Asean_new

238 การศึกษา มีโรงเรียนไทยจํานวนหลายแหํงเปิดรับสอนเด็กชาติพมํา และยังมีมูลนิธิมา รีสท๑ ประเทศไทย (Marist Asia Foundation) เปิดการเรียนการสอนให๎เด็กพมํา ตั้งแตํชั้นอนุบาล ถึง อนุปรญิ ญาตรี ใช๎ภาษาพมาํ องั กฤษ และไทย การรักษาพยาบาล แรงงานพมําใช๎สิทธิประกันสังคม 30 บาท เชํนเดียวกับคนไทย หลงั จากท่ีได๎ขึ้นทะเบียนถูกต๎องตามกฎหมาย และชําระคาํ ประกันสงั คม ความรูส๎ ึกการเป็นสํวนหน่ึงของชุมชน พบวํา คนไทยในชุมชนยอมรับได๎ท่ีมีแรงงานพมํา และครอบครัวพักอยอูํ าศยั ในชุมชน มาตงั้ แตํกํอนมีประชาคมอาเซียนด๎วยซ้ําไป เพราะแรงงานพมําเข๎ามา อยํอู าศัย ทาํ งานในพื้นที่มาหลายสิบปี อยํางไรก็ดี ยังมีข๎อกังวลในเรื่องการบริโภค การใช๎ทรัพยากรธรรมชาติ และทรัพยากร ของพืน้ ที่มากเกินไป เชํน การเก็บหอย การใช๎บํอน้ําสาธารณะของชุมชนโดยไมํให๎ความเคารพตํอสถานที่ เชํน ตากผา๎ บริเวณปากบํอนาํ้ การรักษาความสะอาด การปอู งกนั โรคติดตอํ เป็นตน๎ ความไว๎วางใจให๎ไปทําธุระสํวนตัว พบวํา ยังไมํมีการให๎ไปทําธุระสํวนตัวเพียงลําพัง เพราะยงั มคี วามไมํไวใ๎ จมากขนาดน้นั ควรทําด๎วยตัวเองจะดีกวาํ เมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน พบวํา เมื่อเป็นเหตุการณ๑เฉพาะหน๎าไมํวําคนไทย หรือคนพมําก็ให๎ ความชํวยเหลือ ในขณะท่ีผ๎ูนําชุมชนบางคนกลําววํา คนพมําอาจจะไมํกล๎าเข๎ามาชํวยเหลือ เพราะไมํใชํ เร่อื งของตนเอง 3) ผลกระทบทางสงั คมเม่อื เขา้ สปู่ ระชาคมอาเซียน การมีแรงงานพมําและครอบครัวเข๎ามาอาศัย ทํางานในพ้ืนที่ตําบปากน้ํา เกิดผลกระทบ ทง้ั ทางบวกและทางลบ อภปิ รายไดด๎ ังนี้ 1) มิตทิ ีอ่ ยูอ่ าศัย พบวํา ไมํมีผลกระทบ เพราะแรงงานพมําอยํูอาศัยรวมกลํุมกันในบ๎านเชําเล็กๆ ไฟฟูา นํ้าประปา มใี ช๎ตามปกติ จํายตามอัตราท่ีใช๎ สํวนพื้นที่สาธารณะ สํวนใหญํแรงงานพมํา เมื่อเลิกงานจะซื้อ กับข๎าว นํากลับไปทําอาหารเองท่ีบ๎าน ไมํคํอยพบวําไปเดินเตร็ดเตรํ หรือไปสนามกีฬา มีบ๎างที่ไปน่ังเลํน จับกลํุมคุยในบริเวณพื้นท่ีชุมชนที่มีเพื่อการออกกําลังกาย คนไทยบางคนเมื่อเห็นคนพมํานั่งจับกลุํม จาํ นวนมาก ก็ไมกํ ล๎าเดนิ เข๎าไปใช๎อปุ กรณ๑กีฬา หรือ ไปน่ังเลนํ บริเวณนัน้ 2) มติ สิ ขุ ภาพ พบวํา แรงงานพมําและครอบรัวไมํได๎ให๎ความสําคัญในการปูองกันโรคติดตํอ เมื่อพํอ ปุวย คนในบ๎านมักจะติดโรค และปุวยตามๆ กันไปทุกคน ท้ังนี้มี อาสาสมัครสาธารณสุข (อสม.) คนไทย

239 และ อสม. คนพมําทํางานรํวมกันในการให๎ความรู๎ ขอความรํวมมือรักษาความสะอาด การรักษาพยาบาล พบวํา ไมํมีความแตกตํางกัน ไปรักษาพยาบาลต๎องเข๎าแถวเหมือนกัน คนพมําสํวนใหญํที่มีเงิน จะไปรับ การรักษาพยาบาลที่คลินิก เพราะโรงพยาบาลจังหวัดระนองจําเป็นต๎องรอการรักษานานมาก อีกทั้ง ศุภนมิ ิตไดใ๎ หก๎ ารชวํ ยเหลอื ดูแลเรือ่ งการรกั ษาสขุ ภาพแกํแรงงานพมาํ และครอบครัว 3) มติ อิ าหาร พบวํา แรงงานพมํามีนสิ ัยประหยดั นยิ มซ้ือวตั ถดุ บิ มาปรุงเองในครัวเรือน ไมํคํอยนิยมไป รับประทานในร๎านอาหาร ร๎านอาหารตามสั่งที่มีแมํครัวเป็นชาวพมํามีจํานวนมาก บางร๎านเป็นเพียง พนักงานเสิร๑ฟ บางร๎านเป็นแมํครัวปรุงอาหาร สําหรับพํอค๎าแมํค๎าที่ขาย อาหาร ผัก ปลา วัตถุดิบในการ ประกอบอาหาร ให๎ข๎อมูลวํา แรงงานพมําทําให๎เงินสะพัด ซ้ืองํายขายคลํองมากข้ึน ปัจจุบันเร่ิมมีเจ๎าของ ร๎านคนพมําจ๎างคนไทย ออกหน๎าเป็นเจ๎าของร๎านเม่ือมีเจ๎าหน๎าท่ี ทหารมาตรวจก็จะให๎คนไทยมานั่งเป็น เจ๎าของร๎าน แตใํ นความเป็นจรงิ คนพมาํ เปน็ เถ๎าแกํ เปน็ เจา๎ ของร๎านตัวจริง 4) มิติการศึกษา เกิดการเรียนร๎ูภาษาพมํา โรงเรียนไทยมีการเรียนการสอนท้ังสอนภาษาไทยและภาษา พมําโดยการสอนภาษาพมําเป็นการจ๎างครูชาวพมํามาสอน โรงเรียนในจังหวัดระนองมีจํานวนมากที่ เปิดรับเด็กพมําเข๎ามาเรียนหนังสือ ทําให๎เด็กๆ ชาวพมําอํานออกเขียนภาษาไทยได๎เป็นอยํงาดี ลูกหลาน แรงงานพมํามีโอกาสเรียนหนังสือท้ังภาษาไทย ภาษาพมํา และภาษาอังกฤษมากข้ึน มีสถานการศึกษา เฉพาะสําหรับลูกหลานชาวพมํา โดย ได๎รับการสนับสนุนจากมูลนิธิ ตํางๆ เชํน มูลนิธิมาร๑ริสท๑ ประเทศ ไทย เปน็ ต๎น 5) มิตกิ ารมงี านทาและการมีรายได้ สําหรับเจ๎าของบ๎านเชํา พํอค๎าแมํค๎าอาหาร ผัก หมู อาหารสด เสื้อผ๎า ของประดับ ร๎าน ทอง ตาํ งๆ มีรายได๎เพิม่ มากขน้ึ เพราะกําลงั ซื้อของแรงงานพมํามมี าก อยํางไรก็ดี ยังมีหลายความคิดเห็นที่ สะท๎อนวํา คนพมํามาแยํงอาชีพตน เชํน วิน มอเตอร๑ไซค๑ ที่มีแรงงานพมํารับจ๎างรับ สํง โดยชาวพมําจะ โทรเรียกให๎มารับท่ีบ๎าน หรือสถานที่หนึ่ง แล๎วไปสํง จํายคําโดยสาร หรือแม๎ชํางตัดผม ชํางยนต๑ ซึ่งเป็น อาชีพที่สงวนสําหรับคนไทยเทํานน้ั กย็ งั มแี รงงานพมาํ ทํางานประเภทดังกลําว “…ปัจจุบันนี้ห฾องแถวเริ่มว฽าง พม฽าเขาเริ่มกลับบ฾าน ท่ีระนอง เร่ิมหาคนงานยาก เกี่ยวกับเรื่องเลือกตั้ง นางออง ซาน ซจู ี ช฽วงนี้หอ฾ งแถวเร่มิ ประกาศลดราคา เหมือนกับว฽าเขามาเรียนร฾ูท่ีฝั่ง ไทยหมดเลยนะ ไม฽ว฽าอาชีพทําอะไร ช฽างซ฽อม อะไรเขาเป็นหมดแล฾ว เขากลับไปเขาเปิดร฾านไปได฾เลย เขา เปน็ หมดแลว฾ แตต฽ อนน้ีคนไทยทําอะไรไม฽เป็น เพราะว฽าให฾พม฽าทําหมดเลย ตอนนี้ทําอะไรไม฽เป็นเถ฾าแก฽ ก็ เหมือนท่ีเขาบอกว฽ากรีดยาง เจ฾าของสวนยังกรีดไม฽เป็นเลย ให฾พม฽ากรีดหมด พอพม฽าไม฽มีแล฾วก็นั่งมองแต฽ ต฾นยาง เกบ็ ขยี้ างเอาตอนน้ี”

240 “…ในระบบพม฽านะ พม฽าเขาฉลาด เขาคิดต้ืนๆ ส฽งลูกไปให฾เรียนข฾างนอก ไม฽มีกฎเกณฑ์ อะไรมาก คุณอยากไปเรียนอะไรก็ไปเลย แม฾กระท่ังระบบรากหญ฾าสุดยอด ระบบรากหญ฾าคือท่ีอย฽ูตรงนี้ พอเขาเปน็ แลว฾ ก็กลับ พอเขากลับไปตอ฾ งมใี บประกอบไหม ดร. ไหม ไม฽ตอ฾ ง มากอบโกยเอาวิชาจากไทยไป บ฾าน เดก็ ไทยเรียนไปอยา฽ งนั้น ตกเย็นก็เขา฾ รา฾ นคอม แต฽พมา฽ ไปทาํ งาน วา฽ งกท็ ํางาน แบ฽งเวลาเรียน ทํางาน ไม฽เข฾าร฾านเกมส์ ไม฽น่ังเล฽นมือถือ เสียเวลา เอาเวาไปทํางานได฾เงินดีกว฽า นี่ เค฾าคิดอย฽างน้ี” ผู฾บริหาร เทศบาลตําบลปากนํา้ กลา฽ ว 6) มิติครอบครัว แรงงานพมําสํวนใหญํเข๎ามาทํางานโดยพาครอบครัวมาด๎วยกัน สัดสํวนผ๎ูหญิงพมําที่เข๎า มาแตงํ งานกับผช๎ู ายไทย มีมากกวําผ๎ูชายพมําแตํงงานกับผู๎หญิงไทย โดยมีคําพูดตํอๆ กัน ในกลํุมชาวพมํา วํา “… ผูห฾ ญิงพมา฽ แต฽งงานกับผ฾ูชายไทย เอากลับบ฾านไม฽ได฾” อดีตกํานันตําบลปากน้ํา นาย จรูญ ขอสันติกุล กลําว อาจเพราะสาเหตุมาจากการยอมรับและผ๎ูชายไทย ทํางาน มีบ๎าน ที่ดิน ทรัพย๑ สมบัติอยํูทางนี้หากย๎ายไปอยูํเกาะสอง พมํา ไมํสามารถทํางาน มีรายได๎มากท่ับที่อยํูท่ีระนอง และเร่ืองที่ ไมํสามารถพดู ภาษาพมําดเ๎ ชนํ กัน 7) มิติชุมชนและการสนับสนนุ ทางสังคม มีการชํวยเหลือเก้ือกูลในระดับหนึ่ง ยังไมํได๎รับความรํวมมือในการรํวมทํากิจกรรมอง ชุมชนมากนัก แตํหากประสานผํานทางนายจ๎าง แรงงานพมําให๎ความรํวมมือดีขึ้น แรงงานพมําฟังผู๎นํา และ NGO ท่ีทํางานเพื่อพิทักษ๑สิทธิและชํวยเลกือยากทุกข๑ยากของตนเองมาก หากมีการร๎องขอความ รํวมมอื จากหนํวยงานดงั กลําว ยํอมได๎รับความรํวมมือดีขึ้น สํวนใหญํจะเป็นวัยแรงงาน เด็กและเยาวชนที่ เขา๎ มาอยอูํ าศยั ในจังหวัดระนอง 8) มติ ิศาสนาและวัฒนธรรม แรงงานพมาํ มีความศรทั ธา ตอํ ศาสนาพทุ ธ เครงํ มากกวําคนไทย วันสําคัญทางศาสนาจะ ไปวัดทําบุญกนั จาํ นวนมาก วดั บางวดั เต็มไปด๎วยคนพมํา จํานวนมากกวาํ คนไทย 9) มิติความปลอดภยั ในชีวติ และทรัพย์สนิ พบวํา คนท่ีกํอคดี ฉกชิงวิ่งราว สํวนใหญํเป็นคนไทยปัจจุบันแรงงานพมําเข๎ามาแบบถูก กฎหมาย ตรวจสอบได๎ หากกํอคดียํอมเสี่ยงตํอการถูกเลิกจ๎าง ขาดรายได๎จึงไมํคํอยกล๎ากระทําความผิด ดังความคิดเห็นของผบู๎ รหิ ารเทศบาลตําบลปากนํา้ “…ไม฽ค฽อยมีนะ เขาก็ไม฽กล฾า เฉพาะในชุมชนปากนํ้า ที่เกาะไม฽เป็นไรนะ ไม฽ค฽อยมี ปัญหา พี่ไทยน฽ากลัวกว฽าพี่พม฽า เด็กไทยน฽ากลัวกว฽า เพราะยาเสพติด มีสื่ออะไรที่หนักกว฽าพม฽าแล฾ว พม฽า

241 จะแยกออกว฽าเวลาน้ีเวลาฉันเล฽น เวลาน้ีเวลาฉันทํางาน มันจะแยกของมันออกถึงเวลาทํางานมันจะทํา พอเสรจ็ งานแลว฾ มันมานัง่ เล฽น ถ฾ามีงานมันก็ไม฽เล฽น เขาลําบากเขาต฾องเอาตัวรอด แต฽พ฽อแม฽คนไทยจะเล้ียง ลูกแบบสบายๆ “…ท่พี มา฽ ไม฽เล฽นไม฽ใช฽เพราะอะไรหรอก พม฽าถูกกําหนดด฾วยเงิน เพราะไปน่ัง ชั่วโมง 20 บาท เดยี๋ วกห็ มดแล฾ว แตถ฽ า฾ ของพี่ไทยนั่งไปเลยเดีย๋ วแมจ฽ า฽ ยเอง ถกู สง่ั สมมาในทางทผี่ ดิ ๆ ถ฾าไม฽ให฾เล฽นก็ ไม฽ได฾ ไมท฽ ันเพอื่ นอีก” 10) มติ ิสทิ ธิและความเปน็ ธรรม มีสิทธิ และความเสมอภาคคํอนข๎างมากกวําแตํกํอน ได๎รับความค๎ุมครองทางกฎหมาย มากขึน้ แตํยงั มเี รอ่ื งจติ สาธารณะ จิตอาสานอ๎ ยในการชํวยดูแลความสะอาด การให๎ความรวํ มมือกับชุมชน 11) มิติการเมือง มีผ๎ูนําของแรงงานพมํา มูลนิธิท่ีทํางานเพ่ือดูแลสิทธิ การถูกเอารัดเอาเปรียบในการ ทาํ งาน ชวํ ยเหลอื กรณีไมไํ ดร๎ ับความเป็นธรรม ชํวยเหลือการห๎องร๎อง การติดตามคดีความ และชํวยเหลือ กรณไี มมํ ีเงินในการรักษาพยาบาล 12) มติ ิสิ่งแวดลอ้ ม ทรัพยากรธรรมชาติ / พลงั งาน พบวําทรัพยากรในพื้นที่ถูกแรงงานพมํานําไปใช๎จํานวนมาก เชํน หอยตามริมทะเล บํอ น้ําสาธารณะของชุมชน และแรงงานพมํายังไมํมีสุขลักษณะท่ีดี อาจกํอให๎เกิดโรคติดตํอ สิ่งสกปรก หมกั หมม 4) มาตรการ กลไก เพือ่ ค้มุ กันผลกระทบทางสังคม มาตรการ กลไก เพื่อค๎ุมกันผลกระทบทางสังคม ท่ีสามารถทําได๎ โดยเป็นแนวทางแก๎ไข และปอู งกันปญั หาทจี่ ะเกดิ ขนึ้ ภายในชุมชน ดังนี้ 1. ใชม๎ าตรการชุมชนเป็นหลัก พูดคุย ตกลง ทาํ ความเขา๎ ใจในการอยํอู าศัย 2. ตรวจสอบท่ีมาท่ีไปของแรงงานพมําให๎ชัดเจน ทํางานที่ไหน นายจ๎างชื่ออะไร เข๎ามาในพนื้ ทีเ่ พือ่ อะไร หากตอบไมไํ ด๎ ชมุ ชนก็มสี ทิ ธิปฏเิ สธการเขา๎ มาได๎ 3. มาตรการการขับข่ีรถจักรยานยนต๑ ให๎ถูกกฎหมาย ไมํขับรถอันตราย หวาดเสยี ว 4. การรกั ษาความสะอาดของบา๎ น ชมุ ชน บริเวณรอบบ๎าน 5. สํารวจขอ๎ เทจ็ จรงิ ท้ังด๎านสาธารณสขุ แรงงาน การศึกษา การออกใบอนุญาตขับ ข่ี เพื่อวางแผนประสานหนํวยงานที่เกีย่ วขอ๎ ง ในการพิจารณาการทํางานรํวมกนั

242 4.12.2.2 กลมุ่ ชาตอิ าเซยี น ผู๎เข๎ารํวมเวทีสนทนากลุํมชาวพมํามีท้ังที่อยํูอาศัยในพื้นที่ตําบลปากน้ํา ตําบลบางริ้น และตําบลบางนอน มีจํานวน 9 คน ประกอบด๎วย ตัวแทนจากภาคประชาสังคม NGO, อาจารย๑ประสิทธิ์ รักกล่ิน มูลนิธิมารีสท๑ ประเทศไทย (Marist Asia Foundation) ทําหน๎าท่ีจัดการศึกษาแกํเด็กเยาวชน พมํา มูลนิธิซาฟา ผ๎ูนํา และตัวแทนชาวพมํา เป็นเพศ ชาย 3 คน หญิง 6 คน อายุ 15-20 ปี จํานวน 3 คน อายุ 21-30 ปี จํานวน 1 คน อายุ 31-40 ปี จํานวน 1 คน อายุ 41-50 ปี จํานวน 3 คน นับถือ ศาสนาพุทธ 9 คน เช้ือชาติ พมํา 9 คน สถานภาพ สมรส 4 คน โสด 4 คน การศึกษาสูงสุด ประถมศกึ ษาตอนปลาย จาํ นวน 6 คน มัธยมศึกษาตอนต๎น จํานวน 1 คน ประถมศึกษา จํานวน 2 คน อาชีพ ค๎าขาย จํานวน 2 คน รับจ๎าง จํานวน 5 คน ลําม IOM (International Organization for Migration) จํานวน 1 คน ไมํได๎ทํางาน จํานวน 1 คน รายได๎/เดือน 5,000-10,000 บาท จํานวน 5 คน 10,001-20,000 บาท จํานวน 3 คน ไมมํ รี ายได๎ จํานวน 1 คน เกิดในประเทศไทย จังหวัดระนอง จํานวน 2 คน ย๎ายเข๎ามาอยูํจังหวัดระนอง กํอน ปี 2558 จํานวน 7 คน (ชํวงอายุ กํอน 10 ขวบ จํานวน 2 คน ชวํ งอายุ กอํ น 20 ปี จํานวน 1 คน ชํวงอายุ กํอน 30 ปี จํานวน 2 คน) ข๎อมูลจากการสนทนากลุํมยํอย และสมั ภาษณร๑ ายบคุ คล ณ วันท่ี 1 กรกฎาคม 2560 1) สถานการณ์การเปล่ียนแปลง จากการศึกษาพบวํา การเข๎ามาทํางาน อยูํอาศัยของแรงงานพมําและครอบครัวใน จังหวดั ระนองมมี านานหลายสบิ ปี เน่ืองจากสภาพภมู ิประเทศท่ีอยูํใกล๎กับประเทศพมํา การข๎ามไปมาของ คนเกาะสอง พมําและคนจังหวัดระนองมีมาต้ังแตํในอดีต จนเห็นเป็นเร่ืองปกติ ในอดีตสํวนมากเข๎ามา แบบไมํถูกกฎหมาย มีเพียงสํวนน๎อยท่ีเข๎ามาทํางานแบบถูกกฎหมาย ท้ังสองประเภทจะมีตามคําชักชวน ของญาติพ่ีน๎องที่เข๎ามากํอนหน๎า และมีนายหน๎าประสานติดตํอไป โดยกลุํมเข๎ามาแบบไมํถูกกฎหมายจะ ขอเข๎ามาพักอาศัยกับกลํุมที่เข๎ามาถูกกฎหมาย บางกลุํมจํานวนน๎อยเข๎ามาเพ่ือทํางานท่ีจังหวัดระนอง และจํานวนมากมาเพื่อไปตํอ รอปรับตัวสักระยะ รองาน ตําแหนํงวํางในจังหวัดตํางๆ ของภาคใต๎ ภาค กลาง ดงั บทสนทนากลุมํ ยํอย ดังน้ี “…ถ฾าพูดถึงชาวพม฽าท่ีมาจังหวัดระนองเขาเข฾ามาตั้งแต฽ท่ีก฽อนเปิดอาเซียนด฾วยซํ้า แต฽ว฽า หลงั เปดิ อาเซยี นก็มีการเปดิ จดทะเบียนกเ็ ลยจะมีแรงงานท่ีเขาต฾องการทาํ บัตรก็เพ่ิมขึ้น จะเห็นว฽าจํานวนก็ เพิ่มขึ้น แต฽ว฽าส฽วนใหญ฽แล฾วก็อยากมาทํางานเพ่ือที่จะมาสร฾างรายได฾ให฾ครอบครัว เล้ียงชีพตนเอง ทาง ภาครฐั มมี าตรการมกี ารจดทะเบียนเพือ่ ให฾ได฾บัตรอาศัยอยู฽ในเมืองไทยอย฽างถูกต฾อง แต฽ว฽าถ฾าพูดจริงๆ การ เขา฾ มาอย฽ูอาศัย ทํางาน มีมากตงั้ แต฽กอ฽ นเปิดอาเซียนด฾วยซ้าํ ” “…ระนองไม฽ใชจ฽ งั หวดั ทอ่ี ยู฽น่งิ คนไมว฽ า฽ จะมาจากไหน จะไปต฽อ คนพม฽ามาอย฽ูที่น่ี เพ่ือจะ ไปอกี จังหวัดหน่ึง คนพมา฽ เขา฾ มากม็ าอาศยั อยู฽ทร่ี ะนองซักสอง สามเดือน แล฾วเขาก็ไปจังหวัดท่ีเขาจะไปต฽อ เช฽น สมุทรสาคร สุราษฎร์ธานี ส฽วนมากท่ีไป เท฽าที่ผมเห็นไปกับนายหน฾ากันเยอะ ท่ีไปแบบถูกกฎหมาย

243 น฾อยมาก แล฾วก็มีปัญหาเพราะนายหน฾าก็เยอะด฾วย ที่ระนอง นายหน฾าจะติดต฽อไปหาญาติเขาทํางานอยู฽ท่ี มหาชัยแล฾วนายหน฾าจะสอบถามว฽าที่ระนองมีญาติอยากมาทํางานที่สหาชัยไหม จะติดต฽อพามาให฾ ไปเอา รถไปรับที่ระนอง แล฾วรถแบบนโี้ ดนจับกเ็ ยอะ ถา฾ ไปทางมหาชยั จะเปน็ งานประเภทโรงงาน สุราษฎร์ธานี มีทาํ สวนยาง กรดี ยาง ทาํ ประมง อําเภอคุระบุรี จงั หวัดพงั งากอ็ อกเรือ” ทั้งนีห้ ลงั จากมีการเปิดประชมคมอาเซียน 31 ธันวาคม 2558 มีการทําข๎อตกลงระหวําง ประเทศ การจดั ระบบการเดินทางเขา๎ ออกประเทศ มีเอกสาร หลักฐานมากขึ้นการปูองกันและปิดชํองโหวํ ของการลักลอบนาํ คนเขาสํูกระบวนการค๎ามนุษย๑ กํอให๎เกิดผลดีตํอทั้งสองประเทศ ในการพิสูจน๑ทราบตัว บุคคลและการไมํถูกเอาเปรยี บจากนายหนา๎ แรงงานพมาํ มคี วามรูส๎ กึ ปลอดภยั มากขึ้น การเปดิ ประชาคมอาเซียนมผี ลตอํ การเข๎ามาทํางานของแรงงานพมํา เน่ืองจากมีการเปิด ให๎ทาํ เอกสาร เพอ่ื เข๎ามาทํางานและประกันสขุ ภาพถูกตอ๎ งมากย่งิ ข้ึน อาชีพท่ีสํวนใหญํแรงงานพมํานิยมเข๎ามาทํา ผู๎ชาย อุตสาหกรรมประมงและประมง ตํอเน่ือง กํอสร๎าง ดูแลสวนยางสวนปาล๑ม ร๎านค๎าวัสดุกํอสร๎าง ผู๎หญิงนิยมทํางานอุตสาหกรรมประมง ตํอเนอ่ื ง (คดั ปลา คัดก๎งุ ) รบั จ๎าง แมบํ ๎าน รา๎ นอาหาร เปน็ ตน๎ “… ผ๎ูหญิงรับจ๎างรีดผ๎า บางคนก็ทํากํอสร๎าง แล๎วก็แมํบ๎านด๎วย ผ๎ูชายทํากํอสร๎างแล๎วก็ ทําสวนยาง อยํูในสวนครอบครัวก็ไปอยํูด๎วย ในชุมชนของหนูสํวนมากเขาจะทํางานท่ีโรงงานกันมากกวํา ทําปลา ทําก๎ุง อะไรแบบนี้ สํวนผ๎ูชายก็ทํางานร๎านขายวัสดุกํอสร๎างอะไรแบบน้ีมากกวํา เพราะวําชุมชน ของหนสู ํวนมากคนจะน๎อย แล๎วคนไทยก็จะน๎อยเพราะวําอยูํใกล๎กับรีสอร๑ท คนพมําจะเยอะนิดหน่ึง พมํา มีอยํูท่ีโรงงาน แล๎วก็มีอยูํที่กํอสร๎างบ๎าง โรงงานบ๎าง บางทีก็ทํางานที่ตลาด ขายของ” ลําม IOM นางสาว กะตอง กลาํ ว “… สวํ นมากจะทํากํอสรา๎ งเป็นกลมุํ ๆ แลว๎ ก็มเี ถ๎าแกํ ทํางานกรรมกรอะไรอยํางน้ี ทาํ คัด ปลา คดั กง๎ุ คดั ปลาหมกึ อะไรอยาํ งน้ี สํวนมากจะเป็นอยํางนัน้ มากกวาํ ” แรงงานทที่ ํางานในจงั หวัดระนองสํวนใหญํเป็นวัยแรงงานทั้งชายและหญิง เฉพาะกลํุมท่ี ต้ังใจทํางานอยูํที่จังหวัดระนอง ไมํคํอยมีการเปล่ียนแปลงงาน ยกเว๎นมีการติดตํอเพ่ือให๎ไปทํางานที่มี รายไดส๎ ูงขึ้น สํวนกลุมํ ที่มาเพื่อไปทํางานตํอจังหวัดอื่นๆ มีทง้ั ผ๎ูชายและผห๎ู ญงิ การเข๎ามาอยํูชุมชนแตํละครั้งระยะเวลาขึ้นอยํูกับลักษณะงาน สํวนใหญํในชุมชนจะอยูํ นานหลายปี เพราะตั้งทํางานท่ีจังหวัดระนอง และเดินทางกลับบ๎านที่เกาะสองได๎สะดวก ใช๎เวลาไมํนาน และค๎ุนเคยกบั จังหวดั ระนอง การที่ประเทศไทยเปิดให๎ชาติอาเซียนขึ้นทะเบียนเข๎าทํางานได๎ถูกต๎องทําให๎เกิด ความรสู๎ ึกปลอดภยั และรูส๎ กึ มกี ฎหมายคุ๎มครอง ชํวยเหลือในยามที่ประสบปัญหา เชํน เจ็บปุวย ไมํสบาย เดนิ ทางไปไหนมาไหนก็ปลอดภยั

244 “… เม่ือก฽อนเม่ือเข฾ามา 20 ปีก฽อน ไม฽มีบัตรเราจะทําอะไรไม฽ค฽อยอิสระ แล฾วก็เจอกับคน ไทย เขาจะแบ฽งแยกกัน เพราะชุดพม฽าก็พม฽า คนไทยก็แล฾วแต฽ เขากล่ันแกล฾งกันเยอะ เช฽น พม฽าบ฾านมีคน เยอะๆ เขาแจง฾ ให฾ตาํ รวจจับ เราไม฽มบี ตั รทีถ่ กู กฎหมาย แต฽พอเวลาหลังๆ มาเรามีสิทธิที่จะทําบัตร แล฾วก็มี บตั รแลว฾ เขาก็แจ฾งไมไ฽ ดอ฾ ะไรอย฽างนี้ เราทาํ ทไ่ี ม฽ผิดกฎหมายเราจะอยู฽ได฾ เวลาทํากิจกรรมเช฽น วันเกิดลูก ทํา พิธีศาสนาพทุ ธ เรากส็ ามารถทาํ ได฾ แต฽ก฽อนน้ีไม฽ได฾ เพราะตอนนเ้ี ขาจะตรวจบัตรจะทําให฾ดีข้ึนหน฽อย” นาย โกตาจอ มูลนิธิซาฟา กล฽าว ผ๎หู ญงิ ชาวพมาํ ที่เข๎ามาอยํูอาศัยทํางานเป็นแมบํ ๎านในรสี อร๑ท จังหวัดระนองมากกวาํ 20 ปี กลําวถึงเร่ืองนวี้ าํ “… นายจา฾ งดี ผร฾ู ับเหมากด็ ี มาอยู฽ 20 กวา฽ ปีแลว฾ ทํากบั นายจา฾ งคนเดิมมา 20 กว฽าปี แล฾ว เปน็ กรรมกรก฽อสร฾างไดว฾ ันละ 300 บาท เคา฾ ดแู ลดี กับลกู ก็รัก เอน็ ดู เจ฾านายดมี าก” นางมะ เมียท มู (Mrs.Ma Myet Mu) สําหรับปัญหาอาชญากรรม พบวํา แรงงานพมําและครอบครัวสํวนใหญํไมํกล๎ากํอเหตุ อาชญากรรมเพราะเกรงกลวั กฎหมาย แตสํ วํ นใหญจํ ะเกดิ ปัญหา เด็กวัยรุํน คนไทยเข๎ามาขโมยของในบ๎าน โดยมีรถจักรยานยนต๑รอที่ปากทางชุมชนเม่ือขโมยแล๎วก็รีบวิ่งซ๎อนท๎ายขับอกไปอยํางรวดเร็ว เม่ือไปแจ๎ง ความตํารวจขอหลกั ฐานภาพถําย แตไํ มสํ ามารถหามาได๎ นานๆ ไป คดีกไ็ มํคบื หน๎า “…ในชุมชนไม฽มี เพราะในชุมชนข฾างหน฾าเป็นโรงงาน แล฾วข฾างในเป็นห฾องพัก เป็นห฾อง แถวเช฽า เวลาผ฽านเขา฾ ไปจะผ฽านกล฾องท่โี รงงานเขาตดิ ไว฾ ก็เลยไมม฽ ใี ครกล฾าเขา฾ ไปชิงทรพั ยอ์ ะไร” “….สําหรับท่ีพักของแรงงานพม฽า หากเป็นท่ีพักในบริเวณโรงงาน ซ่ึงมีระบบความ ปลอดภัย มักจะไม฽เกิดเหตุลักขโมย แต฽หากเป็นชุมชนด฾านนอก เช฽น ปากน้ํา ปากคลอง บางร้ิน บางนอน จําเป็นต฾องระมดั ระวังกันเอง” ลําม IOM นางสาวกะตอง ผ๎แู ปล 1) ความครอบคลุมทางสังคม การเข๎าถึงสวัสดิการข้ันพ้ืนฐาน เชํนการศึกษาการรักษาพยาบาล กระบวนการยุติธรรม พบวํา แรงงานพมาํ และครอบครัวสํวนใหญํที่เข๎ามาอยํางถูกกฎมายสามารถเข๎าถึงสวัสดิการดังกลําวได๎ใน ระดับดี เฉพาะด๎านการศึกษาที่แม๎ไมมีบัตร หรือเอกสสารใดๆ ก็สามารถเข๎าเรียนได๎ แตํในด๎านกา ร รักษาพยาบาลจําเป็นต๎องมกี ารจํายประกันสังคม แล๎วจึงมีสิทธิใช๎บัตร 30 บาท ปัจจุบันมีสถานการศึกษา ชอื่ ศนู ย๑พัฒนาคุณภาพชีวิตชายแดนไทยพมํา จํานวน 11 แหํง เปิดรับเด็กและเยาวชนพมําเข๎าศึกษา อีก ท้งั เด็กพมําสามารถเขา๎ เรียนในโรงเรียนไทยได๎ ตามกฎหมายการศึกษา และ พระราชบัญญัติคุ๎มครองเด็ก ตามมาตรา 22 “การปฏิบัติต฽อเด็กไม฽ว฽ากรณีใด ให฾คํานึงถึงประโยชน์อันสูงสุดของเด็กเป็นสําคัญ และ ไม฽ให฾มกี ารเลือกปฏบิ ัติโดยไม฽เป็นธรรม”

245 กระทรวงศึกษาธิการจึงมีนโยบายให๎เด็กทุกสัญชาติที่อยํูในประเทศไทยได๎รับการศึกษา ขั้นพ้ืนฐาน “… ถ฾าในเรื่องของการศึกษาสิทธิที่ลูกหลานแรงงานได฾ศึกษาท้ังโรงเรียนไทย และมีศูนย์ พัฒนาคุณภาพชีวิตชายแดนไทยพม฽า จํานวน 11 แห฽ง ในจังหวัดระนอง ตอนน้ีไม฽มีการกีดก้ันเด็กทุกคน ได฾รับการศึกษา ตามท่ี ผู฾อํานวยการเขตพ้ืนท่ีการศึกษา ได฾พูดไว฾ว฽าเด็กทุกคนจะต฾องได฾เรียน ไม฽ว฽าเขาจะ ไม฽มีเอกสารอะไรท้ังสิ้น แต฽ขึ้นอยู฽กับว฽าเราจะสะดวกเรียนที่ไหน รับทุกคนมาเรียนท่ีมูลนิธิ ถ฾าเด็กเล็ก ตอนน้โี รงเรียนไทยกร็ บั อายตุ ัง้ แต฽ 4 ขวบ สว฽ นมูลนธิ ิก็รบั เหมือนกนั อายุ 4 -7 ปี สว฽ น เมื่ออายุ 7 ปี ก็เข฾า ไปสู฽เรียนประถมศึกษาปีท่ี 1 โรงเรียนไทยก็รับ ศูนย์การเรียนของพม฽า ก็รับ ซ่ึงมี 11 ศูนย์ ด฾วยกันใน จงั หวดั ระนอง ช่ือวา฽ ศนู ยพ์ ัฒนาคุณภาพชีวติ ชายแดนไทยพม฽า โรงเรยี นไทยก็เป็นโรงเรียนที่กระจายอยู฽ใน ชมุ ชน ทอี่ ยู฽ใกล฾ท่ีไหนกเ็ รียนที่น้ัน เร่ืองการศึกษาทางเขตพื้นท่ียินดีรับนักเรียนทุกคนให฾เข฾าเรียน ของมารี สมหี ลกั สตู รเฉพาะมหี ลกั สูตรของไทยด฾วย ของพม฽า ด฾วย ใช฾ปนกัน เพื่อท่ีจะส฽งต฽อ เวลาที่นักเรียนจบแล฾ว เขาอาจจะไปเรยี นต฽อในฝ่ังพม฽าเขาก็สามารถกลับไปเรียนได฾ สําหรับอนุปริญญาเป็นข฾อตกลงของประเทศ ออสเตรเลียกับมูลนิธมิ ารีสเอเชีย ประเทศไทย (Marist Asia Thailand) ท่ีจัดหลักสูตรภาคภาษาอังกฤษ กับนักเรยี นทไี่ ม฽มีโอกาสได฾ไปเรยี นที่ไหน เป็นเดก็ ผ฾ดู อ฾ ยโอกาส หรอื อาจจะไม฽มีงบประมาณท่ีจะเดินทางไป ไหน มูลนิธิก็จัดให฾เรียนแต฽มีโควต฾าให฾จํากัด เพราะว฽ามีงบประมาณจํากัด ทุกอย฽างฟรี มีค฽าใช฾จ฽ายในเรื่อง การถ฽ายเอกสารบ฾าง เรามีงบประมาณในการถ฽ายเอกสาร จํานวนหนึ่ง ซึ่งไม฽เพียงพอ ต฾องขอให฾นักเรียน ช฽วยออกค฽าใช฾จ฽ายในการถ฽ายเอกสาร รถรับส฽งจะเป็นเด็กเล็ก ถ฾าเด็กโตจะมาเอง กับมารถรับส฽ง ต฾องจ฽าย ค฽าเล฽าเรียนกับค฽ารถเอง เด็กโต อายุ 12 ถึง 17 ปี มี ม.ต฾นอย฽างเดียว ถ฾าเทียบคือ ม.1 - ม. 4 ของไทย แต฽ถา฾ เทียบเกรดของพม฽าก็คือ เกรด 7 ถึง เกรด 10 อนุปริญญาตรีใช฾เทียบความร฾ูเพื่อไปเรียน ไม฽ได฾เทียบ โดยอาศัยวุฒิ ถ฾าเทียบกับวุฒิต฾องจบ ม. 6 แต฽ว฽าของเราก็คือ การจัดหลักสูตร ม. 6 เทียบได฾ การจบ ม.6 ของไทยกส็ อบเทยี บภาษาอังกฤษไม฽ได฾ เราก็เลยจัดหลักสูตรเองเน฾นภาษาอังกฤษ ถ฾าเด็กสอบได฾ก็ไปเรียน อนุปริญญาแต฽ไม฽มีวุฒิตรงน้ัน จบแล฾วมีใบรับรองจากประเทศออสเตรเลีย” อาจารย์ประสิทธิ์ รักกลิ่น กลา฽ ว “… โอกาสท่ีเข฾าไปเรียนหนูคิดว฽าดีค฽ะ เพราะว฽าตัวหนูเองตั้งแต฽เล็กๆ หนูเรียนจบ ป. 6 จากโรงเรียนไทย หนูก็มาต฽อ ม.ต฾นที่มารีส เอเชีย จนตอนนี้หนูก็จบปี 4 แล฾ว เหมือนเรียนเป็นหลักสูตร ภาษาองั กฤษ เพ่อื ท่ีจะสอบเข฾าอนุปริญญาการเรียนการสอนก็ดี ความเข฾าถึงมันมีได฾ง฽าย เกิดท่ีไทย จะพูด ไทยได฾ชัดกว฽า เขียนได฾ชัดกว฽า เพราะว฽าตอนเด็กๆ หนูอยู฽กับคนไทยเยอะกว฽า อย฽ูกับคนไทยเยอะกว฽าคน พม฽าซะอีก จะอยู฽กับเถ฾าแก฽เยอะกว฽า ตอนเด็กๆ จะไม฽ค฽อยได฾อยู฽กับพ฽อ แม฽เลย อยู฽กับเถ฾าแก฽มากกว฽า เขา จะพาไปเลี้ยง ตอนน้ีแม฽สุขภาพไม฽ค฽อยดีอยู฽ท่ีบ฾าน พ฽อทํางานก฽อสร฾างอยู฽ที่รีสอร์ท” ล฽าม IOM นางสาวกะ ตอง กลา฽ ว

246 “… ทาํ ให฾ได฾ร฾ูสามภาษา พม฽า ไทย องั กฤษ ได฾สามภาษา คา฽ ใชจ฾ า฽ ยก็ไม฽ได฾จ฽ายมากทาง โรงเรยี นชว฽ ย เพราะวา฽ หนมู พี ่ีน฾องเยอะ 4 คน แตว฽ ฽าทางมลู นธิ ิจา฽ ยคา฽ เรียนใหแ฾ ค฽คนเดยี ว (ชว฽ ย 1 คน/ ครอบครวั ) ล฽าม IOM นางสาวกะตอง กล฽าว การร๎ูสึกเป็นสวํ นหนึ่งของชุมชน พบวําสํวนใหญํรสู๎ กึ วาํ ท่ีน่ี จังหวัดระนองคือบ๎านอีกหลัง ของตนเอง โดยเฉพาะเด็กทเี่ กดิ ในจังหวดั ระนอง “… เราก็รส฾ู ึกเหมือนเป็นบ฾านเรา เพราะเราไม฽คอ฽ ยได฾กลับพมา฽ ซักเทา฽ ไหร฽ ในความคดิ หนู ในชุมชนหนูเหมอื นกับว฽าตา฽ งคนต฽างอยู฽กันมากกวา฽ ต฽างคนไมค฽ ฽อยพูด คนหาเช฾ากินคํ่า ไปตัง้ แต฽เชา฾ มือ กลบั มาก็คาํ่ แล฾วเหมือนกับว฽าต฽างคนต฽างอยู฽ แต฽ถา฾ มีงานบุญ งานอะไร เขาก็จะมาบอกว฽ามงี านบญุ นะ มารว฽ มกไ็ ด฾ หรอื ว฽าจะมาช฽วยกไ็ ด฾ อะไรแบบน้ี” ลา฽ ม IOM นางสาวกะตอง กล฽าว สาํ หรบั คนทีไ่ มํไดเ๎ กดิ ในประเทศไทย มีความสุขทไี่ ด๎อยูทํ ํางานที่ประเทศไทย “…อย฽เู มอื งไทยประมาณ 20 กว฽าปี แฟนก็เป็นคนไทย มีลูก 2 คน ก็เรียนอย฽ูที่ภูเก็ต ลูก สาวก็เข฾า ป. 4 แล฾ว ผู฾ชายก็ ป.2 บ฾านอย฽ูเกาะสองใกล฾ๆนี้ ไปๆมาๆ พ฽อแม฽ก็อยู฽เกาะสอง เวลามีธุระก็ไป ตลอด 20 กว฽าปี ก็อยู฽ที่น้ีมาตลอด อย฽ูในเมืองไทยก็มีความสุข เม่ือก฽อนตอนเด็กๆ อยู฽พม฽า เวลากิน เวลา อย฽ู ทุกอย฽างมันก็ลําบาก อย฽ูท่นี เี้ งนิ ไทย 100 ไป พอใช฾ อยูท฽ โี่ นน฾ เงิน 100 กไ็ ม฽พอใช฾ ถ฾าพูดถึงเงินไทย 100 หนง่ึ วนั ครอบครวั นา฽ จะโอเค” อาสาสมัครชาวพม฽า นาย อา฽ ว อา฽ ว ลวย (Mr.Aung Aung Lyw) กล฽าว “… เถา฾ แกใ฽ ห฾บ฾านอยู฽ บ฾านเช฽า ไม฽ต฾องเสียค฽าบ฾าน เถ฾าแก฽ก็ใจดี อย฽ูกับเถ฾าแก฽มาประมาณ 20 กว฽าปีแล฾ว สําหรับเขาคือเถ฾าแก฽ดี เขาอยากให฾พี่ๆไปถามผู฾ท่ีลําบากอยู฽ท่ีสะพานปลา ท่ีต฾องเปลี่ยน นายจ฾างบ฽อย เพราะนายจ฾างเขาไม฽รับแล฾วก็ไปทํากับนายหน฾าเหมือนโกงราคาอะไรประมาณนี้ นายหน฾า คนไทยทําบัตรให฾ และทําให฾คนท่ีอยู฽เกาะสอง ส฽วนมากคนพม฽าที่อย฽ูเกาะสองเขาไม฽ร฾ูว฽าบัตรราคาเท฽าไหร฽ ต฾องทาํ อย฽างไร แล฾วนายหนา฾ จากเมอื งไทยจะติดต฽อ ไปทางเกาะสอง ว฽าฉันจะทําบตั รให฾นะ ราคา....บาท ตี ราคาไปสงู ” อาสาสมัคร นายโซ฽ กลา฽ ว เมื่อมีเหตุไหวว๎ านทําธุระ หรือเหตุฉุกเฉิน พบวํา สามารถแจ๎งที่ผ๎ูนําชาวพมํา เพื่อเคลียร๑ ปัญหา หรือชวํ ยเหลือในชุมชน หรือ ชํวยเหลือคนไทยในยามคับขัน “… ในชุมชนถ฾ามีอะไรก็จะมาแจ฾งที่ผม ถ฾าทะเลาะวิวาทแจ฾งไปที่ตํารวจ ถ฾าอันไหนท่ีเรา เคลียร์ได฾เราเคลียร์ก฽อน กรณีเจ็บปุวย ไม฽สบาย ถ฾าดูแลได฾ก็ดูแลก฽อน แต฽ถ฾าหนักก็ต฾องส฽งโรงพยาบาล ถ฾า ต฾องการออกซิเจนท่ีมูลนิธิมีพอช฽วยเหลือเบื้องต฾นก฽อนได฾ แล฾วค฽อยส฽ง รถมูลนิธิเรียกรถก฾ูภัย ถ฾าทะเลาะ วิวาทกันเวลาถูกแทงเราก็ส฽งไปโรงพยาบาล ไฟไหม฾ก็มี ในชุมชนบ฾านคนไทย มีอยู฽หลังเดียว แล฾วไม฽ได฾อย฽ู ตลอด อาทิตยห์ นึ่งมา เขาก็ฝากให฾ดูแล ถ฾ามีอะไรคนในชุมชนมาท่ีบ฾านเลย โรงงานไม฽มีคนไทยอย฽ู ผู฾ดูแล ห฾องแถวมีอย฽ูหลังหน่ึง หลังนั้นก็ไม฽อย฽ู เขามาประมาณ 15 วันครั้งหน่ึง เดือนครั้งหนึ่ง มีอะไรเขาก็โทรมา หา คนในชุมชนมีอะไรกม็ าแจ฾งผม”

247 “… บา฾ นเปน็ หอ฾ งแถว มีบ฾านคนไทยแคห฽ ลงั เดียว แล฾วปวดทอ฾ งไมม฽ ีรถบ฾านอย฽ูในสวนแล฾ว เขาก็ไปขอร฾องให฾คนไทยช฽วย คนไทยก็พาไปโรงพยาบาลพาไปกับรถ มีเพื่อนคนไทยเยอะ ถ฾าเกิดไฟไหม฾ เพอ่ื นก็ช฽วย กล฾าท่จี ะพดู ทาํ งานเก่ียวกบั ดูแลพมา฽ ชว฽ ยพม฽า” นายโกตาจอ มูลนิธซิ าฟา กลา฽ ว ความร๎ูสึกเมื่อพบเจอเจ๎าหน๎าที่ตํารวจ ทหาร หรือเจ๎าหน๎าที่ภาครัฐ พบวํา ไมํรู๎สึกกลัว เพราะไมํไดก๎ ระทําผดิ อะไร เข๎ามาอยูอํ ยาํ งถูกกฎหมาย แตมํ บี างคนกย็ ังหวาดกลวั “… ธรรมดาไมว฽ ฽าจะเจอตํารวจ หรือเจอทหาร ถ฾าเราไม฽ทาํ ความผิดไว฾ เราไม฽กลวั สมมตุ ิ วา฽ ขบั รถเข฾าไปในดา฽ นถ฾าเราไมม฽ ีใบขบั ข่ี เรากห็ ลบ แต฽เรามีใบขับขี่แลว฾ เราก็ไปธรรมดา อย฽างเช฽นเขา฾ มาท่ี ชมุ ชนก็เหมอื นกนั ตาํ รวจเข฾ามา เขาก็เข฾ามาก็เรื่องของเขาธรรมดา คนไหนไม฽มีบัตรเขากว็ ง่ิ หนี อยูก฽ ันแบบ ถกู กฎหมาย” นายโกตาจอ มูลนธิ ิซาฟา กลา฽ ว บางรายถึงแม๎มีบัตร เข๎ามาทํางานแบบถูกกฎหมาย เม่ือพบเจอเจ๎าหน๎าที่ตํารวจ ทหาร หรือเจ๎าหนา๎ ที่ภาครัฐ ก็ยังรสู๎ ึกหวาดกลวั “… เจอตํารวจฉันกลวั ไม฽ว฽าจะทาํ ผิดหรอื ไม฽ผดิ เจอแล฾วกก็ ลัว ไม฽เคยโดนจบั แต฽เหน็ แล฾วกลวั มีบัตรแต฽ก็ยังกลวั อย฽ู” แมบ฽ ฾านพมา฽ ในรีสอร์ท นางมะ เมียท มู (Mrs.Ma Myet Mu) กลา฽ ว 2) ผลกระทบทางสงั คมเมื่อเข้าสู่ประชาคมอาเซียน จากการศึกษา สนทนากุํมยํอย ตามประเด็นมิติความมั่นคงของมนุษย๑ 12 มิติ ที่เป็น หลกั ประกันด๎านสิทธิ ความปลอดภัย การสนองตอบความจําเป็นข้ันพ้ืนฐาน สามารถดํารงชีวิตอยูํได๎อยําง มศี ักด์ิศรี รายละเอียด ดังนี้ 1) มิติท่ีอยอู่ าศัย พบวาํ มกี ารเก็บคําน้ํา คาํ ไฟฟาู สงู กวําราคาตามมิเตอร๑ตามกฎหมาย โดยเจ๎าของบ๎านเชํา จะนับจาํ นวนคนท่อี ยอํู าศัยในบ๎าน เชนํ ในบา๎ นมคี นอยอํู าศัย 6 คน ราคาน้ําประปา ยูนิตละ 10 บาท ใช๎ จริง 5 ยูนิต เจ๎าของบ๎านเชํา เก็บคําน้ําประปา จํานวน 60 บาท คําไฟฟูาเชํนกันท่ีมีการเก็บสูงโดยไมํ คํานงึ ถงึ จาํ นวนยูนิตไฟฟูาที่ใชจ๎ ริง แตจํ ะใช๎จํานวนคนบ๎านเปน็ ตวั คูณ “… ในชุมชนค฽อยข฾างจะลําบากนิดหน่ึง มีคนมาเก็บเงิน สมมุติน้ําหนึ่งลิตรเก็บ 10 บาท ทางชุมชนจะมาเก็บ 50 บาท เก็บมากขึ้น สร฾างความลําบากให฾คนในชุมชนเพราะว฽าทํางานหาเช฾ากินค่ํา เงนิ จะจา฽ ยก็ลาํ บาก ซ่ึงแตกต฽างกับอีกชุมชนหน่ึงจะแบ฽งไว฾เป็นสองเขต สมมุติว฽าบ฾านน้ีอยู฽สิบคนใช฾ห฾าลิตร บ฾านนอ้ี ยูห฽ ฾าคนใชห฾ ฾าลิตรเหมอื นกนั แตเ฽ ขาจะดจู าํ นวนคนถา฾ จาํ นวนมากกว฽า 10 คนจะเก็บตามจํานวนคน ไปเลย เป็นนํ้าประปา แต฽ไมไ฽ ด฾คดิ ตามมิเตอรค์ ดิ ตามจํานวนคน ผ฾ูจัดการดูแลห฾องเช฽าแต฽เถ฾าแก฽ไม฽รู฾ ค฽าไฟก็ เหมือนกนั ปกติ 5 บาท แตเ฽ ขาเก็บ 15 บาท เขาบวกไว฾ 10 บาท” นาย โซ฽ อาสาสมัครชาวพม฽า กล฽าว

248 “… อยส฽ู ะพานปลา นาํ้ ยูนติ หนง่ึ คนที่เก็บคา฽ เชา฽ บา฾ นเก็บยนู ิตละ 50 บาท ตามหลักเก็บ แบบน้นั ไมไ฽ ด฾ แล฾วคา฽ ไฟกเ็ หมอื นก็ไฟของรัฐไม฽เกิน 130 ไม฽ต฾องจ฽าย แต฽ของเขาเก็บเพิ่ม เก็บวันละ 8 บาท แล฾วค฽าเชา฽ บ฾านก็เหมือนกันถ฾าจ฽ายชา฾ กเ็ กบ็ ดอกเบี้ย” จากการสนทนากลุม฽ ย฽อย ดา๎ นพนื้ ที่สาธารณะ พบวาํ แรงงานพมําและครอบครวั สามารถเขา๎ ถงึ ได๎ไมํได๎ถูกกีดกัน “… ไปสะดวกถ฾าจะไปเลน฽ กีฬาก็สามารถไปได฾ สนามฟุตบอลก็ได฾ เขาไม฽ได฾ปิดบังว฽าพม฽า ห฾ามเขา฾ คนไทยห฾ามเข฾า ไม฽มี ไปได฾หมดจะไปทีไ่ หนก็ได฾ แตก฽ ฽อนเขาจะปิด แตต฽ อนน้ีสบายจะไปไหนก็ได฾ ท่ี บ฾านกซ็ อ้ื ฟตุ บอล ตะกรอ฾ ไวใ฾ ครอยากเล฽นก็เข฾ามาเล฽น” นายโกตาจอ มลู นธิ ซิ าฟา กลา฽ ว 2) มิตสิ ขุ ภาพ พบวาํ สามารถเขา๎ ถึงสวัสดกิ ารดา๎ นนีไ้ ด๎ มี อสม. ชาวพมําให๎ความร๎ูด๎านการดูแล สุขภาพ ควบคุมโรคติดตํอและยังมีมูลนิธิศุภนิมิต ให๎ความรู๎ ยารักษาโรคอีกเชํนกัน ชาวพมําสามารถใช๎บัตร 30 บาท เข๎ารับการรกั ษาทโี่ รงพยาบาลของรัฐ และหากกรณเี รํงดํวน รบี เรงํ และมีเงินเพียงพอในการจําย ก็จะ นิยมไปคลินิก เนื่องจากไมํต๎องรอนาน ราคาไมํแพงโรงพยาบาลจังหวัดระนองมีลํามชาวพมําเพื่อส่ือสาร และ หากผู๎ปุวยพมํามีเงินไมํพอในการชําระคํารักษาพยาบาล สามารถใช๎ชํองทาง สังคมสงเคราะห๑ เพ่ือ ผอํ นฟนั การชําระเงิน และสามารถติดตํอมูลนิธเิ พื่อชํวยเหลือคํารักษาพยาบาล หรือการนําศพมาประกอบ พธิ ีทางศาสนา เชํนกนั “… มีให฾ความรู฾ แจกหนังสือ ส่ือต฽างๆ ที่เกี่ยวกับการรักษาสุขภาพ มีโครงการต฽างๆ เข฾า มา มีต฾ูยาด฾วย ศุภนิมิตเข฾ามาอบรมเก่ียวกับโรคติดต฽อ ประมาณสองเดือน/ครั้ง ถ฾าไปทําบัตรต฾องมีการ ตรวจสุขภาพก฽อนท่ีโรงพยาบาล พ฽อกับแม฽ทําบัตร แต฽ลูกไม฽ได฾ทํา จะมีบ฾างช฽วงท่ีเปิดให฾ผู฾ติดตามทําบัตร 30 บาท” “… ส฽วนมากไปหาหมอคลินิก เพราะว฽าคนไข฾เขาไม฽อยากไปโรงพยาบาล กลัว โรงพยาบาล แล฾วอีกอย฽างภาษากลัวไมก฽ ล฾าไปโรงพยาบาล ถา฾ นิดๆ หน฽อยๆ ไม฽สบายเขาจะไปที่คลินิกก฽อน ถ฾าคลินิกบอกว฽าไม฽ได฾นะจําเป็นต฾องไปโรงพยาบาล จําเป็นต฾องไปถึงจะไป ถ฾าไม฽งั้นเขาไม฽ไปโรงพยาบาล เขายอมจ฽ายเงินเอง” “… ในกรณีท่ีเจ็บปุวย หรือลูกเจ็บปุวย ส฽วนมากจะไม฽ไปโรงพยาบาล จะไปปคลินิก เพราะว฽าโรงพยาบาลตอ฾ งรอคิวนาน ส฽วนมากจะไปคลินิกมากกว฽า จะมีคลินิกหมอเด็ก หมอผู฾ใหญ฽ ราคาก็ ไมค฽ ฽อยแพง 300 กวา฽ บาท” ลา฽ ม IOM นางสาวกะตอง ผ฾ูแปล “… ท่ีโรงงานจะไม฽ค฽อยไปท่ีโรงพยาบาลเพราะว฽าต฾องไปต฽อคิว เช฽นปวดท฾องมาก เจ็บ หนักมาก ต฾องเข฾ารักษาเด๋ียวนี้ ต฾องต฽อคิวรอ บางคนรอไม฽ไหวอาจจะอาการหนักมากข้ึน ถึงแม฾จะจ฽ายแค฽ 30 ก็ตาม ก็ยอมเสีย่ งที่จะไปคลินกิ มากกว฽า ซง่ึ มนั กแ็ พงกว฽าโรงพยาบาลอยแ฽ู ลว฾ เพราะวา฽ รักษาเร็วกว฽า ไป ตอนนี้ก็รักษาตอนนี้ได฾เลย ยอมเส่ียงท่ีจะจ฽ายเยอะมากกว฽าท่ีจะต฾องไปรอคิวที่โรงพยาบาล ใบรับรอง

249 แพทย์ท่ีโรงงานเขาจะรับแต฽ใบรับรองแพทย์จากโรงพยาบาลเท฽าน้ัน จากคลินิกหรือว฽าจากไหนเขาจะไม฽ เอา เอาจากท่ีโรงพยาบาลเท฽าน้ัน ซึ่งมันก็ลําบากกับคนท่ีเขาทํางาน คนงานท่ีทําโรงงาน หรือก฽อสร฾าง อะไรพวกน้ี มารกั ษาท่ีโรงพยาบาล แต฽ถ฾าอยากได฾ใบรับรองแพทย์ทางโรงพยาบาลจะออกให฾ แต฽ว฽าถ฾าเกิด ว฽าใบรับรองแพทย์ไปให฾นายจ฾างจากคลินิกอะไรไม฽ได฾ ต฾องโรงพยาบาลอย฽างเดียว ซึ่งส฽วนใหญ฽ถ฾าฉุกเฉิน รอไมไ฽ ด฾ หรอื เปน็ อะไร เลก็ ๆ น฾อยๆ จะไปรักษาที่คลินิก แต฽นายจ฾างไม฽รับใบรับรองแพทย์จากคลินิก น่ีคือ ปญั หา” ล฽าม IOM นางสาวกะตอง ผแ฾ู ปล 3) มติ ิอาหาร แรงงานพมําสํวนใหญํนิยมซื้อของสด มาปรุงอาหารด๎วยตัวเองในครอบครัว เพราะ ประหยดั และได๎รสชาตทิ ถ่ี ูกใจ มีบา๎ งที่รบั ประทานอาหารตามรา๎ นอาหารนอกบา๎ น 4) มิตกิ ารศกึ ษา ได๎รับการศึกษาตามสิทธิข้ันพื้นฐาน และมีสถาบันของมูลนิธิ ศูนย๑พัฒนาคุณภาพชีวิต ชายแดนไทยพมํา จาํ นวน 11 แหงํ ทจี่ ัดการเรยี นการสอนให๎ลูกหลานชาวพมาํ รวมท้ังโรงเรียนไทยเปิดรับ ลกู หลานชาวพมํา เข๎าเรยี นด๎วยเชํนกนั “… ตอนนเ้ี ขา฾ อาเซยี นแล฾วโรงเรียนไทยเขากจ็ ะจ฾างครูพม฽ามาสอนภาษาพมา฽ ให฾กับ เดก็ ไทยกม็ เี ยอะ ถ฾าคนท่ีมเี งนิ พอเขาก็เรยี นต฽อไปเลย ม.ต฾น ม.ปลาย จนจบ” “… เร่ืองการเรียนเป็นประเด็นหลักของกระทรวงเลยว฽าเด็กทุกคนจะต฾องได฾เรียน ถ฾า ไม฽ได฾เรียนมันเปน็ ปญั หาของสงั คม ดังนั้นเด็กได฾เรียนตามความสามารถที่จะส฽งได฾ เพราะตอนนี้เขาบอกว฽า มันไม฽ได฾อยู฽ท่ีประถม หรือมัธยมตอนน้ีถ฾าใครสามารถเรียนถึง ป.เอกก็เรียนแล฾ว มีคนๆ หนึ่งท่ีเป็นเพื่อนก็ เรียนจบ ป.เอกแล฾ว ซ่งึ เปน็ พม฽าเหมอื นกนั ตอนนี้เขาไปอยู฽ท่ปี ระจวบ อ.สมเกียรติ แตว฽ า฽ ปรญิ ญาโทกับเอก คุณตอ฾ งใชเ฾ งนิ เยอะหนอ฽ ย ถ฾าคุณมคี วามสามารถคณุ ก็เรียนไป” นายโกตาจอ มลู นิธซิ าฟา กล฽าว 5) มติ ิการมงี านทาและรายได้ พบปัญหาหลายด๎าน เชํน การเสียคําใช๎จํายคํานายหน๎าในอัตราท่ีสูง การระบุบริษัท นายหนา๎ จากเจา๎ ของกจิ การ ทาํ ใหม๎ คี ําใช๎จํายสูงและไมแํ นํนอน เพ่ือให๎ได๎มาทํางานในประเทศไทย การถูก เกบ็ คํานา้ํ คาํ ไฟ คาํ เชาํ บ๎าน เมอ่ื ไมมํ ีเงนิ จําย กจ็ ะถกู คดิ ดอกเบ้ียในอัตราที่สูง งานบางงานหนักและชั่วโมง ทํางานมากเกินกวํากฎหมายกําหนด แตํได๎คําจ๎างต่ํา หากต๎องเก็บเงินเพ่ือสํงให๎ญาติ พ่ีน๎อง ครอบครัวท่ี พมําทําใหแ๎ ทบจะไมพํ อจาํ ย บาครอบครัวตอ๎ งเก็บขยะขาย “… พ฽อทํางานก฽อสร฾าง แม฽รับจ฾างรีดผ฾า มีพ่ีน฾อง 4 คน แม฽ก็ส฽งเรียนหมดเลย บางคร้ัง รายได฾แต฽ละเดอื นก็ไม฽พอทค่ี า฽ ใชจ฾ ฽าย เราตอ฾ งประหยัดใช฾ หนูก็ช฽วยแม฽เวลานายจ฾างของแม฽จ฾างหนูก็ไปช฽วย ดว฾ ยเขาก็ให฾ค฽าขนมดว฾ ย มเี งินเก็บแม฽ก็เอาไปใช฾จา฽ ยหมดเลย ให฾แม฽หมดเลย”

250 “… มีรา฾ นอาหารอยร฽ู า฾ นหน่ึงต฾องนอนที่ร฾านแล฾วก็ทํางานท่ีร฾านค฾า เขาให฾เดือนละ 3,500 บาท แต฽ว฽าใช฾ไม฽พอ ต฾องทํางานท้ังวัน ต฾องต่ืนแต฽เช฾า 06.00 น. ร฾านปิด 20.00 น. พอเก็บของเสร็จก็ ประมาณ 22.00 น. ได฾แค฽ 3,500 บาท ไม฽คุ฾ม ไม฽มีงานทําเลยทําไป ตอนน้ีอยู฽บ฾านช฽วยแม฽ช฽วยแม฽ทํางาน บ฾าน ส฽วนก็เก็บของขาย เก็บขยะอะไรพวกนี้ อย฽ูด฾วยกันหลายคนมีประมาณ 7 คน ถ฾าใช฾เงินไม฽พอก็เก็บ ของขาย” “… ทํางานกรรมกรก฽อสร฾างได฾วันละ 300 บาท แต฽ถ฾าเกิดว฽าลูกหลานอยู฽เมืองไทยหมด เลยใช฾พอ แต฽ว฽าจะส฽งลูกไปพม฽าไปเรียน ที่นี้ก็มีหลานมีลูก แล฾วก็ส฽งไปที่โน฾นด฾วย ใช฾ไม฽พอ ต฾องใช฾หน้ีด฾วย ส฽งไปด฾วย แล฾วแต฽ละปีๆก็ต฾องต฽อบัตร ใช฾ไม฽พอ ต฽อบัตรจะมีปีละคร้ัง บางทีก็ 6 เดือน ความแตกต฽าง เหมือนบัตรโรงพยาบาลต฾องจ฽าย ใบอนุญาตทํางาน ถ฾าลูกหลานอยู฽ที่น้ีหมดจะใช฾พอ แต฽น้ีต฾องส฽งให฾พม฽า ด฾วยเลยไม฽พอ วิธีส฽งเงิน จะไปเกาะสอง แล฾วส฽งเงินไปทวาย หรือว฽าไปมะริด ส฽งผ฽านธนาคาร การฝาก นายหน฾าไป แล฾วโทรเช็คกับที่โน฾น แต฽จะฝากเงินกับเฉพาะคนท่ีไว฾ใจ ถ฾าคนท่ีไม฽ไว฾ใจก็จะไม฽ฝาก ทํางาน สองคนแล฾วเอาเงินมารวมกันส฽งคร้ังหน่ึงประมาณ 5,000 บาท ส฽งให฾ลูก ค฽าเรียน ค฽าชุด” ล฽าม IOM นางสาวกะตอง กลา฽ ว สอบถามถงึ ประเดน็ การเก็บเงินเพ่ือสรา๎ งบ๎านเพ่ือกลบั ไปอยูํที่พมําบั้นปลายชีวิต พบวาํ มสี ํวนน๎อยที่สามารถสํงเงนิ กลับไปสร๎างบ๎านได๎ เพราะคําใช๎จาํ ยในประเทศไทย มีมาก เชนํ คําตํอบัตร คํา กนิ คําอยํู ซ่งึ แทบจะไมเํ พยี งพอตํอการดํารงชวี ิต “… มีแต฽มีน฾อย เน่ืองจากพม฽ามีค฽าใช฾จ฽ายสูงกว฽า อย฽างแรกคนไทยอาจจะมีบ฾าน นี้เขา ต฾องจ฽ายค฽าเช฽าบ฾าน ค฽าหนังสือเดินทาง ค฽าวีซ฽า ค฽าทําบัตรอนุญาตทํางาน ค฽าบัตรโรงพยาบาล ซึ่งปีต฽อปีท่ี จะต฾องจ฽าย แตค฽ นไทยไม฽ได฾จา฽ ย คา฽ ใช฾จ฽ายจะสูงกว฽า ส฽วนเรื่องอาหารการกินก็เหมือนกันมาม฽าซอง 5 บาท คนไทยซ้อื พมา฽ ก็ซื้อ 5 บาทเท฽ากัน แต฽ว฽าเรื่องเอกสารการอยู฽จะจ฽ายแพงกว฽า แต฽พม฽าบางคนก็เก฽งท่ีเก็บตัง อาศัยการประหยัด อาจจะกินอาหารที่ค฽อยข฾างประหยัดแล฾วก็เก็บตังค์ส฽ง เพราะเขาคิดว฽าวันหนึ่งเขา อาจจะตอ฾ งกลับประเทศพมา฽ คนทไี่ ปสร฾างบ฾านท่ีพม฽าเป็นคนงานที่อย฽ูในสวน ท่ีกลับไปซ฾อมบ฾าน แต฽ถ฾าอย฽ู ขา฾ งนอกไม฽มสี ิทธิ” “… ถ฾าทํากับนายหน฾าจะหมดเยอะ หมดเป็นหมื่นเป็นแสน ในความเป็นจริง น฽าจะจ฽าย แคป฽ ระมาณ 1,000 – 4,000 กว฽าบาท นายหน฾าเขาทําทุกอย฽างให฾ตั้งแต฽เริ่มต฾นจนได฾บัตรเลย เราอยากให฾ ทําด฾วยตัวเอง ไม฽ต฾องผ฽านนายจา฾ ง นายหนา฾ ถ฾าไปทําด฾วยตัวเองจ฽ายแค฽ประมาณ 5,000 บาท แต฽นายจ฾าง เขาไม฽ไปด฾วย เขาให฾ไปทํากับนายหน฾า นายหน฾าเขาเอา 10,000 กว฽าบาท ถ฾าบัตรท่ีรัฐบาลเปิดให฾ทํา 3,000 กว฽าบาท แต฽ถ฾าทํากับนายหน฾า 7,000 กว฽าบาท แล฾วทําบัตรโรงพยาบาลอีก ก็ประมาณ 10,000 กว฽าบาท ทีโ่ ดนกนั ก็เลยมคี ฽าใช฾จ฽ายสงู ตรงนี้”

251 “… เร่ืองนคี้ ฽อนข฾างจะเป็นเรื่องใหญใ฽ นจงั หวดั ระนอง แก฾ปญั หายาก ตอ฾ งไปบงั คบั นายจ฾างวา฽ ถา฾ ลกู จา฾ งไปทําบัตรต฽อบัตรต฾องใหน฾ ายจ฾างเปน็ ผ฾ูทาํ ใครเปน็ ผ฾ูท่มี ีอํานาจในมือตอ฾ งสัง่ ให฾คนน้ัน ไปทํา แต฽นี้ปัญหามนั เกดิ นายจ฾างไมย฽ อมทํา ผลักให฾ไปทํากับนายหน฾า” ขอ฾ มูลจากากรสนทนากล฽ุมย฽อย 6) มิติครอบครวั พบวาํ สวํ นใหญพํ าครอบครวั มาอยดํู ๎วยกนั มักไมคํ อํ ยมปี ญั หา มีบางกรณชี ายพมํารักหญิง ชาวไทย แตถํ ูกญาติพ่ีนอ๎ งฝาุ ยหญิงกดี กนั แตใํ นที่สุดกไ็ ด๎รบั การยอมรับ 7) มติ ชิ ุมชน และการสนบั สนนุ ทางสงั คม มีการรวํ มมอื อยาํ งดี ระหวาํ งคนไทยและคนพมาํ ในการทาํ กิจกรรมของชุมชน “… ในชุมชนมีแตพ฽ มา฽ แตเ฽ วลาเราทาํ กิจกรรมอย฽างเชน฽ พระจากพมา฽ มา เราจะสวดมนต์ท่ี ในชุมชน เราแจง฾ ใหผ฾ ูด฾ ูแลผูจ฾ ัดการใหเ฾ ขาทราบ เขาก็ร฽วมมือดี เขาไม฽มีการกีดกันให฾ทํา” “… วง่ิ มาราธอน หรอื ว฽าอะไรพวกนี้ คนไทยกับพม฽าก็ไปร฽วมดว฾ ยกนั ได฾ กฬี า หรือไม฽ก็ เหมอื นปัน่ จักรยานเพ่ือพ฽อ คนไทยมาร฽วมพม฽ากร็ ฽วมได฾เหมือนกัน ไม฽กีดกนั หรือวา฽ อะไร” 8) มิตศิ าสนาและการมสี ว่ นรว่ ม ชาวพมํามีความศรัทธาทางพระพุทธศาสนาอยํางเข๎มข๎น และมีวิถีความคิด ความเช่ือ บางอยํางที่แตกตํางจากคนไทยพุทธ เชํน การถอดรองเท๎าตั้งแตํเข๎าประตูวัด พระสงฆ๑สามารถแตะเน้ือ ต๎องตัวหญิงสาวได๎ กอดแมํได๎ นั่งรถโดยสาร ติดกับผ๎ูหญิงได๎ วันสําคัญทางพุทธศาสนามีชาวพมําเข๎ารํวม กจิ กรรมจํานวนมาก “… วฒั นธรรมก็คล฾ายๆกัน แตม฽ นั มีบ฾างชว฽ งหน่งึ ทแ่ี ตกตา฽ งกันไป อย฽างเช฽น ท่ีวัดพม฽าพระ กับคนถูกตวั ได฾ แตค฽ นไทยพระกบั สีกาถกู ตวั กันไม฽ได฾ พม฽าเวลาเข฾าวัดต฾องถอดรองเท฾า พม฽าเข฾าโบสถ์ผู฾หญิง เข฾าไม฽ได฾ มีแต฽ผู฾ชายเข฾าได฾ แต฽ฝ่ังไทยผู฾หญิงเข฾าในโบสถ์ได฾ แล฾วเข฾าวัดไม฽ต฾องถอดรองเท฾าใส฽เข฾าไปได฾ พระ พม฽าเวลาสวดเราต฾องนั่งพ้ืนไหว฾ แต฽คนไทยนั่งเก฾าอ้ีไหว฾ได฾ มันแตกต฽างกันอย฽างน้ี บนรถโดยสารพระพม฽า สามารถนั่งข฾างผู฾หญิงได฾ พระพม฽าถ฾าเป็นแม฽เข฾าไปกอดได฾ แต฽ถ฾าเป็นเมียไม฽ได฾ วันสงกรานต์พม฽าหลังคน ไทยหนึง่ วนั เขา฾ พรรษาก็เหมือนกันพม฽าเข฾าพรรษาก฽อนคนไทยหนึ่งวัน” นายโกตาจอ มลู นิธิซาฟา กล฽าว 9) มิตคิ วามปลอดภัยในชีวติ และทรัพยส์ ิน พบวําต๎องชํวยกันดูแลกันเองในชุมชนเพราะเกิดเหตุมิจฉาชีพคนไทยบางกลุํมเข๎ามาลัก ขโมยของในบา๎ นเชํา “… ไดข฾ า฽ วมาเยอะในชุมชนผมไม฽มีนะ แต฽ในชุมชนที่น฾องเขาอย฽ู ขนาดเปิดห฾องไว฾ไม฽นาน ไมก฽ ล฾าเปดิ หอ฾ งไว฾เลย ถา฾ เปดิ หอ฾ งไว฾ โทรศพั ท์อะไรวางไว฾ เขาจะเข฾าไปเอาเลย คนไทยวัยรุ฽น แล฾วบางทีทุ฽ม

252 กว฽าๆ ยังมองเห็นอย฽ูแต฽เขาเด็กวัยร฽ุนมากับรถเคร่ืองเขาก็มารออย฽ูท่ีปากทางชุมชน ใครออกมาเขาจะชิง กระเป฻า โทรศัพท์ อะไรอย฽างน้ี ปล฾นก็มีเยอะ แจ฾งความเยอะ ขนาดแม฽ผมยังโดนเลย จับไม฽ได฾ ถ฾าเราไป ฟูองตํารวจตํารวจเอาตัวไปเป็นหลักฐานแล฾วใครจะไปถ฽ายรูปให฾เขาได฾ แล฾วเขาก็ถามว฽าคนไหนที่เห็น คน เหน็ กไ็ มก฽ ลา฾ ถา฾ พูดแบบนี้ใครท่ไี ปบอกเขาจะมาหาถึงที่บ฾านมาไล฽ตีกัน ตอนนี้เวลานี้ยังมีอย฽ู ประมาณกลับ จากตลาดนัดกลางวันเลยก็โดน ประมาณ 16.30 น. – 17.00 น. ขนาดเดินมาเขาก็โดน คนเดียวสองคน เขาไม฽กลา฾ ไปผหู฾ ญิงพม฽า แต฽ร฾นู ะว฽ารถคนั ไหนๆ ชีแ้ ลว฾ แตต฽ ํารวจก็ไมก฽ ล฾าทาํ อะไร ตัวผมก็เคยแจ฾งแล฾ว แต฽มี อยูช฽ ฽วงหนง่ึ ตํารวจเขาเขา฾ ไปจับแตต฽ อนนัน้ ช้ใี หล฾ กู น฾องไปแจ฾ง ผมไมไ฽ ดไ฾ ปผมไม฽อยู฽ แล฾วลูกน฾องไปแจ฾ง แล฾ว อกี วนั หน่งึ พวกน้ีกม็ าถลม฽ ทีบ่ ฾านเลย ลูกน฾องกห็ นีไป อย฽างนี้ทรี่ ะนอง เปน็ บางชุมชน ไมใ฽ ช฽ทุกชมุ ชน” “… ชุมชนไม฽มีปล฾นหรือขโมย แต฽ชุมชนอื่นเหมือนกับว฽าขโมยรู฾ว฽าพม฽าโดยท่ีเขากลัว ตํารวจอยแ฽ู ลว฾ เขาไม฽กล฾าแจ฾งความ เหมือนจะเปน็ คนพมา฽ ดว฾ ยกันขโมย หรือว฽าคนไทยขโมยของพม฽า หรือ ว฽าอะไร เขาก็ไม฽กล฾าแจ฾งความตํารวจเหมือนกัน หรือว฽าจะมีบัตร เขากลัวตํารวจ” ข฾อมูลจากากรสนทนา กล฽ุมยอ฽ ย 10) มติ สิ ทิ ธิและความเป็นธรรม การทํากจิ กรรมเพื่อชมุ ชน มกี ารประสานผํานผน๎ู ําชุมชนพมํา และให๎ความรํวมมือ “… ในชมุ ชนท่อี ยม฽ู โี บสถท์ างเทศบาลก็มี Big Cleaning Day มโี ครงการเทศบาลบาง ริน้ ท่เี ขาจะมีโครงการ Big Cleaning Day เดอื นหนงึ่ ประมาณครั้ง สองคร้งั เขาจะให฾ระดมชมุ ชนพม฽า ใน เด็กนกั เรียน หรือวา฽ คนท่ีอยู฽ในชมุ ชนชว฽ ยกันเก็บขยะ คนที่ไมไ฽ ดท฾ าํ งานหรือว฽าเดก็ นักเรยี นในศูนย์” “… เชน฽ วนั พ฽อ วนั แม฽ ไปปลกู ปาุ เขาก็แจง฾ มาวา฽ ก่ีคน เรากร็ ฽วมนดั ไว฾ ซกั 10 คน 20 คน เรากร็ ว฽ มไปปลกู ปาุ แล฾วตอนนี้อาสากู฾ภัย แต฽กอ฽ นพม฽าเขา฾ ไมไ฽ ด฾เด๋ียวน้เี ขา฾ ได฾แลว฾ เข฾าเวรเปน็ ลา฽ มให฾” “… มจี ากมะริด ก็ไปช฽วย เขาก็ประสานงานมาจากเทศบาลเรากไ็ ปช฽วยเก็บขยะ จาก กศน. กเ็ ขา฾ ค฽ายธรรมะ ทําความสะอาดวัด ลา฾ งห฾องนํ้าวัด” 11) มิตกิ ารเมอื ง มีการรวมกลุํม และมลู นธิ ิตํางๆ เพ่ือดูแลสทิ ธคิ วามเป็นธรรมในการทํางานและสวัสดิการ ตาํ งๆ ตดิ ตาม ร๎องเรียนกรณชี าวพมําไมํไดร๎ ับความเป็นธรรม “… มเี ครือข฽าย NGO ช฽วยเหลือ ถ฾ามีปัญหา เช฽นกรณีที่น฾องแอปเปิลถูกฆ฽าโดย เคนพม฽า 4 คน ตอนน้โี ดนจับอย฽ู คนพม฽าอาจเป็นแพะไม฽ได฾ทําผิดแล฾วโดนอย฽างนี้ ก็ต฾องร฾องเรียน NGO การส่ือสาร ก็ขอช฽วยจาก Marist Mission Ranong - MMR แล฾วถ฾าเป็นคดีก็พ่ึงขอ Foundation for Education and Development - FED ท่ีพงั งา แล฾วถา฾ เก่ียวกบั สขุ ภาพขอท่ศี ุภนิมิต มีอีกหลายๆ NGO ที่ร฽วมมือทํา กันอยู฽ ถา฾ มอี ะไรเกิดขึน้ ในชุมชนก็จะบอกหัวหน฾าชุมชน มีไลน์กล฽ุม NGO และ CBO ด฾วย ส่ือสารกันด฾วย ภาษาไทย”

253 12) มติ ิส่งิ แวดล้อม ทรัพยากร พลงั งาน ชาวพมาํ รํวมกนั ประหยัดพลังงานท้ังไฟฟูา นํ้าประปา และยังได๎บอกให๎เพ่ือน ญาติพี่น๎อง รํวมกันใชท๎ รัพยากรอยํางค๎ุมคํา “… ออกจากหอ฾ งนํา้ ก็ปิดไฟ ประหยดั ค฽าน้ําคา฽ ไฟ ถ฾าเป็นคนอื่นในชุมชนเขาจะเปิดพัดลม ทิ้งไว฾ จะเตือน ที่บา฾ นมที ุกอย฽างแต฽ค฽าไฟไม฽ถึง 300 บาท บ฾านคุณไม฽มีอะไรค฽าไฟ 700 – 1,000 บาท คุณ จะจา฽ ยคณุ ไมเ฽ สยี ดายหรอ เงนิ น้ีเอาไปใชอ฾ ยา฽ งอ่นื ดีไหม มโี อกาสช฽วงไหนจะบอกตลอด” “… อยู฽กับนายจ฾างทาํ ก฽อสรา฾ ง เหมอื นคนงานเปดิ นา้ํ ก฿อกในห฾องนํา้ แลว฾ ลมื ปิดแลว฾ ไปเลย ค฽านํ้าไม฽ตอ฾ งจ฽าย ใช฾นา้ํ บ฽อ แต฽ว฽าเหน็ คุณคา฽ ของน้ํา นํ้านเี้ ปิดไว฾เสยี ดายนาํ้ ถึงเราไม฽ต฾องให฾ตังกต็ าม ถ฾าเรา ปดิ ตอนน้ียงั มีน้าํ เหลือใหเ฾ ราใช฾ได฾อกี นาน กจ็ ะปิดนํ้าให฾” 3) มาตรการ กลไกเพ่ือการคุม้ กันผลกระทบทางสงั คม มาตรการ กลไก เพ่ือคุ๎มกันผลกระทบทางสังคม ท่ีสามารถทําได๎ โดยเป็นแนวทางแก๎ไข ปอู งกันปัญหา และสร๎างความเปน็ ธรรมใหแ๎ กํแรงงานชาวตํางชาติในชุมชน สามารถทาํ ได๎ดงั น้ี 1. ต๎องการให๎ชาวพมําดําเนินการเร่ืองเอกสารการทํางานด๎วยตนเอง ไมํผําน นายหน๎า หรือถ๎าจําเป็นต๎องมีนายหน๎าควรมีรายการ List ประชาสัมพันธ๑ให๎ทราบเป็นภาษาพมํา วํามี บรษิ ัทใดบ๎าง ทีส่ ามารถไปติดตอํ ได๎ และราคาคาํ บรกิ ารไมคํ วรเพิม่ แพงจนเกินเหตุ 2. ควรให๎มีผ๎ูนําชุมชนพมําเข๎าไปรํวมประชุม เสนอความต๎องการ แนวทางการ พัฒนารํวมกับผู๎นําชุมชนชาวไทย เพื่อเป็นกระบอกเสียงในการพัฒนา การอยูํรํวมกัน เชํน เร่ืองเพิ่ม จํานวนถงั ขยะ 3. อยากให๎ตํารวจกวดขัน มาตรวจในพื้นท่ีสะพานปลา เรื่อง ยาเสพติด คดี อาชญากรรม 4. ระยะเวลาการตํอวีซําขอให๎ผํอนปรนยืดเวลาให๎สอดคล๎องกับ MOU ระหวําง ประเทษไทยและประเทศพมาํ 5. ประชาสัมพันธ๑ข้ันตอนการขอเข๎ามาทํางาน ท้ังแผํนพับ ไวนิล เป็นภาษาพมํา เผยแพรํ แจกจาํ ยไปถึงเกาะสอง และบริเวณพื้นท่ีท่มี ีชาวพมําอาศัยอยํู อภิปรายผลการศึกษา จังหวัดระนอง เป็น 1 ใน 14 จังหวัดภาคใต๎ ต้ังอยูํฝ่ังทะเลอันดามัน อาณาเขตติดตํอกับ สาธารณรัฐสังคมนิยมแหํงสหภาพพมํา ประชากรของจังหวัดระนองมีความคุ๎นเคยกับการไปมาหาสํู การ ข๎ามมาทํางานของแรงงานชาวพมําในอดีตมาอยํางยาวนาน การผสมกลมกลืนระหวํางชาติพันธุ๑ไทยและ พมํา ผํานการแตํงงาน การทํางาน วิถีชีวิต ขนบธรรมเนียมประเพณีที่ดีงาม และการค๎าขายระหวํางกัน ซึ่งปัจจัยเหลํานี้ มีอยํูในสังคมจังหวัดระนองมาอยํางยาวนาน เมื่อมีความตกลงในความรํวมมือตํางๆ ท้ัง

254 ด๎าน เศรษฐกิจ สังคม และความม่ันคงของชาติอาเซียน กํอให๎เกิดผลกระทบเชิงองค๑รวมของสังคม (Big Impact) การเปล่ียนแปลง เชิงโครงสร๎างทางสังคม เชํน โครงสร๎างประชากร ท่ีอยํูอาศัย การสาธารณสุข ระบบเศรษฐกิจในรูปแบบพ่ึงพิงแรงงานของชาวพมํา เชํน อุตสาหกรรมประมงและประมงตํอเนื่อง ธุรกิจ บริการตาํ งๆ สวัสดิการสงั คมทีม่ กี ารปรับกฎหมาย ข๎อระเบียบ เพื่อให๎สอดรับกับประชาคมอาเซียน และ การเปน็ หน๎ุ สํวนการพฒั นาของประชาคมอาเซียน ในแงํของความเปลี่ยนแปลงและผลกระทบท้ังทางบวกและทางลบระหวํางสังคมคน ระนองและคนพมํา สามารถอธิบายได๎ ดังน้ี ด๎านมิติความมั่นคงของมนุษย๑ 12 มิติ จากการศึกษา พบวํา คนไทยในระนองค๎ุนชินกับการอยํูรํวมกันของชุมชนคนไทยและชุมชนคนพมํา อยํางไรก็ดียังคงมีความ ต๎องการในการจัดทําข๎อตกลงในการอยํูรํวมกัน ความรํวมมือในการทํากิจกรรมเพ่ือพัฒนาชุมชนเพื่อให๎ ปลอดภัย สะอาด เป็นระเบียบมากย่ิงข้ึน โดยควรมีการพูดคุยผํานผ๎ูนําชุมชนของชาวไทยและพมํา ซ่ึงใน ด๎านการมีงานทําและการมีรายได๎ ถือเป็นประเด็นที่สําคัญตํอการอยูํรํวมกัน มีความเห็นเป็นไปในทาง เดียวกัน เพราะสภาพเศรษฐกิจ การลงทุน จําเป็นต๎องพึ่งพิงแรงงานพมําเป็นจํานวนมาก คนพมําเองท่ี เข๎ามาทํางานในจังหวดั ระนอง โดยเฉพาะอยาํ งยงิ่ ในตาํ บลปากนา้ํ ตาํ บลบางนอน ตําบลบางร้ิน ได๎สะท๎อน ถงึ ความรส๎ู ึกวําระนองคอื บา๎ นอีกหลังหน่งึ ของพวกเขา การเปิดโอกาสใหม๎ คี วามรู๎ความเข๎าใจที่ถูกต๎องเร่ือง การจัดการด๎านเอกสารการเข๎าออก การทํางานที่ถูกกฎหมาย สามารถยกระดับคุณภาพชีวิตของพวกเขา ได๎ดียิ่งข้ึน เข๎าถึงสวัสดิการการรักษาพยาบาล การได๎รับความคุ๎มครองทางกฎหมายในการจ๎างงาน ไมํวํา จะเป็นกลํุมที่เข๎ามาเพื่อไปตํอ หรือกลํุมท่ีต๎องการอยํูอาศัย ทํางานในจังหวัดระนองก็ตาม สําหรับ การศกึ ษา มกี ารยอมรับกนั วํา มีลกู หลานชาวพมําจาํ นวนมากเข๎าสรูํ ะบบการเรียนการสอนในโรงเรียนไทย และโรงเรียนท่ีจัดต้ังขึ้นเพื่อรองรับลูกหลานชาวพมํา ข๎อสังเกตของนักวิจัย คือ เด็กไทย หรือคนไทยมี จํานวนน๎อยท่ีสามารถสื่อสาร ฟัง พูด อําน เขียน เป็นภาษาพมําได๎ ตรงข๎ามกับเด็กพมําท่ีได๎รับการศึกษา ในรูปแบบ 2 ภาษา (ภาษาไทย และภาษาพมํา) สามารถสื่อสาร ฟัง พูด อําน เขียนเป็นภาษาไทยได๎ ถงึ แม๎วําสถานทร่ี าชการ หา๎ ง ร๎านค๎า ตํางๆ จะมีทั้งภาษาไทยและภาษาพมําก็ตาม แตํภาษา คือ หน๎าตําง ของการทําความร๎ูจัก การส่ือสาร และความไว๎วางใจซึ่งกันและกัน ยํอมสํงผลกระทบตํอทัศนคติอยําง หลีกเล่ียงไมํได๎ ประเด็นมาตรการการสํงเสริมการอยํูรํวมกันนั้น นอกจากจะให๎ความสําคัญกับเร่ือง ความ ปลอดภัย สุขอนามัย การมีงานทําและการมีรายได๎ การศึกษาแล๎ว สิ่งสําคัญ คือ การปรับชุดรูปแบบ ความคิด หรือทัศนคติ (Mind Set) ที่ควรเคารพศักด์ิศรีความเป็นมนุษย๑ ไมํดูถูก เหยียดหยามซ่ึงกันและ กัน ไมํมีทัศนคติเชิงลบ คนไทยและคนพมําตํางนับถือศาสนาพุทธเหมือนกัน อยํูอาศัยในจังหวัดระนอง รํวมกันมาอยาํ งยาวนาน การพัฒนาความสัมพนั ธ๑ในการอยํมู กันเป็นชุมชนอาเซียนจะต๎องเคารพกฎ กติกา ข๎อตกลงของชมุ ชน และสรา๎ งการมสี ํวนรวํ มทกุ ๆ ดา๎ น

255 4.13 ผลการศกึ ษาของ สสว.12 4.13.1 บริบทของพื้นท่ศี กึ ษา สสว.12 สสว. 12 รับผิดชอบพื้นท่ีจังหวัดสงขลา สตูล ปัตตานี ยะลาและนราธิวาส ซ่ึงพื้นท่ีท่ีดําเนินการ จัดเก็บข๎อมูลคือพ้ืนท่ีในเขตเทศบาลนครสงขลา อําเภอเมือง จังหวัดสงขลา เน่ืองจากมีชาติอาเซียน ทาํ งานเป็นจาํ นวนมาก จังหวัดสงขลาเป็นจังหวัดหน่ึงที่มีชาติอาเซียนเข๎ามาทํางานเป็นจํานวนมากเน่ืองจากการเป็น ศูนยก๑ ลางทางเศรษฐกจิ ของภาคใต๎จากขอ๎ มลู สถานการณแ๑ รงงานจงั หวดั สงขลาในปี 2556 มีอัตราการจ๎าง แรงงานตํางด๎าวประเภทที่ผํานการพิสูจน๑สัญชาติท้ังหมด 13,061 คนจําแนกเป็นสัญชาติพมําจํานวน 11,991 คน (ร๎อยละ 91.81) สญั ชาติกมั พูชาจํานวน 849 คน (ร๎อยละ 6.50)และสัญชาติลาวจํานวน 221 คน (ร๎อยละ 1.69) แรงงานตํางด๎าวตามบันทึกความเข๎าใจระหวํางรัฐตํอรัฐ (MOU) ทั้งหมด 4,366 คน จําแนกเป็นสัญชาติพมําจํานวน 2,212 คน (ร๎อยละ 50.66) สัญชาติกัมพูชาจํานวน 1,764 คน (ร๎อยละ 40.40)และสัญชาติลาวจํานวน 390 คน (รอ๎ ยละ 8.93) (สํานักงานแรงงานจังหวัดสงขลา, 2557) อยํางไร ก็ตามคําจ๎างของแรงงานดังกลําวก็มีความหลากหลายและแตกตํางกันไปตามประเภทและขนาดของ กิจการ โดยอุตสาหกรรมขนาดเล็กอาจไมํมีการกําหนดคําจ๎างแรงงานท่ีเป็นมาตรฐานขณะที่แรงงาน ตาํ งชาติก็มกั ถูกเอารัดเอาเปรียบจากนายจ๎างหรือสถานประกอบการ จังหวัดสงขลามีทําเทียบเรือขนาดใหญํ เรือประมงจํานวนมากหมุนเวียนเข๎ามาเทียบทําเพ่ือขน ถํายสินค๎าจากการประมงในปี 2555 มีปริมาณผลผลิตจากการประมง 88,047,774กิโลกรัม มูลคํา 2,022,560,188 บาท มีแพปลาของเอกชนประมาณ 25 แพปลา ตั้งอยูํตลอดแนวทะเลสาบสงขลา จาก รายงานระบบฐานข๎อมูลเรือประมงไทย ภายใต๎แผนแมํบทการจัดการเรือประมงทะเลไทย พ.ศ. 25547 พบวํา จังหวัดสงขลามกี ารครอบครองรอื ประมงมากท่ีสุดจํานวน 5,421 ลํา ในจํานวนท้ังหมด 57,141 ลํา จาก 22 จังหวัดติดชายทะเล (ระบบฐานข๎อมูลเรือประมงไทย, สืบค๎นเม่ือ 18 มกราคม 2559, จาก ttp://www.platalay.com/boatsurvey2554/index.php.) ดังน้ัน จึงมีการใช๎แรงงานภาคประมงเป็น จํานวนมากและสํวนใหญํเป็นชาติอาเซียนทั้งบนเรือและสํวนของการคัดแยก จากข๎อมูลในเบ้ืองต๎นพบวํา การคุ๎มครองสิทธิประโยชน๑ของลูกจ๎างต่ํากวํามาตรฐานทั่วไป โดยเฉพาะอยํางยิ่งลูกจ๎างที่ทํางานบน เรือประมงนอกนํานน้ําเมื่อเรือกลับเข๎าฝั่งลูกจ๎างสํวนใหญํไมํอยากหวนคืนกลับมาทํางานอีกคร้ังสํงผลให๎ เกดิ การขาดแคลนแรงงานภาคประมงอยาํ งตํอเน่อื งจากสภาพการทํางานภาคประมงทะเลดังกลําว จะเห็น ได๎วําลูกจ๎างประมงทะเลยังเข๎าไมํถึงสวัสดิการและสิทธิประโยชน๑ซ่ึงเป็นสิทธิแรงงานข้ันพ้ืนฐานที่สําคัญ ของลูกจ๎างดงั เชนํ ลูกจา๎ งท่ัวไป ประการสําคัญ มีข๎อจํากัดของกลไกภาครัฐในเรื่องการตรวจตราสภาพการ ทํางานบนเรือประมง เน่ืองจากมีหลายหนํวยงานที่มีบทบาทและหน๎าที่โดยตรงในการบังคับใช๎กฎหมาย เกี่ยวกับกิจการประมง การบูรณาการของหนํวยงานท่ีบังคับใช๎กฎหมาย ความรู๎ ความเข๎าใจของ ผูป๎ ระกอบการ เปน็ ตน๎ ในการสรา๎ งความรู๎ ความเข๎าใจท่ีถูกต๎องถึงสภาพปัญหาการใช๎แรงงานภาคประมง

256 ทะเลในจังหวัดสงขลาและเป็นข๎อมูลสําคัญในการวางแผนการดําเนินนโยบายของท้ังภาครัฐและ ผ๎ปู ระกอบการให๎มคี วามเหมาะสมในการแก๎ไขปัญหารวมท้ังให๎ความค๎ุมครองสิทธิลูกจ๎างในกิจการประมง ทะเลตามกฎหมายไดเ๎ หมาะสมและมีประสิทธิภาพยง่ิ ข้ึน 4.13.2 ผลการศกึ ษาเชิงคุณภาพพ้นื ท่ี สสว.12 4.13.2.1 กลุ่มคนไทย ผเู๎ ข๎ารวํ มสนทนากลํมุ สวํ นใหญํมีอายุระหวาํ ง 51 – 60 ปี รอ๎ ยละ 40 รองลงมาอายุ 41 - 50 ปี ร๎อยละ 26.67 และอายุ 41 – 50 ปีและมากกวํา 60 ปี ร๎อยละ 13.33 ตามลําดับ สํวนใหญํนับถือ ศาสนาพทุ ธ ร๎อยละ 93.33 รองลงมานบั ถอื ศาสนาอสิ ลาม รอ๎ ยละ 6.67 ผ๎เู ขา๎ รวํ มสํวนใหญํสมรส ร๎อยละ 73.33 รองลงมาเป็นโสด ร๎อยละ 20.00และหยําร๎าง ร๎อยละ 6.67 ตามลําดับ มีจํานวนสมาชิกใน ครอบครัว 3 – 7 คน ร๎อยละ 73.33 รองลงมา น๎อยกวํา 3 คน ร๎อยละ 20.00สํวนใหญํเป็นสมาชิก ครอบครัว ร๎อยละ 66.67 รองลงมาเป็นหัวหน๎าครอบครัว ร๎อยละ 33.33 สําเร็จการศึกษาระดับปริญญา ตรี ร๎อยละ 53.33 รองลงมาสูงกวําปริญญาตรี ร๎อยละ 26.67และมัธยมศึกษา ร๎อยละ 13.33 ตามลําดับ สํวนใหญํเป็นข๎าราชการ ร๎อยละ 60.00 รองลงมาเป็นพนักงานองค๑กรพัฒนาเอกชนและรับจ๎าง ร๎อยละ 13.33 คา๎ ขาย และแมํบ๎านรอ๎ ยละ 6.67 มีรายได๎มากกวํา25,000 บาทข้ึนไป ร๎อยละ 66.67 รองลงมามี รายได๎ 5,001 - 10,000 บาท และ 10,001 - 15,000 บาท ร๎อยละ 13.33 ตามลําดับ อาศัยในชุมชนเป็น ระยะเวลา 6 – 15 ปี ร๎อยละ 46.66 รองลงมาน๎อยกวํา 5 ปี ร๎อยละ 26.67 และ 36 – 45 ปี ร๎อยละ 13.33 ตามลําดับ สํวนใหญํไมํมตี ําแหนงํ ในชมุ ชน ร๎อยละ 80.00 และมตี ําแหนํงในชุมชน รอ๎ ยละ 20.00 1) สถานการณพ์ ืน้ ฐาน ภายหลัง 31 ธันวาคม 25558 ประชากรชาติอาเซียนท่ีเข๎ามาทํางานหรือพักอาศัยใน พ้ืนท่ีชุมชนมีจํานวนลดลงบ๎าง เน่ืองจากภายหลังเปิดประชาคมอาเซียนจะมีการจัดระเบียบกฏเกณฑ๑ ขอ๎ บงั คบั ทต่ี อ๎ งใช๎เอกสารหลกั ฐานและความถูกต๎องของชาติอาเซียนมากขึ้น แตํก็ยังคงมีเข๎ามาในลักษณะ ของการเคล่ือนย๎ายในรูปแบบงานกํอสร๎าง กลํุมชาติอาเซียนที่เข๎ามาทํางานในพื้นท่ีเป็นคนชาติกัมพูชา พมาํ และลาวตามลาํ ดบั กลํุมชาติอาเซียนทเี่ ข๎ามาทํางานหรือพกั อาศัยในในชมุ ชนสํวนใหญํเข๎ามาทํางานประเภท ประมงตํอเน่ืองซึ่งจะเป็นกัมพูชาสํวนใหญํและเป็นแรงงานชาย อาจจะมีผ๎ูติดตามที่เป็นภรรยาและบุตร บ๎าง โดยภรรยาทํางานบนฝั่ง คัดแยก ตัดหัวปลา รับจ๎างท่ัวไป ทํางานบ๎าน เป็นต๎น สํวนบุตรมีทั้งท่ี ตดิ ตามครอบครัว ตามมาภายหลงั และเกดิ ในประเทศไทยบางคนต๎องมาฝึกภาษาของชาติทมี่ า “สําหรับแรงงานท่ีเห็นอยู฽ ก็มีจํานวนมากแล฾วก็ส฽วนใหญ฽แล฾วก็แถวๆ ท฽าเทียบเรือก็จะ เป็นแรงงานกัมพูชา ส฽วนมาก และจํานวนก็มาก และมีผ฾ูติดตามเหมือนเด็กๆ ก็เยอะ ถ฾าเป็นบริเวณท฽า

257 เทียบเรือผู฾ติดตามส฽วนใหญ฽ ก็คือ เด็กอย฽ูท่ีประมาณตัวเล็กๆ ต้ังแต฽ 2 ขวบ 3 ขวบ ถึง 14 - 15 ปี” (ครผู ส๎ู อนศนู ย๑สวัสดภิ าพและธรรมาภิบาลแรงงานประมงสงขลากลาํ วเม่ือวันท่ี 8 มิถนุ ายน 2560) กํอนปี 2558 จะพกั อาศยั อยํูประมาณ 5 – 10 ปี ไมํคํอยได๎กลับบ๎าน โดยระหวํางน้ันจะ กลบั บา๎ นปีละคร้ังชํวงเทศกาลสงกรานต๑ ปีใหมํเป็นเวลา 1 สัปดาห๑ – 1 เดือนหรือชํวงที่ต๎องกลับไปทํานา เปน็ ระยะเวลา 2 เดอื น ภายหลังปี 2558 แรงงานจะกลับบา๎ นเกือบทุกปี เพือ่ นาํ เงนิ ไปให๎ครอบครัวลงทุน ประกอบอาชพี และเป็นทนุ การศกึ ษาของบตุ ร หลังจาก 31 ธันวาคม 25558 ระยะเวลาที่กลุํมชาติอาเซียนเข๎ามาทํางานหรือพักอาศัย ไมไํ ดย๎ าวนานกวําเดมิ สาํ วนใหญจํ ะอยูํประมาณ 2- 5 ปี หรอื จนกระท่ังบัตรสีชมพูหมดอายุ เนื่องจากจาก การที่มีข๎อบังคับท่ีเครํงครัดในการเดินเรือประมงทําให๎เรือออกทะเลลดลง ปริมาณงานลดลงโดยเฉพาะ กิจการประเภทประมงตํอเนื่องที่ต๎องคัดปลา ตัดหัวปลาและแรงงานประมง บางรายสํงเงินกลับบ๎านเพื่อ สรา๎ งบา๎ น ลงทุนประกอบอาชพี คา๎ ขายกจ็ ะไมํกลบั มาทํางานทป่ี ระเทศไทย หลังจาก 31 ธันวาคม 2558 การใช๎ชีวิตในชุมชนไมํมีการเปล่ียนแปลง เน่ืองจากไมํได๎มี ปฏิสัมพันธ๑กับชาติอาเซียนมากนัก ตํางคนตํางมีวิถีชีวิตของตนท้ังความเป็นอยูํและการทํางาน เน่ืองจาก ชาติอาเซยี นบางคนทํางานท้ังวนั และมกี ารทํางานลํวงเวลาถึงคํ่า หรือถ๎าเป็นแรงงานประมงก็จะใช๎ชีวิตอยูํ บนเรือสวํ นใหญํ สํวนใหญํแรงงานมักจะอยูอํ าศัยรวมเป็นกลํุม พรรคพวกเดียวกัน “ในเรื่องของการดูแลตอนน้ีโดยความเข฾มข฾นก็จะเจาะจงมาท่ีกลุ฽มประมงเป็นหลักใน เรื่องของการดูแล แต฽ถ฾าในกลุ฽มก฽อสร฾างก็ยังเจอประเด็นในเรื่องของการเอารัดเอาเปรียบของ ผู฾ประกอบการ เนื่องจากลักษณะของก฽อสร฾างจะมีการจ฾างหลายช฽วงช้ัน มีผ฾ูรับเหมารายใหญ฽ส฽งต฽อลงมา ให฾ผ฾ูรับเหมารายย฽อยต฽ออีก ก็เลยทําให฾เกิดประเด็นในเรื่องของการเอารัดเอาเปรียบอะไรพวกน้ีเยอะใน เรอื่ งกอ฽ สร฾าง” (เจา๎ หนา๎ ท่ีศนู ยอ๑ ภิบาลเดนิ ทางทะเลกลาํ วเมอื่ วันที่ 8 มถิ ุนายน 2560) หลังจาก 31 ธันวาคม 2558 ปัญหาอาชญากรรมในชุมชนไมํมีการเปล่ียนแปลง สํวน ใหญไํ มํมีปัญหาอาชญากรรมทรี่ นุ แรงในชมุ ชน มเี พียงทะเลาะววิ าท ลักเล็กขโมยน๎อย กํอความรําคาญบ๎าง ในชํวงเย็นหลังจากนง่ั กินเหล๎าเทาํ นั้น ปัญหาอาชญากรรมตําง ๆ ที่เกิดในชุมชนคิดวําไมํมีความเก่ียวพันธ๑กับกลํุมชาติอาเซียน เพราะกํอนท่จี ะมชี าตอิ าเซยี นเข๎ามาก็มีปัญหาอยํูบ๎างแล๎วและอาจไมํได๎เกิดจากพวกเขาเหลําน้ัน บางสํวน ไมํกล๎ากระทําความผดิ เกรงวาํ จะถกู จับสงํ กลบั ประเทศ 2) ความครอบคลุมทางสังคม

258 เมื่อประเทศไทยเข๎าสูํการเป็นประชาคมอาเซียน (ธันวาคม 25558) ชุมชนมีความ หลากหลายทางเชื้อชาติและภาษาเพิ่มข้ึน สํวนด๎านวัฒนธรรมจะมีความคล๎ายคลึงกันเน่ืองจากชาติ อาเซยี นสวํ นใหญํนบั ถอื ศาสนาพุทธ มีประเพณีและวัฒนธรรมทค่ี ลา๎ ยคลึงกับเรา กลุํมชาติอาเซียนในชุมชนไมํมีความแตกตํางจากพวกเรา เน่ืองจากท้ังกัมพูชา พมําตําง นับถือศาสนาพุทธ ขนบธรรมเนียมประเพณีที่คล๎ายกับคนไทย โดยเฉพาะพื้นที่ท่ีเก็บข๎อมูลสํวนใหญํเป็น กัมพชู าที่นับถือศาสนาอิสลาม “ช า ว พม฽าช อบ ไป ทํา กิจ กร รมสํ า คัญ ทา ง ศา ส นา ที่ วั ด การ แ ต฽ ง กาย จ ะเ ห มือน คน ไทย ต฽อเม่ือเราไปสื่อสารหรือพูดคุยจึงจะได฾รู฾ว฽าเป็นต฽างชาติ” (นักวิชาการวัฒนธรรมชํานาญการ กลําวเม่ือ วนั ที่ 8 มิถุนายน 2560) กลํุมชาติอาเซียนในชุมชนสามารถเข๎าถึงสวัสดิการขั้นพื้นฐาน เชํน การศึกษา การ รักษาพยาบาล รายได๎ และกระบวนการยุติธรรม ฯลฯ โดยภาพรวมไมํแตกตํางไปจากเรา เนื่องจากพวก เขาสามารถให๎บุตรเข๎าศึกษาตํอในโรงเรียนของเราได๎ เหมือนคนไทยและสามารถซ้ือบัตรประกันสุขภาพ เพือ่ ใช๎ในการรักษาพยาบาลตามโรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุข และมีการช้ีแจงให๎การแนะนําถึง สิทธิทพี่ งึ จะได๎รับจากหนวํ ยงานและองค๑กรตําง ๆ สามารถให๎การยอมรับกลํุมชาติอาเซียนท่ีทํางานหรือพักอาศัยในชุมชนวําเป็นสมาชิก ของชุมชน เพราะพวกเขาไมํได๎สร๎างความเดือดร๎อนให๎กับชุมชนและเข๎ารํวมกิจกรรมทางศาสนา งานบุญ ประเพณี ไมํคิดวํากลุํมชาติอาเซียนเหลําน้ันเป็นภาระของชุมชน เพราะตํางคนตํางอยูํ ไมํได๎สร๎าง ความกังวล หรือความเดือดร๎อนให๎กับคนในชุมชน โดยสามารถไหว๎วานชาติอาเซียนที่ทํางานหรืออาศัย อยูํในชุมชนชนไปทําธุระสํวนตัวแทนเราได๎ในบางเรื่องท่ีไมํสําคัญ เชํนไปซ้ือของ ฝากดูแลร๎านขายของ ช่วั ขณะ “มีเพื่อนเปิดร฾านขายของชําเขาจะให฾ความไว฾วางใจพม฽าให฾อย฽ูดูแลร฾าน” (อาสาสมัคร พัฒนาสงั คมและความมน่ั คงของมนษุ ย๑กลาํ วเม่ือวันที่ 8 มถิ นุ ายน 2560) เมอื่ เกิดเหตฉุ ุกเฉนิ จําเป็นตอ๎ งขอความชวํ ยเหลือจากคนอื่นก็คดิ วาํ กล๎าท่ีจะขอความ ชํวยเหลือจากชาติอาเซียน เพราะเป็นเร่ืองเรํงดํวนจําเป็นท่ีจะต๎องรีบแก๎ไข ณ ขณะนั้นที่จะต๎องได๎รับ ความชํวยเหลืออยาํ งทันทวํ งที 3) ผลกระทบทางสงั คมเม่อื เขา้ สปู่ ระชาคมอาเซยี น (1) มติ ิที่อย่อู าศยั

259 “นายจ฾างที่รับแรงงงานต฽างด฾าวเข฾ามาแล฾วควรจะจัดหาท่ีพัก แล฾วเราก็ควรควบคุม นายจ฾างที่จะหาที่พักให฾ตามมาตรฐานของท่ีพักท่ีนายจ฾างหาให฾แรงงานต฽างด฾าวอยู฽ ว฽าควรจะเป็นอย฽างไร ควรมพี น้ื ทเี่ ทา฽ ใด และในทีพ่ ักควรมอี ะไรบา฾ ง เขาควรจะมที ่พี กั ให฾กับแรงงานไม฽ใช฽ให฾แรงงานไปหาที่อยู฽เอา เอง โดยไมร฽ ฾ไู ปอยู฽ทไ่ี หน หรอื แม฾กระท่ังแรงงานประมงตอนที่อยใ฽ู นเรอื ก็อย฽ูในเรือไปแต฽เมื่อขึ้นฝ่ังก็จะต฾องมี ที่อยใู฽ หบ฾ นฝ่งั ” (เจา๎ หนา๎ ท่ีจากสาํ นกั งานประกันสังคมกลาํ วเมอ่ื วนั ท่ี 8 มิถนุ ายน 2560) ความเพียงพอของสาธารณูปโภค (ไฟฟูา ประปา) และความเพียงพอของท่ีอยูํอาศัยมี เพียงพอ แรงงานกํอสร๎างมักจะอาศัยในสถานที่กํอสร๎าง สํวนแรงงานประมงตํอเนื่องอยํูบริเวณทําเทียบ เรือ หรือบ๎านเชําบริเวณรอบๆกับแหลํงงานที่ทํา ซึ่งจังหวัดสงขลามีนโยบายจัดโซนนิ่งในเรื่องที่อยูํอาศัย ของชาติอาเซียน ตอนนี้อยํูในชํวงเวลาหาข๎อสรุปวําจะจัดระเบียบรูปแบบของที่อยํูอาศัย 3 รูปแบบ แบบ แรกกค็ อื วําเข๎าไปจัดระเบียบสําหรับที่อยูํหรือชุมชนที่ชาติอาเซียนอาศัยอยูํมากแล๎ว สําหรับแบบที่ 2 ไป หาทีเ่ ปน็ ที่วํางๆ ที่ไหนก็ได๎ที่ดูแล๎ววําเป็นที่วําง แล๎วก็ไปติดตํอของให๎ชาติอาเซียนเข๎าไปอยูํรวมตัวกันเป็น ชุมชน เอาทีท่ ่มี อี ยแูํ ล๎วใหช๎ าตอิ าเซียนเข๎าไปอยํู และแบบท่ี 3 คือ สร๎างใหมํในพื้นที่วําง ให๎รงงานตํางชาติ เข๎าไปอยูํท่ีน้นั ซง่ึ ขอ๎ สรุปเริ่มแรกท่ีเราทําได๎กํอนก็คงจะเป็นชํวยจัดระบบในท่ีท่ีเราอยูํแล๎วเข๎าไปจัดกํอนนี้ คือเป็นแบบทเี่ ราทาํ ไดเ๎ ร็วทส่ี ุด พื้นท่ีสาธารณะในชุมชนบริเวณทําเทียบเรือประมงใหมํ เดิมมีพ้ืนที่วํางมีชาติอาเซียนท่ี อยบํู ริเวณนั้นมาออกกาํ ลังกายเลนํ ฟตุ บอล แตํตํอมามกี ารนาํ พน้ื ท่ีไปใช๎เป็นป๊มั นํ้ามัน ร๎านกาแฟ ทําให๎ไมํมี สถานทใี่ นการออกกาํ ลงั กายท่ีเป็นลกั ษณะทมี เชํน ฟตุ บอล วอลเลยบ๑ อล หรอื ตะกร๎อ เปน็ ต๎น (2) มติ ิสุขภาพ “ในสว฽ นของประกันสุขภาพ แรกๆ กจ็ ะมีเพียงการประกันสุขภาพแรงงานต฽างด฾าวท้ังนั้น แตห฽ ลังจากน้ันมา อย฽างประกันสุขภาพติดตามเพ่ิมขึ้นมา ผู฾ติดตามที่ว฽าน้ีจะหมายถึงต฽างด฾าวท่ีไม฽อยู฽ในวัย แรงงาน หมายถึงคนท่ีอายุตํ่ากว฽า 15 ปี และก็มากกว฽า 55 ปี เช฽นกันจะพบแรงงานต฽างด฾าวท่ีว฽าเป็นโรค ของคนที่กินดีอย฽ูดี ในส฽วนของโรคแรกๆท่ีพบ ก็จะมีโรคในวัยทํางานในวัยแรงงานท่ัวๆ ไป แต฽หลังๆ จากนั้นจะเร่ิมพบในโรคของคนที่เป็นโรคเร้ือรัง เช฽น ความดันโลหิตสูง ไขมันในเส฾นเลือด” (อาสาสมัคร พัฒนาสังคมและความมัน่ คงของมนษุ ย๑กลําวเมื่อวนั ท่ี 8 มถิ นุ ายน 2560) การทํางานของสาธารณสุขกับคนตํางด๎าวทุกคนต๎องตรวจสุขภาพและก็ขึ้นทะเบียนใน การประกันสุขภาพแรงงานตํางด๎าว เพ่ือให๎มีหลักประกันสุขภาพ ปรากฏวํามีข๎อมูลแรงงานตํางด๎าวทั้ง 58,000 คนทข่ี น้ึ ทะเบียนประกนั สุขภาพไปแคํ 30,000 คนเขาไมํขึ้นทะเบียนเพราะเขาอาจจะคิดวําเขาไมํ ชอบท่ีจะเจ็บปุวย เขาไมํชอบที่จะรักษาโรงพยาบาลของรัฐก็ได๎ สะดวกท่ีจะเข๎ารับการรักษาที่คลินิก เอกชนก็ได๎ แตํในการท่ีทาํ ควบคกูํ นั โดย

260 ที่เราจะต๎องมีหลักประกันทางด๎านโรงพยาบาลของรัฐ ควบคูํกับการขออนุญาตทํางาน ของ แตํถ๎าพดู ถึงการรกั ษาท่ีโรงพยาบาล ไมํวาํ จะมคี นเถ่ือนเข๎ามา เจบ็ ปุายไมํสบายเข๎ามา ถามวําจะให๎จับ หรือเปลํานั้นคํอยวํากัน แตํเราต๎องรักษากํอน เสร็จแล๎วคํอยวํากัน การเจ็บปุวยของแรงงานตํางด๎าวสํวน ใหญจํ ะเจ็บปุวยรนุ แรงบางที่รักษาเสร็จแล๎ว มีคํารักษาพยาบาลออกมาของทางแพทย๑ ก็ไมํสามารถเบิกได๎ ของแรงงานตํางด๎าว ตัวเลขในปีงบประมาณ 2559 ของโรงพยาบาลภาครัฐในจังหวัดสงขลาอยูํท่ี 14,000,000 บาท เร่ืองโรคติดตํอ ในการตรวจสุขภาพกํอนที่จะข้ึนทะเบียนแรงงานตํางด๎าวได๎ต๎องมีการ ตรวจสขุ ภาพกํอนการตรวจแรงงานตาํ งด๎าว เชํน เอก็ ซเรยป๑ อด ตรวจปสั สาวะ ตรวจเลือด และยังมีการให๎ กนิ ยาตัวหนงึ่ เพ่ือท่ีจะให๎พยาธเิ ทา๎ ช๎างมนั วง่ิ ออกมาในกระแสเลือดถึงจะเจาะแล๎วเอาไปตรวจเจอ ถ๎าไมํกิน ยาตัวน้ี ถึงเจาะไปก็มองไมํเห็นให๎พยาธิตัวน้ันที่ทําให๎เป็นโรคเท๎าช๎าง เพราะฉะนั้นถ๎าแรงงานตํางด๎าวไป ตรวจในคลินิกธรรมดา จะตรวจไมํเจอโรคนี้ สํวนโรคท่ีพบ เชํน วัณโรค โรคเท๎าช๎าง และมีสารเสพติด สํวนใหญํปัญหาของโรงพยาบาลที่เจอคือไมํได๎ข้ึนทะเบียนมากํอน พอท๎องมาซื้อประกัน 1,600 บาท เพื่อท่ีจะคลอดหรือวําเป็นโรค พอเป็นโรคท่ีต๎องรักษาตํอเนื่อง เขาก็จะพากันมาประเทศไทยได๎เลยมาซื้อ 1,600บาท เพราะทนี่ ่รี ักษาดี จํายแคํ 1,600 บาทกร็ ักษาได๎ตลอดเลย ประเด็นของที่คนตํางชาติไปใช๎สิทธิประกันสังคมแล๎วไมํมีสิทธิอาจจะมีปัญหาตรงที่ แรงงานตางชาติในกรณีบัตรสีชมพูหมดอายุเข๎าก็กลับประเทศเข๎าไปแล๎วพอเข๎ามาใหมํ บ๎างคร้ั งใน พาสปอร๑ตทมี่ าใหมจํ ะมีชอื่ ไมํตรงกับของเกํากับการข้ึนทะเบียนสังคมไว๎แล๎วพอข้ึนพาสปอร๑ตใหมํมาช่ือไมํ ตรง นามสกุลไมํตรง วันเดอื นปีเกดิ ไมตํ รง พอไมํตรงทางประกนั สงั คมพอข้ึนทะเบียนเมื่อช่ือสกุลไมํตรงกับ ของเดิมประกันสังคมจะข้ึนเลขทะเบียนใหมํสิทธิประกันสังคมก็จะไมํตํอเน่ือง เม่ือกับตัวเขาจะมีเลข ประกันสังคมสองเลขเพราะฉะนั้นทางประกนั สังคม ต๎องใหป๎ ระเทศหลักประเทศต๎นทางของเขาทําหนังสือ บอกวําพาสปอร๑ตเกํากับอันใหมํเป็นบุคคลคนเดียวกันเราถึงจะมาโยงข๎อมูลตรงนี้ให๎เขาได๎ ถ๎ามันเป็นคน ละเลขบตั รสทิ ธิของเขาตรวจนก้ี จ็ ะใช๎สิทธิไมํได๎ ปญั หานี้ตอ๎ งให๎ประเทศต๎นทางรับรองวําพาสปอร๑ตสองอัน น้ีเปน็ บุคคลคนเดยี วกัน (3) มิติอาหาร ในชุมชนมีตลาดท่ีมีวัตถุดิบที่เพียงพอที่ชาติอาเซียนสามารถนําไปประกอบเป็นอาหาร ประจาํ ถ่นิ ของตนเองได๎ และเขาก็สามารถทานอาหารไทยที่ขายในบริเวณนั้นได๎ (4) มิตกิ ารศึกษา ภายในชุมชนทําเทียบเรือประมงใหมํสํวนใหญํเป็นแรงงานประมงตํอเนื่องสัญชาติ กัมพูชาทีน่ บั ถอื ศาสนาอิสลามและมีศูนย๑เรียนรู๎ เพ่ือเด็กและครอบครัวแรงงานเพื่อนบ๎าน ช่ือ“ศูนย๑สวัสดิ ภาพและธรรมาภิบาลแรงงานประมงสงขลา” เป็นการบูรณาการทั้ง 5 หนํวยงาน ประกอบด๎วย องค๑การ สะพานปลา กระทรวงเกษตรและสหกรณ๑ กรมสวสั ดกิ ารและคุ๎มครองแรงงาน สมาคมวางแผนครอบครัว

261 แหํงประเทศไทยศูนย๑อภิบาลผ๎ูเดินทางทะเลสงขลา (บ๎านสุขสันต๑) และบริษัท เจริญโภคภัณฑ๑อาหาร จํากดั (มหาชน) หรือ ซพี ีเอฟ และได๎มีการลงนามในข๎อตกลง หรือเอ็มโอยู โดยศูนย๑แหํงนี้จึงจัดต้ังขึ้นเพื่อ มํุงพัฒนาคุณภาพชีวิตของแรงงานภาคประมงที่ถูกกฎหมายและครอบครัว ภายในศูนย๑มีการจัดสรรพื้นท่ี เป็น 4 สํวน เพ่ือให๎การดําเนินโครงการมีประสิทธิภาพ คือห๎องเรียนสําหรับเด็กตํางด๎าว ห๎องละหมาด ห๎องพยาบาล ห๎องเอนกประสงค๑ซ่ึงรวมถึงศูนย๑ติดตอํ ประสานงาน หอ๎ งประชุมและหอ๎ งสมดุ “เด็กในศูนย์สวัสดิภาพและธรรมาภิบาลแรงงานประมงสงขลาท่ีรับจะมีหลายช฽วงวัย ตั้งแต฽ 4 ปี ถึง 14 ปี คือมีเด็กมาก็รับหมด ก็จะดูแลเขาด฾านการศึกษา ให฾ความรู฾ เตรียมความพร฾อมก฽อน เข฾าส฽ูโรงเรยี น สําหรับเดก็ ที่เข฾ามา ถา฾ ผ฽านเกณฑ์ และเขาจะมีความประสงคท์ ่ีอยากจะเข฾าศึกษาต฽อ ก็ส฽งไป ยังโรงเรยี น ในปีน้ีก็ส฽งไปศึกษาต฽อที่โรงเรียน 7 คน ศึกษาต฽อในระดับอนุบาล จํานวน 3 คน และก็ศึกษา ตอ฽ ในระดบั ประถมศึกษาปีที่ 1 จํานวน 4 คน” (ครูผ๎ูสอนศูนย๑สวัสดิภาพและธรรมาภิบาลแรงงานประมง สงขลากลาํ วเมือ่ วันที่ 8 มถิ ุนายน 2560) สิทธิของเด็กตํางด๎าวก็จะได๎รับสิทธิเหมือนกับเด็กไทยทุกอยําง เพียงแคํเด็กไมํมีสัญชาติ ไมํมีทะเบียนราษฎร๑ ถ๎าเด็กเข๎ามาในโรงเรียนในระบบก็รับหมด แตํปัญหาก็คือเด็กกลุํมไมํมีบัตรศึกษา เหมือนกับเด็กของเรา ตรงน้ีกระทรวงก็ให๎สิทธิกับเด็กกลํุมน้ี กําหนดเลขของเขามาจากเด็กตํางด๎าว เพอื่ ท่จี ะรบั สทิ ธเิ หมือนเด็กของเรา เชนํ พวกอาหารกลางวัน ก็เหมือนเด็กไทย เด็กตํางด๎าวคือเด็กตํางด๎าว จะมี 2 กลํมุ คือเด็กทีพ่ อํ แมํเขา๎ เมอื งมาถูกกฎหมายกับเด็กตํางด๎าวที่พํอแมํเข๎ามาปกติ ซ่ึงแรงงานตํางด๎าว เด็กเขาเรียกวําผู๎ติดตามซ่ึงมีอายุไมํเกิน 15 ปี ก็จะได๎รับสิทธิตามพํอแมํ ทีนี่เด็กต๎องข้ึนทะเบียน พ.ร.บ. 38/1 ต๎องมีฐานจดทะเบียนประวัติ เขาเรียกวํา พ.ร.บ. 38/1 ทีนี่พออยูํในเขตพ้ืนที่ไหนมันก็เป็นสิทธิ พน้ื ฐานจะออกมาบอกวาํ ยังไงก็ต๎องเรียน ถา๎ เค๎าประสงคท๑ จ่ี ะเรยี น เปน็ หนา๎ ท่ขี องรัฐบาลไทย ก็เป็นเหตุจูง ใจอกี อยาํ งหนง่ึ ที่เขา๎ มาบา๎ นเราทีนีม่ ปี ัญหาวําเด็กบางคนที่ข้ึนทะเบียน พ.ร.บ. 38/1 ไว๎จังหวัดสงขลา พอ ย๎ายไปอําเภออื่น จังหวัดอื่น ก็ย๎ายแบบไมํถูกต๎อง ซ่ึงท่ีจริงการย๎ายแรงงานตํางด๎าวต๎องแจ๎งออกจาก ทะเบียนราษฎรที่สงขลากํอน นายทะเบียนก็จะเซ็นแจ๎งออก เม่ือไหรํท่ีไปเข๎าบ๎านเลขท่ีเกําของนายจ๎าง ใหมํมันจะได๎ข๎อมูลที่ตรงกับความเป็นจริง ไปใช๎ข๎อมูลหลอก ทุกวันนี้มันไมํจริง เพราะเขาไมํได๎แจ๎งออก เพราะฉะนั้นพอเป็นอยํางน้ี เขาเลยกําหนดพระราชบัญญัติกลําวไว๎วําแตํเดิมไมํมีโทษ นายจ๎างก็ต๎องแจ๎ง ออกภายใน 15 วัน ถ๎าไมํแจ๎งออกก็ปรับไมํเกิน 100,000 บาท คือเอาปัญหาสภาพปัจจุบันมาบอกเป็น พระราชกาํ หนด ขอ๎ มูลตวั นี้มนั กเ็ หลื่อมลํา้ กันอยํู ประเด็นการเรียนร๎ูภาษาที่หลากหลาย ตอนนี้จะรองรับเข๎าสํูอาเซียนก็จะมีครูตํางชาติ เข๎ามาสอนภาษาไมํวําจะเป็นภาษาอังกฤษ สํวนใหญํจะจ๎างเข๎ามาสอนเด็ก โรงเรียนท่ีมีความพร๎อม มากกวาํ นน้ั ก็จะเปิด 3 หลักสูตร เชํน ภาษาจีน อังกฤษ และภาษาอื่น เป็นความพร๎อมของแตํละโรงเรียน โดยได๎รบั การอดุ หนุนจากท๎องถิ่น (5) มติ กิ ารมงี านทาและมีรายได้

262 “มองว฽าชาติอาเซียนมาไม฽มีผลกับการทํางานของแรงงานไทย เน่ืองจากส฽วนใหญ฽ชาติ อาเซียนทํางานที่คนไทยจะไม฽ค฽อยทํา ทําให฾เป็นการขาดแคลนแรงงาน แล฾วคนต฽างด฾าวเป็นคนขยัน ไม฽ เลือกงาน งานบางอย฽างคนไทยไม฽ชอบ เช฽น ทําเกษตรกรรม หรือทําสวน ส฽วนใหญ฽ตอนนี้จะเป็นชาติ อาเซียน แล฾วก็แรงงานประมง ซึ่งงานในลักษณะน้ีคนไทยจะไม฽ทํา เพราะคนไทยส฽วนใหญ฽มีการศึกษาสูง ส฽วนใหญก฽ เ็ รยี นหนังสอื มากจงึ เลือกงานกนั ” (เจา๎ หน๎าทจ่ี ากเทศบาลนครสงขลากลําวเม่ือวันท่ี 8 มิถุนายน 2560) สวํ นรายได๎ในชุมชนก็จะไดร๎ ายได๎ตรงจากการขายของและกบ็ า๎ นเชาํ เกดิ การมงี านของ คนชมุ ชนมกี ารขายของได๎ และมีลูกคา๎ เพิ่มขนึ้ (6) มติ ิครอบครวั ไมํมีผลกระทบตํอความสัมพันธ๑ในครอบครัว บางครอบครัวคนไทยก็มีการแตํงงานกับ ชาตอิ าเซียน (7) มติ ิชุมชน และการสนบั สนุนทางสงั คม การชํวยเหลือเกื้อกูลซึ่งกันและกันของสมาชิกในชุมชน การมีสํวนรํวมในกิจกรรมทาง สังคมของสมาชิกในชุมชนของชาติอาเซียนด๎วยกันเองแตํละชาติจะมีมากหากเขาได๎อยํูรวมกัน สามารถ รวมตัวกันได๎ ในสํวนกิจกรรมท่ีรํวมกับคนไทยในชุมชนยังมีน๎อย อาจจะเน่ืองจากการที่เขาต๎องทํางาน ตลอดท้ังวันเพื่อที่จะหารายได๎ จึงไมํมีเวลา เว๎นแตํงานบุญ งานกุศล เข๎าวัดในวันพระใหญํ รํวมงานบวช งานศพของเพอ่ื นคนไทย และทําอาหารใสํปน่ิ โตฝากเพอื่ นบ๎านไปทําบุญ เปน็ ต๎น (8) มติ ิศาสนาและวัฒนธรรม สํวนใหญํชาติอาเซียนก็จะเป็นกัมพูชา พมํา พวกเขาอยูํในชุมชนมา 10 กวําปี บางคน เข๎ามาแตํงงานกับคนไทย มีลูกหลานกันก็ไมํมีปัญหาอะไรกัน สํวนมากนับถือศาสนาเดียวกันทํากิจกรรม รํวมกันได๎ เชํน สงกรานต๑เขาก็ทําบุญเหมือนกับเรา ทําบุญเป็นครอบครัว ความสัมพันธ๑ของคนในชุมชน กับแรงงานก็มีความสัมพันธ๑ที่ดีตํอกัน คุยกัน อยูํรํวมกันได๎ด๎วยการให๎ชาวตํางชาติที่พูดภาษาไทยได๎เป็นผ๎ู สื่อสาร (9) มติ ิความปลอดภยั ในชีวติ และทรพั ย์สิน ภายในชมุ ชนไมมํ ีปัญหาอาชญากรรม หรือปัญหารุนแรงทางสังคม มีเพียงการสํงเสียงดัง ของชาตอิ าเซยี นชํวงเยน็ ๆมักรวมตัวกินเหลา๎ ภายหลงั เสร็จภารกจิ จากงาน แตไํ มํมีปัญหารุนแรงแตอํ ยํางใด (10) มติ สิ ิทธแิ ละความเปน็ ธรรม

263 ชาติอาเซียนมีความเสมอภาคทางสังคมในชุมชนและมีจิตอาสา เชํน ในการรํวมรณรงค๑ การรักษาความสะอาดในชุมชน เกบ็ ขยะ (11) มิติส่งิ แวดล้อม ทรัพยากร/ พลงั งาน หนํวยงานที่รับผิดชอบควรมีมาตรการด๎านส่ิงแวดล๎อมบริเวณของที่พักอาศัยของชาติ อาเซียน มีการชีแ้ จง วางแนวทางการใชท๎ รพั ยากรที่ค๎มุ คําและถูกสขุ ลักษณะ เพ่อื การอยํูรํวมกันที่ดีของคน ในชุมชนและชาตอิ าเซยี น ทผ่ี าํ นมาไมมํ ีการพดู คุยกันในประเด็นการจัดการภยั พิบัติ 4) มาตรการ กลไกเพ่อื การคุม้ กนั ผลกระทบทางสังคม (1) ควรมีการตระหนักถึงความรับผิดชอบของนายจ๎างตํอการดูแลชาติอาเซียนทั้ง ด๎านมนุษยธรรม ความเป็นอยํู สุขภาพอนามัย รายได๎ การใช๎แรงงานและความเป็นธรรมตามหลักสิทธิ มนุษยชน (2) ภาครัฐโดยหนํวยงานหลักที่รับผิดชอบแตํละด๎าน องค๑กรภาคเอกชน ประชา สังคมต๎องมีแนวทาง มาตรการท่ีชัดเจน บูรณการการทํางานรํวมกันสํงตํอข๎อมูลอยํางทันตํอสถานการณ๑ เพ่ือเป็นการปอู งกนั แกไ๎ ขปัญหา (3) จัดกิจกรรมรํวมกันภายในชุมชนอยํางตํอเน่ืองเพ่ือให๎ชาติอาเซียนและคนใน ชุมชนได๎รจู๎ กั กัน เออ้ื อาทรระหวํางกันกํอใหเ๎ กดิ สมั พันธภาพภายในชมุ ชน 4.13.2.2 กลุ่มชาติอาเซยี น ชาติอาเซียนที่ให๎การสัมภาษณ๑เป็นเพศชาย ร๎อยละ 83.33 รองลงมาเป็นเพศหญิง ร๎อย ละ 16.67 สํวนใหญํ อายุ 41 - 50 ปี ร๎อยละ 50.00 รองลงมาอายุ 31 - 40 ปี ร๎อยละ 33.33 และ มากกวํา 60 ปีข้ึนไป ร๎อยละ 16.67 ตามลําดับ ชาติอาเซียนสํวนใหญํนับถือศาสนาพุทธ ร๎อยละ 66.66 รองลงมานับถือศาสนาอิสลามและคริสต๑ ร๎อยละ 16.67 เป็นชาวกัมพูชาและพมํา ร๎อยละ 50.00 สํวน ใหญํสมรส ร๎อยละ 83.33 รองลงมาเป็นโสด ร๎อยละ 16.67 มีจํานวนสมาชิกในครอบครัวจํานวน 3 - 7 คน รอ๎ ยละ 66.67 รองลงมามสี มาชิกนอ๎ ยกวาํ 3 คน ร๎อยละ 33.33 ทําหน๎าท่ีเป็นหัวหน๎าครอบครัว ร๎อย ละ 66.67 รองลงมาเปน็ สมาชกิ ในครอบครัว ร๎อยละ 33.33 สําเร็จการศึกษาระดับประถมศึกษา ร๎อยละ 66.67 รองลงมาระดับมัธยมศึกษา ร๎อยละ 33.33ประกอบอาชีพประมงตํอเนื่อง (คัดปลา)และผ๎ูใช๎ แรงงาน/รับจ๎างทั่วไป ร๎อยละ 33.33 และอาชีพประมงและกํอสร๎าง ร๎อยละ 16.67 มีรายได๎ ในลําดับที่ เทํากัน 5,001 - 10,000 บาท และ10,001 - 15,000 บาท ร๎อยละ 50.00ระยะเวลาทํางาน/อาศัยใน ชุมชน 5 – 15 ปี ร๎อยละ 50.00 รองลงมาน๎อยกวํา 5 ปี ร๎อยละ 33.33 และ16 - 25 ปีร๎อยละ 16.67 ตามลําดับ เข๎ามาทํางานในไทยโดยผํานนายหน๎า ร๎อยละ 66.67 รองลงมาญาติแนะนํา ร๎อยละ 33.33 ชาติอาเซยี นสวํ นใหญเํ ข๎ารํวมกจิ กรรมทางศาสนา ร๎อยละ 83.33 และไมํเข๎ารํวมกิจกรรมในชุมชน ร๎อยละ 16.67

264 1) สถานการณพ์ นื้ ฐาน “การเปิดเป็นประชาคมอาเซียนในวันท่ี 31 ธ.ค. 58 การดําเนินชีวิตในชุมชนไม฽ได฾มี ผลกระทบอะไรใช฾ชีวิตได฾เหมือนเดิม การดําเนินชีวิตไม฽ได฾มีความแตกต฽างกับก฽อนการเปิดเป็นประชาคม อาเซียน เพราะตัวเองสามารถดํารงชีวิตได฾อย฽างเหมือนเดิมตามปกติไม฽ได฾มีการเปลี่ยนแปลงอะไร ” (แรงงานชาติพมาํ กลําวเมือ่ วันท่ี 7 มิถุนายน 2560) หลงั จากที่ประเทศไทยได๎เปิดให๎ชาติอาเซียนข้ึนทะเบียนเข๎าทํางานถูกต๎องตามกฎหมาย ทาํ ใหช๎ าตอิ าเซยี นตอ๎ งการทํางานในประเทศไทยมากขนึ้ เพราะไมํตอ๎ งการจบั กุมจากเจา๎ หน๎าที่ตํารวจ และ คําใช๎จํายในการเข๎ามาทํางานน๎อยลง เพราะไมํต๎องผํานนายหน๎า และไมํมีผลตํอการตัดสินใจของทํานใน การเข๎ามาทํางานหรือพักอาศัยอยูํในชุมชนนี้ เพราะเป็นงานท่ีต๎องใช๎แรงงาน ไมํต๎องใช๎ทักษะท่ีเป็น แรงงานมีฝมี ือ “ส฽วนใหญ฽ถ฾าเป็นกัมพูชาท้ังชายและหญิงจะทํางานในประเภทกิจการประมงต฽อเน่ือง เชน฽ การคดั แยกปลา การตดั หัวปลา ส฽วนพม฽าผ฾ูชายทํางานในประเภทกิจการประมง ผู฾หญิงทํางานรับจ฾าง ทํางานบ฾าน” (แรงงานชาตพิ มํากลําวเม่อื วนั ที่ 7 มถิ นุ ายน 2560) ท่ีผํานมาโดยสํวนใหญํเข๎ามาทํางานในประเทศไทย 2 – 10 ปีบางราย 20 ปี เพื่อ ต๎องการทาํ งานหารายไดเ๎ ลยี้ งครอบครัว สํงเงินกลับไปให๎ครอบครัว เพื่อสร๎างบ๎าน เป็นทุนประกอบอาชีพ คา๎ ขายและสํงเปน็ ทุนการศึกษาของบุตร เมอื่ ประเทศไทยเปดิ ให๎ชาตอิ าเซยี นขึ้นทะเบียนเขา๎ ทาํ งานถูกต๎องตามกฎหมายไมํได๎มีผล ตอํ ระยะเวลาการเข๎ามาทาํ งานและพักอาศยั ในชุมชนภายหลังเปิดให๎ชาติอาเซียนข้ึนทะเบียนถูกต๎อง แตํมี ผลทาํ ให๎งานนอ๎ ยลงและรายได๎กล็ ดลงตามดว๎ ย เน่ืองกิจการประมงไมํสามารถเดนิ เรอื ได๎ “ปัญหาอาชญากรรมต฽าง ๆ ที่เกิดในชุมชน ไม฽เก่ียวข฾องกับแรงงานชาวต฽างชาติ เน่ืองจากชาติอาเซียนต฾องทํางานเกือบทั้งวัน ทํางานล฽วงเวลาเพ่ือหารายได฾ จึงไม฽ค฽อยได฾มีส฽วนร฽วมกับ ชุมชน หรือคนไทยในพน้ื ที่มากนัก ชาติอาเซียนมีความร฾ูสึกดีท่ีได฾เข฾ามาทํางานในประเทศไทย เน่ืองจากมี รายได฾ส฽งกลับประเทศ ส฽วนท่ีพักอาศัยในชุมชนพวกตนจะอยู฽กันเป็นกล฽ุมชาติเดียวกันเป็นส฽วนใหญ฽ ” (แรงงานชาติพมาํ กลําวเม่ือวนั ที่ 7 มิถุนายน 2560) 2) ความครอบคลมุ ทางสังคม ชาติอาเซียนสามารถเข๎าถึงสิทธิขั้นพื้นฐานได๎ถ๎าได๎ขึ้นทะเบียนถูกต๎อง เชํน สามารถเข๎า รับการรักษาพยาบาลที่โรงพยาบาล บุตรสามารถเรียนรํวมกับคนไทยโดยทั่วไปได๎ โดยเมื่อถามถึง ความร๎ูสึกเป็นสํวนหน่ึงของชุมชน กลุํมตัวอยํางร๎ูสึกเฉยๆ เนื่องจากมักจะอยูํรวมกลํุมกับคนชาติเดียวกัน มากกวําไมคํ ํอยได๎มีโอกาสรวํ มกิจกรรมของชุมชน นอกจากเปน็ งานบุญ ประเพณตี ามหลกั ศาสนา

265 “เราสามารถไหว฾วานคนไทยไปทําธุระส฽วนตัวแทนท฽านได฾เป็นบางเรื่อง เช฽น ไปซ้ือของ ดูแลคนในครอบครัว เฉพาะคนที่เป็นนายจ฾างเรา หรือว฽าที่เราสนิทเท฽าน้ันท่ีสามารถไหว฾วานได฾แต฽ถ฾าหาก เป็นเรื่องเงินก็ยังจะไม฽ไว฾วางใจกันหากมีเหตุสุดวิสัยก็กล฾าที่จะขอความช฽วยเหลือจากคนไทย เนื่องจาก ต฾องการความช฽วยเหลือจริงๆ อยา฽ งทันที” (แรงงานชาตกิ ัมพชู ากลาํ วเมอื่ วนั ที่ 12 มถิ ุนายน 2560) สาํ หรบั ความรส๎ู ึกเมื่อพบเจา๎ หนา๎ ท่ีตาํ รวจ ทหาร หรอื เจ๎าหนา๎ ท่จี ากภาครฐั ชาตอิ าเซียน เห็นวํา หากได๎ขนึ้ ทะเบียนเป็นแรงงานท่ีถกู ตอ๎ งตามกฎหมายก็จะไมํกลวั ตาํ รวจ เจา๎ หนา๎ ที่ 3) ผลกระทบทางสังคมเมื่อเขา้ สู่ประชาคมอาเซยี น (1) มิตทิ อี่ ยู่อาศยั มีความเพียงพอของสาธารณูปโภค (ไฟฟูา ประปา)และท่ีอยูํอาศัย แตํมีปัญหา สุขอนามัยในบางแหํง เชํน แพปลาที่มีแรงงานชาติอาเซียนอาศัยกันมากซ่ึงเป็นบริเวณเดียวหรือใกล๎กับ แหลํงคัดแยกปลา อาจมกี ารท้ิงส่ิงปฏิกูลลงในหลํงน้ําบริเวณนั้น สํวนที่สาธารณะในชุมชนที่มีแรงงานชาติ อาเซยี นซง่ึ ยงั ตอ๎ งการมีสนามใช๎ออกกาํ ลังกายหลงั เลิกงาน (2) มิติสุขภาพ หากข้ึนทะเบียนถูกต๎องยํอมสามารถซื้อบัตรประกันสุขภาพและได๎รับสิทธิในการเข๎า รับการรักษาพยาบาลในสถานพยาบาลตํางๆ และมีหนํวยงาน องค๑กรตํางๆให๎ความรู๎เร่ืองโรคติดตํอ โดยเฉพาะเมอื่ มภี าวะการแพรํระบาดของโรคติดตํอ ซ่ืงอาจจะติดตํอกันได๎ในชุมชนท่ีอยูํกันอยํางแออัด ไมํ ถูกสุขลกั ษณะ (3) มติ อิ าหาร ในชุมชนมีอาหารบริโภคที่มีความหลากหลายและเพียงพอตํอชาติอาเซียนในชุมชน ซึ่งสํวนใหญํจะซ้ือวัตถุดิบท่ีขายในตลาดชุมชนที่สามารถนําไปปรุงเพ่ือประกอบเป็นอาหารพื้นถิ่นกันเอง ซง่ึ เค๎าจะทาํ อาหารที่ไมํหลากหลายหรือหลายอยํางในการบริโภคแตํละม้ือ ตํางจากคนไทยแตํละม้ือต๎องมี อาหารหลากหลาย (4) มติ ิการศึกษา มกี ารเปิดโอกาสให๎เดก็ ตาํ งชาติสามารถเรยี นรวํ มกับเดก็ ไทย ในบางโรงเรียนมีการเรียน การสอนท่ีมภี าษาที่หลากหลาย สํวนสถานศึกษาเฉพาะกับลูกหลานชาติอาเซียนไมํมี นอกจากน้ีใสนพื้นท่ี ทําเทียบเรือประมงสงขลายังมีศูนย๑พัฒนาคุณภาพชีวิตกลุํมแรงงานประมงและครอบครัว มีการสอนท้ัง ภาษาไทยและภาษาองั กฤษเบอ้ื งตน๎ เพอ่ื เตรยี มความร๎ูให๎เดก็ สามารถเข๎าเรียนตํอในโรงเรียนของรัฐบาลได๎ ตํอไป มีการสอนสอนภาษากัมพูชา และการสอนดนตรีจากครูอาสาเพ่ิมเติม เพ่ือพัฒนาทักษะการอําน ออกเขียนได๎ อยูํรวํ มในสงั คมได๎

266 (5) มิติการมงี านทาและมีรายได้ แรงจูงใจท่ีทําให๎อยากจะเข๎ามาทํางานท่ีประเทศไทย เพราะเห็นวําประเทศไทยเป็น ประเทศทมี่ คี วามเจรญิ จงึ ตอ๎ งการเขา๎ มาหางานทาํ อยากมีรายได๎ท่ีสามารถสํงกลับไปให๎ครอบครัวได๎อยํางไมํ ลําบากนักหากไมํเลือกงาน บางรายให๎ญาติซึ่งมาทํางานที่ประเทศไทยอยูํกํอนแล๎วให๎เขาชํวยหาแหลํงงาน และชวํ ยตดิ ตอํ ประสานงานด๎านเอกสารเพ่อื สามารถเขา๎ มาประเทศไทยได๎ (6) มติ ชิ ุมชน และการสนับสนุนทางสงั คม ในการใช๎ชีวิตรํวมกับคนไทยไมํได๎มีปัญหาอะไร มีการชํวยเหลือเก้ือกูลซ่ึงกันและกันและมี สํวนรํวมในชุมชนตามแตํโอกาส เชํน การรณรงค๑ของเทศบาล เพ่ือนบ๎านคนไทยให๎ชํวยยกของ หรือชํวยตัด ตน๎ ไม๎ภายในบริเวณบ๎าน บางรายเลําวํามีเพื่อนคนไทยที่ทํางานอยํูด๎วยกันหลายคนก็มีสามีหรือภรรยาเป็นคน เขมร สําหรบั บางคนไมํคํอยรจ๎ู ักกับคนไทยไมํได๎ทํากิจกรรมรํวมกับคนไทยเพราะต๎องทํางานต้ังแตํเช๎าจนถึงคํ่า สํวนใหญํจะใช๎เวลาอยูํกับพรรคพวกของตัวเองที่เป็นพมําและเห็นวําคนไทยเป็นคนมีน้ําใจและเคยให๎ความ ชํวยเหลอื กับคนพมําตัวเองเคยเหน็ คนไทยชํวยคนพมาํ ท่ีโดนรถชน ชํวยบอกเส๎นทางและให๎คํารถด๎วยก็มี สํวน ทเี่ ป็นแรงงานกํอสร๎างจะมแี รงงานตํางชาติในไซทง๑ านมาก แตํจะแยกกลมุํ คนละชาตอิ อกจากกนั ไมยํ งํุ เกย่ี วกนั (7) มิติศาสนาและวฒั นธรรม มีความซึมซับในวัฒนธรรมไทยโดยไมํรู๎ตัว เน่ืองจากมีความแตกตํางของศาสนา วัฒนธรรม ของแตํละชาติไมมํ ากนกั ในบางวดั คนไทยและคนพมําจะนั่งรํวมทําพิธีกรรมทางศาสนาท่ีศาลาเดียวกันโดยให๎ พระของไทยทําพิธีกรรมทางศาสนากํอนแล๎วตํอด๎วยพระของพมํา ชาวไทยและชาวพมําสามารถดํารงชีวิตได๎ อยาํ งไมมํ ีปัญหาอะไร ได๎รํวมกิจกรรมสําคัญทางศาสนากับคนไทย เชํน ทําบุญเดือนสิบ วันสงกรานต๑ บ๎านสุข สนั ต๑เคยนิมนต๑พระมาทําพธิ ที างศาสนาใหก๎ ับคูํบาํ วสาวของชาวกมั พูชา แรงงานตาํ งชาตบิ างครอบครัวนับถือศาสนาอิสลามจะพากันไปละหมาดท่ีมัสยิดบ๎านบน ทุกวันศุกร๑เพราะเป็นวันละหมาดใหญํและมีการทํากิจกรรมรํวมกับครอบครัวในวันรายอซ่ึงเป็นวันสําคัญ ของทางศาสนาอิสลาม โดยสามารถละหมาดรํวมกับคนไทยไมํได๎อยาํ งไมํมปี ัญหา (8) มิติความปลอดภัยในชวี ติ และทรัพยส์ ิน ไมํคํอยมีปัญหาเพราะตํางฝุายตํางระมัดระวังรักษาทรัพย๑สินของตนเองและเงินท่ีได๎จาก การทาํ งานบางคนจะเก็บไวท๎ ี่บ๎าน ซึ่งไมมํ เี งนิ สญู หาย (9) มิติสทิ ธิและความเป็นธรรม

267 ได๎รับความเสมอภาคทางสังคมในชุมชนตามสิทธิและหน๎าที่ท่ีมีอยูํ หากเป็นเมื่อเข๎ามา ทาํ งานคร้งั แรกทีย่ ังเข๎ามาไมํถกู กฎหมายหากไปเดนิ ตลาดจะโดนตาํ รวจเรียกเสียคําปรับบํอยมากประมาณ ตอนนน้ั จะกลวั ตาํ รวจมาก แตํหลงั จากมบี ตั รถูกต๎องตามกฎหมายกไ็ มํมีความกลวั ตาํ รวจเหมอื นเม่ือกํอน (10) มติ ิการเมือง สามารถรํวมแสดงความคิดเห็นในการทํากิจกรรมภายในชุมชนได๎อยํางคนไทยท่ัวไป มี การให๎ความรด๎ู า๎ นกฎหมายและสิทธิหนา๎ ทีโ่ ดยกระทรวงแรงงานและศูนย๑อภบิ าลผู๎เดนิ ทางทะเล (11) มติ สิ ่งิ แวดลอ้ ม ทรพั ยากร/พลงั งาน มีการใช๎ทรัพยากรท่ีมีอยูํในชุมชนอยํางคุ๎มคําและมีการประหยัดพลังงาน เนื่องจากต๎อง เสียคํานํา้ คําไฟของทพ่ี กั อาศยั 4) มาตรการ กลไกเพ่อื การคมุ้ กันผลกระทบทางสงั คม (1) ให๎การชวํ ยเหลอื ชาตอิ าเซียนในการขึน้ ทะเบยี นให๎ถกู ต๎องตามกฎหมาย (2) ชวํ ยเหลือในการเดนิ ทางผํานแดนเพื่อกลับบา๎ น โดยไมตํ ๎องรอใหถ๎ งึ ชํวงเทศกาล (3) การมสี ํวนรวํ มระหวํางคนไทยและคนอาเซยี น และการสรา๎ งความเขา๎ ใจระหวาํ ง คนในชุมชน อภปิ รายผลการศกึ ษาพื้นท่ี สสว.12 จงั หวัดสงขลาเปน็ จงั หวัดหนึ่งทมี่ ีชาติอาเซยี นเข๎ามาทาํ งานเปน็ จํานวนมาก ท้งั ชาติ อาเซียนสัญชาติกัมพูชา พมําและลาว ประเภทที่ผํานการพิสูจน๑สัญชาติทั้งหมด แรงงานตํางด๎าวตาม บันทึกความเข๎าใจระหวํางรัฐตํอรัฐ (MOU) เน่ืองจากการเป็นศูนย๑กลางทางเศรษฐกิจของภาคใต๎ ซ่ึง แรงงานท่ีเข๎ามามีความหลากหลายและแตกตํางกันไปตามประเภทความต๎องการและขนาดของกิจการ จังหวัดสงขลามีทําเทียบเรือขนาดใหญํ เรือประมงจํานวนมากหมุนเวียนเข๎ามาเทียบทําเพื่อขนถํายสินค๎า มแี พปลาของเอกชนต้ังอยํตู ลอดแนวทะเลสาบสงขลา จังหวัดสงขลามีการครอบครองเรือประมงมากที่สุด ดงั นั้น จงึ มกี ารใช๎แรงงานภาคประมงเปน็ จาํ นวนมากและสํวนใหญเํ ป็นชาติอาเซียนท้ังบนเรือและสํวนของ การคัดแยก โดยเฉพาะอยํางย่ิงลูกจ๎างท่ีทํางานบนเรือประมงนอกนํานน้ํายังเข๎าไมํถึงสวัสดิการและสิทธิ ประโยชนซ๑ งึ่ เปน็ สิทธิแรงงานข้นั พืน้ ฐานเทาํ ที่ควร บริเวณพื้นที่อําเภอเมือง จังหวัดสงขลาซึ่งเป็นพ้ืนท่ีแรงงานประมงอาศัยอยํูอยําง หนาแนํน แบํงเป็น กลุํมลูกเรือประมง และแรงงานประมงตํอเนื่อง 3,500 คนกลํุมแรงงานท่ีเส่ียงในการ เข๎าสูํวงจรการค๎ามนุษย๑ อาทิ เชํน แรงงานกํอสร๎าง กลํุมผู๎ใช๎แรงในอุตสาหกรรมอื่นๆ เกือบ 20,000 คน นอกจากนบี้ ริเวณทําเทียบเรอื ยงั มีกลมํุ แรงงานสตรี 1,200 คน กลํมุ แรงงานเดก็ ตํางด๎าวทมี่ อี ายุระหวําง

268 4-15 ปี 50 คน และครอบครัวเด็กตํางด๎าว 320 คน จึงต๎องอาศัยการทํางานอยํางบูรณาการของทุกภาค สํวนทั้งภาครัฐ เอกชน NGO และผ๎ูมีสํวนได๎เสียในภาคการประมงท้ังระบบ ประกอบด๎วย องค๑กรสะพาน ปลา กระทรวงเกษตรและสหกรณ๑ กรมสวัสดิการและคุ๎มครองแรงงาน สมาคมวางแผนครอบครัวแหํง ประเทศไทย ศูนย๑อภิบาลผ๎ูเดินทางทะเลสงขลา (บ๎านสุขสันต๑) และบริษัทเจริญโภคภัณฑ๑อาหารจํากัด (มหาชน) หรือซีพีเอฟ ได๎รํวมพิธีลงนามบันทึกความรํวมมือในการขับเคลื่อนนโยบายการปูองกันการค๎า มนุษย๑ในระดับจังหวัดและระดับท๎องถิ่นให๎มีประสิทธิผล โดยรํวมมือกันกํอต้ัง \"ศูนย๑พัฒนาคุณภาพชีวิต กลํุมแรงงานประมงและครอบครัวข้ึน ท่ีทําเทียบเรือประมงสงขลา จังหวัดสงขลา\" ระยะเวลาดําเนินการ เป็นเวลา 5 ปี(2558-2563)การจัดตง้ั คณะกรรมการศูนย๑ฯ แหํงนี้ มีองค๑การสะพานปลาเป็นประธาน โดย มีวัตถุประสงค๑หลัก 5 ประการ ได๎แกํ1) การสร๎างเครือขํายอาสาสมัครแรงงานตํางด๎าวและสร๎าง สภาพแวดล๎อมที่ดีเอื้อตํอการให๎บริการ ค๎ุมครอง ปูองกัน ผู๎ท่ีเสี่ยงหรือผ๎ูที่ตกเป็นเหย่ือการค๎ามนุษย๑ 2) รํวมสํงเสริมและสนับสนุนการขับเคลื่อนนโยบายการปูองกันการค๎ามนุษย๑ ในระดับจังหวัด และระดับ ท๎องถิ่น 3) เป็นศูนย๑การเรียนเด็กตํางด๎าว แรงงานตํางด๎าวและครอบครัวได๎เรียนรู๎ อบรม และสํงเสริม อาชีพ 4) เปน็ ศูนย๑ให๎การดแู ล พยาบาล คัดกรองโรคเบือ้ งต๎นและประกอบศาสนกจิ แกํกลํุมแรงงานประมง ตํอเน่ืองและครอบครัวของแรงงานตํางด๎าว และ 5) เป็นศูนย๑ประสานงานรับแจ๎งเร่ืองร๎องทุกข๑ท่ีไมํได๎รับ ความเปน็ ธรรมของแรงงาน โดยศูนยด๑ ังกลาํ วแบํงเปน็ 4 สวํ นดงั นี้ ศนู ยป๑ ระสานงาน ห๎องพยาบาล ศนู ย๑เรียนเพ่ือเด็ก และครอบครัวแรงงานเพ่ือนบ๎านโดยนํามาเรียนหนังสือภายในศูนย๑ มีการสอนท้ังภาษาไทยและ ภาษาอังกฤษเบ้ืองต๎น เพื่อเตรียมความร๎ูให๎เด็กสามารถเข๎าเรียนตํอในโรงเรียนของรัฐบาลได๎ตํอไป มีการ สอนสอนภาษากมั พูชา และการสอนดนตรีจากครูอาสาเพม่ิ เตมิ เพือ่ พัฒนาทกั ษะการอํานออกเขียนได๎ อยํู รํวมในสังคมได๎ ทั้งนี้ เด็กตํางชาติจากศูนย๑ฯ สามารถผํานเกณฑ๑และเริ่มเข๎าเรียนที่โรงเรียนเทศบาลในปี การศกึ ษา 2560 ได๎ 5 คน ศนู ยฯ๑ จะเปดิ ใหท๎ ั้งเด็กและผ๎ูปกครองมาเรยี นรวํ มกนั โดยจะสอนความร๎ูท่ัวไป การกินอยํู ความปลอดภัย รวมถึงการเสริมทักษะวิชาชีพ เพ่ือนําไปประกอบอาชีพในอนาคต ซึ่งเด็ก บริเวณน้ีสํวนใหญํจะเป็นชาวกัมพูชานับถือศาสนาอิสลาม และอีกสํวนหนึ่งเป็นศูนย๑ปฏิบัติทางศาสนกิจ หรือห๎องละหมาด เพ่ือพัฒนาคุณภาพชีวิตของแรงงานประมงและครอบครัวให๎ดีขึ้น ยังสามารถปูองกัน การค๎ามนุษย๑ และตัดวงจรการค๎าแรงงานเด็กได๎ในระดับหน่ึงด๎วย อีกท้ังเป็นศูนย๑กลางสําหรับสร๎าง เครือขํายอาสาสมัครชํวยเหลือแรงงานตํางด๎าว และเพ่ือรองรับกิจกรรมชํวยเหลือและเยียวยา ให๎ แกํ แรงงานทตี่ กเปน็ เหยอื่ การค๎ามนุษยแ๑ ละครอบครวั ของแรงงาน รวมถึงปูองกนั ปญั หาท่จี ะเกิดขนึ้ ในอนาคต การรํวมกันต้ังศูนย๑ฯ น้ีมีประโยชน๑หลายด๎าน ทั้งให๎ความรู๎ด๎านสุขภาพ การพัฒนา คุณภาพชีวิต เน่ืองจากคนกลุํมนี้เป็นกลุํมคนที่รอคอยโอกาส ท้ังด๎านการศึกษา และการพัฒนาคุณภาพ ชีวติ ให๎มคี วามเปน็ อยทูํ ดี่ ีขนึ้ นอกจากนี้ภายในศูนย๑ฯ มีห๎องพยาบาลให๎กับลูกเรือ แรงงานที่ได๎รับอุบัติเหตุ ฉกุ เฉนิ รวมถงึ ยาสามญั ประจําบา๎ น ทั้งยังมีการให๎ความร๎ูด๎านสุขภาพแรงงาน สิทธิขั้นพ้ืนฐานของแรงงาน รับเร่ืองร๎องเรียนการละเมิดสิทธิ คําจ๎าง การถูกกระทําจากนายจ๎าง ทําให๎ปัญหาตํางๆ ได๎รับการแก๎ไข

269 อยํางรวดเร็ว แรงงานสามารถเข๎าถึงหนํวยงานภาครัฐและภาคเอกชนได๎งําย ประกอบกับการท่ีศูนย๑ฯ น้ี ต้ังอยูํติดกับทําเรือประมง ทําให๎เข๎าถึงแรงงานได๎งําย โดยศูนย๑จะมีลํามชาวพมํา และชาวกัมพูชามา ชํวยกันส่ือสาร ทําให๎การส่ือสารเข๎าใจและงํายข้ึนแรงงานประมงไว๎วางใจศูนย๑ฯ ให๎เป็นท่ีพึ่งพิงแรงงาน อยํางแท๎จรงิ \" นอกจากนี้ได๎มีนําการประเมินผลการดําเนินงานของศูนย๑ฯ ในปีแรก ไปใช๎เป็นข๎อมูลใน การกําหนดกลยุทธ๑แผนงานของปีที่ 2 ที่จะมํุงเน๎นทํางานเชิงรุกมากข้ึน มุํงเน๎น 4 ประเด็นหลัก ได๎แกํ 1.) การสร๎างความร๎ูความตระหนักในหน๎าท่ีของผู๎ประกอบการ และสิทธิของแรงงานข๎ามชาติในสถาน ประกอบการในจังหวัดสงขลามากขึ้น 2.) การพัฒนาคุณภาพชีวิตของแรงงาน ทั้งสภาพแวดล๎อมในท่ี ทาํ งาน และท่ีอยอํู าศัย 3.) การเพิ่มโอกาสทางการศึกษาของลูกหลานแรงงานให๎เข๎าสูํระบบการศึกษาของ ไทย 4.)การสงํ เสริมอาชีพเพื่อเพ่มิ รายได๎และลดคําใช๎จาํ ยในครัวเรือน ตลอดจนจัดกิจกรรมเพ่ือสร๎างความ ใกล๎ชดิ ระหวํางสมาชิกในครอบครวั ของแรงงานข๎ามชาติ โดยมีเปาู หมายให๎แรงงานข๎ามชาติและครอบครัว ดาํ รงชีวิตอยํูรํวมกบั คนไทยอยาํ งมคี วามสุข และได๎รบั การปฏบิ ตั ิตามหลกั สิทธมิ นษุ ยชน ภายหลังวันที่ 31 ธันวาคม 25558 ประชากรชาติอาเซียนที่เข๎ามาทํางานหรือพักอาศัย ในพื้นท่ีชุมชนมีจํานวนลดลงบ๎าง เน่ืองจากภายหลังเปิดประชาคมอาเซียนจะมีการจัดระเบียบกฏเกณฑ๑ ข๎อบังคับที่ต๎องใช๎เอกสารหลักฐานและความถูกต๎องของชาติอาเซียนมากขึ้น กลํุมชาติอาเซียนท่ีเข๎ามา ทาํ งานหรอื พกั อาศยั ในในชมุ ชนสํวนใหญํเข๎ามาทํางานประเภทประมงตํอเน่ือง ซึ่งจะเป็นแรงงานชายชาว กัมพูชา อาจจะมีผ๎ูติดตามท่ีเป็นภรรยาและบุตรบ๎าง ระยะเวลาที่กลํุมชาติอาเซียนเข๎ามาทํางานหรือพัก อาศัยไมํได๎ยาวนานกวําเดิม เนื่องจากจากการที่มีข๎อบังคับท่ีเครํงครัดในการเดินเรือประมงทําให๎เรือออก ทะเลลดลง ปริมาณงานลดลงโดยเฉพาะกิจการประเภทประมงตํอเน่ืองท่ีต๎องคัดปลา ตัดหัวปลาและ แรงงานประมง บางรายสงํ เงินกลบั บา๎ นเพอื่ สร๎างบ๎าน ลงทุนประกอบอาชีพค๎าขายก็จะไมํกลับมาทํางานที่ ประเทศไทย แรงงานจะกลับบ๎านเกือบทุกปี เพ่ือนําเงินไปให๎ครอบครัวลงทุนประกอบอาชีพและเป็น ทุนการศึกษาของบุตร ตํางกับกํอนปี 2558 แรงงานดังกลําวไมํคํอยได๎กลับบ๎านจะกลับบ๎านปีละครั้งชํวง เทศกาลสงกรานตเ๑ ทาํ น้ัน การใช๎ชีวิตในชุมชนทั้งคนไทยและชาติอาเซียนภายหลังเปิดประชาคมอาเซียนไมํมีการ เปล่ยี นแปลง เนอ่ื งจากไมํไดม๎ ีปฏิสมั พันธม๑ ากนกั ตาํ งคนตํางมีวิถีชีวติ ของตนทั้งความเป็นอยูํและภาระการ ทํางาน สํวนใหญํไมํมีปัญหาอาชญากรรมท่ีรุนแรงในชุมชน มีเพียงทะเลาะวิวาท ลักเล็กขโมยน๎อย กํอ ความรําคาญบา๎ ง ในสวํ นชุมชนมีความหลากหลายทางเชื้อชาติและภาษาเพิ่มข้ึน สํวนด๎านวัฒนธรรมจะมี ความคล๎ายคลึงกนั เนอื่ งจากชาติอาเซียนสวํ นใหญํนับถอื ศาสนาพทุ ธ มีประเพณีและวัฒนธรรมที่คล๎ายคลึง กับเรา กลํุมชาติอาเซียนในชุมชนไมํมีความแตกตํางจากพวกเรา เนื่องจากท้ังกัมพูชา พมําตํางนับถือ ศาสนาพทุ ธ ขนบธรรมเนียมประเพณีที่คล๎ายกับคนไทย โดยเฉพาะพ้ืนที่ที่เก็บข๎อมูลสํวนใหญํเป็นกัมพูชา ท่ีนบั ถอื ศาสนาอิสลาม กลมุํ ชาติอาเซียนในชุมชนสามารถเข๎าถึงสวัสดิการข้ันพ้ืนฐาน เชํน การศึกษา การ รักษาพยาบาล รายได๎ และกระบวนการยุติธรรม ฯลฯ โดยภาพรวมไมํแตกตํางไปจากคนไทย ทั้งคนไทย

270 และชาตอิ าเซียนที่ทาํ งานหรือพักอาศัยในชุมชนตํางร๎ูสึกเป็นปกติไมํได๎มีการแบํงแยก เพราะพวกเขาไมํได๎ สร๎างความเดือดร๎อนให๎กับชุมชนและเข๎ารํวมกิจกรรมทางศาสนา งานบุญประเพณีเป็นบางโอกาส สามารถไหวว๎ านชาตอิ าเซยี นที่ทํางานหรอื อาศยั อยูใํ นชุมชนชนไปทําธรุ ะสวํ นตวั แทนเราได๎ในบางเรื่องท่ีไมํ สาํ คัญ จงั หวัดสงขลาเป็นหนงึ่ ในจงั หวัดท่ีมีนโยบายจดั โซนนิ่งในเรอื่ งทอี่ ยํอู าศัยของชาติอาเซียน โดยจะดําเนินการเข๎าไปจัดระเบียบสําหรับที่อยํูหรือชุมชนท่ีชาติอาเซียนอาศัยอยูํมากกํอน มีความ เพียงพอของสาธารณูปโภค (ไฟฟูา ประปา) การเขา๎ รับการตรวจสุขภาพหรือการรักษาพยาบาลชํวงแรกๆ สํวนใหญํจะพบโรคในวัยแรงงานท่ัวๆ ไป แตํตอํ มาจะเริ่มพบโรคเรอ้ื รงั เชํน ความดันโลหิตสูง ไขมันในเส๎น เลอื ด เป็นต๎น สิทธขิ องเดก็ ตํางด๎าวก็จะไดร๎ บั สิทธิเหมือนกบั เด็กไทย เพยี งแตํเด็กไมมํ สี ญั ชาติ ไมํมีทะเบียน ราษฎร๑ ถ๎าเด็กเข๎ามาในโรงเรียนในระบบก็รับหมด ในภาพรวมพื้นท่ีจัดเก็บข๎อมูลของชาติอาเซียนจะไมํมี ผลกระทบทางสังคมเมื่อเข๎าสํูประชาคมอาเซียน แตํทุกภาคสํวนควรมีแนวทางหรือมาตรการเชิงปูองกัน ปัญหาท่ีจะสํงผลตามมา ดังนี้ 1) ควรมกี ารบรู ณาการของหนํวยงานที่มีบทบาทและหนา๎ ทที่ ี่บงั คบั ใช๎กฎหมาย ใหก๎ าร ชํวยเหลือชาติอาเซียนในการขึ้นทะเบยี นใหถ๎ ูกตอ๎ งตามกฎหมาย สรา๎ งความรู๎ ความเขา๎ ใจทถี่ ูกต๎องแกํ ภาครฐั และผู๎ประกอบการในการแก๎ไขปัญหารวมทั้งให๎ความคม๎ุ ครองสิทธิลูกจา๎ งในกจิ การประมงทะเลมี ประสิทธภิ าพยง่ิ ขน้ึ 2) ควรมกี ารตระหนักถึงความรับผดิ ชอบของนายจา๎ งตํอการดแู ลชาติอาเซยี นท้งั ดา๎ น มนษุ ยธรรม ความเปน็ อยํทู ี่เหมาะสม สขุ ภาพอนามยั รายได๎ การใช๎แรงงานและความเป็นธรรมตามหลักสทิ ธิ มนษุ ยชน 3) ภาครฐั โดยหนวํ ยงานหลักท่ีรับผิดชอบแตลํ ะด๎าน องคก๑ รภาคเอกชน ประชาสังคมต๎องมี แนวทาง มาตรการท่ีชดั เจน บูรณการการทํางานรวํ มกนั สํงตอํ ข๎อมลู อยํางทันตํอสถานการณ๑ เพอ่ื เป็นการปูองกนั แก๎ไขปญั หา 4) หนวํ ยงานด๎านสาธารณสุขในพ้ืนท่ีควรมีการตดิ ตามดแู ลดา๎ นสขุ ภาพอนามยั แกํสมาชกิ ใน ครอบครวั ทต่ี ิดตามของชาติอาเซียนท้งั เด็กและสตรีอยํางตํอเน่อื ง 5) จดั กจิ กรรมรวํ มกนั ภายในชมุ ชนอยํางตอํ เน่ืองเพ่ือให๎ชาติอาเซียนและคนในชุมชนไดร๎ ู๎จกั กัน สรา๎ งความเขา๎ ใจระหวาํ งคนในชุมชน เออื้ อาทรระหวํางกนั กอํ ใหเ๎ กิดสัมพันธภาพภายในชมุ ชน

บทท่ี 5 สรปุ และอภปิ ายผล โครงการศึกษาชุมชนอาเซียนในประเทศไทย : มาตรการ กลไก เพ่ือการคุ้มกัน ผลกระทบ ทางสังคม มีวัตถุประสงค์เพ่ือศึกษาสถานการณ์และผลกระทบทางสังคมที่เกิดข้ึนในพ้ืนที่ท่ีมีชุมชน อาเซยี นอาศยั อยู่ และเพื่อสร้างมาตรการ กลไกเพื่อการคุ้มกันผลกระทบทางสังคมจากการอยู่ร่วมกัน ของชาติอาเซียนในประเทศไทย โดยการศึกษาที่เน้นเฉพาะผลกระทบทางสังคมท่ีส่งผลกระทบต่อ ประเด็นความมั่นคงของมนุษย์ ซ่ึงครอบคลุมกลุ่มเป้าหมายคนไทยและชาวอาเซียน ที่ทางานหรือ อาศัยอยู่ในพ้ืนท่ีชุมชนไทยเป็นสาคัญ คณะผู้วิจัยเลือกใช้วิธีวิทยาการวิจัยแบบผสานวิธี ( Mixed Methodology) โดยทาการเก็บรวบรวมข้อมูลท้ังเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ จากกลุ่มผู้ให้ข้อมูลท่ี สาคัญท้งั คนในชมุ ชนและคนชาติอาเซยี น เช่น ผนู้ าหรือผแู้ ทนชมุ ชน เจ้าหน้าท่ีรัฐท่ีเกี่ยวข้อง NGO และ องคก์ รอสิ ระท่ีดาเนินงานเก่ียวกับคนชาติอาเซียน เป็นต้น การศึกษาในครั้งน้ีเร่ิมจากการศึกษาเอกสาร เพื่อทาความเข้าใจในประเด็นต่าง ๆ ที่เก่ียวข้องกับโครงการศึกษาชุมชนอาเซียนในประเทศไทย จากนั้นเป็นการเก็บข้อมูลเชิงปริมาณด้วยการสารวจความคิดเห็นของกลุ่มเป้าหมายในพื้นท่ีจานวน 1,600 คน โดยใช้แบบสอบถาม เพื่อให้เข้าใจทัศนคติของคนไทยในชุมชนท่ีมีชาวอาเซียนอาศัยหรือ ทางานอยู่ในพ้ืนที่ ในส่วนของการเก็บข้อมูลเชงิ คุณภาพ การวิจัยฉบับนใี้ ชว้ ธิ ีการสัมภาษณ์ การจัดเวที การสนทนากลุ่ม การเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพมีประชากรกลุ่มเป้าหมายจานวน 258 คน แยกเป็น คน ไทย 179 คน คนต่างชาติ 79 คน จากชุมชนท่ีจาแนกตามเขตพื้นท่ีรับผิดชอบของแต่ละ สสว. ประกอบด้วย สสว.1 ตาบลท่าโขลง อาเภอคลองหลวง จงั หวดั ปทมุ ธานี สสว.2 ตาบลหนองก่ี อาเภอกบนิ บุรี จังหวัดปราจนี บรุ ี สสว.3 เทศบาลนครเจา้ พระยาสรุ ศักดิ์ อาเภอศรรี าชา จังหวัดชลบรุ ี สสว.4 ตาบลทา่ ทราย อาเภอเมือง จงั หวดั สมุทรสาคร สสว.5 ตาบลด่าน อาเภอกาบเชิง จงั หวัดสุรินทร์ สสว.6 ตาบลสาราญ อาเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น สสว.7 ตาบลมุกดาหาร อาเภอเมือง จงั หวัดมกุ ดาหาร สสว.8 ตาบลวัดไทร อาเภอเมอื ง จังหวัดนครสวรรค์ สสว.9 ตาบลแมป่ ะ อาเภอแม่สอด จงั หวัดตาก สสว.10 ตาบลศรภี มู ิ อาเภอเมือง จังหวัดเชยี งใหม่ สสว.11 ตาบลปากนา้ อาเภอเมือง จงั หวดั ระนอง สสว.12 เทศบาลนครสงขลา อาเภอหาดใหญ่ จงั หวดั สงขลา

254 5.1 สถานการณ์และผลกระทบทางสงั คมทเี่ กดิ ข้นึ ในพืน้ ทที่ ่มี ีชุมชนอาเซียนอาศัยอยู่ 5.1.1 สถานการณพ์ ื้นฐาน การยา้ ยถนิ่ ฐานของแรงงานมีสว่ นสนับสนุนอย่างมีนัยยะต่อการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ ไทยอย่างตอ่ เนอ่ื ง และสง่ ผลต่อการเปล่ยี นแปลงทางสงั คมเช่นกัน จากข้อมลู ของสานักบริหารแรงงาน ต่างด้าว กรมการจัดหางาน (2559) พบว่ามีชาวอาเซียนพักอาศัยอยู่ในประเทศไทย จานวน 3.5 - 4 ล้านคน โดยมีแรงงาน 2.7 ล้านคน มาจากประเทศเพื่อนบ้าน 3 ประเทศ ได้แก่ พม่า กัมพูชา และ ลาว ซ่ึงในจานวนดังกล่าวเป็นผู้จดทะเบียนแรงงานชาวอาเซียนและผู้ติดตามอย่างถูกกฎหมายเป็น จานวนประมาณ 1.5 ล้านคน และเป็นผู้ท่ีไม่ได้ขึ้นทะเบียนกับภาครัฐ จานวนมากกว่า 1 ล้านคน (ขอ้ มลู เดอื นกรกฎาคม พ.ศ. 2559) ท้ังนี้สถิติจานวนชาวอาเซียนเมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. 2559 ชาว อาเซียนที่ได้รับอนุญาตทางานท่ัวราชอาณาจักร มีจานวนท้ังส้ิน 1,476,841 คน และชาวอาเซียน 3 สัญชาติ ได้แก่ พม่า ลาว กัมพูชา ได้รับอนุญาตทางานตามมาตรา 9 มีจานวนทั้งส้ิน 1,290,574 คน ซ่ึงภูมิภาคท่มี ีอาเซยี นมากสดุ คือ ปริมณฑล จานวน 531,517 คน และจังหวัดท่ีมีชาวอาเซียนมากสุด คือ กรุงเทพมหานคร จานวน 256,232 คน ส่วนใหญ่เป็นแรงงานชาวพม่า กัมพูชา ลาว ฟิลิปปินส์ ชนกลุ่มน้อย/ชนเผ่าต่าง ๆ ได้แก่ กระเหรี่ยง ปะโอ ตองสู้/ยะไข่ กะฉิ่น มอญ และไทยใหญ่ (เป็นวัย แรงงาน อายุ 20 ปีขึ้นไป ท้ังเพศชายและเพศหญิง) ประเภทการทางาน ได้แก่ รับจ้างท่ัวไป คัดแยก ขยะ ลูกจา้ งแพปลา แม่บ้าน/ทางานบา้ น คนสวน พนกั งานโรงงานอตุ สาหกรรม พนักงานเสิร์ฟอาหาร กรรมกร/ก่อสร้าง และค้าขาย ชาวอาเซียนจากส่วนใหญ่ไม่เลือกงาน สามารถทางานได้หลากหลาย อาชีพ โดยจากการศึกษาพบว่าปัจจัยสาคัญที่ทาให้ชาวอาเซียนตัดสินใจจากบ้านเกิดมาทางานท่ี ประเทศไทยคือ รายได้/ค่าแรงสูงกว่าประเทศท่ีตนอยู่ อีกทั้งประเทศไทยก็มีความเป็นอยู่ท่ี สะดวกสบาย และคนไทยส่วนใหญ่ นอกจากจะไม่รังเกียจชาวอาเซียนแล้ว ยังมีการหยิบย่ืนน้าใจ ช่วยเหลือกูลซึ่งกันและกัน ในขณะท่ีระยะเวลาท่ีชาวอาเซียน เข้ามาทางาน ส่วนใหญ่มากกว่า 2 ปี แต่ก็มีบางส่วนที่มาทางานแบบเข้าๆ ออกๆ ประมาณ 3-6 เดือน ชาวอาเซียนอาเซียนมักจะกลับ ภมู ลิ าเนาเดมิ ในช่วงเทศกาลสาคญั คือ เทศกาลสงกรานต์ เป็นเวลา 1-2 เดือน จากผลสารวจข้อมูลเชิงปริมาณ พบว่า ก่อนการเปิดเป็นประชาคมอาเซียน ในวันที่ 31 ธ.ค. 58 กลุ่มเป้าหมายชุมชนส่วนใหญ่มีการเตรียมความพร้อมเพื่อรองรับผลกระทบจากประชาคมอาเซียน เช่น การเตรียมการดา้ นข้อมูลประชากร การเตรียมพร้อมด้านภาษาและสาธารณสุข เป็นต้น อย่างไรก็ตาม เมื่อมีการเข้าสู่ประชาคมอาเซียนในปลายปี 2558 พบว่า การเป็นประชาคมอาเซียนไม่ส่งผลโดยตรง ต่อการเปล่ียนแปลงและการดาเนินชีวิตของคนไทยในชุมชน รวมถึงไม่ส่งผลโดยตรงต่อการเพ่ิม จานวนชาวอาเซียนและ ไม่ส่งผลโดยตรงต่อระยะเวลาท่ีกลุ่มชาวอาเซียนเข้ามาทางานหรือพักอาศัย เนอ่ื งจากชาวอาเซียนเข้ามาก่อนที่จะมีการเปิดประชาคมอาเซียน อย่างไรก็ตามภายหลังจากการเปิด เป็นประชาคมอาเซียนพบว่า บางพื้นที่มีชาวอาเซียนเพิ่มข้ึน ชาวอาเซียนเข้ามาแบบถูกกฎหมาย มีเอกสาร/บัตรประจาตัวเพื่อแสดงตนมากยิ่งข้ึน ชาวอาเซียนที่ถูกกฎหมายเหล่านี้มีสิทธิ์ได้รับ สวัสดิการต่าง ๆ และการคุ้มครองมากขึ้น ทั้งด้านการค่าจ้างขั้นต่าท่ีเท่าเทียมกับแรงงานไทย บุตร หลานได้สิทธิในการเข้ารับการศึกษา และการรักษาพยาบาล เป็นต้น แต่ปัจจัยหลักในการเข้ามา

255 ทางานในประเทศไทยของชาวอาเซียนไม่ได้เป็นผลโดยตรงจากการเป็นประชาคมอาเซียน เนื่องจาก การเข้าสู่ประชาคมอาเซียนมีผลเพียงแค่ในเชิงความรู้สึกว่าเมื่อเป็นประชาคมแล้วก็จะสามารถไปมา หาสูก่ ันได้สะดวกมากข้ึน เศรษฐกิจการค้าจะเติบโตขึ้นและจะมีการจ้างแรงงานมากขึ้น และอาจจะมี ชาวอาเซียนมากข้ึนจากความร่วมมือระหว่างประเทศต่อกัน แต่สิ่งสาคัญท่ีทาให้เกิดการเปล่ียนแปลง มีชาวอาเซียนเพิ่มข้ึนคือการเปิดจดทะเบียนชาวอาเซียนเป็นเวลา 120 วัน ระหว่างวันท่ี 1 เมษายน 2559 ถึงวันที่ 29 กรกฎาคม 2559 ซึ่งแรงงานที่มาจดทะเบียน จะได้รับอนุญาตทางานตั้งแต่วันท่ี 1 เมษายน 2559 ถึงวันที่ 31 มีนาคม 2561 (กรมการจัดหางาน, 2559) กลุ่มชาวอาเซียนท่ีจดทะเบียน ได้ มี 2 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มที่มีบัตรสีชมพูและกลุ่มที่ถือเอกสารที่ประเทศต้นทางออกให้ โดยมีข้ันตอน การดาเนินการ คือ 1) ตรวจสุขภาพ 2) ชาระค่าธรรมเนียมการอนุญาตทางาน 3) ขออนุญาตทางาน ณ OSS /ได้รับใบอนุญาตทางานทันที ทั้งนี้ชาวอาเซียนท่ีถูกต้องตามกฎหมายเหล่านี้ก็ไม่จาเป็นต้อง หลบ ๆ ซ่อน ๆ อีกต่อไป สามารถได้ค่าจ้างท่ีเป็นธรรมมากขึ้นและเข้าถึงสวัสดิการต่าง ๆท่ีจาเป็น ด้วยเหตุนเ้ี องจึงอาจกล่าวได้ว่าการเป็นประชาคมอาเซียน เป็นเหมือนแนวทางแห่งความร่วมมือ เป็น ความตกลงระหว่างประเทศสมาชิกอาเซียนท่ีกาหนดกรอบความร่วมมือ เป้าหมาย หลักการ และ กลไกสาคญั ต่าง ๆ ภายในอาเซียน (กรมอาเซียน กระทรวงการต่างประเทศ, 2555) ที่จะส่งผลต่อการ เปลี่ยนแปลงในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งการเปิดจดทะเบียนแรงงานชาวอาเซียนคือกลไก หน่งึ ทแี่ สดงใหเ้ หน็ ว่าประเทศไทยให้ความรว่ มมอื ต่อการเป็นประชาคมอาเซยี น แม้ชาวอาเซียนเองก็รู้สึกว่าไม่ใช่การเปิดประชาคมอาเซียน แต่เป็นการเปิดจดทะเบียนชาว อาเซยี นทส่ี ่งผลโดยตรงทาให้พวกเขาอยู่อาศยั ในประเทศไทยได้อย่างสะดวกสบายข้ึน สามารถออกไป ใช้ชีวิตในพ้ืนที่สาธารณะได้โดยไม่ต้องกลัวเจ้าหน้าท่ีรัฐ โดยเฉพาะอย่างยิ่งตารวจอีกต่อไป ชาว อาเซียนมีความรู้สึกพอใจที่ได้เข้ามาทางานในประเทศไทยและเข้ามาพักอาศัยในชุมชน เพราะงาน ส่วนใหญ่ท่ีชาวอาเซียนทา เป็นงานของผู้ใช้แรงงาน และเป็นงานท่ีคนไทยไม่ค่อยชอบทากันแล้ว เช่น ในพืน้ ท่ี สสว. 11 จังหวดั ระนองพบวา่ เน่ืองจากลูกหลานคนไทยมกี ารศึกษาสูงขึน้ จงึ ไม่สนใจงานท่ีต้อง ใช้แรงงานมาก ด้วยเหตุนี้เองแรงงานประมงและแรงงานประมงต่อเนื่องจึงเป็นงานท่ีไม่สามารถหา แรงงานไทยได้ และจาเป็นต้องจ้างชาวอาเซียนแทน จึงเป็นเหตุให้ความต้องการชาวอาเซียนในสถาน ประกอบการต่าง ๆมีจานวนเพ่ิมมากข้ึน แต่อาจยกเว้นบางพ้ืนที่ เช่น พ้ืนที่ สสว. 7 พบว่า หลังการ เปิดประชาคมอาเซียนอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 31 ธันวาคม 2558 ไม่มีการเปลี่ยนแปลงมากนัก เน่ืองจากพ้ืนท่ีจังหวัดมุกดาหารถือเป็นเส้นทางเข้าออกของประชาชนท้ัง 3 ประเทศ ได้แก่ ไทย ลาว และเวียดนาม โดยชาวลาวเข้ามาทามาค้าขาย ท่องเที่ยวตามปกติ แต่จานวนแรงงานที่ถูกกฎหมาย อาจมีจานวนมากขึ้น โดยลักษณะการเข้ามาทางานของชาวลาว จะเข้ามาในระยะเวลาที่สั้นกว่า ประมาณ 3–6 เดือน หรือตามความพอใจ เนื่องจากสามารถเข้าออกได้สะดวกโดยมีพรมแดนติดกัน โดยมีแค่แม่น้าโขงขวางกั้น แตกต่างจากคนเวียดนาม ซ่ึงการเข้ามาทางานในประเทศไทยจะอยู่นาน กว่าอย่างนอ้ ย 1 ปี หรือตามทีก่ ฎหมายกาหนดเพอื่ กลับไปต่อวซี า่ และจงึ กลับมาทางานใหม่ ในส่วนของการใช้ชีวิตในชุมชนของคนไทยท่ีมีชาวอาเซียนทางานหรืออาศัยอยู่ในชุมชน พบว่าไม่ค่อยมีการเปลี่ยนแปลงและไม่ส่งผลกระทบมากนักต่อคนในชุมชน เพราะส่วนใหญ่ชาว อาเซียนจะอยู่กันเป็นกลุ่ม โดยในบางชุมชนนายจ้างจะเช่าบ้านให้ชาวอาเซียนอยู่กันเป็นกลุ่ม หรือใน

256 บางพื้นที่เช่นในพื้นที่ สสว. 6 จังหวัดข่อนแก่นมีการจัดโซนที่พักอาศัยชาวอาเซียน การพักอาศัยของ ชาวอาเซียนในชุมชนจึงดูเหมือนต่างคนต่างอยู่ ไม่ค่อยยุ่งเกี่ยวกัน แต่ก็มีปฏิสัมพันธ์กันบ้าง เช่น การ ย้มิ ให้กันหรือทักทายกนั บา้ งเวลาเจอหน้ากัน การรว่ มในงานเทศกาลประเพณีท่ีสาคัญทางศาสนาพุทธ อย่างไรกต็ ามในบางพื้นท่ีพบการเปลี่ยนแปลงที่ไม่น่าร่ืนรมย์ เช่น บางพ้ืนท่ีพบการลักขโมยผลไม้จาก ต้นไม้ของชาวบ้านในชุมชน ซึ่งอาจเกิดจากความรู้เท่าไม่ถึงการณ์การไม่เข้าใจธรรมเนียม วัฒนธรรม และกฎหมายไทยท่ีการเก็บผลไม้จากต้นไม้ของคนอ่ืนโดยไม่ได้รับอนุญาติเป็นสิ่งผิด ในขณะที่บาง พื้นที่ เช่น ในพื้นท่ี สสว. 10 คนไทยในชุมชนเป้าหมายรู้สึกถึงความเปล่ียนแปลงที่ไม่พิสมัย กล่าวคือ เม่อื ชาวอาเซยี นเขา้ มาพกั อาศัยเพิ่มข้ึน ความสกปรกของชุมชนมมี ากขน้ึ เช่นการมีจานวนขยะมากขึ้น การไมร่ ักษาความสะอาดบริเวณท่ีอย่อู าศยั ของชาวอาเซยี น การเกดิ ความแออัดในชุมชน และความไร้ ระเบียบของชุมชน เป็นต้น ในประเด็นนี้ถึงแม้ว่าในพื้นท่ี สสว. อื่น ๆ จะพบปัญหาความสกปรกที่ คล้ายเคียงกัน แต่ก็ไม่ได้ทาให้คนในชุมชนรู้สึกถึงการเปล่ียนแปลงที่เกิดข้ึน ซึ่งอาจเป็นไปได้ว่า ประเด็นด้านความสกปรกไม่ได้สร้างผลกระทบที่รุนแรงต่อคนในชุมชน แต่ถึงอย่างไรก็ตามประเด็น ด้านการรักษาความสะอาดอาจเก่ียวพันกับพฤติกรรมดั่งเดิมของชาวอาเซียน หรือความไม่มีจิต สาธารณะของชาวอาเซียนว่าสงิ่ ท่กี ระทาจะทาใหเ้ กิดความเดือดร้อนตอ่ ผู้อ่นื ในชมุ ชน ในอดีตเมื่อประมาณ 10 ปีก่อน ทัศนคติของคนไทยที่มีต่อชาวอาเซียนค่อนข้างจะเป็นไป ในทางลบ เช่น “ไม่กลัวเหรอ เขาชอบฆ่านายจ้าง ชิงทรัพย์ น่ากลัวนะ คนไทยชอบจ้างแรงงานต่าง ด้าว อันตราย\" หรือ \"หลบหนีเข้าเมืองผิดกฎหมาย แย่งงานคนไทย แพร่เช้ือโรคร้าย ภัยต่อความ ม่ันคง\" หรือแม้กระท่ังคาส่ังของผู้ว่าราชการจังหวัดระนองในอดีต เช่น หลังเวลา 20.00 น. ห้าม แรงงานขา้ มชาติออกนอกสถานที่ทางานหรือสถานที่พักอาศัย หากมีความจาเป็นต้องทางานหลังเวลา ห้ามหรือมีความจาเป็นเร่งด่วนอื่น ๆ จะต้องอยู่ภายใต้การควบคุมของนายจ้าง (อดิศร เกิดมงคล, 2550) แม้ว่าในปัจจุบันแนวคิดอคติในเชิงชาติพันธ์ุ ท่ีมองชาวอาเซียนว่าเป็นอันตรายต่อสังคมจะเร่ิม ลดลง แต่ก็ไม่ได้หมดไป โดยเฉพาะอย่างย่ิงเวลาเกิดอาชญากรรมในชุมชนท่ีมีชาวอาเซียนอาศัยอยู่ ชาวอาเซียนเหล่านี้อาจจะถูกตีตราว่าเป็นหนึ่งในกลุ่มผู้ต้องสงสัย อย่างไรก็ตาม จากการศึกษาพบว่า ในปัจจุบันคนไทยมองปัญหาอาชญากรรมในชุมชนอย่างมีเหตุผลมากข้ึน โดยไม่ไปกล่าวหาชาว อาเซยี นอย่างไร้หลักฐาน โดยส่วนใหญ่มีความเห็นว่าประเด็นปัญหาอาชญากรรมในชุมชนมีมาก่อนที่ จะมีชาวอาเซียนเข้ามาอาศัยอยู่ ในขณะที่ชาวอาเซียนจะไม่ค่อยกล้ากระทาความผิดเพราะกลัวถูก ส่งกลับและบางคนก็เขา้ มาแบบผิดกฎหมาย แต่ถ้าถามว่าชาวอาเซียนก่อปัญหาอาชญากรรมบ้างไหม คาตอบคือมีบ้างที่เป็นอาชญากรรมท่ีรุนแรง เช่นคดีฆาตรกรรมนักท่องเท่ียวที่เกาะเต่าเม่ือปี 2559 แต่ส่วนใหญ่ชาวอาเซียนจะกระทาความผิดเล็ก ๆ ซ่ึงมีให้ได้ยินได้ฟังบ่อยคร้ัง เช่น การทะเลาะวิวาท การลกั เลก็ ขโมยนอ้ ย การไม่เคารพกฎจราจร เป็นต้น ในขณะท่ีชาวอาเซียนกลุ่มเป้าหมายท้ังหมดพูด เป็นทานองเดียวกันว่า ปัญหาอาชญากรรมที่เกิดขึ้นในชุมชนไม่เกี่ยวกับพวกเขา แต่คนไทยชอบมอง ว่าเกดิ จากการกระทาของชาวอาเซยี น อย่างไรก็ตามปญั หาเหลา่ นี้ลดลงจากแต่กอ่ นเยอะ เพราะหลาย ชุมชนได้มีการวางกฎ กติกา ในการอยู่ร่วมกันระหว่างคนไทยและชาวอาเซียน แต่นั้นก็ไม่ได้ หมายความว่าชาวอาเซยี นจะไม่ถกู ตตี ราในประเดน็ อืน่ ๆ เชน่ การถกู มองว่าเปน็ ผู้หลบหนีเข้าเมืองผิด กฎหมาย เข้ามาแย่งงานคนไทย เป็นภัยต่อความม่ันคงและเป็นตัวแพร่เชื้อโรคร้าย เป็นต้น (อดิศร

257 เกิดมงคล, 2550) นอกจากนั้นแล้วชาวอาเซียนยังต้องเผชิญความเสี่ยงจากการถูกกระทารุนแรงและ อาชญากรรม จากรายงานการศึกษาเก่ียวกับแม่สอด ซ่ึงจัดทาโดย International Rescue Committee และ Tufts University พบว่าในรอบปีที่ผ่านมา หน่ึงในห้าของแรงงานข้ามชาติถูก รดิ รอนสทิ ธิ หนง่ึ ในสบิ ถกู ทารา้ ยร่างกาย และหนึง่ ในหกเป็นเหยื่ออาชญากรรม ขณะท่มี ากกว่าหนึ่งใน สามของชาวอาเซียนมีที่อยู่อาศัยที่ไม่ปลอดภัยและไม่ถูกสุขอนามัย รายงานอื่น ๆ ระบุว่า ชาว อาเซียนมักถูกบังคับให้ทางานกับกระบวนการค้ายาเสพติดขนาดย่อม พวกลักลอบค้าอาวุธ และ อาชญากรรมอื่น ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งแรงงานที่ทางานข้ามชายแดน จึงเป็นเหตุผลทาให้ในเดือน มิถุนายน พ.ศ. 2553 รัฐบาลสหรัฐอเมริกาจัดให้ประเทศไทยอยู่ในกลุ่มที่ถูกเฝ้าระวัง (ระดับ 2) ด้าน การค้ามนุษย์ โดยระบุว่า มีการบังคับใหแรงงานข้ามชาติทางานบนเรืออวนลาก ในโรงงานแปรรูป อาหารทะเล และโรงงานผลติ เสอื้ ผ้าสาเร็จรูปราคาถูก (บุษยรัตน์ กาญจนดิษฐ์, อดิศร เกิดมงคล และ เสถยี ร ทันพรม. 2550) 5.1.2 ความครอบคลุมทางสังคม แนวคิดเก่ียวความครอบคลุมทางสังคมเป็นแนวคิดที่มีความสาคัญมากท่ีสุดในสภาวะการณ์ ของสังคมที่มีความแตกต่างหลากหลายในปัจจุบัน เป็นแนวคิดท่ีว่าด้วยเร่ืองการยอมรับเป็นสมาชิก ของสังคม เร่ืองความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลและการปฏิบัติต่อกัน รวมถึงการปฏิบัติในฐานะที่เป็น พลเมอื ง รวมถึงพ้นื ท่ีทางสงั คมที่มีความสาคัญและมีอิทธิพลต่อวิถีชีวิต ยังเป็นการปรับเปลี่ยนมุมมอง จากการท่ีมองประชาชนเป็นผู้รับมากกว่าผู้ปฏิบัติ มาเป็นการมองประชาชนเป็นพลเมืองที่มีความ กระตือรือร้น มีความเป็นอิสระและมีความรู้สึก จึงทาให้เกิดการมองภาพท่ีเป็นองค์รวมมากข้ึน โดย ขอบข่ายของการยอมรับเป็นสมาชิกของสังคมประกอบด้วย สิทธิพลเมือง การบริการของรัฐ ตลาดแรงงานและเครือข่ายสังคม เป็นต้น (Beck et al.,1997, 1998; Beck et al., 2001; ถวิลวดี บุรีกลุ , 2553; สุรสิทธ์ิ วชิรขจร, 2553) จากการสังเคราะห์ข้อมูล พบว่า สุรสิทธิ์ วชิรขจร (2553) และกระทรวงพัฒนาสังคมและ ความมั่นคงของมนุษย์ (2554) กล่าวว่า สาหรับในประเทศไทย การยอมรับเป็นสมาชิกชองสังคมเป็น สิ่งที่จะเกี่ยวข้องกับหลักของความเสมอภาคเท่าเทียมกัน รวมถึงโครงสร้างทางสังคมที่จะก่อให้เกิด สภาพการณ์ของความไม่เสมอภาคเท่าเทียมกัน โดยเป้าหมายหลักของมิติการยอมรับเป็นสมาชิกของ สังคมน้ี คือการครอบคลุมถึงบริการ ซึ่งจะเป็นผลจากการมีโครงสร้างพื้นฐานที่ดี สถานการณ์แรงงาน และลักษณะบริการหรือการสนองตอบทางวัตถุที่เป็นส่วนรวม โดยเฉพาะการดูแลเก่ียวกับกลไกที่จะ ก่อให¬เกิดการกีดกันหรือขัดขวางหรือลดระดับของการเอาเปรียบทางสังคมให้น้อยที่สุด เนื่องด้วย รูปแบบของการกีดกันทางสังคมที่มีความหลายหลาย โดยเฉพาะอย่างย่ิงการกีดกันทางสังคมในเชิง ของสถาบันและวัฒนธรรม หมายความว่า กลุ่มคนท่ีถูกทอดทิ้ง/กีดกัน เป็นกลุ่มคนที่มีลักษณะความ แตกต่างจากลุ่มคนอ่ืน ๆ ในสังคม (คนกลุ่มใหญ่) โดยจะมีลักษณะทางเชื้อชาติ ภาษา วัฒนธรรมท่ี แตกตา่ งจากคนอื่น หรอื คนหมู่มากในสงั คม ซึ่งความแตกตา่ งนถ้ี ือได้ว่าเป็นความแตกต่างที่คนหมู่มาก ในสังคมไมไ่ ดย้ อมรบั วา่ คนเหลา่ นี้คือ พลเมืองของสังคม ดังนั้นจึงทาให้ชนกลุ่มน้อยของสังคมไม่ได้รับ การดแู ล (Uma Kothari and Martin Minogue, 2002: 74-75)

258 ความครอบคลุมทางสงั คมคอื การยอมรบั เป็นสมาชิกของสังคมเ โดยสามารถพิจารณาได้จาก การเขาถึงการบริการทางสังคมของสมาชิกในสังคม และผู้ท่ีมีความขาดแคลนหรือผู้ด้อยโอกาส สามารถเขาถึงการบริการข้ันพ้ืนฐาน หรือการสนองตอบทางวัตถุที่เป็นส่วนรวมโดยเฉพาะการดูแล เกี่ยวกับกลไกท่ีจะก่อใหเกิดการกีดกันหรือขัดขวางการเข้าถึงบริการสาธารณะ และการลดระดับของ การเอาเปรียบทางสังคม ความครอบคลมุ ทางสังคมในการศึกษานี้มุ่งเน้นในเรื่องของการยอมรับว่าทุก คนที่อาศัยอยู่ในชุมชนเป็นส่วนหนึ่งของชุมชน โดยสามารถพิจารณาได้จากความไว้วางใจซ่ึงกันและ กนั ระหว่างคนในชุมชน และชาวอาเซียนท่ีอาศัยอยู่ในชมุ ชน จากการศึกษาเชิงปริมาณ พบว่า ประมาณ 1 ใน 3 ของประชากรกลุ่มเป้าหมาย ยอมรับว่า กลุ่มชาวอาเซียนที่ทางานหรือพักอาศัยในชุมชน ว่าเป็นสมาชิกของชุมชน ในขณะท่ีผลการศึกษาเชิง คุณภาพกไ็ ปในทิศทางเดียวกัน โดยสามารถอธบิ ายได้จากเหตุผล 5 ประการคือ (1) ต้องใชแ้ รงงานจากชาวอาเซียนเป็นสาคัญ เน่ืองจากประเทศไทยประสบปัญหาภาวะการ ขาดแคลนแรงงานท้ังด้านปริมาณและคุณภาพ หมายถึง ภาวะท่ีอุปสงคแรงงานมีมากกวาอุปทาน แรงงานภายใตคาจางและเงื่อนไขการจางงาน ณ ชวงเวลาหนึ่งๆ หรือ การขยายตัวของอุปสงคใน ตลาดแรงงานสูงกวาการขยายตัวของอุปทาน นอกจากการขาดแคลนในเชิงปริมาณแลวยังมีการขาด แคลนในเชิงคุณภาพ กลาวคือ ผูประกอบการไมสามารถหาแรงงานท่ีมีคุณสมบัติตามท่ีตองการได (Qualified worker) เนื่องจากทักษะของแรงงานไมตรงตอความตองการ ภายใตเง่ือนไขการจางงาน หนง่ึ ๆ ตลาดแรงงานไทยประสบปญหาแรงงานตงึ ตวั เพ่มิ ขึ้นตอเน่ืองอยางเห็นไดชัด สะทอนจากอัตรา การวางงานในไทยท่ีมีแนวโนมลดลงอยางตอเนื่องตั้งแตป 2550 (เสาวณี จันทะพงษ์และกรวิทย ตันศรี, 2554) รวมถึงเกิดจากทัศนคติในทางลบของแรงงานไทยตอการทางานประเภทท่ีใชทักษะต่า คา่ นิยมการทางานของแรงงานไทยที่ไม่นยิ มทางานหนกั แตช่ อบเรยี กร้องค่าจ้างสูงและสวัสดิการท่ีมาก ข้ึน เมื่อเทียบกบั ชาวอาเซยี นท่ีไมค่ อ่ ยเรยี กร้องอะไรมากมายนกั สง่ ผลให้นายจ้างนิยมจ้างชาวอาเซียน มากกว่าจ้างแรงงานไทย ฉะนั้นจึงเห็นได้ว่า เจตคติของคนไทยที่มีต่อชาวอาเซียนมีการเปลี่ยนแปลง ไปในทางทดี่ ีข้ึน แตอ่ าจไมใ่ ช่เพราะทักษะของชาวอาเซียนดกี วา่ แรงงานไทยแต่อาจเป็นเพราะภาวะจา ยอมจากการขาดแคลนแรงงานไทยทจ่ี ะทางานภายใตเ้ งอ่ื นไขการจา้ งงานของนายจ้างไทย (2) ความเป็นมนุษยธรรม กล่าวคือ มีความเห็นอกเห็นใจซึ่งกันและกันในฐานะของการเป็น มนุษย์ในสังคมเดียวกัน ด้วยเหตุนี้เอง คนไทยจึงไม่ค่อยคัดค้านการเข้าถึงสวัสดิการขั้นพื้นฐานของ กลุ่มชาวอาเซียนในชุมชน โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าเป็นแรงงานท่ีถูกกฎหมาย ซึ่งจะได้รับสิทธิ์ใน สวัสดิการต่าง ๆ เช่น การได้รับการศึกษาของบุตรหลาน การรักษาพยาบาล (โดยแสดงบัตรสีชมพู) หรือการเบิกประกันสังคมจากการทางานกับนายจ้าง และการได้รายได้ตามประกาศค่าแรงขั้นต่าท่ีไม่ แตกต่างไปจากคนไทย อย่างไรก็ตามปัญหาสาคัญอย่างหน่ึงที่อาจทาให้ลักษณะของความครอบคลุม ทางสังคมไม่สมบูรณ์แบบ คือ การศึกษาของเด็ก/บุตรหลานชาวอาเซียน ท่ีถึงแม้ว่าจะสามารถเข้า เรียนในโรงเรียนไทยได้ แต่จะได้รับใบรับรองผลการเรียน ไม่ใช่วุฒิการศึกษา สาหรับสิทธิอื่น ๆ เช่น การฝึกอาชีพ การเป็นสมาชิกกองทุนสวัสดิการชุมชน ยังไม่มีการให้โอกาสกับชาวอาเซียน เพราะ ปญั หาตา่ ง ๆ เช่น ระเบยี บในการเบกิ จา่ ยงบประมาณ

259 (3) เป็นวิถีชีวิตในกิจวัตรประจาวัน ท่ีต้องพบปะ/ทางานร่วมกัน รวมทั้งเข้าร่วมกิจกรรมทาง ศาสนา งานบุญประเพณีร่วมกัน เช่น การเข้าวัดทาบุญตักบาตรในวันสาคัญ รวมถึงประเพณีวัน สงกรานต์ ซึ่งชาวอาเซียน ส่วนใหญ่ให้ความสาคัญมาก โดยจะหยุดยาวเพ่ือกลับภูมิลาเนาทุกปีเป็น ระยะเวลา 1-2 เดือน ทั้งนี้เนื่องด้วยชาวอาเซียน ส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ จึงมีประเพณีและ วัฒนธรรมท่ีคล้ายคลึงกับประเทศไทย จนเกิดความรู้สึกกลมกลืนกับคนไทย อย่างไรก็ตามความ แตกต่างทางลักษณะทางกายภาพ อาหาร เคร่ืองสาอาง และสุขอนามัย พบว่า ยังมีความแตกต่างอยู่ บ้าง เช่น วัฒนธรรมดา้ นอาหาร มักจะรบั ประทานรสจัดและมีส่วนผสมของนา้ มันพืชในปริมาณมาก มี ท้ังแบบปรุงสุกและดิบ ซ่ึงไม่ค่อยถูกสุขอนามัยหรือมีโภชนาการอาหารไม่ครบ 5 หมู่ อีกทั้งชาว อาเซียน ส่วนใหญ่ที่เป็นชาวพม่าและกัมพูชา จะมีผลิตภัณฑ์เคร่ืองสาอางที่เป็นเอกลักษณ์ประจาตัว คือ แปง้ ทะนาคา ซึ่งทาให้สามารถจาแนกได้ครา่ ว ๆ ว่าใครคือแรงงานไทย ใครคอื ชาวอาเซยี น (4) อาศัยอยู่ร่วมกันมาเป็นเวลานาน อยู่ร่วมกันจนเกิดความกลมกลืน ความเคยชิน โดยเฉพาะลูกจ้างกับนายจ้าง จาเป็นต้องพึ่งพาอาศัยกันโดยบางคนสามารถพึ่งพากันได้เหมือน ครอบครัวเดียวกัน จากผลการศึกษาพบว่าส่วนใหญ่คนไทยกับชาวอาเซียนมีความไว้วางใจซ่ึงกันและ กนั ในระดบั หน่ึง โดยคนไทยกล้าที่จะไหว้วานชาวอาเซียนให้ทาธุระที่ไม่สาคัญ เช่น การไปซื้อของ/ไป จ่ายตลาด ไปเติมน้ามันรถมอเตอร์ไซด์ ไปบอกข่าวญาติบ้านใกล้เคียงหรือไปรับลูกหลานกลับจาก โรงเรยี น ในขณะเดียวกนั ชาวอาเซียนก็ให้ความไวว้ างใจคนไทย โดยเฉพาะอย่างย่ิงนายจ้าง ในการทา ธุระแทนชาวอาเซียนได้ เช่น การฝากส่งเงินให้ญาติ การฝากเติมเงินเข้าโทรศัพท์มือถือ การฝากบุตร หลานไว้ช่ัวคราว การฝากซื้อของใช้จาเป็นบางประเภท หรือการฝากส่งจดหมาย/เอกสารต่าง ๆ เป็น ต้น ความไว้วางใจซ่ึงกันและกัน แม้ว่าจะในระดับหนึ่งก็ตาม เป็นสัญลักษณ์แสดงให้เห็นถึงลักษณะ ความครอบคลุมทางสงั คมในชมุ ชนที่มชี าวอาเซียนอาศัยอยู่หรือทางานอยใู่ นพ้ืนที่ (5) ชาวอาเซียนส่วนใหญ่ไม่ได้สร้างความเดือดร้อนราคาญใจให้คนในชุมชน จึงไม่ถูกมองว่า เป็นภาระของชุมชน ในขณะเดียวกันชาวอาเซียน ก็รู้สึกว่าเป็นส่วนหน่ึงของชุมชนเช่นกัน โดยชาว อาเซียนสว่ นใหญ่มีความรูส้ กึ ว่าคนในชุมชนไม่เคยแบ่งแยกกัน มีน้าใจช่วยเหลือซึ่งกันและกัน และทา กจิ กรรมร่วมกนั ในชุมชนเสมอมาจนทาใหเ้ กิดการซึมซบั ในวัฒนธรรมชุมชนอย่างไม่รู้ตัว อย่างไรก็ตามบางพื้น เช่น พ้ืนท่ี สสว. 9 ถึงแม้ว่าคนในชุมชนจะยอมรับว่าชาวอาเซียนที่อยู่ อาศัยในชมุ ชนเปน็ สมาชิกของชุมชน แตก่ ็มคี นไทยบางส่วนไม่สามารถยอมรับได้ในพฤติกรรมของชาว อาเซยี น และมองกลุม่ คนชาวอาเซียนเหล่านีว้ ่าเปน็ ภาระของชมุ ชนดา้ นต่าง ๆ ได้แก่ (1) ด้านสาธารณสุข คือ ชาวอาเซียนถูกมองว่าเป็นพาหะของโรคบางอย่างท่ีกระทรวง สาธารณสุขปราบหมดสิน้ ไปจากประเทศแลว้ กลบั เข้ามาส่สู ังคมไทยอีก เช่น มาเลเรีย เท้าช้าง วัณโรค ทาให้เป็นภาระด้านงบประมาณของกระทรวงสาธารณสุขปีละหลายล้านบาท (อดิศร เกิดมงคล, 2550) (2) ด้านการศึกษา การที่โรงเรียนไทยอนุญาติให้ลูกหลานชาวอาเซียนเข้าเรียนร่วมกับ เด็กไทยหรือแม้แต่การจัดห้องเรียนพิเศษให้กับลูกหลานชาวอาเซียน ทาให้ภาครัฐต้องแบกภาระ

260 ค่าใช้จ่ายให้กับบุตรหลานเหล่าชาวอาเซียนเหล่าน้ัน ซึ่งอาจส่งผลทาให้งบประมาณของรัฐในการ พัฒนาการศึกษาเดก็ ไทยไมเ่ พยี งพอ (3) ด้านส่ิงแวดล้อม คือ การไม่รักษาสุขอนามัยส่ิงแวดล้อมโดยเฉพาะอย่างยิ่งบริเวณที่อยู่ อาศยั ท่ที างานและสถานที่สาธารณะบางแห่ง การมีวิถีชีวิตมีการเป็นอยู่ที่แออัด ไม่ถูกสุขลักษณะ ไม่ มีการจดั สภาพแวดลอ้ มที่เหมาะสม การทงิ้ ขยะเกลือนกลาด ทาใหเ้ กิดขยะมูลฝอยมากขึ้น จาพวกเศษ อาหาร ถงุ พลาสตกิ และน้าหมาก เป็นต้น (4) ปัญหาการทะเลาะวิวาทในวงเหล้าและ การก่ออาชญากรรมตั้งแต่ขั้นไม่นรุนแรงจนถึง การก่อคดีร้ายแรง เช่น การฆาตรกรรม การค้า/เสพสารเสพติด เป็นต้น ซ่ึงเป็นผลทาให้คนไทยใน ชุมชนบางส่วนรู้สึกถึงความไม่ปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินของตนเองเม่ือต้องใช้ชีวิตอยู่ร่วมกับ ชาว อาเซยี น อย่างไรก็ตามเมื่อพิจารณาถึงลักษณะความครอบคลุมทางสังคมในชุมชนที่มีแรงงานอาเซียน อาศัยอยู่ พบว่ายังมีความไม่สมบูรณ์แบบ เนื่องจากยังขาดประเด็นการมีส่วนร่วมสาธารณะของ แรงงานอาเซียนในชุมชน ซ่ึงเป็นประเด็นที่ผู้นาชุมชนในแต่ละพ้ืนท่ีมักจะมองข้าม Beck et al. (2001) ไดก้ ล่าวว่า ในมติ ิของการยอมรบั การเปน็ สว่ นหน่ึงของสังคมน้ี เมื่อพิจารณาคาว่า การรวมเข้า เป็นส่วนหน่ึง (inclusion) กับคาว่า การกีดกันออกไป (exclusion) มีความเก่ียวพันกันอย่างใกล้ชิด ในบริบทของคุณภาพสังคมเป็นการให้ความสาคัญกับสถานะของความเป็นพลเมือง ซ่ึงความเป็น พลเมืองเป็นเรื่องท่ีเกี่ยวกับความรับผิดชอบในการเข้าไปมีส่วนร่วมในเศรษฐกิจ การเมือง สังคม ระบบ วัฒนธรรมและสถาบัน การเข้าไปมสี ว่ นรว่ มในกจิ การสาธารณะน้ี ประกอบด้วย 3 มิติ ได้แก่ 1) ความสามารถในการมีปากเสียงและปกป้องความสนใจของตนเองซ่ึงเป็นปัจจัยทางกายภาพ 2) หลักประกันของพลเมืองในการแสดงออกในพ้ืนท่ีสาธารณะ 3) การมีส่วนร่วมด้วยความสมัครใจ ซ่ึง เป็นลักษณะเฉพาะบุคคล เปน็ ตน้ หากจะยอมรับแรงงานอาเซียนว่าเป็นสมาชิกคนหน่ึงในชุมชน ก็อาจจะต้องเปิดโอกาสให้ แรงงานอาเซียนเหล่านี้มีส่วนร่วมแสดงความคิดเห็นในการแก้ไขปัญหาภายในชุมชน ซ่ึงอาจรวมถึง การมีส่วนร่วมในการวางแนวทางแก้ไขปัญหาตา่ ง ๆในชมุ ชนและการมีสว่ นรว่ มในการลงมือปฏิบัติเพื่อ แก้ไขปัญหา อย่างไรก็ตามเน่ืองจากข้อจากัดในความเป็นพลเมือง แรงงานอาเซียนจะไม่สามารถเข้า มามสี ว่ นร่วมทางการเมือง 5.1.3 ผลกระทบทางสงั คมเมอื่ เขา้ สู่ประชาคมอาเซียน เม่ือมีการรวมกลุ่มประชาคมอาเซียนและมีการอนุญาติให้แรงงานอาเซียนสามารถทางานใน ประเทศไทยได้ ย่อมไม่สามารถที่จะหลีกหนีปัญหาที่เกิดข้ึนจากความหลากหลายทางสังคม วฒั นธรรม เชอ้ื ชาติ ศาสนาและภาษาได้ ไม่วา่ จะเปน็ ปัญหาอาชญากรรม ปญั หาความเล่ือมล้า ปัญหา การเข้าถึงสทิ ธ์ิบรกิ ารขนั้ พืน้ ฐาน ปัญหาสาธารณสุข ปัญหาการส่ือสาร ปัญหาสิ่งแวดล้อม เป็นต้น ซ่ึง ปัญหาเหล่านี้ล้วนส่งผลกระทบต่อความม่ันคงของมนุษย์ในท้ายท่ีสุด อันเป็นพ้ืนฐานสาคัญในการ

261 พัฒนาคนและสังคมให้มีคุณภาพและมีภูมิคุ้มกันต่อการเปลี่ยนแปลง ทันต่อเหตุการณ์ในภาวการณ์ ตา่ ง ๆ รอบดา้ น การวิจัยฉบับน้ีได้ประยุกต์ใช้องค์ประกอบความม่ันคงของมนุษย์ 12 มิติ ในปี พ.ศ. 2554 ของกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ (พม.) (2556: 4) ร่วมกับมหาวิทยาลัย ธรรมศาสตร์ (สานกั งานมาตรฐานการพฒั นาสงั คมและความมั่นคงของมนุษย์, 2556: 3) ทาการศึกษา มาตรฐานและพฒั นาตวั ชี้วัดความมัน่ คงของมนุษย์ โดยการทบทวนประมวลองค์ความรู้ กรอบแนวคิด ด้านความมั่นคงของมนุษย์ทั้งในประเทศและต่างประเทศ และการศึกษาข้อมูลเชิงคุณภาพ เพ่ือ กาหนดนยิ ามกรอบแนวคิดมาตรฐานและตัวชี้วัดความม่ันคงของมนุษย์ท่ีมีความเหมาะสม สอดคล้อง กับสถานการณ์ทางสังคมในปัจจุบันและแนวโน้มในอนาคต มีองค์ประกอบ 12 มิติ มาเป็นฐานใน การศึกษาผลกระทบทางสังคม อันหมายถึงความปลอดภัยของมนุษย์ หรือสมาชิกในสังคมที่ได้รับการ คุ้มครอง ดูแล และช่วยเหลือจากภาครัฐ ซ่ึงช่วยทาให้สมาชิกในสังคมหลุดพ้นจากความกลัวและ อันตรายต่าง ๆ ที่จะเกิดข้ึนในสังคม และสามารถดารงชีวิตอยู่ร่วมกันในสังคมได้อย่างมีความสุขและ สมบูรณ์ในทุก ๆ ด้าน จากการสังเคราะห์ข้อมูลพบว่า ในองค์ประกอบ 12 มิติด้านความมั่นคงของ มนษุ ย์ มีประเดน็ ผลกระทบทางสังคมทมี่ นี ัยสาคัญ 5 มติ ิ ดังน้ี (1) มิติที่อยู่อาศัย หมายถึง การมีที่อยู่อาศัยและสิทธิในการถือครองท่ีถูกต้องตามกฎหมาย และสิทธิในการครอบครอง มีการจัดระบบสาธารณูปโภคให้แก่สมาชิกใช้ร่วมกันได้อย่างเพียงพอ มี ความคงทนเป็นสัดส่วน ถูกสุขลักษณะและปลอดภัย จากการศึกษา พบว่า ทุกชุมชนเป้าหมายกาลัง เผชิญกบั ปัญหาสขุ อนามัยบรเิ วณท่พี ักอาศัยของชาวอาเซียน ท่ีไม่มีความเป็นระเบียบเรียบร้อย ไม่ถูก สขุ ลกั ษณะ มคี วามแออัด มีขยะมูลฝอยนานาชนิด สร้างความสกปรกให้แก่ที่พักอาศัย รวมถึงการบุก รุกพื้นท่ีรกร้างของเอกชนและพน้ื ที่สาธารณะ เช่น ชายคลองถูกชาวอาเซียนรุกล้า เพ่ือสร้างประโยชน์ แก่ตนเองและครอบครัวคนงานในการสร้างเพิงท่ีพักอาศัยชั่วคราว ในขณะที่ผลสารวจเชิงปริมาณก็ เปน็ ไปในทิศทางเดยี วกันคอื ประชากรกลุ่มเป้าหมายส่วนใหญ่ระบุว่าชุมชนมีปัญหาด้านความสะอาด หลงั จากการเขา้ สู่ประชาคมอาเซยี นและการมชี าวอาเซียนมาอาศยั อย่ใู นชมุ ชน (2) มิติด้านสุขภาพ หมายถึง การมีสุขภาพอนามัยท่ีดี มีหลักประกันด้านสุขภาพท่ีเหมาะสม เข้าถึงบริการทางสุขภาพได้ มีพฤติกรรมการดาเนินชีวิตมีความเสี่ยงน้อยต่อการเจ็บป่วยต่อร่างกาย และจิตใจ จากการศึกษา พบวา่ ชาวอาเซียนมีปัญหาดา้ นสขุ อนามัย เช่น เร่ืองโรคติดต่อท่ีเกิดจากการ ขาดการดูแลสุขอนามัยที่ดี ไม่สนใจในการป้องกันโรค อาทิ การฉีดวัคซีน การคุมกาเนิด การมี เพศสัมพนั ธท์ ีป่ ลอดภัย เป็นตน้ ซง่ึ ส่งผลต่อการกงั วลของคนในชมุ ชน วา่ ชาวอาเซียนอาจจะเป็นพาหะ นาโรคต่าง ๆ มาสู่ชุมชน ซ่ึงสอดคล้องกับผลสารวจเชิงปริมาณ โดยพบว่า ประชากรกลุ่มเป้าหมาย ส่วนใหญ่ มองว่าปัญหาโรคติดต่อเป็นผลกระทบท่ีเกิดจากประชาคมอาเซียนและการเข้ามาของชาว อาเซียน ในขณะเดียวกัน ชาวอาเซียนบางส่วนมักจะนิยมดูแลรักษาโรคด้วยตัวเองตามความเช่ือดั่ง เดิม หรือ ซ้ือยาจากร้านขายยาหรือร้านขายของชามารับประทานเอง ซ่ึงอาจไม่ตรงกับอาการของ ผปู้ ว่ ย โรคท่ีเปน็ จึงไม่หายขาดและเร้ือรงั

262 การอภิปรายผลจากงานวจิ ยั หลายชนิ้ ยืนยันสอดคล้องกันว่า แรงงานข้ามชาติที่เจ็บป่วยเพียง เล็กน้อยมักซ้ือยากินเอง ยกเว้นเม่ือเจ็บป่วยหนัก หรือประสบอุบัติเหตุร้ายแรง จึงจะใช้บริการจาก สถานพยาบาลของรัฐ แต่โดยส่วนใหญ่แล้วชาวอาเซียนนิยมท่ีจะไปรักษาที่คลินิก โดยจ่ายค่า รักษาพยาบาลเอง อย่างไรก็ตามผลกระทบท่ีสาคัญอีกอย่างหนึ่งด้านสุขภาพคือ เรื่องสถานพยาบาล ของรัฐไม่เพียงพอในบางพ้ืนที่ ทาให้โรงพยาบาลของรัฐบางแห่ง เช่น ในจังหวัดสมุทรสาครท่ี 80-90 เปอรเ์ ซ็นต์ เป็นผู้ป่วยชาวอาเซียน ส่งผลให้คนไทยหลีกเล่ียงท่ีจะเข้าไปรักษาพยาบาลในโรงพยาบาล รฐั เหลา่ นน้ั และตดั สนิ ใจเข้ารับการรักษาพยาบาลในโรงพยาบาลเอกชนแทน นอกจากนั้นแล้ว จากการประมวลผลการศึกษาที่เกี่ยวข้องกับสถานการณ์ปัญหาที่เกิดจาก การใชบ้ ริการสุขภาพของแรงงานข้ามชาติในสถานบริการของรัฐ พบว่ามีดังน้ี (1) บุคลากรไม่เพียงพอ ในการใหบ้ รกิ ารทั้งคนไทยและชาวอาเซียน (2) ปัญหาการส่ือสารกับชาวอาเซียน (3) อัตราการครอง เตียงของผู้ป่วยในของชาวอาเซียนสูง โดยเฉพาะอย่างย่ิง หากผู้ป่วยเป็นแรงงานผิดกฎหมาย โรงพยาบาลกจ็ ะไม่สามารถเกบ็ เงนิ จากผูป้ ว่ ยเหล่าน้ีไดเ้ พราะไมม่ หี ลักประกันสุขภาพ (4) ชาวอาเซียน ท่ีเข้าสู่ระบบประกันสังคม ส่วนใหญ่ขาดความเข้าใจเรื่องการเลือกสถานพยาบาลและการใช้สิทธิ์ (5) การพบท้ังโรคติดเชื้อและโรคเรื้อรังในแรงงานข้ามชาติ เช่น วัณโรคที่ดื้อยา โรคเท้าช้าง มาลาเรีย เบาหวาน ความดันโลหิตสูง และโรคเอดส์ เป็นต้น (6) ปัญหาอนามัยแม่และเด็กของชาวอาเซียนท่ี พบว่า ทารกแรกคลอดต้องเข้าไปอยู่ในห้องดูแลพิเศษจานวนมาก และมารดาจานวนหน่ึงก็ต้องอยู่ใน หอ้ งดูแลพเิ ศษเช่นกนั เพราะตดิ เช้ือบาดทะยัก (สานกั ขา่ ว Hfocus เจาะลกึ ระบบสขุ ภาพ. 2556) (3) มิติดา้ นการมีงานทาและรายได้ หมายถึง การได้งานทาที่ก่อให้เกิดรายได้เพียงพอต่อการ ใช้ชีวิต ไม่ก่อให้เกิดหน้ีสินท่ีไม่มีคุณค่าต่อตนเองและครอบครัว มีการออมท่ีเพียงพอต่อการดาเนิน ชีวติ มีความพึงพอใจต่อรายไดแ้ ละงานที่ทา จากการศึกษา พบว่าการท่ีชาวอาเซียนเข้ามาทางานหรือ พักอาศัยในชุมชน ทาให้เศรษฐกิจของชุมชนส่วนใหญ่ดีขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง กลุ่มเจ้าของกิจการ หอพกั /บ้านเช่า พ่อคา้ แมค่ ้า (อาหารสด ผัก เนือ้ หมู เส้ือผ้า เครื่องประดับ ร้านทอง) มีรายได้เพิ่มมาก ข้ึน เพราะชาวอาเซียนมีกาลังซ้ือมากข้ึนจากนโยบายค่าแรงข้ันต่า ซึ่งสอดคล้องกับผลสารวจเชิง ปริมาณท่ีพบว่า หลัง 31 ธันวาคม 2558 ประชากรเป้าหมายในชุมชน 70.66 เปอร์เซ็นยอมรับว่า เศรษฐกิจในชุมชนมีการเปลี่ยนแปลง อย่างไรก็ตาม ผลกระทบทางลบก็มีเช่นกัน โดยเฉพาะอย่างย่ิง ประเด็นความคิดเห็นที่สะท้อนว่า ชาวอาเซียนเข้ามาแย่งอาชีพของคนไทย เช่น เป็นวินมอเตอร์ไซค์ โดยให้บริการโทรเรียกรับ-ส่ง การเป็นเจ้าของกิจการร้านค้าต่าง ๆ โดยอาศัยการจ้างคนไทยเป็น เจ้าของบังหน้า อาทิเช่น เปิดร้านซ่อมโทรศัพท์ เปิดร้านขายอาหารตามส่ัง (เช่น หอยทอดสูตรพม่า) ร้านจาหน่ายของใช้พม่า อาชีพช่างตัดผม ช่างยนต์ ซ่ึงคนในพ้ืนที่มองว่าเป็นอาชีพท่ีสงวนสาหรับคน ไทยเท่านัน้ แตก่ ็ยงั มีชาวอาเซยี นทางานอาชพี ดงั กล่าวได้อย่างเสรีโดยไม่มีการเรียกกับภาษี ซ่ึงต่างกับ ผปู้ ระกอบการไทยทีต่ ้องปฏิบัติอยา่ งถูกต้องตามกฎหมาย อีกทั้งโรงงานอตุ สาหกรรมหลายแห่งไม่นิยม รับแรงงานคนไทยเข้ามาทางาน แต่กลับนิยมจ้างชาวอาเซียนมากกว่า ทาให้ชาวอาเซียนสามารถหา งานได้งา่ ยกวา่ คนไทย ประกอบกบั การมนี ายหนา้ ชว่ ยหางานใหโ้ ดยตรง ในขณะเดยี วกันโรงงานในเขต พื้นท่ีท่ีรับชาวอาเซียนเข้าทางานไม่มีการแจ้งจานวนชาวอาเซียนให้ผู้นาชุมชนรับทราบ ทาให้ข้อมูล จานวนชาวอาเซยี นในพน้ื ที่มีจานวนไม่ชัดเจน ไม่ทราบจานวนท่ีแท้จรงิ

263 (4) มิติด้านศาสนาและวัฒนธรรม หมายถึง การมีกิจกรรมทางศาสนา และวัฒนธรรม การ อนุรักษ์ และส่งเสริมให้เห็นคุณค่า รวมถึงการสืบทอดภูมิปัญญาให้คงอยู่อย่างยั่งยืน ส่ิงสาคัญที่เป็น หัวใจของวัฒนธรรมและเป็นเอกลักษณ์ของแต่ละประเทศคือภาษา ถ้าปราศจากจากหัวใจคือภาษา เสียแล้ว วัฒนธรรมก็สืบทอดไม่ได้และต้องสูญหายไปโดยเร็ว ภาษามีประโยชน์มากมาย ได้แก่ (1) ภาษาช่วยธารงสงั คม กล่าวคือ ภาษาใช้แสดงความสัมพนั ธ์ของบคุ คล และใช้แสดงกฎเกณฑ์ของสังคม เพอ่ื ให้มนุษยส์ ามารถอยรู่ ว่ มกันได้อย่างสันติสุข (2) ภาษาแสดงความเป็นปัจเจกบุคคล หมายถึง การ แสดงถึงลักษณะเฉพาะของบุคคลที่แตกต่างกันไป (3) ภาษาช่วยให้มนุษย์พัฒนา เพราะภาษา ถ่ายทอดประสบการณ์ต่างๆ สืบเนื่องกันมาทาให้ความรู้แพร่ขยายมากย่ิงข้ึน (4) ภาษาช่วยกาหนด อนาคตในรูปแบบต่างๆ เช่น ทาแผน ทาโครงการ คาสั่ง สัญญา เป็นต้น (5) ภาษาช่วยจรรโลงใจ คือ ค้าจุนจิตใจให้มน่ั คง ไมต่ กอยู่ในอานาจฝ่ายต่า (ภาษากับการส่อื สารของมนษุ ย์, 2560) อย่างไรก็ตาม จากการศึกษาพบว่า ภาษาเป็นอุปสรรคสาคัญในการมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างชาว อาเซยี นกับคนไทยในชุมชน เน่ืองดว้ ยสว่ นมากชาวอาเซียนจะใชภ้ าษาของตนเองในการพูดคุยระหว่าง กัน ในขณะท่ีการพูดคุยสื่อสารระหว่างชาวอาเซียนกับนายจ้างคนไทยหรือคนไทยอื่นๆ ในชุมชนพบ กับปัญหาในการทาเข้าใจระหว่างกัน ซ่ึงในบางชุมชนจาเป็นต้องหาชาวอาเซียนท่ีสามารถพูด ภาษาไทยได้เป็นตัวกลางการสื่อสาร หากจะให้ชาวอาเซียนกับคนไทยในชุมชนสามารถอยู่ร่วมกัน อย่างมีความสุข เข้าใจ ช่วยเหลือซ่ึงกันและกัน อุปสรรคแรกท่ีต้องกาจัดคืออุปสรรคด้านภาษาเพ่ือ การสอื่ สาร (5) มิติด้านความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน หมายถึง การมีวิถีชีวิต และการดารงชีวิตที่ ปกติสุข มีความปลอดภัยในชีวิต และทรัพย์สิน ไม่ได้รับความเดือดร้อน หรือผลกระทบจากภัยทาง สงั คม และภัยธรรมชาติ จากการศกึ ษาเชิงปริมาณพบว่า ประชากรกลุ่มเป้าหมายส่วนใหญ่มองว่าการ เขา้ มาอยอู่ าศัยในชุมชนของชาวอาเซยี นก่อใหเ้ กดิ ผลกระทบด้านจานวนอาชญากรรมที่เกิดข้ึนในพ้ืนท่ี ไม่ว่าจะเป็นอาชญากรรมท่รี ุนแรงหรือเล็กน้อย ในขณะท่ีผลการศึกษาเชิงคุณภาพ พบว่า มีประเด็นที่ สาคัญ คือเรื่องความไม่ปลอดภัยบนท้องถนน โดยส่วนใหญ่ชาวอาเซียนจะขับขี่รถจักรยานยนต์และ รถจกั รยานเพ่อื ไปทางาน แต่พบว่าชาวอาเซยี นใช้ยานพาหนะอยา่ งไมเ่ ป็นระเบยี บ ไม่เคารพกฎจราจร ทาให้เกิดอุบัติเหตุความไม่ปลอดภัยบนท้องถนนได้ง่าย สาเหตุของการไร้ระเบียบในการขับขี่ ยานพาหนะอาจเกิดจากการไม่เข้าใจกฎจราจรของไทยหรือการลอกเรียนแบบพฤติกรรมของคนไทย บางคนท่ีไม่ค่อยเคารพกฎจราจร เม่ือเห็นว่าคนไทยทาได้ ชาวอาเซียนจึงทาตาม อีกประเด็นหน่ึงใน มิติด้านความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินท่ีมีผลกระทบต่อการอยู่ร่วมกันในชุมชนระหว่างชาว อาเซียนและคนไทยคือปัญหาการลักขโมยผลไม้ อย่างไรก็ตามพฤติกรรมการลักขโมยผลไม้อาจเกิด จากความรู้เทา่ ไม่ถงึ การณ์ตามธรรมเนยี มปฏิบัติด้านมารยาทของคนไทย โดยควรจะต้องได้รับอนุญาต จากเจา้ ของกอ่ นจงึ จะสามารถเกบ็ ผลไม้นั้นๆ ได้

264 5.2 มาตรการ กลไกเพ่ือการคุ้มกันผลกระทบทางสังคมจากการอยู่ร่วมกันของชาติ อาเซียนในประเทศไทย 5.2.1 เสรมิ สรา้ งกลไกเพอื่ การสื่อสารระหวา่ งกนั ในชมุ ชน มนุษย์เป็นสัตว์สังคม และเครื่องมือสาคัญท่ีสุดชิ้นหน่ึงของการอยู่ร่วมกันคือการส่ือสาร เพราะองค์ประกอบสาคญั บางอยา่ งภายในสมอง ทาใหม้ นษุ ย์มี “ต้นทุนพิเศษ” ที่แตกต่างจากสัตว์อื่น ๆ ในโลก คือ ความสามารถในการเรียนรู้เรื่องการพัฒนาจิตหรือการฝึกสมาธิและสติ หากต้นทุน ดังกล่าวน้ีถูกนาไปผนวกเข้ากับทักษะการดารงชีวิตในด้านต่าง ๆ แล้ว ก็จะย่ิงเติมเต็มคุณภาพในการ ทางาน ช่วยสร้างเสริมสัมพันธภาพและความสุขในการดาเนินชีวิตได้ หากกล่าวถึงหลักพ้ืนฐานของ การส่ือสาร จะพบว่าทุกคนเป็นคู่ส่ือสารโดยเป็นทั้งผู้รับและผู้ส่งสารในเวลาเดียวกันเสมอ และสารที่ ถูกส่งออกไปน้ันเป็นได้ทั้งวัจนภาษา (ภาษาท่ีเป็นถ้อยคา) และอวัจนภาษา (ภาษาท่าทาง ได้แก่ สายตา สหี น้า นา้ เสยี ง ท่าทาง ระยะห่างและสัมผัสตา่ ง ๆ ฯลฯ) ความเข้าใจจึงเป็นเร่ืองสาคัญ เพราะ ในขณะที่เราเป็นผู้ฟัง ก็ยังเป็นผู้ส่งสารออกไปด้วยซึ่งก็คือ อวัจนภาษาต่าง ๆ ขณะเดียวกันผู้พูดก็จะ รับสารจากผู้ฟังด้วยเช่นกันว่ามีการตอบสนองอย่างไร แต่ความเป็นจริงอาจไม่ใช่เช่นน้ันเสมอไป เพราะแม้จะเข้าใจพื้นฐานดี แต่หลายคร้ังการส่งและรับสารน้ันต้องล้มเหลว สาเหตุเพราะถูกอารมณ์ และความรู้สึกต่าง ๆ เข้ามาสอดแทรก ทาให้เกิดความเข้าใจผิด โต้เถียง และบางครั้งอาจรุนแรงใน ท่ีสุด (กรมสขุ ภาพจิต กระทรวงสาธารณสขุ , 2559) ดังน้ันสามารถกล่าวได้ว่าภาษาเป็นจุดเริ่มต้นของ การอยูร่ ่วมกนั ได้ของคนในสงั คม ด้วยเหตุน้เี อง ภาครฐั ควรส่งเสริมการอบรมภาษาไทยให้กับชาวอาเซียนหรืออาจกาหนดเป็น เง่ือนไขในการต่อใบอนุญาตทางาน ในขณะเดียวกัน คนไทยในชุมชนที่มีชาวอาเซียนอาศัยอยู่ก็ควร ไดร้ ับการฝึกอบรมภาษาอาเซียน เพื่อให้สามารถสื่อสารระหว่างกันได้และเกิดความเข้าใจระหว่างกัน ในสว่ นของสถานประกอบการ ร้านค้าต่าง ๆ ในชุมชนควรมีป้ายประกาศท่ีเป็นภาษาชาวอาเซียนด้วย เช่นเดียวกัน อีกทั้งควรมีการประชาสัมพันธ์ เป็นภาษาอาเซียน ในส่ือท่ีชาวอาเซียนสามารถเข้าถึงได้ สะดวก ในประเด็นสาคัญต่าง ๆ เช่น การการที่ชาวอาเซียนต้องการจะเข้ามาทางานในประเทศไทย ในการเข้ามาทางานในประเทศไทยนั้นจะต้องเสียค่าใช้จ่ายอะไรบ้าง โดยบอกในรายละเอียดว่ามี ค่าใช้จ่ายเท่าไหร่ จ่ายด้วยวิธีใดได้บ้าง มีช่องทางใดที่จ่ายได้สะดวกบ้าง ท้ังน้ีพบว่าบางบริษัทเริ่มจัด อบรมภาษาไทยใหแ้ กแ่ รงงานของตัวเอง โดยเฉพาะในจงั หวัดสมุทรสาคร ซ่ึงมีแรงงานพม่าทางานและ อาศัยอยู่จานวนมาก (ศูนย์สือ่ การศกึ ษาเพือ่ คนพิการ กระทรวงศกึ ษาธิการ, 2558) 5.2.2 พัฒนาระบบสุขอนามัยใหช้ าวอาเซยี น การเสริมสร้างมาตรการพัฒนาระบบสุขอนามัยให้ชาวอาเซียน อาทิ การป้องกันโรค การ รักษาโรค การดูแลสภาพแวดล้อมของที่อยู่อาศัยให้ถูกสุขลักษณะ ในประเด็นน้ีกระทรวงสาธารณสุข ไดว้ างมาตรการสาหรบั ประชากรขา้ มชาติ 2 ด้าน คือ จัดระบบเฝ้าระวังโรคติดต่อในกลุ่มชาวอาเซียน และจัดบริการวางแผนครอบครวั ส่งเสรมิ สขุ ภาพและป้องกันโรค และส่งเสริมด้านอนามัยส่ิงแวดล้อม ในจังหวัดชายแดนและจังหวัดช้ันในท่ีมีชาวอาเซียนอาศัยอยู่ชัดเจน การให้บริการต่าง ๆ รวมถึง

265 สมาชิกในครอบครัวของชาวอาเซียน และครอบคลุมท้ังแรงงานท่ีมีและไม่มีใบอนุญาตทางาน การ เสริมสร้างมาตรการพัฒนาระบบสุขอนามัยให้ชาวอาเซียน เก่ียวกับพนักงานสาธารณสุขต่างด้าว อาสาสมัคร สาธารณสุขต่างด้าว ซึ่งเป็นหน่ึงในนวัตกรรมของการบริการ (สถาบันวิจัยประชากรและ สังคม มหาวทิ ยาลัยมหิดล, 2556 อา้ งถึงใน สานักขา่ ว Hfocus เจาะลึกระบบสขุ ภาพ, 2556) 5.2.3 พัฒนาความรู้ดา้ นวัฒนธรรมไทยและกฎหมายที่สาคัญ มาตรการส่งเสริมการพัฒนาทักษะความรู้ด้านวัฒนธรรมไทยให้ชาวอาเซียน กล่าวคือ วัฒนธรรมไทยมีรากฐานมาจากพุทธศาสนา เป็นมรดกอันล้าค่าของคนไทยทุกคนท่ีสะท้อนให้เห็นวิถี ชีวิตของคนไทย ถือเป็นเอกลักษณ์ที่แสดงถึงความเป็นชาติไทยท่ีแตกต่างจากชาติอื่น มีลักษณะ เฉพาะท่ีแสดงช้ีชัดถึงความเป็นไทย เช่น ภาษา ขนบธรรมเนียมประเพณีท่ีแสดงออกมาทางพิธีกรรม ศิลปะแขนงต่าง ๆ ท่ีเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ด้วยเหตุน้ีเองชาวอาเซียนควรได้รับการอบรมเก่ียวกับ วัฒนธรรมไทย มารยาทไทย และการประพฤติปฏบิ ัตติ นท่ีเหมาะสมสอดคล้องกับสังคมไทย รวมถึงสิ่ง ทที่ าไดแ้ ละหา้ มทาในสงั คมไทย ในขณะเดียวกันภาครัฐ และหน่วยงานที่เก่ียวข้อง ควรจัดทาระเบียบ การจ้างงาน กฎกติกาต่าง ๆ ในสังคมและสัญญาต่าง ๆ เป็นภาษาอาเซียนเพ่ือให้เกิดความเข้าใจ ระหว่างกนั ทีช่ ัดเจน และ ควรส่งเสริมการพฒั นาทกั ษะความรู้ดา้ นกฎหมายท่ีสาคัญและจาเป็นต่อการ ดารงชีวิตในประเทศไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่งกฎหมายจราจรให้ชาวอาเซียน ซึ่งอาจเป็นความร่วมมือ กับมหาวทิ ยาลยั สภาทนายความ กระทรวงแรงงาน สานักงานตารวจแห่งชาติ (สตช.) เป็นตน้ 5.2.4 จัดทาฐานขอ้ มลู ชาวอาเซยี นในชมุ ชน มาตรการส่งเสริมการจัดทาฐานข้อมูลชาวอาเซียนในชุมชน เช่น การประชาสัมพันธ์ให้ นายจ้างดาเนินการจดทะเบียนแรงงานชาวอาเซียนให้ถูกกฎหมาย รวมถึงการจัดทาฐานข้อมูลชาว อาเซียนในชุมชน และควรเพ่ิมการจัดทาฐานข้อมูลของผู้ติดตามชาวอาเซียนด้วย ในที่นี้หมายถึง พ่อ แม่ พี่น้อง บุตร หลาน ญาติ เป็นต้น เพื่อควบคุมและดูแลความปลอดภัยในชุมชน ซึ่งผลจากการ จัดทาฐานขอ้ มลู ชาวอาเซียนในชมุ ชนสามารถนามาตอยอดพัฒนาสวัสดกิ ารแรงงานเพื่อประโยชนของ ผูใชแรงงานโดยรวม อันเป็นการพัฒนาทุนมนุษยใหมีความแข็งแกรง ในประเด็นนี้ กระทรวงแรงงาน โดยกรมการจดั หางาน (กกจ.) ได้เปิดให้แรงงานชาวอาเซียน รวมทั้งผู้ติดตาม (บุตรอายุไม่เกิน 15 ปี) มาจดทะเบียน ณ ศูนย์บริการจดทะเบียนแบบเบ็ดเสร็จ (OSS: One Stop Service) จานวน 1,626,235 คน แบง่ เปน็ พม่า 664,449 คน, กัมพูชา 738,947 คน, ลาว 222,839 คน ซ่ึงใบอนุญาต ทางานได้ถึงวันท่ี 31 มีนาคม 2558 (คมชัดลึก, 2558) ทั้งน้ี การจดทะเบียนดังกล่าวได้รวมถึงการ จัดทาฐานข้อมูลแรงงานชาวอาเซียนและผตู้ ดิ ตามไวด้ ว้ ย

266 5.2.5 ส่งเสริมความเข้าใจอันดีตอ่ กันระหวา่ งคนไทยและชาวอาเซยี น ในชมุ ชน มาตรการส่งเสริมความเข้าใจอันดีต่อกันระหว่างคนไทยและชาวอาเซียนในชุมชน เพ่ือสร้าง ความไวว้ างใจซงึ่ กันและกนั เชน่ การจดั เวทีการประชุมเสวนาเพื่อแสดงความคิดเห็นร่วมกัน กิจกรรม กฬี าสานสมั พันธ์ระหวา่ งคนไทยและชาวอาเซียน ในชุมชน นอกจากนี้การส่งเสริมความเข้าใจอันดีต่อ กันระหว่างคนไทยและชาวอาเซียน ในชุมชนยังสามารถกระทาผ่านการมีส่วนร่วมในขนบธรรมเนียม ประเพณี วฒั นธรรมในทอ้ งถนิ่ เช่น การจัดงานประเพณีลอยกระทง หรอื การจัดงานประเพณีประกวด ชุดแต่งกายประจาท้องถิ่น รวมถึงการจัดงานประเพณีแข่งขันด้านทักษะต่าง ๆ ท่ีสามารถเข้าร่วมได้ ทุกเพศทุกวยั 5.2.6 สนบั สนนุ การจัดระเบยี บด้านท่ีอย่อู าศัยในชุมชนทมี่ ีชาวอาเซียนอาศัยอยู่ แหล่งท่ีอยู่อาศัยถือเป็นปัจจัยสาคัญในการดารงชีวิต สืบเนื่องมาจากการประชุม คณะกรรมการนโยบายจัดการปัญหาแรงงานต่างด้าว (กนร.) ครั้งที่ 4/2559 เมื่อวันที่ 12 ตุลาคม 2559 (กระทรวงแรงงาน, 2560) พลเอก ประวติ ร วงษส์ วุ รรณ รองนายกรัฐมนตรี สั่งการให้กระทรวง แรงงานเร่งรัดดาเนินการจัดระเบียบแรงงานต่างด้าว โดยในระยะแรกให้ดาเนินการในจังหวัด สมุทรสาครและจังหวัดระนอง โดยให้กระทรวงมหาดไทย กระทรวงแรงงาน หน่วยงานท่ีเก่ียวข้อง และสานักงานตารวจแหง่ ชาติ ตรวจสอบ ดูแลการจัดระเบียบแรงงาน การศึกษา สาธารณสุข และจัด เขตพื้นท่เี ฉพาะ (Zoning) ให้เปน็ ทีอ่ ยอู่ าศัยสาหรบั แรงงาน โดยการจดั ระเบียบจะต้องดาเนินการตาม แนวทาง Function Area เนื่องด้วยแต่ละจังหวัดจะมีสภาพทางภูมิศาสตร์ ความต้องการ และการใช้ แรงงานมีความแตกต่างกัน เรื่องท่ีพักอาศัย จะพิจารณาตามสภาพพ้ืนที่เป็นอันดับแรก เน่ืองจากจะ ทาให้มีทะเบียนชื่อ ที่อยู่ รัฐจะสามารถควบคุมดูแล และขยายไปเรื่องอ่ืนๆ ได้ เช่น การศึกษา สาธารณสขุ การจ้างงาน สวสั ดกิ าร การย้ายทอี่ ย่หู ลกั แหลง่ อาศัย โดยขอใหส้ ่วนกลางกาหนดแนวทาง เชิงนโยบายเพือ่ แกไ้ ขปญั หาการดาเนนิ งานให้กับจังหวัด อาทิ ระบบจัดทาทะเบียน ระบบจัดเก็บภาษี แรงงานชาวอาเซียน แนวทางการพัฒนาฝีมือแรงงาน ท้ังนี้ รองนายกรัฐมนตรี ได้เน้นย้าให้กระทรวง แรงงานและหนว่ ยงานท่ีเก่ียวขอ้ ง ขยายผลการจัดระเบียบแรงงานต่างด้าวไปสู่จังหวัดที่มีชาวอาเซียน มากกว่า 50,000 คน จานวน 11 จังหวัด ประกอบด้วย ปทุมธานี ชลบุรี สมุทรปราการ สุราษฎร์ธานี เชียงใหม่ นนทบุรี นครปฐม ระยอง ภเู ก็ต สงขลา และตาก โดยใหเ้ ห็นผลอย่างเป็นรูปธรรม ด้วยเหตุน้ีเอง การเคหะแห่งชาติ (กคช.) ได้ดาเนินการจัดระเบียบด้านที่อยู่อาศัยให้ชาว อาเซียนพักในเขตจังหวัดสมุทรสาคร โดยการขายแฟลตเอ้ืออาทรให้นายจ้างเพ่ือให้แรงงานอาเซียน เช่าอยู่อย่างเป็นระเบียบ มีการจัดแบ่งแยกสัดส่วนอย่างชัดเจน และมีศูนย์การบริการภายในสาหรับ แรงงานต่างด้าวดว้ ย กล่าวคือ ศนู ยเ์ อือ้ อาทรสมุทรสาคร (ทา่ จีน) มี 56 อาคาร ซึ่ง 29 อาคารเป็นการ จัดโซนนิ่งให้กับแรงงานต่างด้าว ส่วน 27 อาคารเป็นแรงงานไทย โดยเป็นที่พักให้เช่าบริหารจัดการ โดย กคช. ซ่ึงจะเป็นประโยชน์ในการดูแลและแก้ปัญหาต่าง ๆ หากโครงการนี้ได้ผลดีก็จะขยายไปยัง จังหวัดอน่ื ๆ ท่มี แี รงงานจานวนมาก เพื่อความเปน็ ระเบยี บเรียบร้อยในชุมชนและสุขอนามัยท่ีถูกต้อง ในทีอ่ ยู่อาศยั ของชาวอาเซยี น

267 จากการเปิดเวทีเพื่อช้ีแจงพระราชกาหนด การบริหารจัดการการทางานของชาวอาเซียนใน จังหวัดสมุทรสาครและการจัดระเบียบท่ีอยู่อาศัยของชาวอาเซียน โดยมีนายจ้างที่มีการจ้างแรงงาน ชาวอาเซียน สถานประกอบการที่อยู่อาศัย หอพัก บ้านเช่า และอาสาสมัครแรงงานในจังหวัด สมุทรสาคร เข้าร่วม โดยมอบหมายให้กระทรวงแรงงาน กระทรวงมหาดไทย และหน่วยงานท่ี เก่ยี วข้อง จดั ระเบียบแรงงานต่างดา้ วในจังหวัดต่าง ๆ ทวั่ ประเทศ จัดพื้นท่ีท่ีอยู่อาศัยสวัสดิการต่าง ๆ ใหเ้ หมาะสม ซ่ึงจงั หวดั สมุทรสาครได้รบั การคดั เลอื กใหเ้ ป็นจังหวัดนาร่องในการจัดระเบียบที่อยู่อาศัย (มหาชัยเคเบิลดิจิตอลทีวี, 2560) เพื่อพัฒนาแหล่งที่อยู่อาศัยเฉพาะให้ชาวอาเซียนได้เช่าอาศัยอยู่ และ เพื่อเสริมสร้างการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ให้แก่ชาวอาเซียน อย่างไรก็ตาม โครงการน้ีสมควรท่ีจะมีการขยายผลต่อไปยังพ้ืนท่ีอื่น ๆที่มีชาวอาเซียนอาศัยอยู่ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การอาศัยอยู่ในเขตชุมชนที่ปะปนกับคนไทย ควรมีการจัดระเบียบท่ีอยู่อาศัยไม่ให้สร้างผลกระทบต่อ คนไทยทอี่ าศยั อยใู่ นชมุ ชนและเพอ่ื ให้สามารถอยรู่ ่วมกนั ได้อยา่ งมีความสุข 5.3 ข้อเสนอแนะเชิงนโยบายและมาตรการต่อกระทรวงการพัฒนาสังคมและความ ม่นั คงของมนษุ ย์ 5.3.1 ควรมีมาตรการในการรณรงคด์ ้านการสง่ เสริมสุขอนามัยที่ถูกต้องในท่ีอยู่อาศัยของชาว อาเซียน โดยการประสานงานร่วมกับกระทรวงสาธารณสุขจัดการเสริมสร้างมาตรการพัฒนาระบบ สุขอนามัยให้ชาวอาเซียน อาทิ การป้องกันโรค การรักษาโรค การดูแลสภาพแวดล้อมของท่ีอยู่อาศัย ให้ถูกสุขลักษณะ จัดระบบเฝ้าระวังโรคติดต่อในกลุ่มชาวอาเซียน และจัดบริการวางแผนครอบครัว ส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรค และส่งเสริมด้านอนามัยส่ิงแวดล้อมในจังหวัดชายแดนและจังหวัด ชน้ั ในท่ีมชี าวอาเซียนอาศยั อยู่อย่างชดั เจน 5.3.2 ควรดาเนินการเชิงบูรณาการ ร่วมกับกระทรวงแรงงาน โดยกรมการจัดหางาน (กกจ.) กระทรวงมหาดไทย และกระทรวงสาธารณสุข ในการจัดทาฐานข้อมูลชาวอาเซียนและผู้ติดตามที่ ทางานหรืออาศัยอยู่ในชุมชนท่ัวประเทศ มาจดทะเบียน ณ ศูนย์บริการจดทะเบียนแบบเบ็ดเสร็จ (OSS: One Stop Service) นอกจากนนั้ แลว้ ข้อมลู เหลา่ นคี้ วรได้รบั การแจ้งไปยังองค์กรปกครองส่วน ทอ้ งถ่นิ (อปท.) และชมุ ชนตา่ ง ๆ ทม่ี ีชาวอาเซยี นอาศยั อยู่ เพ่อื ประโยชน์ด้านการควบคุม ติดตามและ ช่วยเหลือในด้าน ต่าง ๆ แก่ชาวอาเซียน ในขณะเดียวกันหากมีกรณีการย้ายเข้า-ออก หรือปัญหา อื่น ๆ เช่น อาชญากรรม โรคติดต่อ ความรุนแรงในครอบครัว การค้ามนุษย์ เป็นต้น อปท. และผู้นา ชมุ ชนจะไดร้ ายงานต่อหนว่ ยงานที่เก่ยี วขอ้ งไดอ้ ย่างทันท่วงที 5.3.3 ควรมีนโยบายให้หน่วยงาน พม. ร่วมกับอาสาสมัครพัฒนาสังคมและความม่ันคงของ มนุษยจ์ งั หวดั (อพม.) พฒั นาเครือข่ายรว่ มกบั ชาวอาเซยี นในพืน้ ที่ และ ให้มีการประสานงานเชื่อมโยง เครือข่ายระหว่างเครือข่ายชาวอาเซียนในพื้นที่กับเครือข่ายคนไทยในพื้นท่ี เพ่ือประโยชน์ในการดูแล ส่งเสริมและพฒั นาสวัสดกิ ารสังคมแกช่ าวอาเซยี น และเพ่ือการแลกเปลย่ี นขอ้ มูลขา่ วสาร ระหว่างชาว อาเซียนและคนไทยในชุมชน รวมถึงการช่วยเหลือซ่ึงกันและกันในกิจกรรมต่าง ๆ ของชุมชน และใน ภาวะฉกุ เฉิน

268 5.3.4 ควรมีนโยบายให้อาสาสมัครพัฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษย์จังหวัด (อพม.) รณรงค์เสริมสร้างเจตคติที่ดีและความเข้าใจระหว่างกันของคนไทยและชาวอาเซียน เพ่ือเสริมสร้าง ความไว้วางใจซงึ่ กันและกัน และการอยรู่ ว่ มกนั อยา่ งมคี วามสุข สามารถจัดกจิ กรรมผ่านการมีส่วนร่วม ในขนบธรรมเนียม ประเพณี วัฒนธรรมในท้องถ่ิน เช่น การจัดงานประเพณีลอยกระทง หรือการจัด งานประเพณีประกวดชุดแต่งกายประจาท้องถ่ิน รวมถึงการจัดงานประเพณีแข่งขันด้านทักษะต่าง ๆ ที่สามารถเข้ารว่ มไดท้ ุกเพศทุกวัย ภายใต้กตกิ าของความสมเหตุสมผล 5.3.5 ควรมีนโยบายให้สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) (พอช.) ดาเนินการ เสริมสร้างสังคมพหุวัฒนธรรมท่ีเข้มแข็งในชุมชนท่ีมีชาวอาเซียนอาศัยหรือทางานอยู่ ในรูปแบบ กิจกรรมต่าง ๆ ที่สอดคล้องกับนโยบาย เพื่อให้ส่งเสริมความครอบคลุมทางสังคมในชุมชนและการมี ชุมชนเข้มแข็ง อันจะนาไปสู่สัมพันธไมตรีที่ดีระหว่างคนไทยกับชาวอาเซียนในการยอมรับทางสังคม ก่อเกดิ ซ่งึ ความไวว้ างใจซ่งึ กันและกนั 5.3.6 ควรมีนโยบายให้การเคหะแห่งชาติ พัฒนาท่ีอยู่อาศัยเฉพาะเพ่ือให้ชาวอาเซียนได้เช่า อาศัยอยู่ โดยการจัดตั้งเป็น “ศูนย์เอื้ออาทร” เพื่อเป็นศูนย์ข้อมูลและศูนย์เรียนรู้เก่ียวกับการจัดโซน นงิ่ สาหรับชาวอาเซียน ท้ังยังให้บริการด้านต่าง ๆ กล่าวคือเป็นการนาผลการดาเนินงานมาพัฒนาต่อ ยอดไปสจู่ งั หวัดอ่นื ๆ 5.3.7 ควรมีนโยบายให้หน่วยงาน พม. มีการดาเนินการเชิงบูรณาการร่วมกับหนว่ ยงานตา่ ง ๆ ในจังหวัด เช่น แรงงานจังหวัด กองบังคับการตารวจภูธรจังหวัด สภาทนายความ วัฒนธรรมจังหวัด และมหาวิทยาลัย ในการส่งเสริมความรู้ด้านวัฒนธรรมไทยและกฎหมายที่จาเป็นต่อการดารงชีวิตใน ประเทศไทยใหแ้ กช่ าวอาเซียนในเขตพ้ืนทน่ี น้ั ๆ เช่น กฎจราจร ประเพณีการประพฤติปฏิบัติที่ควรทา ในสังคมไทยรวมถงึ พฤตกิ รรมท่ีทาได้และหา้ มทา/ ไมส่ มควรทาในสังคมไทย อย่างไรก็ตาม เพ่ือให้เกิด ความเข้าใจระหว่างชาวอาเซียนและคนไทยในชุมชน สมควรที่จะมีให้ความรู้ด้านวัฒนธรรมชาว อาเซยี นแกค่ นไทยในชุมชนดว้ ย

บรรณานุกรม กรมการจัดหางาน. 2559. การจดทะเบียนแรงงานต่างด้าว ตามมติคณะรัฐมนตรีเม่ือวันที่ 23 กุมภาพันธ์ 2559. ค้นวันที่ 12 กรกฎาคม 2560 จาก https://www.doe.go.th/prd/main /service/param/site/1/cat/17/sub/0/pull/detail/view/detail/object_id/47 กรมสขุ ภาพจติ กระทรวงสาธารณสขุ . 2559. คุณภาพของการอยู่ร่วมกันสร้างได้ด้วย “สติส่ือสาร”. ค้นวันท่ี 13 กรกฎาคม 2560 จาก http://www.thaimio.com/93-บทความ/155 -คุณภา พของการอยู่ร่วมกันสรา้ งได้ด้วย-‘สตสิ ือ่ สาร’-1.html กรมอาเซียน กระทรวงการต่างประเทศ. 2555. กฎบัตรอาเซียน. พิมพ์ครั้งที่ 2. สุดยอดคัมภีร์ อาเซยี น. กรงุ เทพมหานคร: อมรินทร.์ กรมอาเซียน. กระทรวงการต่างประเทศ. 2552. บันทึกการเดินทางของอาเซียน. กรุงเทพมหานคร: กรมอาเซียน กระทรวงการตา่ งประเทศ. กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์. 2560. นโยบายกระทรวงพัฒนาสังคมและ ความมั่นคงของมนุษย์ ประจาปี 2560. กรุงเทพมหานคร: กระทรวงการพัฒนาสังคมและ ความมั่นคงของมนุษย.์ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์. 2560. ยุทธศาสตร์กระทรวงการพัฒนาสังคม และความม่ันคงของมนุษย์ พ.ศ. 2560 – 2564. เข้าถึงข้อมูลวันท่ี 12 กุมภาพันธ์ 2560 จาก https://www.m-society.go.th/ewt_news.php?nid=17793 กระทรวงแรงงาน. 2560. ก.แรงงาน เผย 'แนวทาง 3 มิติ' จดั ระเบยี บแรงงานตา่ งด้าว. ค้นวันท่ี 23 กรกฎาคม 2560 จาก http://www.mol.go.th/content/56343/1484931986 กฤษฎา บุญชัย และจุฬาลักษณ์ เชิดรูญ. 2554. นโยบายการเปิดการค้าเสรีกับความม่ันคงทาง อาหาร: รายงานฉบบั สมบูรณ์. สานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจยั . กลุ่มงานพัฒนาระบบควบคุมการทางานของคนต่างด้าว. 2559. สถิติจานวนคนต่างด้าวที่ได้รับ อนุญาตทางานคงเหลอื ทั่วราชอาณาจกั ร. สานักบริหารแรงงานต่างด้าว กรมการจัดหางาน ฉบบั ประจาเดือนธันวาคม 2559. กองยุทธศาสตร์และแผนงาน สานักงานปลัดกระทรวงการพัฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษย์. 2560. ยุทธศาสตร์กระทรวง พ.ศ. 2560 – 2564 และยุททศาสตร์สานักงาน ปลัดกระทรวง พ.ศ. 2560 – 2564 กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์.