เล่มรวม การจัดสวัสดิการที่เหมาะสมสำหรับผู้สูงอายุแต่ละช่วงวัย

จะยังสามารถขยายออกไปใหค้ รอบคลุมกลุ่มประชากรก่อนวยั สูงอายุ เพ่ือใหเ้ กิดกระบวนการเรียนรู้ร่วมกันของคนวัยแรงงาน เพือ่ ใหม้ กี ารเตรยี มการพรอ้ มรบั ความเปลยี่ นแปลงทางรา่ งกาย จติ ใจ อารมณ ์ สงั คมและเพอื่ ปรบั ทศั นคต ิ เรยี นรกู้ ารสรา้ งความสมั พนั ธ์ กับผู้อื่นให้สามารถดำารงชีวิตในวัยสูงอายุได้อย่างเหมาะสมกับตนเอง และสอดคล้องกับสถานการณ์ทางสังคมท่ีเปล่ียนแปลงไป มีการเตรียมการวางแผนสำาหรับการดำาเนินชีวิตในวัยสูงอายุ (http://www.thaitgri.org/images/stories/report/52/thai/ Situationof_the_Thai_Elderly_2552.pdf) 3.3 รปู แบบการสงเคราะหแ์ ละจดั สวสั ดกิ ารต่างๆ ของผสู้ ูงอายุในประเทศไทย การสงเคราะหแ์ ละจดั สวสั ดกิ ารผสู้ งู อายุ เปน็ การชว่ ยเหลอื สนบั สนนุ หรอื การเกอื้ หนนุ จากครอบครวั หรอื หน่วยงานภาครฐั เพื่อให้ผู้สูงอายุมีความมั่นคงทางด้านเศรษฐกิจและสังคม มีหลักประกันในการดำารงชีวิต และด้านสุขภาพ ได้รับการดูแลทางด้าน รา่ งกายและจติ ใจ และไดร้ บั ความสะดวกสบายตามสมควร ตลอดจนการดาำ เนนิ การเพอ่ื ใหผ้ สู้ งู อายไุ ดร้ บั การคมุ้ ครอง ดแู ลใหม้ คี วามสขุ ไม่ต้องเร่ร่อน หรือถูกทอดทิ้งให้ว้าเหว่ รวมท้ังจะเสริมสร้างทัศนคติและพัฒนาค่านิยม เพื่อให้เกิดความกตัญญูต่อบุพการี โดย จดั ให้มกี ารสงเคราะหท์ ั้งภายในและภายนอกสถานสงเคราะห ์ ใหบ้ ริการในรูปหน่วยเคลือ่ นท ี่ และใหบ้ รกิ ารบ้านพักฉกุ เฉนิ รปู แบบ การจดั กิจกรรมต่างๆ เพือ่ ช่วยพฒั นาคณุ ภาพชีวติ ใหแ้ กผ่ ูส้ ูงอาย ุ อาจแบง่ ออกเปน็ จำานวน 7 ด้าน ดงั ต่อไปน ้ี (เกรยี งศกั ด ิ์ ช่อื เล่อื ม, 2552 : 43 – 45) การจดั กจิ กรรมดา้ นเศรษฐกจิ และการเงนิ คอื เนน้ การสง่ เสรมิ อาชพี และเพม่ิ รายไดแ้ กผ่ สู้ งู อายทุ กุ อาชพี ทม่ี คี วามหลากหลาย ความถนดั การใหส้ วสั ดกิ ารออมเงนิ หรอื สวสั ดกิ ารรกั ษาพยาบาลยามเจบ็ ปว่ ยเมอ่ื เขา้ โรงพยาบาล การชว่ ยเหลอื คา่ ทาำ ศพ สงเคราะห์ มอบเบี้ยยังชีพ การมอบวัสดุอุปกรณ์ เส้ือผ้า และถุงยังชีพให้แก่ผู้สูงอายุท่ียากจนและไร้ท่ีพ่ึงที่มีคุณสมบัติตามเกณฑ์ รวมไปถึง การจัดให้มีบำานาญหรือบำาเหน็จแก่ข้าราชการเกษียณ พนักงานรัฐวิสาหกิจบางแห่ง และลูกจ้างท่ีประกันตนตามเง่ือนไข เพ่ือเป็น การประกันรายไดใ้ หแ้ ก่ผ้สู ูงอายุ การจัดกจิ กรรมดา้ นสังคม คอื เน้นจดั กจิ กรรมพบปะ สงั สรรค ์ สนทนาพดู คุย และแลกเปลย่ี นความรสู้ กึ รวมไปถึงการจดั กจิ กรรมในผู้สูงอายเุ ข้ามามีส่วนรว่ ม เช่น กจิ กรรมทางศาสนา ประเพณวี ัฒนธรรม งานบุญ และกิจกรรมตามวันสาำ คญั ต่าง ๆ เชน่ วนั ผสู้ ูงอาย ุ วนั พอ่ แห่งชาต ิ วนั แมแ่ ห่งชาต ิ ประเพณีวนั สงกรานต์ งานเข้าพรรษา และกิจกรรมวันอาทติ ย์สาำ หรบั คนสามวยั เพอ่ื ให้ ผสู้ ูงอาย ุ ปู ่ ย่า ตา ทวด ลกู หลานมารว่ มกิจกรรมหรอื เล่นเกม เปน็ ตน้ การจัดกิจกรรมด้านสุขภาพอนามยั คอื เนน้ การใหบ้ รกิ ารรกั ษาพยาบาลสำาหรบั ผ้สู ูงอายุโดยเฉพาะ การตรวจรกั ษาสขุ ภาพ ฟร ี การเยีย่ มบา้ นผสู้ งู อาย ุ การจดั ใหม้ ีอาสาสมคั รดูแลผสู้ ูงอายุ มีนกั กายภาพบำาบดั ใหก้ ารดูแลผู้สูงอาย ุ การส่งเสริมสขุ ภาพ และ การใหค้ วามร้เู รือ่ งอาหาร โภชนาการแก่ผสู้ งู อายุ รวมไปถงึ การดูแลเม่อื ผู้สงู อายุถึงวาระสดุ ทา้ ย เป็นตน้ การจัดกิจกรรมด้านนันทนาการ คือ เน้นกิจกรรมทัศนศึกษา เข้าค่ายธรรมะ ศึกษาเรียนรู้พระพุทธศาสนา กิจกรรม การพักผ่อนหยอ่ นใจ ทศั นศกึ ษานอกสถานท ่ี เทีย่ ววดั ชมวงั การแข่งขนั กีฬาและการออกกาำ ลงั กายด้วยไม้พลอง เปน็ ตน้ การจดั กิจกรรมด้านนันทนาการ คอื เนน้ การถ่ายทอดความรู้สกึ ประสบการณ ์ และภูมปิ ัญญาดา้ นอาชพี ศิลปวัฒนธรรม และอื่นๆ ของผู้สูงอายุแก่เด็ก และคนในชุมชน เช่น การเชิญผู้สูงอายุให้มาช่วยเล่านิทานให้ลูกหลานในศูนย์พัฒนาเด็กเล็กและ โรงเรียนฟัง การรอ้ งเพลงกล่อมเด็ก เพ่อื สรา้ งความสัมพนั ธ์ระหว่างเดก็ กบั ผูส้ ูงอาย ุ จะไดท้ าำ ใหไ้ ม่เกดิ การทอดท้ิงกัน การถ่ายทอด ภูมปิ ญั ญาด้านหนงั ตะลงุ และงานจกั สาน การจดั กจิ กรรมดา้ นการบาำ เพญ็ ประโยชน ์ คอื เนน้ จดั กจิ กรรมใหผ้ สู้ งู อายรุ ว่ มกจิ กรรมบาำ เพญ็ ประโยชน ์ กจิ กรรมสะสมความด ี หรือกิจกรรมค่ายลักษณะเพื่อนช่วยเพ่ือน การเข้าร่วมประชาคมและประชุมในหมู่บ้าน กิจกรรมไหว้พระเข้าวัด ทำาบุญทำาทาน ก�รวิจัยเรอ่ื งก�รจดั สวสั ดิก�รท่เี หม�ะสมสำ�หรบั ผูส้ งู อ�ยใุ นแตล่ ะชว่ งวัย 31

และการสงเคราะหแ์ ก่ผู้พิการ ผ้ดู ้อยโอกาส และผู้สงู อายทุ ีเ่ จบ็ ปว่ ยและเดอื ดร้อน เป็นต้น การจัดกจิ กรรมด้านส่งิ แวดลอ้ ม คอื เนน้ การจัดสวนสขุ ภาพ จดั ตง้ั สถานทอี่ อกกำาลงั กายสำาหรับผสู้ งู อาย ุ การจัดให้มสี ถาน สงเคราะหส์ าำ หรับใหผ้ สู้ ูงอายไุ ด้พกั อาศัย และการใหบ้ รกิ ารบ้านพักฉกุ เฉนิ สำาหรบั ผู้สงู อายุ อาจสรปุ ได้ว่า ภาครัฐมกี ารจัดสวัสดกิ ารตา่ ง ๆ ทีค่ รอบคลุมสาำ หรบั ผู้สูงอาย ุ ประกอบดว้ ย 7 ด้าน ไดแ้ ก ่ (กศุ ล สุนทรธาดา, 2552) สถานสงเคราะหค์ นชรา เปน็ บรกิ ารทพี่ กั อาศยั สาำ หรบั ผสู้ งู อายทุ ไี่ มส่ ามารถชว่ ยเหลอื ตวั เองไดแ้ ละขาดผอู้ ปุ การะ ผสู้ งู อายทุ ่ี เข้าอยู่อาศัยในสถานสงเคราะห์จะได้รับบริการด้านปัจจัยสี่ รวมถึงบริการทางสังคมและศาสนาด้วยศูนย์บริการผู้สูงอายุทางสังคม เป็นบริการทจี่ ัดสาำ หรับผสู้ งู อายุท่ีอยูก่ ับครอบครัว ม ี 3 รปู แบบ คอื บริการในศูนย ์ บริการเคล่ือนท่ ี และบริการฉกุ เฉิน ซึง่ จัดใหม้ ี บริการท้งั ทางด้านสขุ ภาพ ขอ้ มูลข่าวสาร และบริการดา้ นสังคมสงเคราะห์ บัตรผู้สูงอายุ เป็นบัตรที่ออกให้ผู้สูงอายุเพ่ือรับบริการด้านสุขภาพ ให้เฉพาะผู้สูงอายุที่ไม่ได้รับบริการด้านสุขภาพจาก ชอ่ งทางอนื่ ๆ เบย้ี ยงั ชพี เป็นเงินชว่ ยเหลือการเล้ยี งชีพรายเดือน เมอ่ื เริม่ ตน้ โครงการไดใ้ หเ้ ฉพาะผู้สงู อายทุ ่ีขดั สน และถูกเลือกจากชุมชน เพ่อื ให้ไดร้ บั เบีย้ ยังชพี ของรัฐ ให้เดือนละ 500 บาท ปัจจบุ นั รฐั บาลมีนโยบายให้เบี้ยยังชีพแก่ผูส้ งู อายุทุกคนท่ีไม่มบี าำ นาญ โครงการหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า เดิมคือ โครงการ 30 บาทรักษาทุกโรค สำาหรับประชาชนทุกคนทุกวัยที่ไม่ได้รับ สวัสดกิ ารด้านการรกั ษาพยาบาลจากแหล่งอนื่ ๆ หน่วยบริการสุขภาพ คือ บริการด้านสขุ ภาพท่ีบคุ ลากรทางการแพทยแ์ ละพยาบาลออกให้บรกิ ารเย่ยี มบา้ นทม่ี ีผูส้ งู อายเุ ปน็ คร้งั คราว 32 การลดหยอ่ นคา่ โดยสาร สำาหรบั รถไฟและรถยนต์โดยสารสาธารณะทดี่ ำาเนนิ การโดยรัฐสำาหรับผู้สูงอายุ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 กระทรวงสาธารณสุข โดยสำานักงานประชาสัมพันธ์และบริการประชาชน สำานักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (พ.ศ. 2551) ไดอ้ ธบิ ายเกี่ยวกับสวัสดกิ ารบัตรผสู้ ูงอาย ุ (บัตรทอง) ว่าผสู้ งู อายุ (ประชากรที่อาย ุ 60 ปีบริบูรณข์ ้ึนไป) ทุกคนมสี ิทธิไดร้ ับ สวสั ดิการรกั ษาพยาบาลโดยไม่เสียคา่ ใชจ้ ่าย ดว้ ยการขอทำาบัตรสวสั ดิการประชาชนด้านการรักษาพยาบาล ประเภทบัตรผู้สงู อายุ ไดจ้ ากผูใ้ หญ่บ้านหรอื เจา้ หนา้ ทส่ี ำานักงานเขตหรือศูนยบ์ รกิ ารสาธารณสุข ซ่งึ ผู้สงู อายจุ ะสามารถไปขอรับบริการรกั ษาพยาบาลโดย ไมเ่ สียคา่ ใชจ้ า่ ยจากสถานพยาบาลของรฐั ไว ้ 2 แห่ง ประเภทของความเสียหายกรณผี ู้ให้บรกิ ารได้รับความเสยี หายจากการใหบ้ ริการสาธารณสขุ มาตรา 18 (4) ประกอบดว้ ย เสยี ชวี ติ หรอื ทพุ พลภาพอยา่ งถาวร จา่ ยเงนิ ชว่ ยเหลอื เบอ้ื งตน้ ไมเ่ กนิ 200,000 บาท สญู เสยี อวยั วะหรอื พกิ าร จา่ ยเงนิ ชว่ ยเหลอื เบอ้ื งตน้ ไม่เกนิ 120,000 บาท บาดเจบ็ หรอื เจ็บปว่ ยต่อเน่อื ง จ่ายเงินช่วยเบอื้ งต้นไมเ่ กิน 50,000 บาท นอกจากน้แี ลว้ ผสู้ งู อายยุ งั ได้รับสทิ ธบิ ริการประกันสังคม สวัสดกิ ารรกั ษาพยาบาลของภาคราชการ โครงการหลกั ประกัน สุขภาพถ้วนหน้า และการประกันกับบริษัทเอกชน การได้รับสวัสดิการด้านการศึกษา อาชีพ และบริการสังคม ไม่ว่าจะเป็น การศกึ ษานอกโรงเรยี น การศกึ ษาระดบั อดุ มศกึ ษา การกยู้ มื เงนิ ทนุ ประกอบอาชพี การฝกึ อาชพี ศนู ยบ์ รกิ ารผสู้ งู อาย ุ อาสาสมคั ร ดแู ลผสู้ งู อายทุ บ่ี า้ น การจดั ใหม้ สี ง่ิ อาำ นวยความสะดวกสาำ หรบั ผสู้ งู อายแุ ละคนพกิ ารในทส่ี าธารณะ และการลดหยอ่ นคา่ โดยสารขนสง่ มวลชน (สายฤดี วรกจิ โภคาทร และคณะ, 2550) หลกั ประกนั ความม่ันคงทางชราภาพ ม ี 2 ด้านคือ หลกั ประกนั ด้านสขุ ภาพ และหลกั ประกนั ดา้ นรายได้ โดยสวสั ดิการดา้ น สุขภาพอนามัยท่ีผู้สูงอายุได้รับทุกวันนี้รวมอยู่ในระบบเดียวกันกับของประชาชนท่ัวไป คือ สวัสดิการการรักษาพยาบาลสำาหรับ ขา้ ราชการและพนกั งานรฐั วสิ าหกจิ หลกั ประกนั สขุ ภาพถว้ นหนา้ (แตเ่ ดมิ เรยี กวา่ โครงการ 30 บาทรกั ษาทกุ โรค) การประกนั สขุ ภาพ

โดยสมคั ร (ประกนั สุขภาพภาคเอกชน) สว่ นหลักประกันรายได้ก็เปน็ ปจั จยั สาำ คัญในการดำารงชวี ติ อยา่ งมน่ั คง คอื การออม ซ่ึงอาจ จะแบ่งออกได ้ 2 ประเภทใหญๆ่ ไดแ้ ก ่ การออมแบบบังคบั คอื กองทุนบำาเหน็จบาำ นาญ ข้าราชการและกองทนุ ประกนั สงั คม กบั การออมแบบสมคั รใจ คอื กองทนุ สาำ รองเลย้ี งชพี และกองทนุ รวมเพอ่ื การเลย้ี งชพี (ชน่ื ฤทยั กาญจนะจติ รา และคณะ, 2550 : 111-117) กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ (พม.) โดยสำานักงานส่งเสริมสวัสดิภาพและพทิ กั ษเ์ ดก็ เยาวชน ผดู้ อ้ ยโอกาส และผสู้ งู อายไุ ดด้ าำ เนนิ การตามมตคิ ณะกรรมการผสู้ งู อายแุ หง่ ชาต ิ (กผส.) ประกาศจา่ ยเบย้ี ยงั ชพี ผสู้ งู อายแุ บบขน้ั บนั ได ตามมติคณะรฐั มนตร ี (ครม.) เมื่อวันท่ี 18 ตลุ าคม 2554 กาำ หนดอัตราเบยี้ ยงั ชพี รายเดือนแบบข้ันบันไดสำาหรบั ผสู้ ูงอาย ุ มีดงั นี้ ผู้สงู อายุท่ีมีอายุ 60 – 69 ป ี จะได้รับเบย้ี ยงั ชพี อัตรา 600 บาทต่อคนต่อเดือน ผสู้ ูงอายุที่มอี าย ุ 70 – 79 ปี จะได้รบั เบี้ยยังชีพ อตั รา 700 บาทต่อคนตอ่ เดือน ผู้สงู อายทุ ีม่ ีอาย ุ 80 – 89 ป ี จะได้รับเบ้ียยงั ชพี อัตรา 800 บาทตอ่ คนตอ่ เดือน ผู้สูงอายทุ ีม่ อี าย ุ 90 ปีข้นึ ไป จะได้รบั เบีย้ ยงั ชพี อตั รา 1,000 บาทต่อคนตอ่ เดือน สำาหรับการจ่ายเบ้ียยังชีพรายเดือนแบบขั้นบันไดสำาหรับผู้สูงอายุน้ัน แบ่งตามหน่วยงานท่ีรับผิดชอบ ดังน้ี กรมส่งเสริม การปกครองทอ้ งถน่ิ รบั ผดิ ชอบผสู้ งู อาย ุ 76 จงั หวดั จาำ นวนผสู้ งู อายทุ ไ่ี ดร้ บั 460,000 คน และเมอื งพทั ยา จาำ นวนผสู้ งู อายทุ ไ่ี ดร้ บั เบย้ี 5,339 คน รวมจำานวนผู้สูงอายุที่ได้รับเบี้ยยังชีพทั้งหมด 7,016,622 คน และใช้งบประมาณทั้งสิ้นจำานวน 53.6 ล้านบาท ทั้งน้ี การปรบั เพ่ิมเบ้ียยังชพี ดังกล่าวมีผลต้งั แต่วันท่ี 1 ตลุ าคม 2555 กระทรวงมหาดไทย มีนโยบายการกระจายอำานาจสทู่ ้องถ่นิ ตัง้ แต ่ พ.ศ. 2544 โดยไดก้ ำาหนดภารกจิ และอาำ นาจหน้าทีข่ อง องคก์ รปกครองสว่ นท้องถน่ิ แต่ละประเภทซึง่ ในปจั จบุ นั มี 5 รูปแบบ คือ เทศบาล องค์การบริหารส่วนตาำ บล องค์การบริหารส่วน จังหวัด กรงุ เทพมหานคร และเมอื งพัทยา ใหด้ ำาเนนิ งานเกยี่ วกับผสู้ ูงอายุ โดยมกี ารกาำ หนดยุทธศาสตร์การพัฒนาหรือจดุ มงุ่ หมาย เชิงกลยุทธ์และแนวทางการพัฒนาในด้านต่างๆ เช่น ยุทธศาสตร์การพัฒนาด้านสังคม เน้นการเสริมสร้างชุมชนเข้มแข็งโดยใช้เวที ประชาคม บนพ้นื ฐานมดี ุลภาพแหง่ วถิ ีไทยและโลกาภวิ ฒั น ์ เพอื่ การยกมาตรฐานในการดำารงชวี ิตทงั้ ด้านการศึกษา สวัสดกิ าร และ สุขภาพ โดยทุกส่วนมีส่วนร่วมในการพัฒนาอย่างยั่งยืน ซึ่งได้มีกำาหนดแนวทางการพัฒนาระบบบริการให้ผู้ด้อยโอกาส คนพิการ ผู้สูงอายไุ ด้รับการช่วยเหลอื รวมอยู่ด้วย ในระยะหลัง ไดม้ แี นวคิดทจี่ ะกระจายงานใหอ้ ยภู่ ายใต้การบริหารจดั การขององค์กรปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ และชุมชนให้มาก ทสี่ ดุ เพราะเชื่อวา่ ท้องถิน่ และชมุ ชนอยู่ใกล้ชดิ กบั ผสู้ งู อายมุ ากท่ีสดุ ยอ่ มรู้และเขา้ ใจสภาพปญั หาและความตอ้ งการของผู้สูงอายุได้ ดี จงึ ถ่ายโอนภารกิจของสถานสงเคราะหค์ นชราและศูนยบ์ รกิ ารทางสังคมของผสู้ งู อายุทไี่ ดร้ ับโอนมาจากกรมประชาสงเคราะหใ์ ห้ แก่องค์กรปกครองสว่ นท้องถน่ิ คือ องค์การบริหารส่วนจังหวดั เทศบาล หรอื องค์การบริหารสว่ นตาำ บล กระทรวงมหาดไทย ต้งั แต่ ปี พ.ศ. 2546 โดยมีการสง่ เสรมิ ให้จดั ตง้ั ศูนยบ์ ริการผ้สู ูงอายุในวัดโดยชุมชนข้นึ เพื่อให้ชมุ ชนไดเ้ ข้ามามบี ทบาทมากขนึ้ ในกจิ การ เก่ยี วกับผ้สู งู อาย ุ (กระทรวงมหาดไทย, 2545) การใหก้ ารสงเคราะหแ์ กผ่ สู้ งู อาย ุ เปน็ ภารกจิ และอาำ นาจหนา้ ทห่ี นง่ึ ขององคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ ในการจดั บรกิ ารสาธารณะ เพอื่ ประชาชน โดยอาจจาำ แนกออกเปน็ หนา้ ทท่ี ตี่ อ้ งทาำ และหนา้ ทที่ อ่ี าจทาำ ซง่ึ ไดถ้ กู กาำ หนดไวใ้ นกฎระเบยี บ ขอ้ บงั คบั หรอื กฎหมาย ขององค์กรปกครองส่วนท้องถน่ิ แต่ละประเภท ดงั รายละเอยี ดต่อไปน้ ี (กรมส่งเสรมิ การปกครองท้องถิน่ , 2552) 1. ภารกจิ และอาำ นาจหนา้ ทต่ี ามพระราชบญั ญตั อิ งคก์ ารบรหิ ารสว่ นจงั หวดั พ.ศ. 2540 แกไ้ ขเพมิ่ เตมิ (ฉบบั ท ี่ 3) พ.ศ. 2546 2. ภารกจิ และอำานาจหน้าท่ีตามพระราชบญั ญตั เิ ทศบาล พ.ศ. 2496 และแก้ไขเพมิ่ เตมิ 3. ภารกจิ และอาำ นาจหนา้ ทต่ี ามพระราชบญั ญตั สิ ภาตาำ บลและองคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาำ บล พ.ศ. 2537 แกไ้ ขเพมิ่ เตมิ ถงึ (ฉบบั ท่ ี 5) พ.ศ. 2546 ก�รวิจัยเรื่องก�รจดั สวัสดิก�รทเี่ หม�ะสมสำ�หรบั ผสู้ ูงอ�ยใุ นแต่ละชว่ งวยั 33

4. ภารกจิ และอาำ นาจหนา้ ทต่ี ามพระราชบญั ญตั กิ าำ หนดแผนและขน้ั ตอนการกระจายอาำ นาจใหแ้ กอ่ งคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ พ.ศ. 2542 องค์กรหรือหนว่ ยงานทท่ี ำางานเกี่ยวขอ้ งกบั ผสู้ งู อายุ ในปจั จบุ นั พบวา่ มอี งคก์ รหรอื หนว่ ยงานตา่ งๆ ทท่ี าำ งานเกย่ี วขอ้ งกบั ผสู้ งู อายปุ รากฏอยมู่ ากมาย โดยผสู้ งู อายมุ สี ทิ ธไิ ดร้ บั การ คุ้มครอง การส่งเสริม และการสนับสนุนท่พี ึงได้รับในดา้ นตา่ งๆ จากองคก์ รหรอื หนว่ ยงานตา่ งๆ ดงั รายละเอยี ดต่อไปน ี้ (เกรียงศักด ์ิ ซ่ือเลื่อม, 2552 : 32-36) องคก์ รหรือหน่วยงานตา่ งๆ ท่ีทาำ งานเกย่ี วข้องกบั ผสู้ ูงอายแุ ละสทิ ธิ สวสั ดกิ ารของผู้สูงอายทุ ่พี งึ ไดร้ ับ รายช่ือองคก์ รหรอื หนว่ ยงาน สทิ ธแิ ละสวสั ดิการที่พึงได้รบั กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมั่นคงของมนษุ ย์ - จัดตั้งสถานสงเคราะห์คนชรา เพือ่ อปุ การะผสู้ งู อายุทป่ี ระสบ - กรมพฒั นาสังคมและสวัสดิการ - สาำ นกั ส่งเสริมและพทิ กั ษผ์ สู้ งู อายุ ปญั หาทกุ ข์ยากเดือดรอ้ น และสมัครใจเขา้ อยใู่ นสถาน - สำานักงานปลัดกระทรวงฯ สงเคราะห์ - จดั ต้งั ศูนยบ์ ริการทางสงั คมผู้สงู อาย ุ (Day Care Center) 34 - จัดหน่วยเคล่ือนที่สาำ หรบั เยี่ยมเยยี นผ้สู ูงอายุ - ช่วยเหลอื ผูส้ ูงอายทุ ถ่ี ูกแสวงหาประโยชนโ์ ดยมชิ อบดว้ ย ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 กฎหมาย - ชว่ ยเหลือผ้สู งู อายทุ ป่ี ระสบปัญหาครอบครวั - ช่วยเหลือเงนิ จดั การศพผู้สงู อาย ุ รายละ 2,000 บาท - ชว่ ยเหลือด้านที่อยู่อาศยั อาหารและเคร่ืองนุ่งห่มตาม ความจาำ เป็น - เสนอแนะนโยบาย แนวทาง มาตรฐาน และติดตามประเมิน ผลการดำาเนินงานดา้ นผูส้ งู อายุ - สนบั สนนุ เงินอุดหนนุ องค์กรเอกชน มูลนธิ ทิ ดี่ าำ เนินงานด้าน ผู้สูงอายุ

รายชือ่ องคก์ รหรอื หนว่ ยงาน สิทธแิ ละสวสั ดกิ ารทพี่ งึ ไดร้ บั กระทรวงมหาดไทย - สง่ เสริมและสนับสนนุ การรวมกลมุ่ ผสู้ ูงอายุในสาขาวิชาชพี - กรมการพฒั นาชมุ ชน ต่างๆ เพอื่ ถ่ายทอดความรปู้ ระสบการณ ์ และช่วยเหลอื - กรมส่งเสรมิ การปกครองส่วนท้องถน่ิ สงั คม - ช่วยเหลอื เงนิ เบยี้ ยงั ชพี แกผ่ ู้สูงอายุเดอื นละ 500 บาท กระทรวงสาธารณสุข - จดั กิจกรรมในชุมชนทเ่ี ก่ยี วกบั ผู้สงู อายุ - กรมอนามยั - จดั ตัง้ สถานสงเคราะห์คนชรา - สถาบนั เวชศาสตรผ์ ูส้ งู อายุ - จัดต้ังศูนย์บริการทางสังคมผ้สู งู อายุ - กรมสขุ ภาพจติ - สง่ เสริมสุขภาพ เฝ้าระวัง ป้องกันรักษาโรค ฟนื้ ฟูสุขภาพ - สาำ นกั งานหลักประกนั สุขภาพแหง่ ชาต ิ (สปสช.) อนามยั ผู้สูงอายุ - สถาบนั วิจัยระบบสาธารณสขุ (สวรส.) - สง่ เสรมิ และพฒั นาองคค์ วามร้ทู างการแพทย ์ คุณภาพ - โรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุขทวั่ ประเทศ การบรกิ ารใหไ้ ดม้ าตรฐานครอบคลุม กระทรวงศกึ ษาธิการ - ดแู ลสุขภาพจติ ผสู้ ูงอายุ - สำานกั งานสง่ เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษา - ดำาเนนิ การรกั ษาพยาบาลแกก่ ลมุ่ ผู้สูงอายุ ตามอัธยาศยั - ศึกษาวิจัย หรอื สนับสนุนหนว่ ยงาน ท้ังภาครัฐและเอกชนใน กระทรวงแรงงาน การศกึ ษาเรอื่ งเก่ยี วกับผู้สงู อายุต่างๆ - กรมการจดั หางาน - จดั ช่องทางพเิ ศษเฉพาะ เพือ่ ใหผ้ สู้ งู อายุได้รับบรกิ ารที่ - สาำ นักงานประกนั สงั คม สะดวกรวดเรว็ - กรมพัฒนาฝีมือแรงงงาน - จดั ศนู ยก์ ารเรยี นรใู้ นชมุ ชนและใหม้ หี ลกั สตู รการศกึ ษาเกยี่ วกบั ผสู้ งู อาย ุ ตง้ั แตข่ นั้ พน้ื ฐานถงึ อดุ มศกึ ษาอยา่ งตอ่ เนอื่ ง ทง้ั ในระบบ นอกระบบ ตามอัธยาศัย และมรี ายการตา่ งๆ เพือ่ ผสู้ งู อายุ - ใหข้ อ้ มูล คำาปรกึ ษา ขา่ วสารตลาดแรงงงาน การจัดหางาน รับ สมัครงงาน บรกิ ารขอ้ มูลทางอาชพี ตำาแหนง่ งานว่าง - คุม้ ครองผ้ปู ระกนั ตนกรณชี ราภาพ อายุ 55 ปบี ริบูรณ์ - การอบรมและฝึกอาชีพ ก�รวิจยั เรอ่ื งก�รจดั สวสั ดกิ �รทเ่ี หม�ะสมส�ำ หรับผ้สู งู อ�ยุในแตล่ ะช่วงวัย 35

รายช่ือองค์กรหรอื หน่วยงาน สิทธิและสวสั ดิการท่ีพงึ ไดร้ บั กระทรวงการท่องเท่ยี วและกีฬา - จัดกจิ กรรม และโครงการเพอ่ื ผู้สูงอายุ - การทอ่ งเท่ียวแหง่ ประเทศไทย - บรกิ ารตรวจสุขภาพ ทดสอบสมรรถภาพทางรา่ งกาย เขา้ ใช้ - สาำ นักพฒั นาการกีฬาและนันทนาการ/การกฬี าแห่ง บรกิ ารในสนามกีฬา สวนสขุ ภาพ ลานกีฬาแอโรบิค สนามเปตอง ประเทศไทย/สาำ นักงานการกฬี าภมู ภิ าค หอ้ งออกกำาลงั กาย รบั สมคั รเปน็ สมาชิกชมรมศุภชลาสัย สาำ นกั นายกรฐั มนตรี - เผยแพรส่ อ่ื เกย่ี วกับผสู้ ูงอายุ รณรงค์ใหป้ ระชาชนและ - กรมประชาสมั พันธ ์ สอื่ มวลชนเหน็ ความสาำ คญั ของผูส้ ูงอายใุ นรูปแบบตา่ งๆ กระทรวงยุติธรรม - ใหค้ าำ แนะนำาปรกึ ษาทางกฎหมาย จดั ทนายความช่วยเหลือ - กรมคมุ้ ครองสิทธแิ ละเสรีภาพ สนบั สนนุ คา่ ใชจ้ ่ายในการใหค้ วามชว่ ยเหลือว่าความแก้ต่างคดี และไดร้ ับความดแู ลจากอาสาสมัครคมุ้ ครองสทิ ธิและเสรีภาพ กระทรวงการคลัง - ผูเ้ ลีย้ งดูบิดามารดา ได้รับการลดหย่อนภาษเี งนิ ไดจ้ าำ นวน - กรมสรรพากร 30,000 บาทต่อผู้สูงอายุ 1 คน 36 ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 กระทรวงพาณชิ ย์ - กรมพัฒนาธรุ กจิ การคา้ /สถาบันฝึกอบรมธรุ กจิ การคา้ - อบรมด้านการจดั การ การตลาด และนำาสนิ คา้ ร่วมจำาหนา่ ยใน งานตา่ งๆ กระทรวงวัฒนธรรม - รวบรวม คดั เลอื กศิลปินแหง่ ชาติ - สำานกั งานคณะกรรมการวฒั นธรรมแห่งชาต ิ (สวช.) - อำานวยความสะดวก ความปลอดภยั ในพพิ ิธภัณฑ ์ โบราณ สถาน หอจดหมายเหตุ หอศลิ ป ์ สนับสนุนสถานท่จี ดั กิจกรรม และ ลดอัตราคา่ เขา้ ร่วมกิจกรรม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่งิ แวดล้อม - ยกเว้นคา่ ธรรมเนยี มคา่ เข้าสถานท่ี จาำ นวน 257 แหง่ เช่น กระทรวงเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสาร พพิ ธิ ภัณฑส์ ถานแห่งชาติ อทุ ยานแห่งชาติ อุทยานประวัตศิ าสตร์ สวนสตั ว ์ โครงการอันเนือ่ งมาจากพระราชดาำ ริ เป็นตน้

รายช่ือองคก์ รหรือหน่วยงาน สทิ ธิและสวัสดิการท่พี งึ ได้รบั กระทรวงคมนาคม - การรถไฟแหง่ ประเทศไทย - ลดคา่ โดยสารทุกชั้นตลอดทาง ทุกสาย (ไมร่ วมค่าธรรมเนยี ม) เฉพาะเดอื นมถิ นุ ายน-กันยายน มีที่นง่ั รอรับตวั๋ พนักงานช่วยยก - การรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนแห่งประเทศไทย สมั ภาระ ปฐมพยาบาลเมอ่ื เจ็บปว่ ย กรุงเทพมหานคร - ลดค่าโดยสารครง่ึ ราคา - สงเคราะห ์ ช่วยเหลือผ้สู งู อายุทเ่ี ดือดรอ้ น องค์การขนส่งมวลชนกรงุ เทพ (ขสมก.) - จัดต้งั ชมรมผูส้ ูงอายุ บริษทั ขนสง่ จำากัด (บขส.) - จดั ต้ังคลินิกผ้สู งู อายใุ นโรงพยาบาล สงั กดั กรุงเทพมหานคร บริษทั ระบบขนสง่ มวลชน กรงุ เทพ จาำ กดั (มหาชน) และศนู ย์บริการสาธารณสุข การบนิ ไทย - สรา้ งและประสานงานเครือข่าย - จัดหน่วยเคล่อื นท ี่ เย่ยี มเยยี นผสู้ ูงอายุ การบนิ กรุงเทพ (บางกอกแอรเ์ วย)์ - ลดค่าโดยสารคร่งึ ราคา (ไม่รวมค่าธรรมเนียม) ตลอดวนั และมี สายการบินนกแอร/์ แอร์เอเชยี ท่ีน่งั สำารองเฉพาะ ทา่ อากาศยานทกุ แห่ง - ลดคา่ โดยสารคร่งึ ราคา (ไมร่ วมค่าธรรมเนียม) จดั ทีน่ งั่ พกั ทา่ เรอื ข้ามฟากทกุ แห่ง ผ่อนและห้องสุขา การทางพเิ ศษแหง่ ประเทศไทย - จัดลฟิ ทบ์ รกิ ารทส่ี ถานีหมอชติ สยาม อโศก อ่อนนชุ และ ชอ่ งนนทรี - ลดคา่ โดยสาร 15 % เฉพาะชั้นประหยดั และเทยี่ วบนิ ภายใน ประเทศ อาำ นวยความสะดวกข้ึนเครือ่ งเปน็ ลำาดับแรก - ลดคา่ โดยสาร 5 % ชน้ั ประหยดั เฉพาะเท่ียวบินภายใน ประเทศ อาำ นวยความสะดวกข้ึนเคร่ืองเปน็ ลำาดบั แรก - อำานวยความสะดวกขน้ึ เคร่อื งเปน็ ลำาดบั แรก - จดั บรกิ ารสิง่ อำานวยความสะดวก ไดแ้ ก ่ ลฟิ ต์ โทรศัพท ์ ทาง ลาด ห้องสุขา มมุ พกั ผอ่ น - มีเจา้ หน้าทอ่ี าำ นวยความสะดวกความปลอดภัยและ ประชาสมั พันธ์เสน้ ทาง - จดั บริการห้องนาำ้ เฉพาะด่านดนิ แดง ดา่ นสขุ มุ วิท 62 และ ด่านบางนา ก�รวิจยั เร่ืองก�รจัดสวสั ดิก�รท่ีเหม�ะสมสำ�หรบั ผสู้ งู อ�ยใุ นแต่ละชว่ งวัย 37

4. แนวคิดเกยี่ วการจัดสวัสดิการสำาหรับผ้สู งู อายุในตา่ งประเทศ การเพ่ิมข้ึนของจำานวนและสัดส่วนประชากรสูงอายุอย่างรวดเร็วได้สร้างความวิตกกังวลให้กับประเทศต่างๆ ทั่วโลก โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ในประเทศทไ่ี ดก้ า้ วลว่ งเขา้ สภู่ าวะทเ่ี รยี กวา่ “สงั คมผสู้ งู อาย”ุ แลว้ เชน่ ประเทศญปี่ นุ่ สงิ คโปร ์ เกาหล ี ออสเตรเลยี สหรัฐอเมริกา แคนาดา และอิตาล ี ความตระหนักถึงผลกระทบที่อาจจะตามมาจากสถานการณ์เช่นนี้ ทำาให้หลายประเทศได้ กำาหนดมาตรการแก้ไขปัญหาและมีการวางแผนเตรียมรับมือกับสถานการณ์ท่ีอาจจะต้องเผชิญประสบการณ์จากประเทศเหล่าน้ี เปน็ องค์ความรู้อนั มคี ่าที่จะเปน็ แบบอยา่ งให้ประเทศไทยไดค้ ิดหาชอ่ งทางในการตง้ั รบั และอดุ รอยรว่ั ที่มีอยู่ไดอ้ ยา่ งครอบคลุมและ มปี ระสทิ ธภิ าพอย่างแท้จริง (นารีรตั น์ จิตรมนตร ี และสาวติ ร ี ทยานศิลป,์ 2551 : 10-17) 4.1 ประเทศญปี่ นุ่ ในฐานะเปน็ ประเทศทม่ี สี ดั สว่ นประชากรสงู อายมุ ากทส่ี ดุ ในโลก ความกงั วลในผลกระทบทจ่ี ะเกดิ ขน้ึ ยอ่ มมมี ากกวา่ ประเทศอน่ื ๆ การดาำ เนนิ งานเพือ่ รองรบั สถานการณ์ดงั กลา่ วจงึ มอี ย่อู ย่างมากมาย สวัสดกิ ารสาำ หรับผูส้ ูงอายุของประเทศญี่ป่นุ ปรากฏชดั เจนเม่ือ ป ี ค.ศ.1986 คอื นโยบายให้มีสวัสดกิ ารสำาหรบั ผสู้ งู อายุ โดยครอบคลมุ 4 ระบบ ทัง้ ระบบประกันการจ้างงานและรายได้ ระบบ สขุ ภาพและสวสั ดกิ ารสงั คม ระบบการเรยี นรูแ้ ละการมีสว่ นร่วมของชมุ ชน และระบบการสร้างที่พักอาศยั และสิง่ แวดล้อม อยา่ งไร กต็ ามก่อนหนา้ นี้ ป ี ค.ศ.1986 มีกฎหมายอืน่ ๆ ท่ีกำาหนดออกมาเพ่ือให้ความชว่ ยเหลือผู้สูงอายุอยู่ก่อนแล้ว เชน่ กฎหมายวา่ ดว้ ย บรกิ ารและการรกั ษาสาำ หรบั ผสู้ งู อาย ุ การจดั ตง้ั ระบบประกนั เบย้ี บาำ นาญทค่ี รอบคลมุ ถว้ นหนา้ มาตรการจา้ งงานสาำ หรบั คนวยั ผสู้ งู อาย ุ กฎหมายประกันการจ้างงานถึงอายุ 65 ปี เพ่ือส่งเสริมให้ผู้สูงอายุได้ทำางานตราบเท่าท่ีอยากทำาโดยไม่ถูกกีดกันเนื่องจากอายุ 38 ด้วยเหตุเพราะผู้สูงอายุญี่ปุ่นมีการเจ็บป่วยเรื้อรังจำานวนมาก สวัสดิการสำาหรับผู้สูงอายุในประเทศญ่ีปุ่นจึงเน้นการดูแลระยะยาว ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 แต่เป็นการดูแลทีบ่ า้ น โดยในป ี ค.ศ.1989 เกดิ นโยบายแผนทอง (Gold Plan) ในป ี ค.ศ.1994 ปรับแผนทองใหม ่ (New Gold Plan) และในปี ค.ศ.2000 มีกฎหมาย Public Long-Term Care Insurance Law ออกมาเหล่านี้ เพื่อส่งเสริมการขยายการให้ บรกิ าร การเพม่ิ จาำ นวนสถานพยาบาลหรอื ศนู ยใ์ หบ้ รกิ ารดา้ นสขุ ภาพ การเพมิ่ จาำ นวนผดู้ แู ลทบ่ี า้ น และพฒั นาคณุ ภาพผดู้ แู ลทง้ั ดา้ น ความรแู้ ละทกั ษะในการดแู ลญป่ี นุ่ ไดป้ ฏริ ปู หนว่ ยงานครง้ั สาำ คญั ในป ี ค.ศ.2001 โดยการรวมกระทรวงสาธารสขุ และสวสั ดกิ ารสงั คม กบั กระทรวงแรงงานเขา้ ดว้ ยกนั เพอ่ื ใหก้ ารดาำ เนนิ งานคลอ่ งตวั ขนึ้ และตงั้ หนว่ ยงานรบั ผดิ ชอบผสู้ งู อายโุ ดยตรงเรยี กวา่ Health and Welfare for the Elderly มีเปา้ หมายสนบั สนุนใหผ้ ู้สงู อายมุ ีวิถชี วี ติ ที่มสี ขุ มคี วามภาคภมู ิใจในตนเอง 4.2 ประเทศสงิ คโปร์ นโยบายดา้ นผสู้ งู อายขุ องประเทศสงิ คโปรม์ กี ารปรบั เปลยี่ นอยา่ งตอ่ เนอื่ งและมคี วามเดน่ ชดั ในเรอื่ งความสาำ เรจ็ ของการดาำ เนนิ งานอนั เปน็ ผลมาจากการประสานความรว่ มมอื จากทกุ ภาคสว่ นโดยเฉพาะความรว่ มมอื จากองคก์ รอาสาสมคั รทมี่ ชี อ่ื วา่ Volunteer Welfare Organization (VWO) เปน็ องคก์ รทท่ี าำ งานรว่ มกบั ภาครฐั มาโดยตลอดตงั้ แตใ่ นระดบั การสรา้ งนโยบายและการนาำ แผนไป สกู่ ารปฏบิ ตั ิโดย VWO จะดาำ เนนิ บทบาทในฐานะผู้ดำาเนินงานในขณะทรี่ ฐั จะเป็นผใู้ ห้งบประมาณสนบั สนนุ ดำาเนินงาน ทัง้ น้เี พอ่ื ลด บทบาทของรัฐบาลในการดแู ลประชาชนและสง่ เสรมิ บทบาทประชาชน ครอบครัว ชมุ ชน และองค์กรเอกชนขน้ึ มาแทน แนวคดิ การดาำ เนินงานดา้ นผูส้ ูงอายุของประเทศสงิ คโปร์ทีเ่ ด่นชัดปรากฏอยใู่ น 3 กรอบ ไดแ้ ก่ 1) Heart ware เน้นปรบั ทศั นคติของสงั คมต่อการเขา้ สวู่ ัยผสู้ งู อายุเปน็ ความต้องการให้บคุ คลคิดและเข้าใจว่าวัยมิใช่ อุปสรรคในการทำาสิ่งใด ผู้สูงอายุยังคงเป็นคนที่มีความรู้ความสามารถและควรค่าแก่การส่งเสริมกิจกรรมอันมีประโยชน์ต่อ สังคม

2) Soft ware เน้นการสร้างเสริมศักยภาพของผู้สูงอายุในการทำากิจกรรมต่างๆ เปิดโอกาสให้ผู้สูงอายุมีส่วนร่วมใน กิจการสังคม เช่น ส่งเสริมให้ผู้สูงอายุเป็นอาสาสมัครการดำาเนินกลุ่มเพ่ือนช่วยเพ่ือน และที่สำาคัญคือการส่งเสริมให้มีศูนย์ อเนกประสงค ์ (multi-service center) เพื่อใหบ้ รกิ ารท่ีหลากหลายในชุมชนแบบครบวงจร 3) Hard ware เนน้ การสรา้ งทีอ่ ยูอ่ าศยั การจัดการคมนาคมขนส่ง การสรา้ งสถานบริการต่างๆ ที่เอ้อื ตอ่ การดำารงชีวติ และการเขา้ ร่วมกจิ กรรมและการรับบริการตา่ งๆ ของผู้สูงอายุดว้ ยตนเองสอดคลอ้ งตามแนวคิด Ageing in place ระบบการเงิน ของผสู้ งู อายสุ งิ คโปรจ์ ะเนน้ ใหบ้ คุ คลดแู ลเรอ่ื งการเงนิ ดว้ ยตนเอง รฐั จะเปน็ เพยี งผสู้ นบั สนนุ เทา่ นนั้ ดงั นนั้ รายไดข้ องคนสงิ คโปรห์ ลงั เกษียณจึงมาจากเงินออมหรือบำานาญเป็นหลักเพ่ือสนับสนุนการออม รัฐได้จัดตั้งกองทุนเงินออมแห่งชาติ (Center Provident Fund) ซง่ึ สมาชิกจะตอ้ งออมเงนิ ถงึ รอ้ ยละ 40 ของรายได้ในแตล่ ะเดือนเขา้ กองทนุ สดั สว่ นการออมนก้ี จ็ ะลดลงตามอายทุ ่ีมากขึ้น เงนิ ออมท่ีเข้ากองทนุ นี้จะถูกแบง่ ออกเปน็ 3 บัญช ี คอื (1) ร้อยละ 30 เข้าถึงบัญชีเงินออมปกต ิ (Ordinary account) ซ่ึงสมาชกิ ทอี่ ายุ 55 ปขี ้นึ ไป สามารถถอนเงนิ จาก บัญชีน้ไี ปลงทนุ เพื่อใหเ้ กดิ รายได้มากข้ึน เชน่ การลงทุนซอ้ื หนุ้ หรอื เพ่ือนาำ ไปใชส้ ร้างบา้ น ซ้อื บา้ น หรือจา่ ยคา่ การศกึ ษาของบุตร (2) ร้อยละ 6-8 เข้าสู่บัญชีเพื่อการรักษาในโรงพยาบาล (Medisave) การใช้เงินออมนี้ครอบคลุมการรักษาใน โรงพยาบาล เช่น โรคทางจิตเวช การฟอกไต เคมบี าำ บัด (3) ร้อยละ 4 เข้าสบู่ ัญชีเงนิ ออมเพ่อื ผู้สูงอาย ุ (Eldershield) สำาหรับระบบบริการสุขภาพและสวัสดิการสังคมของสิงคโปร์ประกอบด้วยการบริการท้ังในสถาบัน (residential care) การบรกิ ารนอกสถาบนั (non-residential) และการบรกิ ารสนับสนนุ ในชุมชน (community-based support services) สำาหรับการบรกิ ารในและนอกสถาบนั ก็จะมกี ารดาำ เนินการทคี่ ลา้ ยๆ กบั ในประเทศอืน่ ๆ คือ เน้นคณุ ภาพของบรกิ ารการเขา้ ถึงและ ความตอ่ เน่อื งของบริการตา่ งๆ แต่ในส่วนของการบริการสนบั สนนุ ในชมุ ชนมหี ลายโครงการทีน่ า่ สนใจ เชน่ Befriend service เปน็ โครงการทใ่ี หอ้ าสาสมคั รไปพบปะพดู คยุ กบั ผสู้ งู อาย ุ โดยเฉพาะผสู้ งู อายทุ ต่ี อ้ งอยบู่ า้ นตามลาำ พงั เพอ่ื ใหเ้ กดิ ความรสู้ กึ อบอนุ่ ไมโ่ ดดเดย่ี ว โครงการ Meal service เป็นบริการอาหารและส่งอาหารกล่องฟรหี รือขายในราคาทนุ ใหแ้ ก่ผูส้ ูงอายหุ รือเปน็ ผสู้ งู อายโุ สด โครงการ Senior citizen’s club เป็นหนว่ ยงานท่ชี ่วยอาำ นวยความสะดวกในเรือ่ งนนั ทนาการและการพกั ผอ่ นหยอ่ นใจสาำ หรับผ้สู งู อายุ ด้านการทำางานของผู้สงู อายุประเทศสงิ คโปร์มรี ะบบการทำางานทัง้ แบบ part time และ lexi time เพ่ือส่งเสรมิ ให้ ผู้สูงอายุได้มีงานทำาที่เหมาะสมตามวัยและศักยภาพพร้อมกับมีระบบการจ่ายเงินเดือนตามอาวุโสให้เงินเดือนตามคุณค่าของงาน และจัดให้มีโปรแกรมอบรมฝีมือแรงงานผสู้ ูงอายเุ พื่อสง่ เสริมใหผ้ สู้ งู อายุสามารถอยู่ในตลาดแรงงานมฝี ีมอื แรงงานเพ่มิ มากข้นึ 4.3 ประเทศสหรัฐอเมริกา ระบบสวัสดิการสังคมของประเทศสหรัฐอเมริกาครอบคลุมการประกันสุขภาพและการประกันทางสังคม ประกอบด้วย 2 ระบบ คือ 1) ระบบรัฐบาลกลางให้สิทธปิ ระโยชน์แกผ่ ู้เกษยี ณอายุทำางาน 2) ระบบสนบั สนุนมลรฐั ใหเ้ งนิ ช่วยเหลือผู้สูงอายุผูต้ กงาน และขยายไปยังกลุ่มอื่นๆ โดยมกี ารขยายวงเงนิ คา่ ตอบแทนตามค่าครองชีพที่สงู ขนึ้ ขยายอายุของการให้ผลประโยชนแ์ ละเพมิ่ เงิน ชดเชยดว้ ยระบบประกนั สงั คมหลกั ไดแ้ ก ่ ระบบ Medicare กองทนุ มาจากภาษรี ายไดข้ องคนวยั ทาำ งานและระบบ Medicaid กองทนุ มาจากเงนิ ภาษ ี ซึง่ อาจเกิดภาวะวิกฤตใิ นการจา่ ยเงินบาำ นาญให้กบั ผสู้ ูงอายุในยุค Baby Boom ในอนาคตอนั ใกลน้ ้ี ระบบ Medicare ประกอบด้วย 2 สว่ น คอื Part A (Hospital Insurance) เป็นประกันสุขภาพทจ่ี ่ายเมือ่ เขา้ รบั การรักษา ในโรงพยาบาลหรอื สถานบรกิ ารผสู้ งู อาย ุ 65 ปขี น้ึ ไป ไดร้ บั ประกนั สขุ ภาพสว่ นนโ้ี ดยไมต่ อ้ งจา่ ยคา่ ธรรมเนยี มรายเดอื นใดๆ อกี สว่ นหนง่ึ คือ Part B (Medicare Insurance) เป็นโครงการจ่ายคา่ รกั ษาท่ ี Part A ไม่จ่าย เช่น กายภาพบาำ บดั อาชวี บำาบดั การใหบ้ ริการ ก�รวจิ ัยเรือ่ งก�รจัดสวัสดิก�รท่เี หม�ะสมส�ำ หรบั ผสู้ งู อ�ยใุ นแตล่ ะชว่ งวัย 39

ที่บ้านผู้สูงอายุต้องซื้อประกันส่วนน้ี ระบบบริการสุขภาพสำาหรับผู้สูงอายุเป็นบริการแบบต่อเนื่องมีระบบการดูแลปฐมภูมิ (Primary Care) การป้องกนั การตรวจรักษาการสง่ ตอ่ การรักษาการดูแลระยะเปล่ียนผา่ น (Transitional Care) การดแู ลระยะยาว และการดแู ลระยะสุดท้าย สาำ หรับการดูแลในชุมชนมีหลายรูปแบบ คือ ศนู ยอ์ เนกประสงคส์ ำาหรับผสู้ ูงอายุ (Multipurpose Senior Centers) การ ดูแลกลางวนั (Adult Day Care Services) การดูแลแบบทดแทนชว่ั คราว (Respite Care) การชว่ ยงานบา้ น (Homemaker Ser- vices) การบริการสง่ อาหาร บริการขนส่ง บรกิ ารติดตามทางโทรศัพท ์ บรกิ ารชว่ ยเหลือในภาวะฉกุ เฉนิ (Personal Emergency Response Systems : PERS) และอาสาสมคั ร ซ่ึงมที ้ังอาสาสมคั รอยา่ งเปน็ ทางการ (Formal Volunteers) ที่มาจากสถาบันและ องค์กรต่างๆ และอาสาสมัครอย่างไม่เป็นทางการ (Informal Volunteers) ได้แก่ สมาชิกในครอบครัว เพื่อนฝูง และเพอ่ื นบา้ น โดยวถิ ชี วี ติ ครอบครวั และคา่ นยิ มชาวอเมรกิ นั ทสี่ ว่ นใหญไ่ มค่ อ่ ยอยกู่ บั ลกู หลานเปน็ ปจั จยั ทที่ าำ ใหต้ อ้ งการผดู้ แู ลแบบ ทางการเพิม่ มากขน้ึ 4.4 ประเทศองั กฤษ แนวคดิ ในการจดั ระบบสวสั ดกิ ารของประเทศองั กฤษ คอื สนบั สนนุ ใหผ้ สู้ งู อายสุ ามารถทาำ งานไดต้ ามความสามารถ ใหโ้ อกาส แกผ่ ทู้ ที่ พุ พลภาพและสรา้ งมาตรการใหผ้ ลประโยชนใ์ นการอยใู่ นระบบจา้ งงาน เพอ่ื จงู ใจใหค้ นทาำ งาน ระบบประกนั สงั คมของประเทศ อังกฤษมวี ัตถุประสงค์ประการหน่งึ คือ สง่ เสริมความมนั่ คงด้านการเงนิ หลงั เกษยี ณ สง่ เสริมการจดั กองทนุ บาำ นาญและสนับสนนุ ให้ มกี ารออมเงนิ ทเ่ี หมาะสม รวมทั้งช่วยให้ผูท้ ีเ่ กษยี ณมีรายได้หลังเกษยี ณทเี่ พยี งพอ ความมน่ั คงดา้ นรายได ้ ประกอบดว้ ยระบบสวสั ดกิ าร 3 แบบ ไดแ้ ก ่ 1) ผลประโยชนจ์ ากเงนิ เบย้ี ประกนั ทจ่ี า่ ยเพอ่ื เปน็ retirement 40 pension 2) ผลประโยชนใ์ นกรณีทตี่ ้องได้รบั เช่น ทพุ พลภาพ แหลง่ เงนิ มาจากภาษอี ากร 3) income related support beneits ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 แหล่งเงินมาจากภาษีอากรและจ่ายให้กับผู้มีรายได้น้อย ผู้ที่ทำางานต้องเข้าร่วมระบบบำานาญ retirement basic pension และ เลือกเข้า second-tire portion ระบบบำานาญม ี 2 ลักษณะ คอื State Pension เป็นการรว่ มจ่ายในอัตราท่คี งที่ของผู้ทำางานทุกคน เงินบำานาญจะเป็นอตั รา คงที ่ (lat rate) และให้กบั ผชู้ ายอาย ุ 65 ป ี ผ้หู ญิงอายุ 60 ป ี ไมว่ ่าจะเกษียณหรอื ไม่ ระบบบาำ นาญแบบที ่ 2 คอื Second-tire pension เป็นการออมภาคบังคบั เพอ่ื ใหม้ ีเงินบาำ นาญมากข้นึ ดาำ เนนิ การโดยภาครัฐและภาคเอกชน ระบบบริการสุขภาพ มีกรอบการบริการแห่งชาติเพื่อผู้สูงอายุ (National Health Service Frame work for Older People) มีเป้าหมายเพ่ือเพ่ิมคุณภาพการให้บริการด้านสุขภาพและสังคม ลดความแตกต่างในการให้บริการแก่ผู้สูงอายุ ขจัด การกดี กั้นในความเปน็ ผู้สงู อายุ จดั ใหม้ ีการดแู ลที่เนน้ บคุ คลเป็นศูนยก์ ลางสร้างเสรมิ สุขภาพ ส่งเสริมการพึ่งพาตนเองของผสู้ ูงอายุ จัดบริการให้ครอบคลมุ ความต้องการและเน้นการดูแลเรอื่ งการหกลม้ โรคหลอดเลอื ดและสขุ ภาพจติ ระบบบรกิ ารสขุ ภาพ ประกอบดว้ ยการบรกิ ารในโรงพยาบาล รวมทง้ั intermediate care ทเ่ี ตรยี มความพรอ้ มกอ่ นกลบั บา้ น และการดแู ลในชุมชนเพอื่ ให้สามารถดาำ รงชีวติ ในชุมชนไดแ้ ทนการไปอยู่ในสถานบริการ ซ่ึงมรี ปู แบบเปน็ Home Care Services คอื การเยีย่ มบา้ นและ Home Help Services คอื การดูแลเรื่องอาหาร การดูแลเวลากลางวนั การจดั บริการด้านสงั คมเปน็ ความรับ ผิดชอบของรฐั บาลทอ้ งถ่ิน ทำาหน้าทป่ี ระเมนิ ความต้องการผ้สู ูงอายุ วางแผนดูแลเสนอและจดั ซือ้ ชุดบรกิ าร (Care Package) และ ตดิ ตามประเมินผลเพือ่ ประกนั ว่าได้รับบริการทเ่ี หมาะสม งานบริการสังคม รวมถึงการชว่ ยเหลอื งานบา้ น และการดูแลส่วนบคุ คล ดว้ ย นอกจากนีย้ งั มีการจัดผูด้ แู ลแทนชัว่ คราว (Respite Care) ศนู ยท์ ่ีรับผู้สงู อายุไว้ดแู ล 1-2 วนั ตอ่ สัปดาห์ และจัดใหผ้ ้สู งู อายุไป อยกู่ ับครอบครัวอาสาดแู ลระยะเวลาหนึ่ง (Family Placement Schemes)

4.5 ประเทศอติ าลี อติ าลเี ปน็ อกี ประเทศหนงึ่ ทก่ี าำ หนดใหม้ กี ารจดั สวสั ดกิ ารสาำ หรบั ผสู้ งู อายหุ ลายรปู แบบ ไมว่ า่ จะเปน็ บา้ นพกั ผสู้ งู อาย ุ โรงแรม สำาหรับผู้สูงอายุ ศูนย์ทางสังคมสำาหรับผู้สูงอายุที่ใช้เป็นพ้ืนที่สำาหรับการพบปะสังสรรค์กันของผู้สูงอายุ การให้บริการด้านขนส่ง มวลชนแบบไม่เสียค่าบริการ ธนาคารเวลา (Time banks) เป็นสถาบันออมเวลาการทำางานเพ่ือสังคมแทนการออมทรัพย์ โดย การใหผ้ สู้ งู อายทุ มี่ คี วามสามารถฝากเวลาทไ่ี ดท้ ำางานเพอื่ สงั คมและใชเ้ วลาทสี่ ะสมไดน้ น้ั มาแลกกบั การบรกิ ารดา้ นอนื่ ๆ ทต่ี นตอ้ งการ นอกจากนั้นเป็นบริการดา้ นการให้ความช่วยเหลอื แกผ่ ู้สูงอายุ เชน่ บริการส่งอาหารถงึ ท่ีพกั บริการช่วยงานบ้าน บรกิ ารพาไปทำา ธรุ ะ งานบรกิ ารด้านขอ้ มูลขา่ วสารและคำาแนะนาำ ดา้ นต่างๆ รวมไปถึงการสนบั สนุนผู้สงู อายุท่ีต้องการจะเรยี นตอ่ เป็นต้น 4.6 ประเทศสวีเดน ความม่ังค่ังของสวีเดนทีถ่ ูกสรา้ งสมขนึ้ ในช่วงศตวรรษที่ 20 ได้ถกู กระจายไปสปู่ ระชากรต่างๆ ในรปู ของภาระภาษีทส่ี ูง เพ่ือ เปน็ เงนิ ทนุ ในการอดุ หนุนทนุ การศึกษา รักษาสุขภาพ ดแู ลเด็กและผูใ้ หญ่ ประกนั ชวี ติ บิดามารดา เงนิ จ่ายบาำ นาญหรือเงนิ เลย้ี งชีพ สง่ ผลใหส้ วีเดนเป็นประเทศที่มีชอ่ งวา่ งระหว่างชนชั้นน้อยมาก ในชว่ งยคุ ป ี ค.ศ.1930 ประเทศสวเี ดนมวี สิ ยั ทศั นท์ ตี่ อ้ งการยกระดบั ใหค้ นสวเี ดนพน้ จากความยากจนทงั้ หมด และสรา้ งสงั คม ที่ประชาชนทุกคนไม่เลือกเพศ ชนช้ันและชาติกำาเนิด ต้องได้รับการประกันความมั่นคงทางเศรษฐกิจขั้นพื้นฐาน สวีเดนเรียก แนวความคดิ นว้ี า่ “สวเี ดนเปน็ บา้ นของพลเมอื ง” ซงึ่ ไมไ่ ดข้ น้ึ อยกู่ บั ความเมตตากรณุ า การทาำ บญุ ทาำ ทาน ใจบญุ ใจกศุ ล แตเ่ งนิ อดุ หนนุ เพ่ือสร้างระบบสวัสดิการน้ีได้มาจากระบบภาษีที่คนรวยระดับปานกลางเป็นผู้รับภาระภาษีนี้ ตามหลักการ “เอาจากคนท่ีมี ความสามารถไปให้คนท่ีมคี วามตอ้ งการ” ซ่ึงการบรหิ ารเชน่ นีต้ อ้ งปฏริ ูปเศรษฐกจิ เทา่ นัน้ (ปรินดา ตาส,ี 2552 : 5-6) 4.7 ประเทศออสเตรเลีย ผ้สู ูงอายุในประเทศออสเตรเลยี ส่วนใหญ่ (ร้อยละ 91) อาศัยอยใู่ นบา้ นของตนเอง โดยมคี รอบครวั เป็นแหลง่ เก้ือหนุนหลกั รองลงมาเปน็ เพื่อนและเพ่ือนบ้านตามลำาดบั ด้วยบริบทที่เป็นเช่นน้ี นโยบายสวสั ดิการสาำ หรับผู้สงู อายขุ องประเทศออสเตรเลยี จึง เน้นท่กี ารดูแลผู้สูงอายุที่บ้านและในชุมชน (Home-based care and Community-based care) นโยบายลักษณะน้เี ด่นชดั มา นบั ตง้ั แตท่ ไ่ี ดม้ กี ารประกาศนโยบาย Staying at Home-Care and Support for Older Australia (ป ี ค.ศ.1997-1999) เพอ่ื ชว่ ยเหลอื ผู้ดูแลให้สามารถดูแลผู้สูงอายุได้อย่างเต็มท่ีท่ีบ้านพร้อมสนับสนุนให้เกิดอาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุในชุมชนทั่วประเทศด้วย การสนับสนุนงบประมาณค่าจ้างให้กับผู้ดูแลเต็มเวลาและมีการจ่ายค่าดูแลให้กับผู้ดูแลผู้สูงอายุที่บ้านที่มีคุณภาพการดูแล เทียบเทา่ กับระดับการดูแลใน nursing home ป ี ค.ศ. 1999 ออสเตรเลยี กาำ หนดยทุ ธศาสตร์ชาติ (Nation Strategy for Ageing Australia) ท่เี น้นผสู้ ูงอาย ุ 4 เรอ่ื ง คือ 1) ชว่ ยใหผ้ สู้ งู อายุมีชีวติ ทพี่ งึ่ ตนเองได ้ ยืดการจ้างงานใหม้ ีการเรยี นรู้ตลอดชวี ิตและมีการเงนิ ทมี่ น่ั คง 2) ผ้สู ูงอายตุ อ้ งได้รบั การดูแล ท่ีมีคุณภาพด้วยการบริการรูปแบบใหม่ 3) ปรับทัศนคติที่มีต่อผู้สูงอายุ/ความชรา รวมทั้งปรับปรุงสิ่งที่เก่ียวข้องกับวิถีชีวิต เช่น การมบี า้ น การขนสง่ ความปลอดภยั การพกั ผอ่ นและใหก้ ารสนบั สนนุ ชมุ ชน 4) สนบั สนนุ ใหผ้ สู้ งู อายมุ สี ขุ ภาพดเี ปน็ healthy ageing เรอื่ งระบบความมนั่ คงดา้ นรายได ้ ชาวออสเตรเลยี จะมรี ายไดห้ ลงั เกษยี ณจากเงนิ บาำ นาญสาำ หรบั ผสู้ งู อาย ุ ซงึ่ เปน็ เงนิ ใหเ้ ปลา่ ทไ่ี มเ่ ก่ียวข้องกบั การทาำ งานกอ่ นเกษยี ณและเปน็ เงินท่ีจา่ ยให้กบั ผูส้ ูงอายชุ ายที่อายุ 65 ป ี และผสู้ ูงอายุหญิงทอ่ี าย ุ 60 ป ี ในอัตรา พืน้ ฐานทพ่ี ิจาณาตาม Consumer Price Index (CPI) ซึ่งการพจิ ารณาอตั ราจ่ายโดยอิงกับดชั นี CPI น ้ี เป็นขอ้ ด ี เพราะทาำ ให้แน่ใจ ไดว้ า่ จาำ นวนเงนิ ทผี่ สู้ งู อายไุ ดร้ บั นจี้ ะเพยี งพอตอ่ การดาำ รงชวี ติ ในภาวะทคี่ า่ ครองชพี เพม่ิ สงู ขนึ้ นอกจากนย้ี งั มกี ารยดื เวลาการจา้ งงาน หลังเกษยี ณที่เปน็ อกี หนงึ่ ความชว่ ยเหลือดา้ นรายได้ของผูส้ ูงอายุ ก�รวิจยั เรื่องก�รจดั สวสั ดิก�รทเ่ี หม�ะสมสำ�หรับผู้สูงอ�ยุในแตล่ ะช่วงวยั 41

สาำ หรบั เรอ่ื งทอี่ ยอู่ าศยั ประเทศออสเตรเลยี มนี โยบายสนบั สนนุ ใหผ้ สู้ งู อายไุ ดอ้ าศยั อยใู่ นบา้ นของตน โดยใหก้ ารสง่ เสรมิ เรอื่ ง การจัดท่ีอยู่อาศัยในรูปแบบท่ียืดหยุ่นเหมาะสมสำาหรับผู้สูงอายุ รวมท้ังส่งเสริมเรื่องสิ่งแวดล้อม การออกแบบบ้านและสถานท่ี สาธารณะในชุมชนใหส้ อดคล้องตามนโยบาย Aging in place เพื่อใหผ้ สู้ งู อายมุ ชี วี ิตความเป็นอยทู่ ี่มมี าตรฐานและสามารถทาำ งาน ทำาหนา้ ทไ่ี ด้ตลอดชีวิต สวสั ดกิ ารทางออ้ มสาำ หรบั ผสู้ งู อายอุ กี รปู แบบทน่ี า่ สนใจ คอื การตง้ั องคก์ รประเมนิ และควบคมุ คณุ ภาพระบบบรกิ ารผสู้ งู อายุ หรอื Aged Care Assessment Team (ACAT) ซง่ึ เปน็ ทมี บคุ ลากรดา้ นสขุ ภาพทม่ี หี นา้ ทใี่ นการประเมนิ ความตอ้ งการดา้ นการรกั ษา ด้านรา่ งกาย ด้านจติ ใจและสังคมของผ้สู ูงอายุ เพ่อื ใช้เป็นขอ้ มลู ในการพจิ ารณาการจดั บริการต่างๆ ทเ่ี หมาะสมสำาหรบั ผู้สงู อายุ อาจกล่าวได้วา่ การใหบ้ รกิ ารสวัสดกิ ารสังคมแก่ผู้สงู อายแุ ละครอบครวั ที่ปรากฏชดั เจน คอื การสงเคราะห์ผ้พู กิ าร กล่าวคือ รัฐพยายามหาทางให้การดูแลผู้พิการเป็นเร่ืองของการใช้ครอบครัวและชุมชนเป็นฐาน โดยจะจ่ายเงินให้กับผู้ทำาหน้าที่ดูแลผู้พิการ ในครัวเรือน และรัฐยงั มีเงินสงเคราะห์บางประเภททจ่ี า่ ยเพอ่ื ช่วยใหค้ นพิการสามารถดำารงชวี ติ ในสงั คมไดด้ ีพอสมควร เชน่ เงินชว่ ย คา่ เดนิ ทาง การจา่ ยบำานาญใหแ้ กผ่ ู้สงู อายุและผมู้ รี ายไดน้ ้อย กฎหมายของออสเตรเลียกาำ หนดใหป้ ระชาชนปลดเกษยี ณจากงานที่ ทำาอยู่ โดยเพศชายเกษียณเม่ืออายุครบ 65 ปี และเพศหญิงเมื่ออายุ 63 ปี ส่วนประชาชนท่ัวไปที่มีรายได้น้อยก็มีโอกาสรับเงิน สงเคราะหไ์ ดเ้ ชน่ กนั การเงนิ อดุ หนนุ ครอบครวั รฐั บาลมนี โยบายสรา้ งครอบครวั ใหเ้ ขม้ แขง็ และสรา้ งกาำ ลงั คนของประเทศในอนาคต ทม่ี ีประสิทธภิ าพ ดังนน้ั จึงกำาหนดให้มีการสนบั สนุนทางการเงนิ แก่ครอบครัวที่มีรายได้น้อย (ปรินดา ตาสี 2552 : 9-11) 4.8 ประเทศออสเตรยี ออสเตรียเป็นประเทศท่ีจะกลายเป็นสังคมผู้สูงอายุในอนาคต ในฐานะที่เป็นรัฐสวัสดิการดั้งเดิมได้ออกกฎหมายกลางข้ึน 42 ได้แก่ กฎหมายเงนิ ยังชีพระยะยาว (Federal Long-term Care Allowance Act) ขึน้ โดยกำาหนดให้มกี ารจดั การเงนิ ยงั ชพี ท้งั ใน ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 สว่ นของกฎหมายของรฐั บาลกลางและกฎหมายของจงั หวดั ทงั้ 9 แหง่ เงนิ ยงั ชพี ระยะยาวจะหมายรวมถงึ เงนิ บาำ นาญหรอื ประโยชน์ อืน่ ตามกฎหมายเงินยงั ชพี ระยะยาวจะจ่ายให้กบั บุคคลท่ไี ม่ได้รบั บาำ นาญ สว่ นสาธารณูปโภคตา่ งๆ ในการใหก้ ารดแู ลจะอยภู่ ายใต้ การดแู ลในระดับจังหวัด นโยบายที่เกีย่ วกบั เร่อื งนมี้ ี 4 ประการ ได้แก ่ (สาวติ รี ทนายศิลป ์ และวนิพพล มหาอาชา 2554 : 84-87) 1) เงินยังชีพถ้วนหน้าจากฐานภาษี กฎหมายยังชีพระยะยาวกำาหนดให้มีเงินยงั ชีพเพื่อการดูแลระยะยาว โดยไม่คำานึง ถงึ อาย ุ รายได้ ความพิการ ทัง้ นผ้ี ทู้ ่ีอยใู่ นข่ายของการไดร้ ับการดแู ล คอื มถี ่นิ ทอี่ ยอู่ าศยั อย่ใู นออสเตรียตอ้ งการการดูแลมากกว่า 50 ชัว่ โมงตอ่ เดือน และคาดวา่ จะตอ้ งพึ่งการดูแลมากกว่า 6 เดือน จาำ นวนเงนิ ยังชพี จะอยรู่ ะหวา่ ง 154-1,656 ยโู รต่อเดอื น ซึง่ แตกตา่ ง ไปตามระดบั ของการดแู ล อยา่ งไรกด็ เี งนิ ยงั ชพี ไมไ่ ดพ้ จิ ารณาอตั ราเงนิ เฟอ้ แตอ่ ยา่ งใด เงนิ ยงั ชพี ดงั กลา่ วไมผ่ กู พนั ผรู้ บั เงนิ มอี สิ ระใน การใช้เงินดังกล่าว เงินอาจถกู จา่ ยไปยงั ผู้ดูแลในครัวเรอื นหรอื ในสถานดแู ลผปู้ ่วย 2) งบสาธารณะเพอื่ การดแู ลระยะยาว หนว่ ยงานของจงั หวดั จะมหี นา้ ทด่ี แู ลงบสาธารณะเพอื่ การดแู ลระยะยาว รวมทง้ั ให้คำาปรึกษาและให้ข้อมูลแก่ประชาชนในเร่ืองการดูแลระยะยาว หน่วยงานเอกชนยังมีการให้การดูแลในศูนย์ดูแล ผู้ท่ีต้องการ การดแู ลสามารถตดิ ตอ่ ใชบ้ รกิ ารกบั หนว่ ยงานเอกชนดงั กลา่ ว โดยมเี งนิ สนบั สนนุ จากหนว่ ยงานของจงั หวดั หนว่ ยงานเอกชนทข่ี อเปดิ ใหบ้ รกิ ารจะต้องได้รบั การรบั รองจากภาครฐั กอ่ นจึงจะมสี ทิ ธิไดร้ ับเงนิ สนับสนุนและให้คืนในกรณีมีรายไดไ้ ม่เพียงพอ นอกจากน ้ี หนว่ ยงานภาครฐั ยงั มศี นู ยด์ แู ลโดยเฉพาะดว้ ยเงนิ สนบั สนนุ ใหก้ บั ผทู้ ม่ี รี ายไดไ้ มเ่ พยี งพอนน้ั ยงั มคี วามแตกตา่ งกนั ในแต่ละจังหวัด ในกรณีของการดูแลในศูนย์ ดูแลงบสาธารณะ จะจ่ายไปยังหน่วยงานท่ีให้การดูแลหรือกับผู้ดูแล ในกรณีมีเงิน

ไมเ่ พยี งพอ การจา่ ยเงนิ ใหก้ บั ผทู้ อ่ี ยใู่ นศนู ยด์ แู ลมอี ย ู่ 2 รปู แบบ แบบแรกเปน็ การจา่ ยเงนิ ใหผ้ ดู้ แู ลเปน็ รายชว่ั โมง แบบทส่ี องหนว่ ยงาน เอกชนท่ดี ูแลสามารถเบิกเงินไดจ้ ากหนว่ ยงานจังหวดั 3) นโยบายสนับสนุนผู้ดูแลภายนอกที่ไม่ได้ร่วมมือกับรัฐบาลกลางและหน่วยงานจังหวัด ผู้ดูแลภายนอกจะได้รับผล ประโยชนต์ า่ งๆ ภายใต้กฎหมายประกนั สังคม สมาชกิ ในครัวที่ว่างงานและตอ้ งดแู ลญาตทิ ่ที ุพพลภาพมีสทิ ธิทำาประกันภายใตร้ ะบบ เงนิ ประกนั บาำ นาญในอตั ราทต่ี าำ่ ผดู้ แู ลภายนอกมสี ทิ ธใิ นการลดชว่ั โมงทาำ งานหรอื ลางาน เพอ่ื มาดแู ลผทู้ พุ พลภาพทกี่ าำ ลงั จะเสยี ชวี ติ ไมเ่ กนิ กวา่ 6 เดือน ผดู้ ูแลภายนอกยงั คงอยภู่ ายใตก้ ารประกันสงั คม แมว้ า่ จะตอ้ งขาดรายไดแ้ ละไมไ่ ด้เงนิ สนบั สนนุ เหมือนการลา เพอ่ื คลอดบตุ ร ยกเวน้ ในกรณที ป่ี ว่ ยหนกั มาก ผดู้ แู ลสามารถไดร้ บั เงนิ ชว่ ยเหลอื ในการลางาน รฐั บาลออสเตรยี ยงั ไดจ้ ดั ใหม้ ศี นู ยฮ์ อตไลน์ เพอื่ ใหข้ อ้ มลู ความรเู้ กย่ี วกบั การดแู ลระยะยาวแกผ่ ดู้ แู ล รวมทงั้ จดั กจิ กรรมชว่ ยเหลอื ผดู้ แู ลในดา้ นตา่ งๆ เชน่ การใหค้ าำ แนะนาำ ปรกึ ษา ประชมุ ผดู้ แู ล ใหพ้ กั อยใู่ นรสี อรท์ เพอื่ สุขภาพโดยคดิ ค่าใชจ้ ่ายทีต่ าำ่ 4) การรองรับการทะลักเข้ามาของแรงงงานต่างด้าวผิดกฎหมาย ในการดูแลระยะยาวการขาดแคลนแรงงานทเี่ ปน็ พยาบาลวชิ าชพี เคลอ่ื นทแี่ ละขาดแคลนศนู ยด์ แู ลในออสเตรยี ทาำ ใหเ้ กดิ การไหลทะลกั เขา้ มาของแรงงานตา่ งดา้ วผดิ กฎหมาย ซงึ่ เปน็ แรงงานตา่ งดา้ วที่ได้รบั การอบรมนอกสหภาพยุโรปและทาำ งานเป็นผู้ดูแลในครัวเรือน ในป ี ค.ศ.2007 ได้มกี ฎหมายการดูแลในบ้าน (Act on Home Care) ขึน้ ผลของกฎหมายนี ้ คือ ผ้ดู แู ลท่มี าจากออสเตรยี หรอื มาจากประเทศอ่ืนในสหภาพยุโรปจะต้องถกู จา้ ง อยา่ งถกู ตอ้ งตามกฎหมายจากผทู้ ต่ี อ้ งการดแู ลระยะยาว ญาตหิ รอื หนว่ ยงานเอกชนทไี่ มไ่ ดแ้ สวงหากาำ ไร แรงงานทเ่ี ปน็ ผดู้ แู ลสามารถ ใหก้ ารดแู ลและชว่ ยเหลอื ผทู้ พุ พลภาพในชวี ติ ประจาำ วนั การดแู ลดา้ นสขุ ภาพอนามยั และโภชนาการ รวมทง้ั การบาำ บดั รกั ษาทางการแพทย์ ตามที่แพทย์รับรอง กฎหมายฉบับนี้ยังระบุถึงเงื่อนไขการทำางานว่าผู้ดูแลจะให้การดูแลผู้ทุพพลภาพตลอดเวลา 24 ช่ัวโมง อย่างนอ้ ย 48 ชวั่ โมงต่อสัปดาห ์ แตห่ ้ามทำางานเกินกวา่ 128 ชว่ั โมงตดิ ตอ่ กนั 2 สัปดาห ์ หลงั จากการดแู ล 14 วันแล้วสามารถมเี วลา วา่ งในการทำากจิ กรรมอนื่ ๆ ได ้ หากต้องการดแู ลตลอด 24 ชั่วโมง กาำ หนดใหม้ ีผู้ดูแลสองคน การจา่ ยค่าจ้างเป็นไปตามอัตราคา่ จ้าง ขน้ั ตา่ำ ในแตล่ ะจงั หวดั กฎหมายไดก้ าำ หนดใหม้ เี งนิ ชว่ ยเหลอื สาำ หรบั การดแู ลตลอด 24 ชว่ั โมง ทง้ั นม้ี เี งอื่ นไขดงั น ้ี ผดู้ แู ลตอ้ งไดร้ บั การ จา้ ง ผ้ทู ุพพลภาพจะต้องเปน็ ผ้ทู มี่ ีเงนิ ยังชีพถว้ นหนา้ ในระดับ 3 ขึน้ ไป และเงอื่ นไขของรา่ งกายต้องเหมาะสมกบั การได้รบั การดแู ล ตลอด 24 ชว่ั โมง รายไดส้ ทุ ธขิ องผทู้ พุ พลภาพจะตอ้ งไมเ่ กนิ กวา่ 2,500 ยโู รตอ่ เดอื น และผดู้ แู ลจะตอ้ งมคี ณุ สมบตั ติ ามเกณฑท์ ร่ี บั รอง ไว ้ เงนิ ช่วยเหลอื สาำ หรบั การดแู ล 24 ช่ัวโมง จะอยู่ระหวา่ ง 500-1,100 ยโู รตอ่ เดือน ขน้ึ อยกู่ ับว่าผดู้ ูแลเป็นการรบั จ้างส่วนบคุ คล หรือไม่ โดยสรปุ พบวา่ เปา้ หมายระบบสวสั ดกิ ารผสู้ งู อายขุ องประเทศตา่ งๆ สว่ นใหญต่ รงกนั คอื มงุ่ สง่ เสรมิ คณุ ภาพชวี ติ (Quality of Life) ความผาสุก (Well-being) และสุขภาวะ (Health) แต่เน้นมาตรการแตกตา่ งกันไป อาทิ ประเทศญ่ีป่นุ ท่ีเน้นการดแู ลระยะ ยาวที่ไม่ใช่เป็นการดูแลในสถานพยาบาลหรือสถานสงเคราะห์ หากแต่เป็นการส่งเสริมให้เกิดการดูแลท่ีบ้าน รัฐบาลของประเทศ สงิ คโปร ์ กม็ คี วามเดน่ ชดั ในบทบาทการสนบั สนนุ และประสานความรว่ มมอื จากหลายฝา่ ย โดยเฉพาะองคก์ รเอกชนกบั ภาคประชาชน ซง่ึ ทาำ ใหง้ านสวสั ดกิ ารผสู้ งู อายดุ าำ เนนิ ไดอ้ ยา่ งเขม้ แขง็ ประเทศออสเตรเลยี และองั กฤษ เนน้ การสรา้ งความมน่ั คงทางรายไดข้ องผสู้ งู อาย ุ โดยสง่ เสรมิ การจา้ งงานหลงั เกษยี ณทส่ี อดคลอ้ งตามศกั ยภาพ ประเทศอติ าล ี เนน้ ใหพ้ น้ื ทส่ี าำ หรบั ผสู้ งู อายแุ ละบรกิ ารใหค้ วามชว่ ยเหลอื ด้านต่างๆ ประเทศสวีเดนและออสเตรีย เน้นการให้เงินยังชีพระยะยาว รวมท้ังเงินบำานาญหรือประโยชน์อ่ืนในตามกฎหมายและ ในระยะหลังน้ีเกือบทุกประเทศส่งเสริมการออมรูปแบบต่างๆ เพื่อเตรียมความพร้อมสำาหรับวัยสูงอายุ ในขณะที่การบริการ ดา้ นสุขภาพทุกประเทศยังคงพยายามพัฒนาให้เหมาะสม สะดวก รวดเร็ว และผสู้ ูงอายุเขา้ ถึงได้อยา่ งครอบคลมุ ก�รวจิ ยั เรือ่ งก�รจัดสวสั ดิก�รท่ีเหม�ะสมสำ�หรับผสู้ ูงอ�ยใุ นแตล่ ะช่วงวยั 43

5. ง�นวจิ ยั ท่ีเก่ียวขอ้ ง ผศ.รอ.หญิง ดร.ศิริพันธ์ุ สาสัตย์ และคณะ (2552:181-183) ได้ทำาการศึกษาวิจัยเร่ือง “รูปแบบการปฏิบัติการดูแล ผู้สูงอายุระยะยาวในสถานบริการในประเทศไทย” ผลการศึกษาพบว่า การดูแลผู้สูงอายุระยะยาวในสถานบริการ แบ่งออกเป็น 2 รปู แบบ คือ 1. รูปแบบการดูแลผู้สูงอายุระดับต่ำา (low care) เป็นการดูแลผู้สูงอายุที่ไม่เน้นการรักษาจากแพทย์แต่เน้นการดูแลทาง สังคม การช่วยเหลือการดำารงชีวิตและการดูแลสุขภาพเบ้ืองต้น เช่น บ้านพักคนชราและสถานดูแลช่วยเหลือเพ่ือการดำารงชีวิต บุคลากรประกอบด้วย นักสังคมสงเคราะห์ พยาบาลและเจ้าหน้าที่ นอกจากน้ีอาจมีนักกายภาพบำาบัด นักอาชีวบำาบัดและ นักโภชนากร 2. รูปแบบการดูแลผู้สูงอายุระดับสูง (high care) เป็นการดูแลผู้สูงอายุมีอาการเจ็บป่วยเร้ือรัง หรือมีภาวะเปราะบาง ตอ้ งการการชว่ ยเหลอื ดแู ล ตดิ ตามอาการอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง การพยาบาลและการรกั ษาจากแพทย ์ เชน่ สถานบรบิ าล สถานดแู ลระยะยาว ในโรงพยาบาลและสถานดูแลระยะสุดท้าย การดูแลจึงเน้นการดูแลความสุขสบายท่ัวไป การฟื้นฟูสภาพ การทุเลาจากความทุกข์ ทรมานและการดแู ลแบบองคร์ วมทมี่ คี วามมงุ่ เนน้ ทก่ี ารดแู ลจติ วญิ ญาณ องคป์ ระกอบทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั การใหก้ ารดแู ลยงั ตอ้ งประกอบ ด้วยปรชั ญาการดูแลและการกาำ หนดมาตรฐานขั้นตำา่ ของการดูแล ระดบั ของการดแู ล สถานบรกิ ารทกุ ประเภทไดใ้ หบ้ รกิ ารกบั ผสู้ งู อายทุ มี่ รี ะดบั ความตอ้ งการการช่วยเหลือตั้งแต่น้อยที่สุด ไปจนถึงมากที่สุด ทุกสถานบริการมีการแบ่งผู้สูงอายุตามระดับความต้องการการช่วยเหลือออกเป็น 2 กลุ่ม คือผู้สูงอายุท่ี ยงั ชว่ ยเหลอื ตนเองไดแ้ ละผสู้ งู อายทุ ช่ี ว่ ยเหลอื ตนเองไมไ่ ดใ้ นสถานบรบิ าล สถานดแู ลผสู้ งู อายรุ ะยะยาวในโรงพยาบาลและสถานดแู ล 44 ผู้ป่วยระยะสุดท้าย ซ่ึงมีสัดส่วนของผู้สูงอายุที่มีภาวะในการพึ่งพาผู้อื่นเกือบทั้งหมด ดังนั้นการดูแลจะมุ่งเน้นการฟื้นฟูสภาพ ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 การพยาบาล การรักษาเพื่อประคับประคอง ในขณะที่บ้านพักคนชราและสถานช่วยเหลือในการดำาเนินชีวิตมีภาวะพ่ึงพาผู้อื่น ประมาณร้อยละ 50 บ้านพักคนชราและสถานดูแลช่วยเหลือในการดำารงชีวิต การดูแลจะมุ่งเน้นการดูแลทางด้านสังคม การชว่ ยเหลือในกิจวตั รประจาำ วันและการดูแลสขุ ภาพเบ้ืองตน้ บรกิ ารทเี่ ปน็ จดุ เดน่ และจดุ ดอ้ ย บรกิ ารทเี่ ปน็ จดุ เดน่ ไดแ้ ก ่ การมบี คุ ลากรสหสาขาวชิ าชพี และการปรบั ปรงุ สภาพแวดลอ้ ม ปจั จยั สง่ เสรมิ คอื ความรว่ มมอื ของบคุ ลากรทกุ ฝา่ ยและ/หรอื การมที ศั นคตแิ ละจติ สาำ นกึ ทด่ี ตี อ่ การบรกิ ารและตอ่ ผสู้ งู อาย ุ บรกิ าร ที่เปน็ จดุ ด้อย ไดแ้ ก่ ความรู้และความชาำ นาญในการปฏิบัติงาน มักพบในสถานบรกิ ารท่ไี ม่ใช่ตั้งอยใู่ นโรงพยาบาล เชน่ บา้ นพักคน ชรา สถานชว่ ยเหลอื ในการดาำ รงชวี ติ และในสถานบรบิ าล ปจั จยั ทที่ าำ ใหก้ ารบรกิ ารนน้ั เปน็ จดุ ดอ้ ย เชน่ ระดบั การศกึ ษาของบคุ ลากร ความรคู้ วามชาำ นาญของบคุ ลากรทางดา้ นไอท ี จาำ นวนบคุ ลากรไมเ่ พยี งพอประเดน็ ปญั หาการขาดแคลนบคุ ลากร เชน่ นกั กายภาพบำาบดั และนกั กจิ กรรมบำาบดั คุณภาพในการดูแล ยังไม่มกี ารพัฒนามาตรฐานการดูแลระยะยาวที่เป็นทางการ ขน้ึ อยกู่ ับแต่ละองค์กร เช่น มกี ารพฒั นา มาตรฐานการให้บริการผูส้ ูงอายุในสถานสงเคราะห ์ ต่อมาพัฒนาเปน็ “มาตรฐานการจัดสวสั ดิการสงั คมขององคก์ รสวสั ดกิ ารสงั คม (มสก.)” สถานบริการดูแลระยะยาวที่ตั้งอยู่ในโรงพยาบาลของรัฐ ก็ได้มีการดำาเนินการเพื่อให้การรับรองคุณภาพโรงพยาบาล แต่อย่างไรก็ตามดัชนีช้ีวัดยังไม่เฉพาะเจาะจงกับการดูแลระยะยาวในสถานบริการ ปัจจัยที่ทำาให้การดูแลมีคุณภาพที่พบบ่อย คือ บุคลากรมใี จรัก มีเมตตา และให้การดแู ลเสมือนญาติ และการใช้เงนิ บริจาคผ่านมูลนิธิ การจัดการดา้ นคณุ ภาพ ได้แก ่ การทส่ี ถานบริการมรี ะบบรกั ษาความปลอดภยั การปรบั ปรงุ สิ่งแวดล้อม ภูมิทัศน์ จดั สวน ปลกู ตน้ ไมใ้ หร้ ม่ รนื่ และตกแตง่ ทาสอี าคารใหม้ สี ภาพดขี น้ึ การจดั การคณุ ภาพดา้ นปจั จยั นาำ เขา้ ทพ่ี บมากทสี่ ดุ คอื การคดั เลอื กบคุ ลากร

ด้านกระบวนการ ได้แก่ การมรี ะบบการพัฒนาบุคลากรและส่งเสริมการพัฒนาตนเอง และดา้ นผลลพั ธ ์ พบวา่ มีบางสถานบริการ เทา่ นนั้ ที่มีระบบการจัดการที่ชดั เจน นโยบายสาธารณะทจ่ี าำ เปน็ มคี วามแตกตา่ งในระหวา่ งสถานบรกิ ารทเ่ี ปน็ ของภาครฐั และภาคเอกชน ภาครฐั จะมงุ่ เนน้ นโยบาย ลดการย้ายเข้าไปอยู่ในสถานบริการโดยไม่จำาเป็น ซ่ึงอาจเกิดจากการที่ลูกหลานทอดท้ิงไม่ดูแลผู้สูงอายุ ดังน้ันจึงเรียกร้องให้มี การสรา้ งความตระหนกั หรอื รณรงคใ์ นการดแู ลผสู้ งู อาย ุ รวมทง้ั เรยี กรอ้ งใหม้ กี ารออกฎหมายการเลย้ี งดบู พุ การ ี สว่ นในสถานบรกิ าร ของภาคเอกชน พบวา่ มกี ารเรยี กรอ้ งใหม้ กี ารกาำ หนดหนว่ ยงานในการขน้ึ ทะเบยี น กาำ กบั ดแู ลใหช้ ดั เจนเพอ่ื ทจ่ี ะไดป้ รบั รปู แบบการทำางาน และดำาเนินการให้ถูกต้อง พร้อมท้ังต้องการให้ภาครัฐให้เงินช่วยเหลือสำาหรับผู้สูงอายุท่ีมีภาวะพ่ึงพาและการส่งเสริม ภาคเอกชนให้มสี ว่ นรว่ มในการจัดบริการ ผศ.รอ.หญิง ดร.ศิริพนั ธ ุ์ สาสตั ย์ และคณะ (2552:255-258) ไดท้ ำาการศึกษาวจิ ยั เรือ่ ง “การศกึ ษาสถานดแู ลผูส้ ูงอายุระยะ ยาวในประเทศไทย” ผลการศึกษาพบว่า 1. ความตอ้ งการสถานบริการ จากข้อมูลข้างต้นจะเห็นได้ว่า ในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑลมีจำานวนสถานบริการดูแลระยะยาวจำานวนมากกว่า ภาคอื่นๆ ในประเทศ ท้ังน้ีอาจเนื่องมาจากสภาพความเป็นอยู่ในชีวิตประจำาวันและสภาวะความจำาเป็นของสังคมในภาคเหนือ ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื และภาคใตย้ งั มคี วามเปน็ ชนบทมากกวา่ เปน็ ชมุ ชนเมอื ง ซง่ึ นา่ จะมสี ว่ นชว่ ยลดความจาำ เปน็ ในการหาแหลง่ ทีพ่ ่ึงพาใหก้ ับผสู้ ูงอาย ุ กลา่ วคือ ในชนบทไม่มีความแออัดของการอยอู่ าศัย สภาพแวดล้อมยังไปมาสะดวก ไมต่ อ้ งเผชิญกับปัญหา รถตดิ หรอื มคี วามเรง่ รบี ในการเดนิ ทาง คา่ ครองชพี ตาำ่ กวา่ และการพง่ึ พาอาศยั ซง่ึ กนั และกนั ระหวา่ งผสู้ งู อายหุ รอื ครอบครวั กบั เพอ่ื น บ้านในชุมชนเดียวกนั มมี ากกว่าผทู้ ี่อาศัยอยใู่ นเมืองหลวง และจากความเชอื่ วัฒนธรรมการดูแลผู้สูงอายุโดยเฉพาะภาคอีสานที่ ได้รับการปลูกฝังมาตามบรรทัดฐานทางสังคมว่าการดูแลผู้สูงอายุเป็นการแสดงออกถงึ ความกตญั ญ ู และการดแู ลยามเจ็บปว่ ย เปน็ การแสดงถงึ สถานภาพทางสงั คมอยา่ งอน่ื การมญี าต ิ พนี่ อ้ ง มติ รสหาย บรวิ ารมาเกยี่ วขอ้ งมากถอื วา่ ไดร้ บั การยอมรบั ทางสงั คม สงู ส่วนการอยู่อย่างโดดเดย่ี วถอื เปน็ ความยากจนไร้ญาติขาดมติ ร รวมทงั้ ความเชื่อในเร่ืองการยกยอ่ งผู้อาวุโส ในขณะทีผ่ สู้ งู อายใุ น เมอื งหลวงมกั ไดร้ บั ผลกระทบดา้ นเศรษฐกจิ และสงั คมโดยตรง จงึ ไมส่ ามารถพง่ึ พาตนเองไดท้ งั้ หมด ปญั หาความยากจนของผสู้ งู อายุ และภาวะเศรษฐกิจที่ไม่เอื้ออำานวยให้ครอบครัวส่งผู้สูงอายุเข้ารับการดูแลจากสถานบริบาล โดยเฉพาะอย่างย่ิงสถานบริบาลของ องค์กรเอกชน ซ่ึงมีค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูงหากเป็นการดูแลระยะยาว สำาหรับสถานท่ีดูแลผู้สูงอายุท่ีมีอยู่ในภาครัฐ จะเป็นสถาน สงเคราะหค์ นชราซงึ่ เนน้ การชว่ ยเหลอื ผสู้ งู อายทุ ไ่ี มม่ ที อี่ ยหู่ รอื ไรท้ พี่ งึ่ เทา่ นนั้ อยา่ งไรกต็ ามสถานดแู ลผสู้ งู อายรุ ะยะยาวในภาคเหนอื ที่มีเพียงไม่ก่ีแห่งแต่ล้วนเป็นของภาคเอกชน ซ่ึงมีค่าบริการทำาให้ผู้รับบริการหรือครอบครัวมีภาระในค่าใช้จ่ายมากขึ้น ผู้สูงอายุ ส่วนใหญ่จึงไม่สามารถรับภาระน้ีได้ทำาให้สถานบริบาลโดยเอกชนในต่างจังหวัดที่เคยรับผู้สูงอายุได้หลายคน อาจต้องประสบกับ การขาดทุน และปดิ กิจการเมือ่ ไมส่ ามารถหาเพม่ิ จำานวนผูร้ ับบรกิ ารได้ นอกจากน ้ี วฒั นธรรมการดแู ลผสู้ งู อายยุ งั มคี วามเครง่ ครดั ในหนา้ ทค่ี วามรบั ผดิ ชอบตอ่ ผสู้ งู อายทุ เ่ี ปน็ บพุ การ คอื พอ่ แม ่ หรอื ปู่ย่า ตายายยังไม่เปล่ียนแปลงจากอดีตมากนัก และผู้สูงอายุส่วนใหญ่ยังอาศัยอยู่กับสมาชิกในครอบครัว และได้รับการดูแลจาก สมาชกิ ในครอบครวั ความต้องการสถานดแู ลผูส้ ูงอายรุ ะยะยาวในภาคเหนือจึงยงั มไี ม่มากนักหากเทียบกบั สังคมเมือง สภาพสงั คม ในกรงุ เทพมหานครมคี วามเรง่ รบี ครอบครวั มเี วลาอยกู่ บั ผสู้ งู อายนุ อ้ ยกวา่ ในตา่ งจงั หวดั เพราะบตุ รหลานตอ้ งออกจากบา้ นตง้ั แตเ่ ชา้ และ กลบั จากทท่ี าำ งานมดื คา่ำ จงึ ทาำ ใหม้ เี วลาอยกู่ บั ผสู้ งู อายนุ อ้ ยกวา่ หรอื ผสู้ งู อายมุ เี วลาทต่ี อ้ งอยตู่ ามลาำ พงั มากกวา่ ผสู้ งู อายใุ นตา่ งจงั หวดั โอกาสท่จี ะเกิดปญั หาความไม่ปลอดภัยจากสังคมเมืองกม็ ีสงู กว่า หากผู้สูงอายมุ ปี ญั หาสขุ ภาพ ช่วยเหลือตัวเองไดน้ อ้ ยจะ ยง่ิ มคี วามเสยี่ งตอ่ การเกดิ อนั ตรายเพม่ิ มากขน้ึ ภาวะความจาำ เปน็ เหลา่ นท้ี าำ ใหค้ วามตอ้ งการสถานบรบิ าลในกรงุ เทพมหานครมมี าก ก�รวิจยั เรอื่ งก�รจดั สวสั ดิก�รทเี่ หม�ะสมสำ�หรับผ้สู งู อ�ยุในแต่ละชว่ งวยั 45

ขึ้นอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ จำานวนสถานบริการดูแลระยะยาวท่ีเพ่ิมข้ึนอาจสะท้อนให้เห็นถึงจำานวนของผู้สูงอายุที่มีภาวะทุพพลภาพ และและมีภาวะพึ่งพาท่ีต้องการใช้บรกิ าร 2. การแบ่งประเภทสถานบริการ สถานดแู ลผู้สูงอายรุ ะยะยาวทวั่ ทกุ ภาคของประเทศพบวา่ มีความไมช่ ดั เจนในวตั ถปุ ระสงค ์ หลกั เกณฑ์การรับผู้สูงอายุและ ขอบเขตของบริการที่ให ้ สถานดแู ลผสู้ ูงอายุส่วนใหญใ่ ห้บริการผสู้ งู อายุบนหลักการกว้างๆ มีหลักเกณฑ์การรบั ผ้สู ูงอายทุ ่ไี มเ่ ฉพาะ เจาะจงมากนกั สถานดแู ลแตล่ ะแหง่ จงึ มบี รกิ ารทซ่ี า้ำ ซอ้ นและคาบเกย่ี วกนั ระหวา่ งสถานดแู ลประเภทตา่ งๆ เชน่ สถานสงเคราะหค์ นชรา มีการดูแลผู้สูงอายุในระยะยาวที่มีความเจ็บป่วยเรื้อรังแฝงอยู่ด้วย ซึ่งในประเทศไทยยังไม่มีสถานบริการใดที่ตรงกับสถานที่ ให้การชว่ ยเหลือในการดาำ รงชวี ติ (assisted living) อย่างแทจ้ รงิ ในสว่ นของบ้านพักคนชรา ซ่งึ ในประเทศไทยตั้งขนึ้ เพือ่ ชว่ ย สงเคราะหค์ นชราทย่ี ากไรจ้ งึ ใชช้ อ่ื วา่ “สถานสงเคราะหค์ นชรา” ซง่ึ เปน็ สถานบรกิ ารทด่ี แู ลใหท้ อ่ี ยอู่ าศยั อาหารทง้ั 3 มอ้ื แตม่ บี างสว่ น ทีใ่ หบ้ ริการคลา้ ยคลงึ กบั สถานที่ใหก้ ารชว่ ยเหลือในการดาำ รงชวี ติ คือ มกี ารชว่ ยเหลือดา้ นกิจวัตรประจาำ วัน สาำ หรบั บ้านพกั คนชรา พบว่ามีหลักเกณฑ์และวัตถุประสงค์ในการรับผู้สูงอายุเข้าพักอาศัยแตกต่างกับในประเทศตะวันตก คือ สถานสงเคราะห์คนชรา ในประเทศไทยมวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอ่ื รบั ดแู ลผสู้ งู อายทุ ไ่ี มม่ ผี ดู้ แู ล ไมม่ ที อ่ี ยอู่ าศยั หรอื อยกู่ บั ครอบครวั ไมม่ คี วามสขุ แตใ่ นประเทศตะวนั ตก มีหลักเกณฑ์การรับก็คือ ต้องเป็นผู้สูงอายุที่ไม่มีปัญหาสุขภาพที่ต้องการการพยาบาลโดยพยาบาลวิชาชีพ อย่างไรก็ตาม ในสถานการณ์จริงพบว่า สถานสงเคราะห์คนชราไม่สามารถปฏิเสธการรับผู้สูงอายุท่ีมีปัญหาสุขภาพบางรายได้ และเม่ือผู้สูงอายุ มีอายมุ ากขึ้น มีปัญหาสุขภาพที่ตอ้ งการการดูแลเพิม่ ข้ึน นอกจากน้ีพบว่า สถานบริบาล (nursing home) ในประเทศไทยสว่ นใหญ่ พบในเมืองใหญ่ๆ โดยเฉพาะอย่างย่ิงในกรุงเทพมหานครและปริมณฑล มีลักษณะพิเศษคือมีการผสมผสานระหว่างสถานที่ดูแล ช่วยเหลอื ในชีวิตประจำาวนั และสถานที่ใหก้ ารดูแลสำาหรบั ผู้ทตี่ อ้ งการการพยาบาล 46 ระพพี รรณ คาำ หอม และคณะ (2547) ไดท้ าำ การวจิ ยั เรอื่ งโครงการการประเมนิ ผลการจา่ ยเงนิ สงเคราะหเ์ พอ่ื การยงั ชพี สำาหรบั ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ผู้สูงอายุ วัตถุประสงค์เพ่ือศึกษาความต้องการของผู้สูงอายุต่อโครงการเงินสงเคราะห์เบี้ยยังชีพผู้สูงอายุเพื่อ ประเมินผลโครงการ การจ่ายเงินสงเคราะห์เพื่อการยังชีพสำาหรับผู้สูงอายุ เพื่อประเมินกระบวนการ วิธีการ ข้ันตอนการดำาเนินงานของโครงการเงิน สงเคราะห์เบี้ยยังชพี ผู้สงู อายุ เพื่อศึกษาความพร้อมขององคก์ ารบริหารส่วนท้องถน่ิ กลไกการบรหิ ารงานขององค์กรตอ่ การดำาเนนิ งานโครงการเงินสงเคราะห์เบ้ียยังชีพผู้สูงอายุ การวิจัยเป็นการศึกษาจากเอกสาร และการวิจัยภาคสนามโดยใช้แบบสอบถาม ประกอบการจัดประชุมเวทีภาค 4 ภาค กลุ่มตัวอย่างคือ ผู้สูงอายุที่มีอายุ 60 ปีข้ึนไปท่ีได้รับเบี้ยยังชีพ ใช้วิธีการสุ่มแบบบังเอิญ ขนาดกล่มุ ตัวอย่าง 3,230 ราย ผลการวิจัยพบว่า ความต้องการของผ้สู ูงอายตุ ่อโครงการเงนิ สงเคราะหเ์ บ้ียยงั ชพี ผสู้ ูงอายุ เบี้ยยังชพี ผู้สงู อายุยังเป็นความต้องการของผ้สู ูงอายุทีย่ ากจน ไม่มีผู้ดูแล นอกจากนผ้ี ู้สูงอายุทไ่ี ด้รับเบีย้ ยงั ชพี เห็นวา่ เปน็ สทิ ธขิ องผสู้ งู อายุท่ี ควรไดร้ บั เบย้ี ยังชีพผสู้ งู อายุ แม้ว่าจะไม่ยากจนจริง แตเ่ ม่ืออายุ 60 ปีก็ควรไดร้ บั สิทธิรับเบย้ี ยังชีพผ้สู ูงอายุ ว่าท่รี ้อยเอกชาญวิทย์ บว่ งราบ ไดท้ าำ การวจิ ยั เร่ืองความต้องการการไดร้ บั สวสั ดกิ ารของผ้สู ูงอายใุ นตาำ บลเสาธงหิน  อำาเภอ บางใหญ ่ จังหวดั นนทบรุ ี ผลการศกึ ษาวจิ ัยพบวา่ ผู้สูงอายใุ นตาำ บลเสาธงหนิ อำาเภอบางใหญ ่ จังหวดั นนทบุรี มคี วามตอ้ งการการได้ รบั สวสั ดกิ ารในภาพรวมและรายดา้ นแต่ละดา้ นทงั้ 7 ดา้ นอยูใ่ นระดับมาก ด้านทผ่ี สู้ ูงอายุมีความต้องการมากทส่ี ุดคือ ดา้ นการแพทย์ และสาธารณสุข  รองลงมาคือ  ด้านที่อยู่อาศัย อาหาร เคร่ืองนุ่งห่ม  และสาธารณูปโภค  และด้านการสงเคราะห์เบ้ียยังชีพและ การจดั การศพตามประเพณ ี ผลการเปรยี บเทยี บความตอ้ งการพบวา่  ผสู้ งู อายใุ นตาำ บลเสาธงหนิ มคี วามตอ้ งการการไดร้ บั สวัสดิการ แตกต่างกัน เมื่อจำาแนกกลุ่มตามปริมาณเงินที่เหลือเก็บออม โดยผู้สูงอายุที่ไม่มีเงินเหลือเก็บมีความตอ้ งการการไดร้ บั สวสั ดกิ าร มากกว่าผู้สูงอายุท่ีมีเงินเหลือเก็บ อย่างมีนัยสำาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ทั้งในด้านการแพทย์และสาธารณสุข  ด้านการศึกษาและ ข้อมูลขา่ วสาร และดา้ นการสงเคราะหเ์ บี้ยยังชีพและการจดั การศพตามประเพณี

นางพรอนนั ต ์ กติ ตมิ น่ั คง (2547) ไดท้ าำ การวจิ ยั เรอื่ งศกึ ษาความตอ้ งการสวสั ดกิ ารสงั คมของผสู้ งู อายใุ นจงั หวดั นครราชสมี า ผลการศึกษาวิจยั พบว่า 1. ความตอ้ งการสวสั ดกิ ารสงั คมของผสู้ งู อายใุ นจงั หวดั นครราชสมี า ในภาพรวมอยใู่ นระดบั มาก เมอ่ื พจิ ารณาเปน็ รายดา้ น พบวา่ อยใู่ นระดบั มาก ยกเวน้ ดา้ นทอี่ ยอู่ าศยั ทม่ี คี วามตอ้ งการในระดบั ปานกลาง และเมอ่ื พจิ ารณาตามภมู ลิ าำ เนา พบวา่ เขตเทศบาล นคร ผ้สู ูงอายุมีความต้องการสวัสดิการสังคมในภาพรวมอย่ใู นระดบั มาก และมคี วามต้องการในระดับมาก 5 ดา้ น ระดับปานกลาง 1 ด้าน ด้านที่มีความต้องการมากทีส่ ุด ไดแ้ ก่ ดา้ นสุขภาพอนามัย รองลงมา ได้แก ่ ดา้ นความปลอดภัยในชวี ติ และทรัพยส์ นิ ส่วน ดา้ นทม่ี คี วามตอ้ งการตา่ำ ทส่ี ดุ ไดแ้ ก ่ ดา้ นทอ่ี ยอู่ าศยั สว่ นเขตเมอื ง ผสู้ งู อายมุ คี วามตอ้ งการสวสั ดกิ ารสงั คมในภาพรวมอยใู่ นระดบั มาก และมีความตอ้ งการในระดับมาก 5 ดา้ น ระดับปานกลาง 1 ดา้ น ดา้ นทีม่ ีความตอ้ งการมากที่สดุ ได้แก่ ด้านนันทนาการ รองลงมา ไดแ้ ก ่ ดา้ นสขุ ภาพอนามยั สว่ นดา้ นทม่ี คี วามตอ้ งการตาำ่ ทส่ี ดุ ไดแ้ ก ่ ดา้ นทอ่ี ยอู่ าศยั และเขตชนบท ผสู้ งู อายมุ คี วามตอ้ งการสวสั ดกิ าร สังคมในภาพรวมอยูใ่ นระดบั มาก และมีความตอ้ งการในระดับมาก 5 ดา้ น ระดบั ปานกลาง 1 ด้าน ดา้ นท่มี คี วามตอ้ งการมากท่ีสดุ ไดแ้ ก ่ ดา้ นการแกไ้ ขปญั หาความยากจนและดอ้ ยโอกาส รองลงมาไดแ้ ก ่ ดา้ นสขุ ภาพอนามยั สว่ นดา้ นทม่ี คี วามตอ้ งการตาำ่ ทส่ี ดุ ไดแ้ ก ่ ดา้ นทอ่ี ยอู่ าศยั 2. การเปรยี บเทยี บความตอ้ งการสวสั ดกิ ารสงั คมของผสู้ งู อายใุ นจงั หวดั นครราชสมี า จาำ แนกตามภมู ลิ าำ เนา พบวา่ โดยภาพ รวมมคี วามแตกต่างกันอย่างมีนยั สาำ คญั ทางสถิตทิ รี่ ะดับ .05 และเม่ือเปรียบเทียบความแตกต่างเป็นรายคู่พบวา่ เขตชนบทและเขต เมือง มคี วามแตกตา่ งกนั โดยคา่ เฉล่ีย ความตอ้ งการสวัสดิการสงั คมในภาพรวมของผสู้ ูงอาย ุ ในเขตชนบทมากกวา่ ในเขตเมอื ง และ เม่อื พจิ ารณาเปน็ รายดา้ นพบวา่ 2.1 ความตอ้ งการสวสั ดกิ ารสงั คมดา้ นสขุ ภาพอนามยั ของผสู้ งู อายใุ นจงั หวดั นครราชสมี า จาำ แนกตามภมู ลิ าำ เนา แตกตา่ ง กนั อยา่ งไมม่ นี ยั สำาคญั ทางสถิตทิ ร่ี ะดับ .05 2.2 ความตอ้ งการสวสั ดกิ ารสงั คมดา้ นการศกึ ษา ดา้ นทอ่ี ยอู่ าศยั และดา้ นความปลอดภยั ในชวี ติ และทรพั ยส์ นิ ของผสู้ งู อายุ ในจังหวัดนครราชสีมา จำาแนกตามภูมิลำาเนา แตกต่างกันอย่างมีนัยสำาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 จำานวน 2 คู่ คือ เขตชนบทกับ เขตเมือง และเขตเทศบาลนครกับเขตเมือง โดยค่าเฉลี่ยความต้องการสวัสดิการสังคม ด้านการศึกษา ด้านท่ีอยู่อาศัย และด้าน ความปลอดภัยในชีวิตและทรพั ย์สินของผูส้ งู อายุในเขตชนบทมากกว่าในเขตเมอื ง และในเขตเทศบาลนครมากกว่าในเขตเมือง 2.3 ความตอ้ งการสวสั ดกิ ารสงั คมดา้ นนนั ทนาการของผสู้ งู อายใุ นจงั หวดั นครราชสมี า จาำ แนกตามภมู ลิ าำ เนา แตกตา่ งกนั อยา่ งมนี ยั สาำ คญั ทางสถติ ทิ รี่ ะดบั .05 จาำ นวน 1 ค ู่ คอื เขตเมอื งกบั เขตชนบท โดยคา่ เฉลย่ี ความตอ้ งการสวสั ดกิ ารสงั คมดา้ นนนั ทนาการ ของผู้สงู อายใุ นเขตเมืองมากกวา่ ในเขตชนบท 2.4 ความต้องการสวัสดิการสังคมด้านการแก้ไขปัญหาความยากจนและด้อยโอกาสของผู้สูงอายุ จำาแนกตามภูมิลำาเนา แตกตา่ งกนั อยา่ งมนี ยั สาำ คญั ทางสถติ ทิ รี่ ะดบั .05 จาำ นวน 1 ค ู่ คอื เขตชนบทกบั เขตเทศบาลนคร โดยคา่ เฉลย่ี ความตอ้ งการสวสั ดกิ าร สงั คม ด้านการแก้ไขปญั หาความยากจนและดอ้ ยโอกาสของผู้สูงอายใุ นเขตชนบทมากกวา่ ในเขตเทศบาลนคร ธาริน สุขอนนั ต ์ และคณะ (2554) ไดศ้ ึกษาคณุ ภาพชวี ติ ของผ้สู งู อายใุ นเขตเทศบาลเมอื งบา้ นสวน จังหวดั ชลบรุ ี ผลการ ศกึ ษาพบวา่ คุณภาพชวี ิตของผสู้ ูงอายใุ นภาพรวมอย่ใู นระดับปานกลาง (Mean=93.76) โดยผูส้ งู อายุส่วนใหญ่มีคุณภาพชวี ิตระดบั ปานกลาง (Mean=91.49) รอ้ ยละ 64.20 รองลงมาเป็นระดบั ด ี (Mean=108.73) รอ้ ยละ 24.80 และระดับไมด่ ี (Mean=73.43) ร้อยละ 11.00 เมอ่ื พิจารณารายได ้ พบว่า คณุ ภาพชีวติ ของผสู้ งู อายุทีอ่ ยใู่ นระดับปานกลาง ได้แก ่ ดา้ นร่างกาย สภาพแวดลอ้ ม และ จิตใจ ตามลำาดับ (Mean=27.51, 25.06 และ 21.15) ส่วนท่ีอยูใ่ นระดับดี คอื ด้านความสัมพนั ธ์ทางสังคม (Mean=20.04) ผลการ เปรยี บเทยี บคา่ เฉลยี่ คณุ ภาพชวี ติ ผสู้ งู อายจุ าำ แนกตามปจั จยั สว่ นบคุ คล พบวา่ คณุ ภาพชวี ติ ของผสู้ งู อายแุ ตกตา่ งกนั อยา่ งมนี ยั สาำ คญั ก�รวิจัยเรื่องก�รจดั สวัสดกิ �รที่เหม�ะสมสำ�หรบั ผู้สงู อ�ยใุ นแตล่ ะช่วงวยั 47

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ทางสถิต (p<0.05) ในปัจจัยตอ่ ไปน ี้ คือ อายุ ระดบั การศกึ ษา อาชีพ รายได้ การเปน็ สมาชิกกลุม่ ทางสงั คมและการรบั สวัสดกิ าร กองทุนผูส้ ูงอายุ คอื ผูท้ ่ีมีอาย ุ 60-69 ป ี การศึกษาต้งั แต่อนุปริญญาข้นึ ไป อาชพี ข้าราชการบำานาญรายได้เฉล่ียมากกว่า 5,001 บาท เป็นสมาชิกกลุ่มทางสังคมและไม่รับสวัสดิการกองทุนผู้สูงอายุจะมีคุณภาพชีวิตที่ดีกว่ากลุ่มอ่ืน หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรเน้น การพัฒนาดา้ นร่างกายจิตใจและสภาพแวดลอ้ มของผู้สงู อายุให้มากขน้ึ เพื่อยกระดบั คุณภาพชวี ติ จากปานกลางไปสูร่ ะดบั ดี ปัณณทัต บนขนุ ทด (2554) ได้สาำ รวจพฤติกรรมสุขภาพของผู้สงู อายุ ตาำ บลบ้านทุ่ม อาำ เภอเมือง จังหวดั ขอนแก่น จำานวน 335 คน พบวา่ พฤติกรรมสขุ ภาพของผ้สู งู อายโุ ดยรวมระดบั ปานกลาง การรับประทานอาหารระดับดี (Mean=3.327) การออก กาำ ลังกายระดับปานกลาง (Mean= 2.725) การจดั การความเครยี ดระดับพอใช้ (Mean=2.822) และการปฏบิ ตั ติ นในภาวะเจ็บปว่ ย ระดับด ี (Mean=3.319) ผู้สูงอายุท่มี รี ายได้และความพอเพยี งของรายได ้ แหล่งทมี่ าของรายได ้ ส่วนใหญ่ระดบั การศกึ ษาต่างกนั มี พฤติกรรมสุขภาพแตกต่างกันอย่างมีนัยสำาคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 ข้อเสนอแนะควรให้เทศบาลหรือสถานีอนามัยจัดกิจกรรม สง่ เสรมิ สขุ ภาพแกผ่ สู้ งู อาย ุ อาทเิ ชน่ การออกกาำ ลงั กายทเ่ี หมาะสมกบั วยั และสภาพความพรอ้ มของรา่ งกาย เชน่ ราำ ไมพ้ ลอง ราำ ไทเกก๊ เปตอง และมีการพบปะสงั สรรค์ของผสู้ ูงอาย ุ เพ่ือให้ผู้สูงอายไุ ดแ้ ลกเปลยี่ นประสบการณ์และความคดิ เหน็ ระหว่างกนั ประนอม โอทกานนท์ และคณะ (2544 : 25) ได้ศกึ ษาเรอื่ งความสัมพนั ธ์ระหว่างปจั จัยสว่ นบคุ คล การปฏบิ ตั ิตนในชวี ิต ประจำาวันกับความพึงพอใจในชีวิตของผู้สูงอายุ พบว่า ปัจจัยท่ีสามารถพยากรณ์ความพึงพอใจในชีวิตผู้สูงอายุ ประกอบด้วย การปฏบิ ตั ิตนดา้ นสงั คม ด้านร่างกาย ด้านเศรษฐกจิ การมรี ายได้พอดใี ชแ้ ละเหลือเก็บ โดยกลมุ่ ผสู้ ูงอายทุ อี่ ายุ 60-65 ป ี สามารถ รว่ มกันพยากรณ์ความพึงพอใจในชีวิตของผู้สงู อายไุ ด ้ รอ้ ยละ 5.07 มาลนิ ี วงษส์ ทิ ธ ิ ศริ วิ รรณ ศริ บิ ญุ และอจั ฉรา เอน๊ ซ ์ (2541) ศกึ ษาการมสี ว่ นรว่ มของชมุ ชนในการดแู ล ใหบ้ รกิ าร และกจิ กรรม ตา่ งๆ แก่ผสู้ งู อาย ุ โดยสมั ภาษณผ์ ู้นำาชุมชน สมาชกิ ชุมชน และข้าราชการทร่ี บั ผดิ ชอบในพนื้ ทีก่ รงุ เทพมหานคร เชียงใหม่ ขอนแกน่ และสุพรรณบุรี ประเด็นการรวมกลุ่มของชุมชนเพ่ือช่วยเหลือผู้สูงอายุ พบว่า กรุงเทพมหานครและเชียงใหม่มีการรวมกลุ่มของ 48 ผู้สูงอายุท่ีเน้นกิจกรรมชมรมผู้สูงอายุ ขณะที่สุพรรณบุรีมีการรวมกลุ่มผู้สูงอายุและสมาชิกในชุมชนเพ่ือจัดกิจกรรมให้กับผู้สูงอายุ คือ กจิ กรรมหารายได้และกจิ กรรมวนั สงกรานต์ โดยมีเหตุผลหลกั การรวมกลุ่ม 3 ประการ คือ เป็นประเพณีดั้งเดมิ ทส่ี บื ทอดกันมา การตระหนกั ถึงความต้องการความช่วยเหลอื ของผสู้ งู อาย ุ และเปน็ การสง่ เสริมสุขภาพของผ้สู งู อายุ สว่ นเหตผุ ลทไ่ี ม่มีการรวมกลุม่ เกิดจากการขาดความร่วมมอื ของสมาชิกในชุมชนและขาดผูน้ าำ ที่ดี ผลการศึกษาระบบดูแลสุขภาพผู้สูงอายุท่ีมีความเปราะบางด้านสุขภาพในชุมชนของอรวรรณ์ คูหา และนันทศักดิ์ ธรรมา นวัตร ์ (2552) พบวา่ ผสู้ ูงอายุมากกวา่ รอ้ ยละ 90 สามารถทำากิจกรรมเองได้ด ี เชน่ อาบนาำ้ แต่งตัว ไปห้องน้าำ ขน้ึ ลงเตียง เป็นตน้ และกิจกรรมท่ผี ู้สงู อายทุ ำาไม่ไดม้ ากทส่ี ุด คือ การขน้ึ ลงบนั ได (รอ้ ยละ 3.80) สว่ นการกลั้นปสั สาวะและอุจาระนั้น มากกวา่ ร้อยละ 80 ทาำ ไดด้ ี โดยมีการกลัน้ ปัสสาวะไมไ่ ดร้ ้อยละ 5.10 และกล้นั อจุ จาระไม่ไดร้ ้อยละ 2.60 นอกจากน้ียงั พบวา่ ผู้สูงอายุกลมุ่ อายุ 80 ปขี น้ึ ไปมากกวา่ รอ้ ยละ 40 ทงั้ เพศชายและเพศหญงิ ทาำ กจิ วตั รประจาำ วนั ไมไ่ ดเ้ ลย เพศชายสามารถทาำ กจิ วตั รประจาำ วนั ไดเ้ องทง้ั หมด รอ้ ยละ 52.00, 38.70 และ 9.30 ในขณะที่เพศหญงิ ทที่ าำ ไม่ไดเ้ ลย/ตอ้ งมีคนอนื่ ทำาให ้ รอ้ ยละ 11.20 28.00 และ 59.80 (กลุ่มอาย ุ 60-69 ปี 70-79 ปี และ 80 ปีข้ึนไปตามลำาดบั ) สำาหรบั เรอื่ ง Instrumental ADL (IADL) กิจกรรมที่ผู้สูงอายทุ ำาไมไ่ ด้เลยมากทสี่ ดุ (รอ้ ยละ 12.70) คือ การใช้โทรศพั ท ์ รองลงมาคอื การหุงหาอาหาร (รอ้ ยละ 6.90) ซ้ือหาอาหาร (ร้อยละ 6.10) และการจดั การดา้ น การเงิน (รอ้ ยละ 4.60) อุทัย สุดสุข และคณะ (2552 : บทคัดย่อ) ได้ทำาการศึกษาสถานการณ์ความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจำาวัน ความต้องการ และคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ โดยเก็บข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้แบบสัมภาษณ์ผู้สูงอายุตัวอย่าง จำานวน 1,000 คน และเกบ็ ขอ้ มลู เชงิ คณุ ภาพโดยสมั ภาษณเ์ ชงิ ลกึ ผสู้ งู อายกุ ลมุ่ ทม่ี คี วามสามารถในการปฏบิ ตั กิ จิ วตั รประจาำ วนั แตกตา่ งกนั สมั ภาษณเ์ ชงิ ลกึ / สนทนากลมุ่ ผมู้ สี ว่ นไดเ้ สยี ในการดแู ลผสู้ งู อาย ุ และสมั ภาษณเ์ ชงิ ลกึ ผบู้ รหิ ารหนว่ ยงานสว่ นกลางทเ่ี กยี่ วขอ้ งในพนื้ ทจี่ งั หวดั แมฮ่ อ่ งสอน

สพุ รรณบุรี สกลนคร สุราษฎรธ์ านี และกรุงเทพมหานคร ผลการวิจยั พบวา่ คณุ ภาพชวี ติ ของผูส้ งู อายไุ ทยส่วนใหญ ่ (ร้อยละ 70.10) อยใู่ นระดบั ปานกลาง และร้อยละ 2.30 คุณภาพชวี ติ ระดบั ตาำ่ ผ้สู งู อายุ ร้อยละ 57.10 สามารถปฏิบตั กิ จิ วัตรประจาำ วันได้ตามปกต ิ และร้อยละ 2.40 อยู่ในภาวะพ่ึงพา ซึ่งพบว่ามีความแตกต่างระหว่างกลุ่มที่มีความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจำาวันต่างกัน อยา่ งมนี ยั สำาคญั ทางสถติ ทิ รี่ ะดบั 0.001 ผู้สงู อายกุ รงุ เทพมหานครมีคณุ ภาพชวี ติ ระดับสูง รอ้ ยละ 40.50 ซึง่ เปน็ สัดสว่ นที่สูงกว่า ภมู ิภาคอ่ืนๆ ผสู้ ูงอายุสุราษฎร์ธานีรับร้วู ่ามีปัญหามาก ร้อยละ 37.50 และต้องการการสนบั สนนุ ในระดับสูง ร้อยละ 43.50 ซง่ึ เป็น สัดส่วนที่สูงกว่าพ้ืนท่ีอื่น ปัญหาท่ีผู้สูงอายุต้องการการช่วยเหลือแก้ไขสูงสุด คือ เรื่องสุขภาพ (ร้อยละ 68.10) โดยโรคที่พบใน ผสู้ งู อาย ุ ไดแ้ ก ่ ความดนั โลหติ สงู ขอ้ เสอ่ื ม เบาหวาน ภาวะไขมนั ในเลอื ดสงู โรคกระเพาะอาหาร (รอ้ ยละ 56.40, 26.20, 23.30 และ 15.30 ตามลาำ ดบั ) ผสู้ งู อายสุ ว่ นใหญม่ คี วามรแู้ ละพฤตกิ รรมสขุ ภาพระดบั ปานกลาง และระดบั ตา่ำ (รอ้ ยละ 84.30, 65.90 และ รอ้ ยละ 13.10, 15.60 ตามลำาดับ) มีปัญหาด้านการเงิน ร้อยละ 40.40 โดยไม่ได้ทำางานร้อยละ 56.80 ค่าใช้จ่ายไม่เพียงพอและเป็นหนี้ ร้อยละ 24.70 จงึ ตอ้ งการใหเ้ พ่ิมเบี้ยยงั ชพี เปน็ 1,000 บาทตอ่ เดอื นและจัดสวสั ดิการเพ่มิ สำาหรบั ผทู้ ม่ี คี วามพกิ ารรว่ มดว้ ย ปัจจัยที่ มคี วามสมั พนั ธก์ บั คณุ ภาพชวี ติ ของผสู้ งู อายทุ สี่ ามารถชว่ ยเหลอื ตนเองไดค้ อื ภาวะสขุ ภาพจติ จาำ นวนอาการผดิ ปกตทิ พี่ บการสนบั สนนุ ทางสังคม การใชบ้ ริการ การรับรปู้ ญั หาและพฤติกรรมสขุ ภาพ ส่วนปัจจยั ทมี่ คี วามสัมพันธก์ บั คณุ ภาพชีวติ ของผสู้ งู อายทุ ่สี ามารถ ช่วยเหลอื ตนเองไดบ้ างส่วนคือ การสนบั สนนุ ทางสังคม ภาวะสุขภาพจิต ความสามารถในการปฏบิ ตั ิกิจวัตรประจำาวัน พฤตกิ รรม สขุ ภาพและการใชบ้ รกิ ารสขุ ภาพ ในขณะทป่ี จั จยั ทม่ี คี วามสมั พนั ธก์ บั คณุ ภาพชวี ติ ของผสู้ งู อายทุ มี่ ภี าวะพง่ึ พา ไดแ้ ก ่ การรบั รปู้ ญั หา และความร้ดู ้านสขุ ภาพ ขวญั สงวนเสรมิ ศร ี (2552) ไดศ้ กึ ษาแนวทางการจดั สวสั ดกิ ารสงั คมของผสู้ งู อายสุ าำ หรบั องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาำ บลในจงั หวดั พะเยา ผลการศึกษาความตอ้ งการสวัสดกิ ารดา้ นตา่ งๆ ได้แก ่ สุขภาพอนามยั การศกึ ษา ท่ีอย่อู าศยั การทาำ งาน นนั ทนาการ และ บรกิ ารสงั คมพบวา่ ผสู้ งู อายมุ คี วามตอ้ งการสวสั ดกิ ารสงั คมในภาพรวมอยใู่ นระดบั มาก มคี วามตอ้ งการดา้ นสขุ ภาพอนามยั มากทสี่ ดุ โดยเฉพาะเร่ืองความรู้ในการดูแลสุขภาพ รองลงมาเป็นเร่ืองรายได้และการทำางาน โดยเฉพาะเร่ืองการฝึกอาชีพให้เหมาะสมกับ ผสู้ งู อายแุ ละมแี หลง่ เงนิ ทนุ ประกอบอาชพี โดยเฉพาะเรอ่ื งความรใู้ นการดแู ลสขุ ภาพ รองลงมาเปน็ เรอ่ื งรายไดแ้ ละการทาำ งาน โดยเฉพาะ เรื่องการฝึกอาชพี ใหเ้ หมาะสมกับผสู้ ูงอายแุ ละมีแหล่งเงนิ ทุนประกอบอาชพี โดย อบต. ควรกาำ หนดบริบทในการจดั สวสั ดกิ ารสงั คม สำาหรับผู้สูงอายุให้สอดคล้องกับสภาพความเป็นจริงของปัญหาความต้องการผู้สูงอายุ และควรมีแผนการดำาเนินงาน 4 ด้าน คือ การใหบ้ รกิ ารสขุ ภาพอนามยั การสง่ เสรมิ อาชพี /รายได้ การสง่ เสรมิ การอยรู่ ว่ มกนั และการบรหิ ารจดั การระบบพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ตลอดจนควรมบี ทบาทหนา้ ทเี่ ปน็ หนว่ ยงานกลางในการบรู ณาการดา้ นแผนงาน กจิ กรรม งบประมาณ และประสานความรว่ มมอื กบั หน่วยงานต่างๆ รวมทัง้ ประเมนิ การจดั บริการสวสั ดกิ ารสังคมผูส้ งู อายอุ ยา่ งสมาำ่ เสมอ ชาญวิทย์ บ่วงราบ (2551) ได้ศึกษาเปรียบเทียบความต้องการการได้รับสวัสดิการของผู้สูงอายุในตำาบลเสาธงหิน อำาเภอ บางใหญ่ จังหวดั นนทบรุ ี โดยสอบถามผูส้ งู อายุ จาำ นวน 318 คน ผลการศกึ ษาพบว่า ผูส้ งู อายุมคี วามต้องการไดร้ บั สวัสดิการในภาพ รวมและรายดา้ นท้ัง 7 ด้านอยูใ่ นระดบั มาก โดยมีความตอ้ งการด้านการแพทยแ์ ละสาธารณสุขมากท่ีสดุ รองลงมาคอื ท่ีอยอู่ าศัย อาหาร เครื่องนุ่งห่ม และสาธารณูปโภค การสงเคราะห์เบี้ยยังชีพและการจัดการศพตามประเพณี ส่วนผลการเปรียบเทียบ ความตอ้ งการพบวา่ ผสู้ งู อายมุ คี วามตอ้ งการการไดร้ บั สวสั ดกิ ารแตกตา่ งกนั เมอ่ื จาำ แนกกลมุ่ ตามปรมิ าณเงนิ ทเ่ี หลอื เกบ็ ผสู้ งู อายทุ ไ่ี มม่ ี เงินเหลือเก็บมีความต้องการได้รับสวัสดิการมากกว่าผู้สูงอายุท่ีมีเงินเหลือเก็บ อย่างมีนัยสำาคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 ท้ังในด้าน การแพทย์/สาธารณสุข การศึกษา/ข้อมูลขา่ วสาร การสงเคราะหเ์ บ้ียยงั ชพี และการจดั การศพตามประเพณี ฐติ าภา ฤทธง์ิ าม (2552) ไดศ้ กึ ษาและเปรยี บเทยี บความแตกตา่ งของความตอ้ งการสวสั ดกิ ารของผสู้ งู อายใุ นตาำ บลเกาะเกรด็ อำาเภอปากเกรด็ จงั หวัดนนทบุรี โดยสอบถามกับผูส้ ูงอายุ จำานวน 270 คน ผลการศกึ ษาพบวา่ ผูส้ งู อายมุ ีความตอ้ งการสวัสดกิ าร ในภาพรวมระดับมาก เมอ่ื พิจารณาเป็นรายด้าน พบว่า ผูส้ ูงอายมุ คี วามตอ้ งการสวัสดกิ ารสงเคราะห์เบี้ยยังชพี และการจดั การศพ ก�รวจิ ัยเร่ืองก�รจดั สวัสดิก�รที่เหม�ะสมส�ำ หรบั ผสู้ ูงอ�ยใุ นแต่ละช่วงวยั 49

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ตามประเพณสี งู ทส่ี ดุ รองลงมาคอื สวสั ดกิ ารดา้ นการแพทย ์ สง่ิ อาำ นวยความสะดวก/ความปลอดภยั ทอ่ี ยอู่ าศยั อาหาร เครอ่ื งนงุ่ หม่ / สาธารณูปโภค กิจกรรมทางสังคมและศาสนา การศึกษา/ข้อมูลข่าวสาร และอาชีพ/รายได้ ตามลำาดับ ส่วนผลการเปรียบเทียบ ความแตกต่างของความต้องการสวัสดิการของผู้สูงอายุพบว่า เม่ือจำาแนกตามเพศและระยะเวลาที่อยู่ในชุมชน ผู้สูงอายุมี ความต้องการสวัสดิการในภาพรวมและทุกด้านไม่แตกต่างกัน เม่ือจำาแนกตามระดับการศึกษา และรายได้ต่อเดือนผู้สูงอายุมี ความต้องการสวัสดิการในภาพรวมและทุกด้านท่ีแตกต่างกันอย่างมีนัยสำาคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 มีเพียงด้านส่ิงอำานวย ความสะดวก/ความปลอดภยั ท่ีมีความตอ้ งการไมแ่ ตกต่างกนั นัก ฐติ โิ รจน ์ รนิ รส (2550) ไดศ้ กึ ษาประเภทและความพรอ้ มในการจดั สวสั ดกิ ารสาำ หรบั ผสู้ งู อายขุ องเทศบาลในจงั หวดั ตาก โดย สอบถามผู้ปฏิบตั งิ านของเทศบาลในจงั หวดั ตาก จำานวน 2,424 ตวั อย่าง ผลการศกึ ษาพบวา่ สวัสดิการสำาหรับผสู้ งู อายุท่ีจดั ได้มาก ทสี่ ดุ คอื สวัสดกิ ารด้านนนั ทนาการและดา้ นรายได ้ โดยภาพรวมของการจัดสวสั ดกิ ารสำาหรบั ผสู้ ูงอายุอยู่ในระดบั นอ้ ย เทศบาลมี การจดั สวสั ดกิ ารดา้ นนนั ทนาการและดา้ นรายไดอ้ ยใู่ นระดบั ปานกลาง มคี วามพรอ้ มในการจดั สวสั ดกิ ารสาำ หรบั ผสู้ งู อายอุ ยใู่ นระดบั ปานกลางเช่นกัน เมื่อพิจารณาความพร้อมด้านการกำาหนดนโยบายและแผน ด้านงบประมาณ ด้านการปฏิบัติพบว่า มีความพร้อมอยใู่ นระดับมาก ส่วนความพรอ้ มด้านบคุ ลากรอยใู่ นระดับน้อยทสี่ ดุ ธีรพนั ธ์ อินตะ๊ ปาน (2551) ได้ประเมินผลการนาำ นโยบายการจ่ายเงินสงเคราะห์เพอ่ื การยังชพี สาำ หรับผู้สูงอายุไปปฏบิ ัติของ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาำ บลขนาดเลก็ ในจงั หวดั ลาำ พนู โดยสมั ภาษณน์ ายกฯ และพนกั งานองคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาำ บลขนาดเลก็ ในจงั หวดั ลำาพนู จำานวน 30 คน และใชแ้ บบสอบถามกบั ผู้สงู อายุที่ไดร้ บั เงนิ สงเคราะห์เพอ่ื การยังชพี จำานวน 343 คน ผลการวจิ ยั เกีย่ วกบั ปัญหาอปุ สรรคในการจ่ายเงินสงเคราะหเ์ พอื่ การยงั ชพี สำาหรบั ผูส้ ูงอายทุ ี่พบ ไดแ้ ก่ งบประมาณมจี ำากัด สว่ นการจา่ ยเงินสงเคราะห์ เพ่ือการยังชีพโดยนายกฯ หรอื สมาชิกองคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาำ บลทาำ ให้เกดิ ความไดเ้ ปรียบทางการเมือง 50 สุทธชิ ัย จติ ะพันธ์กุล นภาพร ชโยวรรณ และศศิพฒั น ์ ยอดเพชร (2545 : บทคัดยอ่ ) ไดท้ บทวนองคค์ วามร้ดู ้านผู้สูงอายุโดย ครอบคลมุ ดา้ นประชากรศาสตร ์ สงั คมศาสตร ์ (ครอบครวั /ผดู้ แู ล/ชมุ ชน) สขุ ภาพ เศรษฐศาสตร ์ ระบบสวสั ดกิ าร/บรกิ าร และแนวคดิ ด้านการวจิ ยั ซง่ึ สามารถทจ่ี ะทาำ ให้ “มโนทศั นท์ างนโยบายระดับชาติดา้ นผสู้ งู อายแุ ละวัยผู้สงู อายุ” ได ้ 3 ประการ คอื 1) ประเดน็ ผู้สูงอายุและความม่ันคงในวัยสูงอายุเป็นเร่ืองของความม่ันคงของสังคม การดำาเนินการจะต้องพิจารณาให้ครบถ้วนทั้งในมิติด้าน สุขภาพ รายได้ ครอบครัวและผู้ดูแล ท่ีอยู่อาศัย และส่ิงแวดล้อม รวมท้ังลักษณะของวงจรชีวิตต้ังแต่วัยต้นของชีวิตท่ีจะต้องมี การเตรยี มการสรา้ งหลกั ประกนั มติ ติ า่ งๆ เหลา่ นน้ั โดยบคุ คล ครอบครวั และชมุ ชนจะตอ้ งเปน็ แกนสาำ คญั ในการดาำ เนนิ การ และรฐั เปน็ ผสู้ นบั สนนุ การะบวนการตา่ งๆ 2) ผสู้ งู อายสุ มควรเปน็ สว่ นหนง่ึ ของการพฒั นาสงั คม เปน็ บคุ คลทมี่ คี ณุ คา่ และยงั สามารถทาำ ประโยชน์ ได้อย่างต่อเน่ือง ท้ังในระดับครอบครัว ชุมชนหรือประเทศ จึงจำาเป็นจะต้องมีกระบวนการส่งเสริมและพัฒนาให้ผู้สูงอายุสามารถ เป็นส่วนหน่ึงของการพัฒนาสังคม และกำาจัดทัศนคติว่า ประชากรผู้สูงอายุเป็นกลุ่มท่ีต้องพึ่งพาและเป็นภาระของสังคม และ 3) ผู้สูงอายุที่เข้าสู่ระยะพึ่งพาหรือไม่สามารถดูแลตนเองได้ ครอบครัวและชุมชนจะต้องเป็นส่วนสำาคัญในการเกื้อหนุนโดยรัฐเป็น ผู้ให้การสนบั สนนุ และเปน็ ตาขา่ ยความปลอดภัย สุดท้ายการสง่ เสรมิ ให้เกดิ สายสัมพนั ธ์ระหว่างวัยท่ีดีและเข้มแขง็ เปน็ กุญแจสำาคญั ของความสาำ เรจ็ ดงั นนั้ ไมม่ ใี ครสามารถปฏเิ สธตอ่ ความจรงิ วา่ ผสู้ งู อายสุ มควรดำารงชีวิตอยู่กับครอบครัวและชุมชนอย่างมีคุณภาพ ชวี ติ ทเ่ี หมาะสม แตส่ ทิ ธขิ องผสู้ งู อายจุ าำ เปน็ ตอ้ งไดร้ บั การปกปอ้ งจากปญั หาการปฏบิ ตั โิ ดยมชิ อบ การละเลยการปฏบิ ตั ทิ เ่ี หมาะสม และความรุนแรงต่างๆ ชยั ณรงค์ ย้มิ นอ้ ย และคณะ (2553) ได้ศกึ ษาสภาพการดาำ เนนิ ชวี ติ ครอบครัวทม่ี ผี ูส้ ูงอายดุ ูแลเด็กตามลำาพังและบรกิ ารทาง สงั คมสาำ หรบั ครอบครวั พบวา่ สภาพการดาำ เนนิ ชวี ติ ของกลมุ่ ครอบครวั ทผี่ สู้ งู อายเุ ลยี้ งเดก็ ตามลาำ พงั มโี ครงสรา้ งครอบครวั เปน็ ลกั ษณะ ท่ีมีผู้สูงอายุอาศัยอยู่กับเด็กเพียงสองวัยเท่านั้น ส่วนมากผู้สูงอายุเพศหญิงในครอบครัวจะเป็นผู้หารายได้หลักเพื่อมาใช้จ่ายใน ครอบครัวแต่ในบางครอบครัวไม่ต้องประกอบอาชีพเพ่ือหารายได้เพราะได้รับเงินจากบุตรหลาน ผู้สูงอายุในครอบครัวมีความ พงึ พอใจทง้ั สภาพการดาำ เนนิ ชวี ติ ของครอบครวั และพฒั นาการของบตุ รหลาน สามารถจดั หาปจั จยั สร่ี วมทง้ั สามารถสง่ เสยี บตุ รหลาน ให้ได้รบั การศึกษาขนั้ พ้นื ฐานไดเ้ ป็นอย่างดี

บทท่ี 3 วธิ ีดำาเนินการวิจัย > วธิ ีการวิจัย > เคร่อื งมือทใี่ ชใ้ นการวจิ ยั > การนาำ เสนอข้อมูล ก�รวิจัยเรอ่ื งก�รจดั สวัสดิก�รที่เหม�ะสมสำ�หรบั ผู้สงู อ�ยุในแตล่ ะชว่ งวยั 51

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 วธิ ดี �ำ เนนิ ก�รวจิ ยั การวิจัยเรื่องการจัดสวัสดิการท่ีเหมาะสมสำาหรับผู้สูงอายุในแต่ละช่วงวัยคณะผู้วิจัยได้กำาหนดวิธีการวิจัยเพ่ือให้ได้ผล 52 การวจิ ยั ทคี่ รอบคลุมคาำ ถามการวิจยั และสามารถตอบวตั ถุประสงคก์ ารวิจยั ไดอ้ ยา่ งชดั เจน ดงั นี้ 1. วธิ กี ารวจิ ยั การวจิ ยั ครง้ั นเ้ี ปน็ การวจิ ยั ประยกุ ต ์ (Applied Research) ศกึ ษาโดยใชว้ ธิ วี ทิ ยาการวจิ ยั แบบผสานวธิ ี (mixed-methodology) โดยมีการศึกษาเชิงปริมาณเป็นหลัก การศึกษาเชิงคุณภาพเป็นตัวประกอบรอง (dominant-lessdominant design) และเป็น รปู แบบการวจิ ยั เชงิ พรรณนา (descriptive study) คณะผวู้ จิ ยั จงึ ไดก้ าำ หนดการคดั เลอื กพน้ื ท ่ี ขนาดตวั อยา่ งและกลมุ่ ผใู้ หข้ อ้ มลู หลกั ดงั นี้ 1.1 การวจิ ยั เชงิ ปรมิ าณ 1) การคัดเลอื กพืน้ ทเ่ี ชิงปริมาณ การคัดเลือกพื้นท่ีที่ใช้ในการศึกษาครั้งนี้ ได้ใช้ข้อมูลจากสำานักงานสถิติแห่งชาติ ซ่ึงมีแผนการสุ่มตัวอย่าง (sample design) จะเปน็  stritied three- stage sampling ซ่งึ stritied  คอื  การจดั ชน้ั ภมู ิ โดย สาำ นกั งานสง่ เสรมิ และสนบั สนุนวิชาการ ทง้ั 12 เขต เป็นชัน้ ภมู ิ (stratum) ในแต่ละชั้นภูมกิ าำ หนดใหเ้ ลือกหน่วยตัวอย่าง 3 ขน้ั ดงั นี้ - หน่วยตัวอยา่ งขั้นที่ 1 : จงั หวดั - หนว่ ยตวั อยา่ งขนั้ ท ี่ 2 : เขตแจงนบั (EA) พน้ื ทท่ี างภมู ศิ าสตรท์ ถี่ กู แบง่ เปน็ สว่ นเลก็ ๆ สาำ หรบั ใชป้ ฏบิ ตั งิ านโครงการ สำามะโน/สำารวจ ของสำานักงานสถิติแหง่ ชาต ิ 1EA ประกอบดว้ ยบา้ นประมาณ 100– 150 บา้ น ซ่งึ ในเขตเทศบาลจะมแี ผนที่กำากบั ขอบเขต EA นอกเขตเทศบาลกำาหนดขอบเขต EA ตามพ้นื ที่หมบู่ ้านของกรมการปกครอง (ไม่มแี ผนที)่ - หน่วยตัวอยา่ งขนั้ ที่ 3 : ผ้สู ูงอาย ุ

2) ขนาดตวั อยา่ งในการเก็บแบบสอบถาม - 25 จงั หวัดตัวอยา่ ง (รวม กทม.) - 108 เขตแจงนบั ( EA) ตวั อยา่ ง - 2,808 คน ตัวอย่าง จาำ แนกตามกลุ่มอาย ุ คอื อายุ 60 - 69 ป ี จาำ นวน 1,404 คน อายุ 70 - 79 ป ี จาำ นวน 972 คน อาย ุ 80 ปขี นึ้ ไป จาำ นวน 432 คน 3) วิธกี ารเลอื กหน่วยตัวอยา่ ง (1) หนว่ ยตัวอยา่ งข้นั ท่หี นง่ึ : จังหวัดตัวอยา่ ง ในแต่ละช้ันภูมิจัดกลุ่มจังหวัดเป็น 2 กลุ่มย่อยตามสัดส่วนผู้สูงอายุในแต่ละกลุ่มย่อยเลือกจังหวัด ตวั อยา่ ง 1 จังหวดั ด้วยวิธ ี SRS รวมทัง้ สนิ้ 25 จงั หวดั ตารางท่ี 1 จงั หวดั ตัวอยา่ ง สตราตมั จงั หวดั ตวั อยา่ ง สตราตมั จังหวัดตัวอยา่ ง สสว.2 กรงุ เทพฯ สสว.1 นนทบุรี , สระบรุ ี สสว.7 มกุ ดาหาร , อบุ ลราชธานี สสว.2 สมุทรปราการ , นครนายก สสว.8 นครสวรรค์ , สิงหบ์ ุรี สสว.3 ชลบรุ ี , ตราด สสว.9 ตาก ,พิษณโุ ลก สสว.4 ประจวบคีรีขนั ธ์ , สพุ รรณบุรี สสว.10 พะเยา , ลำาปาง สสว.5 ชัยภมู ิ , นครราชสมี า สสว.11 พังงา , สุราษฎร์ธานี สสว.6 อุดรธานี , รอ้ ยเอ็ด สสว.12 ยะลา , สงขลา (2) หน่วยตวั อยา่ งข้นั ท่ีสอง : EA ตัวอยา่ ง ในแตล่ ะจังหวัดตัวอย่างทาำ การเลอื ก EA ตวั อยา่ งอย่างอิสระต่อกันด้วยวธิ ี SYS ได้จำานวน EA ตัวอยา่ งท้งั ส้นิ 54EA และเลือก EA ท่ีอยูต่ ดิ กันเพม่ิ เติมอกี 54EAรวมท้ังส้นิ 108EA ก�รวจิ ยั เรอื่ งก�รจดั สวสั ดกิ �รท่เี หม�ะสมสำ�หรับผสู้ ูงอ�ยใุ นแตล่ ะชว่ งวัย 53

ตารางท่ี 2 EA ตวั อย่าง สตราตมั จำานวน EA ตัวอย่าง สตราตัม จำานวน EA ตัวอยา่ ง กรงุ เทพฯ 10 สสว.1 6 สสว.7 12 สสว.2 6 สสว.8 6 สสว.3 4 สสว.9 8 สสว.4 8 สสว.10 10 สสว.5 12 สสว.11 6 สสว.6 14 สสว.12 6 ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 (3) หน่วยตวั อยา่ งข้ันทสี่ าม : ผ้สู ูงอายตุ ัวอยา่ ง ในแต่ละ EA ตัวอยา่ งแบ่งผูส้ งู อายเุ ป็น 3 กลุ่ม และในแตล่ ะกลุ่มทาำ การเลือกผูส้ ูงอายตุ วั อยา่ ง อย่างอสิ ระตอ่ กนั 54 ด้วยวิธี SRS ตามขนาดตัวอยา่ งทีก่ ำาหนด คือ อาย ุ 60 - 69ป ี : 13คน / EA อาย ุ 70 - 79ปี : 9 คน / EA อายุ 80 ปีขึ้น : 4 คน / EA รวมผ้สู งู อายุทัง้ ส้ิน 2,808 คน

ตารางที่ 3 ผสู้ งู อายุตัวอยา่ ง สตราตัม จาำ นวนผสู้ งู อายตุ ัวอยา่ ง จำาแนกตามกลมุ่ อายุ กรุงเทพฯ รวม (คน) 60– 69 ปี 70– 79 ปี 80 ปีข้ึนไป สสว.1 260 40 สสว.2 156 130 90 24 สสว.3 156 24 สสว.4 104 78 54 16 สสว.5 208 32 สสว.6 312 78 54 48 สสว.7 364 56 สสว.8 312 52 36 48 สสว.9 156 24 สสว.10 208 104 72 32 สสว.11 260 40 สสว.12 156 156 108 24 รวม 156 24 2,808 182 126 432 156 108 78 54 104 72 130 90 78 54 78 54 1,404 972 ดงั น้ัน จะไดจ้ ำานวนหนว่ ยตวั อย่างทว่ั ประเทศเปน็ 25 จังหวัดตัวอย่าง 108 EA ตวั อย่าง 2,808 คนตวั อยา่ ง 4) การเก็บรวบรวมข้อมูลในพื้นท่ี การเกบ็ ขอ้ มูลเชิงปรมิ าณ ใชแ้ บบสอบถามเป็นเครอื่ งมือในการจัดเกบ็ จำานวนทั่วประเทศ 2,808 คนซง่ึ เปน็ ผู้สงู อายุ แตล่ ะช่วงวยั ตามขอ้ มลู ขา้ งต้นดังตาราง ก�รวจิ ยั เร่อื งก�รจัดสวัสดิก�รท่ีเหม�ะสมส�ำ หรับผู้สูงอ�ยใุ นแตล่ ะช่วงวยั 55

ตารางท่ี 4 การเกบ็ รวบรวมขอ้ มลู ในพื้นที่ PSU NO. สสว. จงั หวัด อ�ำ เภอ ตำ�บล เทศบ�ล หมูบ่ �้ น 01 เมอื ง 05 ท่าทราย 099 นครนนทบุรี    01 1 12 นนทบุรี 02 1 12 นนทบุรี 01 เมอื ง 05 ทา่ ทราย 099 นครนนทบุรี    03 1 12 นนทบุรี 06 ปากเกรด็ 03 บ้านใหม่ 097 นครปากเกร็ด    04 1 12 นนทบุรี 06 ปากเกร็ด 03 บา้ นใหม่ 097 นครปากเกรด็    05 1 19 สระบรุ ี 04 วหิ ารแดง 05 หนองสรวง     11 วังขอน 06 1 19 สระบรุ ี 04 วิหารแดง 05 หนองสรวง     04 หนองสรวง 07 2 11 สมุทรปราการ 01 เมือง 02 สำาโรงเหนอื 096 ตำาบลสาำ โรงเหนอื     08 2 11 สมทุ รปราการ 01 เมอื ง 02 สาำ โรงเหนือ 096 ตาำ บลสาำ โรงเหนือ     16 ทา้ ยบา้ นใหม่ 56 09 2 11 สมทุ รปราการ 01 เมือง 091 ตาำ บลบางปู    ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 10 2 11 สมทุ รปราการ 01 เมอื ง 16 ทา้ ยบา้ นใหม่ 091 ตำาบลบางปู    11 2 26 นครนายก 03 บา้ นนา 02 บา้ นพร้าว     06 วงั ปลาไหล 12 2 26 นครนายก 03 บ้านนา 02 บ้านพรา้ ว     01 หนองรี 13 3 20 ชลบรุ ี 04 บางละมุง 02 หนองปรือ 096 เมืองพทั ยา    14 3 20 ชลบุรี 04 บางละมุง 02 หนองปรอื 096 เมืองพัทยา    15 3 23 ตราด 04 บอ่ ไร่ 03 ดา่ นชมุ พล     03 คลองแสง 16 3 23 ตราด 04 บ่อไร่ 03 ดา่ นชุมพล     07 ทับทมิ สยาม 01 17 4 72 สพุ รรณบุรี 02 เดิมบางนางบวช 14 หนองกระทุม่ 063 ตาำ บลหนองกระทุ่ม 05 ลาด , หนองกอก

PSU NO. สสว. จังหวัด อ�ำ เภอ ต�ำ บล เทศบ�ล หม่บู ้�น 18 4 72 สุพรรณบุรี 02 เดิมบางนางบวช 14 หนองกระทุ่ม 063 ตาำ บลหนองกระท่มุ 04 หนองปลาดุก    19 4 72 สุพรรณบุรี 05 ศรปี ระจนั ต์ 01 ศรีประจนั ต์    04 ลาดตาล,สะพาน หลวง 20 4 72 สพุ รรณบุรี 05 ศรีประจันต์ 01 ศรีประจันต์ 06 มว่ ง , ม่วงเจริญ 21 4 72 สุพรรณบุรี 10 หนองหญ้าไซ 02 หนองราชวัตร     04 หนองราชวตั ร 22 4 72 สพุ รรณบุรี 10 หนองหญา้ ไซ 02 หนองราชวตั ร     01 หนองน้าำ ขุ่น 23 4 77 ประจวบคีรีขันธ์ 06 ปราณบุรี 04 ปากนา้ำ ปราณ 087 ตาำ บลปากนาำ้ ปราณ     24 4 77 ประจวบคีรขี ันธ์ 06 ปราณบุรี 04 ปากนาำ้ ปราณ 087 ตาำ บลปากนำ้าปราณ     25 5 30 นครราชสีมา 01 เมอื ง 05 มะเรงิ     02 ใหม่ 26 5 30 นครราชสมี า 01 เมอื ง 05 มะเรงิ     01 หัวชา้ ง 27 5 30 นครราชสีมา 08 ด่านขุนทด 15 ห้วยบง     23 ซับสนุน่ 28 5 30 นครราชสมี า 08 ด่านขุนทด 15 หว้ ยบง     04 ศลิ ารว่ มสามัคคี 29 5 30 นครราชสมี า 17 ชุมพวง 02 ประสขุ     14 ขามใหม่ 30 5 30 นครราชสีมา 17 ชุมพวง 02 ประสขุ     06 ขนุ ร่วม 31 5 30 นครราชสีมา 20 สีค้ิว 07 หนองนาำ้ ใส 038 ตาำ บลหนองน้ำาใส     32 5 30 นครราชสมี า 20 สีคิว้ 07 หนองนา้ำ ใส 038 ตาำ บลหนองนำา้ ใส     33 5 36 ชยั ภูมิ 05 หนองบัวแดง 03 ถำา้ ววั แดง     06 หนองหอยปงั ก�รวิจยั เรอ่ื งก�รจัดสวสั ดิก�รท่เี หม�ะสมส�ำ หรับผู้สูงอ�ยใุ นแต่ละชว่ งวัย 57

PSU NO. สสว. จงั หวัด อำ�เภอ ต�ำ บล เทศบ�ล หม่บู ้�น 12 หนองหอยปงั พัฒนา 34 5 36 ชยั ภมู ิ 05 หนองบัวแดง 03 ถ้ำาววั แดง          35 5 36 ชัยภูมิ 01 เมอื ง 01 ในเมอื ง 099 เทศบาลเมือง 01 หนองงว้ิ 099 เชทัยศภบมู าิ ลเมือง 15 เชียงาม 36 5 36 ชัยภมู ิ 01 เมอื ง 01 ในเมอื ง ชัยภูมิ       37 6 41 อุดรธานี 06 หนองหาน 01 หนองหาน    04 นาสะอาด, สะอาด 17 นารายณ์ , ทุ่งสวา่ ง 38 6 41 อุดรธานี 06 หนองหาน 01 หนองหาน    05 ดอนกอ่ 01 ซง้ 39 6 41 อดุ รธานี 18 นำา้ โสม 01 นางวั 073 ตำาบลนางัว       40 6 41 อดุ รธานี 18 น้าำ โสม 01 นางัว 073 ตำาบลนางวั 02 โคกกลาง 12 วังน้าำ วน 41 6 41 อุดรธานี 19 เพ็ญ 08 จอมศรี          42 6 41 อดุ รธานี 19 เพ็ญ 08 จอมศรี          43 6 45 ร้อยเอด็ 01 เมอื ง 17 หนองแก้ว    11 พุทธนคิ ม 15 ดงแคนสุข 44 6 45 ร้อยเอด็ 01 เมอื ง 17 หนองแก้ว    09 พรสวรรค์ 03 แก้งโตน 45 6 45 รอ้ ยเอ็ด 01 เมือง 01 ในเมือง 099 เทศบาลเมอื ง 01 เมอื ง 01 ในเมอื ง 099 เรทอ้ ศยบเอา็ดลเมือง 58 รอ้ ยเอ็ด 46 6 45 รอ้ ยเอ็ด ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 47 6 45 ร้อยเอ็ด 09 หนองพอก 08 ผานาำ้ ยอ้ ย    48 6 45 รอ้ ยเอด็ 09 หนองพอก 08 ผานา้ำ ย้อย    49 6 45 ร้อยเอด็ 10 เสลภูมิ 17 ขวัญเมอื ง 087 ตำาบลเสลภูมิ 50 6 45 ร้อยเอ็ด 10 เสลภูมิ 17 ขวญั เมอื ง 087 ตาำ บลเสลภูมิ 51 7 34 อุบลราชธานี 01 เมอื ง 01 ในเมอื ง 099 นครอบุ ลราชธานี 52 7 34 อุบลราชธานี 01 เมอื ง 01 ในเมอื ง 099 นครอบุ ลราชธานี 53 7 34 อบุ ลราชธานี 01 เมือง 12 ไร่นอ้ ย    54 7 34 อุบลราชธานี 01 เมอื ง 12 ไรน่ อ้ ย    55 7 34 อบุ ลราชธานี 09 น้าำ ยนื 06 บเุ ปอื ย    56 7 34 อุบลราชธานี 09 น้าำ ยืน 06 บุเปอื ย   

PSU NO. สสว. จังหวัด อำ�เภอ ต�ำ บล เทศบ�ล หมบู่ �้ น 57 7 34 อุบลราชธานี 11 ตระการพืชผล 01 ขหุ ลุ 085 ตาำ บล    085 ตตรำาบะกลารพืชผล 58 7 34 อบุ ลราชธานี 11 ตระการพชื ผล 01 ขหุ ลุ ตระการพชื ผล    59 7 34 อบุ ลราชธานี 19 พิบูลมงั สาหาร 09 โพธ์ไิ ทร    09 สนามชัย 60 7 34 อุบลราชธานี 19 พบิ ูลมงั สาหาร 09 โพธ์ิไทร    13 ถนิ่ สำาราญ 61 7 49 มกุ ดาหาร 01 เมอื ง 05 โพนทราย 086 ตาำ บลโพนทราย 08 ม่วงหกั 62 7 49 มกุ ดาหาร 01 เมอื ง 05 โพนทราย 086 ตำาบลโพนทราย 06 แกน่ เตา่ 63 8 17 สงิ หบ์ รุ ี 01 เมือง 05 หัวไผ่    13 วัดขอ่ ย 64 8 17 สงิ หบ์ รุ ี 01 เมือง 05 หัวไผ่    05 วดั ข่อยเหนอื 65 8 60 นครสวรรค์ 03 ชุมแสง 05 ทา่ ไม้    14 ท่าเตยี นสามัคคี 66 8 60 นครสวรรค์ 03 ชุมแสง 05 ท่าไม้    06 วงั หงษ์ 67 8 60 นครสวรรค์ 06 เกา้ เลีย้ ว 02 เกา้ เลีย้ ว 090 ตาำ บลเกา้ เล้ียว    68 8 60 นครสวรรค์ 06 เก้าเลีย้ ว 02 เกา้ เลยี้ ว 090 ตาำ บลเก้าเลี้ยว    69 9 63 ตาก 01 เมือง 15 ตลุกกลางท่งุ    01 สระตลงุ 70 9 63 ตาก 01 เมือง 15 ตลกุ กลางทุ่ง    08 เด่นมะขาม 71 9 65 พษิ ณโุ ลก 01 เมือง 18 บงึ พระ    03 บึงพระ 72 9 65 พิษณโุ ลก 01 เมือง 18 บึงพระ    04 ปากลาด 73 9 65 พิษณุโลก 07 วดั โบสถ์ 03 ทอ้ แท้    05 ท้อแท้ 74 9 65 พิษณุโลก 07 วัดโบสถ์ 03 ทอ้ แท้    01 ท้อเกา่ 75 9 65 พิษณโุ ลก 09 เนินมะปราง 03 ไทรยอ้ ย 085 ตำาบลไทรยอ้ ย 01 พกกระโดน , พุก ระโดน 76 9 65 พิษณุโลก 09 เนินมะปราง 03 ไทรย้อย 085 ตาำ บลไทรยอ้ ย 14 แก่งทราย 77 10 52 ลำาปาง 01 เมอื ง 06 ชมพู 099 นครลาำ ปาง    78 10 52 ลาำ ปาง 01 เมือง 06 ชมพู 099 นครลำาปาง    79 10 52 ลาำ ปาง 01 เมือง 16 บ่อแฮ้ว    09 ท่าฬอ ก�รวิจยั เรอื่ งก�รจัดสวสั ดกิ �รที่เหม�ะสมส�ำ หรบั ผสู้ งู อ�ยใุ นแตล่ ะช่วงวยั 59

PSU NO. สสว. จงั หวดั อำ�เภอ ต�ำ บล เทศบ�ล หมู่บ้�น 16 บ่อแฮ้ว 80 10 52 ลำาปาง 01 เมือง 02 บ้านสา    07 ชอ่ งกอก 02 บ้านสา 81 10 52 ลาำ ปาง 06 แจ้หม่ 01 เวยี ง 077 ตาำ บลบา้ นสา 07 สาแพะเหนอื 01 เวียง 82 10 52 ลำาปาง 06 แจ้หม่ 12 คือเวียง 077 ตำาบลบ้านสา 06 แปน้ ใต้ 12 คอื เวยี ง    83 10 56 พะเยา 01 เมือง 01 ทา้ ยเหมือง 099 เทศบาลเมือง    01 ท้ายเหมือง พะเยา 09 แม่หล่าย 02 มะขามเตย้ี เทศบาลเมอื ง 84 10 56 พะเยา 01 เมอื ง 02 มะขามเตีย้ 099 พะเยา 05 สนิ เจริญ 85 10 56 พะเยา 05 ดอกคาำ ใต้ 05 สินเจรญิ    03 ตะเครยี ะ 86 10 56 พะเยา 05 ดอกคาำ ใต้ 03 ตะเครียะ    08 ปาง , ปางภูเวยี ง 04 คอหงส์ 87 11 82 พังงา 08 ท้ายเหมอื ง 04 คอหงส์    02 ห้วยกรา้ ง 02 บาละ 88 11 82 พงั งา 08 ทา้ ยเหมอื ง 02 บาละ    01 เขานอ้ ย 89 11 84 สุราษฎร์ธานี 01 เมือง 099 นครสรุ าษฎรธ์ านี     60 90 11 84 สรุ าษฎรธ์ านี 01 เมือง 099 นครสรุ าษฎรธ์ านี     ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 91 11 84 สรุ าษฎร์ธานี 16 พระแสง    05 บางเคยี น 92 11 84 สุราษฎรธ์ านี 16 พระแสง    02 บางกาำ ยาน 93 12 90 สงขลา 07 ระโนด    05 ดอนแบกปาก เหมอื ง 94 12 90 สงขลา 07 ระโนด    03 คลองลาน 95 12 90 สงขลา 11 หาดใหญ่ 080 เทศบาลเมือง    คอหงส์ เทศบาลเมือง 96 12 90 สงขลา 11 หาดใหญ่ 080 คอหงส์    97 12 95 ยะลา 07 กาบัง    01 บาละ 98 12 95 ยะลา 07 กาบงั    02 คลองน้าำ ใส

พืน้ ท่ตี ัวอย่างในกรงุ เทพมหานคร PSU NO. สสว. จังหวัด เขต แขวง 25 บางพลดั 01 บางพลัด 99 2 10 กรุงเทพมหานคร 25 บางพลดั 01 บางพลดั 25 บางพลัด 03 บางบาำ หรุ 100 2 10 กรงุ เทพมหานคร 25 บางพลดั 03 บางบำาหรุ 42 สายไหม 02 ออเงนิ 101 2 10 กรงุ เทพมหานคร 42 สายไหม 02 ออเงนิ 42 สายไหม 03 คลองถนน 102 2 10 กรงุ เทพมหานคร 42 สายไหม 03 คลองถนน 50 บางบอน 01 บางบอน 103 2 10 กรงุ เทพมหานคร 50 บางบอน 01 บางบอน 104 2 10 กรงุ เทพมหานคร 105 2 10 กรงุ เทพมหานคร 106 2 10 กรุงเทพมหานคร 107 2 10 กรุงเทพมหานคร 108 2 10 กรุงเทพมหานคร 1.2 การวิจัยเชงิ คณุ ภาพ 1) การคัดเลือกพ้ืนที่ในการศึกษาคร้ังน้ี คณะผู้วิจัยได้ใช้พ้ืนที่เดิมซึ่งเคยใช้ในการศึกษาเชิงปริมาณเป็นพ้ืนที่ศึกษาวิจัย เพอ่ื ตอ้ งการนาำ ผลการวจิ ยั มาใชใ้ นการเพมิ่ เตมิ ขอ้ มลู การวจิ ยั โดยกาำ หนดใหแ้ ตล่ ะสาำ นกั งานสง่ เสรมิ และสนบั สนนุ วชิ าการเลอื กพน้ื ที่ ทเ่ี ป็นตัวแทนเขตเมอื ง 1 พน้ื ทีแ่ ละเขตชนบท 2 พื้นท่เี ปน็ พืน้ ทศี่ ึกษา 2) ประชากรในการศึกษาเชิงคุณภาพ (1) ผทู้ ่ีมสี ว่ นเก่ียวข้องในการจัดสวสั ดิการในพ้นื ท่ีของสำานักงานส่งเสริมและสนบั สนุนวิชาการแตล่ ะแห่ง แหง่ ละ 3 พื้นที ่ ประกอบดว้ ย (1.1) เจ้าหนา้ ทอ่ี งคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถ่นิ ไดแ้ ก ่ นายกองค์กรปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ ปลดั องค์กรปกครองส่วน ทอ้ งถิ่น เจ้าหน้าทผี่ ูร้ ับผิดชอบงานด้านสวสั ดกิ ารสังคมสาำ หรับผ้สู ูงอายุ (1.2) เจ้าหน้าท่ีผู้รับผิดชอบงานด้านสวัสดิการสังคมสำาหรับผู้สูงอายุจากส่วนราชการในระดับตำาบลและระดับ อาำ เภอ ไดแ้ ก ่ เจ้าหนา้ ทโี่ รงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาำ บล เจ้าหนา้ ท่สี าธารณสขุ อาำ เภอ ผ้อู าำ นวยโรงการโรงเรียน หน่วยงานสงั กัด กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ เปน็ ต้น (1.3) ผนู้ าำ ชมุ ชนหรอื ผแู้ ทนชมุ ชนทม่ี สี ว่ นเกย่ี วขอ้ ง ไดแ้ ก ่ กาำ นนั ผใู้ หญบ่ า้ น อาสาสมคั รกลมุ่ ตา่ งๆ ในชมุ ชน เปน็ ตน้ (2) ผูท้ รงคุณวุฒ ิ ผูเ้ ชี่ยวชาญ ผู้มีประสบการณด์ า้ นผ้สู ูงอายุ ผูบ้ รหิ ารองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถ่นิ และหนว่ ยงานท่ี เก่ียวขอ้ งในพนื้ ท่ีตอ่ การจดั สวัสดิการแก่ผู้สูงอายุตามชว่ งวยั ก�รวจิ ัยเร่ืองก�รจดั สวสั ดกิ �รทเี่ หม�ะสมสำ�หรบั ผสู้ ูงอ�ยุในแตล่ ะช่วงวัย 61

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 3) การเก็บรวบรวมข้อมูลในพ้นื ที่ (1) การเกบ็ ข้อมลู เชิงคุณภาพ เป็นการเก็บรวบรวมข้อมูลจากผทู้ ่ีมสี ่วนไดส้ ว่ นเกย่ี วข้อง (satakeholder) ในการจัด สวัสดิการสงั คมในพืน้ ทเี่ ป้าหมายทีม่ อี ย่ ู เพอื่ หาแนวทางการจดั สวัสดกิ ารท่เี หมาะสมสำาหรบั ผูส้ งู อายุแตล่ ะช่วงวัย โดยใช ้ 2 ขัน้ ตอน ในการดำาเนนิ การ ดงั น้ี ขน้ั ท ่ี 1 การสนทนากลมุ่ (FocusGroup Discussion) โดยใหผ้ ทู้ เ่ี กย่ี วขอ้ งทม่ี ลี กั ษณะการทาำ งานและหนา้ ทร่ี บั ผดิ ชอบ ใกล้เคียงกันร่วมกันพูดคุย แลกเปล่ียน เพื่อให้ได้ข้อมูลการจัดสวัสดิการสังคมและแนวทางการจัดสวัสดิการสังคม ซ่ึงผู้ท่ีเข้าร่วม แบ่งเปน็ 3 กล่มุ ไดแ้ ก ่ กลมุ่ ท ่ี 1 สมาชกิ หรอื ตวั แทนจากองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ จาำ นวน 18 คนในแตล่ ะสาำ นกั งานสง่ เสรมิ และสนบั สนนุ วิชาการ และจาำ นวน 234 คนในภาพรวมท้งั ประเทศ กลุ่มท่ ี 2 ตวั แทนหนว่ ยงานต่าง ๆทเ่ี ก่ยี วขอ้ ง เช่น กระทรวงการพฒั นาสังคมและความม่ันคงของมนษุ ย์ สาธารณสขุ กศน.เป็นตน้ จำานวน 18 คนในแตล่ ะสำานักงานส่งเสรมิ และสนบั สนนุ วิชาการ และจาำ นวน 234 คนในภาพรวมทัง้ ประเทศ กลมุ่ ท่ ี 3 ผนู้ าำ ชุมชน ชมรมผ้สู งู อาย ุ อาสาสมคั ร เป็นตน้ จำานวน 24 คนในแต่ละสาำ นกั งานสง่ เสรมิ และสนบั สนนุ วิชาการ และจำานวน 312 คนในภาพรวมทั้งประเทศ ขนั้ ท ี่ 2 การประชมุ กลมุ่ ยอ่ ย (Group Discussion) โดยใหผ้ ทู้ เ่ี กย่ี วขอ้ งในแตล่ ะพนื้ ทไี่ ดพ้ ดู คยุ เพอ่ื คน้ หาแนวทางรว่ ม กนั ในการจดั สวสั ดกิ ารทีเ่ หมาะสมสำาหรับผู้สูงอายุในแต่ละพน้ื ท ี่ ซ่งึ ผู้ที่เข้าร่วม ไดแ้ ก่ สมาชิกองคก์ รปกครองสว่ นท้องถ่นิ ตัวแทน หน่วยงานตา่ ง ๆ เช่น กระทรวงการพัฒนาสงั คมและความม่นั คงของมนษุ ย์ สาธารณสขุ กศน. และผูน้ าำ ชุมชน จำานวน 60 คนใน 62 แต่ละสำานกั งานส่งเสริมและสนับสนนุ วิชาการ และจำานวน 780 คนในภาพรวมทัง้ ประเทศ 2. เครอ่ื งมือทใี่ ช้ในการวจิ ัย 2.1 เคร่ืองมอื เชงิ ปรมิ าณ แบบสอบถามได้สร้างข้ึนตามข้อมูลที่ได้จากการประชุมร่วมกันระหว่างคณะผู้วิจัยและอาจารย์ท่ีปรึกษา รวมทั้งการศึกษา จากเอกสารวิชาการตา่ งๆ นอกจากนั้นยงั ไดป้ ระยกุ ตแ์ บบการวดั ต่างๆ มาใช้ในการเก็บขอ้ มลู ไดแ้ ก่ 1) ดัชนบี าร์เธลเอดแี อล (Barthel ADL Index) ใชว้ ัดระดบั กจิ วัตรประจำาวันของผู้สงู อายุและแบบวดั ความสามารถใน การปฏิบตั กิ ิจวตั รประจำาวนั ของผสู้ งู อายุใช้วดั ระดับความสามารถในการปฏิบตั กิ จิ วตั รประจาำ วันของผสู้ ูงอายุ 2) แบบสาำ รวจความตอ้ งการดา้ นสวสั ดกิ ารของผสู้ งู อาย ุ 4 ดา้ นประกอบดว้ ยดา้ นความมน่ั คงในชวี ติ การศกึ ษา เศรษฐกจิ และสงั คม 2.2 การแปลผลข้อมูล 1) การประเมินระดับการปฏิบัติกิจวัตรประจำาวันของผู้สูงอายุ โดยกำาหนดระดับการพึ่งพิงตนเองเป็นคำาถามประมาณ คา่ (Rating Scale) ซ่งึ อ้างองิ จากกรมอนามัยกระทรวงสาธารณสขุ ท่ไี ดป้ ระยุกต์เกณฑก์ ารประเมนิ ความสามารถในการดาำ เนินชวี ติ ประจาำ วัน ดชั นบี ารเ์ ธลเอดีแอล (Barthel ADL index) เพื่อให้เหมาะสมกับการดำาเนินงานดูแลส่งเสริมสขุ ภาพผูส้ ูงอายุระยะยาว ครอบคลุมกลมุ่ เป้าหมายตามกลมุ่ ศักยภาพ ซ่งึ มีคะแนนเตม็ 20 คะแนนดงั นี้

ผลรวมคะแนนต้ังแต่ 12 คะแนนขนึ้ ไป จะเปน็ ผสู้ ูงอายทุ พ่ี ง่ึ ตนเองได้ ชว่ ยเหลอื ผอู้ ื่นชุมชนและสงั คมได้ ผลรวมคะแนนอยใู่ นชว่ ง 5-11 คะแนนจะเป็นผู้สูงอายทุ ี่ดแู ลตนเองได้บา้ ง ช่วยเหลือตนเองไดบ้ ้าง ผลรวมคะแนนอยู่ในช่วง 0-4 คะแนนจะเป็นผสู้ ูงอายทุ พี่ ึง่ ตนเองไมไ่ ด้ ช่วยเหลอื ตนเองไม่ได้ พกิ ารหรอื ทุพพลภาพ 2) การกาำ หนดคา่ ของระดบั ของคา่ เฉล่ยี โดยใชส้ ตู ร แบ่งค่าเฉลีย่ ของระดับคะแนนทีม่ ี 3 ระดับ ดงั น้ี 1.00 - 1.66 หมายถงึ ความต้องการในระดับน้อย 1.67 - 2.33 หมายถงึ ความตอ้ งการในระดบั ปานกลาง 1.34 - 3.00 หมายถงึ ความต้องการในระดับมาก 2.3 เครือ่ งมือวิจัยเชงิ คณุ ภาพ 1) ประเดน็ การสนทนากลมุ่ (FocusGroup Discussion) ซงึ่ ประกอบด้วยประเดน็ เนื้อหา ดงั น้ี (1) ปจั จบุ นั การจดั บรกิ าร/การจดั สวสั ดกิ ารสาำ หรบั ผสู้ งู อายแุ ตล่ ะชว่ งวยั ในพนื้ ทต่ี ามบทบาทแตล่ ะภาคสว่ นทเี่ กยี่ วขอ้ ง เชน่ องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ หนว่ ยงานสงั กดั กระทรวงพฒั นาสงั คมและความมนั่ คงของมนษุ ย ์ กระทรวงสาธารณสขุ กศน. อาสา สมคั ร/ชมรมผูส้ งู อายมุ อี ะไรบา้ ง (เช่น แผนงาน โครงการ กจิ กรรม) และมลี ักษณะเป็นอย่างไร (2) คดิ วา่ อะไรคอื จดุ แขง็ /จดุ ขายของโครงการหรอื กจิ กรรมทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั ผสู้ งู อายทุ ใ่ี นแตล่ ะพน้ื ทไ่ี ดส้ ะทอ้ นออกมา ใน ข้อ 1 (3) สงิ่ ทคี่ วรปรับปรุงขององค์กร/หนว่ ยงานทท่ี ำางานด้านผู้สงู อายุมีอะไรบ้าง (4) แนวทางในการพัฒนาการจดั สวัสดกิ ารของผู้สูงอายุเปน็ อยา่ งไร 2) ประเดน็ การประชมุ กลมุ่ ย่อย (group discussion) ซงึ่ ประกอบดว้ ยประเด็นเนอื้ หาดังน้ี (1) สภาพทางสงั คมในพนื้ ทเี่ ปน็ อยา่ งไรในปจั จบุ นั เมอ่ื เปรยี บเทยี บกบั ในอดตี พรอ้ มทงั้ คาดการณแ์ นวโนม้ ในอนาคต เชน่ การรวมกลุม่ เพอื่ ชว่ ยเหลือซงึ่ กนั และกัน การช่วยเหลือดา้ นสงั คม เปน็ ต้น (2) ลักษณะการเคลื่อนย้ายของประชากรทง้ั วัยเดก็ แรงงานและผู้สงู อายใุ นพ้นื ท่เี ปน็ อย่างไร เมอ่ื เปรยี บเทียบกบั ใน อดตี พรอ้ มทง้ั คาดการณ์แนวโนม้ ในอนาคต (3) ปัจจัยท่ีเอ้ือ/จุดแข็งของการจัดบริการ หรือการจัดสวัสดิการสำาหรับผู้สูงอายุแต่ละช่วงวัยในพื้นที่ให้ประสบผล สาำ เร็จมีอะไรบ้าง และทา่ นจะสนบั สนนุ ไดอ้ ย่างไร เชน่ มีระบบฐานขอ้ มูล การตดิ ตามประเมนิ ผล การบูรณาการการทำางาน เป็นตน้ (4) การจัดบรกิ าร หรอื การจดั สวสั ดกิ ารสาำ หรบั ผู้สูงอายแุ ตล่ ะชว่ งวัยในพ้นื ที่ที่ควรปรบั ปรงุ พัฒนามอี ะไรบา้ ง (5) แนวทาง/รปู แบบการจดั สวสั ดกิ ารทเ่ี หมาะสมสาำ หรบั ผสู้ งู อายแุ ตล่ ะชว่ งวยั ควรเปน็ อยา่ งไร เชน่ ดา้ นความมน่ั คง ในชีวติ (สุขภาพท่ีอยอู่ าศยั /สภาพแวดลอ้ มท่ีเหมาะสมและครอบครัวและการอยอู่ าศยั ) ด้านการศกึ ษาและการเรียนรู้ (การศกึ ษา/ การเรยี นร้ ู และการเขา้ ถึงบริการขอ้ มูลขา่ วสาร) ด้านเศรษฐกิจ (รายได้ และการออม) และด้านสังคม (การมสี ว่ นรว่ มกิจกรรมทาง สังคม และการเข้าถงึ บรกิ ารทางสงั คม) 3) แบบสมั ภาษณแ์ บบมโี ครงสรา้ งจากผทู้ รงคณุ วฒุ ิ ผเู้ ชยี่ วชาญดา้ นผสู้ งู อาย ุ ผบู้ รหิ ารองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ และ หนว่ ยงานที่เกย่ี วข้องในพ้นื ทีต่ ่อการจัดสวัสดิการแกผ่ สู้ ูงอายุตามชว่ งวยั ซงึ่ ประกอบดว้ ยประเดน็ เนอ้ื หาดงั น้ี (1) ทา่ นคดิ วา่ สภาพการณ์ หรอื สถานการณก์ ารจดั บรกิ าร/การจดั สวสั ดกิ ารสำาหรบั ผสู้ งู อายแุ ตล่ ะชว่ งวยั ในปจั จบุ นั เปน็ อยา่ งไร ก�รวิจัยเรอ่ื งก�รจดั สวสั ดกิ �รทเ่ี หม�ะสมสำ�หรบั ผูส้ ูงอ�ยใุ นแตล่ ะชว่ งวัย 63

(2) ท่านคิดว่าปัจจุบันการจัดบริการ/การจัดสวัสดิการสำาหรับผู้สูงอายุแต่ละช่วงวัยของแต่ละภาคส่วนท่ีเก่ียวข้อง เชน่ องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ หนว่ ยงานสงั กดั กระทรวงพฒั นาสงั คมและความมน่ั คงของมนษุ ย ์ กระทรวงสาธารณสขุ กศน. อาสา สมคั ร/ชมรมผูส้ งู อาย ุ มีการทาำ งานในเชงิ บูรณาการหรอื ไม่ อยา่ งไร หรอื มคี วามร่วมมอื ระหวา่ งหน่วยงานมากนอ้ ยเพยี งใด (3) ทา่ นคดิ วา่ ปจั จบุ นั การจดั บรกิ าร/การจดั สวสั ดกิ ารสาำ หรบั ผสู้ งู อายแุ ตล่ ะชว่ งวยั ของแตล่ ะภาคสว่ นดงั กลา่ วขา้ งตน้ สอดคลอ้ งกับความต้องการของผสู้ ูงอายุแตล่ ะชว่ งวัยหรือไม่ อย่างไร (4) ท่านคิดว่ามีปัจจัยใดท่ีเป็นปัจจัยสนับสนุน และปัจจัยเสี่ยงที่เป็นข้อจำากัดการจัดสวัสดิการที่เหมาะสมสำาหรับ ผู้สงู อายุแต่ละชว่ งวัย (5) รปู แบบการจัดสวสั ดกิ ารท่เี หมาะสมสาำ หรับผสู้ ูงอายุแตล่ ะช่วงวัยควรเป็นอยา่ งไร (6) ข้อเสนอท่ีจะเป็นแนวทางที่จะทำาให้มีการจัดบริการ/การจัดสวัสดิการที่เหมาะสมสำาหรับผู้สูงอายุแต่ละช่วงวัย ประสบผลสาำ เรจ็ 3. การนำาเสนอขอ้ มูล เปน็ การนาำ เสนอแบบผสานการวเิ คราะห์ โดยนาำ เสนอขอ้ มลู เชงิ ปริมาณเป็นหลกั ใชข้ อ้ มลู เชงิ คณุ ภาพสนับสนุน หรืออธิบาย ภาพท่แี ตกตา่ ง ดังน้ี 3.1 การนำาเสนอผลการวิจัยเชิงปริมาณ เปน็ การนาำ เสนอผลการวจิ ยั ทผ่ี า่ นการประมวลและวเิ คราะหข์ อ้ มลู โดยโปรแกรมสถติ สิ าำ เรจ็ รปู SPSS ซง่ึ ใชส้ ถติ ิ จาำ นวน รอ้ ยละ 64 ค่าเฉล่ีย สว่ นเบย่ี งเบนมาตรฐาน t-test F-test และ Correlation ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 3.2 การนาำ เสนอผลการวิจัยเชิงคุณภาพ เป็นการนำาเสนอข้อมูลจากการวิเคราะห์เอกสาร การวิเคราะห์เนื้อหาจากการสัมภาษณ์เชิงลึก การสนทนากลุ่มและ การประชมุ กลมุ่ ย่อยในรปู แบบของการพรรณนาความ

บทท่ี 4 ผลการวจิ ัย > สถานการณป์ จั จบุ ัน > สถานการณ์การจดั สวสั ดิการสงั คมสาำ หรบั ผสู้ ูงอายุ > ความตอ้ งการสวัสดิการของผู้สงู อายุ > แนวทางการจัดสวสั ดกิ ารผู้สูงอายุ ก�รวจิ ยั เร่อื งก�รจดั สวสั ดกิ �รท่เี หม�ะสมส�ำ หรบั ผ้สู งู อ�ยใุ นแต่ละช่วงวยั 65

ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ผลก�รวิจยั ผลการวจิ ยั เรอ่ื งการจดั สวสั ดกิ ารทเ่ี หมาะสมสาำ หรบั ผสู้ งู อายใุ นแตล่ ะชว่ งวยั คณะผวู้ จิ ยั ไดด้ าำ เนนิ การสาำ รวจขอ้ มลู เชงิ ปรมิ าณ 66 ซ่งึ เป็นข้อมูลทเี่ กี่ยวขอ้ งกบั ลกั ษณะความเปน็ อยู่ของผูส้ ูงอาย ุ ภาวการณเ์ ปน็ โรค การทาำ งานหารายได้และการออม การใช้เวลาว่าง ของผู้สูงอายุ ภาวการณ์พึ่งพิง และความต้องการสวัสดิการท้ัง 4 ด้าน 7 ประเด็นของผู้สูงอายุ โดยสำานักส่งเสริมและสนับสนุน วชิ าการ1-12 ได ้ ดาำ เนนิ การเก็บรวบรวมข้อมูลด้วยแบบสอบถาม จาำ นวน 2,808 ชดุ นอกจากนี้ยังไดม้ กี ารดาำ เนนิ การเก็บรวบรวม ข้อมูลเชิงคุณภาพซึ่งประกอบด้วย บริบทพื้นที่เป้าหมาย สถานการณ์การจัดสวัสดิการผู้สูงอายุ ความต้องการสวัสดิการของ ผสู้ ูงอาย ุ และแนวทางการจดั สวัสดกิ ารที่เหมาะสมสำาหรับผ้สู ูงอายแุ ตล่ ะช่วงวยั ดังขอ้ มลู ท่จี ะนาำ เสนอดังต่อไปนี้ 1) สถานการณ์ปจั จบุ นั 2) ข้อมลู สถานการณ์การจัดสวัสดกิ ารสงั คมสาำ หรบั ผูส้ งู อายุ 3) ข้อมูลความต้องการการจัดสวัสดิการสงั คมสาำ หรบั ผ้สู งู อายุ 1. สถานการณป์ จั จบุ นั (1) บริบทพื้นท่ี พื้นท่ีเขตเมอื ง รปู แบบความสมั พนั ธ์ พน้ื ทเ่ี ปา้ หมายสว่ นใหญใ่ นอดตี เคยเปน็ ชมุ ชนเลก็ ๆ ยงั มภี าพของรปู แบบความสมั พนั ธแ์ บบปฐมภมู ิ อยบู่ า้ ง แตเ่ มอื่ เวลาผา่ นไปสภาพสงั คมเปน็ ชมุ ชนเมอื งมากขน้ึ มกี ารเคลอื่ นยา้ ยของประชากรมาก โดยจะมคี นเขา้ มาหางานทาำ มาก ข้ึน มีการขยายเมืองเพ่ือรองรับคนที่จะเข้ามามากขึ้น ทำาให้มีบ้านจัดสรรเพิ่มมากขึ้น มีบ้านเช่าให้คนท่ีเข้ามาหางานทำามากข้ึน ทำาให้สภาพสังคมเปลี่ยนแปลงไป ส่งผลให้ปัจจุบันมีความเป็นอยู่แบบปัจเจกบุคคล เพราะคนส่วนใหญ่ต้องพ่ึงตนเองทำางานเพื่อ ตนเองหรอื เพอ่ื ครอบครวั ของตวั เอง ความผกู พนั ภายในครอบครวั และเพอ่ื นบา้ นมนี อ้ ย สมาชกิ ของแตล่ ะครอบครวั มสี ถานทท่ี าำ งาน

ต่างสถานที่และต่างอาชีพ ใช้เวลาส่วนมากในการทำางานเพื่อร่วมกันรับผิดชอบด้านเศรษฐกิจของครอบครัว ทำาให้มีเวลาในการ สังสรรค์ต่อกันน้อย การดำาเนินชีวิตประจำาวันผูกพันกับเวลา การทำางาน การเดินทาง และกิจกรรมต่าง ๆ ของคนในเมืองจะถูก กำาหนดโดยเวลา คนส่วนใหญ่ต้องทำางานตามตารางเวลาท่ีกำาหนดไว้ มีเงินตราเป็นตัวกำาหนดราคาและคุณค่า การได้มาซึ่ง เครื่องอปุ โภค บรโิ ภค และส่ิงของตา่ ง ๆ จะต้องใช้เงินตราในการแลกเปล่ยี น และราคาของส่ิงต่างๆ มีแนวโนม้ สงู ข้นึ ตลอดเวลา การรวมกลมุ่ และการตดิ ตอ่ สอื่ สาร การรวมกลมุ่ คอ่ นขา้ งยากจากการทมี่ ปี ระชากรแฝงหรอื คนหลากหลายเขา้ มาอยใู่ หม่ ซ่ึงอาจจะมาเพ่ือประกอบอาชีพ บางส่วนเป็นการย้ายถ่ินฐานด้วยสาเหตุอ่ืน ความเป็นพวกพ้อง หรือญาติลดน้อยลง ทำาให้ สภาพสงั คมเปน็ ลกั ษณะต่างคนต่างอย ู่ จะมีการรวมกลมุ่ กนั บางโอกาส เช่น กองทุนหมูบ่ า้ น งานเทศกาลต่าง ๆ โครงสร้างครอบครัว ผลจากการที่สมาชิกในครอบครัวต้องทำางานหารายได้ และลักษณะการดำารงชีวิตท่ีเปล่ียนไป สง่ ผลใหก้ ารอยรู่ วมกนั แบบครอบครวั ขยายเชน่ ในอดตี ลดลง ครอบครวั สว่ นใหญเ่ ปน็ ครอบครวั เดย่ี ว สว่ นใหญอ่ าศยั ในหมบู่ า้ นจดั สรร และบ้านเช่า ซึ่งมีพ้นื ทจ่ี าำ กัด ผู้สูงอายุส่วนใหญ่ถกู ปล่อยใหอ้ ย่บู า้ นเพอ่ื ดูแลบา้ น หรอื ดแู ลลกู หลาน การเคลือ่ นยา้ ยประชากร มีการเคลื่อนยา้ ยของประชากรค่อนขา้ งมากทง้ั เขา้ และออก โดยเฉพาะวัยแรงงานมีการย้าย เข้าในอัตราที่สูงข้ึน เน่ืองจากเป็นแหล่งสถานศึกษา แหล่งงาน แหล่งอาชีพและศูนย์รวมของสถานท่ีต่างๆ ท่ีตอบสนองต่อ ความต้องการของประชากรไดด้ ี สามารถแบง่ ไดต้ ามวยั ดงั น้ี วยั เดก็ มกี ารเคลอ่ื นยา้ ยของประชากรนอ้ ย ยงั คงเรยี นหนงั สอื ทโี่ รงเรยี นใกลบ้ า้ น และจะเรม่ิ ยา้ ยไปเรยี นตา่ งถน่ิ ในระดบั มหาวิทยาลัย วยั แรงงาน มกี ารเคลอ่ื นยา้ ยของประชากรในอตั ราทส่ี งู มกี ารยา้ ยประชากรเขา้ มามากกวา่ ยา้ ยประชากรออกไปขา้ งนอก เนือ่ งจากเขา้ มาหางานทาำ นอกจากนีแ้ รงงานอตุ สาหกรรมสว่ นใหญเ่ ป็นแรงงานในทอ้ งถิ่น แต่ยงั คงขาดแคลนไม่เพยี งพอ จึงจำาเปน็ ต้องใช้แรงงานจากที่อ่ืน รวมท้ังมีแรงงานต่างด้าวเข้ามาด้วย ทำาให้มีการเคล่ือนย้ายประชากรวัยแรงงานจำานวนมากเข้ามาในพื้นท่ี และมีแนวโน้มคาดว่าจะได้รับผลกระทบจากการเปิดประชาคมอาเซียน ในการเข้ามาทำางานของแรงงานจากประเทศใกล้เคียงอีก เป็นจำานวนมาก วัยผู้สูงอายุ มีการเคลื่อนย้ายเข้า-ออกบ้าง ส่วนใหญ่การย้ายจะข้ึนอยู่กับบุตร หลานเป็นปัจจัยกำาหนด บางพ้ืนท่ีมี การยา้ ยเขา้ จาำ นวนมากเนอ่ื งจากยา้ ยตามบตุ รหลานทเ่ี ขา้ มาประกอบอาชพี ทาำ ใหผ้ สู้ งู อายกุ ลมุ่ นก้ี ลายเปน็ ประชากรแฝงซง่ึ สง่ ผลให้ ดแู ลยาก พ้นื ทีเ่ ขตชนบท รปู แบบความสมั พนั ธ์ เปน็ สงั คมแบบชนบทยงั คงมปี ฏสิ มั พนั ธข์ องคนในชมุ ชนอยา่ งตอ่ เนอ่ื งสมาำ่ เสมอ มกี ารชว่ ยเหลอื พงึ่ พา อาศยั ซงึ่ กนั และกนั เนอื่ งจากประชากรสว่ นใหญป่ ระกอบอาชพี เกษตรกรรมและยงั คงความเปน็ สงั คมแบบเกษตรกรรมคอ่ นขา้ งมาก แตใ่ นขณะเดยี วกนั กม็ กี ารแกง่ แยง่ ทรพั ยากร การทาำ มาหากนิ ทาำ ใหข้ าดความรกั สามคั คเี ออ้ื เฟอ้ื เกอ้ื กลู กนั มคี วามเหนิ หา่ งกนั เกดิ ขน้ึ ด้วย แต่ด้วยประเพณีท้องถ่ินท่ีสืบสานมายาวนานแม้จะแตกต่างกันบ้างในรายละเอียด แต่จุดประสงค์หลักที่สอดคล้องกันคือ มงุ่ เนน้ ใหเ้ กดิ ความสามคั ค ี การไดพ้ บปะ พดู คยุ อนั เปน็ การสานสมั พนั ธซ์ ง่ึ กนั และกนั ใหม้ คี วามเปน็ ชมุ ชน เชน่ การทาำ บญุ กลางบา้ น งานรดน้ำาดาำ หัวผ้สู งู อายุ ซ่งึ จัดข้นึ ทุกหมบู่ า้ น การบายสีส่ขู วัญ ลงแขกเกีย่ วข้าว มีการจดั ในบางหมบู่ ้าน งานขอบคุณเจ้าพอ่ รม่ ขาว งานบุญผะเหวด แห่นางแมว ประเพณีสงกรานต์ ประเพณีการทอดกฐิน วันวิสาขบูชา การทำาบุญวันเข้าพรรษา ซึ่งเป็นประเพณี ทพี่ บเหน็ ได้ทัว่ ไป การรวมกลมุ่ และการตดิ ตอ่ สอื่ สาร เนอ่ื งจากพนื้ ทส่ี ว่ นใหญเ่ ปน็ พนื้ ทเ่ี กษตรกรรมดง้ั เดมิ ทคี่ นในชมุ ชนมคี วามคนุ้ เคยกนั เปน็ อย่างดี สภาพสังคมเป็นสังคมชนบทที่มีการช่วยเหลือซ่ึงกันและกัน มีความสามัคคี อยู่อย่างญาติพี่น้อง เม่ือมีงานบุญ งานแต่ง ก�รวิจยั เรอ่ื งก�รจดั สวสั ดิก�รที่เหม�ะสมส�ำ หรบั ผสู้ งู อ�ยใุ นแตล่ ะชว่ งวยั 67

งานศพ หรอื งานของหมบู่ า้ น ทกุ คนจะร่วมแรงรว่ มใจกันช่วยงาน เชน่ เตรยี มของ ทำาอาหารเลีย้ งแขก ล้างจาน ไม่ต้องมีการจา้ ง ชาวบา้ นจะลงแรงชว่ ยกนั ผนู้ าำ ชมุ ชนมกี ารดแู ลทว่ั ถงึ หากปญั หาขดั แยง้ กนั ผนู้ าำ ชมุ ชนจะเขา้ มาแกไ้ ขทนั ท ี ถา้ เกดิ เจบ็ ไขไ้ ดป้ ว่ ยสว่ นใหญ ่ ญาตพิ นี่ อ้ งและคนในชมุ ชนเขา้ มาชว่ ยเหลอื กอ่ น เพอื่ นบา้ นใกลเ้ คยี งจะดแู ลกนั เหมอื นญาติ สง่ ผลเกดิ การรวมกลมุ่ เพอ่ื เออื้ ประโยชน์ และพง่ึ พากนั ของสมาชกิ กลุม่ เชน่ กลมุ่ ออมทรพั ย์ กลุ่มอาชพี ตา่ งๆ อาสาสมัครทีร่ วมตัวกนั ปฏิบัตหิ น้าทีอ่ ยา่ งเข้มแขง็ ซึง่ ก่อให้เกิด รูปแบบความชว่ ยเหลือและสวสั ดกิ ารแบบชาวบ้านไดอ้ ย่างมาก โครงสรา้ งครอบครวั ในอดตี สภาพความสมั พนั ธข์ องคนในชมุ ชนเปน็ แบบเกอ้ื หนนุ ชว่ ยเหลอื ซงึ่ กนั และกนั มกี ารพบปะ พูดคยุ ปฏิสัมพันธ์ระหว่างครอบครัว ลักษณะครอบครวั เป็นครอบครัวแบบขยาย คอื มตี ้ังแต่รุ่นปู่ย่า ตายาย พอ่ แม่ และลูกหลาน การทำามาหากนิ ทาำ การเกษตร หาอยหู่ ากนิ จากการเพาะปลกู และอาหารท่มี ีในแหล่งนำา้ และท้องไร่ ปัจจบุ นั ดว้ ยความแห้งแล้งและ ผลกระทบจากการทำาลายธรรมชาต ิ จากการแก่งแย่งกนั ส่งผลใหป้ ระชากรพ่งึ ธรรมชาตไิ ดน้ อ้ ยลง เรอ่ื งอาหารไม่สามารถหาได้ จากแหลง่ ธรรมชาตแิ ลว้ เนอื่ งจากการใชส้ ารเคมที าำ ใหส้ ตั วต์ า่ งๆ ทเี่ ปน็ อาหารของชาวบา้ นไมส่ ามารถอยอู่ าศยั ได ้ การทาำ การเกษตร ซึ่งเป็นอาชีพหลักก็ประสบปัญหาทำาให้คนหนุ่มสาว บางส่วนต้องไปทำางานต่างพื้นที่ อาจเป็นตัวจังหวัด อำาเภอ หรือกระทั่ง กรุงเทพมหานคร ส่งผลให้ครอบครัวมีลักษณะเป็นครอบครัวเดี่ยวซ่ึงส่วนใหญ่ประกอบด้วยพ่อ แม่และลูก และสุดท้ายเมื่อมีการ ลม้ หายตายจาก หรอื มคี วามจาำ เปน็ ตอ้ งไปศกึ ษาหรอื ทำางานตอ่ ทอ่ี นื่ จะทาำ ใหเ้ กดิ ภาวะอยตู่ ามลำาพงั ทาำ ใหผ้ สู้ งู อายสุ ว่ นใหญต่ อ้ งอาศยั ตามลาำ พงั ในเวลากลางวนั เนอ่ื งจากบตุ รหลานออกไปทาำ งาน หรอื อาจตอ้ งอยตู่ ามลาำ พงั นานรว่ มสปั ดาห ์ หนง่ึ เดอื น หรอื มากกวา่ นน้ั รวมทั้งอาจมีภาระเล้ียงดูหลานที่ยังเล็ก กิจกรรมโดยส่วนใหญ่ของผู้สูงอายุ คือการทำางานเล็กๆน้อยๆ เช่น จักสาน สภาวะ ดังกล่าวผู้สงู อายอุ าจจะต้องรับผิดชอบในการดูแลตวั เองมากข้นึ การเคลอ่ื นยา้ ยประชากร สว่ นใหญก่ ารเคลอื่ นยา้ ยประชากรคอ่ นขา้ งนอ้ ย ในสว่ นทอ่ี อกนอกพน้ื ทจี่ ะเปน็ เพยี งการเขา้ ไป 68 ศึกษาต่อในตวั จังหวดั ของประชากรวยั เด็ก ซ่งึ สว่ นใหญก่ ็จะกลบั มาอยใู่ นพ้นื ท่ี มีเพยี งส่วนนอ้ ยที่ย้ายถิ่นฐานเพอ่ื ประกอบอาชพี ใน ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 วัยแรงงาน ด้วยความเป็นพื้นที่เกษตรกรรม ไม่ได้เป็นแหล่งจ้างงาน จึงไม่ค่อยมีการเคล่ือนย้ายเข้าของประชากรและแนวโน้ม คาดว่าจะยงั คงอยใู่ นลกั ษณะนต้ี อ่ ไป หากจะพิจารณาสามารถแบ่งไดต้ ามวยั ดงั นี้ วัยเดก็ จะอย่บู า้ นกับครอบครัว ป ู่ ย่า หรือตา ยาย และพอ่ แม่ และคนในชุมชน เรียนหนงั สอื ทโี่ รงเรียนแถวบ้าน เมอ่ื เตบิ โตจะเปน็ การยา้ ยเขา้ ไปศกึ ษาตอ่ ในตวั อาำ เภอ จงั หวดั หรอื จงั หวดั ใกลเ้ คยี งในระดบั ชน้ั มธั ยม และมยี า้ ยเขา้ ไปในกรงุ เทพมหานคร ร่วมด้วยเมื่อเรียนระดับอุดมศึกษา เพราะผู้ปกครองต่างพากันส่งลูกหลานไปเรียนในตัวเมืองจังหวัด หรือต่างจังหวัดที่มีหลักสูตร การศกึ ษาท่ดี ีสาำ หรบั เดก็ และเยาวชน เปน็ ปัญหาท่สี ง่ ผลกระทบต่อวิถชี ุมชน วัยแรงงาน แนวโนม้ ในการเคลอื่ นยา้ ยตามสภาพส่งิ แวดลอ้ มและเศรษฐกิจในชุมชน เชน่ ถ้านำ้าท่าดี ทาำ การเกษตรไดด้ ี หรือถ้าราคาผลิตภัณฑ์ทางการเกษตรดี ประชากรวัยแรงงานส่วนใหญ่จะประกอบอาชีพในพื้นท่ีไม่ออกไปทาำ งานที่ต่างถิ่น อยู่กับ ครอบครัวดูแลผู้สูงอายุและลูกหลาน แต่ถ้าส่ิงแวดล้อมไม่ดี ทำาการเกษตรขาดทุนหรือสภาพเศรษฐกิจไม่ดี ราคาผลิตภัณฑ์ทาง การเกษตรทาำ ใหเ้ ปลย่ี นไปประกอบอาชพี ทอ่ี น่ื ทร่ี ายไดด้ กี วา่ แทน เพอ่ื สรา้ งรายไดใ้ หก้ บั ครอบครวั มกี ารเคลอ่ื นยา้ ยของแรงงานไปทาำ งาน ในตวั จงั หวดั กรงุ เทพมหานคร หรอื พน้ื ทเี่ กษตรอน่ื ๆ ในขณะเดยี วกนั กม็ กี ารยา้ ยเขา้ ของแรงงานดว้ ยเชน่ กนั แตไ่ มถ่ าวร เชน่ รบั จา้ ง ตัดอ้อย ซ่ึงจะเข้ามาเฉพาะชว่ งเวลาเกบ็ เก่ียวผลผลิตอ้อย ประมาณ 4 เดอื น และย้ายกลับเมื่อหมดฤดูเกบ็ เกี่ยว แต่แนวโน้มคาดว่า จะไดร้ ับผลกระทบจากการเปดิ ประชาคมอาเซียน ในการเข้ามาทำางานของแรงงานจากประเทศใกล้เคยี ง วัยผู้สูงอายุ ส่วนใหญ่ไม่มีการเคลื่อนย้ายประชากร เพราะผู้สูงอายุจะอยู่บ้านกับลูกกับหลานพร้อมหน้าพร้อมตา มี ความอบอ่นุ ในครอบครัว แตอ่ าจมียา้ ยออกไปบา้ งตามบตุ รหลาน (2) ลกั ษณะประชากร จากการสำารวจกลมุ่ ตัวอย่างสว่ นใหญ่เป็นผู้สูงอายทุ ี่มอี ายรุ ะหวา่ ง 60-69 ป ี จำานวน 1,404 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 50.0

รองลงมาไดแ้ ก ่ ผู้สงู อายทุ ม่ี ีอายุระหวา่ ง 70-79 ปี มจี าำ นวน 972 คนคดิ เปน็ ร้อยละ 34.6 และ ผสู้ ูงอายทุ ม่ี อี ายุ 80 ปี ขนึ้ ไป มจี าำ นวน 432 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 15.4 กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุเพศหญิง มีจำานวน 1,666 คน คิดเป็นร้อยละ 59.3 และเป็นผู้สูงอายุเพศชาย มี จำานวน 1,142 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 40.7 กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุท่ีมีสถานภาพสมรส มีจำานวน 1,624 คน คิดเป็นร้อยละ 57.8 รองลงมา ได้แก่ สถานภาพหมา้ ย มจี าำ นวน 916 คน คิดเปน็ ร้อยละ 32.6 และสถานภาพโสด มีจาำ นวน 147 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 5.2 กลมุ่ ตวั อยา่ งส่วนใหญเ่ ปน็ ผู้สูงอายทุ ่สี าำ เรจ็ การศกึ ษาระดับประถมศกึ ษา มีจำานวน 1,894 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 67.5 รอง ลงมา ได้แก่ ไม่เรียน/เรียนแต่เรียนไม่จบการศึกษาตอนต้น มีจำานวน 528 คน คิดเป็นร้อยละ 18.8 และสำาเร็จการศึกษาระดับ มธั ยมศึกษาตอนปลาย/ปวช. มจี ำานวน 99 คนคดิ เปน็ รอ้ ยละ 3.5 ดังตารางท่ี 1 ตารางท่ี 1 แสดงจำานวนและรอ้ ยละของผสู้ งู อายุ (กล่มุ ตวั อย่าง) จาำ แนกตามลกั ษณะสว่ นบุคคล ลักษณะส่วนบคุ คล จาำ นวน ร้อยละ 1,404 50.0 กลมุ่ อาย ุ 60-69 ปี 972 34.6 70-79 ปี 432 15.4 80 ปขี น้ึ ไป เพศ 1,142 40.7 1,666 59.3 ชาย หญงิ 147 5.2 สถานภาพ 1,624 57.8 โสด 916 32.6 สมรส 86 3.1 หม้าย 35 1.2 หย่าร้าง/แยกกนั อยู่ ไมร่ ะบุ 528 18.8 ระดบั การศกึ ษา ไมเ่ รียน/เรียนแตเ่ รียนไม่จบ การศกึ ษาตอนตน้ ก�รวิจัยเรือ่ งก�รจัดสวัสดกิ �รท่ีเหม�ะสมส�ำ หรบั ผู้สงู อ�ยุในแตล่ ะชว่ งวัย 69

ลักษณะสว่ นบคุ คล จำานวน รอ้ ยละ ประถมศึกษา 1,894 67.5 มธั ยมศกึ ษาตอนตน้ 94 3.3 มัธยมศกึ ษาตอนปลาย/ปวช. 99 3.5 ปวส./อนปุ รญิ ญาตรี 26 .9 41 1.5 ปรญิ ญาตรี 1 .0 สูงกวา่ ปรญิ ญาตรี 107 3.8 18 .6 อื่นๆ ไมร่ ะบุ เรอ่ื งของความกงั วลใจในการใชช้ วี ติ ประจาำ วนั เปน็ อกี ประเดน็ ทม่ี กี ารหยบิ ยกมากลา่ วถงึ ในการดาำ เนนิ ชวี ติ ประจาำ วนั ของ ผสู้ ูงอาย ุ เพราะจะนำาไปสเู่ รอ่ื งราว กจิ กรรม และสถานการณ์ท่ีเก่ียวข้องตามมาอีกหลายประการ จากการสำารวจพบวา่ ผู้สูงอายุที่ 70 มอี ายุ 60-69 ปี มคี วามกงั วลใจในการใช้ชวี ติ สูงทส่ี ดุ มีจำานวน 609 คน คิดเป็นร้อยละ 43.6 ของผสู้ งู อายุในช่วงวยั เดยี วกัน รอง ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 ลงมาได้แก ่ กลมุ่ อาย ุ 70-79 ปี มีจาำ นวน 416 คน คิดเป็นร้อยละ 43.2 ของผู้สูงอายุในชว่ งวยั เดียวกนั และกลุ่มอาย ุ 80 ป ี ขึน้ ไป มีจำานวน 178 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 41.7 ของผสู้ ูงอายใุ นชว่ งวยั เดียวกัน ดังแผนภมู ิที่ 1 เม่ือจำาแนกเปน็ ประเด็นความกงั วลใจพบวา่ ผู้สูงอายมุ ีความกงั วลใจในเร่อื ง โรคประจำาตวั สขุ ภาพรา่ งกายสงู ท่สี ดุ มจี าำ นวน 1,003 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 35.7 รองลงมาไดแ้ ก่ ทำางานไมไ่ ด/้ ไมม่ ีรายไดม้ าเลี้ยงครอบครัว มจี ำานวน 366 คน คดิ เป็นร้อยละ 13.0 และ เงินออม/บำาเหนจ็ บำานาญ อาจไม่พอใช ้ มจี ำานวน 189 คน คิดเปน็ ร้อยละ 6.7 ดังแผนภมู ิท ่ี 2 และเมือ่ จำาแนกความกังวลใจ ในการใชช้ ีวติ จาก 3 อนั ดบั สูงสดุ ออกตามกลุ่มอาย ุ พบวา่ ผสู้ งู อายุ 60-69 ปี มคี วามกังวลใจในเรอื่ งโรคประจาำ ตวั สขุ ภาพร่างกาย มากทส่ี ดุ เมอ่ื เปรียบเทียบในกลมุ่ อายุเดียวกัน มจี ำานวน 505 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 69.8 รองลงมา คอื ความกงั วลใจเรอื่ งทาำ งานไมไ่ ด้/ ไม่มรี ายไดม้ าเลี้ยงครอบครวั มจี ำานวน 194 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 26.9 และ ความกังวลใจในเรือ่ งเงินออม บำาเหน็จ บาำ นาญ ไม่พอใช ้ มจี ำานวน 109 คน คดิ เป็นร้อยละ 15.1 กลุ่มอายุ 70-79 ป ี มีกงั วลใจในเรือ่ งโรคประจำาตวั สุขภาพรา่ งกาย มากทสี่ ดุ เมือ่ เปรยี บเทยี บในกลมุ่ อายเุ ดยี วกัน มจี ำานวน 344 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 71.5 ความ รองลงมา คือ ความกังวลใจเร่อื งทาำ งานไม่ได/้ ไมม่ รี ายได้มาเล้ยี งครอบครวั มจี ำานวน 124 คน คดิ เป็นร้อยละ 25.8 และ ความกงั วลใจในเรอื่ งเงินออม บำาเหน็จ บำานาญ ไม่พอใช ้ มจี ำานวน 59 คน คิดเปน็ ร้อยละ 12.3 กลมุ่ อาย ุ 80 ปขี นึ้ ไป มกี งั วลใจในเรอื่ งโรคประจาำ ตวั สขุ ภาพรา่ งกาย มากทสี่ ดุ เมอ่ื เปรยี บเทยี บในกลมุ่ อายเุ ดยี วกนั มจี าำ นวน 154 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 73.7 รองลงมาได ้ คือ ความกังวลใจเรอื่ งทาำ งานไม่ได้/ไมม่ รี ายได้มาเลี้ยงครอบครวั มจี ำานวน 48 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 23.0 และความกงั วลใจในเรอ่ื งเงินออม บำาเหน็จ บาำ นาญ ไม่พอใช้ มจี ำานวน 21 คน คดิ เป็นร้อยละ 10.1

เมอ่ื เปรยี บเทยี บระหวา่ งกลมุ่ อาย ุ พบวา่ ผูส้ ูงอายทุ งั้ สามกลมุ่ อายมุ ีความกงั วลใจในทศิ ทางเดียวกัน คอื กงั วลใจมากที่สุดใน เร่อื งโรคประจำาตัวสขุ ภาพรา่ งกาย รองลงมาคือ เร่อื งการทำางาน/ไมม่ รี ายได้มาเลย้ี งครอบครัว และเรื่องเงนิ ออม บำาเหนจ็ บำานาญ ไม่พอใช ้ ดังแผนภมู ิที่ 3 แผนภูมิที่ 1 แสดงสัดส่วน (เปรียบเทยี บในกลุ่มอายุเดยี วกนั ) ของความกงั วลใจในการใช้ชวี ติ ของผูส้ ูงอายุ (กลุ่มตัวอย่าง) จำาแนกตามกลุม่ อายุ (n=2,787 คน) ก�รวิจัยเรอื่ งก�รจดั สวสั ดกิ �รทีเ่ หม�ะสมสำ�หรบั ผูส้ ูงอ�ยใุ นแต่ละชว่ งวัย 71

แผนภูมทิ ่ี 2 แสดงรอ้ ยละของผู้สงู อายุ (กล่มุ ตวั อย่าง) จาำ แนกตามประเดน็ ความกงั วลใจเกี่ยวกบั การใชช้ วี ิต (n=2,808 คน) 72 ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12

แผนภูมิท่ี 3 แสดงสัดส่วน (เปรียบเทียบในกลุ่มอายุเดียวกัน) ของประเด็นความกังวลใจในการใช้ชีวิตของผู้สูงอายุ (กลุม่ ตวั อย่าง) จำาแนกตามกลมุ่ อายุ (n=1,413 คน) เรื่องของความเจ็บป่วย เป็นเร่ืองท่ีหลีกเล่ียงไม่ได้ในทุกวันโดยเฉพาะการเข้าสู่วัยผู้สูงอายุท่ีมีความเส่ือมถอยของร่างกาย ในทกุ ๆสว่ น ประกอบกบั การประกอบกจิ กรรมในการดาำ เนนิ ชวี ติ ทส่ี ง่ั สมมานาน ซง่ึ ลว้ นแลว้ แตจ่ ะสง่ ผลตอ่ สขุ ภาพทง้ั สน้ิ จากการสาำ รวจ พบว่าผ้สู งู อายุส่วนใหญเ่ ป็นโรคความดนั โลหติ มจี าำ นวน 1,241 คน คิดเปน็ ร้อยละ 44.2 รองลงมา ได้แก่ โรคปวดตามขอ้ ข้อเสื่อม เข่าเสื่อม มีจำานวน 957 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 34.7 และโรคเบาหวานมีจาำ นวน 558 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 19.9 แผนภมู ิท่ี 4 ก�รวิจัยเรอ่ื งก�รจดั สวัสดกิ �รท่เี หม�ะสมสำ�หรับผสู้ ูงอ�ยุในแตล่ ะช่วงวยั 73

เม่อื จำาแนกความกังวลใจในการใชช้ ีวิตจาก 3 อนั ดบั สูงสุดออกตามกลุ่มอาย ุ พบว่าผสู้ งู อายุ 60-69 ปี เปน็ โรคความดันโลหติ มาก ทส่ี ุดเมื่อเปรยี บเทยี บในกลุ่มอายุเดยี วกนั มีจำานวน 598 คน คิดเปน็ ร้อยละ 43.1 รองลงมา คอื ปวดตามข้อ ขอ้ เสือ่ ม เขา่ เส่อื ม มี จาำ นวน 472 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 34.1 และ โรคเบาหวาน มีจำานวน 298 คน คิดเป็นร้อยละ 21.5 ผสู้ ูงอายกุ ลมุ่ อาย ุ 70-79 ปี เปน็ โรคความดันโลหติ มากทส่ี ุดเมอ่ื เปรียบเทียบในกล่มุ อายเุ ดียวกัน มจี ำานวน 439 คน คดิ เป็น ร้อยละ 45.8 รองลงมา คือ ปวดตามขอ้ ขอ้ เสื่อม เข่าเส่ือม มจี าำ นวน 347 คน คิดเปน็ ร้อยละ 36.2 และ โรคเบาหวาน มีจาำ นวน 181 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 18.9 ผ้สู งู อายกุ ลมุ่ อาย ุ 80 ปี ขนึ้ ไป เป็นโรคความดนั โลหติ มากท่สี ดุ เม่อื เปรียบเทียบในกลุ่มอายเุ ดียวกนั มีจำานวน 204 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 48.0 รองลงมา คอื ปวดตามข้อ ข้อเส่อื ม เข่าเสอ่ื ม มจี าำ นวน 156 คน คิดเป็นร้อยละ 36.7 และ โรคเบาหวาน มีจำานวน 279 คน คิดเปน็ ร้อยละ 18.6 เมื่อเปรียบเทียบเรื่องความเจ็บป่วยระหว่างกลุ่มอายุ พบว่าทั้งสามกลุ่มอายุมีโรคประจำาตัวไปในลักษณะเดียวกัน คือ เป็น โรคความดนั โลหติ มากทส่ี ุด รองลงมาได้แก่ ปวดข้อ ข้อเสอ่ื ม เข่าเสอ่ื ม และโรคเบาหวาน ตามลำาดบั แผนภมู ิท ี่ 5 แผนภมู ิท่ี 4 แสดงร้อยละของผสู้ งู อายุ (กลมุ่ ตัวอย่าง) จาำ แนกตามโรค (n=2,808 คน) 74 ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12

แผนภมู ทิ ี่ 5 แสดงสดั ส่วน (เปรยี บเทียบในกลุม่ อายเุ ดียวกนั ) ของการเป็นโรคของผสู้ งู อายุ (กล่มุ ตวั อยา่ ง) จาำ แนกตามกลมุ่ อายุ (n=2,769 คน) ภาวะพึ่งพิง เป็นประเด็นในการจำาแนกกลุ่มผู้สูงอายุเพื่อให้เหมาะสมกับการดำาเนินการดูแลส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุระยะ ยาว เพอ่ื ใหค้ รอบคลมุ กลมุ่ เปา้ หมายตามกลมุ่ ศกั ยภาพ ซง่ึ สามารถทจ่ี ะตอบสนองความตอ้ งการของผสู้ งู อายไุ ดอ้ ยา่ งตรงจดุ ลดระยะ เวลา งบประมาณและกาำ ลงั คนในการดำาเนนิ การ จากการสำารวจโดยจำาแนกเปน็ กล่มุ อาย ุ พบวา่ ผูส้ งู อายุที่มีอายุระหวา่ ง 60-69 ปี สว่ นใหญม่ คี วามสามารถในการประกอบกจิ วตั รประจาำ วนั ในระดบั มศี กั ยภาพไมต่ อ้ งการการพง่ึ พา มจี าำ นวน 1,376 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 98.5 รองลงมา ได้แก่ระดบั มภี าวะพง่ึ พงิ รนุ แรงถึงปานกลาง มีจำานวน 16 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 1.1 และระดับพึ่งพงิ มจี าำ นวน 5 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 0.4 ในกลมุ่ อายเุ ดียวกนั ก�รวจิ ัยเร่ืองก�รจดั สวสั ดิก�รทีเ่ หม�ะสมส�ำ หรับผู้สงู อ�ยใุ นแตล่ ะชว่ งวัย 75

ผสู้ งู อายทุ ี่มอี ายุระหวา่ ง 70-79 ป ี ส่วนใหญ่มคี วามสามารถในการประกอบกิจวัตรประจำาวันในระดบั มีศักยภาพไม่ตอ้ งการ การพง่ึ พา มีจาำ นวน 941 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 97.5 รองลงมา ไดแ้ ก ่ ระดบั มีภาวะพึ่งพงิ รุนแรงถึงปานกลาง มจี าำ นวน 13 คน คดิ เป็น ร้อยละ 1.3 และระดบั ภาวะพึ่งพิง มจี ำานวน 11 คดิ เปน็ รอ้ ยละ 1.1 ในกล่มุ อายุเดียวกนั ผู้สูงอายุที่มีอายุ 80 ปี ขึ้นไป ส่วนใหญ่มีความสามารถในการประกอบกิจวัตรประจำาวันในระดับมีศักยภาพไม่ต้องการ การพง่ึ พา มจี าำ นวน 405 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 94.6 รองลงมา ไดแ้ ก ่ ระดบั มภี าวะพง่ึ พงิ รนุ แรงถงึ ปานกลาง มจี าำ นวน 18 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 4.2 และระดบั ภาวะพ่ึงพงิ มจี าำ นวน 5 คดิ เปน็ รอ้ ยละ 1.2 ในกลุ่มอายเุ ดียวกัน เม่อื เปรียบเทยี บภาวการณพ์ ่ึงพิงตามกลุ่มอายุพบวา่ ท้งั สามกลมุ่ อายุมรี ะดบั การพงึ่ พิงไปในทิศทางเดียวกัน คือ อยู่ในระดบั มีศกั ยภาพไมต่ อ้ งการการพึ่งพา รองลงมา ไดแ้ ก่ ระดับมภี าวะพงึ่ พิงรุนแรงถงึ ปานกลาง และระดบั ภาวะพึง่ พิง ดังตารางท่ี 2 ตารางท่ี 2 แสดงจาำ นวนและร้อยละของผู้สงู อายุ (กลมุ่ ตวั อยา่ ง) จาำ แนกตามความสามารถในการประกอบกิจวัตรประจำาวัน ความสามารถในการประกอบกจิ วัตรประจาำ วัน รวม กล่มุ อายุ ภาวะพึง่ พิง มภี าวะพึง่ พิงรนุ แรง มศี กั ยภาพไมต่ อ้ งการ ถึงปานกลาง การพ่งึ พา จาำ นวน รอ้ ยละ จำานวน รอ้ ยละ จาำ นวน รอ้ ยละ จำานวน ร้อยละ 60-69 ปี 5 0.4 16 1.1 1,376 98.5 1,397 100 76 70-79 ปี 11 1.1 13 1.3 941 97.5 965 100 ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 80 ปีข้นึ ไป 5 1.2 18 4.2 405 94.6 428 100 การใชก้ ายอปุ กรณ์ เร่อื งของการใช้กายอปุ กรณ์ต่างๆ ตามความจำาเป็นทางด้านร่างกายของผูส้ งู อายเุ ป็นเรอ่ื งทห่ี ลกี เลีย่ งไม่ ไดเ้ ลยสำาหรับการประกอบกิจวตั รประจำาวนั จากการสำารวจพบวา่ ผู้สงู อายุสว่ นใหญม่ ไี มเ้ ทา้ /ไมส้ ามขา มากท่ีสุด มจี าำ นวน 336 คน คดิ เป็นร้อยละ 12.0 รองลงมา ได้แก ่ ไมค้ ้าำ ยนั ชว่ ยเดนิ มจี ำานวน 129 คน คดิ เป็นร้อยละ 4.6 และมเี ก้าอ้ีนง่ั อาบนำา้ จาำ นวน 101 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 3.6 ดงั แผนภูมทิ ี ่ 6 เมือ่ จาำ แนกกายอปุ กรณ์ทม่ี ีตามกลุ่มอายุ 3 อันดับแรก พบวา่ กลมุ่ อายุ 60-69 ป ี มีไมเ้ ทา้ /ไมส้ ามขา มากทสี่ ุด มจี ำานวน 88 คน คดิ เป็นร้อยละ 6.3 รองลงมา ได้แก่ ไม้คาำ้ ยันช่วยเดนิ มีจาำ นวน 43 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 3.1 และเก้าอีน้ งั่ อาบนาำ้ มจี ำานวน 40 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 2.9 ในกลมุ่ อายุเดียวกัน กลมุ่ อายุ 70-79 ปี มไี ม้เทา้ /ไมส้ ามขา มากทสี่ ุด มีจาำ นวน 131 คน คดิ เป็นร้อยละ 13.6 รองลงมา ได้แก่ ไม้คา้ำ ยันชว่ ยเดิน มีจาำ นวน 42 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 4.4 และเก้าอ้นี ง่ั อาบนา้ำ มจี ำานวน 32 คน คิดเป็นร้อยละ 3.3 ในกล่มุ อายเุ ดยี วกัน กล่มุ อาย ุ 80 ป ี ขนึ้ ไป มีไม้เท้า/ไม้สามขา มากทส่ี ดุ มจี าำ นวน 117 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 27.3 รองลงมา ได้แก่ ไม้คำา้ ยนั ช่วย เดิน มีจำานวน 44 คน คิดเปน็ ร้อยละ 10.3 และเก้าอ้ีน่ังอาบนา้ำ มีจาำ นวน 29 คน คิดเป็นร้อยละ 6.8 ในกลมุ่ อายุเดยี วกนั เม่ือเปรียบเทียบระหวา่ งกลุ่ม พบว่า กลุ่มอายทุ ี่มไี มเ้ ท้า/ไม้สามขามากท่สี ุด ไดแ้ ก ่ กลุ่มอาย ุ 70-79 ป ี รองลงมา ไดแ้ ก่ กลมุ่ อายุ 80 ปขี นึ้ ไป และกล่มุ อาย ุ 60-69 ปีมีนอ้ ยที่สุด ไม้ค้ำายันชว่ ยเดิน กลุม่ อายุที่มีมากท่สี ดุ ได้แก่ กลุม่ อาย ุ 80 ปีขน้ึ ไป รองลงมา ได้แก่ กลมุ่ อาย ุ 60-69 ป ี และกล่มุ อาย ุ 70-79 ปมี ีน้อยท่สี ดุ เกา้ อน้ี ่ังอาบนำ้า กลุ่มอายุที่มมี ากท่สี ุด ไดแ้ ก่ กลุ่มอายุ 60-69 ป ี รองลงมา ได้แก ่ กลมุ่ อายุ 70-79 ปี และกลุม่ อายุ 80 ปี ขึ้นไปมีนอ้ ยท่ีสดุ ดงั แผนภูมทิ ่ี 7

แผนภูมทิ ี่ 6 แสดงร้อยละของผสู้ ูงอายุ (กลมุ่ ตัวอย่าง) จำาแนกตามกายอุปกรณท์ ่ีมี (n=2,808) แผนภูมิท่ี 7 แสดงสดั ส่วน (เปรยี บเทียบในกลุม่ อายเุ ดยี วกัน) ของผ้สู ูงอายุ (กลุ่มตวั อย่าง) จำาแนกตามกายอุปกรณท์ ม่ี แี ละ กลมุ่ อายุ (n=2,783) ก�รวิจยั เรอ่ื งก�รจัดสวัสดิก�รที่เหม�ะสมส�ำ หรับผสู้ ูงอ�ยใุ นแต่ละชว่ งวัย 77

ภาวะซึมเศร้า เปน็ สภาพทางจิตท่มี รี ะดบั ความเศรา้ รนุ แรงหรือเรอื้ รัง รสู้ กึ หมดหนทาง มภี าวะสิ้นยนิ ดี และอารมณ์หรือ พฤตกิ รรมอน่ื ๆ รว่ มดว้ ย ซง่ึ จดั เปน็ ภาวะทอี่ นั ตรายตอ่ รา่ งกายและมผี ลกระทบตอ่ การทาำ งานของสมอง อนั จะสง่ ผลตอ่ ตวั ผทู้ ม่ี ภี าวะ ซึมเศร้าเป็นอย่างมาก ในผู้สูงอายุหากมีภาวะซึมเศร้าจะทำาให้ความสามารถของร่างกายในการประกอบกิจวัตรประจำาวันลดลง นอกจากนย้ี งั สง่ ผลใหร้ า่ งกายตอ่ สกู้ บั ความเจบ็ ปวดหรอื โรคตา่ งๆ ทเี่ กดิ ขนึ้ ใหม ่ หรอื ทเี่ ปน็ เรอ้ื รงั อยแู่ ลว้ ใหท้ วคี วามรนุ แรงมากยงิ่ ขนึ้ จากผลการสาำ รวจพบวา่ ผสู้ งู อายมุ อี าการของภาวะซมึ เศรา้ มากทส่ี ดุ คอื ออ่ นเพลยี ไมม่ แี รง เชอ่ื งชา้ มจี าำ นวน 794 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 28.3 รองลงมาไดแ้ ก่ อาการในชว่ งเวลากลางคืนนอนไม่หลับหรือหลบั มากเกินไป (ไมเ่ กย่ี วกบั การทานยาหรือนอนกลางวันมากไป) มีจาำ นวน 765 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 27.2 และมอี ารมณซ์ มึ เศรา้ หรือทอ้ แท้ใจ มีจำานวน 457 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 16.3 ดังแผนภูมทิ ่ี 8 เมื่อจาำ แนกภาวะซึมเศร้า 3 อันดับแรกตามกล่มุ อายุพบวา่ กลมุ่ อายุ 60-69 ปี มอี าการนอนไม่หลับหรือหลบั มากเกนิ ไปใน เวลากลางคนื มากท่ีสดุ มจี ำานวน 336 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 24.2 รองลงมา ไดแ้ ก ่ อาการออ่ นเพลยี ไม่มีแรง มีจำานวน 341 คน คดิ เป็น รอ้ ยละ 24.5 และอาการมีอารมณ์ซึมเศร้าหรือทอ้ แทใ้ จ มจี าำ นวน 219 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 15.7 เม่ือเปรียบเทียบในกลุ่มเดยี วกัน กลุ่มอายุ 70-79 ปี มอี าการอ่อนเพลยี ไม่มีแรง มากทสี่ ดุ มีจำานวน 290 คน คิดเป็นร้อยละ 30.1 รองลงมา ไดแ้ ก ่ อาการ นอนไมห่ ลบั หรอื หลบั มากเกนิ ไปในเวลากลางคนื มจี าำ นวน 280 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 29.2 และอาการมอี ารมณซ์ มึ เศรา้ หรอื ทอ้ แทใ้ จ มี จาำ นวน 151 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ 15.7 เมื่อเปรียบเทยี บในกลมุ่ เดยี วกัน กลุ่มอาย ุ 80 ป ี ขึ้นไป มีอาการออ่ นเพลยี ไมม่ ีแรง มากท่ีสดุ มีจาำ นวน 163 คน คิดเป็นรอ้ ยละ 38.1 รองลงมา ได้แก ่ อาการ นอนไม่หลบั หรือหลบั มากเกินไปในเวลากลางคืน มีจาำ นวน 149 คน คิดเป็นร้อยละ 35.1 และอาการมอี ารมณซ์ ึมเศรา้ หรือท้อแท้ ใจ มีจำานวน 87 คน คิดเปน็ รอ้ ยละ 20.3 เม่ือเปรียบเทียบในกลุ่มเดยี วกัน เมือ่ เปรยี บเทยี บระหว่างกลุ่มอายุ พบวา่ กล่มุ อาย ุ 70-79 และกล่มุ อาย ุ 80 ปขี น้ึ ไปมภี าวะซึมเศร้าไปในทศิ ทางเดยี วกนั ใน 78 ขณะที่กลุ่มอายุ 60 ปีมีอาการแตกต่างจากกลุ่มอ่ืน คือ มีภาวะซึมเศร้าในเรื่องของการนอนไม่หลับหรือหลับมากเกินไปมากกว่า ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12 อาการอ่ืนๆ ดงั แผนภมู ทิ ่ี 9 แผนภูมทิ ี่ 8 แสดงสดั ส่วน (เปรียบเทียบในกลุม่ อายเุ ดียวกัน) ของผู้สงู อายุ (กลุ่มตวั อย่าง) จาำ แนกตามการมภี าวะซึมเศรา้ (n=2,808)

แผนภูมทิ ่ี 9 แสดงสดั ส่วน (เปรยี บเทยี บในกล่มุ อายเุ ดยี วกัน) ของผู้สงู อายุ (กลมุ่ ตัวอยา่ ง) จาำ แนกตามภาวะซึมเศรา้ และกลมุ่ อายุ (n=2,782) การอยตู่ ามลำาพงั ของผสู้ งู อายุ ปัจจุบันการอยู่ตามลาำ พงั คนเดยี วของประชากรไทยมจี าำ นวนไมน่ อ้ ย และมแี นวโน้มสูงขึ้น เร่ือยๆ เนือ่ งจากเหตุผลหลายประการ อาทิ ประชากรผ้สู งู อายุเพิม่ ขึน้ จาำ นวนผเู้ ป็นโสดหรือเปน็ หม้ายเพมิ่ ข้ึน ลกู แยกออกไปเป็น ครอบครัวเดย่ี วเพม่ิ ขึน้ การยา้ ยถนิ่ ฐานของลกู เพ่ือการประกอบอาชพี เพม่ิ ขน้ึ เปน็ ตน้ สถานการณก์ ารอยตู่ ามลำาพงั ของผ้สู งู อายมุ ี ความเกี่ยวข้องอย่างยิ่งต่อการจัดสวัสดิการเพื่อการดูแลได้ทันท่วงที จากการสำารวจพบว่า ผู้สูงอายุอยู่ตามลำาพังเพราะเป็นหม้าย มากท่ีสุด มีจำานวน 165 คน รองลงมา คอื โสด มีจาำ นวน 72 คน และบตุ รหลานไปทำางานทีอ่ ื่น มจี าำ นวน 68 คน ก�รวจิ ยั เรอื่ งก�รจดั สวัสดิก�รที่เหม�ะสมส�ำ หรบั ผู้สูงอ�ยใุ นแตล่ ะช่วงวยั 79

นอกจากน้ีสาเหตุท่ีผู้สูงอายุอยู่ตามลำาพังเม่ือจำาแนกตามกลุ่มอายุพบว่า ผู้สูงอายุท่ีมีอายุระหว่าง 60-69 ปี อยู่ตามลำาพัง เพราะเป็นหมา้ ยมากทสี่ ดุ มจี ำานวน 67 คน รองลง คือ โสด มจี าำ นวน 49 คน และ บตุ ร/หลานไปทาำ งานท่อี น่ื มจี าำ นวน 29 คน ผู้สูงอายุท่ีมอี ายรุ ะหว่าง 70-79 ป ี อยู่ตามลำาพงั ดว้ ยเพราะเป็นหม้ายมากที่สุด มจี ำานวน 64 คน รองลง คอื บุตร/หลานไป ทำางานที่อื่น มจี ำานวน 34 คน และ โสด มจี าำ นวน 15 คน ผู้สงู อายุท่ีมอี ายุ 80 ปีขนึ้ ไป อยูต่ ามลำาพังเพราะเป็นหม้ายมากท่ีสดุ มีจาำ นวน 34 คน รองลงมา คอื โสด มีจำานวน 8 คน และ บุตร/หลานไปทาำ งานทอ่ี นื่ มีจาำ นวน 5 คน เมือ่ พิจารณาจะพบวา่ กลุ่มอายุ 60-69 ปีและกลุ่มอาย ุ 80 ปขี น้ึ ไปมีสาเหตกุ ารอยู่ตามลำาพงั ลกั ษณะเดียวกัน ส่วนผู้สงู อาย ุ กลุ่มอาย ุ 70-79 ปแี ตกตา่ งจากกลมุ่ อื่น ดังแผนภมู ิท่ี 10 ปัญหาท่ีพบเม่ือผู้สูงอายุอยตู่ ามลาำ พัง เมอื่ ผู้สงู อายอุ าศยั อยูต่ ามลำาพังยอ่ มมีปญั หาหรอื ความกังวลใจในเรือ่ งตา่ งๆ ตามมา ไมว่ า่ จะเปน็ รา่ งกาย สขุ ภาพจติ หรอื สงั คม ซง่ึ ผลกระทบในทางลบทเ่ี กดิ ขน้ึ ดงั กลา่ ว สว่ นใหญเ่ กดิ จากการขาดการเตรยี มความพรอ้ ม ในการอยู่ตามลำาพัง ดังนั้น จึงมีความจำาเป็นที่ผู้สูงอายุต้องได้รับการเตรียมความพร้อมโดยการให้ความรู้เก่ียวกับการดูแลสุขภาพ สทิ ธิประโยชน์ท่พี ึงไดร้ บั รวมทัง้ มกี าำ ลังใจในการดาำ เนินชวี ิต ผลจากการสำารวจพบวา่ ผ้สู งู อายุมปี ัญหาในการอยตู่ ามลำาพัง ในเรอื่ งไมม่ ีคนดูแลเมือ่ เจ็บปว่ ยมากท่ีสดุ มจี าำ นวน 65 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 18.68 รองลงมาไดแ้ ก ่ เหงา วา้ เหว ่ มจี าำ นวน 63 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 18.10 และ ตอ้ งเลย้ี งชพี ดว้ ยตนเอง มปี ญั หาทางการเงนิ มจี ำานวน 43 คน คดิ เป็นร้อยละ 12.64 ดงั แผนภูมิท ่ี 11 80 แผนภูมิที่ 10 แสดงสัดส่วน (เปรียบเทียบในกลุ่มอายุเดียวกัน) ของผู้สูงอายุ (กลุ่มตัวอย่าง) จำาแนกตามสาเหตุของ การอยตู่ ามลาำ พัง (n=348) ำส� ันกง�น ่สงเสริมและส ันบส ุนน ิวช�ก�ร 1 - 12