่มีอายรุ ะหว่าง 70-79 ปี มจี ำานวน 972 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 34.6 และ ผสู้ งู อายุที่มอี ายุ 80 ป ี ขึ้นไป มีจำานวน 432 คน คิดเป็นร้อยละ 15.4 ส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุเพศหญิง มีจำานวน 1,666 คน คิดเป็นร้อยละ 59.3 และเป็นผู้สูงอายุเพศชาย มีจำานวน 1,122 คน คิดเป็นร้อยละ 40.0 ส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุท่ีมีสถานภาพสมรส มีจำานวน 1,624 คน คิดเป็นร้อยละ 57.8 ส่วนใหญ่เปน็ ผ้สู งู อายทุ ส่ี าำ เร็จการศกึ ษาระดับประถมศกึ ษา มจี ำานวน 1,894 คน คดิ เป็นร้อยละ 67.5 เรอ่ื งของความกงั วลใจในการใชช้ วี ติ ประจาำ วนั ผสู้ งู อายทุ งั้ สามกลมุ่ อายมุ คี วามกงั วลใจในทศิ ทางเดยี วกนั คอื กงั วลใจมาก ท่ีสุดในเรื่องโรคประจำาตัวสุขภาพร่างกาย รองลงมาคือ เร่ืองการทำางาน/ไม่มีรายได้มาเลี้ยงครอบครัว และเรื่องเงินออม บำาเหน็จ บาำ นาญ ไม่พอใช้

เร่อื งของความเจบ็ ปว่ ย ผู้สูงอายทุ ั้งสามกล่มุ อายุมีโรคประจำาตวั ไปในลักษณะเดยี วกัน คอื เปน็ โรคความดนั โลหติ มากทีส่ ดุ รองลงมา ไดแ้ ก่ ปวดข้อ ขอ้ เสอ่ื ม เข่าเส่ือม และโรคเบาหวาน ภาวะพงึ่ พงิ ผสู้ งู อายทุ ง้ั สามกลมุ่ อายมุ รี ะดบั การพง่ึ พงิ ไปในทศิ ทางเดยี วกนั คอื อยใู่ นระดบั มศี กั ยภาพไมต่ อ้ งการการพงึ่ พา รองลงมา ไดแ้ ก่ระดบั มีภาวะพึ่งพิงรนุ แรงถงึ ปานกลาง และระดบั ภาวะพ่งึ พงิ การใช้กายอุปกรณ์ กายอปุ กรณ์ทีผ่ ู้สงู อายใุ ชม้ ากท่ีสดุ ไดแ้ ก่ ไมเ้ ท้า/ไมส้ ามขา ได้แก ่ กลมุ่ อายุ 60-69 ปี ไม้คำา้ ยันชว่ ยเดนิ กล่มุ อายุท่ีมมี ากที่สุด ได้แก ่ กลุ่มอาย ุ 70-79 ปี เก้าอน้ี ง่ั อาบน้ำา กลุม่ อายุทม่ี ีมากทีส่ ุด ไดแ้ ก่ กลมุ่ อายุ 80 ปีข้นึ ไป ภาวะซึมเศร้า เม่อื เปรียบเทยี บระหว่างกลุ่มอายุ พบวา่ กลุ่มอาย ุ 60-69 ป ี กล่มุ อายุ 70-79 และกลุ่มอาย ุ 80 ปขี นึ้ ไปมี ภาวะซมึ เศร้าไปในทศิ ทางเดยี วกนั คอื มีอาการอ่อนเพลียไม่มแี รง มากที่สดุ การอยตู่ ามลำาพังของผู้สงู อายุ ผูส้ งู อายุทมี่ ีอายรุ ะหว่าง 60-69 ป ี และผูส้ งู อายุทม่ี อี าย ุ 80 ปีขึน้ ไป อย่ตู ามลำาพงั เพราะเปน็ หมา้ ยมากทีส่ ุด รองลงมา คอื โสด และ บุตร/หลานไปทาำ งานท่ีอ่นื ผสู้ งู อายทุ ่มี ีอายุในขณะทผี่ ูส้ ูงอาย ุ 70-79 ป ี อยู่ตามลาำ พงั ดว้ ย เพราะเปน็ หม้ายมากทสี่ ุด รองลงมา คอื บุตร/หลานไปทาำ งานที่อ่นื และ โสด ปญั หาทพ่ี บเม่ือผูส้ งู อายุอยู่ตามลำาพงั ผู้สูงอายมุ ปี ญั หาในการอยู่ตามลำาพงั ในเรอ่ื งไมม่ คี นดแู ลเมือ่ เจ็บป่วยมากทส่ี ุด รอง ลงมาได้แก ่ เหงา วา้ เหว ่ และ ต้องเลีย้ งชพี ด้วยตนเอง มีปญั หาทางการเงนิ บคุ คลทอี่ าศยั อยกู่ บั ผสู้ งู อายุ ผสู้ งู อายกุ ลมุ่ อายุ 60-69 ป ี และกล่มุ อายุ 70-79 ป ี สว่ นใหญ่อาศัยอย่กู ับคู่สมรส รองลงมา ได้แก ่ บตุ รหญิง และ บตุ รชาย ในขณะท่ผี ูส้ งู อายุทีม่ อี ายุ 80 ป ี ขน้ึ ไป สว่ นใหญ่อาศัยอยู่กบั บุตรหญงิ รองลงมาไดแ้ ก ่ คสู่ มรส และ บตุ รชาย ผู้ดูแลหลัก ผู้สูงอายุส่วนใหญ่มีบุตรหญิง เป็นผู้ดูแลหลักมากท่ีสุด ผู้ดูแลหลักและผู้สูงอายุส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในครัวเรือน เดียวกนั ความมน่ั คงแขง็ แรงของทอ่ี ยอู่ าศยั จากการสาำ รวจพบวา่ ผสู้ งู อายสุ ว่ นใหญอ่ าศยั อยใู่ นบา้ นทม่ี คี วามมน่ั คงแขง็ แรง มแี สงสวา่ ง เพยี งพอ ฯลฯ แต่มีประเดน็ เรอื่ งของราวยึดเกาะภายในบา้ นซ่ึงเป็นสิง่ จาำ เป็นสาำ หรับผสู้ งู อาย ุ แตม่ ีเพียง 1,240 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 44.2 เทา่ นั้น ทีท่ ี่บา้ นมีราวยึดเกาะ การทาำ งานหารายได้ กลมุ่ อาย ุ 60-69 ป ี สว่ นใหญท่ าำ งานมากกวา่ ไมท่ าำ งาน ในขณะทก่ี ลมุ่ อาย ุ 70-79 ป ี และกลมุ่ อาย ุ 80 ปี ข้นึ ไป ส่วนใหญไ่ ม่ได้ทำางานแลว้ เมอ่ื พจิ ารณาอาชพี ทผ่ี สู้ งู อายทุ าำ อย ู่ พบวา่ ผสู้ งู อายสุ ว่ นใหญป่ ระกอบอาชพี เกษตรกรรม รองลงมาไดแ้ ก ่ คา้ ขาย/ธรุ กจิ สว่ นตวั และรับจ้าง เมือ่ เปรียบเทียบท้ัง 3 กลุ่มอาย ุ พบว่า ลักษณะการทาำ งานทั้ง 3 กลมุ่ อาย ุ ไมแ่ ตกต่างกนั แหล่งรายได้ ผสู้ ูงอายุสว่ นใหญม่ ีรายได้จากเบ้ียยงั ชีพจากทางราชการ มากที่สุด มีจาำ นวน 1910 คน คดิ เป็นร้อยละ 68.0 รองลงมาไดแ้ ก ่ บตุ ร/บุตรเขย/สะใภ ้ (รวมบตุ รบญุ ธรรม) มจี าำ นวน 1,346 คน คิดเปน็ ร้อยละ 47.9 และการทาำ งาน มีจำานวน 934 คน คิดเป็นร้อยละ 33.3 เงนิ ออม ผสู้ ูงอายุ กลุ่มอายุ 60-69 ป ี ส่วนใหญ่มกี ารออม 798 คน คดิ เป็นร้อยละ 57.3 เม่อื เปรยี บเทียบกับกลุ่มเดียวกนั กลุม่ อาย ุ 70-79 ปี มสี ัดส่วนการออมมากกวา่ ไม่มีเงนิ ออม มีจาำ นวน 491 คน คิดเปน็ ร้อยละ 51.0 เม่อื เปรียบเทยี บในกลมุ่ เดียวกัน ในขณะท่ ี กลุ่มอายุ 80 ป ี ขึน้ ไปมสี ัดสว่ นของผมู้ เี งินออมน้อยกว่าผู้ไมม่ ีเงินออม คือ จาำ นวน 198 คน คิดเป็นร้อยละ 46.5 เม่ือ ก�รวจิ ยั เรอื่ งก�รจัดสวสั ดิก�รทีเ่ หม�ะสมสำ�หรบั ผู้สงู อ�ยใุ นแต่ละช่วงวัย 151

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12เปรียบเทียบในกล่มุ เดยี วกัน เมือ่ เปรยี บเทียบทั้ง 3 กลุ่ม พบวา่ ผู้สูงอาย ุ กลุ่มอาย ุ 60-69 ป ี มสี ัดสว่ นการออมสงู สุด สำาหรบั รูปแบบ การออมทผ่ี ูส้ ูงอาย ุ มีการออมมากท่ีสดุ คือ เงินสด/เงนิ ฝาก รองลงมา ไดแ้ ก ่ เงินฌาปนกิจสงเคราะห ์ และ สจั จะออมทรพั ย/์ สัจจะ วนั ละบาท กิจกรรมสาำ หรับผ้สู งู อายุ ผู้สูงอายุส่วนใหญ่ดรู ายการโทรทัศน ์ มีจำานวน 1,758 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 62.6 รองลงมาได้แก ่ พบปะเพือ่ นฝูง มีจำานวน 1,223 คน คิดเป็นร้อยละ 43.6 และ ร่วมกิจกรรมทางศาสนา มจี าำ นวน 932 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 33.2 เมอ่ื เปรียบเทียบระหว่างกล่มุ อายพุ บวา่ กจิ กรรมท่ีทาำ ทัง้ 3 กลุม่ อายุมลี กั ษณะเดียวกนั การรวมกลมุ่ ของผสู้ งู อายุ เมอื่ เปรยี บเทยี บ ระหวา่ งกลมุ่ อายทุ งั้ 3 กลมุ่ พบวา่ กลมุ่ อาย ุ 60-69 ปี มสี ดั สว่ นการเปน็ สมาชกิ กลุม่ ชมรม สมาคม มากกว่าไมเ่ ป็นสมาชิก ในขณะท่ ี อกี 2 กลมุ่ มสี ัดส่วนการเป็นสมาชกิ ลุม่ ชมรม สมาคม น้อยกวา่ ไม่เป็นสมาชกิ เมื่อพิจารณาข้อมลู สาเหตุที่ไม่เปน็ สมาชกิ กลุ่ม ชมรม สมาคม ของผูส้ งู อายุ พบวา่ ผู้สงู อายุสว่ นใหญไ่ มเ่ ปน็ สมาชกิ เพราะ ไมม่ เี วลา มจี ำานวน 605 คน คิดเป็นร้อยละ 21.5 รองลงมาได้แก ่ สภาพร่างกายไมแ่ ขง็ แรง มจี ำานวน 500 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 17.8 และ ไม่ สนใจเข้าร่วม มจี ำานวน 319 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 11.4 เม่อื เปรียบเทยี บสาเหตุทไี่ มเ่ ปน็ สมาชกิ กลุ่ม ชมรม สมาคม ของผู้สูงอายกุ บั กลมุ่ อาย ุ พบวา่ กลุ่มอายุ 60-69 ป ี สว่ นใหญไ่ ม่เปน็ สมาชิกเพราะไม่มีเวลา มีจาำ นวน 324 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 43.7 รองลงมาได้แก ่ ไมส่ นใจเข้ารว่ ม มีจาำ นวน 174 คน คิดเปน็ ร้อยละ 23.4 และสภาพร่างกายไม่แข็งแรง มจี าำ นวน 173 คน คิดเป็นร้อยละ 23.3 เมอื่ เปรยี บเทยี บในกลมุ่ เดยี วกนั เมอ่ื เปรยี บเทยี บสาเหตขุ องการไมเ่ ปน็ สมาชกิ กลมุ่ พบวา่ ทงั้ สามกลมุ่ แตกตา่ งกนั โดยกลมุ่ อาย ุ 60-69 ปี มีสาเหตุมาจากไมม่ ีเวลามากทส่ี ุด ในขณะท่ีกลมุ่ อาย ุ 70-79 ป ี มสี าเหตุมาจากไมม่ ีเวลาและสภาพรา่ งกายไมแ่ ข็งแรง ส่วนกลุ่ม อายุ 80 ปี ข้นึ ไป ไม่เปน็ สมาชกิ เพราะสภาพรา่ งกายไม่แข็งแรง 152 สาำ หรับกลุ่ม ชมรม ท่ีผสู้ ูงอายุเปน็ สมาชกิ มากท่ีสุด ได้แก่ กลุ่ม/ชมรมผสู้ งู อาย ุ มจี ำานวน 887 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 31.6 รอง ลงมาได้แก ่ กลมุ่ ฌาปนกิจสงเคราะห์ มีจำานวน 698 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 24.9 และกล่มุ สหกรณ์/กลุ่มออมทรัพย/์ กองทุนสวัสดิการ มจี าำ นวน 334 คน คดิ เป็นร้อยละ 11.9 เม่ือเปรยี บระหวา่ งกลุ่มอายทุ ง้ั 3 กลมุ่ พบว่า มลี กั ษณะการเป็นสมาชิกกลมุ่ แบบเดยี วกัน 2) สถานการณก์ ารจัดสวสั ดิการสงั คมสำาหรับผสู้ ูงอายุ ผสู้ ูงอายุส่วนใหญ่มสี วัสดิการหลักประกันสุขภาพถว้ นหน้า (บัตรทอง) มีจำานวน 2,229 คน คิดเป็นร้อยละ 79.4 รองลงมา ไดแ้ ก่ สวสั ดิการขา้ ราชการ/พนักงานรฐั วิสาหกจิ (จากบตุ ร) มจี าำ นวน 276 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 9.8 และประกนั สังคม/กองทนุ เงิน ทดแทน มจี าำ นวน 101 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 3.6 ผสู้ งู อายบุ างสว่ นไมใ่ ชส้ วสั ดกิ ารดงั กลา่ ว เนอ่ื งจากเหตผุ ลเพราะเจบ็ ปว่ ยเพยี งเลก็ นอ้ ย มากท่ีสุด มจี ำานวน 174 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 6.2 รองลงมาไดแ้ ก ่ ไมร่ วู้ า่ มสี ิทธ ิ์ มีจำานวน 135 คน คิดเป็นร้อยละ 4.8 และ ไม่มน่ั ใจ ในคณุ ภาพเน่ืองจากรกั ษาฟร ี มีจำานวน 54 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 1.9 จากการสาำ รวจพบวา่ ผสู้ งู อายมุ สี วัสดกิ ารอน่ื ๆ นอกเหนอื จาก ทรี่ ัฐจัดให้ไดแ้ ก ่ 3 อนั ดบั แรก ไดแ้ ก่ ประกันสุขภาพ มากที่สดุ มีจาำ นวน 1,385 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 49.3 รองลงมา คอื อ่ืนๆ มีจำานวน 798 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 28.4 และกองทนุ สวัสดิการชมุ ชน/สัจจะสะสมทรพั ย ์ มีจำานวน 400 คน คดิ เป็นร้อยละ 14.2 การบริการทางการศกึ ษาและการเรียนรใู้ นชุมชนแก่ผู้สูงอายุ ผู้สงู อายุรับร้วู ่า มีการจดั บรกิ ารห้องสมุดประชาชน/ทอี่ า่ น หนงั สอื ประจาำ หมูบ่ า้ น มจี าำ นวน 1,840 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 65.5 รองลงมาไดแ้ ก ่ รับรวู้ า่ มีการจดั การเรียนร้ใู นชมุ ชนตามอธั ยาศยั เชน่ ศนู ย์ถา่ ยทอดวัฒนธรรม ศนู ยส์ ขุ ภาพ เปน็ ตน้ มจี าำ นวน 1664 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 59.3 และมกี ารจดั ไปทศั นศกึ ษาดงู าน มี จำานวน 1,691 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 60.2 นอกจากนจี้ ากการสาำ รวจพบว่าในชุมชนของผสู้ งู อายุมกี ารจัดไปทัศนศกึ ษาดงู าน มีจาำ นวน 1,080 คน คิดเป็นร้อยละ 38.5 รองลงมาไดแ้ ก่ มกี ารจดั การเรียนรู้ในชมุ ชนตามอธั ยาศัย เช่น ศนู ย์ถา่ ยทอดวฒั นธรรม ศูนย์สุขภาพ เป็นต้น มีจำานวน 993 คน

คิดเปน็ รอ้ ยละ 35.4 และมีการจัดบรกิ ารหอ้ งสมดุ ประชาชน/ท่อี ่านหนังสอื ประจำาหมู่บ้าน มจี าำ นวน 845 คน คิดเปน็ ร้อยละ 30.1 และจากการสำารวจพบวา่ ผสู้ งู อายุเคยใชบ้ ริการการจดั ไปทัศนศกึ ษาดงู าน มากทสี่ ุด มีจาำ นวน 529 คน คดิ เป็นร้อยละ 18.8 รองลงมาได้แก่ เคยใชบ้ ริการการจดั การเรียนรใู้ นชมุ ชนตามอธั ยาศัย เชน่ ศูนย์ถา่ ยทอดวฒั นธรรม ศนู ย์สขุ ภาพ เปน็ ต้น มจี าำ นวน 567 คน คิดเป็นร้อยละ 20.2 และ เคยใช้บริการการเปิดโอกาสให้ผู้สูงอายุได้แสดงความสามารถหรือเป็นคลังสมอง ภูมิปัญญา มีจำานวน 412 คน คดิ เป็นร้อยละ 14.7 ผู้สงู อายุกลุ่มอาย ุ 60-69 ปแี ละ กลุม่ อาย ุ 70-79 ปี ส่วนใหญ่เคยใช้บริการการจดั การเรยี นรู้ในชุมชนตามอัธยาศัย เชน่ ศูนย์ ถ่ายทอดวัฒนธรรม ศูนย์สุขภาพ เป็นต้น มากที่สุด รองลงมาเคยใช้บริการการจัดไปทัศนศึกษาดูงาน และเคยใช้บริการการเปิด โอกาสใหผ้ สู้ งู อายไุ ดแ้ สดงความสามารถหรอื เปน็ คลงั สมอง ภมู ปิ ญั ญา ในขณะทผ่ี สู้ งู อายกุ ลมุ่ อาย ุ 80 ป ี ขน้ึ ไป สว่ นใหญเ่ คยใชบ้ รกิ าร การจัดการเรยี นรู้ในชุมชนตามอธั ยาศัย เชน่ ศูนยถ์ า่ ยทอดวฒั นธรรม ศนู ย์สุขภาพ เป็นตน้ มากท่ีสดุ รองลงมาเคยใชบ้ รกิ ารการเปดิ โอกาสให้ผสู้ งู อายไุ ด้แสดงความสามารถหรอื เปน็ คลงั สมอง ภมู ิปัญญา และเคยใชบ้ รกิ าร การจัดไปทศั นศกึ ษาดูงาน การเขา้ ถงึ บรกิ ารขอ้ มลู ขา่ วสาร ผสู้ งู อายสุ ว่ นใหญม่ กี ารเขา้ ถงึ ขอ้ มลู ขา่ วสารผา่ นชอ่ งทางโทรทศั น ์ มากทส่ี ดุ มจี าำ นวน 2,512 คน คดิ เป็นร้อยละ 89.5 รองลงมาได้แก่ หอกระจายข่าว เสียงตามสาย มีจาำ นวน 2,294 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 81.7 และวทิ ยุ มีจำานวน 2,127 คน คดิ เป็นร้อยละ 75.7 การรับรู้การบริการทางสังคม ผู้สูงอายุส่วนใหญ่รับรู้ว่าผู้สูงอายุที่ไม่มีบำานาญจะได้รับเบี้ยยังชีพ มีจำานวน 2,245 คน คิดเป็นร้อยละ 80.0 รองลงมาไดแ้ ก่ ผูส้ ูงสามารถเข้ารว่ มกจิ กรรมชุมชนและสงั คมได ้ มจี าำ นวน 1,714 คน คิดเป็นร้อยละ 61.0 และ รฐั บาลจะตอ้ งอาำ นวยความสะดวกและความปลอดภยั แก่ผู้สงู อายุในอาคาร สถานที่ มีจำานวน 1,679 คน คิดเป็นร้อยละ 59.8 สำาหรับการบริการทางสังคมที่ผู้สูงอายุยังมีการรับรู้น้อย ได้แก่ มีกองทุนผู้สูงอายุเพื่อประกอบอาชีพ มีจำานวน 1395 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 49.7 รองลงมา ไดแ้ ก ่ ผสู้ งู อายทุ ไ่ี ดร้ บั อนั ตรายจากการทารณุ กรรมหรอื ถกู แสวงหาประโยชนโ์ ดยมชิ อบดว้ ยกฎหมาย หรอื ถกู ทอดท้งิ จะไดร้ ับการชว่ ยเหลือจากหนว่ ยงานของรัฐ มจี ำานวน 1,295 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 46.1 และยกเวน้ คา่ ธรรมเนยี ม/ลด คา่ เข้าชมสถานท่ที อ่ งเท่ยี วบางแหง่ มีจาำ นวน 1,273 คน คิดเปน็ ร้อยละ 45.3 จากข้อมูลการใช้บริการสังคมของผู้สูงอายุ พบว่า ผู้สูงอายุส่วนใหญ่เคยใช้บริการทางสังคมเรื่องผู้สูงอายุที่ไม่มีบำานาญจะ ได้รับเบี้ยยังชีพ มีจำานวน 1,929 คน คิดเป็นร้อยละ 68.7 โรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุขต้องมีการจัดช่องทางพิเศษให้ ผู้สูงอายุ มีจำานวน 1,045 คน คิดเป็นร้อยละ 37.2 รัฐบาลจะต้องอำานวยความสะดวกและความปลอดภัยแก่ผู้สูงอายุในอาคาร สถานท ี่ มีจำานวน 1,022 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 36.4 การจดั สวสั ดกิ ารดา้ นรายได ้ พบวา่ มกี ารจดั สวสั ดกิ ารเบย้ี ยงั ชพี ผสู้ งู อาย ุ ซงึ่ มาจากนโยบายรฐั บาลทมี่ มี มุ มองเรอื่ งของประชา นยิ มเขา้ มาเกย่ี วขอ้ ง หากแตต่ รงใจประชาชนสว่ นใหญ ่ โดยสวสั ดกิ ารนมี้ กี ารใหเ้ งนิ เบยี้ ยงั ชพี แกผ่ สู้ งู อายทุ ขี่ น้ึ ทะเบยี นอยา่ งถกู ตอ้ ง ซงึ่ รปู แบบการรบั เบย้ี ยงั ชพี ผสู้ งู อายสุ ามารถเลอื กวธิ กี ารรบั ไดห้ ลายวธิ ี โดยผสู้ งู อายมุ ารบั เองหรอื ผสู้ งู อายสุ ามารถเปดิ บญั ชธี นาคาร โดยโอนเงินเบยี้ ยงั ชีพผ้สู งู อายุผ่านบญั ชธี นาคารได ้ และผ้สู งู อายุที่มีอายุมาก เชน่ 80 ปขี ้นึ ไป สามารถฝากลูกหลานให้ไปรับแทน หรอื สมาชกิ สภาทอ่ี ยแู่ ตล่ ะหมบู่ า้ นเปน็ ผรู้ บั แทน สาำ หรบั สวสั ดกิ ารทเ่ี กย่ี วกบั รายไดข้ องผสู้ งู อายนุ อกเหนอื จากนเี้ ปน็ การจดั กจิ กรรม โครงการโดยหนว่ ยงานทีเ่ ก่ียวขอ้ งซ่ึงล้วนแลว้ แต่ทำางานตามหนา้ ทขี่ องตนเอง ลกั ษณะโครงการกจิ กรรมส่วนใหญ่จงึ เป็นโครงการท่ี ขาดความตอ่ เนอ่ื งและย่ังยนื ทาำ ให้ผลเชงิ ประจกั ษไ์ ม่ปรากฏชดั เทา่ ที่ควร ซ่งึ ส่วนใหญ่เป็นโครงการ กจิ กรรมฝึกอาชีพลกั ษณะต่างๆ สวสั ดกิ ารเกย่ี วกบั สขุ ภาพ กจิ กรรมทมี่ กี ารดาำ เนนิ การ ไดแ้ ก ่ การตรวจสขุ ภาพและการใหค้ วามรเู้ รอื่ งการดแู ลตนเอง และ การช่วยเหลือดูแลผู้อ่ืน ด้านการเฝ้าระวังติดตาม ตรวจป้องกันโรคของผู้สูงอายุ การรักษาพยาบาลฟรีตามข้ันตอนที่ทางภาครัฐ สนบั สนนุ กิจกรรม มีแพทย์ลงตรวจสุขภาพ ตรวจวัดความดัน ผสู้ ูงอาย ุ ผู้สูงอายุติดเตียง ถึงทบี่ า้ น สำาหรับกจิ กรรมการดแู ลและ ก�รวจิ ยั เรอ่ื งก�รจดั สวัสดิก�รทเ่ี หม�ะสมส�ำ หรับผ้สู งู อ�ยุในแตล่ ะช่วงวัย 153

ป้องกันสุขภาพ จากข้อมูลพบว่ายังไม่เกิดเป็นรูปธรรมมากนัก แต่ทุกหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องล้วนให้ความสำาคัญในการดำาเนินการ สว่ นใหญ่จะเป็นกจิ กรรมที่มงุ่ เนน้ ใหผ้ สู้ งู อายุสามารถดแู ลรักษาสุขภาพ และปอ้ งกันการเกดิ โรคต่างๆ ดว้ ยตนเอง เป็นกจิ กรรมเพ่มิ ศกั ยภาพและคณุ ค่าในตนเองเพื่อการพง่ึ ตนเองในอนาคต สวัสดิการเก่ียวกับท่ีอยู่อาศัย มีหลายหน่วยงานได้จัดทำาคู่มือการจัดสภาพแวดล้อมและท่ีอยู่อาศัยท่ีเหมาะสมสำาหรับ ผู้สูงอายุ แต่ผลจากการศึกษาพบว่าการดำาเนินการจัดสวัสดิการเกี่ยวกับที่อยู่อาศัยท่ีผ่านมาเกิดข้ึนได้น้อยมาก ส่วนหนึ่งเกิดจาก ข้อจำากัดของงบประมาณที่ต้องใช้เงินจำานวนมากและการเบิกจ่ายท่ียุ่งยาก ส่งผลให้การดำาเนินการสวัสดิการด้านน้ีเกิดข้ึนได้ น้อยมากตามไปดว้ ย สวสั ดกิ ารเกย่ี วกับการศึกษา พบวา่ มกี ารดาำ เนนิ การในรปู แบบของการศกึ ษาทางเลอื ก แตไ่ มส่ ามารถจดั ไดท้ กุ พน้ื ท ่ี โดย กิจกรรม โครงการท่ีจัดเปน็ การจัดเพือ่ ใหผ้ สู้ งู อายสุ ามารถพึง่ ตนเองไดใ้ นรปู แบบทแ่ี ตกตา่ งกนั ออกไป เช่น การพัฒนาทกั ษะชวี ติ ให้ สามารถใช้ชวี ติ สงู อายไุ ดอ้ ย่างมคี วามสุข การอบรมทักษะอาชีพเพื่อสรา้ งรายได ้ การศกึ ษาดงู านเพื่อเปิดโลกทศั น์ สวสั ดกิ ารเกย่ี วกับข้อมลู ขา่ วสาร พบวา่ ท่ผี ่านมาการจัดสวัสดกิ ารเก่ยี วกบั ขอ้ มลู ข่าวสารในผสู้ งู อายุ ไม่ไดม้ กี ารดำาเนนิ การ แบบเจาะจง ส่วนใหญม่ กี ารดำาเนนิ การในภาพรวม เช่น หอกระจายข่าว เสยี งตามสาย กลมุ่ บคุ คล ได้แก ่ ผนู้ าำ ชุมชน และอาสาสมัคร ซงึ่ ในสว่ นของอาสาสมคั รจะสามารถเจาะจงไปยงั ผสู้ งู อายไุ ดด้ ที ส่ี ดุ เนอื่ งดว้ ยอาสาสมคั รเหลา่ นมี้ กี ารดาำ เนนิ กจิ กรรมอน่ื กบั ผสู้ งู อายุ ร่วมด้วย เช่น อผส. หากแต่ในการดำาเนินการปัจจุบันจำานวนของอาสาสมัครดังกล่าวยังไม่เพียงพอต่อการทำากิจกรรม เพราะ อาสาสมคั ร 1 คน ตอ้ งดูแลผสู้ งู อายจุ ำานวนมาก สวัสดิการเก่ียวกับการออม พบว่าสวัสดิการเก่ียวกับการออมของผู้สูงอายุยังไม่มีการจัดเป็นรูปธรรมจากภาครัฐ แต่เป็น โครงการภาพรวมทุกเพศทุกวัย ไดแ้ ก ่ กองทุนสวัสดิการชมุ ชนซ่งึ เป็นการสนับสนุนของกระทรวงการพัฒนาสงั คมและความมน่ั คง 154 ของมนษุ ย ์ โดยสถาบันพฒั นาองค์กรชุมชน (พอช.) ส่งเสรมิ ให้มกี องทุนออมวนั ละบาท ซง่ึ เปน็ กองทนุ 3 ขา มีการเก็บเงินออมจาก ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 สมาชิกกองทุนส่วนหนึ่ง และอีกส่วนหน่ึงทางสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน เปน็ ผู้สนับสนุนสมทบให้ นอกจากนี้ยังมีการดำาเนินการ แตย่ งั คงเปน็ สว่ นของนโยบายซง่ึ เปน็ ภาพรวมของประเทศ ไดแ้ ก ่ กองทนุ การออมผสู้ งู อาย ุ และสว่ นทดี่ าำ เนนิ การไปแลว้ ไดแ้ ก ่ กองทนุ ประกนั สังคม แตใ่ นภาพของพน้ื ทีย่ งั ไมพ่ บการดำาเนนิ การ สวสั ดกิ ารเกย่ี วกบั การรว่ มกจิ กรรมทางสงั คม พบวา่ สวสั ดกิ ารเกย่ี วกบั การรว่ มกจิ กรรมทางสงั คมของผสู้ งู อายมุ กี ารดาำ เนนิ การ ในเกือบทุกพ้ืนท่ีในรูปแบบต่างๆ และมีการดำาเนินการอย่างต่อเน่ืองโดยอาศัยประเพณี วัฒนธรรมเป็นตัวผูกโยงกิจกรรม สำาหรับ การจัดสวสั ดิการภาคประชาชนไดม้ ีการจัดต้ังชมรมผู้สงู อายุ เพอ่ื เป็นกลไกในการพบปะ ชว่ ยเหลือเกอื้ กูลกนั ในรูปแบบต่างๆ สวัสดิการเกี่ยวกับการบริการทางสังคม จากการศึกษาพบว่าที่ผ่านมาการจัดสวัสดิการเก่ียวกับการบริการทางสังคมใน ผสู้ งู อาย ุ มกี ารดาำ เนนิ การแบบเจาะจงตามกฎหมาย ซงึ่ สว่ นใหญม่ กี ารดาำ เนนิ การในภาพรวม เชน่ มกี ารจดั ชอ่ งทางพเิ ศษแกผ่ สู้ งู อาย ุ ห้องนำ้าทเี่ หมาะสมตามสถานทต่ี ่างๆ ทางลาด เปน็ ตน้ ทั้งน้ีการจดั ดงั กล่าวยังไม่มกี ารกล่าวถึงในรายพ้ืนท่ ี ไม่มีการจัดงบประมาณ ให้เหน็ อย่างเดน่ ชดั ปัจจัยความสำาเรจ็ และอุปสรรคในการจดั สวสั ดิการ - การสอื่ สาร (Communication) จากการศกึ ษาพบวา่ การสอื่ สารทพ่ี นื้ ทแี่ ตล่ ะพนื้ ทใี่ ช ้ คอื การสอ่ื สารผา่ นบคุ คล ไดแ้ ก ่ อาสาสมัคร แกนนำา และเจ้าหน้าที่จากภาคส่วนท่ีเก่ียวข้องในการดำาเนินการกิจกรรม โครงการ ซ่ึงสิ่งที่เป็นปัจจัยบวกให้การจัด สวสั ดกิ ารผสู้ งู อายปุ ระสบความสาำ เรจ็ คอื เรอื่ งของความมงุ่ มนั่ และตง้ั ใจในการสอ่ื สารของผสู้ อ่ื สาร และความเขา้ ใจทไ่ี มค่ ลาดเคลอ่ื น เน่ืองจากส่วนใหญ่เป็นการส่ือสารทางตรง คนต่อคน ไม่ได้ผ่านส่ือหรือเครื่องมืออ่ืน ทำาให้เกิดการโต้ตอบระหว่างการสนทนาซึ่ง สามารถสรา้ งความเขา้ ใจได้เปน็ อยา่ งดี ซงึ่ การสอ่ื สารดังกล่าวน้นี บั ว่าเหมาะสมกบั ผ้สู งู อายมุ าก

- บคุ ลากร (Man) บุคคลที่เกยี่ วขอ้ งถือเปน็ ปจั จยั สำาคัญในการสรา้ งความสำาเร็จในการดำาเนนิ กจิ กรรมโครงการ ซ่งึ กล่มุ บุคคลทเี่ กยี่ วข้องในการสรา้ งความสาำ เรจ็ ไดแ้ ก่ (1) ผู้นาำ มวี สิ ยั ทศั น์ ความจริงใจแลละมุ่งมั่น (2) เจา้ หนา้ ทีจ่ ากหนว่ ยงานที่เกี่ยวข้องมีความต้งั ใจจริงในการทาำ งาน (3) กล่มุ อาสาสมคั ร มีความมุ่งมั่นทุม่ เท (4) คนในชุมชน ผ้สู ูงอาย ุ ให้ความช่วยเหลือรว่ มมอื กัน - เงนิ /งบประมาณ (Money) ไม่ปรากฏเปน็ จดุ แข็ง แต่พบเป็นอุปสรรคของการดาำ เนินกจิ กรรมโครงการ ระเบียบและ ขั้นตอนต่าง ๆ ของหนว่ ยงานราชการมขี อ้ บงั คับทเ่ี ก่ียวข้องค่อนข้างมาก ส่งผลใหก้ ารดาำ เนินงานไมค่ ลอ่ งตวั เกิดความลา่ ช้า ไม่ตรง กบั ความตอ้ งการของผู้สูงอายุ - อปุ กรณ์ สถานที่ (Material) อปุ กรณท์ ่พี รอ้ ม เพียงพอและทันสมยั เปน็ ส่งิ สำาคญั ในการจดั สวสั ดกิ ารให้สำาเร็จ จากการ ศึกษาพบว่า การจัดสวัสดิการที่สำาเร็จที่ผ่านมาเกิดจากการใช้เทคโนโลยีในการจัดเก็บและรับส่งข้อมูลท่ีทันสมัย เพิ่มความรวดเร็ว และประสิทธภิ าพในการดำาเนนิ การ - การบรหิ ารจดั การ (Management) การบรหิ ารจดั การถอื เปน็ หวั ใจของการดาำ เนนิ กจิ กรรมโครงการใหป้ ระสบความสาำ เรจ็ เพราะเป็นการดึงเอาปัจจัยท่ีเก่ียวข้องอ่ืนๆ มาใช้ให้เกิดผลในการดำาเนินการ จากการศึกษาพบว่า การบริหารจัดการท่ีมีผล กบั การดาำ เนนิ การจดั สวสั ดกิ ารใหป้ ระสบความสาำ เรจ็ มาก คอื การบรหิ ารจดั การขอ้ มลู โดยการรวบรวมขอ้ มลู และจดั เกบ็ ในรปู แบบ ของฐานข้อมูล ซึ่งสามารถดึงเอาข้อมูลดังกล่าวมาใช้ประกอบในการพิจารณาการจัดสวัสดิการได้อย่างเหมาะสมในการดำาเนินการ เฉพาะบางพ้ืนท่ี นอกจากการจัดการข้อมูลแล้วการจัดการคน ซึ่งมีกลุ่มคนจำานวนมากที่เก่ียวข้องในการทำางานเก่ียวกับสวัสดิการ ผู้สูงอายุ ซึ่งในการจดั การคนน้เี กดิ ขนึ้ เฉพาะบางประเด็นของการจดั สวัสดกิ ารทพ่ี บมากทสี่ ดุ คือ การจดั สวัสดิการเกย่ี วกับสุขภาพ ผสู้ งู อายุ โดยมหี นว่ ยงานและกลุม่ บคุ คลหลากหลายขบั เคล่ือนร่วมกนั อยา่ งไรกด็ ี การดำาเนนิ การดังกลา่ วเป็นเพียงการดาำ เนนิ การ เฉพาะพ้ืนท่ีเท่านั้น หากแต่ในการดำาเนินการภาพรวมระดับประเทศ การบูรณาการยังเป็นปัญหาใหญ่ซึ่งเป็นอุปสรรคมากต่อ ความสาำ เร็จในการบริการจัดการโครงการ กิจกรรม - การประเมินผล (Evaluation) การประเมนิ ผลหรือการถอดบทเรยี นจากการดาำ เนินกจิ กรรมโครงการ มปี ระโยชนใ์ น การนำาข้อมูลที่ได้จากการประเมินไปแก้ไขข้อบกพร่องในการดำาเนินการครั้งต่อไป หรือกระท่ังการนำาจุดท่ีประสบความสำาเร็จไป พัฒนาต่อยอด จากข้อมลู พบวา่ มีการกลา่ วถึงการประเมนิ ผลวา่ เปน็ ปัจจยั สคู่ วามสำาเรจ็ แตเ่ ป็นแคม่ ุมมองจากบางพน้ื ที่เทา่ นน้ั - นโยบาย (Policy) การกำาหนดนโยบายจะเป็นฟันเฟืองแรกของการดำาเนินการกิจกรรม โครงการ เพราะเป็นเสมือน พมิ พเ์ ขียว หรอื กรอบนาำ ทางในการจดั รปู แบบ การดาำ เนนิ กิจกรรมโครงการที่เหมาะสม สอดคลอ้ งและมปี ระโยชน์ จากข้อมลู ยังไม่ พบว่าเปน็ ปัจจัยสำาเรจ็ แตเ่ ปน็ จดุ ออ่ นในการดาำ เนนิ กจิ กรรมโครงการ - การมสี ว่ นรว่ ม (Participation) การมสี ว่ นรว่ มของกลมุ่ คนทเ่ี กย่ี วขอ้ งในการดาำ เนนิ การกจิ กรรม โครงการมคี วามสาำ คญั มากในการขับเคล่ือนการดำาเนินงาน จากการศึกษาพบว่า “จิตอาสา” มีส่วนสำาคัญมากในการดำาเนินกิจกรรม ซึ่งจิตอาสาท่ีร่วม ดำาเนินการมีท้งั เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง กลมุ่ อาสาสมัครและผู้สูงอาย ุ จะเหน็ ไดว้ า่ เมอ่ื ทาำ การวเิ คราะหป์ จั จยั ความสาำ เรจ็ ในการดาำ เนนิ กจิ กรรม โครงการโดยโมเดล C4MEPP และยงั มอี กี 2 ประเดน็ ทย่ี งั ไมถ่ กู หยบิ ยกมาใชเ้ ปน็ แนวทางในการบรหิ ารจดั การกจิ กรรม โครงการสคู่ วามสาำ เรจ็ ไดแ้ ก ่ การเงนิ /งบประมาณ (Money) และ นโยบาย (Policy) แต่เป็นประเด็นในเร่ืองของอุปสรรคในการดาำ เนินการ ก�รวิจัยเรื่องก�รจดั สวัสดกิ �รทเ่ี หม�ะสมส�ำ หรบั ผู้สงู อ�ยุในแตล่ ะชว่ งวยั 155

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 123) ความต้องการสวัสดิการสังคมของผสู้ ูงอายุ จากการสาำ รวจพบวา่ ความตอ้ งการสวสั ดกิ ารดา้ นสขุ ภาพ ผสู้ งู อายมุ คี วามตอ้ งการมากทสี่ ดุ คอื หนว่ ยบรกิ ารดแู ลสขุ ภาพ เยี่ยมบ้านและให้ความรู้ผ้สู งู อายทุ ี่บ้าน ในระดับปานกลาง มีค่าเฉลย่ี 2.11 และส่วนเบยี่ งเบนมาตรฐานเทา่ กับ 1.01 รองลงมา คอื มอี าสาสมัครดูแลผู้สงู อายุในระดบั ปานกลาง มคี ่าเฉลี่ย 2.05และสว่ นเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ 1.05 และมีเคร่อื งออกกาำ ลังกายที่ ชมุ ชนจัดไว้ให ้ ในระดบั ปานกลาง มคี ่าเฉล่ีย 1.89 และสว่ นเบย่ี งเบนมาตรฐานเทา่ กบั 1.09 ผู้สูงอายุอยากให้มกี ารจัดบรกิ ารพน้ื ฐาน เชน่ การตรวจคดั กรองโรค การแจกชดุ ยาสามัญประจำาบ้าน กายอปุ กรณ์สำาหรบั ผสู้ ูงอายุ เปน็ ตน้ สำาหรบั อาสาสมคั รเห็นวา่ ควรมงี บสนบั สนนุ ในการดำาเนนิ กจิ กรรม เชน่ คา่ ใช้จา่ ยในการเดนิ ทาง ค่าใช้จ่ายในการ ซื้อข้าวของเคร่ืองใชท้ จ่ี ำาเปน็ ในการเย่ยี มผ้สู งู อาย ุ ผสู้ งู อายมุ คี วามตอ้ งการสวสั ดกิ ารดา้ นทอี่ ยอู่ าศยั และสภาพแวดลอ้ ม เรอ่ื งการปรบั ตวั สง่ิ แวดลอ้ มบรเิ วณในบา้ น รอบบา้ น เชน่ ไฟฟา้ สวา่ ง ความสะอาดเรยี บรอ้ ย และการดแู ลในเรอ่ื งสง่ิ แวดลอ้ มในการดาำ รงชวี ติ เชน่ มลภาวะ ชวี อนามยั เปน็ ตน้ สงู สดุ เทา่ กนั โดยมีความต้องการในระดับปานกลาง มีค่าเฉล่ีย 1.91 และส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐาน เท่ากับ 1.11 และมีค่าเฉล่ีย 1.91 และ ส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐาน เท่ากับ 1.09 ตามลำาดับ รองลงมาได้แก่ เร่ืองกิจกรรมพัฒนาท่ีอยู่ผู้สูงอายุโดยชุมชนมีส่วนร่วม มี ความตอ้ งการในระดบั ปานกลาง มคี ่าเฉล่ยี 1.81 และสว่ นเบยี่ งเบนมาตรฐาน เท่ากับ 1.12 ผู้สูงอายุมีความต้องการสวัสดิการด้านการศึกษาและการเรียนรู้ มากที่สุดในเรื่องการเรียนรู้จากศูนย์การเรียนรู้ในชุมชน เช่น เศรษฐกจิ พอเพียง การเกษตรอนิ ทรยี ์ ในระดับปานกลาง โดยมีคา่ เฉลย่ี 1.80 และสว่ นเบีย่ งเบนมาตรฐาน เทา่ กบั 1.07 รอง ลงมาไดแ้ ก ่ เรอ่ื ง การจดั การกจิ กรรมสาำ หรบั ผสู้ งู อาย ุ เชน่ การดแู ลสขุ ภาพตนเองและผอู้ นื่ การฝกึ อาชพี และการจดั ตงั้ ศนู ยถ์ า่ ยทอด 156 วัฒนธรรมท้องถิ่นประจาำ ตำาบล เท่ากนั โดยมคี วามต้องการในระดบั ปานกลาง มีคา่ เฉลี่ย 1.76 และมีส่วนเบย่ี งเบนมาตรฐานเท่ากับ 1.08 และมีคา่ เฉลี่ย 1.76 และมสี ่วนเบีย่ งเบนมาตรฐานเท่ากับ 1.06 ผสู้ งู อายอุ ยากใหม้ กี ารใหค้ วามรเู้ รอื่ งสทิ ธิ ประโยชน์ และกฎหมายของผสู้ งู อายุ เพอื่ ใหผ้ สู้ งู อายเุ ขา้ ใจและนำาไปใชใ้ หถ้ กู ตอ้ ง นอกจากนค้ี วรมกี ารใหค้ วามรเู้ รอื่ งการดแู ลสขุ ภาพของของผสู้ งู อายเุ อง โดยใหผ้ สู้ งู อายหุ รอื ผดู้ แู ลผสู้ งู อายมุ กี ารเขา้ รบั การอบรมเปน็ หลกั สตู รการเรยี นรดู้ า้ นการดแู ลสขุ ภาพ โดยมหี ลกั สตู รในการดแู ลตนเองในวนั ขา้ งหนา้ เพอ่ื ลดภาระใหก้ บั ลกู หลาน และมกี ารเตรยี ม ความพร้อมให้กบั คนในครอบครวั ด้วย ผู้สูงอายุมีความต้องการด้านการเข้าถึงบริการข้อมูลข่าวสาร มากท่ีสุดจากในโทรทัศน์ โดยมีความต้องการระดับมาก มีคา่ เฉลยี่ 2.36 และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากบั .88 รองลงมาได้แก่ จากหอกระจายข่าว เสียงตามสาย มีความตอ้ งการในระดับ ปานกลาง มคี ่าเฉลี่ย 2.33 และส่วนเบ่ยี งเบนมาตรฐานเทา่ กับ .94 และ จากวิทยุ มีความตอ้ งการในระดบั ปานกลาง มคี ่าเฉลย่ี 2.21 และส่วนเบีย่ งเบนมาตรฐานเทา่ กบั .98 ผู้สูงอายุต้องการฐานข้อมูลการให้ความช่วยเหลือ เช่น การจัดทำาทำาเนียบผู้ให้บริการฉุกเฉินด้านต่างๆ เช่น ช่างไฟฟ้า ช่างประปา รถรบั -ส่งไปโรงพยาบาลหรอื สถานทอ่ี นื่ ๆ โดยผสู้ งู อายยุ นิ ดีจ่ายคา่ บรกิ าร ผ้สู งู อายุมีความต้องการด้านรายได้และการออม มากท่ีสุดในเรื่องการจดั ตั้งกองทนุ ในชุมชนเพ่อื ให้การช่วยเหลือผ้สู ูงอาย ุ ในระดับปานกลาง มคี า่ เฉล่ีย 1.99 และสว่ นเบ่ียงเบนมาตรฐานเทา่ กับ 1.13 รองลงมาได้แก่ เร่อื ง จัดหาแหลง่ งบประมาณ/เงนิ ทุน เพ่อื ประกอบอาชพี สำาหรบั ผ้สู ูงอายุ มคี วามตอ้ งการในระดบั ปานกลาง มคี า่ เฉลยี่ 1.84 และสว่ นเบ่ยี งเบนมาตรฐานเททา่ กบั 1.17 และ เรื่องมีการจัดหางาน/อาชีพท่ีเหมาะสมกับผู้สูงอายุ มีความต้องการในระดับปานกลาง มีค่าเฉล่ีย 1.74 และส่วนเบ่ียงเบน มาตรฐานเทา่ กับ 1.18

ผสู้ งู อายตุ อ้ งการใหจ้ า่ ยเบย้ี ยงั ชพี ผสู้ งู อายเุ พมิ่ เตมิ ตอ้ งการการสง่ เสรมิ ดา้ นอาชพี แกผ่ สู้ งู อายุ เพอ่ื หารายไดเ้ สรมิ และใชเ้ วลา วา่ งให้เกดิ ประโยชน์ ต้องการกองทุนกยู้ ืมเพ่อื ประกอบอาชีพสาำ หรับผูส้ ูงอายุในชุมชน ผสู้ งู อายมุ คี วามตอ้ งการดา้ นการมสี ว่ นรว่ มกจิ กรรมทางสงั คม มากทส่ี ดุ ในเรอ่ื งกจิ กรรมทางศาสนา/เขา้ วดั ปฏบิ ตั ธิ รรม ใน ระดับปานกลาง มคี ่าเฉลย่ี 2.00 และสว่ นเบี่ยงเบนมาตรฐานเทา่ กับ 1.05 รองลงมาได้แก่ เรือ่ งกิจกรรมตามประเพณ ี วฒั นธรรม ท้องถ่ิน มีความต้องการในระดับปานกลาง มีค่าเฉล่ีย 1.96 และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ 1.05 และ การถ่ายทอดความรู้ ประสบการณใ์ ห้กบั ชมุ ชน มีความต้องการในระดบั นอ้ ย มคี า่ เฉลย่ี 1.51 และส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐานเท่ากับ 1.14 ผสู้ งู อายตุ อ้ งการกลมุ่ และสถานทใี่ นการทาำ กจิ กรรมรว่ มกนั ในชมุ ชน ตอ้ งการใหเ้ ปดิ โอกาสใหผ้ สู้ งู อายไุ ดม้ โี อกาสในการแสดง ความคิดเหน็ ในกจิ กรรมการพฒั นาต่างทีเ่ กี่ยวขอ้ ง ผสู้ งู อายมุ คี วามตอ้ งการดา้ นบรกิ ารทางสงั คม มากทสี่ ดุ ในเรอื่ งสง่ิ อาำ นวยความสะดวกในสถานทส่ี าธารณะแกผ่ สู้ งู อาย ุ เชน่ ทางเดิน ห้องสขุ า ในระดับปานกลาง มคี ่าเฉลย่ี 2.10 และสว่ นเบยี่ งเบนมาตรฐานเทา่ กับ 1.06 รองลงมาไดแ้ ก ่ เรอื่ ง การให้ยืม สนับสนุนกายอุปกรณ์ มีความต้องการในระดับปานกลาง มีค่าเฉล่ีย 1.80 และส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐานเทท่ากับ 1.11 และ แนวปฏิบัติ ช่องทางการคุ้มครองและพิทักษ์สิทธิผู้สูงอายุตามกฎหมาย มีความต้องการในระดับปานกลาง มีค่าเฉล่ีย 1.68 และ สว่ นเบี่ยงเบนมาตรฐานเทา่ กับ 1.14 ความตอ้ งการสวสั ดกิ ารภาพรวม ของผสู้ งู อายมุ ากทสี่ ดุ ในดา้ นการเขา้ ถงึ บรกิ ารขอ้ มลู ขา่ วสาร ในระดบั ปานกลาง มคี า่ เฉลย่ี 2.20 และส่วนเบย่ี งเบนมาตรฐานเท่ากับ .85 รองลงมาไดแ้ ก่ ด้านสขุ ภาพ มคี วามต้องการในระดับปานกลาง มคี า่ เฉลย่ี 2.00 และ ส่วนเบ่ยี งเบนมาตรฐานเท่ากบั 1.11 และ ด้านบริการทางสังคม มีค่าเฉลีย่ 1.89 และสว่ นเบ่ียงเบนมาตรฐานเท่ากบั .98 เมื่อเปรยี บเทยี บความต้องการ 3 อนั ดบั แรก กบั กล่มุ อายุ พบวา่ ความตอ้ งการสวสั ดกิ ารดา้ นการบริการข้อมูลขา่ วสาร ทั้ง 3 กลุ่มอายุ มคี วามต้องการไปในทศิ ทางเดยี วกนั คือ ส่วนใหญต่ อ้ งการในระดับมาก รองลงมา คือ ระดับน้อย และระดับปานกลาง ตามลาำ ดบั เม่ือเปรียบเทยี บในกลุ่มอายุเดยี วกนั ความตอ้ งการสวสั ดกิ ารด้านสุขภาพ ทัง้ 3 กลมุ่ อายุ มีความต้องการไปในทศิ ทางเดยี วกนั คือ ส่วนใหญต่ อ้ งการในระดับมาก รองลงมา คือ ระดบั น้อย และระดับปานกลางตามลำาดับ เมือ่ เปรยี บเทียบในกลมุ่ อายุเดียวกัน ความต้องการสวสั ดกิ ารดา้ นบรกิ ารทางสงั คม ทัง้ 3 กล่มุ อายุ มคี วามต้องการไปในทิศทางเดียวกัน คือ ส่วนใหญต่ อ้ งการใน ระดับมาก รองลงมา คือ ระดบั นอ้ ย และระดบั ปานกลางตามลาำ ดับ เมอ่ื เปรียบเทยี บในกลมุ่ อายเุ ดยี วกัน จากการเปรียบเทยี บความต้องการ 3 อันดบั ข้างตน้ (แผนภูมทิ ี่ 34-36) พบว่าทงั้ 3 กลมุ่ อายุ มีความต้องการไปในทศิ ทาง เดยี วกัน เมอ่ื เปรยี บเทยี บความตอ้ งการสวสั ดิการสงั คมของผสู้ งู อายุ เพ่อื หาความแตกต่างของ ทั้ง 3 กลมุ่ พบว่าผู้สงู อายุมคี วาม ต้องการสวัสดิการในด้านการศึกษา แตกต่างกันอย่างมีนัยสำาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ด้านการมีส่วนร่วมกิจกรรมทางสังคม และ ด้านรายได้และการออม แตกตา่ งกนั อยา่ งมนี ยั สำาคญั ทางสถิติท่รี ะดับ .01 นอกจากนผี้ ลการสำารวจยงั พบวา่ การจดั สวัสดิการทกุ ดา้ นมีความจาำ เป็นต้องจดั ควบคู่กนั เพราะผลการศึกษาความสมั พันธ์ ระหวา่ งสวสั ดกิ ารดา้ นตา่ งๆ พบวา่ ความตอ้ งการดา้ นรายไดข้ องผสู้ งู อาย ุ (X1) ความตอ้ งการบรกิ ารดา้ นสขุ ภาพ (X2) ความตอ้ งการ บริการด้านท่ีอย่อู าศัย (X3) ความตอ้ งการบริการดา้ นการศึกษา (X4) ความตอ้ งการบริการด้านขอ้ มลู ขา่ วสาร (X5) ความต้องการ บริการด้านรายได้และการออม (X6) ความต้องการร่วมกิจกรรมทางสังคม (X7) ความต้องการการบริการทางสังคม (X8) และ ความต้องการรวม (X9) มคี วามสัมพันธก์ ันในทางบวก อย่างมนี ยั สาำ คัญทางสถติ ิ ท่รี ะดับ .01 ก�รวิจัยเรื่องก�รจดั สวัสดิก�รทเี่ หม�ะสมส�ำ หรับผูส้ งู อ�ยใุ นแต่ละช่วงวัย 157

4) แนวทางการจัดสวสั ดกิ ารผสู้ งู อายุ การจัดสวสั ดกิ ารทเ่ี หมาะสมสาำ หรับผสู้ ูงอายุแตล่ ะช่วงวยั มกี ารเสนอแนวทางการจัดสวสั ดกิ ารท้ังหมด 7 ด้าน โดยแบ่งเป็น 3 ช่วงวัย ไดแ้ ก่ วัยต้น (อาย ุ 60-69 ป)ี วัยกลาง (70-79 ป)ี และวัยปลาย (80 ปีข้ึนไป) ทง้ั น้ีการจดั สวัสดกิ ารจากการศึกษาพบวา่ ควรจดั ใหเ้ หมาะสมกบั ชว่ งวยั เชน่ วยั ตน้ ยงั สามารถทาำ งาน และชว่ ยเหลอื ตนเองไดอ้ ย ู่ ดงั นนั้ ควรเนน้ ไปทก่ี ารจดั สวสั ดกิ ารดา้ นราย ได้และการออม วัยกลางเป็นวัยที่ร่างกายเร่ิมเสื่อมถอยลงมากข้ึน และเร่ิมตระหนักในการใช้ชีวิตบ้ันปลาย ดังน้ันควรเน้นไปท่ี การจดั กิจกรรมทางสงั คมและการดแู ลปอ้ งกันสุขภาพ หรือวัยปลายซ่งึ สว่ นใหญอ่ ย่ใู นภาวะพงึ่ พงิ ควรเนน้ ไปท่ีการดแู ลสขุ ภาพ 2. อภิปรายผลการวจิ ัย ผลการวิจัยพบว่าผู้สูงอายุส่วนใหญ่มีความกังวลใจในการใช้ชีวิตประจำาวัน ซึ่งผู้สูงอายุท้ังสามกลุ่มอายุมีความกังวลใจใน ทศิ ทางเดยี วกนั คอื กงั วลใจมากทส่ี ดุ ในเรอื่ งโรคประจาำ ตวั สขุ ภาพรา่ งกาย และเรอื่ งของความเจบ็ ปว่ ย ผสู้ งู อายทุ งั้ สามกลมุ่ อายมุ โี รค ประจาำ ตวั ไปในลักษณะเดียวกัน คอื เปน็ โรคความดนั โลหิตมากที่สุด รองลงมาได้แก ่ ปวดข้อ ข้อเสอื่ ม เข่าเส่ือม และโรคเบาหวาน สอดคลอ้ งกบั แนวคดิ การเปลยี่ นแปลงในวยั ผสู้ งู อายทุ กี่ ลา่ วไวว้ า่ การเปลย่ี นแปลงวยั ในผสู้ งู อายเุ ปน็ การเปลยี่ นแปลงทม่ี ผี ลจากการ เปล่ียนแปลงทางร่างกาย จติ ใจ อารมณแ์ ละสังคม ซึ่งเปน็ ปจั จยั สาำ คัญทสี่ ่งผลตอ่ การเสือ่ มโทรมของร่างกายผู้สงู อายุ http://trat. nfe.go.th/trat/topic5_old.php?page=10) นอกจากน ้ี ผสู้ งู อายยุ งั มคี วามกงั วลเรอ่ื งการทาำ งาน/ไมม่ รี ายไดม้ าเลย้ี งครอบครวั และเรอื่ งเงนิ ออม บาำ เหนจ็ บาำ นาญ ไมพ่ อใช ้ ซงึ่ สอดคลอ้ งกบั แนวคดิ การเปลยี่ นแปลงในวยั สงู อายขุ องสถาบนั เวชศาสตรผ์ สู้ งู อาย ุ กรมการแพทย ์ กระทรวงสาธารณสขุ (http:// 158 www.agingthai.org/page/668) คอื การเปลย่ี นแปลงทางรา่ งกาย เชน่ ความเจบ็ ปว่ ย การเสอ่ื มของสว่ นตา่ งๆ ในรา่ งกาย สง่ิ เหลา่ น้ี ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ก่อใหเ้ กดิ ความวิตกกงั วล กดดนั ทางอารมณ ์ และการเปล่ียนทางด้านสงั คม ได้แก่ การเปล่ียนแปลงทางด้านสถานภาพและบทบาท ทางสงั คม เช่น ผู้ที่เคยทำางานเมื่อครบอายุ 60 ป ี ตอ้ งออกจากงาน การสญู เสียบทบาทในการเป็นผูน้ าำ ครอบครัว การอยู่ตามลาำ พงั ของผู้สงู อายุ ผู้สูงอายทุ ม่ี อี ายุระหว่าง 60-69 ปี และผสู้ งู อายุท่มี ีอาย ุ 80 ปีขนึ้ ไป อย่ตู ามลาำ พังเพราะเป็น หม้ายมากที่สุด รองลงมา คอื โสด และ บตุ ร/หลานไปทำางานท่อี นื่ ผสู้ งู อายุทีม่ อี ายใุ นขณะท่ีผสู้ ูงอาย ุ 70-79 ปี อยตู่ ามลำาพังดว้ ย เพราะเปน็ หมา้ ยมากที่สุด รองลงมา คือ บุตร/หลานไปทาำ งานทอี่ ื่น และโสด ปญั หาท่พี บเมอ่ื ผสู้ งู อายุอย่ตู ามลำาพงั ผู้สูงอายุมีปัญหา ในการอยูต่ ามลำาพัง ในเรอื่ งไม่มคี นดูแลเมอื่ เจ็บปว่ ยมากท่สี ุด รองลงมาไดแ้ ก่ เหงา วา้ เหว่ และตอ้ งเลยี้ งชพี ด้วยตนเอง มปี ัญหา ทางการเงนิ สอดคล้องกับรายงานสถานการณ์ผสู้ ูงอายุไทย (2556:38) ทรี่ ะบวุ ่า ขนาดครวั เรือนไทยเล็กลงอย่างมาก ผู้สูงอายไุ ทย มีแนวโนม้ อยู่ตามลำาพังมากข้ึน ซึง่ จะสง่ ผลตอ่ การดูแลผู้สงู อายุระยะยาว ผู้ดูแลหลัก ผู้สูงอายุส่วนใหญ่มีบุตรหญิงเป็นผู้ดูแลหลักมากท่ีสุด ผู้ดูแลหลักและผู้สูงอายุส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในครัวเรือน เดยี วกนั สอดคล้องกบั ศศพิ ัฒน์ ยอดเพชร (2548:54) ที่ระบผุ ลการศกึ ษาไวว้ า่ กลุ่มผดู้ แู ลสว่ นใหญเ่ ปน็ บุตรสาว ปจั จัยความสำาเร็จและอปุ สรรคในการจัดสวสั ดิการ ไดแ้ ก่ - การสอื่ สาร (Communication) จากการศกึ ษาพบวา่ การสอ่ื สารทพ่ี นื้ ทแี่ ตล่ ะพน้ื ทใ่ี ช ้ คอื การสอ่ื สารผา่ นบคุ คล ไดแ้ ก ่ อาสาสมคั ร แกนนำา และเจา้ หนา้ ที่จากภาคสว่ นท่เี ก่ียวขอ้ งในการดำาเนินการกิจกรรม โครงการ - บคุ ลากร (Man) บคุ คลทเี่ กีย่ วขอ้ งถือเป็นปัจจยั สำาคญั ในการสร้างความสำาเร็จในการดาำ เนินกิจกรรมโครงการ - เงิน/งบประมาณ (Money) ไมป่ รากฏเป็นจุดแขง็ แตพ่ บเปน็ อปุ สรรคของการดาำ เนินกจิ กรรมโครงการ ระเบียบและ ขน้ั ตอนตา่ ง ๆ ของหนว่ ยงานราชการมีข้อบงั คบั ที่เกย่ี วขอ้ งคอ่ นข้างมาก ส่งผลให้การดาำ เนนิ งานไม่คล่องตัวเกดิ ความล่าชา้ ไมต่ รง กับความตอ้ งการของผู้สูงอายุ

- อปุ กรณ์ สถานที่ (Material) อปุ กรณ์ทีพ่ รอ้ ม เพยี งพอและทนั สมยั เป็นสิ่งสาำ คัญในการจัดสวัสดิการให้สาำ เร็จ จากการ ศกึ ษาพบวา่ การจดั สวัสดิการทส่ี าำ เร็จที่ผา่ นมาเกดิ จากการใชเ้ ทคโนโลยีในการจัดเกบ็ และรับส่งข้อมูลทท่ี ันสมัย เพิ่มความรวดเรว็ และประสทิ ธภิ าพในการดำาเนินการ - การบรหิ ารจดั การ (Management) การบรหิ ารจดั การถอื เปน็ หวั ใจของการดาำ เนนิ กจิ กรรมโครงการใหป้ ระสบความสาำ เรจ็ เพราะเป็นการดึงเอาปัจจัยท่ีเก่ียวข้องอื่นๆมาใช้ให้เกิดผลในการดำาเนินการ จากการศึกษาพบว่า การบริหารจัดการที่มีผล กับการดำาเนินการจัดสวัสดกิ ารใหป้ ระสบความสำาเร็จมาก คือ การบริหารจัดการขอ้ มูล นอกจากการจดั การข้อมูลแล้วการจัดการ คน ซ่งึ มกี ลมุ่ คนจำานวนมากที่เกย่ี วข้องในการทาำ งานเกี่ยวกบั สวัสดกิ ารผู้สงู อายุ - การประเมินผล (Evaluation) การประเมินผลหรือการถอดบทเรียนจากการดำาเนินกิจกรรมโครงการมีประโยชน์ใน การนาำ ขอ้ มลู ท่ไี ดจ้ ากการประเมินไปแก้ไขข้อบกพร่องในการดำาเนินการครงั้ ตอ่ ไป - นโยบาย (Policy) การกำาหนดนโยบายจะเป็นฟันเฟืองแรกของการดำาเนินการกิจกรรม โครงการ เพราะเป็นเสมือน พิมพ์เขียว หรือ กรอบนำาทางในการจัดรูปแบบ การดำาเนินกิจกรรมโครงการที่เหมาะสม สอดคล้องและมีประโยชน์ จากข้อมูล ยังไมพ่ บว่าเปน็ ปัจจัยสาำ เร็จ แต่เปน็ จุดออ่ นในการดำาเนนิ กิจกรรมโครงการ - การมสี ว่ นรว่ ม (Participation) การมสี ว่ นรว่ มของกลมุ่ คนทเี่ กยี่ วขอ้ งในการดาำ เนนิ การกจิ กรรม โครงการมคี วามสาำ คญั มากในการขับเคล่ือนการดำาเนินงาน จากการศึกษาพบว่า “จิตอาสา” มีส่วนสำาคัญมากในการดำาเนินกิจกรรม ซ่ึงจิตอาสาท่ีร่วม ดำาเนนิ การมีทัง้ เจ้าหน้าท่ีทเี่ ก่ยี วข้อง กล่มุ อาสาสมคั รและผู้สงู อายุ จะเหน็ ไดว้ า่ เมอ่ื ทาำ การวเิ คราะหป์ จั จยั ความสาำ เรจ็ ในการดาำ เนนิ กจิ กรรม โครงการโดยโมเดล C4MEPP และยงั มอี กี 2 ประเดน็ ท่ียังไม่ถูกหยิบยกมาใช้เป็นแนวทางในการบริหารจัดการกิจกรรม โครงการสู่ความสำาเร็จ ได้แก่ การเงิน/งบประมาณ (Money) และ นโยบาย (Policy) แตเ่ ปน็ ประเดน็ ในเรอ่ื งของอปุ สรรคในการดาำ เนนิ การ สอดคลอ้ งกบั สพุ ตั รา ศรวี นชิ กร (2556:239) ทก่ี ลา่ วถงึ ปัจจัยความสาำ เร็จและอปุ สรรคในการจัดสวัสดิการสงั คมที่จาำ เปน็ แกผ่ ู้สงู อาย ุ โดยพจิ ารณาจากโมเดล C4MEPP ความต้องการสวัสดกิ ารของผสู้ ูงอายุ จากการสาำ รวจพบวา่ ความตอ้ งการสวสั ดกิ ารดา้ นสขุ ภาพ ผสู้ งู อายมุ คี วามตอ้ งการมากทสี่ ดุ คอื หนว่ ยบรกิ ารดแู ลสขุ ภาพ เย่ยี มบ้านและใหค้ วามร้ผู ู้สูงอายุท่ีบา้ น ในระดับปานกลาง มคี ่าเฉล่ยี 2.11 และสว่ นเบย่ี งเบนมาตรฐานเทา่ กับ 1.01 รองลงมา คือ มีอาสาสมัครดูแลผู้สงู อายุในระดบั ปานกลาง มีคา่ เฉลยี่ 2.05และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานเทา่ กบั 1.05 และมเี ครื่องออกกำาลังกายท่ี ชมุ ชนจัดไว้ให้ ในระดบั ปานกลาง มีคา่ เฉลีย่ 1.89 และส่วนเบย่ี งเบนมาตรฐานเทา่ กบั 1.09 ผสู้ งู อายอุ ยากให้มกี ารจัดบรกิ ารพน้ื ฐาน เช่น การตรวจคดั กรองโรค การแจกชดุ ยาสามญั ประจาำ บา้ น กายอุปกรณ์สำาหรับ ผู้สูงอาย ุ เป็นตน้ สาำ หรบั อาสาสมคั รเหน็ วา่ ควรมีงบสนับสนนุ ในการดาำ เนนิ กจิ กรรม เช่น ค่าใช้จ่ายในการเดินทาง ค่าใชจ้ ่ายในการ ซื้อข้าวของเคร่ืองใช้ทจ่ี ำาเปน็ ในการเยีย่ มผสู้ ูงอาย ุ สอดคลอ้ งกบั เกรียงศักด ์ิ ชอ่ื เลอ่ื ม (2552 : 43 – 45) ท่ีกลา่ วถึงรูปแบบการจัด กิจกรรมตา่ งๆ เพอ่ื ชว่ ยพัฒนาคุณภาพชวี ิตให้แกผ่ ู้สงู อายุ อาจแบง่ ออกเปน็ จาำ นวน 7 ด้าน หนึง่ ในนน้ั คอื การจดั กจิ กรรมดา้ น สุขภาพอนามัย คือเน้นการให้บริการรักษาพยาบาลสำาหรับผู้สูงอายุโดยเฉพาะ การตรวจรักษาสุขภาพฟรี การเย่ียมบ้านผู้สูงอายุ การจดั ใหม้ อี าสาสมคั ร อาสาสมคั รดแู ลผสู้ งู อาย ุ มนี กั กายภาพบาำ บดั ใหก้ ารดแู ลผสู้ งู อาย ุ การสง่ เสรมิ สขุ ภาพ และการใหค้ วามรเู้ รอ่ื ง อาหาร โภชนาการแก่ผูส้ ูงอาย ุ รวมไปถึงการดแู ลเมอื่ ผ้สู ูงอายถุ งึ วาระสุดท้าย เปน็ ตน้ ผสู้ งู อายมุ คี วามตอ้ งการสวสั ดกิ ารดา้ นทอี่ ยอู่ าศยั และสภาพแวดลอ้ ม เรอื่ งการปรบั ตวั สง่ิ แวดลอ้ มบรเิ วณในบา้ น รอบบา้ น เชน่ ไฟฟา้ สวา่ ง ความสะอาดเรียบรอ้ ย และการดูแลในเร่ืองส่งิ แวดลอ้ มในการดำารงชวี ิต เช่น มลภาวะ ชวี อนามยั เป็นตน้ สงู สดุ ก�รวิจัยเรื่องก�รจัดสวสั ดกิ �รที่เหม�ะสมส�ำ หรบั ผูส้ ูงอ�ยใุ นแตล่ ะชว่ งวยั 159

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12เท่ากัน โดยมคี วามต้องการในระดับปานกลาง มคี ่าเฉลย่ี 1.91 และส่วนเบยี่ งเบนมาตรฐานเทา่ กับ 1.11 และมคี ่าเฉล่ยี 1.91 และ สว่ นเบย่ี งเบนมาตรฐาน เทา่ กบั 1.09 ตามลาำ ดบั รองลงมาไดแ้ ก ่ เรอ่ื งกจิ กรรมพฒั นาทอ่ี ยผู่ สู้ งู อายโุ ดยชมุ ชนมสี ว่ นรว่ ม มคี วามตอ้ งการ ในระดบั ปานกลาง มีค่าเฉล่ีย 1.81 และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน เทา่ กับ 1.12 สอดคลอ้ งกบั การจดั สวสั ดกิ ารของประเทศสงิ คโ์ ปร์ ทก่ี ลา่ วถึง 3) Hard ware เนน้ การสรา้ งท่ีอยู่อาศัยการจดั การคมนาคมขนสง่ การสรา้ งสถานบรกิ ารตา่ งๆ ที่เออ้ื ตอ่ การดาำ รงชวี ติ และการเข้าร่วมกิจกรรมและการรบั บริการต่างๆ ของผ้สู ูงอายุด้วยตนเองสอดคล้องตามแนวคิด Ageing in place และสำาหรบั เร่ือง ทอ่ี ย่อู าศยั ประเทศออสเตรเลยี มีนโยบายสนบั สนุนใหผ้ ูส้ งู อายุไดอ้ าศัยอยใู่ นบา้ นของตน โดยให้การส่งเสรมิ เรือ่ งการจดั ทอี่ ยู่อาศยั ในรูปแบบทีย่ ืดหยุน่ เหมาะสมสาำ หรบั ผู้สงู อาย ุ รวมทงั้ สง่ เสริมเรอื่ งสง่ิ แวดล้อม การออกแบบบา้ นและสถานท่สี าธารณะในชุมชนให้ สอดคลอ้ งตามนโยบาย Aging in place เพื่อให้ผ้สู งู อายมุ ีชวี ิตความเปน็ อย่ทู ี่มมี าตรฐานและสามารถทำางานทาำ หนา้ ทไ่ี ด้ตลอดชีวติ ผู้สงู อายุมีความต้องการดา้ นรายไดแ้ ละการออม มากทส่ี ดุ ในเร่ืองการจัดตั้งกองทนุ ในชุมชนเพอื่ ใหก้ ารชว่ ยเหลอื ผูส้ ูงอาย ุ ในระดบั ปานกลาง มคี ่าเฉลย่ี 1.99 และส่วนเบ่ยี งเบนมาตรฐานเทา่ กบั 1.13 รองลงมาได้แก ่ เรอื่ ง จดั หาแหล่งงบประมาณ/เงินทุน เพ่ือประกอบอาชีพสำาหรับผู้สูงอายุ มีความต้องการในระดับปานกลาง มีค่าเฉลี่ย 1.84 และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ 1.17 และ เรื่องมีการจัดหางาน/อาชีพที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุ มีความต้องการในระดับปานกลาง มีค่าเฉล่ีย 1.74 และส่วนเบี่ยงเบน มาตรฐานเท่ากับ 1.18 ผสู้ งู อายตุ อ้ งการใหจ้ า่ ยเบย้ี ยงั ชพี ผสู้ งู อายเุ พมิ่ เตมิ ตอ้ งการการสง่ เสรมิ ดา้ นอาชพี แกผ่ สู้ งู อายเุ พอ่ื หารายไดเ้ สรมิ และใชเ้ วลา ว่างให้เกิดประโยชน์ ต้องการกองทุนกู้ยืมเพ่ือประกอบอาชีพสำาหรับผู้สูงอายุในชุมชน สอดคล้องกับการจัดสวัสดิการในประเทศ ญี่ปุ่นในฐานะเป็นประเทศท่ีมีสัดส่วนประชากรสูงอายุมากที่สุดในโลก สวัสดิการสำาหรับผู้สูงอายุของประเทศญ่ีปุ่นปรากฏชัดเจน 160 เมอื่ ป ี ค.ศ.1986 คอื นโยบายใหม้ ีสวัสดิการสำาหรบั ผู้สูงอาย ุ โดยครอบคลุม 4 ระบบ ทง้ั ระบบประกนั การจา้ งงานและรายได ้ ระบบ สขุ ภาพและสวสั ดกิ ารสังคม ระบบการเรียนร้แู ละการมสี ว่ นร่วมของชมุ ชน และระบบการสร้างทีพ่ ักอาศัยและสิง่ แวดลอ้ ม อยา่ งไร ก็ตามกอ่ นหน้าน้ ี ปี ค.ศ.1986 มกี ฎหมายอื่นๆ ทก่ี ำาหนดออกมาเพอ่ื ใหค้ วามชว่ ยเหลอื ผู้สูงอายอุ ยู่ก่อนแลว้ เชน่ กฎหมายว่าดว้ ย บริการและการรักษาสำาหรับผู้สูงอายุ การจัดตั้งระบบประกันเบี้ยบำานาญที่ครอบคลุมถ้วนหน้า มาตรการจ้างงานสำาหรับคนวัย ผ้สู งู อายุ กฎหมายประกนั การจ้างงานถงึ อาย ุ 65 ป ี เพื่อส่งเสรมิ ให้ผ้สู ูงอายุไดท้ ำางานตราบเทา่ ที่อยากทำา นอกจากน้ียังสอดคล้องกับการจัดสวัสดิการในประเทศสิงค์โปร ซึ่งระบบการเงินของผู้สูงอายุสิงคโปร์จะเน้นให้บุคคลดูแล เร่ืองการเงินด้วยตนเอง รัฐจะเป็นเพียงผู้สนับสนุนเท่านั้น ดังนั้นรายได้ของคนสิงคโปร์หลังเกษียณจึงมาจากเงินออมหรือบำานาญ เปน็ หลกั เพอ่ื สนบั สนนุ การออม รฐั ไดจ้ ดั ตง้ั กองทนุ เงนิ ออมแหง่ ชาต ิ (Center Provident Fund) ซง่ึ สมาชกิ จะตอ้ งออมเงนิ ถงึ รอ้ ยละ 40 ของรายไดใ้ นแตล่ ะเดอื นเขา้ กองทนุ สดั สว่ นการออมนกี้ จ็ ะลดลงตามอายทุ ม่ี ากขนึ้ เงนิ ออมทเี่ ขา้ กองทนุ นจ้ี ะถกู แบง่ ออกเปน็ 3 บญั ช ี คือ (1) รอ้ ยละ 30 เขา้ ถึงบัญชีเงนิ ออมปกต ิ (Ordinary account) ซ่งึ สมาชิกทอ่ี าย ุ 55 ปีขนึ้ ไป สามารถถอนเงนิ จากบัญชีนีไ้ ปลงทนุ เพ่ือให้เกิดรายได้มากข้ึน เช่น การลงทุนซื้อหุ้น หรือเพื่อนำาไปใช้สร้างบ้าน ซ้ือบ้านหรือจ่ายค่าการศึกษาของบุตร (2) ร้อยละ 6-8 เขา้ สู่บญั ชีเพ่ือการรกั ษาในโรงพยาบาล (Medisave) การใช้เงินออมนี้ครอบคลมุ การรักษาในโรงพยาบาล เช่น โรคทาง จิตเวช การฟอกไตเคมบี ำาบัด (3) ร้อยละ 4 เข้าสู่บญั ชเี งนิ ออมเพอ่ื ผสู้ ูงอาย ุ (Eldershield) ผสู้ งู อายมุ คี วามตอ้ งการดา้ นการมสี ว่ นรว่ มกจิ กรรมทางสงั คม มากทส่ี ดุ ในเรอ่ื งกจิ กรรมทางศาสนา/เขา้ วดั ปฏบิ ตั ธิ รรม ใน ระดับปานกลาง มคี ่าเฉล่ีย 2.00 และส่วนเบย่ี งเบนมาตรฐานเท่ากับ 1.05 รองลงมาได้แก่ เรื่อง จัดหาแหลง่ งบประมาณ/เงนิ ทนุ เพอื่ ประกอบอาชพี สาำ หรบั ผสู้ งู อายกุ จิ กรรมตามประเพณ ี วฒั นธรรมทอ้ งถน่ิ มคี วามตอ้ งการในระดบั ปานกลาง มคี า่ เฉลยี่ 1.96 และ ส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐานเทท่ากบั 1.05 และ การถ่ายทอดความรู้ ประสบการณ์ใหก้ ับชมุ ชน มีความตอ้ งการในระดับนอ้ ย มคี ่าเฉลี่ย 1.51 และส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐานเทา่ กบั 1.14

ผสู้ งู อายตุ อ้ งการกลมุ่ และสถานทใ่ี นการทาำ กจิ กรรมรว่ มกนั ในชมุ ชน ตอ้ งการใหเ้ ปดิ โอกาสใหผ้ สู้ งู อายไุ ดม้ โี อกาสในการแสดง ความคิดเห็นในกิจกรรมการพัฒนาต่างๆ ที่เก่ียวข้อง สอดคล้องกับทฤษฎีกิจกรรมนี้พัฒนาข้ึนมาจากการวิเคราะห์ของ Robert Havighurst (1963,1968) ผลสรปุ ของทฤษฎกี จิ กรรมแสดงใหเ้ หน็ วา่ ผสู้ งู อายทุ ม่ี กี จิ กรรมปฏบิ ตั อิ ยเู่ สมอๆ มบี คุ ลกิ ทก่ี ระฉบั กระเฉง และการมภี ารกจิ อยา่ งสมาำ่ เสมอจะทาำ ใหม้ คี วามพงึ พอใจในชวี ติ และปรบั ตวั ไดด้ กี วา่ ผสู้ งู อายทุ ป่ี ราศจากกจิ กรรม หรอื บทบาทภารกจิ หนา้ ท่ใี ดๆ นอกจากนี ้ Lemon, Bengton และ Peterson (1972)3 ศกึ ษารายงานว่า ทฤษฎีกิจกรรมยืนยันวา่ การท่ผี สู้ ูงอายมุ ี ส่วนรว่ มในกจิ กรรมเปน็ เพราะมภี าพพจนเ์ ก่ยี วกบั ตนเอง (self-image) ดา้ นบวกและชอบในการเขา้ ร่วมกิจกรรม และตอ้ งการจะ คงลกั ษณะนสิ ยั นีไ้ ว้เหมือนเม่อื อยูว่ ัยกลางคนใหม้ ากท่สี ดุ นอกจากนี้ การเข้าร่วมกจิ กรรมของผสู้ งู อายุ ยังเป็นการทดแทนบทบาท ทเี่ สยี ไปจากการทต่ี อ้ งเปน็ หม้ายและการเกษียณอายจุ ากการปฏบิ ัติงาน กล่าวโดยสรุป ทฤษฎีกิจกรรมเป็นทฤษฎีท่ีเชื่อว่าผู้สูงอายุมีชีวิตท่ีเป็นสุขได้น้ัน ควรมีบทบาทหรือกิจกรรมทางสังคมตาม สมควร เช่น การมีงานอดเิ รกทำาหรือการเป็นสมาชิกกลุม่ กจิ กรรม สมาคม ชมรม เปน็ ตน้ นอกจากนย้ี งั สอดคลอ้ งกบั การจดั สวสั ดกิ ารของประเทศสงิ คโปร ์ ซง่ึ นโยบายดา้ นผสู้ งู อายขุ องประเทศสงิ คโปรม์ กี ารปรบั เปลย่ี น อย่างต่อเนื่องและมีความเด่นชัดในเร่ืองความสำาเร็จของการดำาเนินงานอันเป็นผลมาจากการประสานความร่วมมือจากทุก ภาคสว่ นโดยเฉพาะความร่วมมอื จากองคก์ รอาสาสมคั รทีม่ ชี ือ่ วา่ Volunteer Welfare Organization (VWO) เปน็ องคก์ รที่ทาำ งาน ร่วมกบั ภาครัฐมาโดยตลอด ตง้ั แต่ในระดับการสรา้ งนโยบายและการนำาแผนไปสกู่ ารปฏิบัติ โดย VWO จะดำาเนนิ บทบาทในฐานะ ผู้ดำาเนินงาน ในขณะท่ีรัฐจะเป็นผู้ให้งบประมาณสนับสนุนดำาเนินงาน ท้ังน้ีเพ่ือลดบทบาทของรัฐบาลในการดูแลประชาชนและ สง่ เสรมิ บทบาทประชาชน ครอบครวั ชมุ ชน และองคก์ รเอกชนขน้ึ มาแทน โดยแนวคดิ การดาำ เนนิ งานดา้ นผสู้ งู อายขุ องประเทศสงิ คโปร์ ทเ่ี ดน่ ชดั ปรากฏอยใู่ น 3 กรอบ ไดแ้ ก ่ 1) Heart ware เนน้ ปรบั ทศั นคตขิ องสงั คมตอ่ การเขา้ สวู่ ยั ผสู้ งู อายเุ ปน็ ความตอ้ งการใหบ้ คุ คล คิดและเข้าใจว่าวัยมใิ ชอ่ ปุ สรรคในการทำาสิ่งใด ผสู้ งู อายุยงั คงเป็นคนทมี่ ีความร้คู วามสามารถและควรคา่ แก่การส่งเสรมิ กจิ กรรมอนั มปี ระโยชนต์ อ่ สงั คม 2) Soft ware เนน้ การสรา้ งเสรมิ ศกั ยภาพของผสู้ งู อายใุ นการทาำ กจิ กรรมตา่ งๆ เปดิ โอกาสใหผ้ สู้ งู อายมุ สี ว่ นรว่ ม ในกิจการสังคม เช่น ส่งเสริมให้ผู้สูงอายุเป็นอาสาสมัครการดำาเนินกลุ่มเพ่ือนช่วยเพื่อน และที่สำาคัญคือการส่งเสริมให้มีศูนย์ อเนกประสงค์ (multi-service center) เพ่ือให้บริการทหี่ ลากหลายในชมุ ชนแบบครบวงจร ผสู้ งู อายมุ คี วามตอ้ งการดา้ นบรกิ ารทางสงั คม มากทส่ี ดุ ในเรอื่ งสงิ่ อาำ นวยความสะดวกในสถานทส่ี าธารณะแกผ่ สู้ งู อาย ุ เชน่ ทางเดิน ห้องสุขา ในระดับปานกลาง มีค่าเฉลี่ย 2.10 และส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐานเท่ากับ 1.06 รองลงมาได้แก่ เร่ืองการให้ยืม สนบั สนนุ กายอปุ กรณ ์ มคี วามต้องการในระดับปานกลาง มคี ่าเฉลย่ี 1.80 และสว่ นเบยี่ งเบนมาตรฐานเทา่ กบั 1.11 และแนวปฏบิ ตั ิ ช่องทางการคมุ้ ครองและพทิ กั ษ์สิทธผิ ูส้ งู อายุตามกฎหมาย มคี วามต้องการในระดับปานกลาง มคี า่ เฉล่ีย 1.68 และส่วนเบี่ยงเบน มาตรฐานเท่ากบั 1.14 สอดคล้องกบั การจดั สวสั ดิการของประเทศสิงค์โปร์ ท่ีกล่าวถงึ 3) Hard ware เนน้ การสรา้ งทอ่ี ยู่อาศยั การจดั การคมนาคมขนสง่ การสรา้ งสถานบริการตา่ งๆ ทเ่ี อ้ือต่อการดำารงชวี ิตและการเขา้ รว่ มกิจกรรมและการรบั บรกิ ารตา่ งๆ ของ ผสู้ ูงอายดุ ว้ ยตนเองสอดคล้องตามแนวคิด Ageing in place ความตอ้ งการสวสั ดกิ ารภาพรวม ของผสู้ งู อายมุ ากทส่ี ดุ ในดา้ นการเขา้ ถงึ บรกิ ารขอ้ มลู ขา่ วสาร ในระดบั ปานกลาง มคี า่ เฉลย่ี 2.20 และสว่ นเบีย่ งเบนมาตรฐานเทา่ กบั .85 รองลงมาได้แก ่ ดา้ นสุขภาพ มคี วามต้องการในระดับปานกลาง มีคา่ เฉล่ยี 2.00 และ สว่ นเบีย่ งเบนมาตรฐานเท่ากับ 1.11 และ ด้านบรกิ ารทางสังคม มคี ่าเฉลย่ี 1.89 และส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐานเท่ากับ .98 ก�รวจิ ัยเรอื่ งก�รจัดสวสั ดกิ �รทเ่ี หม�ะสมสำ�หรบั ผ้สู งู อ�ยใุ นแต่ละชว่ งวยั 161

เมื่อเปรียบเทียบความต้องการสวัสดิการสังคมของผู้สูงอายุ ท้ัง 3 กลุ่ม พบว่า ผู้สูงอายุมีความต้องการสวัสดิการในด้าน การศึกษาแตกต่างกันอย่างมีนัยสำาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ด้านการมีส่วนร่วมกิจกรรมทางสังคม และด้านรายได้และการออม แตกต่างกันอย่างมนี ัยสาำ คัญทางสถิติทร่ี ะดบั .01 นอกจากนผ้ี ลการสำารวจยังพบว่าการจดั สวสั ดิการทุกด้านมีความจาำ เป็นตอ้ งจัดควบคู่กัน เพราะผลการศกึ ษาความสมั พันธ์ บระรหิกวาา่รงดส้าวนสั ทดอี่ กิ ยาู่อราดศา้ ัยน ต(า่Xง3ๆ) คพวบาวมา่ ต ค้อวงากมาตรอ้บงรกกิ าารรดดา้้านนรกาายรไศดกึ ข้ ษอาง ผ(สู้Xงู 4อ) าคยว ุ (าXม1ต) อ้คงวกามารตบอ้ รงกิกาารรดบา้ รนกิ ขาอ้รดมา้ลู นขสา่ ขุวสภาารพ ((XX52)) คคววาามมตต้ออ้ งงกกาารร บริการด้านรายได้และการออม (X6) ความต้องการร่วมกิจกรรมทางสังคม (X7) ความต้องการการบริการทางสังคม (X8) และ ความตอ้ สงอกดาครลรว้อมงก (ับX 9อ) ุท มยั คี สวุดามสสุขมั แพลันะธค์กณนั ะใ(น2ท5า5ง2บ :ว 5ก) อซยง่ึ า่ไดงม้นนียิ ยัามสวาำ คา่ ญั คทวาามงสตถอ้ ิตงก ิ ทา่รีระขดอับงผ .้สู 0ูง1อ ายุ หมายถึง ความรูส้ กึ ตอ้ งการในสิ่ง ทจี่ าำ เปน็ ตอ่ การดาำ รงชวี ติ ของผสู้ ูงอายุ เชน่ การดูแลในชีวติ ประจาำ วนั เศรษฐกิจ ท่ีอยู่อาศัย ขอ้ มลู ข่าวสาร และสิ่งของทีจ่ ำาเป็นใน การดาำ รงชวี ิต รวมถึงการเข้าถึงบริการท่ีจำาเป็น และความตอ้ งการความช่วยเหลือจากครอบครัว ชุมชน และรัฐบาล เพ่ือคงไวซ้ ่ึง ศักด์ิศรแี ละคุณค่าของผู้สงู อายุ และอุบลรตั น ์ เพง็ สถติ , 2543 : 75-82 ที่กล่าวว่า ผ้สู ูงอายุมคี วามตอ้ งการทส่ี อดคล้องกบั ปญั หาตา่ งๆ ที่เกดิ ขึ้นซ่ึงสามารถ สรุปความต้องการของผสู้ ูงอายุ ออกเป็น 5 ด้านทส่ี ำาคัญ ได้แก ่ 1) ความต้องการด้านร่างกาย ประกอบไปด้วย ต้องการให้มีสุขภาพแข็งแรง และรู้วิธีการรักษาสุขภาพร่างกายให้แข็งแรง สามารถทาำ กจิ วตั รประจาำ วนั ตา่ งๆ ไดด้ ว้ ยตนเอง และอาจขอความรว่ มมอื จากบคุ คลอนื่ เปน็ บางครง้ั ตอ้ งการไดร้ บั การรกั ษาพยาบาล อยา่ งเสมอภาคและเทา่ เทยี มกนั ไมว่ า่ จะใชส้ ทิ ธก์ิ ารรกั ษาดว้ ยบตั ร 30 บาทรกั ษาทกุ โรค หรอื จา่ ยเงนิ เองกต็ าม ตอ้ งการไดร้ บั บรกิ าร 162 ตรวจสขุ ภาพทางรา่ งกายจากแพทยใ์ นดา้ นตา่ งๆ เชน่ คลนื่ หวั ใจ เอกซเรยป์ อด ตรวจสอบตอ้ หนิ ตรวจหาระดบั นา้ำ ตาลในเลอื ด มะเรง็ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ปากมดลกู ทดสอบการไดย้ นิ และการมองเหน็ เปน็ ตน้ รวมทงั้ ควรใหม้ ที มี แพทยห์ รอื พยาบาลเคลอื่ นท ี่ มาใหค้ าำ ปรกึ ษาแนะนาำ บรกิ าร ตรวจสขุ ภาพ รกั ษาพยาบาล และเยยี่ มเยยี นผสู้ งู อายถุ งึ บา้ น นอกจากนแี้ ลว้ ยงั พบวา่ ผสู้ งู อายบุ างรายทค่ี วามแขง็ แรงทางดา้ นรา่ งกาย และความสามารถในการชว่ ยเหลอื ตนเองในชวี ิตประจำาวนั ลดน้อยลง ตอ้ งการได้รับความชว่ ยเหลอื ดูแลจากผอู้ ่นื ท่แี ข็งแรงกวา่ เช่น การทาำ ความสะอาดรา่ งกาย การแต่งตวั การรบั ประทานอาหาร การขับถา่ ย การเดิน เปน็ ตน้ (อบุ ลรตั น ์ เพง็ สถิต, 2543 : 75-82 รงุ่ โรจน์ พุ่มร้วิ , 2545 : 30-32 วริ ตั น์ คำาศรีจนั ทร์ และคณะ, 2550 : 115-116) 2) ความตอ้ งการดา้ นครอบครวั คอื ตอ้ งการใหล้ กู หลานรกั เอาใจใส ่ ใหค้ วามใกลช้ ดิ ยกยอ่ งนบั ถอื และยอมรบั วา่ เปน็ สว่ นหนง่ึ ของครอบครัว มองเห็นคุณค่าของตนเอง และดูแลเป็นอย่างดีในยามป่วยไข้รวมท้ังต้องการแบ่งเบาภาระของลูกหลานการทำางาน บ้าน ดแู ลลกู หลาน 3) ความต้องการด้านเศรษฐกจิ และสังคม คอื ตอ้ งการใชเ้ งนิ และสามารถพ่ึงตนเองได้ด้วยการมีบำาเหน็จบาำ นาญ หรือมีเงิน ใช้จากรายได้อ่นื ใหเ้ หมาะสมกับอัตภาพ ตอ้ งการสนับสนนุ ในเร่ืองค่ารกั ษาพยาบาลและอุปกรณท์ ี่จำาเปน็ สนบั สนุนค่าใช้จ่ายในการ ดำารงชีวิตประจำาวัน เช่น ค่าอาหาร และเครื่องนุ่งห่ม เป็นต้น ตลอดจนการจัดหาที่พักอาศัยที่เป็นของตนเอง และท่ีสำาคัญ คือ การมอบเบ้ยี ยังชพี อย่างทัว่ ถึงและเพียงพอแก่จาำ นวนผู้สงู อายุ (รงุ่ โรจน์ พมุ่ ร้วิ , 2545 : 30-32 วริ ัตน ์ คำาศรีจันทร ์ และคณะ, 2550: 115-116) 4) ความตอ้ งการด้านสงั คม ประกอบดว้ ย ตอ้ งการมสี ่วนร่วมในกจิ กรรมทางสงั คมตามความเหมาะสม ต้องการพบปะพูด คยุ กบั ผู้สูงอายใุ นวัยเดียวกนั มีมนุษยสัมพันธท์ ีด่ ีกบั ชุมชนและเป็นสมาชิกหนึง่ ของสังคม ได้รับการยอมรับการยกย่องจากสงั คม ไม่

เป็นภาระกบั บุคคลอนื่ ช่วยเหลอื ตนเองได้ดี สามารถดำารงชีวติ อยไู่ ดอ้ ยา่ งมคี วามสุขและมนั่ คงตามอัตภาพ 5) ความตอ้ งการด้านสภาพจติ ใจ ประกอบด้วย การได้รบั ความรักความเอาใจใสด่ แู ลจากบุคคลท้งั ในครอบครัวและสงั คม มีเงินใช ้ รา่ งกายสมบูรณแ์ ขง็ แรง ซึง่ เปน็ ความต้องการทางดา้ นจิตใจโดยตรง นอกจากน้ีผลการสำารวจยงั พบวา่ การจัดสวัสดกิ ารทุกด้านมีความจาำ เป็นต้องจัดควบคู่กัน เพราะผลการศึกษาความสัมพนั ธ์ ระหวา่ งสวสั ดกิ ารดา้ นตา่ งๆ พบวา่ ความตอ้ งการบรกิ ารดา้ นสขุ ภาพ ความตอ้ งการบรกิ ารดา้ นทอ่ี ยอู่ าศยั ความตอ้ งการบรกิ ารดา้ น การศึกษา ความต้องการบริการด้านข้อมูลข่าวสาร ความต้องการบริการด้านรายได้และการออม ความต้องการร่วมกิจกรรมทาง สงั คม ความตอ้ งการการบริการทางสงั คม ความตอ้ งการรวม มคี วามสัมพนั ธก์ นั ในทางบวก อย่างมีนยั สาำ คญั ทางสถิติ ทีร่ ะดบั .01 และคา่ ความสมั พนั ธไ์ มเ่ กาะกลมุ่ ในระดบั ใกลเ้ คยี งกนั มเี พยี งประเดน็ เรอ่ื งของการจดั สวสั ดกิ ารดา้ นสขุ ภาพ และดา้ นการบรกิ ารทาง สงั คมท่มี ีค่าความสมั พนั ธใ์ นระดับสูงกว่าด้านอ่ืนๆ คือ .887 และ .889 ตามลาำ ดบั แสดงให้เหน็ ว่าสองด้านดังกลา่ วนีม้ คี วามสาำ คัญ ทจ่ี ะอธบิ ายคะแนนรวมของความสมั พนั ธใ์ นการจดั สวสั ดกิ ารรวมทกุ ดา้ นไดด้ กี วา่ ดา้ นอน่ื ๆ ซงึ่ เมอ่ื แยกพจิ ารณาเปรยี บเทยี บเฉพาะ กลมุ่ ไมพ่ บรปู แบบความสัมพันธท์ แี่ ตกตา่ งกัน สอดคลอ้ งกบั ผลคะแนนเฉล่ยี ทด่ี า้ นสขุ ภาพ และดา้ นการบริการทางสงั คม ทีอ่ ยใู่ นอันดับ 1 และ3 ตามลำาดบั จากข้อค้นพบ นหี้ ากหนว่ ยงานทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั การจดั สวสั ดกิ ารสงั คมสาำ หรบั ผสู้ งู อายมุ คี วามจาำ เปน็ ตอ้ งลาำ ดบั ความสาำ คญั ในการจดั สวสั ดกิ ารสงั คม สำาหรับผู้สงู อายุ ควรให้ความสาำ คัญกบั สวัสดิการในสองประเดน็ น้ีเป็นอันดบั แรก สำาหรับการจำาแนกการจัดสวัสดิการแต่ละช่วงวัยพบว่ามีสวัสดิการ 3 ด้านท่ีผู้สูงอายุมีความต้องการแตกต่างกัน ได้แก่ การจัดสวัสดิการด้านการศึกษา การจัดสวัสดิการด้านการมีส่วนร่วมทางสังคม และการจัดสวัสดิการด้านรายได้และการออม ซงึ่ สอดคลอ้ งกับภาวะทางด้านรา่ งกายและสภาพจติ ใจของผสู้ ูงอายุทีม่ คี วามตอ้ งการท่ีแตกต่างกัน แนวทางการจัดสวัสดกิ ารผูส้ งู อายุ การจดั สวัสดิการท่เี หมาะสมสาำ หรับผู้สงู อายแุ ตล่ ะช่วงวัยมกี ารเสนอแนวทางการจดั สวัสดกิ ารท้ังหมด 9 ดา้ น โดยแบง่ เปน็ 3 ชว่ งวยั ไดแ้ กว่ ัยตน้ (อายุ 60-69 ป)ี วัยกลาง (70-79 ปี) และวัยปลาย (80 ปขี ึ้นไป) ทัง้ น้ีการจัดสวสั ดิการจากการศกึ ษาพบว่า ควรจดั ใหเ้ หมาะสมกบั ชว่ งวยั เชน่ วยั ตน้ ยงั สามารถทาำ งาน และชว่ ยเหลอื ตนเองไดอ้ ย ู่ ดงั นน้ั ควรเนน้ ไปทก่ี ารจดั สวสั ดกิ ารดา้ นรายได้ และการออม วัยกลางเป็นวัยท่ีร่างกายเริ่มเสื่อมถอยลงมากข้ึน และเร่ิมตระหนักในการใช้ชีวิตบ้ันปลาย ดังน้ันควรเน้นไปท่ีการ จดั กจิ กรรมทางสงั คมและการดแู ลปอ้ งกนั สขุ ภาพ หรอื วยั ปลายซง่ึ สว่ นใหญอ่ ยใู่ นภาวะพง่ึ พงิ ควรเนน้ ไปทกี่ ารดแู ลสขุ ภาพ สอดคลอ้ ง กบั แนวคดิ การแบ่งตามชว่ งอาย ุ (วรชยั ทองไทย, 2549 ; 89) แบ่งผสู้ ูงอายอุ อกเปน็ 3 กลมุ่ คือ (1) ผสู้ ูงอายุวยั ต้น (อาย ุ 60-69 ปี) (2) ผู้สงู อายุวยั กลาง (อายรุ ะหว่าง 70-79 ปี) ผ้สู ูงอายวุ ยั ปลาย (อาย ุ 80 ปีขน้ึ ไป) โรเบริ ์ต เพค ไดแ้ บง่ ผสู้ งู อายุเปน็ 2 กลุ่ม คอื ผ้สู ูงอายุวัยตน้ (อาย ุ 56-75 ปี) และผู้สูงอายุตอนปลาย (อาย ุ 75 ปขี น้ึ ไป) ทัง้ 2 กลุ่มมีความแตกตา่ งกนั ทัง้ ทางกายภาพ ซึ่งมีผลต่อการเปล่ยี นแปลงทางด้านจติ สังคมของผสู้ งู อาย ุ 3 ลักษณะ คอื (Eliopoulos, 1995: 16) (1) Ego differentiation and work-role preoccupation เปน็ ความร้สู กึ เกี่ยวกบั งานท่ีทำาอยโู่ ดยจะรู้สกึ วา่ ตนยงั มี คณุ คา่ อยตู่ อ่ เมอื่ มบี ทบาทลดลงหรอื เปลย่ี นไปจงึ พอใจทจ่ี ะหาสง่ิ อนื่ ๆ มาทาำ ทดแทน (วยั ผสู้ งู อายตุ อนตน้ ) (2) Body transcendence and body preoccupation เปน็ ความรู้สึกที่ผู้สงู อายยุ อมรบั วา่ สภาพรา่ งกายของตนถดถอยลงและชีวติ จะมสี ขุ ถา้ สามารถยอมรบั และปรับความรู้สกึ นไ้ี ด ้ (อายุท่ีเพิ่มขนึ้ ) (3) Ego transcendence and Ego preoccupation เปน็ ความรู้สึกที่ยอมรับกฎเกณฑ์และ การเปล่ยี นแปลงทางธรรมชาตแิ ละยอมรบั ความตายโดยไม่รู้สึกหวาดวติ ก (วัยผูส้ ูงอายุตอนปลาย) ก�รวิจยั เรื่องก�รจัดสวสั ดกิ �รท่เี หม�ะสมสำ�หรบั ผู้สูงอ�ยุในแตล่ ะชว่ งวยั 163

3. ขอ้ เสนอแนะ ผลจากการวิจัยคร้งั นีค้ ณะผู้วจิ ัยมีข้อเสนอแนะโดยสรุปดังตอ่ ไปนี้ ขอ้ เสนอแนะเพือ่ การปฏิบัติ 1. ด้านความมน่ั คงในชีวิต 1.1 สุขภาพ - กระทรวงสาธารณสุข ควรจดั ให้มีอาสาสมคั ร หรือผูด้ แู ลผสู้ งู อายุ ท่มี คี วามรูใ้ นการดแู ลผูส้ ูงอายุท่ีอยใู่ นช่วงสุดทา้ ย ของชวี ติ เพ่อื สร้างสภาวะทางจติ ใจให้สงบโดยใช้หลกั ทางศาสนา - หน่วยงานท่ีเก่ียวข้อง อาทิ กระทรวงสาธารณสุข กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ ควรเสริม สรา้ งศกั ยภาพของผดู้ แู ลหลกั ซงึ่ อาจจะเปน็ บตุ ร ญาตหิ รอื อาสาสมคั รในเรอื่ งของการดแู ลผสู้ ูงอายแุ ตล่ ะชว่ งวยั โดยเฉพาะผสู้ งู อายุ วัยปลาย (อาย ุ 80 ปีขน้ึ ไป) โดยมหี ลกั สูตรอย่างต่อเน่อื ง 1.2 ครอบครวั และการอยู่อาศยั - องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินควรสำารวจข้อมูลผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่ตามลำาพัง และวางแผนการดูแลร่วมกับกำานัน ผู้ใหญ่บ้าน ผู้นำาชุมชน และอาสาสมัครต่าง ๆ ในชุมชนเพ่ือดูแลและป้องกันปัญหาที่อาจจะเกิดขึ้นกับผู้สูงอายุ เช่น ปัญหาการ ถกู ทารณุ กรรม ปัญหาการถูกลอ่ ลวง เปน็ ตน้ - กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมน่ั คงของมนษุ ยค์ วรสง่ เสรมิ ใหช้ มุ ชนตระหนกั ถงึ ความสาำ คญั ของการอยรู่ วมกนั เป็นครอบครัวใหญ ่ ทส่ี ามารถพงึ่ พาอาศยั ดแู ลซงึ่ กนั และกันได ้ เพ่อื ลดสาเหตุการอยูต่ ามลำาพงั ของผู้สงู อายเุ นอื่ งจากบุตร/หลานไป 164 ทำางานต่างพื้นท่ ี หรือแยกครอบครัวไป และผสู้ ูงอายุเป็นหม้าย ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 1.3 ท่อี ยู่อาศยั และสภาพแวดล้อมทีเ่ หมาะสม - องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินและหน่วยงานท่ีเก่ียวข้องควรมีการบูรณาการความร่วมมือในการจัดสภาพแวดล้อมที่ เหมาะสมในการดำารงชวี ิตแก่ผสู้ ูงอายุ ทั้งภายในบ้านและท่ีสาธารณะใหม้ คี วามเหมาะสมต่อการดำาเนนิ ชีวิตของผูส้ ูงอาย ุ โดยการมี ส่วนร่วมของคนในหมู่บ้าน/ชุมชน เพื่อเป็นการป้องกันอุบัติเหตุท่ีจะเกิดขึ้นกับผู้สูงอายุ ลดภาวะเส่ียงการเป็นผู้สูงอายุติดเตียง เนือ่ งจากผู้สูงอายกุ ลุ่มตัวอย่างที่ค้นพบในงานวจิ ัยจะมปี ญั หาในเรื่องกระดูกและขอ้ มากท่ีสุด 2. ด้านการศกึ ษา 2.1 การศกึ ษาและการเรียนรู้ - ควรสรา้ งเสริมศกั ยภาพในเรื่องของการเตรียมความพร้อมในการจดั การตนเองในดา้ นตา่ งๆ ของผ้สู ูงอาย ุ ผู้ท่ีจะเข้า ส่วู ัยสงู อาย ุ สมาชกิ ในครวั เรอื น หรือญาติพ่ีนอ้ งของหนว่ ยงานทีเ่ กี่ยวข้อง - องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ ควรสง่ เสรมิ การจดั การเรยี นรใู้ นชมุ ชนตามอธั ยาศยั เชน่ จดั ใหม้ กี จิ กรรมของศนู ยถ์ า่ ยทอด วัฒนธรรม ศูนย์สุขภาพอย่างต่อเนื่อง และมีประสิทธิภาพ เพื่อให้ผู้สูงอายุได้ศึกษาเรียนรู้ในการดูแลสุขภาพ การได้แสดงความรู้ ความสามารถ และเกดิ การตระหนักในคณุ ค่าแหง่ ตน - การจัดทัศนศึกษาของหน่วยงานที่เก่ียวข้องควรเป็นไปตามความต้องการและความเหมาะสมกับภาวะสุขภาพของ ผู้สงู อายแุ ต่ละชว่ งวัย

2.2 การเข้าถงึ บริการข้อมลู ข่าวสาร คณะกรรมการกจิ การกระจายเสยี ง กจิ การโทรทศั น ์ และกจิ การโทรคมนาคมแหง่ ชาต ิ (กสทช.) กระทรวงเทคโนโลยแี ละ สารสนเทศ กระทรวงวัฒนธรรม องค์กรด้านการส่ือสารมวลชน ควรคำานึงถึงการผลิตส่ือที่เป็นประโยชน์ต่อผู้สูงอายุ เน่ืองจาก ผสู้ งู อายโุ ดยสว่ นใหญส่ ามารถเขา้ ถงึ บรกิ ารขอ้ มลู ขา่ วสารทางโทรทศั นซ์ ง่ึ ในปจั จบุ นั ยงั มสี อ่ื รายการทเ่ี หมาะสมกบั ผสู้ งู อายไุ มม่ ากนกั 3. ด้านเศรษฐกจิ 3.1 รายได้ - ควรเพ่ิมศักยภาพด้านการประกอบอาชีพอย่างย่ังยืนและครบวงจรระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง โดยมีการติดตาม ประเมินผลในฐานะพเี่ ล้ยี งในระยะแรกใหแ้ กผ่ ้สู ูงอาย ุ เพือ่ ลดภาวะพึง่ พงิ ดา้ นเศรษฐกิจและการสรา้ งคุณคา่ ในตนเองแก่ผู้สงู อายุ - กระทรวงการพัฒนาสงั คมและความมัน่ คงของมนุษยร์ ่วมกบั องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน ควรส่งเสรมิ และสนับสนนุ ใหเ้ กดิ การจดั ตั้งกองทนุ เพ่ือชว่ ยเหลอื ผสู้ งู อายุในระดบั ตำาบล - หน่วยงานท่ีเก่ียวข้องควรมีการพิจารณาทบทวนการจ่ายเบ้ียยังชีพให้แก่ผู้ท่ียากไร้ และมีความเป็นอยู่ที่ลำาบากเพ่ิม เฉพาะราย 3.2 การออม - กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมน่ั คงของมนษุ ยแ์ ละหนว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ ง ควรใหค้ วามรใู้ นการวางแผนดา้ นการเงนิ และการออมสำาหรับผทู้ จี่ ะเข้าสวู่ ัยผสู้ งู อาย ุ และความรูเ้ รือ่ งกฎหมายทีเ่ กย่ี วข้องกับการจัดการทรัพย์สินและมรดกของผ้สู ูงอายุ 4. ด้านสังคม 4.1 การมสี ่วนร่วมทางกิจกรรมทางสังคม - กรมกิจการผู้สูงอายุ ควรให้การสนับสนุนองค์การปกครองส่วนท้องถิ่นในการจัดกิจกรรมตามประเพณี วัฒนธรรม ของแต่ละทอ้ งถน่ิ เน่ืองจากการจัดสวัสดิการจะมสี ว่ นทีเ่ ก่ยี วกับการร่วมกจิ กรรมทางสังคมของผู้สูงอายซุ ่งึ มกี ารดำาเนนิ การในเกือบ ทกุ พ้นื ทีอ่ ย่างต่อเน่ืองในรูปแบบตา่ งๆ โดยอาศยั ประเพณี วัฒนธรรม เป็นตวั ผกู โยงกจิ กรรม - กรมกจิ การผสู้ ูงอาย ุ ควรจัดระบบการส่งเสรมิ และสนบั สนุนความเขม้ แขง็ ของชมรมผู้สงู อายใุ นระดบั ชาต ิ เนื่องจาก ชมรมผสู้ ูงอายุจะเปน็ กลไกในการพบปะ ช่วยเหลือเก้ือกลู กันของผูส้ ูงอาย ุ และคนในชุมชน - องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ ควรจดั ใหม้ ศี นู ยบ์ รกิ ารแกผ่ สู้ งู อาย ุ โดยมลี กั ษณะของศนู ยป์ ระกอบดว้ ยกจิ กรรม ทง้ั การพฒั นา สุขภาพร่างกาย กิจกรรมสันทนาการ กิจกรรมด้านการศึกษา รวมถึงการพัฒนาอาชีพและสร้างรายได้ โดยมีผู้สูงอายุและชุมชน เปน็ ผู้บริหารจดั การกนั เอง และความร่วมมอื ของหนว่ ยงานในพ้นื ท ่ี เช่น รพ.สต. กศน. - ควรมกี ารบรู ณาการความรว่ มมอื ในการขบั เคลอื่ นกจิ กรรมกลมุ่ ชมรมผสู้ งู อายกุ บั หนว่ ยงานทเี่ กยี่ วขอ้ งเพอื่ ดงึ ศกั ยภาพ ภูมิปญั ญาผสู้ ูงอาย ุ ซ่งึ นอกจากเปน็ การแลกเปล่ียนเรยี นรแู้ ลว้ ยังสามารถสรา้ งคุณค่าในตวั เองให้แก่ผสู้ งู อายุไดอ้ กี ทางหนึง่ 4.2 การเข้าถงึ บริการทางสังคม - กระทรวงการพัฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษย์ และกระทรวงสาธารณสุข ควรจัดให้มีการประชาสัมพันธ์ใน ช่องทางต่างๆ ท่แี พรห่ ลาย โดยวธิ ีเชิงรกุ ถงึ บ้านผู้สงู อายุโดยตรงในเรอ่ื งการเขา้ ถงึ สทิ ธิ การใชบ้ รกิ ารตา่ งๆของผสู้ ูงอายทุ พี่ ึงจะไดร้ บั เชน่ โทรทศั น์ บิลบอล์ด วิทย ุ อินเตอรเ์ นท็ เป็นต้น - กรมกิจการผู้สูงอายุ ควรมีการศึกษาข้อกฎหมายท่ีผู้สูงอายุเข้าถึงได้ไม่สมบูรณ์ นำามาประมวลผลแล้วจัดทำาความ ร่วมมอื ระหวา่ งหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับกฎหมายน้ัน เพ่ือผลกั ดันการเข้าถงึ ความรูก้ ฎหมายท่ผี สู้ ูงอายคุ วรทราบ ก�รวจิ ยั เร่อื งก�รจัดสวสั ดกิ �รทีเ่ หม�ะสมส�ำ หรับผู้สูงอ�ยใุ นแตล่ ะช่วงวัย 165

ขอ้ เสนอแนะเพ่อื การวจิ ยั - จากการศกึ ษาพบวา่ ความตอ้ งการของผสู้ งู อายใุ นเรอ่ื งของการจา่ ยเบย้ี ยงั ชพี เปน็ เรอ่ื งสาำ คญั ทสี่ ง่ ผลตอ่ การดาำ รงชวี ติ ของ ผ้สู ูงอาย ุ แต่ความเหน็ บางสว่ นมองวา่ เป็นการจา่ ยแบบปูพรม ผ้สู ูงอายุทไี่ มจ่ าำ เปน็ กไ็ ดร้ บั ในอตั ราเท่ากนั จงึ ควรมกี ารศกึ ษาวิจัยถงึ รปู แบบความเหมาะสมในการจา่ ยเบย้ี ยงั ชีพผสู้ งู อายุ - จากการศกึ ษาพบวา่ ในปจั จบุ นั ผสู้ งู อายมุ คี วามกงั วลใจในเรอื่ งของการทาำ งานหารายได ้ และตอ้ งการสวสั ดกิ ารในรปู แบบ ของการเสรมิ สร้างศักยภาพในการทำางาน ดังนนั้ ควรมกี ารวจิ ยั เชิงปฏบิ ตั ิการเพ่ือสรา้ งหลกั สูตรอาชีพทีเ่ หมาะสมแก่ผ้สู ูงอายุ 166 ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12

บรรณานุกรม ก�รวจิ ัยเรอ่ื งก�รจดั สวสั ดกิ �รทีเ่ หม�ะสมส�ำ หรับผูส้ งู อ�ยุในแต่ละช่วงวยั 167

บรรณานุกรม กระทรวงการพัฒนาสงั คมและความมั่นคงของมนุษย.์ 2556.ประมวลสถติ ดิ า้ นสงั คม ประจาำ ปี 2556. กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมน่ั คงของมนษุ ย,์ กรมพฒั นาสงั คมและสวสั ดกิ าร,สาำ นกั บรกิ ารสวสั ดกิ ารสงั คม.(2557).รายงาน ประจาำ ปี 2557 สำานักบรกิ ารสวัสดิการสังคม.กรุงเทพฯ:โรงพิมพช์ มุ นมุ สหกรณก์ ารเกษตรแหง่ ประเทศไทยจำากดั . กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์,สำานักงานกิจการสตรีและสถาบันครอบครัว, สถาบันพัฒนาสุขภาพอาเซียน มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล.(2526).รายงานการวจิ ยั การวเิ คราะหส์ ถานการณแ์ ละการศกึ ษานโยบายมาตรการในการจดั ระบบ สวัสดิการสังคมที่จำาเป็นสำาหรับครอบครัวผู้สูงอายุประสบสภาวะยากลำาบาก กรณีศึกษา:ครอบครัวผู้สูงอายุเล้ียงดู เดก็ ตามลาำ พงั และครอบครัวผสู้ ูงอายุอาศยั ตามลำาพงั .กรงุ เทพฯ:โรงพมิ พ์ พี.เอ.ลิฟวง่ิ จำากัด. กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์,สำานักงานส่งเสริมสวัสดิภาพและพิทักษ์เด็ก เยาวชน ผู้ด้อยโอกาสและ ผสู้ งู อาย,ุ คณะอนกุ รรมการจดั สมชั ชาผสู้ งู อายรุ ะดบั ชาต.ิ (2556).เอกสารหลกั และมตสิ มชั ชาผสู้ งู อายรุ ะดบั ชาติ ปี 2556. กรงุ เทพฯ:สำานกั งานส่งเสรมิ สวสั ดิภาพและพทิ กั ษ์เดก็ เยาวชนผู้ด้อยโอกาสและผู้สูงอาย.ุ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์,สำานักงานส่งเสริมสวัสดิภาพและพิทักษ์เด็ก เยาวชน ผู้ด้อยโอกาสและ ผู้สูงอายุ,คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.(2553).รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์โครงการวิจัยระบบการดูแล ระยะยาวเพือ่ เสริมสรา้ งความม่นั คงเพ่ือวยั ผสู้ งู อาย.ุ กรุงเทพฯ:ศกั ดโิ สภาการพิมพ์. กระทรวงการพัฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษย์,สำานักส่งเสริมและพิทักษ์ผู้สูงอายุ.(2556).คู่มือการดำาเนินงานศูนย์พัฒนา คุณภาพชวี ติ และสง่ เสริมอาชีพผู้สูงอาย.ุ กรงุ เทพฯ:สำานักส่งเสรมิ และพทิ ักษ์ผูส้ ูงอายุ. 168 กระทรวงการพัฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษย์,สำานักส่งเสริมและพิทักษ์ผู้สูงอายุ,วิทยาลัยประชากรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 มหาวทิ ยาลยั .(2556).รายงานการศกึ ษาโครงการตดิ ตามและประเมนิ ผลการดาำ เนนิ งานตามแผนผสู้ งู อายแุ หง่ ชาตฉิ บบั ท่ี 2 (พ.ศ.2554 – 2564) ระยะท่ี 2 (พ.ศ.2550 – 2554).กรงุ เทพฯ:วทิ ยาลยั ประชากรศาสตร์. นารรี ตั น ์ จิตรมนตรี และสาวิตร ี ทยานศิลป์.รายงานการวจิ ัยการทบทวนองคค์ วามรู้และแนวทางการ จัดระบบสวัสดิการ ผู้สูงอายุในประเทศไทย. บรรลุ ศริ ิพานชิ , 2542, ผูส้ ูงอายุไทย.กรุงเทพฯ: หมอชาวบา้ น. พรอนนั ต ์ กิตตมิ น่ั คง. (2547). ศึกษาความต้องการสวัสดกิ ารสังคมของผู้สงู อายใุ นจังหวดั นครราชสมี า. ภาณ ุ อดกลน้ั .(2551).ทฤษฎีการสูงอายุ:วิทยาลัยบรมราชชนนี อดุ รธาน.ี มานพ ตนั สภุ ายน.2553.รายงานการวจิ ยั ประเมนิ มาตรฐานการสง่ เสรมิ สวสั ดภิ าพและคมุ้ ครองพทิ กั ษส์ ทิ ธผิ สู้ งู อายแุ บบมสี ว่ นรว่ ม ในชุมชนเทศบาลตำาบลหนองตองพัฒนา อำาเภอหางดง จงั หวดั เชยี งใหม.่ มลู นธิ สิ ถาบนั วจิ ยั และพฒั นาผสู้ งู อายไุ ทย.(2557). รายงานประจาำ ปสี ถานการณผ์ สู้ งู อายไุ ทย พ.ศ.2556.กรงุ เทพฯ:บรษิ ทั อมั รนิ ทร์ พรน้ิ ตงิ้ แอนดพ์ ลบั ชงิ จาำ กดั (มหาชน). มลู นธิ สิ ถาบนั วจิ ยั และพฒั นาผสู้ งู อายไุ ทย (มส.ผส.).2555. รายงานประจาำ ปสี ถานการณผ์ สู้ งู อายไุ ทย พ.ศ.2553. กรงุ เทพฯบรษิ ทั : ที ควิ พี จาำ กดั ระพีพรรณคำาหอมและคณะ. (2547). โครงการการประเมินผลการจ่ายเงินสงเคราะห์เพ่ือการยังชีพสำาหรับผู้สูงอายุ.กรุงเทพฯ: คณะสงั คมสงเคราะห์ศาสตร์มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร.์

ระพีพรรณ คาำ หอม.(2557).สวสั ดกิ ารสงั คมกับสงั คมไทย.พมิ พค์ รัง้ ท่4ี .กรงุ เทพฯ:สาำ นักพิมพ์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร.์ วณ ี ปนิ่ ประทบี และคณะ (2550a) โรงพยาบาล 2 บาท ชุมชนบุ่งคล้า จรงิ ทไี่ มไ่ กลเกนิ ฝัน.กรุงเทพฯ: เอม ่ี เอ็นเตอร์ไพรส ์ จำากดั วณี ปิ่นประทีบ และคณะ (2550b) 1 ปี 24 บาท สรา้ งสขุ ภาพชุมชนศรฐี าน. กรงุ เทพฯ: เอม ่ี เอ็นเตอรไ์ พรส์ จาำ กัด วา่ ทรี่ อ้ ยเอกชาญวทิ ย ์ บว่ งราบ.ความตอ้ งการการไดร้ บั สวสั ดกิ ารของผสู้ งู อายใุ นตาำ บลเสาธงหนิ  อาำ เภอบางใหญ่ จงั หวดั นนทบรุ .ี ศศพิ ฒั น ์ ยอดเพชร (2550a) ศนู ยอ์ เนกประสงคส์ าำ หรบั ผสู้ งู อายใุ นชมุ ชน: กลไกการดาำ เนนิ งานเพอื่ ความ ยง่ั ยนื . กรงุ เทพ: มสิ เตอร์ กอ๊ ปปี้. ศศิพฒั น์ ยอดเพชร.2548. รายงานการวิจัยโครงการผู้ดูแลผ้สู งู อายใุ นครอบครวั .กรงุ เทพฯ: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. ศริ พิ นั ธุ์ สาสัตย,์ ทัศนา ชวู รรธนะปกรณ,์ และเพญ็ จนั ทร ์ เลิศรตั น.์ 2552. รูปแบบการปฏิบตั กิ ารดแู ล ผู้สงู อายุระยะยาวในสถาน บรกิ ารในประเทศไทย. กรงุ เทพฯ: มสิ เตอรก์ อ๊ ปป้(ี ประเทศไทย). สถาบนั วิจัยเพือ่ การพฒั นาประเทศไทย .2549. รายงานการวจิ ัยโครงการสรา้ งและขยายโอกาสในการเขา้ ถึง สาำ นกั งานหลักประกันสขุ ภาพแหง่ ชาต ิ .2550. คู่มอื ระบบหลักประกันสขุ ภาพในระดบั ทอ้ งถน่ิ หรือพื้นท่ี (กองทุน หลักประกัน สขุ ภาพองคก์ ารบริหารสว่ นตำาบล/เทศบาล).กรุงเทพ: บริษทั ศรีเมืองการพมิ พ์. สาำ นกั นโยบายและยทุ ธศาสตร ์ กระทรวงแรงงาน .2551. รายงานสรปุ ผลการจดั ประชมุ สมั มนา เรอ่ื ง“การสง่ เสรมิ การเตรยี มความ พร้อมขององคก์ รดา้ นแรงงานก่อนเข้าสู่วัยสูงอายุ”.กรงุ เทพ : บางกอกบลอ็ ก. สำานักสง่ เสรมิ และพทิ ักษผ์ ูส้ งู อายุ (มปป) “กองทุนผ้สู ูงอาย”ุ แผ่นพบั ประชาสัมพันธ์ สาำ นักสง่ เสรมิ และพทิ กั ษ์ผูส้ ูงอาย.ุ 2555.การขบั เคลอื่ นมาตรฐานการส่งเสริมสวัสดภิ าพและค้มุ ครองพทิ ักษ์ สทิ ธิผสู้ งู อายุไปสกู่ ารปฏบิ ัติ (พ.ศ.2551 – 2554).กรงุ เทพฯ:เทพเพ็ญวานสิ ย์. สาำ นักส่งเสรมิ และพิทกั ษ์ผู้สูงอาย.ุ 2555. แผนกลยทุ ธ์. สุภาณ ี อ่อนชื่นจติ ร และฤทยั พร ตรีตรง .2549 .การบรกิ ารสุขภาพท่บี ้าน Home Health Care Service(พมิ พค์ ร้ังท ี่ 2 )มปท. หลักประกันทางสงั คมขน้ั พื้นฐานสำาหรบั ผสู้ ูงอาย.ุ กรงุ เทพ: สำานกั งานปลดั กระทรวงแรงงาน. อรจติ ต ์ บำารงุ สกุลสวสั ด์,ิ ชนาทิพย ์ มารมย์ และกฤดาญชล ี เพ็ญภาค .2550 .คมู่ ือระบบหลกั ประกันสุขภาพในระดบั ท้องถน่ิ หรอื พนื้ ที่ (กองทุนหลกั ประกนั สุขภาพองคก์ ารบริหารส่วนตาำ บล/เทศบาล) กรุงเทพฯ: ศรเี มอื งการพมิ พ์. http://trat.nfe.go.th/trat/topic_old.php?page=0http://www.cps.chula.ac.th/pop_info/thai/nop7/aging/policy32. html http://www.agingthai.org/page/668 http://www.health.nu.ac.th/journal/73.pdf http://www.thaitgri.org/images/stories/report/52/thai/Situation_of_the_Thai_Elderly_2552.pdf ก�รวจิ ยั เรือ่ งก�รจัดสวสั ดกิ �รท่ีเหม�ะสมส�ำ หรบั ผสู้ ูงอ�ยใุ นแตล่ ะช่วงวยั 169

ส�ำ นักง�นสง่ เสรมิ และสนบั สนนุ วิช�ก�ร 1 - 12 170

ภาคผนวก ก�รวจิ ัยเร่อื งก�รจัดสวัสดิก�รทเี่ หม�ะสมสำ�หรับผูส้ ูงอ�ยใุ นแต่ละชว่ งวัย 171

ส�ำ นักง�นสง่ เสรมิ และสนบั สนนุ วิช�ก�ร 1 - 12 172

// // // // ลาำ ดบั ท่ีพืน้ ทป่ี ฏิบัตงิ าน เขต สสว. จงั หวดั เขต/อำาเภอ แขวง/ตำาบล เขตการปกครอง พื้นท่ปี ฏบิ ตั งิ าน กลมุ่ อายุ ลำาดบั ท่ผี สู้ ูงอายุ แบบสอบถ�ม โครงก�รวิจยั ก�รจดั สวสั ดิก�รทเ่ี หม�ะสมสำ�หรับผ้สู งู อ�ยใุ นแต่ละช่วงวัย ค�ำ ช้ีแจง แบบสอบถามฉบบั นี้ จดั ทาำ ขนึ้ เพอ่ื ใชใ้ นการเกบ็ รวบรวมขอ้ มลู ประกอบการวจิ ยั เรอ่ื ง การจดั สวสั ดกิ ารทเ่ี หมาะสมสาำ หรบั ผู้สูงอายุในแต่ละช่วงวัย โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์การจัดสวัสดิการสังคมสำาหรับผู้สูงอายุแต่ละช่วงวัยในปัจจุบัน ศึกษาความต้องการการจัดสวัสดิการสังคมสำาหรับผู้สูงอายุแต่ละช่วงวัย และกำาหนดรูปแบบการจัดสวัสดิการที่เหมาะสมสำาหรับผู้ สงู อายุแตล่ ะช่วงวยั แบบสอบถามฉบบั นใี้ ชส้ าำ หรับศกึ ษาวิจยั เทา่ นนั้ ซึ่งไม่สง่ ผลใดๆต่อทา่ น ดงั นนั้ เพอื่ ความสมบรู ณข์ องขอ้ มลู จงึ ขอความกรณุ าจากทา่ นใหข้ อ้ มลู ตามความจรงิ ทกุ ขอ้ เพอ่ื จะเปน็ ประโยชนต์ อ่ การศกึ ษาวจิ ยั ตอ่ ไป และขอขอบคณุ ในความชว่ ยเหลอื ทที่ า่ นได้สละเวลาในการตอบแบสอบถามมา ณ โอกาสน้ี คณะผวู้ ิจยั สาำ นักงานสง่ เสริมและสนบั สนุนวชิ าการ 1-12 แบบสอบถามแบง่ เป็น 4 ส่วน ดงั นี้ สว่ นท่ี 1 ขอ้ มูลท่วั ไปของผ้ตู อบแบบสอบถาม สว่ นที่ 2 ข้อมลู สถานการณ์การจัดสวสั ดกิ ารสงั คมสาำ หรับผู้สงู อายุ ส่วนที่ 3 ข้อมลู ความต้องการการไดร้ บั การจดั สวัสดิการสำาหรบั ผสู้ งู อายุ ส่วนท่ี 4 ขอ้ เสนอแนะและความคิดเห็นอน่ื ๆ สว่ นท่ี 1 ขอ้ มูลทั่วไปของผูต้ อบแบบสอบถาม โปรดทำาเคร่ืองหมาย ü ลงในช่อง o หรอื เติมขอ้ ความเขียนตอบตามความเป็นจรงิ เกีย่ วกับตวั ท่านในชอ่ งว่าง ผสู้ งู อายอุ าศยั อยู่ท่ี หมู่ท่_ี _________________ ซอย_____________________ถนน___________________ แขวง/ตำาบล______________________เขต/อาำ เภอ_____________________จงั หวดั __________________ พ้นื ทปี่ ฏบิ ัติงาน(EA)______________ 1. เพศ q (1) ชาย q (2) หญิง 2. อายุ ……………… ปี 3. ศาสนา q (1) พทุ ธ q (2) ครสิ ต์ q (3) อสิ ลาม q (4) อน่ื ๆ ระบ.ุ .................. 4. สถานภาพ q (1) โสด (ข�้ มไปตอบข้อ 6) q (2) สมรส q (3) หม้าย q (4) หยา่ ร้าง/แยกกันอยู่ 5. ท่านมีบตุ รหรอื ไม่ q (1) ไม่มี q (2) มี (ทยี่ ังมีชวี ิต) จำานวน................คน ก�รวิจัยเรื่องก�รจัดสวสั ดิก�รท่ีเหม�ะสมส�ำ หรบั ผ้สู ูงอ�ยุในแตล่ ะชว่ งวยั 173

6. ระดับการศึกษาสงู สดุ q (2) ประถมศกึ ษา q (1) ไม่ไดเ้ รียน/เรยี นแตไ่ ม่จบประถมศกึ ษาตอนต้น q (4) มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย / ปวช. q (3) มัธยมศกึ ษาตอนต้น q (6) ปริญญาตรี q (5) ปวส./ อนุปริญญาตรี q (8) อ่ืนๆ (ระบุ)............................ q (7) สงู กวา่ ปรญิ ญาตรี สว่ นที่ 2 ข้อมลู สถานการณ์การจดั สวัสดกิ ารสงั คมสำาหรับผสู้ งู อายุ(ดา้ นความมั่นคงในชีวติ การศึกษา เศรษฐกิจ สงั คม ) โปรดทาำ เคร่ืองหมาย ü ลงในช่อง o หรือเตมิ ข้อความเขยี นตอบตามความเป็นจริงเก่ยี วกับตวั ท่านในช่องว่าง 7. ท่านมคี วามกังวลใจเกยี่ วกบั การใชช้ ีวติ ในยามที่ทา่ นชราภาพหรือไม่อย่าง q (1) ไมม่ ีความกังวลใจ q (2) มคี วามกังวลใจ (ตอบไดม้ �กกว่� 1 ขอ้ ) q (2.1) โรคประจำาตวั /สขุ ภาพร่างกาย q (2.2) บุตรหลานไมเ่ ลย้ี ง จะไมม่ ที ี่อยู่ q (2.3) ทำางานไมไ่ ด้/ไม่มรี ายไดม้ าเลย้ี งครอบครัว q (2.4) เงนิ ออม/บำาเหนจ็ /บาำ นาญอาจไม่พอใช้ q (2.5) ไม่มีเพอื่ นต้องอยคู่ นเดียว q (2.6) ครอบครวั จะให้ไปอยใู่ นสถานสงเคราะห์ สถานเล้ยี งดูผสู้ ูงอายุ q (2.7) ไมม่ ีทใ่ี หไ้ ปรวมกลุ่ม/ทาำ กิจกรรมสำาหรบั ผู้สงู อายุ q (2.8) ถา้ มีปญั หาหรอื ความเดอื ดรอ้ นจะ ปรึกษาใคร/ทไ่ี หนได้บา้ ง 174 q (2.9) อ่นื ๆ (ระบุ)................................................ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ประเด็นสขุ ภ�พ ด�้ นคว�มม่นั คงในชวี ิต ประเดน็ สขุ ภ�พ 8. ปัจจบุ นั ทา่ นมีปัญหาด้านสขุ ภาพหรอื โรคประจาำ ตวั ตอ่ ไปนีห้ รอื ไม่ (ตอบได้ม�กกว�่ 1 ขอ้ ) q (1) โรคหลอด/เสน้ เลอื ดในสมองตีบ q (2) โรคความดนั โลหติ สงู /ตา่ำ q (3) โรคเบาหวาน q (4) โรคหัวใจ/หลอดเลือดหัวใจตีบ q (5) โรคมะเร็ง q (6) อัมพาต/อมั พฤกษ์ q (7) โรคปวดตามข้อ/ขอ้ เส่อื ม/เข่าเสือ่ ม q (8) โรคเก่ยี วกบั ตา(ต้อกระจก/ต้อหนิ /ตอ้ เนื้อ) q (9) อนื่ ๆ (ระบ)ุ ................................................ 9. ทา่ นมหี ลักประกนั สขุ ภาพทีจ่ ัดโดยภาครัฐอยา่ งไร q (1) สวสั ดกิ ารขา้ ราชการ/พนกั งานรัฐวิสาหกิจ(จากตวั เอง) q (2) สวัสดกิ ารขา้ ราชการ/พนักงานรฐั วสิ าหกิจ(จากค่สู มรส) q (3) สวสั ดกิ ารข้าราชการ/พนกั งานรฐั วสิ าหกิจ(จากบุตร) q (4) ประกนั สังคม/กองทนุ เงินทดแทน q (5) ประกนั สุขภาพถ้วนหน้า(บัตรทอง)

10. ทา่ นเคยใชส้ วสั ดิการในการรักษาพยาบาลท่ีจัดโดยภาครัฐหรือไม่ q (1) ไมเ่ คยใชเ้ พราะเหตใุ ด (ตอบไดม้ �กกว่� 1 ขอ้ ) q (1.1) ไมร่ ูว้ า่ มสี ิทธิ q (1.2) ไมม่ น่ั ใจในคุณภาพเนื่องจากรกั ษาฟรี q (1.3) ไมไ่ ดอ้ ย่ใู นภมู ิลาำ เนาทีใ่ ช้สิทธิ q (1.4) เจ็บป่วยเพียงเล็กน้อย q (1.5) อบุ ัตเิ หตุ/เจ็บป่วยฉกุ เฉนิ q (1.6) สถานพยาบาลอยไู่ กล/เดนิ ทางไมส่ ะดวก q (1.7) แพทย์วนิ จิ ฉัยโรคไม่เกง่ /รกั ษาไมห่ าย q (1.8) อ่ืนๆ (ระบ)ุ ................................................ q (2) เคยใช้ 11. ท่านมหี ลกั ประกนั ในการรกั ษาพยาบาลท่นี อกเหนือจากท่ีภาครัฐจัดให้อยา่ งไร (ตอบได้ม�กกว่� 1 ข้อ) q (1) ประกนั สขุ ภาพ q (2) กองทุนสวสั ดกิ ารชุมชน/สจั จะออมทรพั ย์ q (3) สวสั ดิการท่นี ายจา้ งจัดให้ q (4) อน่ื ๆ (ระบ)ุ ................................................ 12. ท่านทาำ กิจกรรมเหล่านีด้ ว้ ยตนเองได้หรือไม่ 12.1 รับประทานอาหารเมือ่ เตรยี มสำารับไว้ให้เรยี บรอ้ ยต่อหนา้ q (0) ไม่สามารถตักอาหารเข้าปากได้ ต้องมีคนปอ้ นให้ q (1) ตักอาหารเองได้แตต่ ้องมีคนช่วย เชน่ ช่วยใชช้ อ้ นตกั เตรียมไว้ให้หรอื ตดั เป็นเล็กๆไวล้ ่วงหน้า q (2) ตกั อาหารและชว่ ยตัวเองได้เปน็ ปกติ 12.2 ลา้ งหน้า หวผี ม แปรงฟัน โกนหนวด ในระยะเวลา 24 - 48 ช่วั โมงที่ผ่านมา q (0) ตอ้ งการความชว่ ยเหลือ q (1) ทำาเองได้ (รวมทั้งทีท่ ำาได้เองถ้าเตรยี มอปุ กรณ์ไว้ให้) 12.3 ลุกน่ังจากที่นอน หรอื จากเตยี งไปยงั เกา้ อี้ q (0) ไมส่ ามารถน่งั ได้ (นงั่ แล้วจะล้มเสมอ) หรอื ตอ้ งใชค้ นสองคนชว่ ยกันยกขึน้ q (1) ต้องการความช่วยเหลอื อยา่ งมากจึงจะน่ังได้ เช่น ตอ้ งใชค้ นท่แี ข็งแรงหรือมีทักษะ 1 คน หรือใชค้ นท่ัวไป 2 คนพยุง หรอื ดันขึ้นมาจงึ จะนั่งอย่ไู ด้ q (2) ต้องการความช่วยเหลอื บา้ ง เช่น บอกให้ทาำ ตาม หรือชว่ ยพยุงเล็กน้อย หรอื ตอ้ งมคี นดูแลเพื่อความปลอดภัย q (3) ทาำ ไดเ้ อง 12.4 ใช้ห้องนาำ้ q (0) ช่วยตัวเองไม่ได้ q (1) ทาำ เองได้บ้าง (อยา่ งนอ้ ยทำาความสะอาดตวั เองไดห้ ลงั จากเสรจ็ ธุระ) แตต่ ้องการความชว่ ยเหลอื ในบางสง่ิ q (2) ชว่ ยตวั เองไดด้ (ี ขนึ้ นง่ั และลงจากโถสว้ มเองได้ ทาำ ความสะอาดไดเ้ รยี บรอ้ ยหลงั จากเสรจ็ ธรุ ะ ถอดใสเ่ สอื้ ผา้ ไดเ้ รยี บรอ้ ย) 12.5 การเคล่อื นท่ีภายในห้องหรือบ้าน q (0) เคล่อื นทไี่ ปไหนไม่ได้ q (1) ต้องใช้รถเขน็ ชว่ ยตวั เองให้เคล่อื นท่ีได้เอง (ไมต่ อ้ งมคี นเข็นให้) และจะต้องเขา้ ออกมุมหอ้ งหรือประตไู ด้ q (2) เดนิ หรือเคล่อื นทีโ่ ดยมีคนช่วย เช่น พยุง หรอื บอกใหท้ าำ ตาม หรอื ต้องใหค้ วามสนใจดแู ลเพ่อื ความปลอดภัย q (3) เดนิ หรอื เคลอ่ื นท่ีได้เอง ก�รวจิ ยั เรอ่ื งก�รจดั สวสั ดิก�รที่เหม�ะสมสำ�หรบั ผู้สูงอ�ยุในแต่ละชว่ งวยั 175

12.6 การสวมใสเ่ ส้อื ผา้ q (0) ตอ้ งมคี นสวมใส่ให้ ชว่ ยตวั เองแทบไม่ไดห้ รอื ไดน้ ้อย q (1) ชว่ ยตัวเองได้ประมาณร้อยละ 50 ท่ีเหลอื ตอ้ งมคี นช่วย q (2) ช่วยตวั เองไดด้ ี (รวมทง้ั การตดิ กระดมุ รดู ซบิ หรือใชเ้ สื้อผ้าที่ดดั แปลงใหเ้ หมาะสมกไ็ ด้) 12.7 การขึ้นลงบนั ได 1 ชั้น q (0) ไม่สามารถทำาได้ q (1) ต้องการคนชว่ ย q (2) ขน้ึ ลงได้เอง (ถา้ ตอ้ งใชเ้ คร่ืองช่วยเดิน เช่น walker จะตอ้ งเอาข้ึนลงได้ด้วย) 12.8 การอาบนา้ำ q (0) ตอ้ งมีคนช่วยหรอื ทาำ ให้ q (1) อาบนำา้ เองได้ 12.9 การกล้นั การถ่ายอุจจาระในระยะ 1 สปั ดาหท์ ่ผี ่านมา q (0) กลน้ั ไม่ได้ หรือตอ้ งการการสวนอุจจาระอย่เู สมอ q (1) กลนั้ ไม่ได้บางครั้ง (เปน็ นอ้ ยกวา่ 1 ครั้งต่อสปั ดาห์) q (2) กลัน้ ไดเ้ ป็นปกติ 12.10 การกลัน้ ปสั สาวะในระยะ 1 สปั ดาหท์ ่ีผา่ นมา q (0) กลน้ั ไมไ่ ด้ หรือใสส่ ายสวนปัสสาวะแตไ่ ม่สามารถดูแลเองได้ q (1) กลน้ั ไมไ่ ด้บางคร้งั (เปน็ น้อยกวา่ วนั ละ 1 คร้ัง) q (2) กลน้ั ไดเ้ ปน็ ปกติ 176 13. ท่านมกี ายอปุ กรณ์ใดบา้ ง เพ่อื ชว่ ยอำานวยความสะดวกในการดำาเนินชวี ิต ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 อุปกรณ์/กายอปุ กรณ์ ไมม่ ี มี (1) เครอ่ื งชว่ ยฟัง (2) ไมเ้ ทา้ /ไมเ้ ทา้ สามขา (3) โครงจบั เพอ่ื เพ่ิมความม่ันคงเวลาเดนิ (Walker) (4) ไม้คาำ้ ยนั ช่วยเดนิ (Crutch) (5) รถนง่ั (Wheelchair) (6) เกา้ อนี้ งั่ ถ่ายหรอื รถเขน็ นัง่ ถา่ ย (7) เกา้ อี้น่ังอาบน้าำ (8) เตียงผ้ปู ว่ ย (9) ท่นี อนลม/นำา้ ปอ้ งกันแผลกดทบั (10) เครือ่ งตรวจปรมิ าณน้ำาตาลในเลอื ด (11) ชุดใหอ้ อกซเิ จน (12) เคร่อื งวดั ความดัน

สุขภ�วะท�งจติ วัดจากการประเมนิ ภาวะซมึ เศรา้ ในผู้สงู อายุ 14. ในชว่ ง 2 สัปดาหท์ ีผ่ า่ นมาผู้สูงอายุมีอาการดงั ต่อไปนห้ี รอื ไม่ (อาจเปน็ อาการที่ผู้สัมภาษณห์ รอื ญาตสิ งั เกตได)้ ข้อคำาถาม ไมใ่ ช่ ใช่ (1) มอี ารมณซ์ มึ เศรา้ หรอื ทอ้ แท้ใจ (2) ขาดความสนใจหรือไม่มคี วามสขุ ในสงิ่ ตา่ งๆ ทเ่ี คยชอบหรอื ทำาอย่เู ปน็ ประจาำ (3) นา้ำ หนักตวั เปล่ียนแปลงไปจากเดมิ เกินกวา่ 2 กก. (ไมเ่ กย่ี วกบั การลดนา้ำ หนกั ) (4) ในช่วงเวลากลางคืน นอนไม่หลับหรือหลบั มากไป (ไมเ่ กี่ยวกบั การทานยาหรอื นอนกลางวนั มากเกินไป) (5) ออ่ นเพลีย ไม่มีแรง เชื่องชา้ (6) รสู้ กึ กระวนกระวาย น่ังไม่ตดิ (7) รสู้ ึกว่าตนเองไมม่ ีคุณค่า หรือรูส้ ึกผิด และโทษตัวเอง (8) ไม่มสี มาธิในการทำางาน หรอื หมกม่นุ กับความคิดของตนเอง (9) คิดอยากตาย มีแผนการทีจ่ ะทำาหรือเคยฆ่าตวั ตาย ประเดน็ ครอบครัวและก�รอย่อู �ศยั ห�กท่�นอยู่ต�มลำ�พังตอบข้อ 15 – 16 15. ทำาไมท่านต้องอยูต่ ามลำาพัง q (1) โสด q (2) หมา้ ย q (3) บุตร/หลานไปทำางานท่ีอืน่ q (4) บุตร/หลานแยกครอบครัว q (5) อนื่ ๆ (ระบุ).................................................. 16. ทา่ นมปี ญั หาในการอยู่ตามลำาพังหรอื ไม่ q (1) ไมม่ ี q (2) มี เพราะเหตใุ ด q (2.1) เหงา ว้าเหว่ q (2.2) ไม่มคี นช่วยทาำ งานบ้าน q (2.3) ไมม่ คี นดูแลเม่ือเจ็บป่วย q (2.4) ตอ้ งเลยี้ งชีพด้วยตนเอง/ มีปัญหาการเงิน q (2.5) อน่ื ๆ (ระบุ).................................................. ห�กท�่ นไมไ่ ด้อยูต่ �มล�ำ พังตอบขอ้ 17 – 18 17. ทา่ นอาศัยอย่กู ับใครบา้ ง (ตอบได้ม�กกว�่ 1 ขอ้ ) q (2.1) ค่สู มรส q (2.2) บุตรชาย q (2.3) บตุ รหญิง q (2.4) บตุ รสะใภ/้ เขย q (2.5) พน่ี ้อง q (2.6) หลาน q (2.7) บุคคลอนื่ (ระบุ).................................................... ก�รวจิ ัยเร่ืองก�รจัดสวสั ดิก�รท่ีเหม�ะสมส�ำ หรับผ้สู งู อ�ยใุ นแตล่ ะช่วงวยั 177

18. ในช่วง 1 ปีท่ีผ่านมาทา่ นทาำ กิจกรรมกับสมาชิกในครอบครวั ท่ีพกั อาศยั ด้วยกันหรอื กบั สมาชกิ ทพี่ กั อาศยั อยู่ท่อี ่ืน (พดู คุย/ปรึกษา/ชว่ ยเหลือ/ให้กำาลังใจซึ่งกันและกัน)อย่างไร) q (1) ไม่มี q (2) เปน็ บางครง้ั q (3) เป็นประจำา 19. ปจั จุบันใครเป็นผดู้ ูแลหลกั (ทใ่ี ชเ้ วลาส่วนใหญใ่ นการดแู ลใหค้ วามช่วยเหลอื ทา่ นในการใชช้ ีวติ ประจาำ วนั อยา่ งสมำา่ เสมอ) ในการทาำ กจิ วตั รประจำาวนั ของท่านมากที่สดุ q (1) ไมม่ ี (ข�้ มไปตอบข้อ 21) q (2) มผี ู้ดูแลหลักเป็นใคร q (2.1) คสู่ มรส q (2.2) บุตรชาย q (2.3) บุตรหญงิ q (2.4) บตุ รเขย/บตุ รสะใภ้ q (2.5) พอ่ /แม่ q (2.6) พี่/น้อง q (2.7) หลาน q (2.8) ญาติ q (2.9) เพ่อื น/เพื่อนบา้ น/คนรจู้ กั q (2.10) พยาบาล/ผู้ชว่ ยพยาบาล q (2.11) คนรบั ใช้/ลกู จา้ ง q (2.12) อ่นื ๆ (ระบ)ุ ............................................. 20. ผดู้ แู ลหลักของท่าน ในขอ้ 19 อาศัยอยูท่ ่ีใด q (1) อยูใ่ นครวั เรอื นเดียวกัน q (2) อยบู่ า้ นติดกันหรือใกล้กัน q (3) อย่ใู นหมบู่ า้ นหรอื เขตเทศบาลเดยี วกัน q (4) อย่ใู นจังหวัดเดยี วกนั q (5) อยู่คนละจังหวดั q (6) อนื่ ๆ (ระบุ) ..................................................... 21. ถ้าท่านชราภาพมากๆจนช่วยเหลือตัวเองไดไ้ มด่ ี ท่านต้องการให้ใครเป็นผู้ดแู ลเป็นประจำา 178 q (1) ไม่ต้องการผดู้ ูแลประจาำ q (2) คนในครอบครวั เป็นผูด้ ูแล (ระบุความสมั พนั ธ์) ........... q (3) ยินดจี า้ งคนอืน่ ทไ่ี มใ่ ชค่ นในครอบครวั ใหด้ ูแล q (4) ยินดไี ปอยสู่ ถานดูแลผ้สู งู อายุ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 q (5) อื่นๆ (ระบ)ุ ..................................... 22. ห�กมีคว�มจำ�เป็นท่ีท่านต้องมีผู้ดูแลแต่ผู้ดูแลไม่ส�ม�รถดูแลท่�นได้ในช่วงเวล�กล�งวัน ท่านอยากให้คนในครอบครัว แกไ้ ขปญั หาอยา่ งไร (ตอบไดม้ �กกว่� 1 ข้อ) q (1) ผู้สงู อายอุ ย่ไู ด้เองตามลำาพงั q (2) ให้สมาชกิ ในครวั เรอื นคนอื่นมาดูแลแทน q (3) ให้ลกู หลานทีอ่ ยู่คนละครวั เรือนมาดูแลแทน q (4) ให้ญาติพีน่ ้องที่อยู่คนละครวั เรอื นมาดูแลแทน q (5) ฝากผสู้ ูงอายุไว้กบั เพ่ือนบ้าน q (6) จา้ งคนมาดูแลผสู้ ูงอายุ q (7) นำาผสู้ ูงอายุไปฝากไว้ท่บี า้ นของลกู หลาน/ญาตพิ ่นี อ้ ง q (8) ฝากไวท้ ีโ่ รงพยาบาลหรอื สถานบรกิ ารที่รบั ดแู ลเวลากลางวนั q (9) อ่นื ๆ (ระบ)ุ ....................................... 23. ห�กมีคว�มจำ�เป็นท่ีท่านต้องมีผู้ดูแลแต่ผู้ดูแลติดธุระหรือมีเหตุผลใดๆที่ทำาให้ไม่ส�ม�รถดูแลท่�นได้เป็นเวล�ติดต่อกัน หล�ยวัน ทา่ นอยากใหค้ นในครอบครวั แกไ้ ขปญั หาอยา่ งไร (ตอบได้ม�กกว่� 1 ขอ้ ) q (1) ผูส้ งู อายอุ ยู่ได้เองตามลำาพงั q (2) ให้สมาชกิ ในครวั เรือนคนอื่นมาดูแลแทน q (3)ใหล้ กู หลานท่อี ยู่คนละครวั เรอื นมาดแู ลแทน q (4) ใหญ้ าตพิ น่ี อ้ งทอ่ี ยูค่ นละครวั เรือนมาดแู ลแทน q (5) ฝากผสู้ งู อายไุ วก้ ับเพือ่ นบา้ น q (6) จ้างคนมาดูแลผสู้ งู อายุ q (7) นำาผสู้ ูงอายุไปฝากไว้ทีบ่ ้านของลูกหลาน/ญาตพิ น่ี อ้ ง q (8) ฝากไว้ท่ีโรงพยาบาลหรือสถานบริการท่รี ับดูแลแบบคา้ งคืน q (9) อ่ืนๆ (ระบ)ุ ..............................................

24. หากมคี วามจำาเปน็ ต้องใช้บรกิ ารสถานบริการผสู้ ูงอายุของรฐั หรอื ของเอกชน ทา่ นคดิ ว่าจะใช้บริการหรือไม่ q (1) ไม่ใช้ เพราะ (ตอบไดม้ �กกว่� 1 ขอ้ ) q (1.1)ไม่ไว้ใจ ไม่ม่นั ใจวา่ จะดูแลได้ดี q (1.2) เชือ่ ว่าคนในครอบครัวดูแลไดด้ กี วา่ q (1.3) สงสารตวั เอง/สงสารผสู้ ูงอายุ q (1.4) กงั วลใจที่จะต้องอยูร่ ่วมกบั คนทไี่ ม่รู้จกั ไมค่ นุ้ เคย q (1.5) ไมอ่ ยากทิ้งบา้ นโดยท่ไี มม่ คี นอยู่ q (1.6) ไมอ่ ยากเสยี เงนิ q (1.7) ไมม่ ีเงินมากพอทจี่ ะจา่ ย q (1.8) อ่นื ๆ (ระบ)ุ ............................................................. q (2) ใช้ เพราะ (ตอบไดม้ �กกว่� 1 ข้อ) q (1.1) ท่บี ้านไมม่ คี นดูแล q (1.2) คนในครอบครัวมเี วลาดแู ลน้อย q (1.3) ตอ้ งการผดู้ แู ลทมี่ ที ักษะ q (1.4) ต้องการการดูแลช่วยเหลอื ในการปฏิบตั กิ ิจวตั รประจาำ วนั q (1.5) เบ่อื บ้าน คนในครอบครวั จู้จขี้ ้ีบน่ q (1.6) ไมอ่ ยากเปน็ ภาระของบตุ รหลาน q (1.7) ไม่ อยากไปอยรู่ ว่ มกบั ญาติคนอนื่ ๆ q (1.8) อ่นื ๆ (ระบ)ุ ............................................................ ประเดน็ ทอี่ ยอู่ �ศัย/สภ�พแวดล้อมทเี่ หม�ะสม 25. บา้ นทีท่ า่ นอยใู่ นปจั จุบนั นเี้ ป็นของใคร q (1) ตนเอง q (2) คสู่ มรส q (3) บตุ ร q (4) หลาน q (5) พี่นอ้ ง q (6) ญาติ q (7) อน่ื ๆ (ระบ)ุ .............................. 26. สภาพทอี่ ยูอ่ าศัยของท่านเป็นอย่างไร (ก�รสงั เกตของผู้สัมภ�ษณ์ เพม่ิ เติมในข้อสงั เกต) สภาพท่ีอยอู่ าศัย ไม่มี มี ข้อสงั เกต (1) มคี วามมั่นคงแข็งแรง (2) มีห้องนำา้ ห้องสว้ มที่อยใู่ นบ้าน ใช้ไดส้ ะดวกและปลอดภัย (3) มีราวยดึ เกาะภายในบา้ น (4) มแี สงสวา่ งเพียงพอการใช้ชีวติ (5) มีความสะอาดภายในบา้ นและบรเิ วณบ้าน (6) มีความปลอดภัยจากการเกิดอบุ ัติเหตุทั้งในบ้านและบริเวณบ้าน (7) มคี วามปลอดภัยในชีวติ และทรพั ยส์ นิ เชน่ ไม่มีแหลง่ อบายมุข ไม่ไกลจากเพ่ือนบา้ น ก�รวจิ ัยเรือ่ งก�รจัดสวัสดกิ �รท่ีเหม�ะสมส�ำ หรับผูส้ งู อ�ยใุ นแตล่ ะชว่ งวยั 179

ด้�นก�รศกึ ษ� ประเดน็ ก�รศึกษ�และก�รเรยี นรู้ 27. ทา่ นรวู้ า่ มีบรกิ ารทางด้านการศึกษาและการเรยี นรใู้ นชุมชนและเคยใชบ้ ริการหรือไม่ รายละเอยี ด ไมร่ ู้ รู้ การใชบ้ ริการ ไม่มี มี ไมเ่ คยใช้ เคยใช้ (1) มีการจัดการเรียนร้ใู นชมุ ชนตามอัธยาศยั เช่น ศูนย์ถา่ ยทอดวฒั นธรรม ศนู ย์ สุขภาพ เปน็ ต้น (2) มีหอ้ งสมุดประชาชน /ท่อี ่านหนังสือประจำาหมู่บา้ น (3) มกี ารเปิดโอกาสใหท้ า่ นได้แสดงความสามารถหรอื เป็นคลังสมองภูมิปญั ญา (4) มีสื่อการเรียนรู้ หรอื อุปกรณ์ทท่ี นั สมยั เช่น อนิ เตอร์เน็ตตำาบล (5) มกี ารจัดไปทศั นศึกษา ศึกษาดูงาน ประเด็นก�รเข�้ ถึงบริก�รข้อมูลข่�วส�ร ไมใ่ ช้ ใช้ 28. ท่านเข้าถงึ ข้อมลู ขา่ วสารโดยชอ่ งทางเหลา่ น้หี รอื ไม่ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 รายละเอยี ด 180 (1) หอกระจายขา่ ว เสียงตามสาย (2) วทิ ยุ (3) โทรทศั น์ (4) หนังสอื พิมพ ์ /นิตยสาร (5) แผน่ พบั /ใบปลวิ (6) ปา้ ยประกาศ/โปสเตอร์ (7) รถแห่ประชาสัมพันธ์ (8) อินเตอรเ์ น็ต/คอมพวิ เตอร์ (9) ส่ือออนไลน์ เช่น ไลน ์ เฟสบคุ๊ (10) บุคคลตา่ ง ๆ (เช่น ผู้นาำ ชุมชน ญาต ิ เพอ่ื น ฯลฯ) ประเดน็ ก�รมีร�ยได้ ด�้ นเศรษฐกิจ ประเด็นร�ยได้ q (2) รับจา้ ง 29. กอ่ นอายุ 60 ปี ทา่ นประกอบอาชพี อะไร q (4) รบั ราชการ q (6) ลกู จา้ งเอกชน q (1) เกษตรกรรม q (3) คา้ ขาย/ธุรกิจส่วนตวั q (5) รัฐวิสาหกิจ q (7) อ่ืนๆ (ระบ)ุ .....................................