อรรณพ แสงภู

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 53 16 3. ในการวิเคราะหผลที่เกิดข้ึนนั้น กลุมเศรษฐศาสตรการเมืองไดทํานายวา ส่ือมวลชนที่ ดําเนินงานอยูในระบบทุนนิยมนั้นจะตองเจอกับสภาวการณตอไปน้ีอยางไมสามารถ หลีกเลี่ยงไดเลย คือ 16 1) ส่ือจะทาํ งานอยา งมอี ิสระนอ ยลงทุกที 16 2) จะเกดิ การรวมศนู ยของตลาดในทุกระบบ ทําใหเกดิ การกระจกุ ตัวของส่ือ 16 3) ผูทํางานสื่อจะตองใชกลยุทธการผลิตท่ีลดความเสี่ยงใหเหลือนอยท่ีสุด ยกตวั อยางเชน การนําเอาละครโทรทัศนหรือ ภาพยนตรเกา ๆ ที่ผูชมรูจักกันดีมาสรางใหมซ้ําแลวซ้ํา อกี เปนตน 16 4) ลดการลงทุน ในส่ิงท่ีทําใหกําไรไดนอย อาทิ รายการสารคดีตาง ๆ ท่ี ไมมี โฆษณาเขา หรือรายการธรรมะ รายการสาํ หรบั เด็กหรือคนแก 16 5) เนื้อหาของขาวสารจะมีลักษณะไมสมดุลทางการเมือง ทั้งนี้เพ่ือเอาใจ เจาของ ทุนซ่ึงมักเปน ผูทีม่ ีอํานาจทางการเมือง 16ทฤษฎีการปลูกฝง 16 ทฤษฎีการปลูกฝงหรือการอบรมบมเพาะ (Cultivation Theory) น้ีใหความสนใจ ใน การศึกษาโลกท่ีแวดลอมตัวบุคคล โดยต้ังแนวคิดพื้นฐานไววา ในขณะท่ีโลกแวดลอมตัวบุคคลนี้มี อยูสองโลก คอื โลกท่ีเปนจริง (real world) กับโลกท่ีผานสื่อ (massmediated world) โดยเฉพาะ สื่อโทรทัศน คนท่ัวไปจะยึดถือเอาโลกใดเปน \"ความเปนจริง\" (reality) ของเขา (กาญจนา แกว เทพ, 2545, หนา 274) 16 เหตุท่ีทฤษฎีน้ีใหความสนใจสื่อโทรทัศนมากท่ีสุด เพราะโทรทัศนเปนส่ือท่ีอาศัย การเลา เรอ่ื งดว ยภาพและเสียง ราคาถูกและไมตอ งออกไปดูขางนอกเหมือนกับภาพยนตร ดวย คุณลักษณะ ดังกลาว โทรทัศนจึงสามารถเขาถึงทุกระดับการศึกษา ทุกชนชั้น ทุกเพศทุกวัย จนกระท่ัง กลายเปนศูนยกลางของชีวิตประจําวันของผูคนทั่วโลก เปนตัวนําขาวสารเร่ืองตาง ๆ ไปยัง คนสวน ใหญเกอื บตลอดเวลา 16 การท่ีโทรทัศนเปนศูนยกลางในชีวิตประจําวัน การนําเสนอรายการของโทรทัศนจึง กอใหเกิดผลกระทบตอความเช่ือตาง ๆ ของผูชม โดยเฉพาะอิทธิพลและผลกระทบของโทรทัศนที่ได ทําหนาท่ี \"ปลูกฝง\" หรือ \"สรางโลก\" ท่ีแมวาจะไมตรงกับ \"โลกแหงความเปนจริง\" ใหกลายเปน \"ความเปนจรงิ ของบุคคล\" (กาญจนา แกวเทพ, 2545, หนา 275) 16 ยกตัวอยางเชน การสรางโลกในประเด็นที่เกี่ยวกับเรื่องความรุนแรง อาชญากรรม จนกระทั่งคนเกิดความรูสึกวาโลกที่ตัวเองอยูน้ันนากลัวและไมปลอดภัยเหมือนกับโลกที่อยูในส่ือรวม ไปถึงการเหมารวมทางเพศสภาพ ทางเชื้อชาติ หรือสีผิว เปนตน อยางเชน การสรางโลกของคน

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 54 พิการในส่ือจากงานวิจัยของ Garder and Radel (Greenberg and Brand, 1993) ศึกษา เนื้อหาเกย่ี วกับคนพิการในหนังสือพิมพและรายการโทรทัศนในชวงเวลา prime - time เปนเวลา มากกวา 3 อาทิตย พบวา 68% ของการนําเสนอภาพคนพิการจะเปนลักษณะของการพิการทาง รางกาย และ 22% เปนลักษณะของขอํากัดในดานพัฒนาการทางอารมณและความเจ็บปวย ทางดา นจติ ใจ การพิการทางรางกายน้ันประกอบไปดวยการเปนอัมพาตเนื่องจากความบกพรองของ สมองกอนคลอดผปู วยโรคเบาหวาน และมรี างกายที่พกิ ารหรอื อัปลักษณ 16 ขณะเดียวกนั การนําเสนอภาพของคนพิการจะพบในรายการบันเทิงมากกวาใน รายการขาว หรือเน้อื หาสาระตา ง ๆ ในรายการบนั เทิง 19 รายการจะพบการนําเสนอภาพของคนพิการ ซึ่งจํานวน 42% น้ัน จะมีลักษณะที่ตองพ่ึงพิงผูอ่ืน 21% เปนผูกระทําความผิดหรือมีความประพฤติท่ี เบ่ียงเบน ไปจากสังคมปกติและ 5% ตองตกเปนเหย่ือของการกระทําทารุณกรรมในแบบตาง ๆ นอกจากน้ัน แลว แนวคิดหลักของรายการเหลาน้ี 48% จะเปนภาพที่คนพิการตองเผชิญกับปญหาตาง ๆ เพื่อให สามารถดํารงอยูในสังคมได 26% จะเปนบุคคลหรือกลุมบุคคลที่มีลักษณะแปลกประหลาด ตอตาน สงั คม หรือมลี ักษณะที่เบย่ี งเบนไปจากปกติ 16 และเมื่อเช่ือมโยงทฤษฎีนี้เขากับการรูเทาทันในการนําเสนอเน้ือหาของส่ือ โดยอาศัย วิธีการ วิเคราะหเนื้อหา (content analysis) หรือการวิเคราะหระบบสาร (message system analysis) ของทฤษฎีการปลกู ฝง เราจะไดว ิธีวเิ คราะหเน้ือหาใน 4 มติ ิ คือ (กาญจนา แกวเทพ, 2545) 16 1. ส่ิงท่ีปรากฏ (existence) คือ การหาคําตอบวา สิ่งที่โทรทัศนไดนําเสนอไดแก อะไรบาง เปนเน้ือหาอะไรและมีจํานวนมากนอย บอยครั้งเพียงใด สวนใหญใชการวิเคราะหเนื้อหา แจงนับ เนือ้ หาท่ีปรากฏ 16 2. การจัดลําดบั ความสาํ คญั (priority) ไดแ ก การตอบคําถามวา เน้ือหาแบบใดท่ี โทรทัศนให ความสําคัญมากทีส่ ุด หรอื เปน ประเด็นหลักของการนําเสนอ 16 3. คุณคา (value) เปน การตัดสินเก่ียวกับคุณคาท่ีแผงเรนอยูในเน้ือหาท่ีเก่ียวของ กับระบบ สารทางวฒั นธรรม นน้ั วาอะไรถกู หรือผดิ อะไรดีหรอื ไมด ี 16 4. ความสัมพันธ (relationship) เปน การวิเคราะหห าความสมั พนั ธร ะหวางสวน ตาง ๆ ของ สารวา อะไรสัมพันธก บั อะไร 16 สําหรับประเด็นคําถามที่วา โทรทัศนเขามามีบทบาทในการปลูกฝงทางวัฒนธรรม ดวยการ สรางโลกทางวัฒนธรรม (ทก่ี ลายมาเปนความเปนจรงิ ) หอหมุ ประเด็นตาง ๆ เหลานั้นไดอยางไร น้ัน ผลการวจิ ัยท่ผี านมาของ Gerbner ไดคาํ ตอบวาโทรทศั นท าํ หนา ทกี่ ารปลูกได เพราะเหตุผลดังตอไปนี้ (กาญจนา แกว เทพ, 2545) 16 1. ดว ยธรรมชาตพิ เิ ศษของโทรทศั นแบบ \"มาแรง มาบอ ย มาเร็ว\"

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 55 16 2. ทุกรายการมีทิศทางเปนไปในแบบแผนเดียวกัน ดังนั้นโลกที่โทรทัศนสรางมา หอหุมตัว บุคคลจึงส่ังสมพอกพูนไปในทิศทางเดยี วกนั 16 3. ในสวนของผูรับสารเอง กลาวคือ ทั้ง ๆ ไมไดตั้งใจจะดูอะไรเปนพิเศษ แตก็ เปด โทรทัศนไวเพราะความเคยชนิ ทาํ ใหอัตราการเปดรับโทรทัศนมีสงู 16 4. กลวธิ ีการปลกู ฝงของโทรทัศน 16 4.1 แบบวิธีหลัก (mainstreaming) ซ่ึงมักจะเกิดกับพวกที่ดูโทรทัศนอยาง มาก ทําใหม ีลักษณะผกู ขาดแหลง ขอมูลจากโทรทศั น 16 4.2 แบบ resonance ซ่ึงเกิดขึ้นเม่ือประสบการณในชีวิตจริงของผูชมตรง กับ เน้ือหาในโทรทัศน จึงเทากับวา เราถูกปลูกฝงความจริงถึง 2 ช้ัน ท้ังจากประสบการณจริง (ท่ี จํากัด) และประสบการณผา นส่อื (ท่เี ลอื กรับมาเฉพาะสวน) และ 16 4.3 แบบ \"อยูใกล/เขาใจงาย\" นั่นคือ โลกแหงความเปนจริงนั้นอยูหางไกล จน เกินกวา จะเขา ถึง เปนโลกทซี่ บั ซอนยากตอ การเขาใจ แตโลกในโทรทศั นนน้ั เปนโลกที่อยูใกล ประชิด ตวั และเปน เร่อื งทีเ่ ขา ใจงา ย 16 สําหรับในประเทศไทย บทบาทและผลกระทบของโทรทัศนดังกลาวอาจดูไดจาก งานวิจัย ของ นภวรรณ ตันติเวชกุล (2543) ท่ีคนหาอิทธิพลของโฆษณาทางโทรทัศนไทยท่ีมีตอ เยาวชนตาม แนวทฤษฎีการอบรมบมนิสัยทางวัฒนธรรม โดยใชวิธีการจัดสนทนากลุมกับเยาวชนใน สถานศึกษา อายุระหวาง 12-18 ป และไดพบวา ลักษณะการอบรมบมนิสัยทางวัฒนธรรม แบบ กระแสหลักน้ัน พบมากในกลุมเยาวชนผรู บั ชมโฆษณาโทรทศั นมาก (heavy users) 16 ท้ังน้สี ามารถจําแนกลักษณะอทิ ธิพลทส่ี ําคัญออกไดเ ปน 3 ลักษณะ คอื 16 1. อทิ ธิพลในการอบรมบมนสิ ัยเชิงขอมูลตอเยาวชน ซง่ึ เกิดข้ึนเมื่อโฆษณาไดทํา หนาที่บอก เลาแนวคดิ เกี่ยวกบั ขอมลู สินคาแกเยาวชนผชู มโฆษณาโทรทัศนมาก 16 2. อิทธิพลท่ีมีตอพฤติกรรมการซื้อสินคาของเยาวชนที่รับชมโทรทัศนมาก ซึ่ง เกิดข้ึนเม่ือ โฆษณาแสดงใหเห็นวาสนิ คา สามารถตอบสนองความตองการสวนบคุ คลของเยาวชนไดและ 16 3. อิทธิพลท่ีมีตอการใชภาษาแบบโฆษณาโทรทัศน ซ่ึงเกิดขึ้นเมื่อโฆษณาได นําเสนอ แนวคิดดวยภาษาโฆษณาซํ้า ๆ และคลายคลึงกันอยางเหมาะสมสมํ่าเสมอ จนเยาวชนท่ีชม โฆษณา โทรทัศนมากไดซึมซบั ภาษาโฆษณาเหลา น้ันอยา งไมตง้ั ใจ 16แนวคดิ การสรางความเปนจริงทางสงั คม 16 แนวคิดหลักของกลุมทฤษฎีวัฒนธรรมก็คือ แนวคิดที่วาส่ิงที่ เรียกวา “ความเปนจริง” (reality) นั้น มิใชเปนส่ิงท่ีมีอยูแลว แตความเปนจริงนั้นเปนส่ิงที่ถูกสรางข้ึนมาก (construct) (กาญจนา แกวเทพ, 2545, หนา 258) หรือถูกนิยามวา “อะไรเปนอะไร” (definition) (กาญจนา

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 56 แกวเทพ, 2544, หนา 239) กระบวนการสรางความรูหรือความจริงดังกลาวเรียกกันวาเปน “การ สรา ง ความเปนจรงิ ทางสงั คม” (social construction of reality) 16 แนวคิดน้ีเริ่มจากขอเสนอท่ีวา โลกที่แวดลอมตัวบุคคลน้ันมีอยู 2 โลก โลกแรกเปน โลกทาง กายภาพ อันไดแก วัตถุ ส่ิงของ บุคคล บรรยากาศดานกายภาพท้ังหลายท่ีแวดลอมบุคคล โลกนี้ เกิดข้ึนตามธรรมชาติ สวนอีกโลกหน่ึงมีช่ือเรียกหลายอยาง เชน โลกทางสังคม (social world) สิ่งแวดลอมเชิงสัญลักษณ (symbolic environment) หรือความเปนจริงทางสังคม (social reality) โลกท่ีเกิดจากการทํางานของสถาบันตาง ๆ ในสังคม เชน ครอบครัว โรงเรียน ศาสนา ท่ี ทํางาน รัฐ และส่อื มวลชน (กาญจนา แกว เทพ, 2544, หนา 238) 16 ยกตัวอยางเชน เร่ืองเลาของเด็กหญิงเวอรจิเนีย โอฮันลอน ที่เขียนจดหมายถึง หนังสือพิมพ นิวยอรคซันเพื่อสอบถามวา ซานตาคลอสมีอยูจริงในโลกน้ีหรือไม และบรรณาธิการได ตอบจดหมาย ของเธอวา “Yes, Virginia, there is a Santa Claus!” แมวาจะไมมีใครไดเห็นตัว ของ ซานตาคลอส แตก็ไมไดหมายความวาไมมีซานตาคลอสสิ่งที่เปนจริง (มีอยูจริง) ท่ีสุดในโลกคือ ส่ิงที่ แมแ ตเ ด็กหญิงหรือผูใหญก ไ็ มสามารถมองเหน็ ได (Newman, 1997, p. 53) 16 ขอความในจดหมายดังกลาวไดสะทอนใหเห็นถึงสภาพที่เลื่อนไหลไปของธรรมชาติ ระหวาง “ความจริง” (truth) กบั “ความเปน จริง” (reality) และบทบาทการทํางานของสถาบัน ส่ือมวลชนใน การสรางความเปน จรงิ ขน้ึ มาแวดลอมบคุ คล เด็กหญงิ เวอรจิเนียถกู ทําใหเช่ือในความเปน จริงของบาง ส่งิ บางอยางทเี่ ธอไมส ามารถและจะไมมีวนั ไดรับรูดวยประสาทสัมผัสของเธอ และแมวา เมื่อโตขึ้นเธอ จะไดรับรูความจริงบางอยางท่ีแตกตางออกไปในเร่ืองของซานตาคลอสก็ตาม แต ในตอนนี้เธอไดถูก กระตนุ ใหเช่อื ในเรื่องราวของซานตาคลอสแมวา จะไมสามารถหาหลักฐาน ใด ๆ มา พิสจู นไ ด 16 ความรูจักโลกท้ังสองในขางตนถูกน ามาสรางขึ้นเปน “คลังแหงความรูทางสังคม” (stock of social knowledge) ซึ่งเปรียบไดกับคูมือการเผชิญโลกของมนุษย เปนคําตอบสําหรับ คําถาม หลกั 3 ประการ คอื 16 1) คนเราสรา งความหมาย (make sense) กับโลกรอบตัวอยางเราไดอ ยางไร 16 2) คนเรากอสรา ง/ดัดแปลงสรางใหมและรื้อซอม (construct/reconstruct/ deconstruct) ชวี ติ ประจ าวันของตนเองไดอยางไร 16 3) คนเราสามารถทําอะไรไปไดโดยปรยิ ายโดยไมต องหยดุ คิดหรือยุดตง้ั คําถามได อยางไร 16 กระบวนการสรางคลังแหงความรูของเรา ในชีวิตประจําวันเปนคลาย ๆ กับระบบ คอมพิวเตอร ประสบการณที่เราสัมผัสเปนเสมือนกระบวนการปอนขอมูลเขาไปในซีพียู (CPU) รูปธรรมแตละครั้งที่ปอนเขาไป น้ันจะเขาไปถูกจัดระบบไวเปนหมวดหมูเหมือนการจัดแฟมที่เรียกวา typification

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 57 16 จากกระบวนการสรางคลังแหงความรูในขางตน อาจนํามาใชอธิบายเรื่องการรูเทา ทันส่ือได วา นักโฆษณาและนักการตลาดมืออาชีพไดประยุกตแนวคิดดังกลาวมาใชในการจัดวาง ตําแหนงของ สินคาหรือผลิตภัณฑใหม นั่นคือ การใสขอมูลความรูเก่ียวกับตัวสินคาผลิตภัณฑหรือ บริการ ขอมูล เกี่ยวกับชนิดของกลุมคนท่ีใชสินคาหรือผลิตภัณฑน้ัน รวมถึงขอมูลเกี่ยวกับชื่อเสียงของ บริษัทผูผลิต เปนตน เพ่ือใหเขาไปอยูในคลังแหงความรูของแตละบุคคล ผลที่ไดรับก็คือ ขอมูลน้ัน ๆ จะเปนตัวนํา ทางใหเราซือ้ สินคา หรือบริการตาง ๆ โดยไมม กี ารหยุดคดิ หรือตง้ั คาํ ถามใด ๆ กอ น ตดั สินใจซ้ือ 16 สําหรบั คําสาํ คญั ในแนวคดิ น้กี ็คอื คาํ วา “ความเปนจริง” อันหมายถึงโลกแหงสังคม หรือโลก แหงสัญลักษณท่ีหอหุมแวดลอมคนอยู คําวา “ความเปนจริง” น้ีประกอบดวยหลายมิติ (กาญจนา แกว เทพ, 2544, หนา 239) คอื 16 1.เปนแหลงสาํ คญั ของการใหค านิยมแกสังคมตาง ๆ (dominant source of definition) เชน ความสุขคอื อะไร สุขภาพทีด่ ตี องเปนอยา งไร เปน ตน 16 2. เปนภาพลักษณ (image) ของความเปนจริงทางสังคมของปจเจกบุคคลหรือกลุม หรือ สงั คมตาง ๆ เชน ทัศนะที่บคุ คลธรรมดามีตอคนในวงการส่ือสารมวลชน ภาพลักษณระหวางหมอ กับ พยาบาล และผูเชย่ี วชาญ เปน ตน 16 3. เปน คานิยมทแ่ี สดงออกมา (value) เชน การเชื่อมโยงระหวางความดีกับความช่ัว เขากับ ความขาวและความดํา ดังที่ผลการวิจัยหน่ึงพบวา เม่ือเปรียบเทียบระหวางตัวละครผิวดํา กับผิวขาว แลว ตัวละครผวิ ดาํ จะมลี ักษณะทส่ี นกุ สนานหรือมเี นอ้ื หาสาระนอยกวาตัวละครผิวขาวและ จะลงเอย ในทางลบ ในขณะทต่ี ัวละครผิวขาวจะมตี อนจบทเี่ ปนบวกมากกวา เปน ตน 16 4. เปนบรรทัดฐานสําหรับการตัดสิน (normative judgment) เชน ระหวาง ความกตัญู ตอพอแมกับการตัดสินใจอยางอิสระในเร่ืองชีวิตรักของพระเอกละครโทรทัศนสังคมใช อะไร เปน เกณฑบ รรทัดฐานในการตัดสนิ ใจวาพระเอกถูกตอ งหรอื ไม 16 เม่ือความเปนจริงเกิดมาจากการถูกประกอบสรางหรือถูกนิยามจากการทํางานของ สถาบัน ตาง ๆ ในสังคม ก็จะมีกระบวนการซึมผานคานิยมดังกลาวเขาไปในตัวบุคคล คานิยมดังกลาว จะ กลายเปน “แผนที่ทางจิตใจ” (mental maps) ทที่ าหนาที่เหมือนแผนที่ทั่วไปคือ ชี้ทิศทางวา อะไร เก่ียวของกับอะไรบาง ความคาดหวังตาง ๆ เปนอยางไร (level of expectation) แผนที่นี้จะ ลากเสนกั้นบอกวาอะไรบางที่เปนไปได (possible) (กําหนด horizontal line) อะไรบางท่ีเปนเร่ือง ปกติ (normal) อะไรบางเปนเรื่องท่ียอมรับได (acceptable) รวมท้ังมีการช้ีแนะวามีวิถีทางแบบ ใดบา งท่ีจะบรรลเุ ปา หมายได 16 ยกตัวอยางเชน การท่ีเจา ของธรุ กิจสินคาและบริการใชความคิดสรางสรรคของ นักการตลาด และนักโฆษณา โดยอาศัยธรรมชาติหรือคุณลักษณะของสื่อและภาษาสื่อ เชน การวาง มุมกลอง ขนาดของภาพ การตัดตอภาพ วิธีการเลาเร่ือง ฯลฯ เพื่อประกอบสรางความเปนจริงวา จุดหมาย

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 58 แหงความสุขของผูคนคืออะไร พรอมท้ังแสดงใหเห็นวา จะทําอยางไรจึงจะบรรเทาความ บกพรอง ในตัวตนใหลดไปได เชน ตอ งอาศยั การจับจา ยใชส อยสนิ คาแบรนดเ นมตา ง ๆ เปน ตน 16 นอกจากนน้ั แลว หากศกึ ษาถึงเร่ืองการรูเทาทันสื่อ โดยนําแนวคิดเร่ืองการสราง ความเปน จริงทางสังคมมาใชอธิบายถึงผลกระทบที่เกิดขึ้นจากส่ือจะสรุปไดวา ทุกคร้ังที่ส่ือมวลชน เผยแพร ผลงานของตนก็จะสรางผลกระทบไดในหลายระยะทั้งระยะสั้น (ข้ันแรก) ระยะกลาง (ขั้นท่ีสอง) และระยะยาว (ขั้นท่ีสาม) เชน หลังจากรบั ขา วสารไปแลว ผลกระทบระยะแรกก็คือ การเก็บขอมูล เขาสูคลังความรูสรางทัศนคติและคานิยมตาง ๆ หลังจากนั้นก็เปนขั้นตอนท่ีมีปฏิกิริยาตอบสนอง และเม่ือเวลาคอย ๆ ผานไปขอมูลขาวสารท่ีสะสมกันมาก ๆ เขาก็จะถูกจัดระบบและหอหุมผูรับสาร จนกลายเปนโลกแหงความจรงิ (กาญจนา แกว เทพ, 2545) 16แนวคิดสญั ญะวิทยา 16 ทามกลางการไหลเวียนของขาวสารที่มีอยูรอบตัวเราในปจจุบัน และคนเราไดมีการ เปดรับสื่อประเภทตาง ๆ อยูทุกวันอยางหลีกเล่ียงไมไดน้ัน ทักษะท่ีจําเปนท่ีจะทําใหเขาใจและรูเทา ทันคอื การวิเคราะหส่ืออยางเปนระบบและมวี ิจารณญาณ โดยท่ผี านมามที ฤษฎีมากมายท่ีถูกนําไปใช เปนหลักคิดในการวิเคราะหสื่อ ซงึ่ ในสวนนจ้ี ะขอนาํ เสนอทฤษฎที ีใ่ ชใ นการวเิ คราะหเ น้อื หาหรือตัวสาร เพื่อใหสามารถแยกแยะความหมายท่ีซอนอยูและรูเทาทันถึงวัตถุประสงคของผูผลิตในการที่จะผลิต สารผา นส่ือตา ง ๆ สง มายังผูร ับสาร 16 การวเิ คราะหส่ือดวยทฤษฎีสัญญะวิทยา (semiology) มีแนวคิดหลักท่ีเนนเรื่องการ กอเกิดและการแปรเปล่ียนความหมายในสัญญะตาง ๆ ซึ่งงานดานส่ือมวลชนน้ันลวนแลวแตเปนงาน ดานสญั ญะทงั้ ส้ิน 16 กาญจนา แกว เทพ (2543) ไดใหความหมาย สัญญะ (sign) วาหมายถึง ส่ิงท่ีถูกสราง ขึน้ มาเพ่อื ใหม คี วามหมาย (meaning) แทนของจริงหรอื ตวั จริง (object) ในตวั บท (text) หนึ่ง ๆ เชน พระพุทธรปู เปน ตัวแทนของศาสนาพทุ ธ เปนตน นอกจากนี้ยังไดกาํ หนดขอบเขตและคุณสมบัติ ของ ส่ิงทีเ่ ปน “สัญญะ” (sign) ไว 3 ประการ คือ 1) จะตองมีลักษณะทางกายภาพสามารถจับตองรับรูได ดวยอวัยวะสัมผัส เชน ตัวอักษรหรือภาพวาดท่ีสามารถสัมผัสไดดวยจักษุประสาท หรือเสียงเพลงที่ สัมผัสไดดวยโสตประสาท เปนตน 2) ผูใชสัญญะนั้น ๆ มีความตองการที่จะสงขาวบางอยาง เชน รายการพยากรณอากาศท่ีใชรูปเมฆคร้ึม เพื่อตั้งใจสื่อสารวาวันน้ีจะมีฝนตก และจากคุณสมบัติ 2 ประการแรกดังกลา ว ทาํ ใหคณุ สมบตั ิ ขอ ที่ 3) คือ สัญญะนั้น ๆ จะตองมีความหมายมากไปกวาตัวมัน เอง 16 มนุษยเรานั้นถือวาเปน sign-making (ผูสรางหรือผลิตสัญญะ)และ signinterpreting (ผูตีความสัญญะ) ตามแนวของนักทฤษฎีทางสัญญะวิทยา เพราะแนวคิด

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 59 ของสัญญะ วทิ ยามองวา ความหมายท่ีถูกบรรจุอยใู นบทประพันธหรือผลงานดานสื่อนั้น มิอาจผูกขาด จากฝาย ผูสงสารเพียงอยางเดียว หากทวาผูรับสารเองมีสวนสําคัญในการผลิตและสราง ความหมายในข้ันตอน ของการบริโภคผลงานดวยทําใหนักสัญญะวิทยาเรียกผูรับสารวา “ผูอาน” (reader) เพราะค า ๆ น้ี บงบอกถึงนัยยะวา ผูรับสารจะตองมีลักษณะ active (กาญจนา แกวเทพ, 2543) 16 เพือ่ ท่จี ะเกิดความรเู ทาทันสื่อ การศึกษาโดยใชแนวคิดสัญญะวิทยาจึงมุงหมายที่จะ ทาํ ความเขาใจวา สัญญะ คือ อะไร ความหมายของสัญญะตาง ๆ นั้นถูกสรางข้ึนมาไดอยางไร ทําให ผูรับสารสามารถเขาใจเบื้องหลังการทํางานของนักโฆษณาท่ีจะพยามจับคูความหมายเชิงสัญญะเขา กับตัวสินคาหรือผลิตภัณฑน้ัน ๆ จนผูบริโภคไมมีทางเลือกอื่นใดเหลืออีก นอกจากการยอมรับ ความหมายของสิง่ ทถ่ี กู สรา งมา (Baran and Davis, 1995) 16 ยกตัวอยาง เชน หากเราไมมีเงินซ้ือผลิตภัณฑเสริมอาหารหรือวิตามินสุขภาพนานา ชนิด ความหมายท่ีถูกติดต้ังใสในตัวสินคาโดยนักการตลาดหรือนักโฆษณาก็คือ เราจะมีสุขภาพ ออ นแอ ไมแข็งแรง และไมสามารถผอมได รวมถึงเราไมรักไมหวงใยญาติผูใหญ คนใกลชิด หากไมซ้ือ สนิ คาเหลา นน้ั ไปฝากเพอ่ื เปนตัวแทนความกตญั ู ความรกั ความหว งใย เปนตน 16 อยางไรก็ตามการรเู ทาทนั การครอบง าความคดิ ของฝา ยผูผลิตดวยการฝงสัญญะตาง ๆ เขาไปกับตัวผลิตภัณฑนั้นจะชวยสรางพลังและอ านาจใหกับเราในฐานะผูบริโภคได ดังไดกลาว มาแลว แนวคิดเชิงสัญญะวิทยานี้ มองผูอานหรือผูรับสารมีลักษณะแบบกระตือรือรน active และ ความหมาย ตาง ๆ นัน้ สามารถเปล่ียนไปไดตามกาลเวลาและตามบริบทของผูใช พลังและอํานาจของ เราในฐานะ ผบู รโิ ภคท่ี “รูเทาทันส่ือ” จึงเกิดขึ้นไดจ ากการตอสเู พ่ือเปล่ียนความหมายทถี่ ูกฝง เขามา 16 ยกตวั อยา งเชน กระแสแหงการโตก ลับการสรางความหมายของความสวย “ผอมคือ สวย สวยคือผอม” ดวยการใหคุณคาตอความแตกตางที่เทาเทียม สรางความหมายใหมเชิงบวก ท่ีทํา ให ขีดเสนก้ันระหวางความผอมและความอวนคอย ๆ ลบเลือนและจางหายไป กรณีตัวอยางที่เห็น ไดเปน รูปธรรมชัดเจนกรณหี นง่ึ เชน การจัดประกวดราชินีชาง ที่ใครจะคิดวาคนอวนเปนเทพีได ใคร จะคิดวา สายสะพาย คฑา และมงกุฎซ่ึงเปนสัญลักษณสําหรับความสวยอันเกิดจากความผอมของ ผหู ญงิ น้ัน จะ อยใู นมอื ของคนอว นได (Roonkasem,2003) 16 สําหรับความหมายตาง ๆ ที่ถูกบรรจุลงในสัญญะตาง ๆ นั้นมีอยูหลายประเภท ดวยกัน โดยในกรณีนี้จะขออธิบายสองประเภทที่ถูกน ามาตีความบอยคร้ังไดแก สัญญะท่ีเปน ความหมายโดยอรรถและความหมายโดยนัย และอีกประเภทหนึ่งคือ การใชอุปมาอุปไมย หรือ metaphor กับ metonymy

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 60 16 1. ความหมายโดยอรรถและความหมายโดยนัย Barthes (1967 อางในกาญจนา แกวเทพ, 2543) ไดแบงประเภทของ ความหมายที่บรรจุอยูในสัญญะทุกอยางวามีความหมาย 2 ความหมาย ดว ยกนั คอื 16 1.1 ความหมายโดยอรรถหรือความหมายโดยตรง (denotative meaning) น้ัน หมายถึง ความหมายท่ีเขาใจกันตามตัวอักษร เปนความหมายท่ีเขาใจตรงกันเปนสวนใหญและมัก เปนที่ยอมรับกนั ทวั่ ไป ตัวอยา งทีช่ ัดเจนกค็ อื ความหมายทีบ่ รรจอุ ยูในพจนานุกรม เปนตน (กาญจนา แกว เทพ, 2547) 16 1.2 ความหมายโดยนัยหรือความหมายแฝง (connotative meaning) เปน ความหมายท่ถี กู ประกอบสรา งอยางมีอตั วสิ ยั หรือมเี ร่อื งของอารมณค วามรูสึกเขามาเกี่ยวของ มีบริบท มีความเปนทางประวัติศาสตร ยกตัวอยางเชน ของเลน ความคิดของ Bathes นั้นเปนส่ิงท่ีมี ความหมายมากกวาการเปนเพียงของเลนธรรมดา ๆ ของเลนเปนกระบวนการการขัดเกลาทางสังคม โดยสอดแทรกมายาคติหรือชีวิตของผูใหญสมัยใหมลงไปในน้ัน เชน การเลนตุกตาทหาร ของเลน ชดุ ทาํ ผม ทําครัว (Berger, 1995) 16 2. การใชอ ปุ มาและอุปไมย 16 ซึ่งเปนวิธีการหลักอีก 2 วิธีท่ีใชในการถายทอดความหมายจากสัญญะตัวหน่ึง โดย อาศัยสญั ญะอกี ตวั หนง่ึ 16 metaphor หรือ อุปมา อุปมัย เปนวิธีการถายทอดความหมายโดยอาศัย ความสัมพันธ ของสญั ญะ 2 ตวั ท่ีมคี วามคลายคลึงกนั และถกู น ามาใชถ า ยทอดความหมายดวยวธิ ีการ “เปรียบเทียบ อุปมาอุปมยั ” โดยท่ีสัญญะตวั แรกนัน้ เปนท่รี ูจักความหมายดีอยูแลว เพราะฉะน้ัน เม่ือถูกนํามาเขา คูกับสัญญะตัวท่ีสองซ่ึงยังไมคอยรูจักความหมายกันดี อาศัยความหมายของสัญญะ ตัวแรกจึงทํา ใหส ัญญะตัวหลังถกู รบั รูความหมายไปดว ย (กาญจนา แกว เทพ, 2545) 16 ในทางการศึกษาทางวาทศิลปน้ัน อุปมาอุปมัยเกิดจากองคประกอบท่ีสําคัญสอง สวนที่ไมมี ความเก่ียวของกัน แตกลับถูกน ามาวางอยูเคียงขางกัน โดยองคประกอบหลักเรียกวา “vehicle” ยกตัวอยางเชนในอุปมาอุปมัยท่ีวา “เพื่อนรวมหองของฉันอวนเหมือนหมู” คําวา “เพ่ือน รวมหอง” เปน tenor และคําวา “หมู” เปน vehicle หรือพวกยิวเปรียบเปนกาฝากของชาติ เปนตน (Foss, 1989) 16 การจะเลือกใชอปุ มาอุปมัยแบบใดนั้นยังเปน ตัวกาํ หนดการกระทาํ ของเราอีก ดวย เหตุเพราะ ในการอุปมาอุปมัย จะมีทั้งนัยยะของขอตกลง มุมมอง และการประเมิน สิ่งเหลานี้จะ จัดการกับ ทัศนคติของเราผานทางอะไรก็ตามที่ไดบรรยายไว และใหแรงจูงใจเพ่ือใหการกระทําของ เราเปนไป ตามนั้น

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 61 16 metonymy เปนวิธีการถายทอดความหมายโดยที่หยิบยกเอาสวนเสี้ยวเล็ก ๆ สวนหนึ่ง ของสัญญะ (part) มาแทนความหมายของสวนรวมท้ังหมด (whole) (กาญจนา แกวเทพ, 2545) ยกตัวอยางเชน เครื่องหมายดอกบัวแทนพุทธศาสนา เทพีสันติภาพ แทนอเมริกา ดอยสุดเทพ แทน เชียงใหม เปนตน 16 เม่ือ metonymy เปนเรื่องของการเลือกภาพตัวแทน (สวนยอย) มายืนแทน ความเปนจริง (สวนรวมทั้งหมด) มานําเสนอ (representation of reality) จึงเปนผลใหกระบวนการ เลือกและการ ตัดสินใจวาจะเลือกภาพ “อะไร” จึงสําคัญที่สุด และกระบวนการน้ีไมสามารถหลีกเลี่ยง อคติของผู เลอื กไดเลย (กาญจนา แกวเทพ, 2543) 16 หากเปรียบเทียบความหมายทั้ง 2 ประเภทนั้น จะพบวา “อุปมาอุปมัยน้ัน ทํางานแบบ ความหมายแฝงเพือ่ กอ ใหเ กิดผลแบบจนิ ตนาการหรือความเหนือจริง หรืออาจกลาวไดวา ความหมาย แฝงนั้นทํางานในแบบของอุปมาอุปมัย” ยกตัวอยาง เชน นางฟาเปนสัญลักษณท่ีอุปมา อุปมัยถึง ความสวย ความดี ความงาม หากใครถูกเปรยี บวา สวยเหมือนนางฟา ก็แสดงวาสวยท้ัง ภายนอกและ ภายใน เปนตน อยางไรก็ตาม ความหมายแฝงเหลานี้น้ันตางเกิดขึ้นจากการถูกประกอบ สราง มากกวา ทจี่ ะเปนอปุ มาอุปมัยจรงิ ๆ ดว ยการเนนใหเ กดิ ความเหมือนหรือความคลายคลึงและ ลดทอน ความแตกตา งลงไป 16แนวคิดหลังความทนั สมัย 16 การวิเคราะหสื่อดวยแนวคิดหลังความทันสมัย (postmodernism) มีแนวคิดหลัก หลากหลายมุมมองท่ีเนนใหผูรับสารตั้งค าถามกับตัวสื่อโดย ไมเช่ือวามีความจริงเพียงหนึ่งเดียวอยู แต เห็นวา \"ความจริง\" เปนส่ิงท่ีมองไดหลายมุมมอง และควรผสมผสานมุมมองที่หลากหลายตาง ๆ เขา ดวยกันรวมถึงความจริงท่ีวานั้นอาจเปนส่ิงท่ีคนเราสรางขึ้น โดยระบบภาษา โดยสํานวนโวหาร โดย การจงู ใจ โดยการบิดเบือน โดยการหลอกลวงซอนเรนภายใตความขลังของทฤษฎีหรือวาทกรรม แบบ ตา ง ๆ หรือภายใตร ะบบปรัชญาทซี่ บั ซอ นหรือดว ยภาพลักษณท่ีงาย ๆ 16 เพ่ือท่ีจะทําใหเขาใจถึงแนวคิดหลังความทันสมัยอยางถองแทนั้น จําเปนตอง ทํา ความเขาใจแนวคิดท่ีมีมากอนหนาน้ีอีกสองยุคสมัยดวย คือ แนวคิดกอนความทันสมัย (pre- modernism) และ แนวคิดความทันสมัย (modernism) รวมกันกับแนวคิดหลังความทันสมัย ก็เปน กระบวนทศั นสามยคุ สมยั ดังน้ี (กติ ิพฒั น นนทปท มะดลุ , 2551) 1. 16แนวคดิ กอนความทนั สมัย 16 แนวคิดกอนความทันสมัย (premodernism) เปนแนวคิดที่ไมไดใหโอกาส มนุษยในการคิด ในสิ่งที่เปน การทา ทายตอ โลก ไมอนญุ าตใหคิดแมแตจะเปลี่ยนแปลงธรรมชาติ มนุษย ไมสามารถเปน นายของตวั เองได ความคิดทตี่ อ งการใหมีการเปล่ียนแปลงอยางถอนรากถอนโคนถือวาเปนการดูหม่ิน

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 62 เหยียดหยามและอวดดีตอศาสนา ศาสนามีคําตอบพรอมสรรพอยูแลวสําหรับมนุษย ความจริง ท้ังหลายมาจากการดลใจใหมนุษยใครครวญอยางลึกซึ้งในวจนะของพระผูเปนเจาเทานั้น (สยุมพร โยธาสมุทร. 2543) สาระสําคัญของแนวคิดกอนความทันสมัยถือวาความจริงคือส่ิงสัมบูรณ (absolutism) ยกตัวอยางเชน ภาพยนตรท นี่ าเสนอความเร่ืองความเชื่อของมนุษยท่ีมีตอศาสนาและ สงิ่ ศกั ดส์ิ ทิ ธิ์วาสามารถเปน จุดยดึ เหนีย่ วหรือค าตอบของปรากฎการณทุกอยางท่ีเกิดขึ้นบนโลกมนุษย ดังที่ภาพยนตรค ลาสสคิ ในยคุ 1959 เรื่อง เบนเฮอร (Benhur) มีเนื้อหาเกี่ยวกับการถูกตรึงไมกางเขน ของพระเยซูคริสต ซ่ึงเมื่อทานถูกตรึงไมกางเขนจนส้ินพระชนม เลือดก็ไหลมายังพ้ืนดิน ฝนก็ตก และ แมแ ละนอ งสาว ไดหายจากโรคเรอ้ื นเปนปลิดท้งิ 2. 16แนวคิดความทันสมัย 16 แนวคิดความทันสมัย (modernism) กอตัวขึ้นมาต้ังแตยุคแหงความรูแจง (enlightenment) ในศตวรรษท่ี 18 สาระสําคัญคือ การเชื่อมั่นวามนุษยสามารถเปนนายของตนเอง ได มนุษยมีเจตจํานงเสรีท่ีจะกระทําการตาง ๆ เพ่ือสรางสรรคประโยชนสุขของตนและสังคม เครื่องมือท่ีสําคัญที่มนุษยคิดคนข้ึนมาก็คือ หลักเหตุผล ซึ่งถือวาเปนธรรมชาติที่มนุษยมีอยูในตัว และชวยใหม นษุ ยเ ขาถงึ แกนแทของสรรพส่ิงตาง ๆ ได สามารถจัดแบงสิ่งตาง ๆ ออกเปนหมวดหมูได พอเอาหลักและผลมาใชกับการเมือง การปกครอง การผลิต การจัดระเบียบสังคม ก็จะเกิดเปนหลัก วิชาการตา ง ๆ กอ ใหเกดิ ความเจริญกาวหนา ตอ เนอ่ื งไปเร่ือย ๆ 16 แนวคิดความทนั สมยั เปนแนวคิดท่ียนื อยบู นหลกั การทางวิทยาศาสตร เชื่อวา การใชเหตุและ ผลและการสังเกตอยางเปนระบบจะชวยใหมนุษยสามารถคนพบและเขาถึงความจริงท่ี ปราศจาก กาลเวลาสถานที่ วัฒนธรรมและสังคม อันเปนมาตรฐานความจริงท่ีเปนสากล ซ่ึงชวยให ความเปน มนุษยเพียบพรอมไปดวยความเปนวิทยาศาสตร (science) จริยธรรม (ethics) และความงาม (aesthetics) ความรูจะชวยใหมนุษยเขาใจ ควบคุมและปรับปรุงธรรมชาติได อนาคตเปนส่ิงที่มนุษย สามารถกําหนดไดเอง ดังนั้น การทําใหโลกและสังคมดีขึ้นยอมเปนไปไดดวยการสรางสมวิชาการ ท่ีกาวหนาข้ึนเรื่อย ๆ ของมนุษยเอง การจัดระเบียบสังคมเปนส่ิงที่มนุษยสามารถด าเนินการ เปล่ยี นแปลงดวยตวั มนษุ ยเ องได แนวคิดความทันสมัยเปนการสรางภาพมนุษยที่สวยงามและ สมบรู ณแ บบอยางยิง่ มองวา มนษุ ยเ ปนตนกําเนิดของสรรพสิ่งตาง ๆ เปาหมายก็คือ ประโยชนสุขของ ตัวมนุษยเอง และ วิธีการท่ีใชก็ลวนมาจากสติปญญาของมนุษยเอง จะเห็นวาภาพของมนุษยใน แนวคิดความทันสมัย เปนภาพท่ีสมบูรณแบบและเกินเลยไปจากความเปนจริงอยางมาก ดังนั้น เม่ือ มาถงึ จดุ หนึ่งแนวคิด ความทนั สมัยก็ถึงจุดอิ่มตัว (ชูศักด์ิ ภัทรกุลวณิชย และนพพร ประชากุล, 2544, หนา 140 - 150) 16 สาระสําคัญของแนวคิดความทันสมัยถือวาความจริงเปนส่ิงท่ีสามารถช้ีวัดและ พิสูจนไดดวย หลักการเหตุและผลทางวิทยาศาสตร (scientism) หรือหลักความเปนวัตถุวิสัยหรือ ปรนัย

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 63 (objectivism) เทานั้น สิ่งใดไมสามารถเปนไปตามหลักการวิทยาศาสตรปรนัยดังกลาวถือวา ไมใช ความจรงิ 3. 16แนวคิดหลงั ความทนั สมัย 16 แนวคดิ หลงั ความทันสมัย (postmodernism) กําเนิดในยุคท่ีสังคมเปลี่ยนแปลง ไปสูยุคหลัง ยุคแหง ความทันสมัย ซึ่งหมายถึงสภาวะของผูคนและวิถีชีวิตความเปนอยูของคน ในปลายศตวรรษที่ 20 หรือยุคในปจจุบัน ซ่ึงเปนสภาวะที่ประกอบดวยการหมุนเวียนเปล่ียนแปลง ของปจจัยหลัก สําคัญ 3 ประการทีไ่ มเ คยเกดิ ขนึ้ มากอนในประวตั ศิ าสตรของโลก ดังน้ี 16 3.1 การเคล่ือนไหวหมุนเวยี นของคนจํานวนมากผานระบบการขนสง ขนาดใหญ 16ทต่ี ดิ ตอ ถึงกนั ทวั่ โลก 16 3.2 มีการหมุนเวียนของขอมูลขาวสารขนาดมหึมาผานระบบคอมพิวเตอร และการสื่อสาร ทางไกลผา นระบบโทรคมนาคม และ 16 3.3 การสงถายภาพลักษณ (images) และความคิด (ideas) ผาน ระบบสื่อสารมวลชน กระจายไปยังพื้นท่ีท่ัวโลกไดอยางรวดเร็ว ผลที่ตามมา ก็คือ เกิดการแลกเปล่ียน ทางวัฒนธรรม ระหวา งพืน้ ทีต่ าง ๆ ในโลกอยา งกวางขวาง จนเกิดเปนบรรทัดฐานใหมขึ้นมาใชรวมกัน ของคนในโลก สง่ิ เหลา นี้ทําใหค วามเขา ใจเกี่ยวกับเวลาและสถานที่ กาละและเทศะ ตลอดจนเรื่องท่ี เปนองคความรู ทองถ่นิ และองคความรูใหมข องโลกเปลี่ยนแปลงไป (วิชิต เปานิล, 2542) 16 แนวคิดหลังความทันสมัยถือวาความจริงท้ังหลาย ยอมแตกตางกันไปตามกาละ เทศะ ในแต ละทองถ่ินที่มีชุดการอธิบายความเปนจริงอันเปนของตนเอง ดังน้ัน ความจริงแทท่ีเปน ความจริง สัมบูรณจึงเปนสิ่งที่ไมมีจริง กลาวอีกอยางหน่ึง ยอมไมมีระบบความเช่ือชุดใดชุดเดียวท่ีจะ สามารถ อธิบายความจริงเหลาน้ันได การใชเหตุและผลอยางเขมขนก็ดี การสรางมาตรฐานสากลก็ดี การ ผกู ขาดวธิ ีคดิ โดยกลุม ใดกลุมหนึง่ ก็ดี จงึ ไมอ าจนาํ พาใหเ ขาสคู วามจริงทงั้ หลายที่มอี ยูได 16 ปรากฏการณตาง ๆ ที่เกิดข้ึนในโลกลวนเปนสัญญาณของการเคล่ือนไหวที่ ไมหยุดน่ิง การหันมาปะติดปะตอส่ิงตาง ๆ เหลาน้ี ยอมจะทําใหเห็นแบบแผนบางอยางที่สุดทาย จําเปนตอง นํามาตีความกนั ใหม ภายใตความคิดทีป่ ฏเิ สธการมีจดุ มงุ หมายทตี่ ายตวั ของมนษุ ย 16 แนวคิดหลังความทันสมัยเปนแนวคิดท่ีคอนขางใหมปรากฏตัวครั้งแรก ๆ ประมาณปลาย ทศวรรษท่ี 1970 ในทวีปยุโรป นักปรัชญาในกลุมนี้สวนใหญเปนชาวฝรั่งเศส อาทิ มิเชล ฟูโกต (Michel Foucault) โรลองด บารธส (Roland Barthes) ฌารก แดริดา (Jacques Derrida) ฌอง ฟรองซวั ร ลโี อตารด (Jean-Francios Lyotard) ชอง โบดริยารด (Jean Baudrillard) เปนตน นักคิด กลุมน้ีเปนผูเร่ิมตนใชค านี้กอนใคร ๆ จากน้ันจึงแพรหลายเปนที่นิยมไปจนถึงสหรัฐอเมริกาและ ท่ัว โลกในที่สุด

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 64 16 ยกตัวอยา งเชน Jacques Derrida นักปรชั ญาชาวอัลจีเรยี (อา งถึงในธีรยุทธ บุญมี, 2550) เขาเสนอวิธีการ deconstruct คือการแสดงใหเ ห็นวา เราสามรถถอดร้ือความเห็นของ ทฤษฎีหรือวาท กรรมใด ๆ ก็ได เพื่อเปดเผยใหเห็นถึงจุดหละหลวมของมัน ซึ่งภาษานั้นก็สามารถท่ีจะ สราง ความหมายล่ืนไหลไปไดเ รื่อย ๆ 16 Michel Foucault นักปรัชญาชาวฝร่ังเศส (อางถึงใน ธีรยุทธ บุญมี, 2550) มุง ถอดร้ือ ความคิด ทฤษฎี วาทกรรมที่อางตนเองวาเปนความรูท่ีเปนกลางเปนประโยชนตอมวลมนุษยชาติ เชน ความรูทางการแพทย ทางสังคม ทางจิตวิทยา ฯลฯ เขาถอดรื้อใหเห็นวาความรูจํานวนมาก รวมทั้ง สถาบันตาง ๆ ไดถูกสรางขึ้นมาอยางมีเงื่อนไขเพื่อปกปดอําพรางบางอยาง โดยเฉพาะประโยชน ทาง อํานาจ เพื่อปดกั้นความรูและความจริงอื่น ๆ อันเปนการกดดัน บีบบังคับ บิดเบือน ละเลย หลงลืม อํานาจ หรือการดํารงอยูของสวนอ่ืน ๆ เชน ละเลยความสําคัญของจิตใตสํานึกของรางกาย ของคน กลมุ นอ ยกลมุ ตาง ๆ เชน เกย เลสเบีย้ น เปน ตน 16 กิติพัฒน นนทปทมะดุลย (2551) ไดอธิบายการนําไปใชจําแนกออกไดเปน 3 แนวทางที่ แตกตางกนั คอื 16 แนวทางทหี่ นง่ึ เปน การอธิบายสภาพสังคมรวมสมัยของทุกวันนี้ ที่เราเรียกวา สภาวะของยุค หลังความทันสมัย (postmodernity) เปนสภาวะท่ีสังคมเกิดความแปรปรวนในการให คุณคากับ ปรากฏการณ หรือเหตุการณ หรือส่ิงตาง ๆ เปนความพราเลือนที่ใชแยกแยะสิ่งตาง ๆ มาตรฐานการ ตัดสินคุณคาท่ีเคยบงชี้ชัดเจนลงไปในยุคสมัยใหมเร่ิมท่ีจะส่ันคลอน เปนการยากท่ีจะ บอกวาอะไรดี- เลว อยา งไหนสวย-อยา งไหนไมส วย อยา งนีเ้ ปน ขาวหรือเปนดาํ 16 แนวทางที่สอง แสดงความหมายในทางกลาวถึง สกุลทางศิลปะ สกุลหน่ึง โดย คําวาโพสต โมเดริ นใชส าํ หรบั อธิบายถงึ แนวทางการสรา งสรรคศิลปะวรรณกรรมแนวหนึ่ง ซึ่งลุกขึ้นมา ทาทายคติ และรสนิยมดานสุนทรียะของสังคมในยุคความทันสมัย (modern) เปนการตอตานการ จําแนก วัฒนธรรมออกเปนสองฝา ย คือ high culture และ pop culture พวกศิลปนแนวโพสต โมเดิรนเห็น วา สถาบันทางสังคมมีอํานาจในการกําหนดวา อะไรคือศิลปะ อะไรคือวรรณกรรม อะไร คือกลอน คือกวี อะไรคือความงดงาม นักคิดโพสตโมเดิรนเห็นวา ความงดงามเปนสิ่งที่มีอยูในส่ิงตาง ๆ รอบตัว เรา ไมจาํ เปน ตองเปน แบบแผนใดแบบหน่ึง ไมไ ดข น้ึ อยกู บั การผูกขาดวิธีนําเสนอความงาม ของใคร ผู มองเหน็ ความงดงามหรอื ผูน ําเสนอความงดงามกม็ ิตองเปน จิตรกรหรอื ศิลปนเสมอไป ไมควร มีกลุมใด หรือองคกรใดผูกขาดความชอบธรรมในการกําหนดและนําเสนอความงดงาม ทุก ๆ คน สามารถเห็น ความงดงามที่แตกตางกันและสรางสรรคงานศิลปะไดดวยตนเอง โดยมิพักตองอาศัย ความรูพ้ืนฐาน หรอื สถาบนั ใด ๆ มารบั รอง

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 65 16 สาระสําคัญของแนวคิดหลังความทันสมัยคือการถือวาความเปนจริงเปนสิ่ง สัมพัทธะ (relativism) ความจริงเปนสิ่งท่ีเปลี่ยนแปลงไปกาละและเทศะ ความจริงไมใชสิ่งสัมบูรณ และมี มากมายหลากหลายกวาสิ่งท่ีพสิ ูจนไ ดดว ยวิทยาศาสตรป รนยั 16 สวนแนวทางท่ีสาม แนวคิดหลังความทันสมัย เปนค าท่ีใชอยางลําลอง เพ่ือเรียกช่ือ แนวคิดทางวิชาการดานสังคมศาสตรและมนุษยศาสตรแนวหน่ึง ซ่ึงถาจะเลือกใชคําที่เปน ทางการ มากกวา นา จะใชค าวา “แนวคิดหลังโครงสรา งนยิ ม” หรอื poststructuralism 16 นอกจากแนวคิดหลังสมัยใหมจะกาวเขามาเปนสวนของวิถีชีวิตในสังคมไทยแลว ทางดาน ผลงานสอ่ื มวลชนเองก็ปรากฏลักษณะแบบหลังสมัยใหมในรูปแบบตาง ๆ เชนเดียวกัน ไมวา จะเปน การนําเสนอวธิ คี ิดที่ยดึ ตดิ การบริโภคสญั ญะหรอื ภาพลกั ษณมากวาคุณภาพการใชงานอยาง แทจริง ที่ เสนอผานโฆษณารถยนตระดับไฮคลาสหรือสินคาแบรนดเนมตาง ๆ หรือแมกระทั่งการจัด งานหรือ กิจกรรมตาง ๆ เชน การเปดตัวสินคาหรือผลิตภัณฑในยุคนี้ก็เนนความสําคัญกับสไตลที่ดู “เขาทา เก ไก” มากกวา เนือ้ หาสาระและความหมาย (กาญจนา แกว เทพ. 2549) 16 การณกิ ย้มิ พฒั น (2548) ไดศึกษา นิตยสาร a day กับภาพสะทอนของกลุม วัฒนธรรมยอย แบบโพสตโมเดิรน พบวา ลักษณะของโพสตโมเดิรนท่ีสะทอนในวิถีชีวิตของผูอาน นิตยสาร a day น้ัน พบในลักษณะท่ีเกาะอยูเฉพาะสวนผิวของแนวคิดโพสตโมเดิรน กลาวคือ ผูอานมี คตินิยมแบบ โพสตโมเดิรนในแงของรสนิยมทางดานศิลปะ และรูปแบบท่ีแตกตางของนิตยสาร a day อันเปน ลักษณะหน่ึงของโพสตโมเดิรนเทานั้น ผลการศึกษารูปแบบและเน้ือหาของนิตยสาร a day อาจมอง ไดวา นิตยสารฉบับน้ีเปนการผสมผสานระหวางส่ือทางเลือก ในความหมายของรูปแบบที่แสดงความ แตกตางจากนิตยสารฉบับอื่น ๆ ซ่ึงในขณะเดียวกัน รูปแบบที่ถูกนํามาสนับสนุนความ แตกตางนั้นก็ คอื ความเปนโพสตโมเดริ น ท่ใี หนา้ํ หนกั กบั มิติของแนวคิดแบบโพสตโมเดิรนที่เขาถึงไดงาย โดยเฉพาะ อยางยิ่ง ทาทแี บบโพสตโ มเดิรน ในมติ ขิ องศลิ ปะ วรรณกรรม และมิตเิ กีย่ วกับการบริโภค 16 ในขณะท่ี ธาม เช้ือสถาปนสิริ (2555) ไดวิเคราะหรูปแบบของหนังสือพิมพท่ี เปลี่ยนไปจาก ยุคโครงสรางนิยม (structuralism) สูยุคหลังสมัยใหม (postmodernism) โดยมีปจจัย แหงการ เปล่ียนแปลงมาจากภูมิทัศนส่ือที่เปลี่ยนไปมีการหลอมรวมระหวางสื่อเกาและส่ือใหมอยาง หนงั สอื พมิ พ วทิ ยุ โทรทัศนเขากบั สอ่ื อินเทอรเ น็ตทําใหรูปแบบของหนังสือพิมพเปล่ียนจากกระดาษสู ดิจิทัลเปนเว็บขาวออนไลนในโลกอินเทอรเน็ต นอกจากนี้ การเปลี่ยนแปลงจากผูอาน ผูชม มาเปน ผูใชและผูผลิตเน้ือหา ยังทําใหผูผลิตขาวไมไดถูกจํากัดวาตองเปนนักขาวหนังสือพิมพอีกตอไป ทําให เกิดแนวคิดนักขา วพลเมืองหรือผูอานท่ีสามารถเปนไดทั้งผูอานแตกลายเปนผูเขียนและผูใชสื่อไปดวย ยกตวั อยางเชน เว็บไซตขาวออนไลนที่เปดโอกาสใหผูอานเขาไปเขียนวิพากษ วิจารณ เสนอแนะ จาก ปจ จยั ดังกลาว ธาม เช้ือสถาปนาสิริ จึงสรุปวา หนังสือพิมพท่ีมีความเปนโพสตโมเดิรนมาก จะไมเช่ือ วา ไมม ีความจริงใดทีถ่ กู เลาอยางตรงไปตรงมา แมแตข าวท่ีปรากฏอยูในหนังสือพิมพก็เปนเพียงภาษา

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 66 ท่ีเขียนเรียงรอยใหดูนาเชื่อถือท่ีเขาใจไดวา เกิดอะไรขึ้นซึ่งเปนมุมมองของผูเลา ซ่ึงสวนกลับแนวคิด ของนักวารสารศาสตรที่เช่ือวาขาวเปนองคความรูท่ีเชื่อในการรายงานบอกเลาความเปนจริง อยาง ตรงไปตรงมาเปน วัตถวุ สิ ยั ปราศจากอคติ 16แนวคิดวาทกรรม 16 การวเิ คราะหส ่ือดว ยแนวคดิ วาทกรรม (Discourse Theory) มีแนวคดิ หลักที่เนนให ผูรับสาร สามารถวิเคราะหการนําเสนอของส่ือท่ีประกอบสรางดวยวาทกรรม อันไดแก ขอความที่ ถูกเขียน หรือพูดถึงเกี่ยวกับเร่ืองใดเร่ืองหนึ่ง ในยุคใดยุคหนึ่งซึ่งเนื้อหาของขอความดังกลาวถูกกํากับ ดวย กรอบความรูข องสงั คมในยคุ นัน้ ซงึ่ ผมู ีอาํ นาจหรือสถาบันในสังคมเปนผูกําหนดวาทกรรมหรือ กรอบ ความรูน้ีใหแกสังคม ดังน้ันผูรับสารอาจตองวิเคราะหวาวาทกรรมตาง ๆ ท่ีปรากฎในส่ืออาจเปน ความจริงที่ไมใชขอเท็จจริงเชิงประจักษ ซ่ึงหากศึกษาเร่ืองน้ีแลวจะชวยใหเราได \"เปดมุมมอง\" และ ตระหนกั วาสิ่งทเ่ี คยเช่ือวาเปนความจริงน้ัน ที่แทกลบั เปน สง่ิ ทถี่ กู สรางข้ึนมา 16 กรอบแนวคิดเกี่ยวกับวาทกรรมดังกลาว ถูกตอกยํ้าใหเดนชัดข้ึนในยุคโลกสมัยใหม ที่มี เทคโนโลยีการส่ือสารและระบบการสื่อสารมวลชนทําหนาท่ีในการแพรกระจายขอมูลขาวสาร นอกจากน้ียังมีความเปน “สถาบัน” ที่ทําหนาที่กําหนดวาระของขอมูลขาวสาร วาประเด็นใดควรถูก นําเสนอสูสาธารณะหรือไม รวมถึงขอตกลงของสังคมที่เปนท่ีเขาใจกันดีวา “ขาวสาร” โดยเฉพาะ รายการขาว ทําหนาที่ผลิต “ความจริง” ใหกับสังคม ในกรณีน้ีจึงเห็นไดชัดวา สถาบันการ ส่ือสารมวลชน คือสถาบันทางสังคมในการผลิตวาทกรรมทั้งหลายนี้ข้ึนมาและสถาปนาความจริงให เกดิ ขึ้นและถูกยอมรับ โดยทั่วกนั อีกดว ย 16 จากกระบวนการประกอบสรางวาทกรรมทั้งในรูปของขอความ ภาพ สัญลักษณ แบบ แผนปฏบิ ตั ิ ความเชื่อ ซ่งึ มผี ลตอการควบคมุ สงั คม สถาบัน และปจเจกบุคคล อาจนํามาใช อธิบายกับ เรอื่ งการรเู ทา ทันสือ่ ไดวา 16 สอ่ื มกี ารประกอบสรา งความหมายโดยใชองคประกอบของวาทกรรมตาง ๆ เชน ภาพ การใช ภาษา ในการกําหนดกรอบการรับรูของคนในสังคมใหเปนไปตามคานิยม แนวคิด ความเชื่อ หรือ ทศั นคติของคนกลุม ใดกลมุ หนึ่งโดยแอบแฝงไปดวยผลประโยชนทางใดทางหน่งึ 16 ยกตัวอยางเชน ในหนาโฆษณานิตยสารสตรีมักมีการนําเสนอภาพสรีระรูปรางของ ผูหญิง และการนําเสนอภาพสินคานําเขาจากตางประเทศ โดยเนนการแสดงตนไปท่ีชื่อสินคาเปนหลัก เปน การสื่อความหมายของสัญลักษณวาเปนสินคาท่ีมีช่ือเสียง ประกอบกับการใชภาพผูหญิงตะวันตก ท่ี แสดงใหเห็นความงามแบบตะวันตก เพื่อสรางใหเกิดความเช่ือเรื่องความงามสมบูรณแบบและเปน ความงามในอุดมคติ ซึง่ โฆษณาดา นความงามทปี่ รากฏอยูใ นนิตยสารสตรีสงผลตอกระบวนการคิดของ ผูหญิงและการผลิตซํ้าภาพตัวแทน ตีกรอบในการจัดระเบียบที่วาดวยความงามอยูคูกับผูหญิงเสมอ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 67 โดยมีจุดมุงหมายเพื่อหวังผลโนมนาวความคิดและการปฏิบัติของผูหญิงท่ีจะใหความสําคัญเรื่องความ งาม เปน หลักมากกวาคณุ คา ความดอี ยา งอนื่ (นพมาศ เรอ่ื งพานิชภิบาล, 2550) 16 นอกจากน้ปี ระเด็นเร่ืองสีผวิ ทม่ี ักจะถูกหยบิ ยกขนึ้ มาใชเ พอ่ื เปนคุณสมบัติของ ผลิตภัณฑตาง ๆ ยังสะทอ นใหเหน็ ถงึ ความสัมพันธร ะหวา งสีผวิ กับความงาม เชน เปนผูหญิงตองขาว ถึงจะสวย และ สะทอนใหเห็นถึงความสัมพันธระหวางสีผิวกับเพศสภาพ เชน เปนผูชายผิวสีคล้ํายิ่ง แสดงถึงความ เปนแมน แตความคล้ํา ดําแลวสวยมักไมคอยปรากฏในการใหนิยามท่ีแสดงถึงความงาม ของผูหญิง อยางไรก็ตามประเด็นเร่ืองสีผิวก็ยังผูกติดกับความแตกตางทางชนชั้นหรือข้ันนําไปสูการ เหยียดสีผิว อยางรุนแรงในบางประเทศ คนที่ผิวขาวมักแสดงถึงผูท่ีมีฐานะดี บุคลิกดี เปนผูเจริญ เปน ชนช้ันสูง ในขณะที่ภาพในละครโทรทัศนมักแสดงใหเห็นวาคนผิวคล้ํามักเปนทาส เปนอาชญากร ซึ่ง เปน ตัวแทนของชนช้นั ต่ํา เปน ตน นอกจากนี้การนิยามความหมายใหเปนวาทกรรมยังสามารถทํา ผานการใหความเห็น การวิพากษวิจารณและขอสังเกตจากนักวิชาการหรือผูเช่ียวชาญในสาขาตาง ๆ ผานส่ือมวลชน หนังสือพิมพ ตําราเรียนตาง ๆ จนเราสามารถเขาใจไดตามนั้น เพราะถูกตอกย้ําอยู ตลอดเวลาใน ชีวิตประจําวัน ซึ่งบุคคลเหลานั้นมักจะมีสถานภาพทางสังคม มีทุนทางสังคมและ วัฒนธรรมทางสังคมอยู และยิ่งมากเทาไหรก็จะทําใหมีความนาเชื่อถือมากข้ึนเทานั้น โดยเฉพาะถามี สถาบันรับรองวามีความรู โดยตรง จะทําใหมีความชัดเจนนาเชื่อถือมากข้ึน เชน หมอพูดเรื่องโรคภัย ยอ มมีความนาเช่ือถือกวา อาชีพอืน่ พดู เปน ตน 16สรุป 16 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับบริบทสื่อประกอบดวยทฤษฎีเศรษฐศาสตรการเมือง ทฤษฎีการปลูกฝง แนวคิดการสรางความเปนจริงทางสังคม แนวคิดสัญญะวิทยา แนวคิดหลังความ ทันสมยั และแนวคดิ วาทกรรม 16 แนวคิดพ้ืนฐานของทฤษฎีเศรษฐศาสตรการเมืองน ามาประยุกตใชกับการท างานของ สื่อมวลชนได 3 ประเดน็ คือ วตั ถนุ ยิ ม จติ ส านกึ ทผี่ ิดพลาด และสงั คมบรโิ ภค 16 ทฤษฎีการปลูกฝง ใหความสนใจศึกษาเรื่องสื่อโทรทัศน ที่สามารถเขาถึงคนจ านวน มาก กอใหเกิดผลกระทบตอความคิดความเช่ือของผูชม ท าหนาท่ีปลูกฝงหรือสรางโลกท่ีแมจะไมตรง กับ ความจริงใหกลายเปน ความจริงของบุคคล 16 แนวคดิ การสรา งความเปน จริงทางสงั คม สามารถน ามาอธิบายผลกระทบท่ีเกิดขึ้น จากสื่อได วา ทกุ ครั้งทส่ี ื่อมวลชนเผยแพรผ ลงานของตนก็จะสรางผลกระทบไดใ นหลายระยะ 16 แนวคิดสัญญะวิทยา เปนแนวคิดที่น ามาใชในการวิเคราะหเนื้อหาหรือตัวสารเพื่อให สามารถแยกแยะความหมายที่ซอนอยูและรูเทาทันถึงวัตถุประสงคของผูผลิตในการที่จะผลิตสารผาน ส่ือตาง ๆ มายงั ผูรบั สาร

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 68 16 แนวคิดหลังความทันสมัย เปนแนวคิดท่ีมุงใหผูรับสารตั้งค าถามกับตัวสื่อโดยไมเชื่อ วามี ความจริงเพียงหนึ่งเดียว แตความจริงเปนส่ิงที่มองไดหลายมุมมองและควรผสมผสานมุมมองที่ หลากหลายตา ง ๆ เขา ดวยกัน 16 แนวคิดวาทกรรม เปนแนวคิดที่เนนใหผูรับสารสามารถวิเคราะหการน าเสนอของสื่อ ที่ ประกอบสรางดวยวาทกรรมซ่ึงเปนขอความท่ีถูกเขียนหรือพูดถึงเรื่องใดเรื่องหนึ่ง ผูรับสารอาจตอง วเิ คราะหวา วาทกรรมที่ปรากฎในสอ่ื อาจไมใ ชขอ เท็จจริง บรรณานุกรม กาญจนา แกวเทพ. (2541). การศกึ ษาส่อื มวลชนดวยทฤษฎีวพิ ากษ : แนวคดิ และตวั อยาง งานวจิ ัย. กรงุ เทพฯ: ภาพพิมพ _______. (2543). \"ความเรยี งวาดว ย \"สัญญะวิทยา\" กับสอ่ื สารมวลชน\" ในมองส่ือใหม มอง สงั คมใหม. กรงุ เทพฯ: จุฬากรณมหาวทิ ยาลัย. _______. (2544). ศาสตรแหงสื่อและวัฒนธรรมศึกษา. กรุงเทพฯ: เอดสิ นั เพรสโปรดักส. _______. (2545). ส่อื สารมวลชน : ทฤษฎแี ละแนวทางการศึกษา. กรุงเทพฯ: ศาลาแดง. _______. (2545). เอกสารประกอบการสอนวิชาการวเิ คราะหส ือ่ : แนวคดิ และเทคนิค. 12 มถิ นุ ายน 2545. _______. (2547). การวิเคราะหส่ือโดยมีทฤษฎเี ปนเคร่ืองมือ (พิมพค รั้งที่2). กรงุ เทพฯ: เอดิสนั เพรสโปรดกั ส. _______. (2549). ศาสตรแหงส่อื และวฒั นธรรมศึกษา (พมิ พครงั้ ท่ี 2). กรงุ เทพฯ: เอดิสนั เพรส โปรดกั ส. การณกิ ยิ้มพัมน. (2548). นิตยสาร a day กับภาพสะทอนของกลุมวัฒนธรรมยอยแบบ โพสตโมเดริ น. วทิ ยานิพนธปรญิ ญานเิ ทศศาสมหาบัณฑติ จฬุ าลงกรณมหาวิทยาลยั . กิตพิ ัฒน นนทปทมะดุลย. (2551). อิทธิพลของแนวคดิ หลังความทนั สมัย (POSTMODERNISM) ในการปฏบิ ตั ิงานสงั คมสงเคราะห. เอกสารคาสอน.วิชา สค. 111 พน้ื ฐานแนวความคดิ และ ปรชั ญาสังคมสงเคราะห คณะสังคมสงเคราะหศ าสตร มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร ธีรยทุ ธ บญุ ม.ี (2550). โลก โมเดิรน โพสต โมเดิรน. วิญชู น. พมิ พครง้ั ท่ี 4. กรงุ เทพฯ ธาม เชือ้ สถาปนาสิริ. (2555). คอลัมน สนามวิจารณเ ว็บไซตกรงุ เทพธุรกจิ . สบื คนเมื่อวันที่ 20 กรกฎาคม 2557 จาก http://mediamonitor.in.th ชลาพันธ อปุ กจิ . (2545). บทบาทของหนังสือพิมพทองถ่นิ รายวนั จงั หวดั เชยี งใหม ตามแนวคิด ประชาสังคม. กรงุ เทพฯ: วทิ ยานิพนธปริญญา นิเทศศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวารสารสนเทศ คณะนิเทศศาสตร จุฬาลงกรณม หาวิทยาลยั . วิชติ เปานลิ . (2542). รายงานเร่ือง Postmodernism กบั ปญหาสาธารณสขุ . รายงานในวิชา แนวคดิ และทฤษฎีมานุษยวทิ ยาและมานุษยวิทยาการแพทย ภาค 1/2542 หลกั สูตรปรชั ญา ดุษฎบี ัณฑติ สาขาสังคมศาสตรก ารแพทยแ ละสาธารณสุข มหาวิทยาลยั มหดิ ล.

69 นภวรรณ ตันตเิ วชกลุ . (2543). การวเิ คราะหอทิ ธิพลของภาพยนตรโ ฆษณาทางโทรทศั นตามแนว ทฤษฎกี ารอบรมบมนสิ ัยทางวัฒนธรรมตอเยาวชนในสถานศึกษา. วารสารนเิ ทศศาสตร ปท่ี 18 ฉบบั ท่ี 1 (มกราคม - มนี าคม), หนา 36-55. สยมุ พร โยธาสมุทร. (2543). บทวเิ คราะหแ นวคิดสมยั ใหมกบั การสงั คมสงเคราะห. รายงานวชิ า สค. 702 พฤตกิ รรมองคก าร ภาค 1/2543 หลักสตู รสังคมสงเคราะหศาสตรดุษฎบี ัณฑิต (การบริหารสังคม) มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร. Mullaly, R. (1993). Structural social work: Ideology, theory and practice. Toronto, On: McClelland & Stewart. Payne, M. (1992). Modern social work theory: A critical introduction. London: The MacMillan Press. Pease, B., & Fook, J. (1999). Postmodern critical theory and emancipatory social work practice. In B. Pease, & J. Fook., (Eds.), Transforming social work practice: Postmodern critical perspectives. (pp. 1-22). London: Routledge. มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 73 บทที่ 4 สอื่ ใหม ในยุคขอมูลขาวสาร สื่อใหม (New Media) ท่ีมีการหลอมรวมเทคโนโลยีอยางเชน ส่ือสังคม ออนไลน(Social Media) ไดเขามามีบทบาทตอชีวิตประจํา วันของผูคนในสังคมหลากหลายดาน โดยเฉพาะอยางย่ิงบทบาทในดานการส่ือสาร จากคุณสมบัติดังกลาว เปนผลใหจํานวนผูใชส่ือใหมใน ยุคการหลอมรวมเทคโนโลยีเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็ว รวมท้ังการเปนสื่อใหมท่ีผูใชมีเสรีภาพสูงในการ กาํ หนดเนอื้ หาและรปู แบบการใชป ระโยชนหากมีการนํา ไปใชในทางที่ไมเหมาะสมอันกอใหเกิดความ เสียหายกระทบกระเทือนตอระบบเศรษฐกิจ สังคมและความมั่นคงของรัฐ รวมท้ังความสงบสุขและ ศีลธรรมอนั ดขี องประชาชน จงึ นา จะเปน จดุ เรงใหเกิดกฎหมายใหมสําหรับสื่อใหมในยุคการหลอมรวม เทคโนโลยีและการสื่อสารผานคอมพิวเตอร การกํา กับดูแลเนื้อหาในส่ือใหมยุคแหงการหลอมรวม เทคโนโลยีกลายเปนประเด็นทางนโยบายท่ีรัฐบาลและหนวยงานที่เกี่ยวของใหความสนใจจากการท่ีที่ สื่อใหมมีคุณลักษณะเฉพาะทางเทคโนโลยีหลายประการทํา ใหอํานาจในการควบคุมเนื้อหาอยูในมือ ของผูใชสงผลใหการกํา กับดูแลเน้ือหาแบบที่เคยใชปฏิบัติในส่ือประเภทอ่ืนๆ ไมสามารถใชไดใน หลายๆ กรณดี ังน้นั ดวยความเปด กวางในการใชประโยชนจ ากการใชขอมูล ท่ีมีเสรีภาพในการใชสูงทุก คนจึงมีสิทธิ์เขาไปแสดงความคิดเห็นโดยเปดเผยตัวตนที่แทจริงหรือไมก็ได แมวาปจจุบันจะมีการ ประกาศใชพระราชบัญญัติวาดวยการกระทํา ความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอรพ.ศ.2550 ก็ตาม ซึ่งถูก วิพากษวิจารณอยางกวางขวางโดยเฉพาะประเด็นท่ีพ.ร.บ. ดังกลาวถูกมองวาอาจมีการละเมิดสิทธิ เสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นอันเปนสิทธิขั้นพื้นฐานของประชาชน ดังน้ันจึงมีความจํา เปนที่ หนว ยงานภาครัฐ ภาคประชาสังคมสถาบันพฒั นาส่ือมวลชน ควรมีสวนรวมในการวางแนวทางกํา กับ ดแู ลสือ่ ใหมในยุคการหลอมรวมเทคโนโลยี สอื่ ใหม (New Media) ความหมายของส่ือใหม สือ่ (Media) เปนชองทางการสอ่ื สารท่นี ําเสนอเน้ือหาของสารไมวาจะเปนขาว ขอมลู บันเทงิ หรอื โฆษณาไปสผู บู รโิ ภค การเปลยี่ นแปลงระบบเทคโนโลยี นํามาซึ่งการเปลีย่ นแปลงของรูปแบบสอื่ ที่ พฒั นาใหด ขี ้นึ นับจากสอ่ื บุคคลทีเ่ ปลี่ยนแปลงเปนสื่อส่ิงพิมพ และสอื่ สงิ่ พมิ พพ ัฒนาเปนรูปแบบ อิเลก็ ทรอนกิ ส คือ สอื่ วิทยุและสอ่ื โทรทัศน ในปจจุบันการพัฒนาระบบเทคโนโลยีไมหยุดนงิ่ ส่ือ อนิ เทอรเนต็ พัฒนาขนึ้ มาเพ่ือการตดิ ตอสอ่ื สารเพิ่มขึ้น ดงั น้ันกลาวไดว า การเปลยี่ นแปลงของระบบ เทคโนโลยีสามารถแบงส่ือออกเปน 2 ประเภท ตามลักษณะของการใชสื่อเพ่ือการกระจายเสียงวิทยุ โทรทศั น คือ ส่ือแบบดั้งเดิม และสื่อใหม (พรจติ สมบัติพานิช, 2547: 4) 1) สอื่ ดั้งเดมิ (Traditional Media) หมายถงึ ส่ือที่ผูส งสารทาํ หนาทส่ี งสารไปยังผรู บั สารได ทางเดยี วทผ่ี รู ับสารไมส ามารถตดิ ตอ กลับทางตรงไปยังผสู ง สารได สามารถแบงยอยไดดังนี้ สอื่ ทท่ี ํา หนา ท่สี งสารเพียงอยางเดียว หมายถงึ ส่อื ทที่ าํ หนาท่ีสงสารตัวหนังสือหรอื เสยี ง หรือภาพ ไปอยาง

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 74 เดยี ว ไดแ ก หนงั สือพิมพ สื่อโทรเลข และสอื่ วทิ ยุ แลสือ่ ท่ีทาํ หนาทสี่ งสารสองอยา ง คือ สงท้งั ภาพ และเสียงพรอมกนั ไดแก สื่อโทรทัศน ส่อื ภาพยนตร 2) ส่ือใหม (New media) หมายถึง สื่อทเี่ อื้อใหผูสง สารและผูร บั สารทําหนา ทสี่ งสารและรับ สารไดพรอมกนั เปนการส่ือสารสองทาง และสือ่ ยังทาํ หนา ที่สงสารไดห ลายอยางรวมกนั คือ ภาพ เสียง และขอความไปพรอมกัน โดยรวมเอาเทคโนโลยขี องสอื่ ด้งั เดิม เขากับความกาวหนา ของระบบ เทคโนโลยีสัมพันธ ทําใหส ่ือสามารถสือ่ สารไดส องทางผานทางระบบเครอื ขา ยและมศี ักยภาพเปนสอื่ แบบประสม (Multimedia) ปจ จุบันสื่อใหมพ ฒั นาขน้ึ หลากหลาย ทเ่ี ปนทร่ี ูจ กั และนิยมกนั มากข้ึน (Burnett, R. and Marshall D. P. 2003: 40-41) บทบาทของเทคโนโลยกี ารส่ือสารในปจจุบัน เชน คอมพวิ เตอร ดาวเทยี มเพือ่ การส่อื สาร โครงขายโทรศัพท อุปกรณภาพและเสยี งมผี ลกระทบตอ \"สอ่ื แบบดัง้ เดิม\" (Traditional Media) ซง่ึ ไดแก หนังสือพิมพ นิตยสาร วทิ ยกุ ระจายเสียง วิทยุโทรทศั น ทาํ ใหเ กดิ สงิ่ ที่เรียกวา \"การปฏวิ ัติแหงระบบตัวเลข\" (Digital Revolution) ทาํ ใหขอมูลขา วสารไมว า จะอยใู นรูปลักษณใด เชน ขอความเสยี ง ภาพเคลอื่ นไหว รปู ภาพ หรอื งานกราฟก ไดปรับเปลยี่ นให เปน ภาษาอีกชนิดหน่ึงเปน รปู แบบเดยี วกันทง้ั หมด คือ สามารถอานและสง ผา นไดอ ยางรวดเร็วดวย เครอ่ื งคอมพวิ เตอรแลวยงั สามารถนาํ เสนอในลักษณะใดก็ไดต ามความตองการใชง านของ ผใู ชง าน ความเปลย่ี นแปลงนี้ ถกู เรยี กขานวา \"การทําใหเปน ระบบตัวเลข\" หรือ \"ดจิ ไิ ทเซชัน่ \" (Digitization) ดว ยระบบท่ีมีการทาํ ใหเปนระบบตัวเลข เปนปจ จัยสําคัญประการหน่ึงท่ีทําใหเกิด \"สอ่ื ใหม\" (New Media) ข้ึน เปนสื่อที่มลี กั ษณะเก่ยี วของกับระบบตัวเลข เคร่อื งคอมพิวเตอรและระบบ การสะทอนกลับ หรือ “อินเตอร แอคทีฟ” (Interactive) คาดหวงั กนั วาสื่อใหม จะสามารถ ตอบสนองความตองการของ \"ผแู สวงหาขอ มูลขา วสาร\" (Seeker) ไดม ีประสิทธิภาพมากกวาสอ่ื แบบ ดงั้ เดิม เน่ืองจากสอ่ื ใหมไมม ี ขอ จาํ กัด ในดา นเวลา (Time) และเนื้อท่ี (Space) เหมือนอยางเคยเปน ขอ จํากดั ของสอ่ื แบบดง้ั เดิมมากอ น (สุรสิทธิ์ วทิ ยารฐั , www, ม.ป.ป.) ส่ือใหม หมายถงึ ระบบการส่อื สารหรือเชอ่ื มตอ ทางอเิ ล็กทรอนิกสข องเครือขา ยระดบั โลก ไดแ ก เครือขา ยอนิ เทอรเนต็ (Internet) บริการระดับเวลิ ตไวดเว็บ (World Wide Web : WWW) บริการขอมลู ออนไลนเ ชิงพาณชิ ย (Commercial on-line Service) เปนตน (สรุ สิทธ์ิ วทิ ยารฐั , 2545) เควิ้น คาวาโมโต (Kevin Kawamoto, 1997) ไดใ หความหมายของ \"สอื่ ใหม\" (New Media) วาหมายถงึ ระบบการสือ่ สาร หรือระบบท่มี ีการเชือ่ มตอทางอเิ ล็กทรอนิกส ของเครือขา ยใน ระดบั โลก ธิดาพร ชนะชัย (2550: 1-3) ไดใหความหมายของ ส่ือใหม (New media) โดยแยก ออกเปน 3 ประเด็นดังตอไปน้ี 1) Digital Media เปน การสือ่ สารไรสายที่รวดเร็วดวยระบบไฟเบอรออฟตกิ เชื่อมตอขอมูล ผานดาวเทยี ม 2) สื่อซึ่งเปนส่ือใหมทีน่ อกเหนอื จากสื่อพ้นื ฐานเดิมที่มีอยู 3) สอื่ สรา งสรรคข้นึ ใหมเพ่ือ Support งานบางอยา ง โดยเนน Creativity Innovation เคนท เวอรท าม และ เอยี น เฟนวิกค (Kent Wertime and Ian Fenwick) ไดใ หแ นวคิด เกี่ยวกบั สอื่ ใหม (New Media) และการตลาดดิจทิ ัล และนยิ ามส่ือใหมว า หมายถึง เนื้อหา (content)

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 75 ทอี่ ยูใ นรูปแบบดจิ ิทลั โดยลกั ษณะสําคญั ของเนื้อหาอยูในรปู แบบดจิ ิทัล ประกอบดวย “อสิ ระ 5 ประการ” (5 Freedoms) ไดแก (ณงลกั ษณ จารวุ ัฒน และ ประภัสสร วรรณสถติ , ผูแปล, 2551) 1) อสิ ระจากขอจาํ กัดดา นเวลา (Freedom from Scheduling) เน้ือหาท่ีอยใู นรูปแบบดิจิทัล ทาํ ใหผูบรโิ ภคสามารถเลือกรับและสง ขาวสารไดใ นเวลาท่ตี นตอ งการ และไมจาํ เปน ตองชมเนื้อหา ตางๆ ตามเวลาที่กาํ หนด 2) อสิ ระจากขอจํากัดดานพรมแดน (Freedom from Geological Boundaries) เนื้อหาใน รปู แบบดิจทิ ลั เปนเนื้อหาทีร่ ับขอมูลขา วสารไดทัว่ โลกในเวลาอนั รวดเร็วทําใหผ ูบ ริโภคสามารถเลือกรับ หรือคนหาขอมูลขาวสารจากประเทศใดก็ได แลว แตความตองการของบคุ คลแตละคน 3) อิสระจากขอจาํ กัดดา นขนาด (Freedom to Scale) มีเนอื้ หาที่สามารถยอ หรือปรับขยาย ขนาดหรอื เครอื ขายได เชน การปรับเน้ือหาใหเ หมาะสมสาํ หรับการเผยแพรท ั่วโลก หรอื ปรับให เหมาะสมกบั กลุมเปาหมายเฉพาะเจาะจงกไ็ ด 4) อิสระจากขอจาํ กัดดานรปู แบบ (Freedom from Formats) เนื้อหาแบบดิจทิ ัลไม จําเปนตองมีรูปแบบ หรอื ลักษณะท่ีตายตวั สอื่ ด้งั เดิม เชน สปอรตโฆษณามาตรฐานทางโทรทัศนถ ูก กาํ หนดวาตอ งมคี วามยาว 30 วนิ าที ส่อื ส่ิงพิมพตองมีครึ่งหนาหรือเต็มหนา เปนตน แตสือ่ ดจิ ทิ ัล เชน ไฟลวิดีโอภาพทถ่ี า ยจากกลองในโทรศัพทมือถือแลวนําลงไปไวในเวบ็ ไซตจ ะตอ งมีความยาวกว่ี นิ าที หรือมีความละเอียดของไฟลเ ปน เทาไหรก็ได เปน ตน 5) อิสระจากยคุ นกั การตลาดสรา งเน้ือหามาสยู คุ นักบริโภครเิ ร่ิมสราง และควบคุมเนอ้ื หา เอง (From Marketer-Driven to Consumer-Initiated, Created and Controlled) ดวย พฒั นาการเทคโนโลยดี จิ ทิ ลั ทาํ ใหเจาของสื่อไมอ าจควบคุมการแพรก ระจายของส่ือไดเหมอื นอดตี เนอื้ หาท่ีพบในบล็อก (Blog) หรอื คลปิ วดิ โี อในเว็บไซตข อง YouTube และสอื่ ผสมใหมๆ อาจ สรา งสรรคจ ากผบู ริโภคคนใดกไ็ ด เกิดเปนเนื้อหาทส่ี รางจากผูบริโภค (Consumer-Created Content) หรือเปนคําพูดแบบปากตอ ปากฉบบั ออนไลน (Online Word-of-Mouth)ทแ่ี พร กระจาย ไปอยา งรวดเรว็ ซ่งึ สอดคลอ งกับ ขวัญฤทยั สายประดิษฐ (2551: 43) กลาวถงึ คณุ ลักษณะของสอ่ื ใหม วา สื่อใหมเ ปนส่อื ทต่ี อบสนองความตอ งการสารสนเทศไดตามความตองการ เปด รับสารของผูร บั สาร มากทสี่ ดุ เพราะสื่อใหมสามารถสรา งโปรแกรมคอมพิวเตอรในการบรรจเุ นื้อหาของขอมลู ขา วสารได อยา งเปนระบบ มีการคน หาขอมลู ท่ีตองการงาย อันจะสงผลใหเกดิ ความสาํ เร็จในงานเผยแพร และ รวบรวมขอ มูลขา วสารไดม ากกวา อีกทง้ั ยังใชคุณสมบตั ขิ องระบบโปรแกรมคอมพิวเตอรผสมผสานสอ่ื ตาง ๆ ที่เรยี กวาสื่อผสมผสาน Marshall McLuhan (1987) นักคิดดานการสือ่ สารคนสําคัญของสาํ นักโตรอนโต (Toronto School) ผูไดรบั การขนานนามวา เปนบิดาของการส่ือสารมวลชน (Mass Media)ไดเสนอแนวคดิ สาํ คัญทว่ี าสื่อทุกชนิด (Media) ลวนมีสว นชวยขยายประสบการณดานผสั สะหรือการรบั รูข องมนุษย (Extension of Experience) สบื เนื่องต้ังแตในอดตี ท่มี กี ารใชจ ดหมายเปนสอื่ กลางทาํ ใหมนษุ ย สามารถส่ือสารกับผูทอ่ี ยหู างไกลในรูปแบบอกั ษร จนกระท่ังมกี ารใชโทรศัพทเปน ส่ือทําให

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 76 สามารถสนทนาในรูปแบบของเสียงรวมไปถงึ สื่อโทรทศั นท่ีทาํ ใหผชู มสามารถเห็นและไดยิน สารในรปู แบบภาพและเสียงพรอ มกัน และในปจจบุ นั ที่มีเทคโนโลยีสารสนเทศท่ไี ดรบั การพัฒนา กา วหนาอยางตอเน่ือง จึงกอใหเกิดสื่อรูปแบบใหมท เี่ รียกวา อนิ เทอรเน็ต (Internet) ท่ีสามารถ เช่ือมตอการส่ือสารผานทางอุปกรณคอมพิวเตอรและโทรศัพทม ือถือ ทําใหประชาชนจากหลากหลาย ประเทศทว่ั ทกุ มุมโลกเกิดการรวมตัวภายใตค ําวา “หมบู า นโลก” (Global Village) ซึ่งทุกคนสามารถ ส่ือสารและรบั รเู รื่องราวตางๆ ไดอ ยา งรวดเร็ว โดยไมมีขอจํากัดทางดานสถานท่ี(Space) และเวลา (Time) เสมอื นวาเทคโนโลยีและนวัตกรรมของส่ือไดเปล่ียนแปลงรูปแบบการสื่อสารของมนุษยใ หกาว เขาสโู ลกที่ไรพรมแดนหากจะกลาวถงึ สอื่ ใหม (New Media) กาญจนา แกว เทพ (2555) ไดให คาํ อธิบายถึง สอื่ ใหมไววา คือสอ่ื ในรปู แบบดจิ ิทลั ที่มคี วามหลากหลายของสื่อในตวั เอง และมี ความสามารถในการปฏสิ มั พันธกบั ผูใ ชไดเพื่อใชส งขอมูลขาวสารไปยงั กลมุ เปา หมายทง้ั เฉพาะบุคคลและเครือขายอืน่ ๆท้ังน้ีส่อื ใหมม ีคณุ ลักษณะหลายประการทีผ่ ดิ แผกแตกตางไปจากสอื่ ในรปู แบบเดิมจึงเปนเหตุผลส าคัญประการหน่งึ ทท่ี าใหส ่อื ใหมเองปรับฐานะ เปน “วตั ถแุ หงการศกึ ษา” สอื่ ใหมจ ึงนบั วาเปนนวตั กรรม (Innovation) สอดคลองกบั ท่ี Rogers (1983, 11) ใหค วามหมายของนวตั กรรมท่หี มายถงึ “ความคดิ การปฏบิ ตั ิหรือวัตถทุ ผี่ นู าไปใชค ดิ วา เปน ส่ิงใหม”ท้ังนค้ี ุณลักษณะส าคญั ของส่ือใหมค ือ การมีปฏสิ มั พันธไ ดงาย (Interactivity) เนอ่ื งจากเปน รปู แบบของการส่อื สารแบบสองทาง(Two-ways communication) มี ความสามารถเคล่อื นทไ่ี ดส งู (Mobility) ท าใหสะดวกตอ การพกพาไปในทต่ี างๆ (Compactable) สามารถดดั แปลงเปลยี่ นรูปได(Convertibility)ตลอดจนสามารถเช่อื มตอ กนั โดยงา ย (Connectivity) ทง้ั ยงั สามารถหาไดห รือใชประโยชนไดในทุกที่ (Ubiquity) มคี วามรวดเร็วในการสื่อสาร (Speed of Communication) มลี ักษณะทไี่ รพรมแดน (Absence of Boundaries) และมีความเปนดจิ ิทัล (Digitalization) (กาญจนาแกวเทพและนิคมชัยขุมพล, 2555) ท้งั นี้สือ่ ใหมเ ปน สื่อดจิ ิทลั ที่มีความ หลากหลาย ชวยในการขยายรสสัมผสั ของมนษุ ยชาติใหก วางขวางและสลับซับซอ นมากยงิ่ ขึน้ ซึง่ สอ่ื ใหม สามารถน าไปใชในอาณาจกั รของส่ือเดมิ ได อาทิ การใช e-mail แทนส่อื บคุ คล ใช video conference แทนการสื่อสารในกลมุ กลาวอีกนยั หนง่ึ คือ สื่อใหมส ามารถจะเขา มาท างานในทุก บริบทท่สี ่ืออ่ืนๆไดปฏบิ ัติการอยูแ ลว นอกจากน้ันแลว Rogers (1995) ไดน ิยามความหมายของ “สื่อใหม” วาเปน เทคโนโลยีหรือ สือ่ ทเ่ี อ้ืออ านวยใหเกิดการแลกเปลย่ี นขอ มูลขา วสารบนฐานของคนจ านวนมากผานระบบการสอื่ สาร ทมี่ ีคอมพิวเตอรเ ปนศูนยกลางจะเห็นไดช ัดเจนวา จากยุคด้งั เดมิ มนุษยส ่ือสารตวั ตอ ตวั โดยใชค าพูด และการใชสัญลักษณต อมาการเปลยี่ นแปลงดานเทคโนโลยสี ง ผลใหเกิดการพัฒนาการทางการสื่อสาร มากขึ้นท าใหเกิดการสือ่ สารกนั ผา นส่ือมวลชน (Mass Media) มากขึน้ จงึ เกิดสื่อมวลชนขน้ึ มาหลาย ประเภทเชน วิทยุกระจายเสียงวทิ ยโุ ทรทศั นหนังสอื พิมพเปนตนแตส วนใหญแ ลว ในปจ จบุ ันการส่อื สาร ไดมงุ เนน แบบเฉพาะเจาะจงตัวบคุ คลมากขนึ้ แตกม็ ีความหลากหลายในเวลาเดียวกันจงึ สามารถเรียก การสอื่ สารรปู แบบนี้วา“ส่ือเครือขา ยสังคมออนไลน” หรือ “โซเชียลมเี ดยี (Social Media)”

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 77 จากแนวคดิ ของส านกั Toronto เกย่ี วกบั ผลกระทบของส่ือ ระบวุ าการเปลีย่ นแปลงของสอื่ สง ผลกระทบใน 2 ระดับ คือระดบั ปจ เจกบุคคลและระดับสถาบนั หรอื สังคม โดยมีรายละเอยี ด ดงั ตอ ไปนี้ 1. การเปล่ยี นแปลงของสือ่ ตอผลกระทบระดบั ปจเจก McLuhan (อา งในกาญจนา แกว เทพ,2555) น าเสนอแนวคิดท่วี า เทคโนโลยีการสอ่ื สารทกุ ชนดิ ลว นแลว แตเปน สวนขยายผัสสะของมนุษย เชน กลองสอ งทางไกลเปนสวนขยายของสายตา มนุษยใ หยาวไกลข้ึน และทุกคร้ังท่ีมีการเปลีย่ นจากส่ือเกาเปน สื่อใหมก็จะมีผลตอการเปลยี่ นแปลง ผสั สะของมนุษยอยูเ สมอ นอกจากน้ี D. Holmes (2005) ไดขยายความตามแนวคดิ ขา งตนของ McLuhan โดยกลา ววา ส าหรบั สอ่ื ใหมน้นั การเปลี่ยนแปลงของมนุษยไมไดอยูแคใ นระดับผสั สะ (Sensory) เทา นัน้ หากแตทวาไดเปล่ียนแปลงระดับตัวตนหรืออัตลักษณ(Identity)ของบคุ คลเลย ทีเดียวจากแนวคดิ ของ D. Holmes ขางตนสอดคลอ งกบั รายงานการวจิ ยั ของ Neil (2008) เร่ือง “พฤติกรรมไมพึงประสงคการใชส อ่ื ออนไลนของนักศกึ ษาระดบั อุดมศึกษา” พบวา นกั ศึกษาผใู ชง าน ทางอนิ เทอรเน็ตบางคนอาจปกปดหรอื บดิ เบือนขอ มลู สว นตัว ดว ยการใหรายละเอียดเกี่ยวกบั ขอ มลู ของตนเองท่ไี มถกู ตอง จงึ ท าใหไมส ามารถทราบไดแนช ดั วาผทู ี่ใชงานอนิ เทอรเน็ตหรือแสดงความ คิดเหน็ เปนใคร ทั้งน้ีผลการวิจัยดังกลาว ยังสอดคลองกบั งานวิจัยของ ดารนิ ทร สวสั ดเ์ิ สวี (2545) เรื่อง “การแปลงตัวตนในหองสนทนาบนอินเทอรเ น็ต” ทพี่ บวา ตวั ตนท่ีปรากฏในภาพรวมสวนใหญ จะเปนเพศชาย อายุ 18-25 ป การศึกษาระดับปรญิ ญาตรี แตม ีขอนา สงั เกตวา การสนทนาในหอ งท่ี เกย่ี วกบั ความรู (Knowledge) กลมุ คนเหลา นัน้ จะแสดงตัวตนแบบ “คนท างาน” ในขณะท่หี ากท าการสนทนาในหองที่ เกย่ี วกบั เร่อื งเพศ (Sex)จะไมคอ ยระบอุ าชีพของตนใหผ ูอืน่ ทราบ นอกจากนี้ “การตัง้ ชอื่ ของบุคคล” ยังสะทอนใหเหน็ วา หากผูสนทนาตอ งการสรางอ านาจใหตนเอง มักจะใชช่อื ที่ข้ึนตนดว ยค าวา Power เชน “Power_Jack”ท้ังน้ีการแปลงตวั ตนมักจะกระท าทช่ี ่ือมากท่ีสุด โดยผูส นทนามีการ เปลี่ยนชอ่ื ไปเรื่อยๆ (Name Change) กลยุทธก ารเปลี่ยนแปลงขอมูลเกี่ยวกบั เพศ (Gender Swapping)เชน ผูสนทนาเปน ผูชายแตตงั้ ชือ่ ใหเ ปนเพศหญิง เปนตน 2. การเปลี่ยนแปลงของส่อื ตอผลกระทบระดบั สถาบัน/สังคม McLuhan ใหขอเสนอวา การเปลี่ยนผา นจากสงั คมยุคหน่ึงไปอีกยุคหน่งึ น้นั มิไดม ลี กั ษณะ เปนเสน ตรง (Linear)กลา วคือ มใิ ชสงั คมยุคหลงั จะเขามาแทนทย่ี ุคแรกท้ังหมด แตจะมีลกั ษณะการ หลอมรวมบางคุณลกั ษณะของสังคมเขาดวยกนั ซึ่งสามารถอธิบายเปรยี บเทยี บคณุ ลกั ษณะหลักของ สงั คมยุคเครอื่ งจักรกลกับสังคมไฟฟา วา ในสงั คมแบบเครอ่ื งจักรกลนนั้ ทุกอยา งจะมีลักษณะแตกแยก ออกเปนสวนเส้ยี ว (Fragmentation) แตท วามีลักษณะเปนรูปแบบเดียวกันทง้ั หมด (Uniformity) มี ลกั ษณะซ าๆ (Repetition) และรวมศนู ย(Centralism) สว นสงั คมไฟฟานั้นจะมีลักษณะตรงขามกับ สงั คมเคร่ืองจกั รกล กลาวคือ จะมีการบรู ณาการเขาหากนั (Convergence/Integration) และทกุ อยา งจะมกี ารกระจายตัวออกจากศนู ยก ลาง (Decentralized)จากแนวคิดของ McLuhan ขางตน

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 78 สอดคลอ งกับรายงานการวจิ ัยของ ตองจิต สุวรรณศร (2543) เร่อื ง “ความตองการขา วสารดาน การเมือง การเปดรบั ขาวสารดา นการเมือง และการใชป ระโยชนข า วสารจากเว็บไซตการเมอื งไทยของ ผูใชอ ินเทอรเนต็ ในเขตกรงุ เทพมหานคร” ที่พบวา ผูใชอ นิ เทอรเนต็ สว นใหญมีความตองการขาวสาร ดานการเมืองจากเวบ็ ไซตการเมืองไทยคอนขางสงู แตท วามีการเปด รับขา วสารจากเวบ็ ไซตก าร เมอื งไทยโดยรวมคอนขางต า โดยผวู ิจัยอธบิ ายวา นา จะเนื่องมาจากทางฝายผจู ดั ท าเว็บไซตนัน้ ยงั ใช ศักยภาพของส่ือใหมไมเต็มท่ี เชน แมก ารสอ่ื สารบนเว็บไซตจะสามารถท าการสื่อสารไดแบบสองทาง แตเว็บไซตการเมืองไทยยงั คงมกี ารสื่อสารแบบทางเดยี วเปนสว นใหญโ ดยมักเปนการใหขอมลู จาก เจา ของเวบ็ ไซตไปยงั ผรู บั สาร ท้ังยงั ไมค อยมกี ารเปลีย่ นแปลงขอมูลขา วสารทป่ี รากฎหนา เวบ็ ไซต และ ไมไดน าลกู เลน รูปแบบใหมๆ มาพัฒนา สะทอนใหเ หน็ วาเวบ็ ไซตก ารเมอื งไทยควรมกี ารพัฒนาและ ปรบั ปรงุ การสอ่ื สารใหเปน ไปอยา งมีประสทิ ธิภาพและสอดคลอ งกับความตองการของกลุมผใู ชงาน เวบ็ ไซตก ารเมืองไทยมากยิ่งข้ึน ประเภทของส่ือใหม ประเภทของส่อื ใหม คอื รปู แบบเนื้อหาแบบดิจิทัลทพ่ี บเหน็ ในปจ จบุ นั และมแี นวโนม วา จะมีบทบาทสาํ คญั มากยิ่งขึ้นในอนาคต โดยส่อื ใหมแตละประเภทมีความโดดเดนและแตกตา งกนั ตาม ประโยชนแ ละวตั ถปุ ระสงคในการใชสอื่ ประเภทส่อื ใหม สามารถสรุปไดดังน้ี (ปย ะพร เขตบรรณพต, 2553: 9) และ (วกิ ิพีเดยี สารานกุ รมเสรี, www) 1) เวบ็ ไซต (Web site) 2) อินเทอรเ น็ต (Internet) 3) อเี มล (E-mail) 4) เทคโนโลยีสําหรบั อปุ กรณพ กพาหรอื แพลตฟอรมเคลือ่ นที่ (Mobile Platform) 5) วดิ โี อเกม และโลกเสมอื นจรงิ 6) ซีดีรอมมัลติมีเดีย 7) ซอฟตแ วร 8) บลอ็ กและวกิ ิ 9) หนงั สอื อเิ ล็กทรอนิกส (E-Book) 10) ตูใหบ รกิ ารสารสนเทศ 11) โทรทศั นโ ตตอบ 12) อุปกรณพกพาหรืออปุ กรณเคลอื่ นท่ี เชน โทรศัพทม ือถือ พีดีเอ พอดแคสต 13) นวนิยายแบบขอความหลายมิติ (Hypertext fiction) จากนยิ ามขางตน สรปุ ไดวาสื่อใหม (New Media) หมายถงึ สื่อทเี่ กิดจากการเปล่ยี นแปลง ทางเทคโนโลยีจากระบบอนาล็อก หรอื สื่อด้ังเดิม มาเปน ระบบดจิ ิทลั ทําหนา ที่สง สารไดหลายอยา ง รวมกนั คือ ภาพ เสยี ง และขอความไปพรอมกัน เชน Internet Website E-Book E- mail เปน ตน และสามารถตอบสนองความตองการขอมลู ขาวสารไดอ ยางอิสระมากขน้ึ ซง่ึ ในการวจิ ัย คร้ังน้จี ะพัฒนาตนแบบสื่อใหมเ พ่ือดูแลสุขภาพผสู งู อายุ โดยเลือกพฒั นาเฉพาะส่ือ Mobile Platform ประโยชนที่ไดจากสอ่ื ใหม (New Media)

79 จากการศึกษางานวิจัย และบทความ ของธิดาพร ชนะชัย (2550) และ ขวัญฤทยั สาย ประดษิ ฐ (2551: 50-51) สามารถสรปุ ประโยชนทไ่ี ดจ าก สื่อใหม (New Media) ดงั ตอไปน้ี 1) สามารถทําใหค น หาคําตอบในเรื่องบางอยางได โดยการเปด หัวขอไว กจ็ ะมีผูสนใจ และมคี วามรแู สดงความคดิ เห็นไวม ากมาย 2) ชวยประหยัดเวลาและคาใชจ า ยในการบรหิ ารขอมูล 3) ชว ยสนบั สนนุ ในการทํา E-Commerce เปน รปู แบบการคาบนอนิ เทอรเ นต็ ที่สง่ั ซื้อ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงสนิ คาไดทันที โดยไมตองใช catalog อีกตอ ไป 4) สามารถใหขอมูลขา วสารประชาสมั พนั ธ ไปยังกลุมเปาหมายไดหลากหลาย กลุมเปา หมาย เผยแพรไ ปยังกลุมเปา หมายจํานวนมากไดใ นระยะเวลาพรอมๆ กนั 5) สามารถเขาถึงกลมุ เปาหมายไดทั่วประเทศและท่วั โลก 6) ไมตองเสียคาเวลา สถานวี ิทยุ สถานโี ทรทศั น ไมต องจา ยคาเนื้อที่ใหน ิตยสาร หนังสอื พิมพ เพราะเมื่อเทียบคา ใชจายกบั สอ่ื มวลชน เชน วทิ ยุ โทรทศั น นิตยสาร หนงั สอื พิมพและ ภาพยนตรแลว มอี ัตราคอนขา งจะถูกกวา 7) สื่อใหมย งั เปนส่อื ที่มคี วามสามารถในการติดตอ 2 ทาง จึงทําใหผ ูใ ชส ามารถโตต อบได ทันที สรปุ ไดวา การทีน่ ําส่ือใหมเขามาใชง านในปจ จบุ ันน้นั จะทาํ ให สามารถเขา ถงึ ผรู ับสาร ไดม ากขึน้ เปด กวางใหกบั ทั้งผูสง สารและผรู ับสารในการเขา ถึงขอ มูลในรปู แบบตา งๆ ทข่ี อ จาํ กดั ของ สอ่ื แบบเดมิ ไมส ามารถทาํ ได มคี วามทันสมัยมากขึ้น สามารถโตต อบส่ือสารไดแบบ Real-time ไม ตอ งเสยี เวลาเดนิ ทาง เรยี นรไู ดดว ยตนเอง ไมตอ งพึง่ บุคคลอืน่ อิทธิพลของส่ือใหมกับองคก าร ตามแนวคดิ ของ McLuhanที่ช้ีใหเ ห็นถงึ ความเปล่ียนแปลงของส่ือท่ีสง ผลกระทบตอระดับ ปจ เจกบคุ คลและระดับสงั คมน้นั แสดงใหเ หน็ วาความกาวหนาทางเทคโนโลยีทเี่ ปนไปอยางรวดเร็ว ท าใหรูปแบบของสอ่ื มกี ารเปล่ยี นแปลงไป และสงผลตอรูปแบบพฤติกรรมการส่ือสารของสังคม และ การทอี่ งคการทุกภาคสวนกอ็ ยภู ายใตบริบทแวดลอมเชนวานน้ั ก็ยอ มไดร บั แรงผลกั ดัน ใหองคการ ตอ งมีการปรับตวั เพื่อสอดรับการเปลยี่ นแปลงของรูปแบบพฤติกรรมการส่ือสารของสงั คมดว ย เชนเดียวกัน ซึ่งผูเ ขียนไดส รปุ ความตามหลักทีเ่ กยี่ วของเพื่อแสดงใหเ หน็ ความเชื่อมโยงของอิทธิพล

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 80 ของส่ือใหมที่มีตอองคก ารดังภาพรูปที2่ : อิทธิพลของสื่อใหมท่มี ตี อองคการที่มา: สุรีรกั ษวงษทพิ ย (2556) จากรปู ที่ 2 สามารถอธบิ ายไดวา องคก รทอ่ี ยูในวงกลมใหญ หมายถึง การรวมตัวกันของ บคุ คลต้ังแตส องคนขึ้นไป เพ่ือดําเนนิ กจิ กรรมใดๆ ใหบ รรุวัตถปุ ระสงคที่กาํ หนดไว (ทิพวรรณ หลอ สวุ รรณรัตน, 2549:122) และภายในองคการสามารถจาํ แนกเปน 3 ระดับ คือ ระดบั ปจเจกบุคคล (Individual) การรวมตัวกันเปน กลมุ (Group) และระดับภาพรวมขององคการ (Organization) ซง่ึ แต ละระดับจําเปนตองอาศยั การส่ือสารเพื่อชว ยในการสงผานขอมูล ทัง้ ในรูปแบบของการพูดคยุ ติดตอ สอื่ สารระหวา งบุคคล (Interpersonal Communication) จนถงึ การสื่อสารระหวางกลมุ (GroupCommunication) การส่ือสารในภาพรวมขององคการ (Organizational Communication) และการส่ือสารระหวางองคการ (Inter-Organizational Communication)นอกจากนภ้ี ายนอก องคการยงั มีปจจยั แวดลอมอ่ืนๆ อาทิสงั คม (Social) เศรษฐกิจ (Economic) การเมือง (Political)เทคโนโลยี (Technology) และ ส่อื ใหม (New Media) ซงึ่ สื่อใหมเปนปจ จัยท่ีอยลู อมรอบ องคการและสงผลตอการปฏิบตั งิ านขององคการโดยตรง (ทพิ วรรณ หลอสวุ รรณรตั น, 2549: 13) ท้งั นีใ้ นปจ จุบันแนวคิด และทฤษฎตี า งๆ เก่ยี วกับองคการไดต ระหนกั และใหความสาํ คํญกับ สภาพแวดลอมมากข้นึ ในลกั ษณะระบบเปด (Open System) ทม่ี ฐี านคติสําคญั คอื สภาพแวดลอมมีการเปล่ียนแปลงอยา งรวดเร็ว และองคการมีปฏิสมั พันธกับ สภาพแวดลอ ม กลา วคือ สภาพแวดลอ มภายนอกมผี ล (Influenced) กระทบตอความสามารถในการ ดาํ เนนิ งานขององคการ (Jones, 2001) ดงั นน้ั การที่องคก ารตองการประสบความสําเร็จในการแขง ขนั ทางธุรกิจ หรือตองการอยูร อดไดใ นสภาพแวดลอมท่ีมีการเปลี่ยนแปลงอยา งตอเนื่องเปนพลวตั ร จ า ตอ งมีการปรบั ตัว (Adapted) เพอื่ สอดรับการเปลีย่ นแปลงดงั กลาว ดังน้นั การท่ีบริบทแวดลอ มทางการส่ือสารของสังคมภายนอกองคก ารไดม ีการเปล่ียนแปลงไป ก็สงอิทธิพลมาสตู วั องคก ารใหจาํ ตองมีการเปลย่ี น (Change) เพอื่ รบั การเปล่ยี นแปลงตามทน่ี าํ เสนอ ความไปขางตนนน้ั การเปลี่ยนแปลงที่เกิดข้นึ ตา งกส็ งผลกับทุกระดบั การวิเคราะหใ นองคก ารดว ย เชน เดยี วกนั อาทิ มีการนําสอ่ื ใหมม าใชใ นการส่ือสารระหวางองคการกับพนักงาน อันเปนรูปแบบการ สอ่ื สารภายในองคก าร หรือใชสอ่ื ใหมเปนชองทางในการประชาสมั พนั ธกบั ผบู รโิ ภคหรือผูรบั บรกิ าร อนั เปนลักษณะของการสื่อสารระหวา งองคก ารกับสภาพแวดลอมภายนอกแตอยา งไรกต็ ามแมผ เู ขยี น ไดอ ธบิ ายความถึงความสาํ คญั ของส่ือใหมท่สี ามารถเปลยี่ นแปลงสงั คมตามหลักคดิ ของ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 81 บรรณานุกรม กาญจนา แกวเทพ และคณะ (2555). .สอื่ เกา – สื่อใหม : สัญญะ อัตลักษณ อดุ มการณ.กรงุ เทพฯ : ภาพพมิ พ, กาญจนา แกวเทพ และนิคม ชัยขุนพล. (2555). คูมือสื่อใหมศ ึกษา. กรุงเทพฯ : จฬุ าลงกรณ มหาวิทยาลัย . ขวญั ฤทยั สายประดษิ ฐ. (2551). บทบาทนักประชาสัมพนั ธกบการประชาสมั พันธใ นสื่อใหมตอน ท1่ี . พฒั นาเทคนิคศึกษา,20(65), 42-51. สุรสิทธว ิทยารฐั . (ม.ป.ป.). พฒั นาการสือ่ ใหม (New Media): อทิ ธิพลภาษาดจิ ิตอลตอรูปแบบการ สอื่ สารของมนษุ ยชาตแิ ละผลกระทบตอจริยธรรมสือ่ . [ออนไลน] ไดจาก: http://utcc2.utcc .ac.th/ localuser/amsar/PDF/New%20Media.pdf. (2545). การสอ่ื ขา ว: หลกั การและเทคนิค. กรุงเทพฯ : คณะวทิ ยาการจดั การ มหาวิทยาลยั ราช ภัฎสวนสุนันทา.

82 สุรสิทย วทิ ยารัฐ (2545) การส่อื ขาว หลักเทคนิค พิมพครัง้ ที่ 1 กรงุ เทพมหานคร:ศนู ยหนงั สอื สวน สนุ นั ทา. ธดิ าพร ชนะชัย. (2550). New media challenges: marketing communication through new media. เขาถงึ ไดจาก http://commarts.hcu.ac.th/images/academic_article/nok/new_media_ newchallenges.pdf ดารินทร สวสั ดิเ์ สวี (2545) (2545) การแปลงตัวตนในหองสนทนาบนอนิ เทอรเ นต็ . จฬุ าลงกรณ มหาวิทยาลัย/กรงุ เทพฯ. ปย ะพร เขตบรรณพต. (2553). พฤติกรรมรบั การส่ือสารการตลาดผานสอื่ ใหมของผบู ริโภคใน อําเภอเมืองเชียงใหม. การคนควา แบบอิสระบรหิ ารธรุ กจิ มหาบณั ฑิต, สาขาการตลาด, บัณฑิตวิทยาลยั , มหาวิทยาลัยเชยี งใหม Burnett, R. and David P. M. (2003). Web Theory. London: Routlege. Rogers, Everett M. (1983). Diffusion of Innovations. 3ed ed. New York: The Free Press of Glence. Kevin, Kawamoto. (1977). 10 Thing should Know about New Media. In The Seminar for Technology Educators ของ The Freedom Forum Pacific Coast Center San Francisco (pp ) เมื่อ 13 เมษายน 2564 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 85 บทท่ี 5 การหลอมรวมสอื่ Convergence Technology Media คืออะไร? ในบริบทของการส่ือสารหมายถึงเทคโนโลยี การขับเคลื่อนการรวมกันของชองทางส่ือ หลายปท่ีผานมาส่ือสารมวลชนมีความแตกตางกันซ่ึง สามารถแยกออกจากกันอยางชัดเจนไมวาจะเปนส่ือโทรทัศนวิทยุกระจายเสียง หนังสือพิมพ หนังสือ วิดีโอและภาพยนตร ฯลฯแมแตเพลงที่เผยแพรบนอินเทอรเน็ต และวิธีการทางดิจิตอลอ่ืนๆการ เปล่ยี นแปลงอยางรวดเรว็ ในชวง 10 ปด ว ยการเชอื่ มตอ สญั ญาณดจิ ิตอล จากประเภทของเน้ือหา จาก ภาพ เพลง วิดีโอที่สามารถแพรกระจายในเครือขายโทรศัพทมือถือหรือผานทางอินเทอรเน็ตไม เพียงแตหมายความวารูปแบบท่ีแตกตางกันของส่ือที่จะบรรจบกัน แตยังรวมถึงการส่ือสาร โทรคมนาคมท่ีจะบรรจบกนั อกี ดวย ความหมายของการหลอมรวมสือ่ ความหมายของการหลอมรวมส่อื การหลอมรวมสือ่ เปนการนาํ เทคโนโลยใี นรปู แบบตางๆ มา ผสมผสานเขาดวยกนั สมัยกอนอุปกรณท่ตี อบสนองความสะดวกสบายของชีวิตเราทง้ั สามสว นนี้ ตางทํางานเพียงเพอ่ื ตอบสนองหนา ที่ของตวั เอง เชน โทรศัพทเคล่ือนท่ี จะเปนแคโ ทรศัพทเ คลื่อนที่ แตป จ จุบนั เทคโนโลยเี หลานี้สามารถนํามาใชง านรว มกันกอนเกดิ การหลอมรวมการบริการเขา ดวยกนั ไดตวั อยา งเชน การหลอมรวมของพฤษภาคม – มถนิ ายน ุ 2549เทคโนโลยดี า นการแพรภาพและ กระจายเสียงกับเทคโนโลยีโทรศพั ทจะทําใหผ ูบริโภคสามารถฟง เพลงหรือวิทยรุ บั ชมโทรทัศนผา น อินเทอรเ น็ต นอกจากนย้ี ังมีการหลอมรวมของการบริการดานบันเทิงกับบริการสารสนเทศกลายเปน “การบรกิ ารสารสนเทศเพ่อื ความบนั เทิง” (info tainment)ทงั้ นหี้ ากวิเคราะหต ามลักษณะของ เครือขายแลว สามารถจําแนกการหลอมรวม ดานบริการออกตามลกั ษณะของเครือขายตางๆ ไดดังน้ี 1. เครอื ขายโทรคมนาคม ความสามารถทางเทคโนโลยที เ่ี ชอื่ มตอ ไดท งั้ สายทองแดง สาย เคเบ้ลิ โทรศพั ทแบบไรสาย เครอื ขายอินเทอรเนต็ แลว จึงกอใหเ กิดการใหบ ริการ 2. เครอื ขา ยวิทยุและโทรทศั นเ ครือขายในรูปแบบน้สี วนใหญเปนการใหบรกิ ารในรูปแบบ ของความบันเทงิ เมอ่ื เครอื ขายนี้สามารถเช่ือมตอผา นเครือขายอินเทอรเนต็ แลว ทําใหเ กิดบรกิ ารใน รูปแบบตา งๆ ทห่ี ลากหลาย เชนการฟงเพลง/วิทยุผานอนิ เทอรเน็ต การรับชมโทรทศั นผาน อินเทอรเน็ตหรอื เปนตน โดยการรบั ชมโทรทศั นผา นอินเทอรเน็ตน้นั ตอ งอาศยั ชอ งทางการส่อื สารท่ี กวา งและมีความเรว็ สงู (high speed) เพราะการใหบ ริการแบบน้จี ะอยใู นรปู แบบของการรบั ชมแบบ สดหรอื แบบReal-Time หากชอ งทางการส่อื สารมีความกวางของชอ งสัญญาณการสื่อสารไมเ พียงพอ แลวจะทําใหค ุณภาพของการรับชมไมดีพอ 3. เครอื ขา ยอินเทอรเนต็ จากการท่เี ครือขายอินเทอรเน็ตเปน เครือขา ยขนาดใหญทม่ี ี

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 86 ผใู ชงานอยูมากมายทว่ั โลกนนั้ ทําใหเกดิ การพัฒนาทางดา นเทคโนโลยีอยา งมากมาย ทั้งยังมกี าร บรกิ ารทห่ี ลากหลาย เชน การรบั สงขอมูลระยะไกลผา นเครือขาย การรับสง ไปรษณยี อ ิเลก็ ทรอนิกส หรอื แมกระท่ังการศกึ ษาทางไกลผา นอนิ เทอรเนต็ หรอื e-Learning เปน ตน ซ่งึ การศึกษาของภาพ เสยี ง และภาพเคล่ือนไหว ซึ่งอาจตองอาศัยศักยภาพของอินเทอรเ นต็ ความเรว็ สูง การหลอมรวมสอ่ื หรอื convergence การหลอมรวมสอื่ หรือ convergence นนั้ จะเกดิ ขนึ้ ใน4 ระดับคือ 1. การหลอมรวมบรการ ิ (convergence of services) 2. การหลอมรวมของชอ งทางการส่อื สารขอมลู (convergence of transmission channels) 3. การหลอมรวมของอปกรณ ุ ลก ขู าย (convergence of terminals) 4. การหลอมรวมของผใู หบริการ (convergence of providers) ผา นการควบรวมกิจการและการ สรา งเครือขายพนั ธมติ รทางธุรกจิ Convergence การหลอมรวมสอ่ื ในยุคขอมูลขาวสาร ส่อื ใหม (New Media) ท่ีมีการหลอมรวมเทคโนโลยี อยางเชน ส่ือสังคม ออนไลน (Social Media) ไดเขามามีบทบาทตอชีวิตประจําวันของผูคนในสังคมหลากหลายดาน โดยเฉพาะอยางยิ่งบทบาทในดานการส่ือสาร จากคุณสมบัติดังกลาว เปน ผลใหจํานวนผูใชสื่อใหมใน ยุคการหลอมรวมเทคโนโลยีเพิ่มข้ึนอยางรวดเร็ว รวมท้ังการเปนส่ือใหมที่ผูใชมีเสรีภาพสูงในการ กาํ หนดเนื้อหา และรูปแบบการใชป ระโยชน หากมีการนาํ ไปใชในทางทไี่ มเหมาะสมอันกอใหเกิดความ เสียหายกระทบกระเทือนตอระบบเศรษฐกิจ สังคม และความมั่นคงของรัฐ รวมทั้งความสงบสุขและ ศีลธรรมอันดีของประชาชน จึงนาจะเปนจุดเรงใหเกิดกฎหมายใหมสําหรับส่ือใหมในยุค การหลอม รวมเทคโนโลยี และการส่อื สารผานคอมพวิ เตอร การหลอมรวมส่อื (Media Convergence) การหลอมรวมสื่อ ( MediaConvergence) มีผใู หค วามหมายไวห ลาย ความหมาย ตัวอยางเชน การหลอมรวมส่ือ หมายถึงทางดว นขอมูล คือ เครือขา ยการสอ่ื สารใน อนาคตทเี่ กิดจากการหลอมรวมระหวางเครือขา ยโทรศัพท ซ่ึงเปนเครอื ขายสาธารณะ (public network) เครอื ขายเคเบิลทีวีซงึ่ เปน เครือขายเอกชน(private network) และเครือขา ยอนิ เตอรเน็ต ซงึ่ เปนเครือขา ยประชาชน(peoplenetwork) “การหลอมรวมเทคโนโลยสี ื่อ” (Convergence) เปน การพฒั นาเขามาใกลกันของเทคโนโลยี มีลักษณะเปน การวิวัฒนาการมาพบกันของเทคโนโลยี ทงั้ 3 ประเภท ไดแ ก เทคโนโลยีการแพรภ าพและเสียง (Broadcast and Motion Picture

87 Technology) เทคโนโลยีการพมิ พ (Print and Publishing Technology)และเทคโนโลยี คอมพวิ เตอร(ComputerTechnology) โดยมเี ทคโนโลยีสอื่ สาร โทรคมนาคม (TelecommunicationTechnology) เปนปจ จยั สนบั สนนุ คาํ อธิบายของการหลอมรวมส่ือ ท่ีถูกเรยี กวา “การปฏวิ ตั แิ หง ระบบตวั เลข” (Digital Revolution) คอื ขอมูลขา วสารไมวา จะอยใู นรปู ลักษณใ ด เชน ขอความ เสยี ง ภาพเคลือ่ นไหว รปู ภาพ หรอื งานกราฟก ไดรับปรับเปล่ยี นใหเปน ภาษาระบบตวั เลข (Digital Language) ท่ีเก่ยี วของ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงกบั ขอมลู คอมพิวเตอร ท่สี ามารถอานและสง ผานไดอยางรวดเร็วดว ยเครือ่ งคอมพิวเตอร แลว ยัง สามารถนําเสนอในลกั ษณะใดกไ็ ด ตามความตองการใชง านของผใู ชงาน ความเปลีย่ นแปลงนี้ถูกเรียก ขานวา “การทําใหเปนระบบตวั เลข” หรอื “ดิจิไทเซช่นั ”(Digitization) กระบวนการของการแปลงสภาพเทคโนโลยสี อื่ หรือการหลอมรวมส่อื มิไดทาํ ใหส ื่อส่งิ พิมพ แปลงโฉม หนา เปนสื่อใหมแ บบทันทีทนั ใด แตเปนแบบคอยๆ เปน ๆ ไป และไมค ิดวาส่ือใหมจะเขา มาแทนทสี่ ื่อ ดั้งเดมิ แตจ ะมาแบบเปล่ียนแปลงสภาพแบบคอยเปน คอ ยไป มากกวา ทจี่ ะอบุ ัติข้นึ แลว มาแทนทส่ี ่ือ เกาทต่ี ายไป เปน ไปไมไดเลยท่ีสอ่ื เกิดขน้ึ ใหมไดเ อง พรอมๆ กับการลมหายสาบสูญของสื่อ เกา Jenkins (2006) นักวชิ าการส่อื อเมรกิ นั อธิบายเก่ียวกบั การเขา สูยุคของการหลอมรวม เทคโนโลยวี า: “...เปนการหลอมรวมของเน้ือหาของส่อื หลายๆ แพลตฟอรม รวมถึงพฤติกรรมการ ผูบริโภคสอ่ื ซ่งึ มคี วามรวมมือระหวา งอตุ สาหกรรมส่อื หลายๆ รูปแบบเชนการใหบรกิ ารดานการ สือ่ สารโทรคมนาคมท่แี ตกตา งกนั เชน การเขาถงึ อนิ เทอรเน็ตบรอด แบนดโ ทรทัศน โทรศพั ท และ อปุ กรณโ ทรศัพทม ือถือ หากจะถามถึงเหตุผลของการหลอมรวมเขา หากนั ดังกลา วคงหนไี มพน เร่ือง ของการมงุ สรา งความไดเปรียบเชิงแขง ขนั สรางความแตกตางจากคูแ ขง และสรางมูลคาเพมิ่ ในแง ธรุ กจิ แตห ากเราหนั มามองจากอีกขางหน่ึงดวยมมุ มองของผูบรโิ ภคแลว การหลอมรวมเขาหากนั ของ เทคโนโลยีไดสรา งความสะดวกสบายในการใชช วี ติ ยอ มเกิดขึ้นอยา งไมน าสงสัย พรอ มกันน้นั ผบู รโิ ภค ตางมคี วามตองการ และมคี วามเขาใจในการบริโภคเทคโนโลยมี ากขนึ้ การบรโิ ภคเทคโนโลยีเหลาน้ี กอใหเกดิ สือ่ ชนดิ ใหม( New Media)จาํ พวกส่อื ดจิ ิทลั ซึ่งแตละชนดิ ตางมีขอ เดนแตกตางกนั ไปเชน สอ่ื อนิ เทอรเน็ต โดยเฉพาะเว็บไซต น้ันมขี อดที ส่ี ามารถสื่อสารภาพและเสยี งไดส มบรู ณแบบ หากเรา สงั เกตแบนเนอรโ ฆษณาบนเว็บไซตในปจจบุ นั มคี วามใกลเคียงกบั หนงั โฆษณา โทรทัศนไ ดม ากข้นึ เรือ่ ยๆ ขาดแตเ พยี งความลึกของเน้ือหา เน่ืองจากตองระวังไมใ หขนาดไฟลใ หญเ กินไป อยางไรก็ตาม ความสมบรู ณข องโฆษณาผา นทางเวบ็ ไซตย ังมแี นวโนมจะเพิ่มขึ้นไดเร่ือยๆ ตามความแพรหลายของ การใชงานอนิ เทอรเ น็ตความเร็วสงู และความพรอมดานโครงขา ยพื้นฐานนอกเหนือจากน้ันส่ือ อนิ เทอรเ นต็ ยังมีขอเดน ตรงท่ีสามารถตดิ ตอไดตลอดเวลา และติดตอไดจ ากทั่วโลก โดยมีตนทนุ การ เขาถึงส่ือทต่ี ่ําลงเร่ือยๆ รายงานจาก Internet World Stats แจง วา จาํ นวนผูใชอ ินเทอรเน็ตในเอเชีย มีจํานวนมากทส่ี ุดในโลก โดยทวีปเอเชยี มีจํานวนผูใชอนิ เทอรเ น็ตมากถึง578.5 ลา นคน ตามมาดว ย ทวปี อนั ดับสองอยา งทวีปยุโรป ซงึ่ มีผใู ชอนิ เทอร-เนต็ 384.6 ลานคน และอนั ดบั สามคือทวปี อเมริกา

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 88 เหนือ มผี ูใชอ นิ เทอรเนต็ อยู 248.2 ลานคน(http://keng.com/2009/ 01/25/asia-internet-users- statistic-2008/) บทความอัพเดทจํา นวนผูใ ชอนิ เทอรเ น็ตของไทย พรอมสถติ ิการเติบโตของผใู ชอนิ เทอรเน็ต ประเทศไทยป53 เขียนโดยสุมาวลศี าลาสุข (มารเ ก็ตตง้ิ อุบส! , 2553) นักวจิ ัยจากศนู ยเ ทคโนโลยี อีเลก็ ทรอนิกสและคอมพิวเตอรแหง ชาติในปท่ีผา นมาประเทศไทยมผี ใู ชอ นิ เทอรเนต็ 18.3 ลานคนจาก จํานวนประชากรทั้งหมด65 ลานคน ซ่ึงการเติบโตอยางตอเนอ่ื งนไี้ ดแสดงใหเ ห็นถงึ พฤตกิ รรมการ เขาถึงความรูแ ละการใชงานดานเทคโนโลยขี องผูบริโภคที่เปลย่ี นแปลงไปอยางนาสนใจ เชน ปรมิ าณ การใชง านทีเ่ พิ่มขนึ้ สูงกวา จํานวนผทู ล่ี งทะเบยี นใชง านอนิ เทอรเ น็ตจริง เพราะหนึ่งคนสามารถใชง าน อนิ เทอรเ นต็ ไดมากกวาหนง่ึ ประเภท โดยรูปแบบการเขาถงึ อินเทอรเ น็ตจะมที ง้ั ท่ีใชงานผานบัญชี อนิ เทอรเนต็ ขององคกรหรอื สถานศกึ ษา ผา นบญั ชอี ินเทอรเ น็ตของสมาชกิ ซ่ึงตัวเลขลาสุดของผูใช อินเทอรเนต็ ของ NECTEC อยูท 2่ี 4 ลานคนโดยเปน ตัวเลขประมาณการจากการเก็บขอมูลUnique IP ที่ว่ิงบน Traffic ดงั นัน้ เราคงปฏิเสธไมไดวา ขณะนีเ้ รากํา ลังอยใู นชวงของการเปลยี่ นแปลงทจี่ ะมีการหลอม รวมสอื่ ทางดา นโทรคมนาคมรวมถงึ วทิ ยุกระจายเสยี งและวิทยุโทรทศั นส ่ือสงิ่ พิมพทุกชนดิ ทีต่ องผนั ตวั เองเขาสูระบบดิจทิ ลั ตามกระแสเทคโนโลยที ว่ั โลกแลว องคก ารหรือหนวยงานที่มีหนาท่กี ํา กับดูแล กิจการโทรคมนาคม และเน้ือหาสาระทใี่ หบริการนน้ั ไดกา วตามเทคโนโลยที นั และจัดการใหเ กิดการ เขา ถึงส่ือดจิ ิทัลท่ีเปนธรรม และเสรีมากนอยเพียงใด ปจ จบุ ันสื่อสารมวลชนมกี ารหลอมรวมของส่อื (Media Convergence) หลายประเภท ทั้ง สอ่ื ดานเทคโนโลยสี ารสนเทศโทรคมนาคมและสื่อบรอดแคสตง้ิ ดงั นนั้ การจัดแยกประเภทของสื่อจงึ ดู สบั สนมากขึน้ การกํา กับดูแลตรวจสอบของหนวยงานตางๆ กม็ ีความยงุ ยากข้นึ ตามไปดว ย โดยเฉพาะการกํา กบั ดแู ลการใชสือ่ นนั้ แยกออกจากกันไดยากวา เปนชนดิ ใดจะใชก ฎหมายหรือ พ.ร.บ. ฉบับใดกาํ กบั ดูแล ขณะท่ีกฎหมายกย็ ังมีชองโหวม ากมายที่ใชไ ดเ พยี งการกาํ กบั ดูแลเฉพาะ ส่อื บางสื่อเทา น้นั เม่ือมีการตอบสนองดว ยสือ่ ใหม(New Media)มากข้นึ ทํา ใหการเตบิ โตของส่อื กระแสหลกั มรี ายไดล ดนอยลง โฆษณาจึงหนั ไปใชบริการสื่อใหม (New Media) ปญหาคือการโฆษณา ไมม ีการกลั่นกรองเพราะนาํ เสนอไดโดยงา ย และยังมีการทํา ธุรกรรมผา นอินเทอรเนต็ การละเมิด ลขิ สทิ ธแ์ิ ละการกระทาํ ผิดกฎหมายทางดา นสื่อ โดยใชช องวา งทไ่ี มมีกฎหมายใดๆ ออกมารองรบั การ เกดิ สอ่ื ใหม และพ.ร.บ. ฉบบั เดิมๆ ก็ไมสามารถดแู ลไดอยางทั่วถงึ เพื่อรองรบั เทคโนโลยดี จิ ทิ ลั และ การหลอมรวมส่ือ จาํ เปนจะตองมีการเปล่ียนแปลงใหกฎหมายสามารถดูแลครอบคลุมการกระทาํ ละเมิดกฎหมายทจ่ี ะเกดิ ขนึ้ เชน การจัดตัง้ คณะกรรมการกิจการกระจายเสียงกจิ การโทรทศั นและ กจิ การโทรคมนาคมแหงชาติ (กสทช.) ซง่ึ เปนหนวยงานกาํ กบั ดแู ลทงั้ กิจการวทิ ยุโทรทัศน

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 89 โทรคมนาคม และส่อื อ่ืนๆ ท่ีจะเกดิ ขน้ึ เพื่อการดูแลเปน ไปอยา งท่ัวถึง โดยให กสทช. จดั ทํา แผน แมบ ทคลื่นความถ่ี เพ่อื ปรบั การนําไปสกู ารรบั สงสญั ญาณในระบบดจิ ิตอลในอนาคต และกฎหมาย จะตอ งสามารถรองรับยคุ ของการเปลย่ี นแปลงทางเทคโนโลยเี พราะคงไมส ามารถปลอยใหส อ่ื ใหมๆ ท่ี เกดิ ขึ้นท้ังแบบในระบบหรือนอกระบบโดยไมมกี ฎหมายมารองรบั ได องคก ารส่ือท่ีมหี นา ท่ีดูแลรับผิดชอบกาํ กับการทํา งานใหเ ปน ไปตามหลกั จรรยาบรรณของ ส่อื เชนสภาการหนงั สือพิมพแหง ชาติ กเ็ ริ่มคิดถึงการกาํ กับดแู ลส่อื ใหม (New Media) เฉพาะในสวน ท่ีเกีย่ วของกบั ผูป ระกอบวชิ าชีพสอ่ื ในฐานะทีเ่ ปนสมาชกิ และตอ งปฏบิ ัติตามหลกั จรรยาบรรณวชิ าชพี แตใ นขณะท่ยี ังไมม ีการตราขอบงั คบั หรอื หลกั ปฏบิ ัติเร่ืองจริยธรรมส่อื ใหมทช่ี ัดเจน ผูประกอบวชิ า อาชีพสื่อจะตองเขาใจสถานะความเปน สอื่ มวลชนในการใชสือ่ ใหม (New Media) ตวั อยางเชน การใช เฟซบุก หรือทวิตเตอรท่ีอาจไดร บั ความเชอ่ื ถือมากกวา ส่ือบุคคลโดยทวั่ ไปแมจะสง ผา นขอความท่ีเปน สว นตวั ได แตใ นพ้ืนท่ีขาวหรือความคดิ เห็นยงั ตองเคารพหลักการ “พดู ความจริง” เพอ่ื มิใหพื้นที่ สาธารณะในสอื่ สังคมออนไลน (Social Media) เปน เพยี งพ้นื ทีใ่ นการกระจายขาวราย หรือเปน เครื่องมือโฆษณาชวนเชอื่ เทา น้นั ประเทศไทยมีการกําหนดนโยบายท่ีเกย่ี วของกับการพฒั นาสอื่ ใหมหลายดา น ตวั อยางเชน แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาตฉิ บับที่10 (พ.ศ.2550-2554) กบั นโยบายเทคโนโลยี สารสนเทศระยะ พ.ศ. 2544 - 2553 และแผนแมบ ท เทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสาร (ฉบบั ท่ี 2) พ.ศ. 2552-2556 ตัวอยา งของกฎหมายทีเ่ กย่ี วของกับสื่อใหม ไดแกร ัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 47 พระ-ราชบญั ญัติองคก รจดั สรรคลืน่ ความถ่แี ละกํา กับกิจการวทิ ยุกระจายเสียง วทิ ยุ โทรทศั นและกจิ การโทรคมนาคม พ.ศ. 2543พระราชบญั ญัตกิ ารประกอบกจิ การโทรคมนาคม พ.ศ. 2544 พระราชบญั ญตั ิการประกอบกจิ การกระจายเสียงและกจิ การโทรทศั น พ.ศ. 2551 พระราชบญั ญัติธรุ กรรมทางอิเล็กทรอนิกส พ.ศ. 2544 และพระราชบัญญตั วิ าดว ยการกระทํา ความผิดเก่ียวกบั คอมพิวเตอรพ.ศ. 2550 เมอื่ พจิ ารณาในดานของการปฏิบัตงิ านสื่อมวลชนในยุคการ หลอมรวมเทคโนโลยจี ึงตอ งทํา งานดวยความระมัดระวงั และรับผดิ ชอบมากข้นึ เพราะโอกาสในการ กระจายขาวสารขอมลู ก็คือโอกาสในการถูกฟองคดีหมิ่นประมาท ในขณะเดียวกนั ผโู พสตขอความ หรือเจาของงานเขยี นหรือบทความทีอ่ าจถกู สง ผา นเครอื ขายคอมพวิ เตอร ก็จะตองรับผดิ ชอบในทาง กฎหมายคดหี มิ่นประมาท บรรณาธกิ ารผูพมิ พผ ูโ ฆษณา บรรณาธิการเวบ็ ไซต เว็บมาสเตอร ท่ีมสี ว นรู เหน็ ในขอความหมนิ่ ประมาทอาจตองรับผิดในฐานะตวั การรวมในขณะทก่ี ารกํากับดูแลส่ือในประเทศ ไทยแตล ะประเภทจะตองมีกฎหมายเฉพาะในการกาํ กับดูแลสื่อสือ่ ใหมในยุคการหลอมรวมเทคโนโลยี

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 90 ในยุคท่ีส่ือใหม (New Media) กลายเปน สวนหนง่ึ ของวถิ ีชีวิตคนท่ัวไปจนแทบจะจนิ ตนาการ ไมไ ดวา ชีวิตที่ขาดกเู กิล วกิ ิ-พีเดีย ยทู ปู เฟซบุกและอีเมลน้ันเปน ฉันใด และในเม่ือสอื่ ใหม( New Media) เปน ท้ังสังคมเทคโนโลยเี ปนสอื่ บนพ้ืนท่สี าธารณะหรือเปน พื้นทีส่ วนตวั เทคโนโลยีการสอื่ สาร ที่กาํ ลังผสมผสานกันอยา งรวดเรว็ เพือ่ กาวไปสูการเปนส่ือใหมใ นยคุ ดจิ ติ อลอยางเต็มรูปแบบ เชน การ ฟง เพลงในรปู แบบเดิมจากแผน ซดี ีเปลี่ยนมาอยูในรูปแบบของไฟลเ สยี งท่ีถูกบบี อัดใหมีขนาดเลก็ แต คณุ ภาพเสียงคงเดมิ ท่ผี ูฟง สามารถเปด ฟงผานเครื่องคอมพิวเตอรห รอื โทรศัพทมือถือไดการผลติ หนงั สือพิมพแ ละนิตยสารไดถูกสรา งรูปแบบขน้ึ ใหอยใู นระบบคอมพิวเตอร นอกจากนี้ยังพบวา จํานวน ประชากรท่ีอานหนังสือพิมพแ ละนติ ยสารผานสอ่ื อนิ เทอรเ น็ตมีจํานวนเพิ่มมากขน้ึ เรอ่ื ยๆ สื่อสิง่ พมิ พ กลายเปน สว นหน่ึงของสื่อยุค ดิจทิ ลั เชน เดียวกับสอ่ื วทิ ยุสอื่ โทรทศั นและวิดโี อระบบ ดจิ ิทัลที่ กลายเปน สว นหน่ึงของทุกครอบครวั การหลอมรวมกนั ทางเทคโนโลยไี ดเกดิ ขึน้ ในดา นการปฏบิ ัติ องคการทีม่ รี ะบบเครือขายทม่ี ีศักยภาพสูงไดน ํา ระบบเครือขา ยตางๆ ตอรวมเขา กบั ระบบ สายโทรศพั ท ระบบเอกสารอเิ ลก็ ทรอนิกสร ะบบขอ มูลในคอมพิวเตอรและการถายทอดภาพทางวิดโี อ คํา ถามหนงึ่ ซง่ึ กาํ ลังเปนทีถ่ กเถียงกันมากข้นึ เรื่อยๆคาํ ถามท่ีวา เราควรกํา กบั ดแู ลสอื่ ใหมใ นยคุ การ หลอมรวมเทคโนโลยีอยางไร เพ่อื ใหมันเปน ประโยชนต อสงั คมทเ่ี ราอยากเห็นเหน็ ยังตองเคารพ หลักการ “พูดความจริง” เพื่อมใิ หพื้นท่สี าธารณะในส่ือสังคมออนไลน (Social Media) เปน เพยี ง พน้ื ทใี่ นการกระจายขาวรา ย หรือเปนเครื่องมือโฆษณาชวนเชอ่ื เทา นั้น ประเทศไทยมีการกําหนดนโยบายทีเ่ กีย่ วของกับการพฒั นาสือ่ ใหมหลายดาน ตัวอยางเชน แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาตฉิ บับที่10 (พ.ศ.2550-2554)กับนโยบายเทคโนโลยีสารสนเทศ ระยะ พ.ศ. 2544 - 2553 และแผนแมบ ท เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (ฉบบั ท่ี 2) พ.ศ. 2552-2556 ตัวอยางของกฎหมายทเ่ี กย่ี วขอ งกบั สือ่ ใหม ไดแกรฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 47 พระ-ราชบญั ญตั ิองคกรจดั สรรคลืน่ ความถี่และกาํ กบั กิจการวทิ ยุกระจายเสียง วิทยุ โทรทศั นแ ละกจิ การโทรคมนาคม พ.ศ. 2543พระราชบัญญัตกิ ารประกอบกจิ การโทรคมนาคม พ.ศ. 2544 พระราชบญั ญัติการประกอบกจิ การกระจายเสียงและกจิ การโทรทศั น พ.ศ. 2551 พระราชบญั ญัตธิ รุ กรรมทางอิเลก็ ทรอนิกส พ.ศ. 2544 และพระราชบัญญตั ิวา ดวยการกระทาํ ความผดิ เกย่ี วกบั คอมพวิ เตอรพ.ศ. 2550 เม่ือพิจารณาในดานของการปฏบิ ัติงานสื่อมวลชนในยคุ การ หลอมรวมเทคโนโลยีจงึ ตอ งทํา งานดวยความระมดั ระวงั และรับผิดชอบมากขึ้น เพราะโอกาสในการ กระจายขาวสารขอมลู ก็คือโอกาสในการถูกฟองคดีหมิน่ ประมาท ในขณะเดยี วกนั ผโู พสตขอ ความ หรอื เจาของงานเขียนหรือบทความท่อี าจถูกสงผา นเครือขา ยคอมพิวเตอร ก็จะตองรับผิดชอบในทาง

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 91 กฎหมายคดีหมน่ิ ประมาท บรรณาธิการผพู มิ พผโู ฆษณา บรรณาธิการเวบ็ ไซต เวบ็ มาสเตอร ทีม่ สี วนรู เห็นในขอ ความหมน่ิ ประมาทอาจตอ งรบั ผิดในฐานะตัวการรว มในขณะทก่ี ารกํากบั ดแู ลสื่อในประเทศ ไทยแตละประเภทจะตองมีกฎหมายเฉพาะในการกํา กับดูแลสือ่ สอ่ื ใหมในยุคการหลอมรวมเทคโนโลยี สอ่ื ใหมและการสอื่ สารยุคใหม การอธบิ ายถึงประวตั ศิ าสตรของสื่อน้ันยอมเกี่ยวของกับววิ ฒั นาการอนั ตอเน่ือง ในความเปน จรงิ น้ัน พฒั นาการของส่ือในชวงสองศตวรรษทีผ่ านมา มกั จะเกย่ี วของกับการรวมตัวของนวัตกรรม 2 คร้ัง คร้ังแรกสามารถระบไุ ดว าอยใู นชวงปลายศตวรรษท่ี19 และตน ศตวรรษที่20(ประมาณ พ.ศ. 2433-2480)สว นครัง้ ท่ีสองน้ันอยใู นชวงปลายศตวรรษที่ 20 ถึงตน ศตวรรษที2่ 1 (ประมาณ พ.ศ. 2525 - ปจจุบัน) การปฏวิ ตั กิ ารสอ่ื สารไดเ กิดข้ึนในประวัติศาสตรข องสือ่ มากมายหลายครงั้ ซงึ่ สามารถ แบงไดเ ปน การปฏิวัติดานโครงสรางการสอื่ สาร (Structural Communication Revolutions) และ การปฏวิ ัติดา นเทคนิคการส่ือสาร (Technical Communication Revolutions) การปฏวิ ัตสิ อ่ื ดาน โครงสรางการส่ือสาร การปรบั เปลีย่ นรูปแบบการส่ือสารจากความคงท่ีเรื่องสถานที่และเวลานนั้ เปนจดุ สาํ คัญท่ี กอใหเ กิดการปฏิวตั กิ ารสอ่ื สารครง้ั แรกสองประการในประวัตศิ าสตรของมนษุ ย นน่ั คือ การสง สญั ญาณควัน ตีกลอง จุดไฟ และสง ผูนําสารไปยังผรู บั ที่อยูหา งไกลนบั วา เปนการส่ือสารขา มสถานท่ี สว นการนนั้ ส่ือสารขา มเวลาสามารถอธบิ ายไดจากตวั อยา งของการเขียนลงบนภาชนะและตามผนงั ถ้ํา เปนการใชสัญลกั ษณสือ่ สารผานไปยังคนยุคตอมาในอนาคต การเปลี่ยนแปลงจะเก่ยี วของกับเร่ือง สถานทซ่ี ่ึงเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม ตามปกตนิ น้ั ส่อื สามารถแสดงรปู แบบของการ ส่ือสารท่มี ีความคงที่ในเร่อื งของสถานที่ (การสื่อสารทีต่ องเกิดข้นึ ในสถานที่เดยี วกัน)หรืออาจ เกดิ ขึ้นในคนละสถานท่กี นั (VanDijk,2006) แต “ส่อื ใหม” ทาํ ใหเ กิดจดุ จบของความแตกตางระหวาง ความคงท่ีและเรื่องสถานทแ่ี ละเวลาและการกา วขามเรือ่ งสถานท่แี ละเวลา เพราะ “ส่ือใหม” สามารถ กอใหเ กดิ การส่อื สารไดทัง้ สองรปู แบบ ความผสมผสานระหวา งการใช“สื่อใหม” ทง้ั ในรปู แบบ ออนไลนแ ละออฟไลนมีการใชท ้งั สื่อด้ังเดิมทย่ี ึดกําหนดเวลาและสถานท่ีและท้ังสภาพแวดลอมของสอื่ ออนไลนท ช่ี วยเชอ่ื มตอมิตดิ า นสถานทีแ่ ละเวลา การปฏิวัติทางการสื่อสารในปจ จบุ ันกเ็ ดินตามรอยท่ี กลาวไวขางตนคือเปนการปฏิวัติทัง้ ดานโครงสรา งการส่ือสาร และดา นเทคนคิ การส่ือสาร หลงั สงครามโลกคร้งั ทส่ี อง มีการใชเ ครื่องคอมพวิ เตอรขนาดใหญแ ละมีการสอื่ สารผา นดาวเทียมตอ มานับ จากทศวรรษท1่ี 960คอมพิวเตอรม ีขนาดเลก็ ลงแตมศี ักยภาพมากขน้ึ เทคโนโลยกี ารสือ่ สารมกี าร เช่ือมตอเปนเครือขา ยกนั ท่วั โลกการปฏวิ ัติทางการสือ่ สารดังกลาวกอใหเกดิ ส่งิ ท่เี รยี กวา “ส่ือใหม” ความหมายของส่อื ใหม

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 92 “สอ่ื ใหม” (New Media) มคี วามหมายครอบคลุมถึงการเกิดขน้ึ ของเทคโนโลยดี ิจทิ ัล เทคโนโลยีคอมพวิ เตอร เทคโนโลยีเครือขาย หรือเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสารในชวงปลาย ศตวรรษท่ี 20 เทคโนโลยที ถี่ กู นยิ ามวา เปนสอ่ื ใหมสว นมากมักจะมคี ุณลักษณะที่ถกู จดั การได (Manipulated) เชอ่ื มตอเปน เครอื ขายได(Networkable) ทาํ ใหห นาแนน (Dense) และบีบอัด สญั ญาณได(Compressible) มปี ฏสิ ัมพนั ธ(Interactive) และมีความเปน กลาง (Impartial) ดังนน้ั “ส่ือใหม” จึงหมายความถงึ อินเทอรเ น็ต เวบ็ ไซตมัลตมิ ีเดีย เกมสคอมพิวเตอรซ ดี รี อม และดีวีดแี ละ “สื่อใหม” จงึ ไมไดห มายความถึงรายการโทรทัศนภาพยนตรว ารสาร หนงั สอื หรอื ส่งิ พิมพแบบเดมิ ๆ (Manovich,2003 in Wardrip-Fruin& Montfort, 2003) Wardrip-Fruin และMontfort,(2003) บรรณาธิกรหนังสอื The New Media Reader ไดนิยาม“ส่อื ใหม” วา เปนเทคโนโลยีคอมพวิ เตอรที่ นาํ มาใชง านเพ่ือการเผยแพรและนํา เสนอขอมูลเชนอนิ เทอรเนต็ เวบ็ ไซตม ลั ติมีเดียแผนบลเู รยเปน ขอมลู ระบบดจิ ทิ ัลซง่ึ ถกู ควบคุมโดยซอฟตแวรผสมระหวา งการปฏบิ ัตใิ นรูปแบบเดมิ และการปฏบิ ัติใน รปู แบบใหม สือ่ ใหมม ีการทาํ งานซ่งึ รวดเร็วมากกวาการทํา งานดวยมอื หรือดว ยเทคโนโลยีแบบเดิม เนือ่ งจากคอมพวิ เตอรมีศักยภาพในการทํา งานอยา งรวดเร็วอยา งยงิ่ ทํา ใหเกิดศิลปะของสือ่ ใน รปู แบบใหมหลายอยาง เปน ส่ือท่มี ีความทันสมยั มีวธิ กี ารใหมๆ ทจ่ี ะเขา ถึงและจัดการกับขอมลู ขาวสาร คณุ ลกั ษณะของส่ือใหม คุณลกั ษณะประการท่ี 1: การบรู ณาการ (Integration) ส่ือใหมม คี ุณลกั ษณะเชิงโครงสรางทเ่ี ปนการบรู ณาการระหวา งโทรคมนาคม (Telecommunication) การส่อื สารขอ มลู (Data Communications) และการสื่อสารมวลชน (MassCommunications) เขามาอยูใ นส่ือเดยี วกนั ซง่ึ เราเรยี กกันวา เปน กระบวนการหลอมรวมสือ่ (Convergence) การส่ือสารแตล ะประเภทสามารถทํา หนา ทสี่ ง ขอมลู ไดห ลากหลายประเภทมากข้ึน ไมจาํ กดั วา การส่ือสารโทรคมนาคมตองสงสญั ญาณโทรศัพทก ารสอ่ื สารขอมลู ตองผา นเคร่ือง คอมพวิ เตอรหรือการส่ือสารมวลชนตอ งมาจากวทิ ยุกระจายเสยี งหรอื โทรทัศนเ พยี งอยางเดยี ว เพราะ ปจจบุ ันนี้เราใชโทรศัพทกร็ บั สัญญาณโทรทัศนได ใชอนิ เทอรเนต็ แทนโทรศัพทไดค ณุ ลักษณะประการ ที่ 2: การมปี ฏสิ มั พันธ (Interactivity) การมีปฏสิ ัมพนั ธเ ปน คุณลักษณะทางโครงสรา งประการท่ีสองของสอื่ ใหมการปฏวิ ัติดา นการ สื่อสารในปจจบุ นั นับวาเปนจุดกาํ เนดิ ของสือ่ ปฏสิ มั พันธ(Interactive Media)ซึง่ การมีปฏสิ มั พนั ธน ั้น กม็ ีความหมายอยางกวา งๆ วา “การกระทาํ และการโตตอบอยา งตอเนื่องกนั ” อยางไรก็ตาม VanDijk&DeVos. (2001) ไดมีการกําหนดระดบั ของการมีปฏสิ ัมพันธไวสรี่ ะดบั เพื่อใชอธิบายสอื่ ใหม ไวด ังน้ี

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 93 ระดับที่ 1: ระดบั พนื้ ฐานของการมปี ฏสิ มั พันธคือความเปนไปไดในการสรางการสื่อสารสอง ทางหรือหลายทาง สิง่ น้คี ือมิติดา นระยะทาง(SpaceDimension) เชนการดาวนโ หลดขอมลู หรอื ปฏิสมั พนั ธด า นอปุ ทานของเว็บไซต โปรแกรมคอมพวิ เตอรและโทรทัศนแบบมีปฏสิ มั พันธนัน้ จะมี มากกวา ปฏิสมั พนั ธดานการอัพโหลด ขอ มลู ของผใู ช ระดับท่ี 2: การมีปฏิสมั พันธในระดับท่ีสองคือความพรอ มกัน (Synchronicity) คอื มิตดิ าน เวลา (Time Dimension) เปนท่ที ราบกันดวี าหากการกระทาํ และการโตต อบกันดํา เนินการไปอยาง ตอเนื่องโดยไมถูกขัดจงั หวะจะเปน การเพม่ิ คุณภาพของการมปี ฏสิ มั พนั ธไ ด อยา งไรก็ตามสอื่ ปฏิสมั พันธบ างอยาง เชนอเิ ล็กทรอนิกสเ มลไ มตอ งอาศัยความพรอมกันในการมีปฏสิ ัมพนั ธเน่อื งจาก ผรู ับและผูสง สามารถสื่อสารกันไดต ามเวลาและสถานที่ที่ตนสะดวก ระดบั ท่ี 3: การมีปฏสิ มั พันธในระดบั ทส่ี ามคอื การควบคุมโดยผูมีปฏิสมั พันธคอื มติ ดิ า น พฤติกรรม(Behaviora lDimension)เปน ความสามารถของผสู ง และผรู บั ทีส่ ามารถปรบั เปลยี่ น บทบาทกนั ไดท ุกขณะปฏิสมั พันธดา นการควบคุมนนี้ บั วาเปนมติ ทิ ม่ี ีความสาํ คัญมากที่สุดในการนยิ าม ปฏสิ ัมพนั ธของการศึกษาสื่อและการสือ่ สาร ระดบั ท่ี 4: การมีปฏสิ ัมพันธในระดบั ทส่ี ่ีซึง่ เปน ระดบั ทีส่ งู สุดคือการกระทาํ และการโตตอบ ของผเู ก่ยี วของดวยความเขา ใจในความหมายและบริบท คือ มติ ิดานจติ ใจ(Mental Dimension)ซึง่ เปนเงอ่ื นไขท่ีสาํ คัญสาํ หรับการมปี ฏสิ มั พนั ธแ บบเต็มรูปแบบ ตัวอยางเชน การสนทนาแบบตัวตอตัว และการส่ือสารผานคอมพิวเตอรคณุ ลกั ษณะประการท่ี 3: การ เขารหัสดจิ ิทัล (DigitalCode) การปรบั เปลี่ยนเน้อื หาของสื่อทั้งหมดใหเ ปน รหัสดิจิทลั ใหเ หมอื นกันน้ันสง ผลทสี่ ําคญั ประการแรกคือทํา ใหเ นื้อหาเปนไปในรูปแบบเดยี วกัน (Uniformity) และมีมาตรฐานเดียวกนั (Standardization)ประการท่ีสอง สามารถเพมิ่ ปริมาณของขอ มูลและปริมาณของการสอื่ สาร เนอ่ื งจากรหัสดิจิทลั ทํา ใหการผลิตการบนั ทกึ และการเผยแพรขอมลู ทาํ ไดงายขน้ึ มาก ประกอบกบั ปจ จบุ นั น้เี คร่อื งคอมพวิ เตอรแ ละอุปกรณทีเ่ กีย่ วขอ งมีศักยภาพและความสามารถในการบรรจขุ อ มูล มากข้นึ การผลิตเน้อื หาตางๆ จงึ มีปรมิ าณเพม่ิ ขนึ้ อยางมากมายประการสดุ ทายซง่ึ เปน ส่งิ ทีอ่ าจจะสํา คญั ทสี่ ุดคือ การใชรหสั ดจิ ิทลั เปนการสลายวิธีการส่ือสารเชิงเสนตรงแบบเดมิ ๆ ทใ่ี ชกับขอมลู จาํ นวน มากมายมหาศาล เชน ตัวอักษร ภาพ เสียง และโปรแกรมตา งๆ ไปสูการเชอ่ื มโยงขอ มลู ท่ีเรียกวา “ไฮเปอรลงิ ค” (Hyperlink) ซ่ึงสามารถชว ยใหผูใชง านหรือผอู า นใชเช่ือมโยงไปยงั ขอมลู ที่ตองการไดโ ดยไมจ าํ เปน

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 94 ตองเปน การสอ่ื สารแบบเสนตรงแบบเดมิ การเปลย่ี นแปลงจากการสื่อสารเชงิ เสน ตรงไปสไู ฮเปอรล ิงค นีจ้ ะไมสามารถเกิดขนึ้ ไดถา ไมมกี ารใชรหสั ดจิ ทิ ลั คํา วา “ส่ือใหม” จึงถูกนยิ ามโดยคุณลกั ษณะทั้งสามประการพรอมกันดงั กลา วแลวขา งตน ดงั นั้น “ส่ือใหม” จึงหมายถงึ ส่อื ทีเ่ ปนการบรู ณาการมปี ฏสิ มั พันธแ ละใชร หัสดจิ ิทัล ซ่งึ เกิดึ้นในชว ง รอยตอ ของศตวรรษที่20 และ21(VanDijk,2006) “ส่ือใหม” ยังมชี ือ่ เรยี กอืน่ ๆ ทส่ี ื่อความหมายใน แนวทางเดียวกันไดแ กมลั ติมีเดยี (Multimedia) ส่ือปฏิสัมพนั ธ (Interactive Media)และสอื่ ดิจิทลั (Digital Media) ซง่ึ แตละช่อื น้นั กส็ ามารถสะทอนใหท ราบถึงคุณลักษณะแตละประการของสื่อใหม น่นั เอง และยังชว ยใหเราสามารถแยกแยะสื่อใหมจากส่ือเกาหรอื สือ่ ดั้งเดิมไดดวย VanDijk (2006) ใหน ยิ ามวา “ชอ งวา งทางดจิ ิทัล” หมายถึง “ปรากฏการณของการเขาถึง เทคโนโลยดี ิจทิ ลั อยางไมเ ทา เทยี มกนั ” ยิ่งไปกวา น้ันเขายังอธิบายถึงการเกิดชองวางในการเขาถึง เทคโนโลยดี จิ ทิ ลั ของสังคมไทยในอนาคตวา จะเกิดการแบงแยกทางสงั คมระหวางกลุม คนท่เี ขาถึง เทคโนโลยกี ับกลมุ ทีเ่ ขาไมถึง ทัง้ นเี้ นอ่ื งจากเทคโนโลยีเหลา นตี้ อ งใชทักษะและความรูเ ฉพาะเจาะจง เชน ความรใู นการใชเคร่ืองมือ ความชํา นาญดา นภาษา ความสามารถในการปรบั ตวั ใหเขากบั เทคโนโลยที ท่ี นั สมยั อีกท้งั เทคโนโลยเี หลานี้อาจมรี าคาแพง ทาํ ใหค นบางกลุมเทาน้นั ท่ีมีโอกาสเขาถงึ ซ่งึ ระดบั ความแตกตางของความสามารถในการเขาถึงเทคโนโลยดี จิ ิทลั เชน การเขา ถงึ อินเทอรเ น็ตฯลฯ ปจ จยั ท่ที าํ ใหเ กิดความแตกตาง ไดแก • สภาวะทางกายภาพ ไดแก เพศ อายุสุขภาพ ฯลฯ • สภาวะทางสังคม ไดแ ก การศึกษา ฯลฯ • สภาวะทางเศรษฐกิจ ไดแ ก ฐานะ อาชีพ ฯลฯ • สภาวะทางการเมือง ไดแกก ฎหมาย ขอบงั คบั ระเบยี บคํา สั่ง ฯลฯ ศนู ยศึกษานโยบายสือ่ คณะนเิ ทศศาสตร จุฬาลงกรณมหาวทิ ยาลยั รว มกับคณะกรรมการ กิจการโทรคมนาคมแหง ชาต(ิ กทช.)สถาบันวิจยั สื่อHans-Bredow แหง มหาวทิ ยาลัยHamBurg ประเทศเยอรมนีและมูลนธิ ิGerman Friedrich-Ebert จดั การสมั มนาเร่ือง การกาํ กับดูแลสื่อผสมใน ยุคของการหลอมรวมสือ่ :กรณศี กึ ษาจากเยอรมนีและไทย (Broadcast and Media Policyin theAgeof Convergence: CaseStudiesof GermanyandThailand) เนอื้ หาของการสมั มนาสวน ใหญมุงเสนอใหผูเ ขารว มเหน็ ความสําคัญของการหลอมรวมสอ่ื ในฐานะที่เปนแนวโนมใหมท กี่ ําลงั มา แรงนอกจากส่ือในรปู แบบเดิมๆ ที่คนุ เคยกันอยูแลว นอกจากนน้ั ยังมกี ารแลกเปลย่ี นความคดิ เหน็ กัน ในเรอื่ งของการกํา กับดูแลส่ือทีห่ ลอมรวม แตด เู หมอื นวา จะหาขอสรุปไดย ากสาํ หรับการสมั มนาใน

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 95 คร้งั นีเ้ นอื่ งจากความตา งระดับในการเขา ถงึ สอื่ หลอมรวม รวมทัง้ มุมมองและกฎระเบยี บของแตล ะ ประเทศน่นั เอง (ศูนยศ ึกษานโยบายสือ่ , 2010) ดร.วฟู กัง ชูลส ผอู าํ นวยการสถาบันฮานส เบรโดว ให ความกระจา งเกีย่ วกับการหลอมรวมสื่อในเยอรมนวี า ถา พูดเรอื่ งการหลอมรวมส่ือ มกี ารศกึ ษากันมาก แตในความเปนจรงิ ไมมีเพราะสดุ ทายแตละสื่อยงั คงมรี ูปแบบเทคโนโลยขี องแตล ะสอ่ื เองยกเวนในเชิง ธุรกจิ ทก่ี ารหลอมรวมส่ือคอนขา งเปน จรงิ โดยเฉพาะในธุรกิจโทรคมนาคมท่โี ทรศัพทม ือถือ ไมไดใช เฉพาะสําหรบั เปน โทรศัพทเ คลอื่ นที่เทาน้ันแตมีการหลอมรวมเนื้อหาและรายการทีวบี น โทรศัพทมอื ถอื ท่ีอาจจะทํา ใหโ ทรทัศนรปู แบบเดิมๆ หายไปกระน้นั ก็ใชว าการหลอมรวมส่อื ใน เยอรมนีจะไมมเี ลยโดยผอู ํานวยการสถาบันฮานส เบรโดว อธิบายวา ทีวใี นเยอรมนปี กติกม็ ใี หบริการ บนสอื่ ออนไลนทํา ใหม ีเนื้อหาหลอมรวมแตก ็มีปญ หาตามมาอกี ในแงก ารใชป ระโยชนแ ละในเร่อื งของ การกํา กบั ดูแล เพราะในเยอรมนียงั ไมมีการหลอมรวมการกํา กับดูแลเพราะการใชส อื่ เทคโนโลยีและ การกาํ กับดูแลไมเ หมือนกนั โดยเฉพาะกลุมคนทเ่ี ขาไปใชบ รกิ ารโทรทัศนบนออนไลนที่เพิ่มมากขึ้น ผศ.ดร.พริ งรอง รามสูต ผอู าํ นวยการศนู ยศ ึกษานโยบายสื่อ คณะนเิ ทศศาสตรจ ุฬาลงกรณ มหาวิทยาลยั ใหม ุมมองไววาส หรับในประเทศไทยปจ จุบนั การหลอมรวมสื่อมบี ทบาทและไดร บั ความ นยิ มมากขึ้นภาพรวมคอนขางกวาง แตจะเห็นภาพชัดเจนในรูปของอุปกรณล ูกขาย เชน ไอโฟนของ แอปเปล และโทรศพั ทม ือถือ ทไ่ี มใชเ ปนเพียงโทรศัพทเคลื่อนท่ี แตยงั สามารถฟงเพลงถายรปู ดูทีวี และใชง านอนิ เทอรเน็ตไดน อกจากนน้ั การหลอมรวมสอ่ื ยังเหน็ ชัดใหรูปของแพลตฟอรม หรือรูปแบบ การรบั -สงเน้ือหา เชน การดูทวี ีดวยระบบปกติการดูทวี ผี า นดาวเทยี ม การดูทวี ผี า นอินเทอรเน็ตและ การดูทีวีบนโทรศัพทม ือถือ หรือไอพีทีวที ่ีทง้ั หมดนท้ี าํ ใหห ลายบริษทั ทงั้ ในธรุ กจิ สอ่ื และโทรคมนาคม ตัวอยา งเชน บริษทั ทรูคอรปอเรช่นั จาํ กัด (มหาชน) ที่โดดเดนในดานการหลอมรวมสื่อในแง ธุรกจิ เพราะเปนเจาของโครงขายคือ ทรู โทรศัพทบา น ทรูมฟู โทรศัพทม ือถือและทรไู ฮสปด อินเทอรเนต็ สว นส่อื คอื ทรูวิชันสเคเบิลทีวที รูมิวสิค เว็บไซตแ ละเนอ้ื หา คือ “ทรู อคาเดมีแฟนเท เชีย” ทํา ใหค อนขางครบวงจรทั้งในแงของส่ือ เนอ้ื หาและบริการที่สามารถตอบสนองความตองการ ของผูบรโิ ภคไดแบบครบวงจรช้ีใหเห็นถงึ สถานการณการหลอมรวมสื่อในประเทศเยอรมันมกี ารหลอม รวมเทคโนโลยีในลกั ษณะเดียวกนั กับประเทศไทย เทคโนโลยที ี่เกดิ ขนึ้ ใหมต ลอดเวลามีสว นในการ ผลักดันใหร ัฐตองปรบั ตัวรองรับโดยการกาํ หนดนโยบายและกฎหมายใหมๆ ข้นึ มาเพื่อสงเสริมการ พัฒนาทางหนึ่ง และเพื่อปองกันและแกไ ขปญหาอีกทางหน่ึง สําหรับประเทศไทยน้ัน มีกฎหมาย แผน และนโยบายระดับชาติทสี่ งเสรมิ การพฒั นาเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสาร (ICT) ที่ใชอ ยูใน ปจ จบุ ันอยูหลายฉบับ เชน 1. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ ฉบับท่ี 10 (พ.ศ.2550-2554) แผนพฒั นา เศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติฉบบั ที่ 10 (พ.ศ.2550-2554) มงุ ให“คนเปน ศูนยกลางการพัฒนา”

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 96 คํานึงถงึ ความกา วหนาอยางรวดเรว็ ของเทคโนโลยสี ารสนเทศ ทีส่ รางความเปลี่ยนแปลงทง้ั ดาน เศรษฐกิจและสงั คมทั้งในดา นโอกาสและภยั คุกคาม 2. กรอบนโยบายเทคโนโลยีสารสนเทศระยะ พ.ศ. 2544 - 2553(Information Technology Policy Framework 2001-2010: IT 2010) กรอบนโยบายเทคโนโลยสี ารสนเทศระยะ พ.ศ.2544-2553ใหความสําคัญกับบทบาทของเทคโนโลยสี ารสนเทศในฐานะเครื่องมือในการ ขับเคลือ่ นการพัฒนาประเทศทั้งดานเศรษฐกิจและสังคมโดยเนน ถึงการประยุกตใชใ นสาขาหลักทีเ่ ปน เปา หมายของการพัฒนาอยางคํานงึ ถงึ ความสมดลุ ระหวางภาคเศรษฐกิจและภาคสังคม นวัตกรรม ความรกู ารวจิ ัยและพฒั นา วทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยีการพฒั นาคนและโครงสรางพน้ื ฐานดา น โทรคมนาคมซึ่งหากไดมีการพัฒนาตามกลยุทธ5 ดาน โดยพัฒนาฐานทีเ่ ปน ปจ จยั เช่อื มโยงไปพรอมกนั ก็จะนํา ไปสกู ารพัฒนาทีย่ ั่งยืน กฎหมายเกย่ี วกับสอื่ ใหม ประเทศไทยมีกฎหมายที่เกีย่ วของหรือนาํ ไปใชกับส่ือใหมไดจ ํานวนหลายฉบับ ตัวอยางเชน 1. รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2550มาตรา 47 มาตรา 47 คลืน่ ความถี่ท่ีใชใ น การสง วทิ ยกุ ระจายเสยี งวิทยโุ ทรทศั นและโทรคมนาคมเปนทรัพยากรสื่อสารของชาติเพือ่ ประโยชน สาธารณะใหมีองคกรของรัฐที่เปน อิสระองคกรหน่ึงทําหนา ท่จี ดั สรรคลืน่ ความถี่ตามวรรคหนึง่ และกํา กับการประกอบกจิ การวิทยกุ ระจายเสียง วิทยโุ ทรทัศน และกจิ การโทรคมนาคมท้ังน้ี ตามทก่ี ฎหมาย บญั ญัตกิ ารดํา เนินการตามวรรคสองตองคํานึงถึงประโยชนสูงสุดของประชาชนในระดบั ชาติและ ระดบั ทองถ่นิ ทง้ั ในดา นการศึกษา วัฒนธรรมความมน่ั คงของรฐั ประโยชนส าธารณะอื่น และการ แขง ขนั โดยเสรีอยางเปน ธรรม รวมท้งั ตองจดั ให ภาคประชาชนมสี วนรวมในการดํา เนนิ การสอ่ื มวลชน สาธารณะการกํา กบั การประกอบกจิ การตามวรรคสองตองมมี าตรการเพ่ือปอ งกันมิใหมกี ารควบรวม การครองสทิ ธิขามสื่อหรือการครอบงํา ระหวางส่อื มวลชนดวยกนั เองหรอื โดยบุคคลอ่นื ใดซึง่ จะมีผล เปน การขัดขวางเสรีภาพในการรบั รขู อมูลขาวสารหรือปดกั้นการไดร บั ขอมูลขาวสารท่หี ลากหลายของ ประชาชน 2. พระราชบัญญตั ิองคกรจดั สรรคลนื่ ความถี่และกาํ กบั กจิ การวิทยุกระจายเสยี งวิทยโุ ทรทัศนแ ละกจิ การโทรคมนาคมพ.ศ. 2543 พระราชบัญญัติ องคกรจัดสรรคลนื่ ความถ่ฯี มีเนอ้ื หาแบงเปน2 หมวดหลัก คือ หมวด1 วาดว ยองคกรดานกิจการ กระจายเสียงและกิจการโทรทัศน หมวด 2 วาดว ยองคกรดานกิจการโทรคมนาคม ในแตล ะหมวดจะ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 97 กลา วถึงคณะกรรมการกิจการในสวนทีเ่ กี่ยวของคือคณะกรรมการกิจการกระจายเสยี งและกิจการ โทรทัศนแหง ชาตแิ ละคณะกรรมการกจิ การโทรคมนาคมแหง ชาตนอกจากนน้ั ยังมบี ทบัญญตั ิ เกยี่ วของกับการบรหิ ารคลน่ื ความถ่ีการติดตามตรวจสอบและประเมินผลการดาํ เนินการและการ บรหิ ารงานดว ย 3. พระราชบญั ญตั ิการประกอบกจิ การโทรคมนาคม พ.ศ.2544 พระราชบัญญตั ิการประกอบกจิ การโทรคมนาคมฯ มบี ทบัญญตั ิหลักๆ เกีย่ วกับการ อนญุ าตประกอบกจิ การโทรคมนาคมบทกําหนดโทษ การใชแ ละเชือ่ มตอโครงขา ยโทรคมนาคม มาตรฐานของโครงขา ยโทรคมนาคมและอปุ กรณส ิทธขิ องผูร ับใบอนญุ าต สทิ ธิของผูใชบริการ สญั ญา ใหบรกิ ารโทรคมนาคม คาธรรมเนียมและคา บรกิ ารในกจิ การโทรคมนาคมการกํา กับดูแลตอมาไดม ี การตราพระราชบัญญัติการประกอบกจิ การโทรคมนาคม ฉบับท่2ี ขนึ้ ในพ.ศ.2549 เหตุผลในการประกาศใชพระราชบญั ญัตฉิ บบั นี้ คือการเปดโอกาสให ผูล งทนุ ตางประเทศสามารถถือหุนโทรคมนาคมในสดั สว นที่มากข้นึ เนื่องจากประเทศไทยยังตอ ง พ่ึงพาทนุ และเทคโนโลยจี ากตางประเทศในการประกอบกจิ การโทรคมนาคมบางประเภท 4. พระราชบัญญัติการประกอบกิจการกระจายเสียงและกิจการโทรทัศน พ.ศ. 2551 พระราชบัญญัติการประกอบกิจการกระจายเสียงและกิจการโทรทัศนพ .ศ. 2551 แบงเน้ือหา ออกเปน 2 สวน ไดแ กกจิ การกระจายเสยี งหรือกจิ การโทรทัศนท ี่ใชค ล่ืนความถ่ี และกจิ การกระจาย เสียงหรอื กจิ การโทรทัศนท ี่ไมใชค ลนื่ ความถ่ซี งึ่ ในแตล ะสว นเปนบทบัญญตั ิที่เก่ยี วของกับการให ใบอนญุ าตประกอบกจิ การ การบริหารสถานีการปองกนั การผกู ขาดและรายการของกิจการกระจาย เสียงและกิจการโทรทศั น 5. พระราชบญั ญตั ธิ ุรกรรมทางอเิ ล็กทรอนกิ ส พ.ศ.2544 พระราชบัญญตั ิธุรกรรมทางอิเลก็ ทรอนกิ สพ.ศ. 2544 มีความครอบคลุมปญ หาท่เี กดิ กบั สอ่ื ใหมหลายประการ เชน แบบนติ กิ รรมสญั ญา การลงลายมือชอ่ื อิเล็กทรอนกิ สและการปรบั ใชเปนตน 6. พระราชบญั ญัติวา ดวยการกระทาํ ความผิดเกีย่ วกบั คอมพวิ เตอร พ.ศ. 2550 พระราชบัญญัตวิ า ดวยการกระทาํ ความผดิ เก่ยี วกับคอมพิวเตอร พ.ศ. 2550 ไดกํา หน ดองคป ระกอบของการกระทาํ ความผดิ เก่ียวกับคอมพิวเตอรไวซึ่งตามพระราชบญั ญตั ิฯน้ี ระบบ คอมพวิ เตอรหมายความถงึ “…อปุ กรณหรือชุดอปุ กรณของคอมพิวเตอรทเี่ ชอ่ื มการทํา งานเขาดว ยกัน โดยไดมกี ารกําหนดคํา สัง่ ชดุ คํา สง่ั หรือสิ่งอ่นื ใด และแนวทางปฏบิ ัติงานใหอุปกรณห รือชุดอปุ กรณ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 98 ทาํ หนา ทป่ี ระมวลผลขอ มูลโดยอตั โนมัติ…” ดงั นก้ั าร กระทําความผิดเกีย่ วกับคอมพิวเตอรต าม พระราชบญั ญตั ิฯนจ้ี ึงครอบคลมุ ถึงโทรศัพทอนิ เทอรเนต็ และเทคโนโลยีการสือ่ สารที่ทาํ งานผา น ระบบคอมพวิ เตอรท ั้งหลายดวยกา วตอไปของการกํา กบั สื่อใหมในยุคการหลอมรวมเทคโนโลยีของ ไทย การกาํ กบั ดแู ลส่อื ในประเทศไทยแตล ะประเภทมกี ฎหมายเฉพาะ จนทํา ใหเ กิดชอ งวา งใน การกาํ กับดแู ลสอ่ื บางประเภทเชนในทกุ วนั นี้ จนเกดิ แนวทางวา ไมว าอะไรทนั สมัยเขา มาเรารบั ไว กอ นแลวคอยคิดหาทางแกไ ขและรับมือกบั ผลกระทบกนั ภายหลังขณะนี้กาํ ลังอยใู นชวงของการ เปลี่ยนแปลงทจ่ี ะมกี ารหลอมรวมส่ือทางดา นโทรคมนาคม รวมถงึ วิทยกุ ระจายเสยี ง และวิทยุโทรทศั น ซึง่ เรื่องนเี้ ปน เร่ืองท่ีสําคญั อีกทงั้ ประเทศไทยกาํ ลงั อยูใ นชวงของการเปล่ียนผานทีจ่ ะรวม คณะกรรมการ เขา ดว ยกนั ตามรฐั ธรรมนญู ใหม กสทช. เองมหี นา ทโี่ ดยตรงในการจดั กจิ กรรม เพ่อื ศึกษาหาความรเู ก่ียวกบั เรื่องของการหลอมรวมสื่อ และนํา ไปสูการนาํ ไปดํา เนินการปฏบิ ตั กิ ิจกรรม อน่ื ๆ ตอ ไป ซ่งึ ในหลายๆ ประเทศมีวธิ ี การปฏิบตั แิ ละการแกไขทหี่ ลากหลาย จงึ นาที่จะนํานโยบายกรณเี หลา นี้มาศกึ ษา เพ่ือทีจ่ ะ นาํ มาปรบั ใชใหเ ขากับหลักเกณฑตา งๆท่กี ํา ลงั จะเกิดข้นึ ในประเทศไทย ทั้งน้ปี ระเทศไทยตอ งมา เรียนรจู ากประสบการณที่ถกู และผดิ ดว ย การมีกฎหมายเรื่องดังกลา วนี้ สาํ หรบั ประเทศไทยกย็ งั ไมเพียงพอ ซ่ึงกฎเกณฑและรายละเอยี ดตา งๆ ท่ีมีระบไุ วย ังไมชัดเจน นัก เราจาํ เปนจะตองศึกษา เรียนรแู ละเปรียบเทยี บกับนโยบาย กฎเกณฑต างๆ เหลา นี้เราตองเรียนรู เพิม่ เติมอีก สวนของกฎหมาย มปี ระเด็นหลายอยา งท่ีขัดแยงกบั การทํา งานดานสือ่ สารมวลชนอาทิการ กาํ กับดา นเสรภี าพของสอ่ื มากจนเกินไป จนกระทง่ั บางทีส่อื ฯ ขยับตัวทํา ส่งิ ตางๆ ไมคอ ยไดท้ังยงั ตอ งทาํ งานภายใตกรอบท่ีถกู วางไว ทํา ใหไ มส ามารถเสนอขาวสารทเ่ี ปน กลางหรือเปน ธรรมไดอ ยาง เต็มท่ีสิ่งนีค้ ือปญ หาดานหน่งึ ของกฎหมายที่เกดิ ขึ้นในปจจุบัน เพราะฉะนน้ั การออกกฎหมาย จะตอง คดิ วา เราควรจะทํา อยางไรถงึ จะทํา ใหกฎหมายนนั้ เปน สงิ่ ท่กี ํา กับดูแลใหก ารทาํ งานดาน สื่อสารมวลชนเปนไปไดอยางเสรแี ละเปน ธรรมอยา งแทจริง ซ่งึ ไมเหมอื นงานดานโทรคมนาคมเพราะ สือ่ สารมวลชนเปนงานทีต่ อ งมคี วามรับผิดชอบตอสาธารณะ และเปนงานทีไ่ มใ ชการขายสินคา แตการ ทาํ งานของสอ่ื เปน งานทีเ่ สนอขาวสารออกไปสูมวลชนเพื่อใหท ราบขา วความเปนไปของสังคม ซึ่งควร จะเปน ขอมูลที่ถูกตองชดั เจน และเปน ธรรมอยางแทจ ริง ในขณะท่ีโลกกาํ ลังหลอมรวมสือ่ ตองกา วไป ถึงจุดน้นั ดว ยอยางแนนอน ทั้งนก้ี ฎหมายกต็ องสนบั สนนุ ใหเกิด รวมถงึ ตองดูแลเพอ่ื ไมใหไป กระทบกระเทือน กบั วถิ ีของวัฒนธรรมชมุ ชนทเี่ ปนอยเู ดมิ และใหเสรใี นการนาํ เสนอขา วสาร ใน ฐานะท่วี ทิ ยุชุมชนคือ สอ่ื มวลชนอีกแขนงหนง่ึ เม่ือสือ่ มีการหลอมรวมเกิดขึ้น ซึง่ ชองทางเหลานี้เปน

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 99 ชอ งทางที่สงขา วสารตา งๆ ออกไปไดอยา งมากมาย เพราะฉะนั้นเราตอ งมากําหนดกนั วา เราจะทํา อยา งไรใหก ารใชง านนน้ั คมุ คาและเกดิ ประโยชนส ูงสุด บรรณานุกรม มารเ กต็ ต้ิง อุบส!. (2553). จํานวนผใู ชอินเทอรเ น็ตของไทย. สืบคน เมื่อ 15 เมษายน 2554, จาก http://www. marketingoops.com/reports/metrix/thai-net-users-2/ ศูนยศกึ ษานโยบายสอ่ื . (2010). การกํา กับดูแลส่อื ผสมในยุค ของการหลอมรวมส่อื : กรณศี ึกษาจาก เยอรมนั และไทย. สืบคน เมอื่ 18 พฤศจกิ ายน 2554 จาก http://www. thai- mpc.org/index.php/en/projects/saminars/62- broadcast-and-media-policy-in- the-age-of- convergence-case-studies-of-germany-and-thailand Grave, S. (2009). Visualizing the Tools ofNew Media to Listen, Learn,andShare. สบื คน เมอ่ื 15 เมษายน2554 จาก http://www.scottgraves.com/archives/750

100 Jenkins,H. (2006). Convergence Culture: Where Old andNew Media Collide.NY:New York University Press. Manovich, L. (2003).New Media from Borges to HTML in Wardrip-Fruin,N.& Montfort,N. (2003). The NewMedia Reade. MA: MIT Press. Straubhaar, J.D.&LaRose, R. (2000). Media now: communications media in the information age. CA: Wadsworth, cop. VanDijk, J.A.G.M.&De Vos, L. (2001) Searching for the Holy Grail, Images of interactive television.New Media and Society, 3(4), 443-465. VanDijk, J.A.G.M. (2006) TheDeepeningDivide, Inequality in the Information Society.Netherlands: Sage Publications, Inc.Wardrip-Fruin,N.& Montfort, N. (2003). The New Media Reade. MA: MIT Press. มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง

103 บทที่ 6 หลอมรวมสอื่ (Convergence) ‘ขา ว’ เปลีย่ นไปอยา งไร? สอ่ื สง่ิ พิมพ (Printed Media) เปนสือ่ มวลชนที่มีความเปนมายาวนานท่สี ุดในโลก ใน มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงบรรดาสือ่ มวลชนทกุ ประเภท สําหรับในไทยนับแตห นังสือพิมพอุบตั ิขึน้ ในสังคมไทยมาจนถงึ ปจ จุบัน เปนเวลารว ม 2 ศตวรรษ นกั ขาวนกั หนงั สอื พิมพไทยแตละยุคสมยั ไดอทุ ิศตนรว มกับประชาชนและ สงั คมในการตอ สูเ พือ่ ใหไ ดรบั สทิ ธแิ ละเสรภี าพจากผูม ีอาํ นาจตลอดมา ประวตั ิของการตอสเู ชิงสิทธิ เสรีภาพการสือ่ สารของประชาชนและสงั คม มคี วามเปน มาทย่ี าวนาน และนาภาคภูมหิ นงั สอื พิมพใน ไทยมีการเปลยี่ นแปลงรูปแบบ และเนื้อหาอยา งตอเนื่องตลอดมาจนกระทั่งปจจบุ ันในยุคท่เี ทคโนโลยสี อื่ หลอมรวมกันเกดิ เปน “สือ่ ใหม” (New Media) ทแี่ ยกกนั แทบไมออกระหวางส่อื แตละประเภท ในสว น ของส่ือสิง่ พิมพก็ไดร บั อิทธิพลจากการพัฒนาของเทคโนโลยีส่อื จนตอ งมีการปรับตวั กันมาก ปรากฏการณทช่ี ดั เจนของสอื่ ในเวลาน้ี คอื “การหลอมรวมเทคโนโลยสี อ่ื ” (Convergence) เปน การ พฒั นาเขามาใกลกันของเทคโนโลยี มีลกั ษณะเปนการววิ ัฒนาการมาพบกันของเทคโนโลยี ทัง้ 3 ประเภท ไดแก เทคโนโลยีการแพรภาพและเสยี ง (Broadcast and Motion Picture Technology) เทคโนโลยกี ารพมิ พ (Print and Publishing Technology) และเทคโนโลยคี อมพวิ เตอร (Computer Technology) โดยมีเทคโนโลยีสือ่ สารโทรคมนาคม(Telecommunication Technology) เปน ปจจัย สนับสนนุ คาํ อธิบายของการหลอมรวมส่อื ท่ีถกู เรียกวา “การปฏิวัตแิ หงระบบตวั เลข” (Digital Revolution) คือ ขอมูลขาวสารไมวา จะอยใู นรูปลักษณใด เชน ขอ ความ เสียง ภาพเคลือ่ นไหว รูปภาพ หรอื งานกราฟก ไดรับปรับเปล่ยี นใหเ ปน ภาษาระบบตัวเลข (Digital Language) ที่เกย่ี วของกบั ขอ มูลคอมพิวเตอร ที่สามารถอานและสง ผานไดอยางรวดเร็วดวยเคร่อื งคอมพวิ เตอร แลวยังสามารถ นาํ เสนอในลกั ษณะใดก็ได ตามความตองการใชงานของผูใ ชงาน ความเปลี่ยนแปลงน้ีถกู เรยี กขานวา “การทําใหเปนระบบตวั เลข” หรือ “ดิจไิ ทเซชั่น” (Digitization) กระบวนการของการแปลงสภาพเทคโนโลยีสอ่ื หรอื การหลอมรวมสอื่ มิไดท ําใหส่อื สิ่งพิมพ แปลงโฉมหนาเปน ส่ือใหมแ บบทนั ทีทันใด แตเปน แบบคอยๆ เปนๆ ไป และไมคิดวาสือ่ ใหมจะ เขา มาแทนท่สี อ่ื ดั้งเดมิ แตจะมาแบบเปลย่ี นแปลงสภาพแบบคอ ยเปน คอยไป มากกวาท่ีจะอุบัติขึ้นแลว มาแทนท่สี ื่อเกาทต่ี ายไป เปนไปไมไดเ ลยทสี่ ่ือเกดิ ขน้ึ ใหมไดเ อง พรอ มๆ กับการลมหายสาบสูญของสื่อ เกา แนวโนมนชี้ ดั เจนในการปรับเปล่ยี นของธุรกิจส่ือสง่ิ พิมพในไทย เริ่มตนจากมีผูต้ังขอ สังเกตวา หนังสือพมิ พจ ะลมหายตายจากไปจากวงการ แตความจริงส่ือสิ่งพิมพก ลับมีการกลบั ตวั นาํ เอาเทคโนโลยี ส่อื ใหม เชน อนิ เตอรเน็ตเขา มาพฒั นากระบวนการผลิต การเผยแพร และการตลาด ในขณะ หนังสือพมิ พฉ บับกระดาษพิมพยังคงดาํ รงอยู นบั ตง้ั แตอ นิ เตอรเ น็ตเขา มาเผยแพรใ นไทยราว 2 ทศวรรษ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 104 มหี นงั สือพิมพไมกีฉ่ บบั ทม่ี งุ ม่ันใหความสาํ คัญ และประสบความสาํ เร็จกบั “หนังสอื พิมพออนไลน” (Online Newspaper) คาโรล รชิ (Carole Rich) ศาสตราจารยสาขาวารสารศาสตร แหง มหาวิทยาลัยอลาสกา แอนโชเรจ (University of Alaska Anchorage) สหรฐั อเมริกา กลาวถึงการเปลีย่ นแปลงแนวความคิด เก่ียวกบั ขาว (Concepts of News) ในยคุ การหลอมรวมส่อื ไวใ นหนงั สอื “Writing and Reporting News” วา อินเตอรเ นต็ ไดเปลี่ยนแปลงธรรมชาตขิ องขาวและการกระจายขาวไปยงั ผูรับ สาํ นกั พิมพ และนกั ขา วจะตองตระเตรยี มขอ มูลขาวสารไวห ลายๆ รูปแบบ ผลกระทบจากการหลอมรวมส่อื ท่มี ตี องานของนักขาวน้ัน โดยปกตแิ ลวนักขาวจะใช อนิ เตอรเ น็ตเปน เครื่องมือในการรายงานขาว หนังสือชือ่ “Media in Cyberspace” พบวานักขา ว 3 ใน 4 ใชบ รกิ ารออนไลนท ุกวนั และประมาณครึง่ หน่ึงของผูส ื่อขา วจาํ นวน 4,000 คน ใชบ รกิ ารเวบไซต สําหรบั คน หาประเด็นและขอมูล สาํ หรบั เขยี นบทความ ขณะท่นี กั ขาวใชอ ี-เมลส าํ หรบั ตดิ ตอกบั แหลงขา วเพ่ือการสงขา ว แมว า ไมไดเ ขามาแทนทีก่ ารสมั ภาษณแ บบเหน็ หนา คา ตาหรอื สัมภาษณบท โทรศพั ทกต็ าม (หลอมรวมสือ่ ขา วเปล่ยี นไปอยา งไร หนา 1) นักขา วยคุ น้ี พิมพขา วลงในคอมพวิ เตอรโ นต บคุ ถายภาพประกอบดว ยกลองดิจิตอลแลว นาํ ภาพมาบันทึกหรอื ดาวนโหลด (download) ลงในโนตบคุ เพ่ือสงผา นโมเดม็ ดาวเทยี มออกไปพรอมๆ กบั เน้ือเร่ือง ภายในไมกีน่ าทีสํานกั พมิ พก ็จะไดทง้ั เร่ืองและภาพไมแตกตางไปจากผสู ่อื ขาวโทรทัศนท ส่ี ง ภาพเสยี งผา นสถานีรับสง สญั ญาณ (Uplink – Downlink) ขนาดเล็กเขาสถานีไดท ันเหตุการณ ในอดตี ผูส่ือขา วเขยี นขา วลงบนหนา หนังสอื พิมพอยางเดยี ว แตเ วลาน้ผี ูสื่อขา วยงั สามารถ เขียนขา วลงบนอนิ เตอรเน็ตเพอ่ื แลกเปลีย่ นความคิดเหน็ ของตัวเองกับผใู ชอ ินเตอรเนต็ คนอ่นื ๆ ท่ีมคี วาม สนใจในเรื่องเดียวกนั โดยการใชงานกลุมขาวหรือ “นวิ สกรปุ ” (News Groups) บนอินเตอรเ นต็ ปรากฏวา บางคร้ังผูส ่ือขา วยังสามารถใชข อมลู จากนิวสกรปุ มาเปน ประเด็นการนาํ เสนอขาวไดอ ีกดว ย ดังนน้ั มองในแงคุณคาของเครอื ขายอินเตอรเ น็ตตอการรายงานขาว คือ การเปนแหลงขมุ ขอมูลซึ่งจะ เปน ประโยชนใ นการทาํ ขาวของผูสอื่ ขาว การประเมนิ คณุ คา ของขา ว แบบแผนและมาตรฐานของวารสารศาสตรในการนําเสนอ ขาวสารไดรบั ผลกระทบจากการหลอมรวมของเทคโนโลยีสือ่ สอ่ื หนงั สือพิมพออนไลนมีผลตอการ ประเมินคุณคาของขาว เพราะเดิมทีขาวจะตองผา นกระบวนการคัดเลือกและนําเสนอ ขณะท่สี ื่อใหมทํา ใหขอจํากดั นีแ้ ทบไมเหลอื เลย สาํ นกั พิมพของหนงั สือพิมพฉบบั ตางๆ ไมม ีขอจาํ กดั ในดานเสรภี าพดา น ขาวสารและการนําเสนอขอมูลขา วสารที่หลากหลายอีกตอไปในสภาพแวดลอมของการสื่อสารแบบใหม ในขณะที่ การทํางานขาวในอดีตทาํ โดยอาศัยหลกั วิชาโดยมอื อาชีพดานสื่อ เพอ่ื ให สอดคลอ งกับหลกั ความถูกตอง ความสมดลุ ความยตุ ิธรรม แตส ่ือใหมก ลับปฏิเสธแนวทางเหลา นีอ้ ยา ง สิ้นเชิง เพราะผูใ ชสื่อใหมตองการทาํ หนาที่ “Gatekeeper” ดว ยตวั เอง“ธรรมชาตขิ องขาว” (Nature

105 of news) ในยุคหลอมรวมสื่อ (Convergence) ไดปรับเปลีย่ นไป 7 ประการ ซึง่ เปน ประเดน็ สําคญั ของ “หลกั วารสารศาสตร” (Journalism Principle) ดงั นี้ 1. การเปล่ียนแปลงของกาํ หนดปด ตน ฉบบั ขา วไปเปนเรยี ลไทม (Continual deadline) เม่อื เกิดเหตกุ ารณ หรือมขี า วเกดิ ขนึ้ นักขา วของหนงั สือพิมพ สถานวี ิทยุ และสถานีโทรทัศน ถูกคาดหวงั ใหนําเสนอขา วในเวบทันทที ันใด และคาดหวงั ใหม ีการปรับเปล่ยี นเน้ือหาหลักๆ ในออนไลนต ลอดทั้งวัน ทาํ ใหมีการแขง ขันแยงชงิ ผรู บั ขา วสารอยา งเหน็ ไดชดั มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง2. การนาํ เสนอเนื้อหาขาวมีลกั ษณะเชิงปฏสิ ัมพันธ (Interactive content) ขอเดนมาก ที่สุดประการหนึ่งของบรกิ ารขา วออนไลนค ือ ความสามารถในเชงิ ปฏิสัมพนั ธก บั ผูอา น ขา วท่นี าํ เสนอ ทางเวบไซตส ว นใหญมักจะสาํ รวจความคดิ เห็น (polls) อภิปรายกลมุ (discussion groups) และต้ัง คําถามไวในตอนทายเพอ่ื ใหผ ูอ านไดแสดงความคดิ เหน็ อยา งเต็มทม่ี ากกวาท่ผี เู ขียนเคยไดทราบ ความรสู กึ นึกคดิ ของผูอานทเี่ คยเปนมา 3. การบรกิ ารขา วในลกั ษณะเชอ่ื มโยง (Related links) บรกิ ารขาวออนไลนจะไดร บั การ เช่ือมโยงไวกบั บริการขอมูลอื่นๆ ทําใหข าวทนี่ าํ เสนอไมตอ งยืดยาวมาก คือ นาํ เสนอเฉพาะสาระสําคัญ จริงๆ นอกจากน้ัน การนําเสนอขาวของ หนงั สือพิมพและวิทยโุ ทรทัศนกส็ ามารถนาํ เสนอใหผ อู า นหรือ ผูชมสามารถรับขอมูลขา วสารเพ่ิมเติมไดจ ากบริการเวบออนไลนดวยเหตนุ ้ี เวบไซตจ ึงทาํ ใหการสื่อขา ว และการเขยี นขา วตองเขมขนขึ้น 4. การเขียนขา วไมยดึ โครงสรา ง (Nonlinear structure) การเขียนขาวสําหรบั หนังสือพมิ พ วทิ ยุ และโทรทศั น ตองยึดลําดบั โครงสรา งการเขยี นอยางเครงครดั ใหผอู านหรือผชู ม ผูฟง ไดท ราบ ตัง้ แตตน จนจบในลักษณะเสน ตรง แตก ารนาํ เสนอขาวทางเวบไซตไดท ําใหเ กิดลกั ษณะไมต องยดึ โครงสรางขาว (Nonlinear) ทาํ ใหผูอานสามารถเลือกอานเนื้อหาสวนท่ตี องการไดเอง ถงึ แมว าใน ปจจบุ นั มเี วบไซตบริการขา วมากมายท่ียังอยูใ นลักษณะยดึ โครงสรางตามลําดบั (Linear) กต็ าม แตโ ดย ปกติเนือ้ หาในเวบไซตถกู ประกอบสรางขึ้นจากชน้ิ สวนของเน้ือหาหลายๆ ชนิ้ ใหเช่ือมโยงกนั ดังน้ัน แทนท่เี นื้อหาขาว 1 เรียงจะประกอบข้ึนเพยี งช้นิ เดียว ลกั ษณะของเนื้อขาวที่ไมยดึ โครงสราง (Nonlinear News) จึงทําใหผอู านกระโดดแยกออกไปดเู น้ือหาสวนอื่นๆ เชน ภูมิหลังของขาว ประวัติ บุคคลหรือองคกร กําหนดการ ระยะเวลา ฐานขอมลู หรอื การบริการขอมูลในลกั ษณะมัลติมเี ดียกไ็ ด หนงั สือพิมพส ว นใหญ มักนําเสนอขอมูลประกอบไวข า งๆ ขาว (sidebars) แตเวบไซตจะชวยใหบ รกิ าร ขอมลู เสรมิ ไดดีทเี ดียวกบั หนังสือพิมพ 5. การใหบรกิ ารฐานขอมลู (Database) การใหบริการขอมูลขา วในลกั ษณะเวบไซตใ น อินเตอรเน็ตทําใหผูอา นสามารถคน หาขอมูลท่ีตองการ เชน สขุ ภาพ สถติ ิ สตู รอาหาร การศึกษา ได รวดเร็วมากทําใหขาวเกิดประโยชนต อ ผูร บั สารตรงตามความตอ งการไดมากย่ิงขน้ึ 6. การเกดิ ขน้ึ ของนกั ขา วมือสมคั รเลน (Personalized Journalism) การใหบ ริการขาว ออนไลนทางเวบไซตเปดโอกาสมากมายใหกับผูอ านในการนําเสนอขา วสารของเขาเอง 7. การเกดิ ขน้ึ ของสายขาวเฉพาะดานมากยิง่ ข้นึ (Specialized beats) ถงึ แมวาในปจ จบุ นั มกี ารแบง สายขา วไวกวางขวางครอบคลุมตามความสนใจของผอู านเพียงใดแลว ก็ตาม แตก ็ถกู จํากัดดว ยวนั ตีพิมพ ทก่ี ําหนดไวต ายตัวแลว ในลักษณะน้ีเวบไซตบริการขาวออนไลนสามารถใหบ ริการไดมีความถี่ การหลอมรวมส่ือจงึ มีบทบาทท่สี าํ คัญท่ีทําใหธ รรมชาติของขาวท่เี คยเปนมา มีลกั ษณะท่ีเปลย่ี นแปลงไป

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 106 อยา งมาก นักวิชาการ วชิ าชพี วารสารศาสตร จงึ ใหความสนใจกบั การเปลย่ี นแปลงท่เี กิดขึ้นนว้ี ามีผลตอ กระบวนการทาํ งานของนักขา ว รวมถงึ พฤติกรรมการรับขาวสารจากส่ือเปลีย่ นแปลงไป เกดิ นกั ขาวพันธุ ใหมท ีเ่ รียกวา “Civil Journalist” ทศิ ทางและแนวโนมของส่อื ใหมตองานขา ว พน้ื ฐานท่สี ําคัญของการเปนนักขา วท้ัง Print และ Online ก็คือ Good Writing, Good Interviewing, Good Reporting รวมทง้ั การคิดประเด็นขาวท่ีเดน และ ทนั สถานการณ ดงั นั้นนกั ขาว ท่พี ฒั นาท้ังเทคโนโลยแี ละงานขา วจงึ เปนสิ่งท่จี ําเปน ตอ งานสอ่ื ใหมเ น่ืองจาก New media ยังเปน ตลาดใหมในสายงานขา ว ทําใหร ูปแบบการทาํ งานยังอาศัยพ้นื ฐานการทาํ ขาว แบบเดิม (Traditional) เปน หลกั ผูท ี่ทาํ ขา วหนงั สือพิมพ จะไดเปรยี บในแงการใหข อมูลขา วสารแก ประชาชนท่ีครบ องคป ระกอบของขา ว ในสงั คมของ Knowledge-based Society, New Economy และธุรกจิ กาวสู E-Business สื่อใหมจะเปน ทิศทางท่สี อดคลองกับสงั คม และตอบสนอง ตอผบู รโิ ภค ขา วสารเพ่ือการตดั สนิ ใจ ทีร่ วดเร็ว ตรงจุดมุงหมายContent ( เน้ือหา) ยงั เปน หวั ใจ หลักในการตดั สินใจในการเลือกบรโิ ภค ขา วสารของผอู าน เสนห คอื คณุ คา ของขา ว ( News Values) ขอมลู ขาวสารที่แตกตาง และมีมมุ มองทใี่ หม ซึง่ ส่ือใหมจะใหค วามสด โดยเฉพาะ Breaking News Story, Unexpected Story, Sociocultural values โดยตองสอดคลอ งกบั วฒั นธรรมของผูบรโิ ภคของแตล ะสงั คมอยางใกลช ดิ (Consumer Insight) “วารสารศาสตร” ในโลกยุค นวิ มเี ดีย ในโลกปจ จุบนั ทเ่ี ทคโนโลยตี า งๆ เปด ชอ งทางการส่ือสารหลากหลายขึ้น “ขอ มลู ขา วสาร” ตางๆ จงึ ไมไดผ กู ขาดดว ยการนาํ เสนอจากสื่อหลักอยาง วิทยโุ ทรทัศน และสื่อส่งิ พมิ พอกี ตอ ไป โดยคลน่ื ลูกใหมที่มาแรงท่ีสุด คงปฏิเสธไมไดวา คือ สื่ออนิ เทอรเน็ต โดยเฉพาะการหลอมสอื่ ยุคใหม ท่ีแตกแขนง ชองทางการเผยแพร สรา งจุดแขง็ ในเรื่องความรวดเรว็ ลกู เลน จากคอนเทนต ตางๆ พรอมจะทาํ ให “ใครก็ได” สามารถกลายเปน นักขา วมือสมัครเลนป 2552 ทีก่ ําลังจะผา นพน ไป มีขอมลู ทนี่ าตกใจวา สื่อส่งิ พมิ พย กั ษใ หญในตางประเทศ เกิดความเปลย่ี นแปลงชนดิ สนั่ สะเทือนวงการ ไมวาจะเปน The Seattle Post ส่ือสิง่ พมิ พเ กาแกแ หง วอชิงตนั ไดปรบั เปลี่ยนรปู แบบเปนส่ือออนไลนอยางเตม็ ตวั (http://www.seattlepi.com) หรอื สถานการณขาดทุนของส่ือส่ิงพิมพช อ่ื ดังท้ังหลาย เชน Boston Globe , Reader’s Digest , Chicago Sun-Times ซงึ่ ตางประสบกับภาวะติดหนสี้ นิ ไปตามๆกนั สวน ทางกบั ส่ือออนไลนใ หมๆ ที่อนาคตยังสดใสเกิดเปนคําถามนาสนใจวา เม่ือปรากฏการณ นิวมีเดีย เร่มิ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 107 ชดั เจน และทรงพลงั ขึ้นเรอ่ื ยๆ จะสง ผลกระทบตอคานยิ มการศึกษา หรอื หลกั สตู รของภาควชิ าดานสื่อ สง่ิ พมิ พม ากนอยแคไหน และจะตอ งปรับตวั ทา มกลางความเปล่ยี นแปลงนี้อยา งไร ผศ.นุชรนิ ทร ศศพิ บิ ลู ย รองอธกิ ารบดฝี ายบรหิ าร มรภ.จันทรเกษม (มจษ.) ในฐานะหวั หนา สาขาวิชาวารสารศาสตร เปด เผยวา การเขา มาของนิว มีเดยี มีสว นทําใหห ลกั สูตรการเรียนการสอนใน ภาควิชาวารสารศาสตรต องปรบั เปลยี่ นไปตามโลกยุคใหม “เราไดเพ่ิมรายวชิ าบังคบั เลอื กที่เกี่ยวของกับ การทําขาวในเว็บไซตมาเปน ระยะเวลา 3 ปแลว นอกจากนี้ อาจารยก ต็ องปรับตวั ไปตามยุคสมัย ดวย การอบรม หาความรูเพม่ิ เตมิ ดานเทคโนโลยสี มัยใหม ซง่ึ ขอไดเปรียบจากการท่ีอาจารยใ นภาควิชามี ความใกลช ดิ กับเด็ก นักศึกษาสนใจอะไร พดู เร่ืองอะไร อาจารยก็ตองรู เชน เมื่อไมก ่ีปกอน เดก็ นยิ ม Hi5 แตยคุ ปจจบุ ัน เดก็ มานยิ มเลนเกมสปลูกผัก เรากต็ องรูจัก เรยี กวา อาจารยตองเรียนรใู หมากกวา หรอื อยางนอยก็ตองเทาทันเด็ก” ผศ.นชุ รนิ ทร แสดงความเห็นเกยี่ วกบั ผลทีเ่ กิดขนึ้ กับสื่อสิง่ พิมพ เม่ือสอื่ ออนไลนเริ่มกาวเขามามี บทบาทในสงั คม โดยแบงออกเปน 2 ประเดน็ “ดา นแรกในเชิงผอู า น ไมน าจะ ผลกระทบมากนกั เพราะ ผอู านสื่อสิ่งพมิ พใ นปจจบุ ัน มีกลุมเปาหมายโดยเฉพาะอยูแลว บางคนอาจจะไมตดิ ตามสื่อเวบ็ ไซตเลย แตหากจะมผี ลกระทบบาง คงเปนสื่อสงิ่ พมิ พประเภทธรุ กจิ สอ่ื ที่มีกลุม เปา หมายระดบั สูง ทีอ่ าจจะมี ชอ งทางเวบ็ ไซตใ หเ ลือก สวนผลกระทบดา นทส่ี องท่ีเห็นชดั กวา คือ ผลกระทบดา นเมด็ เงินโฆษณา ที่มี การแบง สัดสว นไปลงใหกบั สื่อออนไลนม ากขึน้ ” อยา งไรก็ตาม ผศ.นชุ รนิ ทร มองวา สือ่ ส่ิงพิมพยังเปนสือ่ ท่ีอยไู ปไดอีกนาน เพราะ “เสนหท่ี แตกตางกัน” เน่ืองจากสื่อสงิ่ พมิ พสามารถนําติดตัวไปอา นไดทุกสถานท่ี ไมว า จะเปนหองนอน หอ งนา้ํ รถไฟฟา แตสื่อออนไลนย งั มีขอจํากดั “ในปจจุบันนกั ศึกษา เปด เวบ็ ไซตก ็จรงิ แตก ็ไมไดห มายความวา จะ อานมากข้นึ จึงมองวา ไมว าจะเปนส่อื รปู แบบใด คงตอ งวดั ความสําคัญกนั ที่แกน ของเน้ือหาซง่ึ ทาํ ใหเด็ก สนใจอา น มากกวา ชอ งทางในการนําเสนอ” ทางดาน อ.ญาณนิ ี เพชรานันท หวั หนาภาควชิ าวารสารศาสตร มหาวทิ ยาลัยกรงุ เทพ แสดง ความเหน็ ในประเดน็ การเปล่ียนแปลงของส่ือยกั ษใหญในอเมรกิ าวา “ความเปลีย่ นแปลงดังกลาว เกิดขน้ึ ไดเพราะเทคโนโลยีดานไอทีของสหรฐั อเมริกาที่เขาถึงเกือบทุกคน คอมพิวเตอร คือ สวนหนง่ึ ของชวี ิตชาวอเมริกนั พฤติกรรมการอานสอ่ื สง่ิ พมิ พไปสูส่อื ออนไลนจึงเกดิ ข้ึนไมยาก และสามารถ นาํ ไปใชประโยชนไดจรงิ เมื่อมองกลับมาท่ีเมืองไทย เราจะเปนแบบนั้นไหม ไมแ นใจ แตคิดวา คงไมใ ช ระยะเวลาอันใกลแ นๆ เพราะการเขาถึงคอมพิวเตอร อนิ เทอรเนต็ ของเมืองไทย ยงั ไมไ ดครอบคลุมไป ทกุ พ้ืนที่ มีเพียงในกรงุ เทพฯ หรือจงั หวดั ใหญ อาํ เภอเมือง ทอ่ี าจมีคนเสพส่ือออนไลนใหมๆมากข้นึ แต เราก็ยังเห็นภาพของสภากาแฟ การอา นหนงั สอื พมิ พอ ยเู สมอ”“เมื่อพูดถึงการเรียนการสอนวชิ าดา น วารสารศาสตรในปจ จบุ นั นั้น เราจงึ ไมไดมองที่ชองทาง วา ขาวสารขอมลู จะสื่อออกไปในรูปแบบใด แต เราเนน เร่อื งเนื้อหามากกวา ไมไดส อนใหเด็กตองยดึ ตดิ กบั อปุ กรณเทคโนโลยี เพราะหากยดึ ติดเพียง เครอ่ื งมือ เด็กกป็ รับตวั ลาํ บาก แตท วาทักษะวธิ ีคดิ ตา งหาก ทจ่ี ะติดตวั อยูกับเด็กตลอดไป” อ.ญาณนิ ี กลา วตอไปอกี วา หลกั สตู รวารสารศาสตร จงึ ไมไดม ีการเปลีย่ นแปลงเปนประเด็น หลกั แตไดเพ่ิมชองทางการเรียนรูมากกวา “สงิ่ สําคญั ของวารสารศาสตร คอื ขอมลู ขอเท็จจริง ทใี่ หกับ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 108 สังคม ดังนัน้ ไมว าเทคโนโลยีจะกาวหนาพฒั นาไปแคไ หน แกน สําคัญ ยังเปน ‘ขาว’ และขา วไมเ คย เปลี่ยนไปเพราะรปู แบบของสอื่ กย็ ังคงเปน เน้ือหาเดมิ ขา วเดมิ อยางเชนหลักสูตรในมหาวิทยาลัย กรุงเทพ เราพยายามกระตุนใหนักศกึ ษามีความคิดสรา งสรรค สรา งผลงานใหมๆ ที่แตกตางไปจากเดมิ บา ง สอดคลองกับการเปลยี่ นแปลงของส่อื ยคุ ใหม โดยมองดูทิศทางวา ปจจุบนั โลกไปทางไหน แลว ศกึ ษาติดตาม แตไมไดล างของเกา ทิง้ หมด เพียงแคไมไดยดึ ตดิ วาจะทาํ เหมือนเดิม ขณะที่ในดานการ เปลี่ยนแปลงของคณาจารยเอง ก็มีการอบรมสมั มนาเพม่ิ เติม เกย่ี วกบั ความรูใหมๆ ซ่งึ เปนไปตาม นโยบายการพฒั นาบุคลากรของมหาวทิ ยาลัยอยูแลว” สาํ หรับแนวโนมดา นการประกอบอาชีพของบัณฑติ สาขาวารสารศาสตรในชวงระยะเวลาทผ่ี าน มา อ.ญาณินี เปดเผยวา “แตละคนก็ไดท าํ งานที่หลากหลาย ไมใชเ ฉพาะงานดานส่อื ส่งิ พิมพ ทงั้ นี้เพราะ แกนสาร ทักษะของการเรยี นไมไ ดไปไหน งานขาวนน้ั มีกระบวนการทําขา วท่ีคลายคลึงกัน แตกตางกนั เพียงวธิ กี ารนําเสนอเทา นน้ั เอง” “เชื่อวาสอ่ื ส่งิ พิมพในเมืองไทยยังไปได แตก ็ไมค วรประมาท ในวนั นี้สือ่ ออนไลนมาแลว มีการ เปลยี่ นแปลงรวดเรว็ เราคงตองตระหนักแนวโนม ตรงนั้น ซ่ึงทิศทางของสอื่ สิ่งพิมพเ องยอ มรตู ัวเอง วา ใครกระโดดมาสู นวิ มีเดยี ไดกอ น ยอ มไดเปรยี บ เพราะผูอานคนุ เคย และนกึ ถึงกอน แตถา ถามวา ส่ือ สิง่ พมิ พจ ะหายไปเลยไหมในอนาคต กค็ งมีการปรบั ปรงุ พัฒนามากกวา คงไมห ายไปในระยะเวลาอนั ใกล แนน อน” อ.ญาณินี กลา วปดทา ย ทางดานความคดิ เห็นของนิสิต สาขาวชิ าวารสารสนเทศ คณะนิเทศศาสตร จุฬาลงกรณ มหาวทิ ยาลัย อยา ง พจิ าริน เลศิ สาโรจน กลาวถงึ เหตผุ ลท่ียงั เลอื กเรียนในสาขาวชิ าน้ี ท้ังๆที่ นบั วามี จํานวนคนเรียนไมมากนกั หากเปรียบเทยี บกบั นิเทศศาสตรสาขาอื่น “ชอบการทํางานท่ีไมตองน่ังโตะ ไดออกไปพบปะผูคนคะ อกี อยา งเชอ่ื วา การเรียนสาขาน้ี ทําใหเ ราสามารถนําไปใชป ระโยชนใ นชวี ติ จริง ไดห ลากหลาย โดยไมจ าํ เปน ตองทํางานสอื่ สิง่ พิมพก็ไดค ะ เพราะวาวารสารสนเทศ ทําใหเราตอ งตดิ ตาม ขาวสารบา นเมอื งตลอดเวลา ซง่ึ ความรตู รงน้ี ยอมเปนขอไดเปรียบ และเปนประโยชนไมว า ทํางาน อะไร” เมอ่ื ถามถงึ ความเปลี่ยนแปลงทีเ่ พิ่มเติมเก่ียวกบั หลักสตู รการเรยี น นิสิตคนนี้ เปดเผยวา การ เรียนวารสารสนเทศคอ นขางกวา งอยูแลว ทาํ ใหตองเรยี นรูเทคโนโลยีใหมอยูเสมอ เชน ในปจจบุ ันท่มี ี การเนน Social Network เพื่อรจู ักส่อื ใหก วา งข้ึน ท้ัง Blog , Facebook การเรียนรูก บั มืออาชีพในแวด วง ไมไดเรียนรแู คส อื่ หนงั สือพิมพเพยี งอยางเดียว เมอื่ ถามถงึ การเติบโตของนิว มเี ดยี มผี ลกระทบตอสื่อส่ิงพมิ พไ ทยมากนอยแคไ หน พจิ ารนิ มองวา ยังไมเปนผลกระทบในวงกวาง “ในตา งประเทศที่พัฒนาแลว ตองยอมรบั วาทุกคนสามารถเขา ถึง

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 109 เทคโนโลยคี อมพวิ เตอร และอินเทอรเน็ต แตส ําหรับเมอื งไทย ยังไมไ ดครอบคลมุ ถึงขนาดนน้ั คะ แตถึง อยา งนัน้ ขาว ก็คือ ขาว นสิ ติ นักศึกษาในภาควชิ านีจ้ ึงตองพรอมท่ีจะนาํ เสนอขาวไดกับสื่อทกุ รปู แบบคะ ซง่ึ ในปจ จุบนั สอ่ื ส่ิงพิมพเอง เริม่ มกี ารปรบั เปลย่ี นเพิม่ ชอ งทางการนาํ เสนอเปนสอ่ื ออนไลนก ันแลว ซ่ึง เปนเร่ืองดี คงจะไปยดึ ตดิ กับส่งิ เดมิ อยา งเดยี วไมได เพ่ือใหผรู บั ขา วไดมีชองทางในการรับขาวท่ี หลากหลายข้นึ (“วารสารศาสตร” ในโลกยุค นวิ มเี ดีย , หนา 1 คนเม่อื 24 พฤษภาคม 2564 ) ส่อื ในยุค convergent สอื่ ในยคุ ปจจุบันคือส่ือยุคดจิ ติ อล น่เี ปนปรากฏการณโลกใหมของอินเทอรเน็ตและ คอมพวิ เตอร การเตบิ โตทางดานเทคโนโลยีดจิ ิตอลวนั นที้ ําใหก ารสื่อสารโทรคมนาคมและการสื่อสาร ผา นสื่อตางๆ หลอมรวมตัวกันจนแยกไมออก สอ่ื ทุกวันน้ี นอกจากมีภาพ เสยี ง การเคล่ือนไหวแลว ยัง สามารถทจี่ ะตอบสนองไดแ บบ Interactive โทรศัพทมอื ถือวันนี้ สามารถถายรูปได สงขอความได เปด เขา อินเทอรเ น็ตได และรบั วทิ ยไุ ด นเี่ ปน สงิ่ ทไ่ี มส ามารถคาดคิดไดเ มอ่ื ไมกีป่ ก อน วนั น้โี ลกเราไดเขาสยู ุค ดจิ ติ อลแบบเต็มตัวและปรากฏการณข องส่อื ใหมท ห่ี ลอมรวมสอื่ ตางๆ เขา ดวยกนั ไดมาถงึ แลว ไมเ พยี ง ดานใดดา นหนง่ึ เทานั้นที่นิยมใชสื่อมลั ติมีเดีย ปจจบุ ันนี้ ทงั้ ทางดา นการตลาด การแพทย วงการ ภาพยนตร วงการบันเทิง ทางดา นการศึกษา การโฆษนา ลวนแลว แตห ลงใหลการใช ส่อื มัลตมิ ิเดยี ในยุค น้ี บทบาทของส่อื มลั ตมิ เี ดีย ปจจบุ นั มลั ตมิ ีเดยี จัดวา เปน สื่ออีกชนดิ หนึง่ ทีไ่ ดร บั ความนิยมใชง านกันอยาง แพรหลาย ไมวา จะเปนการนําเสนอผลติ ภัณฑแ ละบรกิ ารตางๆ (Product and Service Presentation) การเรียนการสอนผา นระบบอเิ ล็กทรอนิกส(E-learning) และการนาํ เสนอ ผลงานตา งๆ (Task Presentation) ตลอดจนใชเ ปนส่ือบันเทงิ (Entertainment) ทง้ั ในครวั เรือนและ อตุ สาหกรรม เมื่อมองยอนกลับไปในอดีตที่ผา นมาจะพบวาส่ือตางๆ ที่พบเห็น ไมว าจะเปนขอความหรือ ตวั อกั ษรทเี่ ขียนไวบนดนิ เหนยี วหรอื ใบลาน เครอื่ งโทรทศั นแ สดงภาพท่ีเปนสีขาวดํา เครอ่ื ง วิทยุกระจายเสยี งไดเ พยี งระยะใกลและมเี สียงแบบโมโนหรอื แมแ ตเครื่องคอมพวิ เตอรท่ยี ังเปนเพยี งแค เคร่อื งคาํ นวณตัวเลขซ่งึ ลว นแลวแตเปนสว นหนง่ึ ขององคป ระกอบมัลติมเี ดียท้งั สนิ้ อยา งไรก็ตาม มลั ติมีเดียก็ยงั คงไดร ับการพัฒนามาอยางตอ เนื่องจนถึงปจจุบันโดยมกี ารเชือ่ มโยงความสัมพนั ธกับ พฒั นาการของเคร่ืองคอมพวิ เตอรนน่ั เอง อาจกลาวไดว า มลั ติมเี ดยี เปน สง่ิ ท่ีอยูคูกันมากบั เครือ่ ง