สรุปบทเรียนการดำเนินงานและกิจกรรมของKey actors

ภาพ1ท0ี่ ๒0.๒.๑๖ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลตากตก

สงู วยั สรา้ งเมอื ง...ปฏบิ ตั กิ าร ๕อ. ๕ก. Key actors องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบลตากตก งานเดน่ สภาเด็กและเยาวชน ผสู้ งู อายุ กรรมการกองทุน รว่ มจดั สวัสดกิ าร พืน้ ท่ี องค์การบริหารส่วนตาบลตากตก อาเภอบา้ นตาก จังหวัดตาก วิทยากร นางสาววลิ าวรรณ คามินทร์ ตาแหน่งนกั พฒั นาชมุ ชน เบอร์โทร ๐๕๕ - ๘๙๘ ๕๘๘ ๑. ท่มี าหรือฐานคดิ ของการดาเนินงาน ตาบลตากตกรว่ มกับหน่วยงานในสงั กดั กรทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ ประชาคม และ จัดตั้งกองทุนสวัสดิการชุมชนมาตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๕๔ รับสมัครสมาชิกทุกกลุ่มวัยให้ออมเงินวันละเพ่ือ สวัสดิการตัวเองเมื่อ ป่วย ตาย และเป็นกองทุนช่วยเหลือกันเองในชุมชน เมื่อคลอด ป่วย ตาย ในปี พ.ศ. ๒๕๕๗ สมาชิกจานวนเพิ่มขึ้นจาเป็นต้องใช้ระบบคอมพิวเตอร์บันทึก คณะกรรมการขาดทักษะการใช้ คอมพิวเตอร์ มปี ญั หาการจัดการบัญชี การเงนิ เนอ่ื งจากคณะกรรมการ ผูน้ าแกนนากลุม่ ทางานเป็นผู้สงู อายุ จึงสนับสนนุ ให้สภาเด็กและเยาวชนเขา้ ร่วมเปน็ ทมี บริหารจดั การกองทุน จัดแบ่งทีมเป็นหมู่บ้าน รวม ๕ ทีมๆ ละ ๑๑ คน ทาหน้าที่ จัดเก็บค่าสวัสดิการวันละบาท และจัดทาบัญชี โดยมีเจ้าหน้าที่องค์การบริหารส่วน ตาบลตากตกคอยเป็นพี่เลี้ยงให้คาปรึกษาในการบริหารจัดการกลุ่ม ครบรอบปีจะมีหมุนเวียนทีม หมุนเวียน กลุ่ม และรับเดก็ และเยาวชนเป็นสมาชิกใหจ้ า่ ยเงินสมทบกองทุนเพียงปีแรกละ ๒๐๐ บาทต่อคน ปีต่อไปจ่าย สมทบเองปัจจุบันมีสมาชิกจานวน ๔๑๑ คน คิดเป็นร้อยละ ๑๓.๗๔ ของประชากรท้ังหมด การจัดประเภท สวัสดกิ ารสาหรับสมาชกิ ได้แก่ การเกดิ การเจ็บปว่ ยนอนโรงพยาบาล (ยกเว้นกรณีคลอดบุตร) กรณีประสบ อุบัติเหตุทกุ ประเภท รับสมาชิก ๔ ครง้ั ต่อปี ตอ่ มาจงึ ปรับช่ือกองทนุ เปน็ กล่มุ รวมใจเพอ่ื นพ้องน้องพ่ี ๒. กลมุ่ ประชากรเป้าหมาย ประชากรท้งั หมดในเขตรับผดิ ชอบอบต.ตากตก จานวน ๒,๙๙๑ คน ๓. ผลที่ต้องการให้เกิดข้นึ การดาเนินกิจกรรมของกองทุนสวัสดิการชุมชน มีเป้าหมายให้ประชาชนในพ้ืนที่มีสวัสดิการช่วยเหลือ เมอ่ื เกดิ ปว่ ย ตาย มกี ารบรหิ ารจดั การทีด่ ี เขา้ ถึงงา่ ย ตอบสนองปญั หาและความตอ้ งการของคนในพ้ืนท่ี ๔. ข้อมลู และเครอ่ื งมือในการดาเนินงาน ๔.๑ กฎ ระเบียบการดาเนนิ งานกองทนุ สวัสดกิ าร หรือ กลุม่ รวมใจเพ่ือนพอ้ งนอ้ งพี ๔.๒ โปรแกรมคอมพวิ เตอร์สาหรับใช้ในการจดั การบญั ชีกองทุ ๔.๓ ของประชากรเป้าหมายที่ต้องให้มีสวัสดิการช่วยเหลือ เช่น คนพิการ คนด้อยโอกาส ผู้สูงอายุ แกน นาเด็กและเยาวชน เปน็ ต้น ๕. รูปธรรมงาน รปู ธรรมงานเดน่ ของกองทุนสวสั ดิการชมุ ชน คือการบรหิ ารกองทุนแบบบรู ณาการหลายกลมุ่ หลายฝ่าย เพ่อื สอบทานงานกันและกัน โดยเฉพาะการมสี ภาเดก็ และเยาวชน เข้าร่วมเปน็ สมาชิก แบบใหส้ วัสดิการ และ จดั การบญั ชี จัดการเงิน(เก็บ บันทกึ จ่ายสวัสดกิ าร) การออมเงนิ เพอ่ื จ่ายเข้าสวัสดกิ าร และรปู แบสวัสดิการ ที่ตอบสนองปญั หา และความตอ้ งการของผสู้ งู อายุ ๖. วิธีการดาเนนิ งาน การบริหารกองทนุ แบบบูรณาการหลายกลุ่ม หลายวัย มีคณะกรรมการกองทุนซ่ึงเป็นผู้แทนของแต่ละ หมู่บา้ น และมีสภาเด็กและเยาวชนเข้าร่วมทาการเงิน และจัดการบัญชีด้วยโปรแกรมคอมพิวเตอร์ โดยต้ังไว้ ๕ ทีมๆละ ๑๑ คน แบ่งหมู่บ้านรับผิดชอบเก็บเงิน และบันทึกบัญชี การเบิกจ่ายสวัสดิการ มีเจ้าหน้าที่อบต. ตากตกดแู ล และเปน็ พี่เลี้ยง ระดมเงินออมกับผู้สนใจวันละ ๑ บาท เพื่อรับสวัสดิการ เกิด ป่วย ตาย การรับสมาชิกกองทุนจะ ประชาสมั พนั ธ์รบั สมาชิกปีละ ๔ ครัง้ ผา่ นท่ปี ระชาคมหมู่บ้าน ตาบล ผู้ใหญ่บา้ น สมาชกิ อบต. ทัง้ ๑๑ หมู่บ้าน ภาพท่ี ๒.๒.๙ โรงพยาบาลดา่ นช้าง ๘๘ 101

สงู วยั สรา้ งเมือง...ปฏบิ ตั ิการ ๕อ. ๕ก. เพ่ือให้ผู้สนใจสมัครเป็นสมาชิก จัดทาข้อตกลง และช้ีแจงวัตถุประสงค์ ของกลุ่มรวมถึงเง่ือนไขการรับ สวสั ดกิ ารแตล่ ะประเภท ทีมสภาเด็กและเยาวชนจะดาเนินการเก็บเงินออม แบบรายเดือน รายปี และบันทึก บญั ชีในปรกรมคอมพวิ เตอร์ ประเภทสวัสดิการสาหรับผู้ท่ีเป็นสมาชิกรูปแบบต่างๆ มีดังนี้ ๑) สวัสดิการเมื่อเกิด สวัสดิการรับขวัญ (เฉพาะกรณคี ลอดบตุ ร) บุตรของสมาชิกจะได้เป็นสมาชิกกองทนุ ทันที โดยไม่ต้องเสียค่าสมัครในปีแรก แต่ปี ต่อไปต้องจ่ายค่าสมทบเอง ๒) สวัสดิการเมื่อเจ็บป่วยนอนโรงพยาบาล (ยกเว้นกรณีคลอดบุตร) ต้องเป็น สมาชิก ๔๕ วันขึ้นไป ช่วงปีแรก –ปีท่ี ๓ ให้ ๓๐๐ บาทต่อคร้ัง เป็นสมาชิกปีที่ ๔ –ปีที่ ๖ ให้ ๔๐๐ บาทต่อคร้ัง คา่ พาหนะไปโรงพยาบาลกรณีเจ็บปว่ ยและคลอดบุตร (ต้องเป็นสมาชิกครบ ๓ ป)ี เริ่มให้สวัสดกิ าร ๒๐๐ บาท ต่อครง้ั กรณีประสบอุบัตเิ หตทุ กุ ประเภท (ไม่ได้นอนโรงพยาบาล) ๓) การเสียชีวิต เป็นสมาชิกปีแรกจะเริ่มท่ี ๑,๐๐๐ บาทปที ี่ ๒ – ปีท่ี ๖ เพ่ิมขึน้ ปีละ ๑,๐๐๐ บาท และ ๔) กรณปี ระสบอบุ ตั ิเหตุทุกประเภท (ต่อครัวเรือน) เสียหายบางส่วนไมถ่ งึ คร่ึง ปีแรก –ปที ี่ ๖ ช่วยเหลอื ๒,๕๐๐ บาท ) เสยี หายเกินครงึ่ หรอื ท้ังหมด ปีแรก – ปีท่ี ๖ ชว่ ยเหลือ ๕,๐๐๐ บาท ๗. ผลท่ีเกดิ ขน้ึ (ผลผลิต ผลลพั ธ)์ ปัจจุบันมีผู้เข้าร่วมเป็นสมาชิกกองทุนสวัสดิการจานวน ๔๑๑ คน เป็นวัยทางาน ๑๖๑ คน เด็กและ เยาวชน ๕๘ คน ผู้สูงอายุ ๑๓๘ คน ผู้พิการ ๓๗ คน ผู้ด้อยโอกาส ๑๗ คน ประชาชนมีสวัสดิการดูแล ช่วยเหลือกัน เม่ือป่วย ตาย ประสบอุบัติเหตุ ภัยพิบัติ ๑๑ หลังคาเรือน กลุ่มเด็กและเยาวชน ๕๕ คนมีส่วน ร่วมในการบรหิ ารจัดการกองทุน เช่น การจดั ทาบัญชี งานเอกสารกองทนุ เปน็ ต้น และมีรายได้ ๘. ผลกระทบท่เี กิดขนึ้ เกิดผลกระทบด้านสังคมเม่ือเจบ็ ป่วย เกิด ตาย มสี วัสดกิ ารช่วยเหลือ และเกิดการเรียนรู้ข้ามรุ่น ข้ามวัย เกิดผู้นารุ่นใหม่ และผลกระทบด้านเศรษฐกิจ เพิ่มรายได้ให้กลุ่มเด็กและเยาวชน เงินกองทุนบางส่วนช่วย สนบั สนุนผูท้ ่ีขาดแคลนเปน็ ทุนประกอบอาชพี สาหรับผยู้ ากไร้ ยากจน 102 ๘๙

ภาพที่ ๒.๒.๑๗ องค์การบรหิ ารสว่ นตำ� บลวงั ทา่ ดี 103

สงู วัยสรา้ งเมอื ง...ปฏบิ ตั ิการ ๕อ. ๕ก. Key actors องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลวังท่าดี งานเดน่ ศนู ย์บรกิ ารผสู้ ูงอายุแบบครบวงจร ตาบลวงั ทา่ ดี พนื้ ที่ องคก์ ารบริหารสว่ นตาบลวังท่าดี อาเภอหนองไผ่ จงั หวดั เพชรบรู ณ์ วิทยากร นางสาวพนิดา จาลอง ตาแหน่งนกั พฒั นาชุมชนชานาญการ เบอรโ์ ทร ๐๙๗-๓๓๐๔๔๑๖ ๑. ท่มี าหรือฐานคดิ ของการดาเนนิ งาน สถานการณ์ผู้สูงอายุในพ้ืนที่ตาบลวังท่าดีมีแนวโน้มเพิ่มข้ึน จนปัจจุบันมีผู้สูงอายุจานวน ๘๖๙ คนหรือ ร้อยละ ๑๔.๐๔ เม่ือจาแนกภาวะสุขภาพและการเจ็บป่วย พบว่าเป็นกลุ่มท่ีแข็งแรงไปมาได้ ไม่ป่วย ๓๘๐ (๔๓.๗๓%)คน ป่วยด้วยโรคเรื้อรังอย่างน้อย ๑ โรคและไปมาได้ ๓๘๐(๔๕.๔๕%)คน มีความพิการแต่ยังช่วย ตวั เองได้ รบั เบีย้ ยงั ชีพกับอบต. ๕๒(๕.๙๘%) คน ติดบ้าน ไปมาลาบากต้องดูแลช่วยเหลือทากิจวัตรบางคร้ัง ๒๘ (๓.๒๒%)คน ติดเตียงไปมาไม่ได้ ต้องมีคนดูแลตลอดเวลา ๑๔(๑.๖๑%) มีความครอบคลุมในการดูแล ผู้สูงอายุในทุกภาวะสุขภาพ โดยมีการติดตามบริการสุขภาพโดย รพ.สต. อสม. Care givers บริการ สวัสดิการสังคม เบี้ยยังชีพ กองทุนสวัสดิการชุมชน การจัดบ้านปรับบ้านให้เหมาะสมกับสภาพการเจ็บป่วย สนับสนนุ ให้ครอบครวั เข้าถงึ อาชพี เพม่ิ รายได้ เช่น การรวมกลุม่ อาชีพ การฝึกทักษะอาชีพเสริม และสนับสนุน ทนุ ประกอบอาชีพ โดยอบต. ท้องที่ และองคก์ รชมุ ชน ในพน้ื ที่ รวมถงึ การเพม่ิ พ้ืนที่ และช่องทางเข้าถึงบริการ ท้ัง ๕ มิติด้วยการรวมกลุ่มทากิจกรรมท่ีเอ้ือต่อผู้สูงอายุ ผ่านกิจกรรมโรงเรียนผู้สูงอายุ ซ่ึงมีที่มาจากการ ดาเนินกิจกรรมของชมรมผู้สูงอายุ ในช่วงปีพ.ศ. ๒๕๕๓ เน้นกิจกรรมด้านวัฒนธรรม งานบุญประเพณีโดย ผู้สูงอายุ และดูแลสุขภาพ ช่วยเหลือคนท่ีลาบาก ทุกข์ยาก ซึ่งขยายงาน กิจกรรม ค้นหาแกนนาจนครบทุก หมู่บ้าน ปี พ.ศ. ๒๕๕๘ อบต.วังท่าดี ร่วมกับสานักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์จังหวัด เพชรบูรณ์ จัดต้ังศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ เพื่อเป็นสถานท่ีจัดกิจกรรมท่ีสร้าง ผลกระทบกับผู้สูงอายุ เช่น รวมกลุ่มทากิจกรรมด้านอาชีพ การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ของปราชญ์ และภูมิ ปัญญาชาวบ้าน การรวมตัวของผู้สูงอายุที่เป็นผู้นา เป็นอาสาให้การช่วยเหลือ สนับสนุนกลุ่มทางสังคม องค์กรอ่ืนได้ โดยที่นักพัฒนาชุมชนของอบต. เป็นผู้ประสานงาน เตรียมการเพื่อสนับสนุนให้กิจกรรม ดาเนนิ การได้ราบรืน่ ตอ่ เน่อื ง ๒. กลุ่มประชากรเป้าหมาย จานวนผ้สู ูงอายทุ ั้งหมด ๘๑๕ คน ๓. ผลทตี่ ้องการให้เกดิ ขึ้น เป็นศูนย์กลางในการส่งเสริม สนับสนุนการจัดการดูแลผู้สูงอายุ ครอบคลุมทุกมิติบริการ โดยการ รวมกลุ่มทากิจกรรม เรียนรู้แลกเปลี่ยนซ่ึงกันและกัน ของผู้สูงอายุ และให้เป็นศูนย์ข้อมูลข่าวสารท่ีเอ้ือต่อ ผู้สูงอายุ และครอบครัว เพ่ือให้เข้าถึงข้อมูลภาวะสุขภาพ การเจ็บป่วย ข้อมูลแหล่ง/หน่วยงานท่ีให้การดูแล ทุนทางสังคมท่มี ีศกั ยภาพดา้ นการดูแลผ้สู ูงอายุ สิทธิ กม.ที่จาเปน็ ๔. ข้อมลู และเคร่ืองมือในการดาเนินงาน ๔.๑ เครื่องมือท่ีนาใช้ ประกอบด้วย แนวทางการดูแลสุขภาพ แนวทางการดูแลทางสังคม แหล่ง หรือ หน่วยงานที่ตอ้ ง ประสานขอความชว่ ยเหลือ สาหรับผูส้ งู อายุ คนพิการ ๔.๒ ข้อมูลภาวะสุขภาพผู้สูงอายุ เช่น ความเจ็บป่วย โรคเรื้อรัง การตรวจสุขภาพ และการตรวจคัด กรอง และประเมนิ ความเสี่ยงโรคเรื้อรัง 104 ๙๑

สูงวัยสรา้ งเมอื ง...ปฏบิ ัตกิ าร ๕อ. ๕ก. ๕. รปู ธรรมงาน รูปธรรมงานเด่นของศูนย์บริการผู้สูงอายุ ตาบลวังท่าดี มีงาน กิจกรรมที่ต้องดาเนินการ ๒ ส่วนหลัก ไดแ้ ก่ ๑) งานพฒั นาศักยภาพแกนนา ผนู้ า ทัง้ ท่เี ปน็ อาสาสมัคร และผู้สูงอายุ ๒) ส่งเสริมการฝึกอาชีพให้กับ ผสู้ ูงอายแุ ละกลุ่มแมบ่ ้าน ท้ังแบบรวมกลมุ่ อาชพี ใหม่ ต่อยอดงานของกลุ่มเดิม และจ้างงานให้มรี ายได้ ๖. วธิ กี ารดาเนินงาน การดาเนนิ งานของศูนย์บริการผู้สูงอายุมีวิธีดาเนินงานอย่างน้อย ๓ งานหลัก ดังนี้ ๑) การจัดทาข้อมูล ปัญหาและความต้องการผู้สูงอายุ ๒)พัฒนาศักยภาพคณะกรรมการศูนย์ฯ และอาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุ ท้ัง ในนาม อสม. อผส. และ care givers ๒) ฝึกอบรม เสริมทักษะอาชีพสาหรับผู้สูงอายุท้ังแบบรวมกลุ่มผลิต และเปน็ ศนู ยก์ ลางกระจายสนิ คา้ เพิ่มรายได้สาหรับผู้สูงอายุ ๗. ผลท่ีเกดิ ข้ึน (ผลผลติ ผลลพั ธ)์ มขี ้อมลู ผู้สงู อายุที่รบั เบยี้ ยังชพี จานวน ๘๑๑ คน ติดบา้ น ติดเตยี ง ๒๓ คนได้รับการเยี่ยมดแู ลท่ีบา้ น เข้า โรงเรียนผู้สงู อายุ ๘๐ คนได้ฝกึ อบรมทกั ษะอาชีพ มีผู้สงู อายุรวมกลมุ่ ๒ กลุม่ ได้แก่กลุม่ เยบ็ ผา้ ห่ม กล่มุ ปลกู ผัก และอบต.มีบทบาทกระจายสินคา้ ในงานบญุ ประเพณี นิทรรศการ ๘. ผลกระทบทเ่ี กดิ ขึ้น กิจกรรมที่ดาเนินการส่งผลต่อกลุ่มผู้สูงอายุปกติ พิการ ผู้เจ็บป่วยเรื้อรัง ติดบ้านติดเตียงโดยส่งผลต่อ คุณภาพ ๕ มิติ ดังน้ี ๑) ด้านสังคม การจัดตั้งโรงเรียนชราภิบาลในการขับเคลื่อนกิจกรรมผู้สูงอายุได้ทา กิจกรรมร่วมกันพบปะพูดคุยกันและมีเพ่ือนใหม่ร่วมชั้นเรียน ๓) ด้านเศรษฐกิจ”การเพ่ิมรายได้และลด รายจ่ายโดยการจัดทาบัญชีครัวเรือนและฝึกอบรมอาชีพเช่น การฝึกทาน้าพริก ไม้กวาดดอกหญ้า ไม่กวาด ทางมะพร้าว การทอเส่ือ และทากระเป๋า เป็นต้น ๓)ด้านสภาวะแวดล้อม”กิจกรรมปลูกป่า การดาเนินการ ซ่อมแวมบ้านผู้สูงอายุ การทาทางลาด ราวจับ ห้องน้าสาหรับผู้สูงอายุละผู้พิการ ๔) “ด้านการเมืองการ ปกครอง”กลุ่มผู้สูงอายุมีส่วนร่วมในการประชาคมหมู่บ้าน เสนอปัญหาและความต้องการรวมท้ังกาหนด ทศิ ทางในการพฒั นาตาบล และมสี ว่ นรว่ มในการปฏิบัตติ ามนโยบายของหน่วยงานราชการ ๙๒ 105

ภาพ1ท0ี่ ๒6.๒.๑๘ องคก์ ารบรหิ ารส่วนตำ� บลซบั สมบรู ณ์

สงู วัยสรา้ งเมือง...ปฏบิ ตั ิการ ๕อ. ๕ก. Key actors องคก์ ารบรหิ ารส่วนตาบลซบั สมบูรณ์ งานเดน่ จัดการเรียนรโู้ รงเรียนผู้สูงอายแุ บบมีสว่ นร่วม พื้นที่ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบลซบั สมบรู ณ์ อาเภอวเิ ชยี รบรุ ี จังหวดั เพชรบูรณ์ วทิ ยากร นายสทุ ธพิ งษ์ เอ่ียมอ่อง ตาแหน่งนายกองคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบลซับสมบรู ณ์ เบอรโ์ ทร ๐๘๑-๗๕๒๙๕๖๕ ๑. ท่มี าหรอื ฐานคดิ ของการดาเนนิ งาน สถานการณ์ผู้สูงอายุตาบลซับสมบูรณ์มีแนวโน้มเพ่ิมขึ้นจนเข้าใกล้สังคมผู้สูงอายุ ปัจจุบันมีผู้สูงอายุ จานวน ๘๘๔(๑๗.๘๘%)คน และกลุ่มเตรียมวัยสูงอายุ(๕๐-๕๙ ปี) มีสัดส่วนที่ใกล้เคียงกันคือ ๖๘๖ (๑๓.๘๗%)คน นั่นคือตาบลซับสมบูรณ์จะเป็นสังคมผูส้ ูงอายอุ ยา่ งสมบูรณใ์ นไม่ก่ีปีข้างหน้า ท่ีผ่านมาในพ้ืนท่ี มที นุ ทางสังคม และศกั ยภาพในการดแู ลผูส้ ูงอายคุ รอบคลุมทกุ ภาวะสขุ ภาพ และในทกุ มติ ิของการดูแล ได้แก่ อผส. ๒๐ คน(๑ ต่อ ผู้สูงอายุ ๔๔ คน) อสม. ๘๖ คน(๑ คนดูแล ๑๖ ครัวเรือน) care givers ๑๐ คน(๑ ต่อ ผสู้ งู อายุตดิ บ้าน ตดิ เตยี ง ๔ คน) มกี องทุนสวัสดิการทีใ่ ห้การดูแลช่วยเหลอื เมื่อป่วย ตาย โรงพยาบลส่งเสริม สุขภาพตาบล อบต. กองทุนสุขภาพตาบล การจัดการข้อมูลผู้สูงอายุแบบธงสีบ่งชี้สุขภาพ เป็นต้น ทุนทาง สังคมเหล่าน้ีล้วนให้การดูแลผู้สูงอายุได้ครอบคลุมทุกภาวะสุขภาพ จากสถานะสุขภาพผู้สุงอายุที่กว่าครึ่ง ปว่ ยเรื้อรงั และ มีพฤติกรรมเส่ยี ง ซง่ึ ๑ ใน ๑๐ ด่มื สรุ า และ หรือ สบู บุหร่ี สว่ นใหญ่ยงั ไปมาได้ หรือแมจ้ ะปว่ ย เรื้อรัง ในปี พ.ศ. ๒๕๕๗ อบต.ซับสมบูรณ์ สร้างความร่วมมือกับ รพ.สต. วัด โรงเรียน กลุ่มอผส. อสม. กองทุนสุขภาพ ร่วมกันออกแบบการบริการผู้อายุท่ีไปมาได้ ในรูปแบบโรงเรียนผู้สูงอายุ โดยจัดต้ัง คณะทางาน กาหนดหลักสูตร บทบาทหน้าที่สนับสนุนการดาเนินกิจกรรมของโรงเรียนเพ่ือสร้างการมีส่วน รว่ มในการดูแลผสู้ งู อายุ และเปิดรับผสู้ ูงอายุในพื้นที่ ทสี่ นใจเข้ามาเรยี นตามหลักสูตรที่กาหนด ๑ ปี แบ่งเป็น ๒ เทอม ติดตามประเมินผล และปรับปรุงหลักสูตรให้สอดคล้องกับปัญหา และความต้องการของผู้สูงอายุ จนถึงปัจจบุ นั ๒. กลุม่ ประชากรเปา้ หมาย ๒.๑ กลุม่ เตรยี มสูงอายุ (๕๐-๕๙ ปี) ๖๘๖ คน ๒.๒ ผสู้ งู อายุ ไปมาได้ ๗๖๙ คน ๓. ผลทีต่ อ้ งการให้เกิดขนึ้ ใหม้ ีพนื้ ทแี่ ลกเปลยี่ นเรียนรู้ ทากิจกรรมรว่ มกันของผส็ ูงอายทุ ่ไี ปมาได้ และผ้สู งู อายทุ ีเ่ ขา้ ร่วมกจิ กรรม ของโรงเรยี น ไดร้ ับการพฒั นาทักษะผสู้ งู อายใุ นการดแู ลตนเองท้งั ทางร่างกายและจิตใจ ๔. ขอ้ มลู และเคร่ืองมือในการดาเนินงาน ๔.๑ ขอ้ มูลภาวะสขุ ภาพผ้สู งู อายุท่ีสมคั รใจเขา้ รว่ มกิจกรรมโรงเรียนผูส้ งู อายุ ๔.๒ หลกั สตู รโรงเรียนผสู้ ูงอายุที่ดาเนนิ การแบบมีสว่ นร่วมของอบต. รพ.สต. กลุ่มอสม แหล่งเรียนรู้ใน พ้นื ที่ ๕. รูปธรรมงาน จดั การเรยี นรสู้ าหรับผสู้ ูงอายตุ ามหลกั สตู รบูรณาการทกุ ภาคส่วนเข้ารว่ มออกแบบ ๖. วธิ กี ารดาเนนิ งาน หลักสตู รการเรยี นการสอน ดาเนินการออกแบบ แบบมสี ว่ นรว่ มเนน้ ให้ “ รจู้ ริง ปฏิบัติได้ ถ่ายทอดเป็น ” สอดคล้องกับแผนผู้สูงอายุแห่งชาติฉบับท่ี ๒ (พ.ศ.๒๕๔๕–๒๕๖๔) และปรับให้สอดคล้องกับยุทธศาสตร์ ขององค์การบริหารส่วนตาบลซับสมบูรณ์ ในยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาสังคม การศึกษา สาธารณสุข ศาสนา วัฒนธรรม กีฬาและนันทนาการ เพ่ือให้ผู้สูงอายุดารงชีวิตอย่างมีศักด์ิศรี พึ่งพาตนเองได้และมี คุณภาพชีวิตที่ดี เป็นผู้สงู อายุทม่ี คี ุณค่าตอ่ สังคม แบง่ เป็น ๒ ภาคเรียน เรียนภาคเรียนละ ๒๔ สัปดาห์ๆละ ๑ ๙๔ 107

สูงวยั สรา้ งเมือง...ปฏบิ ตั ิการ ๕อ. ๕ก. วันๆ ๕ ช่ัวโมง จัดการเรียนรู้ ๓ หมวดวิชา ได้แก่ ๑) หมวดวิชาบังคับ ได้แก่ วิชาแนวคิดศาสนา(๑๕ ชั่วโมง) วิชาการดูแลสุขภาพตนเอง(๑๕ ชั่วโมง) วิชาวิถีชีวิตวัฒนธรรม (๑๕ ชั่วโมง) วิชาหน้าท่ีพลเมือง(๑๕ ช่ัวโมง) วิชาเกษตรพอเพียง (๑๕ ช่ัวโมง) ๒) หมวดวิชาเลือกตามอัธยาศัยตามความสนใจของผู้เรียน ได้แก่ วัฒนธรรมกลองยาว การแสดงพื้นบ้าน ๓) หมวดวิชากิจกรรมพัฒนาผู้เรียนรู้ ศึกษาดูงาน(ตามความ เหมาะสมของเวลาและความพรอ้ ม) (๑๒๐ ชัว่ โมง) การจัดการให้หลักสูตรสามารถขับเคลื่อนจนสร้างผลกระทบต่อผู้สูงอายุท่ีเข้าร่วม มีกลุ่มทางสังคม องค์กรชมุ ชน หน่วยงานที่เข้าร่วมดาเนินการ ดังนี้ ๑) องค์การบริหารส่วนตาบลซับสมบูรณ์ สนับสนุนเรื่อง การบริหารจัดการโรงเรียนผู้สูงอายุ และบุคลากรในการจัดเตรียมทุกเรื่อง เช่น ทีมสันทนาการ จัดเตรียม สถานที่ วัสดุ อุปกรณ์ฯลฯ ๒) โรงเรียนซับสมบูรณ์วิทยาคม สนับสนุนเร่ืองสถานที่เรียน และสนับสนุน บุคลากรครูผู้สอนและเป็นวิทยากร ร่วมถึงส่งเด็กนักเรียนมาช่วยสันทนาการ โดยทีมสภาเด็กและเยาวชน ๓) โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบล สนับสนุนบุคลากรเป็นครูผู้สอน และวิทยากร เช่น การออกกาลัง กาย การตรวจสุขภาพเบื้องต้น ภาวะความเครียดที่จะเกิดกับผู้สูงอายุหลังเข้าเรียนโรงเรียนฯ ๔) วัดใหม่ไร่ อดุ ม วัดกระทุม่ ทอง โรงเรยี นบ้านซบั สมบรู ณ์ ศพด. สนับสนนุ ดา้ นวิทยากร ๗. ผลที่เกดิ ข้นึ (ผลผลิต ผลลพั ธ์) ผู้สูงอายุมีทักษะและความรู้ในด้านต่างๆสามารถอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข และสามารถถ่ายทอด แนวคดิ ทางศาสนา การดแู ลสขุ ภาพ วิถีชีวิต วัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถ่ิน รวมทั้งเกิดผู้นา แกนนาใหม่ และ จติ อาสาผสู้ งู อายุเพมิ่ ขึ้น ๘. ผลกระทบท่เี กดิ ขนึ้ ผลกระทบ ๕ มิติโครงสร้างพ้ืนฐานของชุมชน ๑)ด้านสังคม มีความสัมพันธ์ที่ดีกับคนวัยเดียวกัน และ คนต่างวัยได้รับการยอมรับในฐานะสมาชิกของกลุ่ม ๒) ด้านเศรษฐกิจ มีการฝึกทักษะอาชีพสาหรับผู้สูงอายุ ช่วยให้เพ่ิมรายได้ นาใช้ในครอบครัว ๓ )ด้านการจัดการส่ิงแวดล้อม บูรณาการการจัดการขยะในหลักสูตร การเรียนรู้ เช่น การคัดแยกขยะ สิ่งประดิษฐ์จากขยะรีไซเคิล ๔) ด้านสุขภาพ ผู้สูงอายุสามารถดูแลตนเอง และถ่ายทอดใหเ้ พอื่ น เพ่ือนบา้ นได้ 108 ๙๕

ภาพที่ ๒.๒.๑๙ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลหวั ดง 109

สูงวยั สรา้ งเมอื ง...ปฏบิ ัติการ ๕อ. ๕ก. Key actors องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบลหวั ดง งานเด่น รวมกลมุ่ ออกกาลงั กายด้วยราวง พืน้ ท่ี องคก์ ารบริหารสว่ นตาบลหัวดง อาเภอเมือง จงั หวัดพจิ ติ ร วทิ ยากร นายนเรศร์ อินทโชติ ตาแหน่งผู้ชว่ ยนกั จดั กรงานทวั่ ไป เบอร์โทร ๐๙๔-๗๒๐๘๑๕๕ [email protected] ๑. ที่มาหรือฐานคิดของการดาเนนิ งาน ตาบลหัวดงมพี ้ืนท่ีทีร่ ับผดิ ชอบ จานวน ๖ หมู่บ้าน ประชากร ๓,๓๔๒ คน จานวน ๑,๐๘๑ ครัวเรือน จาก ข้อมูลตาบล TCNAP พบอัตราป่วยสูงที่สุดคือ โรคความดันโลหิตสูง ๖๗.๖ ต่อพันประชากร รองลงมาคือ โรคเบาหวาน ๓๗.๓ ต่อพันประชากร ซึ่งสอดคล้องกับข้อมูลบริการสุขภาพของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ตาบล เหตุปัจจัยของการเจ็บป่วยคือการมีพฤติกรรมเส่ียง มากท่ีสุดคือ การสูบบุหรี่ อันดับ ๑ คือ สูบบุหร่ี เป็นประจา รอ้ ยละ ๖.๕(๑๖๖ คน) รองลงคือดื่มสุราเป็นประจาร้อยละ ๕.๐(๑๒๘ คน) ไม่ได้ตรวจสุขภาพหรือ คดั กรองโรคเปน็ ประจาทุกปรี ้อยละ ๔.๖(๑๑๘ คน) และไมไ่ ด้ออกกาลงั กาย ร้อยละ ๔.๓(๑๑๐ คน) ตามลาดบั ทุนทางสังคมและศักยภาพตาบลหัวดงในการจัดการสถานการณ์ด้านสุขภาพดังกล่าว ได้แก่ กลุ่มออกกาลัง กายหลายกลุ่ม หลายแบบให้คนเข้าถึงและสนใจออกกาลังกาย รพ.สต. กลุ่มอสม. ซ่ึงบริการตรวจคัดกรอง ตรวจรักษาโรคเรื้อรัง กองทุนสุขภาพสนับสนุนงบประมาณดาเนินกิจกรรมท่ีสร้างผลกระทบสุขภาพ กลุ่ม ผู้สงู อายุครอบคลุมทุกหมู่บา้ น ในปี พ.ศ. ๒๕๕๖ ได้เพ่ิมจานวนกลุ่มออกกาลังกาย คือ กลุ่มราวงย้อนยุค ซึ่ง ประยุกต์ท่าออกกาลังจากแอโรบิค แต่ออกแบบให้ผู้สูงอายุทาได้ ไม่หนักเกินไป เพิ่มแรงจูงใจ สร้างความ สนุกสนาน กลุ่มผู้สูงอายุได้เรียนรู้กระบวนท่าราวง ต่อมาต้ังชื่อกลุ่มว่า ราวง ๓ ส.(สุขภาพ สนุก สามัคคี) และได้ร่วมแลกเปลี่ยนเรยี นรูท้ อี่ าเภอตะพานหิน จังหวัดพิจิตร สรปุ กระบวนท่าราพื้นฐานของกลุ่ม ๒๒ ท่ารา นามาเผยแพร่ ขยายกล่มุ ขยายสมาชกิ จนแกนนามีความเชี่ยวชาญ และเพ่ิมจานวนครอบคลุมทุกหมู่บ้านใน ตาบลหัวดง จนเปน็ พื้นท่เี รยี นรู้ แลกเปล่ยี นทกั ษะ เทคนิคการราวงเพ่ือสขุ ภาพในระดบั จังหวัด และเขต ๒. กลมุ่ ประชากรเปา้ หมาย ๒.๑ ผู้สงู อายุทั้งหมด ๕๗๒ คน คิดเปน็ รอ้ ยละ ๑๖.๖๐ ของจานวนประชากรทัง้ หมด ๒.๒ ประชาชนทว่ั ไปท่ีสนใน ๓. ผลทตี่ ้องการใหเ้ กดิ ขน้ึ ในพื้นที่มีรปู แบบการออกกาลังกายสาหรับกลุ่มสูงวัย พัฒนาเป็นกลุ่มต้นแบบ สามารถเพิ่มจานวนทาง สงั คม ท่เี ปน็ กลมุ่ ส่งเสรมิ สุขภาพ และสรา้ งผลกระทบได้หลายมติ ิ เชน่ เศรษฐกิจ สขุ ภาพ สังคม เปน็ ตน้ ๔. ขอ้ มูลและเครือ่ งมือในการดาเนนิ งาน ๔.๑ เรยี นร้จู ากต้นแบบ เป็นเครื่องมือนามาประยุกต์ และต่อยอด ได้แก่ แกนนา ผู้นา คนต้นแบบ ราวง ยอ้ นยคุ ๔.๒ การสนบั สนุนของ หนว่ ยงาน องค์กรทั้งภาครัฐ และเอกชน ๒ ส่วน ได้แก่ ๒) งบประมาณ พ้ืนที่ทา กจิ กรรม(ซ้อม แสดง) เช่นสานักงานพัฒนานาสังคมและความม่ันคงของมนุษย์จังหวัดพิจิตร สานักงานการ ทอ่ งเทย่ี วและกฬี าจังหวัดพิจติ ร สานักงานวฒั นธรรมจังหวัดพิจิตร ธนาคารออมสิน ธนาคาร ธกส. บริษัท ทซี มี ัยซีน บริษัทโตโยต้าทหี่ นุนเสริมและสนับสนุนกจิ กรรมอย่างตอ่ เน่ือง ๒) การสนับสนนุ แผนงาน โครงการ จากกองทุนสุขภาพในการดูแลผ้สู ูงอายุท่ี เจบ็ ปว่ ยพกิ าร ตดิ บ้าน ตดิ เตียง ๕. รูปธรรมงาน มีรปู ธรรมงาน ๓ ส่วน ได้แก่ การรวมกลุ่มออกกาลงั กายดว้ ย ๒๒ ท่าพ้นื ฐานราวงยอ้ นยุค การมีส่วนรว่ ม จัดแสดงตามงานวันสาคัญ บุญประเพณี และ การแลกเปล่ียนเรียนรู้ในพื้นที่ และข้ามพ้ืนท่ีทั้งในระดับ จังหวดั เขต ภาค 110 ๙๗

สูงวัยสรา้ งเมอื ง...ปฏบิ ัติการ ๕อ. ๕ก. ๖. วิธีการดาเนนิ งาน รวมกลุม่ ออกกาลังกายด้วย ๒๒ ทา่ พ้นื ฐานราวงย้อนยุค การดาเนินกจิ กรรมจดั ใหฝ้ ึกและออกกาลังกาย ด้วยราวงย้อนยุคในการจัดโรงเรียนผู้สูงอายุทุกวันจันทร์ที่อบต.หัวดง และเรียนรู้ เป็นกลุ่มรายหมู่บ้านตาม ความสนใจของสมาชิก รวมตัวกันจัดแสดงตามงานวันสาคัญ บุญประเพณี วันสาคัญ จะจัดให้ราวงย้อนยุคเป็นการแสดงที่ให้ ทุกคนทส่ี นใจเข้ารว่ มได้ตลอดเวลา สนับสนุนให้แกนนาเป็นตัวแทนแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในพื้นที่ และข้ามพื้นท่ี ด้วยท่าราจากตาบลต้นแบบ และการประยุกต์ใช้ การสอนแลกเปลี่ยนทักษะ เทคนิค ท่าราในระดับภาค เป็นตัวแทนระดับอาเภอเข้าร่วม กิจกรรมสาคัญ ๗. ผลทเ่ี กดิ ข้นึ (ผลผลิต ผลลัพธ)์ ผู้สงู อายุและผ้สู นใจเข้ารว่ มเป็นสมาชกิ และสามารถใชท้ ่าราวงได้ครบทกุ ท่า เปน็ ตน้ แบบ และสอนเพื่อน ได้ จานวน ๖๐ คน มีพ้ืนทีอ่ อกกาลังกายสาหรบั ผ้สู ูงอายแุ ละกลมุ่ วยั อนื่ ท่สี นใจ บูรณาการหน่วยงานทั้งในและนอกสถานท่ีให้เกิดการมีส่วนร่วมในการหนุนเสริมกิจกรรม เกิดการ แลกเปล่ยี นใน นอกพ้นื ที่ ต่อยอดเทคนิค วิธี ขยายกลุ่ม/สมาชิก ๘. ผลกระทบที่เกดิ ขนึ้ ผลกระทบต่อ ๕ มิติโครงสร้างพื้นฐานของชุมชน ได้แก่ ๑) ด้านสังคม เกิดการรวมกลุ่มของชุมชนท่ี หลากหลายวัย เรียนรู้ข้ามวัย ข้ามรุ่น สร้างสัมพันธภาพท่ีดี ๒) ด้านสุขภาพ เพิ่มจานวนกลุ่มออกกาลังกาย สร้างแรงจูงใจ และทางเลือกในการปรับพฤติกรรมด้านสุขภาพ ๓) ด้านเศรษฐกิจ ผู้เข้าร่วมมีประสบการณ์ ชานาญ สามารถถ่ายทอด จัดแสดง สามารถเพม่ิ รายได้ ให้สมาชกิ ได้ ๙๘ 111

ภาพ1ท1่ี ๒2.๒.๒๐ ชมรมผู้สงู อายุ

สงู วยั สรา้ งเมือง...ปฏบิ ตั ิการ ๕อ. ๕ก. Key actors ชมรมผู้สูงอายุ งานเดน่ เด็กและเยาวชนร่วมเรียนรู้กับผ้สู ูงอายุ พ้ืนที่ เทศบาลตาบลพุเตย อาเภอวิเชยี รบรุ ี จังหวดั เพชรบรู ณ์ วิทยากร นายผา เหล่าเขตกจิ ตาแหน่งครใู หญโ่ รงเรียนสรา้ งสขุ ผู้สงู อายุ เบอร์โทร ๐๙๑-๐๓๘๒๑๘๕ ๑. ทีม่ าหรอื ฐานคดิ ของการดาเนินงาน สถานการณผ์ สู้ ูงอายใุ นเขตพน้ื ท่ที ต.พเุ ตย พบวา่ มีผสู้ งู อายุ ๑,๒๑๒ (๑๖.๑๒%) คน ครัวเรือนมีผู้สูงอายุ อาศยั ๑๐๖๔ (๕๔.๒๐%) ครัวเรือน สามารถไป มาช่วยตัวเองได้ ๑,๑๖๙(๙๖.๔๕%) คน รับเบ้ียยังชีพ ๑,๑๑๕ (๙๒.๐๐%) เกอื บคร่ึงมสี ภาพการอยู่อาศัยแบบอยู่คนเดียว และผู้สูงอายุอยู่ด้วยกัน ซ่ึงต้องช่วยตัวเองหรือมี ลกู หลานชว่ ยเหลอื บา้ ง แตไ่ ม่ไดช้ ว่ ยเหลอื ทกุ วนั มีความเสี่ยงบุหรี่ ด่ืมสุราประจา ๒๕๒(๒๐.๗๙%)คน และมี โรคเร้อื รงั ความดนั โลหติ สูง เบาหวาน ๘๙๗(๗๙.๐๑%)คน กจิ กรรมทส่ี นับสนุนให้ผู้สูงอายุเข้าร่วม เพื่อชะลอ การเจบ็ ป่วย มโี อกาสแลกเปล่ียนเรยี นรู้ดา้ นสุขภาพ สังคม เศรษฐกิจ สร้างกลไกท่ีให้การดูแลช่วยเหลือผู้สูง วยั ตามปัญหาและความต้องการจึงมีความจาเป็นและต้องดาเนินการอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง กลุ่มสร้างสุขสูงวัย หรือโรงเรียนสร้างสุขผู้สูงอายุเทศบาลตาบลพุเตย จัดต้ังขึ้นโดยผู้สูงอายุเทศบาล ตาบลพเุ ตย เดิมมกี ารดาเนนิ กจิ กรรม จนสรา้ งผลงานทีก่ ระทบต่อผู้สูงอายุมาอย่างต่อเนื่อง เทศบาลตาบล พุเตย ซ่ึงเป็นตาบลต้นแบบการพัฒนางานท่ีเป็นความร่วมมือกับศูนย์พัฒนาสังคม หน่วยท่ี ๓๘ จังหวัด เพชรบรู ณ์ มีเป้าหมายพัฒนางานท่ีเกี่ยวข้องกับการดูแลและให้ความสาคัญกับผู้สูงอายุทุกภาวะสุขภาพ จึง ร่วมกนั จัดตง้ั กลุ่มสร้างสุข สูงวัยข้ึนเร่ิมดาเนินการเม่ือปี พ.ศ.๒๕๕๖ และเร่ิมจัดการกิจกรรมในรูปแบบการ เรียนการสอนสาหรับผู้สูงอายุที่สนใจทุกวันเสาร์ ต่อมากลุ่มสร้างสุข สูงวัย ได้รับการรับรองเป็นองค์กร สาธารณประโยชน์ ในนามโรงเรียนสร้างสุขผู้สูงอายุเทศบาลตาบลพุเตย จากคณะกรรมการส่งเสริมการจัด สวัสดิการสังคม โดยมีเทศบาลตาบลพุเตย หน่วยบริการสุขภาพในพื้นท่ีร่วมเป็นผู้ประสาน สนับสนุน ร่วม ออกแบบกิจกรรม การเรยี น การสอน และแลกเปล่ียนเรียนรู้สาหรับผู้สูงอายุ โดยเปิดรับผู้สูงอายุท่ีสนใจเข้า เรยี นรู้ไดต้ ลอดเวลา และขยายไปยังกลุ่มเตรียมก่อนเข้าวัยสูงอายุ ซึ่งนอกจากการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในกลุ่ม ผู้สูงอายุด้วยกันแล้วยังมีกิจกรรมร่วมกับเด็กและเยาวชน กลุ่มอาสาสมัคร กลุ่มอาชีพ หน่วยงานใน พื้นที่ และองคก์ รทท่ี างานเก่ยี วข้องกับผู้สูงอายนุ อกพื้นทอ่ี กี ดว้ ย ๒. กลมุ่ ประชากรเป้าหมาย ๒.๑ กลุ่มเตรียมเขา้ สวู่ ัยสงู อายุ ๑,๑๐๐ (๑๔.๖๓%)คนของประชากรทั้งหมด ๒.๒ ผู้สูงอายุท่ไี ปมาได้ ๑,๑๖๙ คน ๒.๓ ผู้สูงอายุทเี่ ป็นแกนนา ผู้นา ผสู้ อนในโรงเรยี นผสู้ งู อายุ จานวน ๑๕ คน ๒.๔ อาสาสมัครดูแลผสู้ งู อายุ (อผส.) ๔๕ คน ๓. ผลทีต่ ้องการใหเ้ กิดข้นึ เทศบาลตาบลพุเตย และชมรมผู้สูงอายุมีเป้าหมายให้มีพื้นที่จัดกิจกรรมสาหรับผู้สูงอายุที่ไปมาได้ ฝึก ทักษะการดูแลสุขภาพ ทักษะอาชีพ ทักษะอ่ืนเพ่ือให้ผู้สูงอายุมีกิจกรรมทางสังคมที่ดี เช่น การส่ือสาร การ สันทนาการ ดนตรีบาบดั ธรรมะบาบดั เป็นต้น รวมถึงการมีสวสั ดิการ เกิด ป่วย ตาย และการดูแลช่วยเหลือ กันเอง คนทกุ ข์ยาก ลาบาก ดอ้ ยโอกาสได้รบั การดูแลเท่าเทียมกัน ๔. ข้อมูลและเคร่อื งมือในการดาเนนิ งาน ข้อมูลและเครอื่ งมอื ท่ีนาใชเ้ ก่ียวกบั การดาเนนิ งานของกล่มุ สร้างสุขสูงวยั ไดแ้ ก่ ๔.๑ ขอ้ มูลความเชี่ยวชาญ ศกั ยภาพผู้นา แกนนาผูส้ งู อายุ จานวน ๑๕ คน ๑๐๐ 113

สงู วัยสร้างเมอื ง...ปฏบิ ัตกิ าร ๕อ. ๕ก. ๔.๒ ขอ้ มลู ภาวะสุขภาพแบ่งตามความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจาวัน ข้อมูลการเจ็บป่วย ความ เสีย่ งจากหนว่ ยบรกิ ารสุขภาพ และฐานข้อมลู ตาบล TCNAP ๔.๓ หลักสูตรการเรียนร้ใู นโรงเรยี นสร้างสุข สงู วัย รวมถึงสอื่ วัสดุ ประกอบการจัดการเรียนการสอนใน หลกั สตู ร ๕. รูปธรรมงาน งานเด่นของการสร้างสุข สูงวัยคือได้เรียนรู้ข้ามวัย ให้เด็กกับผู้สูงอายุมีโอกาสทากิจกรรมร่วมกัน ได้แก่ ค่ายสามวัย ค่ายสูงวัย จิตอาสาสาธารณะ การจัดงานบุญประเพณี นอกจากนั้นยังมี กิจกรรมการเรียนการ สอนตามหลกั สูตร และกองทนุ เพอ่ื นเยีย่ ม ดูแลสุขภาพช่วยเหลอื เมอื่ เจ็บป่วยของสมาชกิ ในโรงเรยี น ๖. วธิ กี ารดาเนนิ งาน ในการดาเนินงานของกลุ่มสร้างสุข สูงวัยมีกลไกการจัดการเรียนรู้หลักคือการเรียนรู้ข้ามวัย ผ่าน กจิ กรรมของโรงเรยี นผสู้ งู อายุท่ีมสี มาชิกจากสภาเด็กแลเยาวชนเขา้ ร่วม เช่น การจดั ค่ายผสู้ ูงอายุ ค่ายสามวัย การเป็นจิตอาสาสาธารณะ ดูแลความสะอาด ปรับปรุงภมู ิทศั น์ของโรงเรียน วัด สวนสาธารณะ การฝึกทักษะ อาชีพ ได้แก่ กลุ่มอาชีพ กลุ่มทาขนมหวาน กลุ่มออกกาลังกาย ฝึกทักษะและแลกเปลี่ยนเทคนิควิธี การจัด กิจกรรมในวันสาคญั งานบุญประเพณี จัดกิจกรรมการเรียนการสอนตามหลักสูตรโรงเรียนผู้สูงอายุ ทุกวันเสาร์ เวลา ๐๘.๓๐ –๑๔.๓๐ น. ที่ สวนสาธารณะหนองปอ ตาบลพเุ ตย ผ่านกลไกการจดั การของ แต่งตง้ั คณะกรรมการโรงเรียนสร้างสุข สูงวัย ประกอบด้วย ครูใหญ่ ผู้ช่วย เลขา คณะกรรมการฝ่ายต่างๆ มาจากการแต่งต้ัง และอาสาสมัคร จัดทา แผนการสอน และประสานวิทยากร โดยจัดทาแผนรายสัปดาห์ รายเดือน หมุนเวียนกันไป ดังนี้ ๑) วิชาการ ดูแลสุขภาพ เช่น การออกกาลังกาย(เปตอง ราไม้พอง) การดูแลสุขภาพตนเอง ตรวจสุขภาพเบ้ืองต้นการ ประเมิน ความเครียด การสวดมนต์ นั่งสมาธิเป็นต้น ๒) วิชาการฝึกทักษะอาชีพท่ีเป็นภูมิปัญญา เช่น จัก สาน ขนมไทย แปรรปู อาหาร พานบายศรีฯ เปน็ ต้น จัดต้ังกองทนุ เพอ่ื นชว่ ยเพื่อน สาหรับเย่ียมเพื่อนนกั เรียนท่ีปว่ ยมาร่วมกจิ กรรมไม่ได้ ดาเนินการโดยแกน นา ผ้นู า และครู และ ระดมทนุ สมาชิกทีส่ นใจเยี่ยมปว่ ย ร่วมงานศพเม่อื เสยี ชวี ติ ๗. ผลทีเ่ กิดข้ึน (ผลผลิต ผลลพั ธ์) ๗.๑ มีผู้สูงอายุเข้าร่วมเรียนรู้ในหลักสูตรจานวน ๑๔๐ คน มีศักยภาพในการประเมิน และดูแลตนเอง ด้านสุขภาพ มที ักษะการทาขนม การจกั สาน สามารถต่อยอดได้ถ้าต้องการ ๗.๒ แกนนาผู้สูงอายุ ๑๕ คน ร่วมกับผู้นาสภาเด็กและเยาวชน ๒๑ คนร่วมงานแผน ออกแบบการ ดาเนนิ งานรว่ มกนั เชน่ การทากจิ กรรมจิตอาสา จดั คา่ ยสงู วยั เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ขา้ มรุ่น ข้ามวัย ๗.๓ มีกองทนุ ในการดแู ลกนั เมื่อเจบ็ ป่วย เม่ือเสยี ชีวิต แต่บรกิ ารเฉพาะสมาชิกท่อี ยใู่ นโรงเรยี นสงู อายุ ๘. ผลกระทบทเี่ กดิ ข้นึ มีผลกระทบต่อมิติโครงสร้างพื้นฐานของชุมชนท้ัง ๕ ด้าน ได้แก่ ๑) ด้านสังคม มีการรวมกลุ่มกันทา กิจกรรมทางสังคมของผู้สูงอายุ เช่น จิตอาสาเพื่อนดูแลเพ่ือน อาสาดูแลปรับปรุงพื้นที่สาธารณะ ๒) ด้าน สุขภาพ ผู้ท่ีเข้าร่วมกิจกรรมในโรงเรียนได้รับการดูแลและตรวจสุขภาพอย่างต่อเนื่อง รวมถึงมีทักษะในการ ดูแลตนเองและแนะนาคนอ่ืนได้ ๓) ดา้ นเศรษฐกจิ มกี ลุ่มอาชพี ผู้สูงอายุเกิดขน้ึ และสร้างรายไดแ้ กผ่ สู้ ูงอายุ ๔) ด้านสภาพแวดล้อม มีการปรับสภาพแวดล้อมและท่ีอยู่อาศัยแก่ผู้สูงอายุให้มีความปลอดภัยในชีวิตและ ทรพั ย์สิน 114 ๑๐๑

สรุปบทเรียน ที่แสดงเน้ือหาประเดน็ ชมุ ชนทอ้ งถนิ่ ... ไมท่ อดทง้ิ กันŽ 115

ภาพ1ท1ี่ ๓6.๑ ภาพรวมนวตั กรรมหรืองานเดน่ ประเดน็ “ชุมชนทอ้ งถิ่น...ไมท่ อดท้งิ กนั ”

ภาพที่ ๓.๒ ภาพรวมสดุ ยอดผนู้ ำ� ชมุ ชนจากกลมุ่ หรอื องค์กรท่ีขบั เคลอ่ื นงาน ประเดน็ “ชุมชนท้องถน่ิ ...ไม่ทอดท้งิ กนั ” 117

ภาพ1ท1ี่ ๓8.๒.๑ องคก์ ารบรหิ ารส่วนตำ� บลวงั กรด

ชุมชนท้องถิน่ ...ไม่ทอดทิง้ กนั  Key actors องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบลวงั กรด งานเด่น สภาเด็กและเยาวชน อบต.วังกรด ดแู ลคนพิการ พน้ื ที่ องค์การบริหารสว่ นตาบลวงั กรด ตาบลบางมลู นาก จังหวดั พิจติ ร วิทยากร นางวิภา สายทอง ตาแหนง่ ครศู พด.อบต.วงั กรด เบอร์โทรศพั ท์ ๐๙๑-๘๕๔๘๓๙๖ ๑. ทม่ี าแนวคดิ ตาบลวังกรดมีทั้งหมด ๖ หมู่บ้าน มีประชากรทั้งหมด ๒,๔๕๖ คน มีผู้พิการ จานวน ๖ ราย ได้ข้ึนในปี พ.ศ. ๒๕๖๐ มีผู้พิการท่ีขาดผู้ดูแลและไม่มีอาชีพ ไม่มีรายได้ ต้องการช่วยเหลือดูแลสภาเด็กและเยาวชน ใน พืน้ ที่ตาบลวงั กรด สภาเดก็ และเยาวชนใหค้ วามสาคัญกบั สถานการณ์ผพู้ ิการทก่ี ล่าวมา จงึ สารวจปัญหาและ ความต้องการของผ้พู กิ าร คนยากจน ผ็ท่ีต้องการความช่วยเหลือเพื่อประสานให้การดูแลช่วยเหลือ เช่น การ เย่ียมบา้ นช่วยฟื้นฟูสภาพ บริหารข้อ กล้ามเน้ือ พาเข้าร่วมกิจกรรมในหมู่บ้าน ตาบล การระดมเพื่อนไปช่วย ปรบั สภาพแวดลอ้ มในบ้าน นอกบ้าน ซ่อมแซมที่อยู่อาศัย และประสานการฝึกทักษะอาชีพให้คนพิการ โดยมี อบต.วงั กรด เป็นหน่วยงานสนับสนุน ประสานงบประมาณ ทรัพยากร ส่ิงของสนับสนุนกิจกรรมบริการ และ หนว่ ยงานพมจ. สนับสนุนงบประมาณการตั้งกลุ่มฝึกอาชีพสาหรับคนพิการ และครอบครัว และแกนนาสภา เดก็ และเยาวชนซ่ึงเป็นอาสาสมัครท่ีให้การดูแล เช่น ฝึกการร้อยมาลัย ทาขนม เพ่ือนาใช้เพ่ือประกอบอาชีพ เสริม เพมิ่ รายได้ ๒. กลมุ่ เปา้ หมาย ๒.๑ แกนนาสภาเดก็ และเยาวชนจานวน ๒๑ คน และสมาชกิ กล่มุ เยาวชน ๑๐-๒๕ ปจี านวน ๒๙๐ คน ๒.๒ คนพกิ าร ๖ คน ๓. ผลทตี่ ้องการให้เกดิ แกนนากลุ่มสภาเด็กและเยาวชน มีส่วนร่วมในการดูแลช่วยเหลือคนพิการ เพิ่มคุณภาพชีวิตคนพิการ และครอบครวั และเสรมิ ภาวะผนู้ า การอาสาใหก้ ับกล่มุ วยั เด็ก และเยาวชน ๔. ขอ้ มลู เครือ่ งมอื ๔.๑ ขอ้ มูลคนพิการ ภาวะสุขภาพ ปัญหา และความต้องการด้านเศรษฐกิจ สังคม จากฐานข้อมูลตาบล TCNAP ๔.๒ ข้อมลู ทุนทางสังคมและศกั ยภาพของพื้นท่ี ท่ีมีงานท่ีสร้างผลกระทบตรง และอ้อมกับคนพิการ คน ด้อยโอกาส คนยากจน จากฐานข้อมลู กองสวสั ดิการสงั คมอบต. ฐปฐ. เป็นตน้ ๕. รูปธรรมในการดาเนนิ งาน รูปธรรมงาน กิจกรรมของสภาเด็กและเยาวชนในการดูแลคนพิการ ประกอบด้วย ๒ งานหลัก ได้แก่ ๑) การดูแลสุขภาพคนพิการท่ีบ้าน และ ๒) การประสานหน่วยงาน สนับสนุนการฝึกทักษะอาชีพเสริม สาหรับคนพกิ าร คนยากจน คนด้อยโอกาส และครอบครวั ๖. วิธดี าเนินการ การดูแลสุขภาพคนพิการท่ีบ้าน มีงาน กิจกรรมบริการของแกนนาสภาเด็กและเยาวชน ดังน้ี ๑) การ ฟืน้ ฟูสภาพ เช่น ฝึกทักษะการฟ้ืนฟูให้ผู้ดูแล เช่นการบริหารข้อและกล้ามเน้ือ มัดเล็ก มัดใหญ่ ฝึกสมอง ฝึก การเคลื่อนไหว เป็นต้น ๒) สนับสนุนให้มีการรวมกลุ่มคนพิการทาอาสา เช่น อาสาสมัครทากิจกรรมเพื่อ สาธารณะ เชน่ การเก็บขยะ การแยกขยะ การชว่ ยทาความสะอาดในท่ีสาธารณะตามสมควร เป็นต้น ๓) การ ดูแลท่ีบ้าน เช่น ติดตามเย่ียมบ้าน การดูแลสุขอนามัย กิจวัตรประจาวัน ตัดผม ตัดเล็บ ดูแลความสะอาด ภายในและภายนอกบ้าน การประเมินภาวะฉุกเฉิน และประสานต่อตามแนวทาง และสนับสนุนให้บุตร ครอบครัวให้การดูแล ช่วยเหลือ เช่นออกกาลังกาย บริหารข้อ จัดรอก ราวช่วยเดิน ๒) การประสาน หนว่ ยงาน เชน่ อบต.วงั กรด หน่วยงานพมจ. สนับสนุนงบประมาณการฝึกทักษะอาชพี เสรมิ สาหรับคนพิการ ๑๐๕ 119

ชุมชนทอ้ งถนิ่ ...ไม่ทอดท้งิ กนั  คนยากจน คนด้อยโอกาส และครอบครัว เช่น การทาน้ายาล้างจาน ร้อยมาลัย ทาขนม เป็นต้น และทุน สาหรับการลงทนุ รวมกลุ่ม ๗. ผลทีเ่ กดิ ขน้ึ แกนนาเด็กและเยาวชน ๘-๑๐ คนเยาวชนมสี ่วนรว่ มในการใหค้ วามชว่ ยเหลือดูแลผพู้ ิการ คนด้อยโอกาส คนยากจนในพ้นื ที่ มีจติ ใจท่ีให้ความช่วยเหลือดูแลผู้อื่น ช่วยให้เด็กและเยาวชนในเวลาว่างให้เกิดประโยชน์ไม่ ไปยุ่งเก่ียวกับเคร่อื งดื่มแอลกอฮอล์และยาเสพติด มีทักษะะผู้นา การอาสาช่วยเหลือผู้ด้อยโอกาส และชุมชน คนพิการ และครอบครัว ๖ ครอบครัว ผู้สูงอยุติดเตียง ติดบ้าน ๔ คนได้รับการดูแล ช่วยเหลือ เพ่ิมคุณภาพ ชีวติ และอย่ใู นสงั คมอยา่ งมีศักด์ิศรี ๘. ผลกระทบท่เี กดิ ขึน้ ผลกระทบ ๕ มิติ โครงสร้างพืน้ ฐานชุมชน ได้แก่ ๑)ด้านสังคม เกิดกลุ่มท่ีให้การดูแลช่วยเหลือกัน เด็ก และเยาวชนมีงาน กิจกรรมร่วมกันเกิดความสัมพันธ์ที่ดี ลดพฤติกรรมท่ีไม่เหมาะสม ๒) ด้านเศรษฐกิจ ครอบครวั คนพิการได้รับการสนับสนุนด้านเศรษฐกจิ ครัวเรอื น เสรมิ ทกั ษะอาชพี เพิม่ รายได้ครัวเรือน ๓) ด้าน สุขภาพ เพ่ิมทักษะการดูแลสุขภาพสาหรับคนพิการและครอบครัว ๔) ด้านสภาวะแวดล้อม มีการปรับ สภาพแวดลอ้ มทีเ่ อ้สื าหรบั คนพกิ าร ท้ังการจัดบ้าน ในบ้าน การดูแลสภาพแวดลอ้ มในท่ีสาธารณะ 120 ๑๐๖

ภาพที่ ๓.๒.๒ ชมรมคนพิการตำ� บลตากตก 121

ชมุ ชนทอ้ งถน่ิ ...ไมท่ อดทงิ้ กัน Key actors ชมรมคนพิการตาบลตากตก เรอื่ งเดน่ ดแู ลคนพกิ ารครอบคลมุ ทุกมติ ิ พืน้ ที่ องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลตากตก อาเภอบา้ นตาก จงั หวดั ตาก วิทยากร นายเฉย คาภโิ ล ตาแหน่งคณะทางานชมรมคนพกิ ารตาบลตากตก เบอร์โทรศัพท์ ๐๕๕-๘๙๘๕๘๘ ๑. ทม่ี าหรือฐานคิดของการดาเนินงาน องคก์ ารบริหารสว่ นตาบลตากตกเป็นองคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถน่ิ ทม่ี เี ขตรบั ผดิ ชอบทั้งหมด ๑๑ หมบู่ ้าน พ้ืนทรี่ ับผดิ ชอบ ๖๗.๕๖๕ ตารางกิโลเมตร ประชากรท้ังส้ิน ๒,๙๙๑ คน ผู้พิการในความรับผิดชอบขององค์กร ปกครองส่วนทอ้ งถิ่น ๑๑๓(๓.๗๓%) คนรบั เบย้ี ยงั ชีพทงั้ หมด แม้วา่ องค์การบริหารสว่ นตาบลตากตก อาเภอ บ้านตาก จงั หวดั ตาก จะมีความพร้อมในระดับหน่ึง ในการดาเนินงานสวัสดิการสังคมด้านเบ้ียยังชีพผู้พิการ แต่ในสภาพความเป็นจริง พบว่า องค์การบริหารส่วนตาบลตากตก ยังคงมีปัญหาในการดาเนินงานด้าน สวัสดิการผู้พิการ ท้ังน้ีเนื่องจากความต้องการของผู้พิการมีความต้องการที่ ่แตกต่างกัน ซ่ึงองค์การบริหาร ส่วนตาบลตากตกได้ตระหนักและให้ความสาคัญด้านสวัสดิการผู้พิการ รายได้ขององค์กรปกครองส่วน ท้องถ่นิ จานวนบคุ ลากร ความรู้ความรคู้ วามเขา้ ใจของบุคลากร เป็นต้น แต่การดาเนินงานส่วนใหญ่ยังคงให้ ความสาคัญกับการบริหารการเงินมากกวา่ ตัวผู้พกิ าร องค์การบริหารสว่ นตาบลตากตก ได้ตระหนกั ถงึ ความสาคญั ดงั กลา่ ว เปน็ นโยบายสาคัญต่อการจัดการ ในการพัฒนาชีวิตของประชาชนในพื้นท่ีตาบลตากตก คือการพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการใน เพ่ือปรับปรุง วิธีการในการส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการให้มีความเหมาะสมย่ิงข้ึน โดยมีการจัดต้ังชมรมคน พกิ ารข้ึน ในวนั ที่ ๘ สงิ หาคม พ.ศ. ๒๕๕๕ ขณะน้ันมสี มาชิกที่เปน็ คนพกิ ารสมคั รเข้ารว่ มจานวน ๕๐ คน และ มีการรับสมัครสมาชิกทุกปี และปัจจุบันมีสมาชิกชมรมคนพิการตาบลตากตกท้ังหมด ๗๒ คน ซึ่งมีการ บริหารจัดการชมรมในรูปแบบของคณะกรรมการ โดยการกาหนดให้คนพิการมีสิทธิได้รับสิ่งอานวยความ สะดวกอันเป็นสาธารณะและความช่วยเหลืออื่นจากรัฐตลอดจนสวัสดิการและความช่วยเหลืออื่นจากรัฐใน เรอื่ งตา่ งๆ และเพ่อื ให้การค้มุ ครองสิทธิคนพกิ ารเป็นไปอย่างมปี ระสทิ ธิภาพทว่ั ถึงเหมาะสมและเป็นธรรม ๒. กล่มุ ประชากรเปา้ หมาย คนพกิ ารในพน้ื ที่ ๒๒๙ คน และครอบครัว ๓. ผลทีต่ ้องการให้เกดิ ข้ึน มีข้อมูลปัญหาและความต้องการของคนพิการ และให้การดูแลที่ครอบคลุมตอบสนองปัญหาและความ ตอ้ งการ เปดิ พ้นื ทใ่ี ห้คนพิการเขา้ ถึงขอ้ มูล สิทธติ ามกฎหมาย บรกิ ารทงั้ ดา้ นสุขภาพ และสงั คม ๔. ขอ้ มลู และเครอ่ื งมอื ในการดาเนนิ งาน ๔.๑ ข้อมูลคนพิการ ประเภทความพิการ ภาวะสุขภาพ และความสามารถในการช่วยเหลือตัวเอง จาก ฐานขอ้ มลู TCNAP ๔.๒ ข้อมลู การรบั สวัสดิการของรฐั (เบี้ยยงั ชพี ) และขนั้ ตอน แนวทางบริการเพ่ือการขึ้นทะเบียน การรับ สวสั ดิการทีร่ ฐั จัดใหอ้ น่ื ๕. รปู ธรรมงาน ชมรมคนพิการตากตกมีรูปธรรมงานเด่น อย่างน้อย ๓ ส่วน ได้แก่ ๑)การจัดตั้งกลไกบริหารและการ จดั การ ๒) การดแู ลสขุ ภาพทบ่ี า้ น ๓) การจดั สวสั ดกิ ารเพ่ือ กายอุปกรณ์ ป่วย ตาย ๖. วิธกี ารดาเนินงาน การจัดตั้งกลไกบริหารและการจัดการชมรมคนพิการ มีการแต่งต้ังคณะกรรมการซ่ึงมีผู้แทนจาก ๑๑ หมู่บ้าน เป็นท้ังคนพิการ ผู้นาท้องท่ี และได้ประชาสัมพันธ์ให้คนพิการสมัครเป็นสมาชิกชมรม โดยผู้ที่เป็น 122 ๑๐๘

ชมุ ชนทอ้ งถน่ิ ...ไม่ทอดทงิ้ กัน สมาชิกทุกคนต้องสมทบเงินเข้ากองทุนสวัสดิการ ปีละ ๓๖๐ บาท ซึ่งจะทาให้ได้รับสิทธิสวัสดิการเม่ือป่วย ตาย การดูแลสุขภาพที่บ้านดาเนินการโดย กลุ่ม อสม. กลุ่มอาสาเติมรักปันสุข กลุ่มรวมใจเพื่อนพ้องน้องพี่ และแกนนาคนพกิ ารในพืน้ ท่ี ร่วมกับเจ้าหน้าทีร่ พ.สต. ตดิ ตามดแู ลสุขภาพที่บ้าน ประเมินสภาพ ให้การดูแล ช่วยเหลอื กิจวัตรประจาวนั ดแู ลสุขอนามัยส่วนบุคคล สนับสนุนให้ผู้ดูแลสามารถช่วยเหลือ ดูแลคนพิการได้ ตามความจาเป็น เช่น การปรับบา้ น ทีอ่ ย่อู าศยั ราวบนั ได พื้นบา้ น เป็นต้น จัดใหค้ นพกิ ารมีสวสั ดิการช่วยเหลือ ปว่ ย ตาย และประสานกายอปุ กรณ์ช่วย ในรายที่จาเป็น รวมถึงการ สนบั สนุนใหม้ ีอาชพี เสริม เพอ่ื เพิ่มรายไดใ้ นรายทีส่ ามารถทาได้ ๗. ผลที่เกดิ ข้นึ (ผลผลติ ผลลพั ธ์) คนพิการท่ีเป็นสมาชิกได้รับการดูแล ช่วยเหลือ ด้านการประกอบอาชีพ เพิ่มรายได้ จานวน ๓๐ราย เจ็บป่วย ติดเตียงได้รับการดูแลท่ีบ้าน จานวน ๑๕ราย สวัสดิการช่วยเหลือเมื่อป่วย ตาย จานวน ๗๒ (๖๓.๗๒%) มีกลุ่มอาสาสมัครดูแล ช่วยเหลือ เช่น กลุ่มอสม.จานวน ๑๓๐ คนให้การดูแลครัวเรือนสัดส่วน อสม. ๑ คนต่อ ๗ ครัวเรือน อสม. กลุ่มอาสาเติมรักปันสุข กลุ่มรวมใจเพื่อนพ้องน้องพี่ท่ีดูแลช่วยเหลือ สวสั ดกิ าร และคนพิการด้วยกันในพื้นท่ี ซึ่งเป็นผู้เข้าใจปัญหาและความต้องการ ประสาน หน่วยงาน องค์กร ใหก้ ารชว่ ยเหลอื ๘. ผลกระทบท่ีเกดิ ขึน้ ผลกระทบ ๕ มิติโครงสร้างพื้นฐานชุมชน ได้แก่ ด้านสังคม มีคนดูแลช่วยเหลือกันในชุมชน แก้ปัญหา ร่วมกันหาทางออกให้ครอบครัว มีสิทธิสวัสดิการครอบคลุมทุกคน ทุกภาวะสุขภาพอย่างน้อย ๑ สวัสดิการ ด้านเศรษฐกิจ เพิ่มจานวนกลุ่มอาชีพ ครอบครัวมีอาชีพเสริม ด้านสุขภาพ มีกิจกรรมดูแลสุขภาพ ตรวจคัด กรอง แยกระดับปัญหาความต้องการด้านสุขภาพ ทาให้การจัดทาแผนงานโครงการในพื้นที่สอดคล้องและ สามารถแก้ปญั หาไดต้ รงความต้องการด้านสุขภาพ ๑๐๙ 123

ภาพ1ท2่ี ๓4.๒.๓ เทศบาลต�ำบลบางไผ่

ชุมชนทอ้ งถนิ่ ...ไมท่ อดทง้ิ กัน Key actors เทศบาลตาบลบางไผ่ งานเดน่ ทอ้ งถิ่นบรกิ ารครบเครอ่ื ง ทกุ เร่อื งพกิ าร พืน้ ท่ี เทศบาลตาบลบางไผ่ อาเภอบางมลู นาก จงั หวัดพิจติ ร วทิ ยากร นายสถาพร อินทรา ตาแหน่งเจ้าพนกั งานสาธารณสขุ ชมุ ชน เบอรโ์ ทรศัพท์ ๐๘๖ – ๙๒๕๖๘๗๓ ๑. ท่มี าหรอื ฐานความคิดของการดาเนินงาน เทศบาลบางไผ่มีประชากรท้ังส้ิน ๑,๕๕๕ คน ๔๗๖ ครัวเรือน กลุ่มคนพิการจานวน ๕๗ คน ผู้สูงอายุ จานวน ๓๙๒ คน ผู้ปว่ ยโรคเร้ือรงั จานวน ๓๑ คน ปี พ.ศ. ๒๕๕๘ เทศบาลตาบลบางไผ่จดั ตัง้ ชมรมคนพิการขึ้น เพ่ือตอบสนองนโยบายของรัฐ จัดบริการสุขภาพท่ีเป็นพ้ืนฐานของการดาเนินการด้านสาธารณสุขให้กับคน พิการในชุมชน เช่น การบริการดูแลสุขภาพท่ีบ้าน การข้ึนทะเบียนคนพิการและให้ได้รับเบี้ยยังชีพ ให้ ครอบคลุม พบว่ามีลกั ษณะการดาเนินชีวติ ๓ ลกั ษณะ ไดแ้ ก่ (๑)ช่วยเหลือตวั เองได้ มอี าชพี ไมใ่ ช้กายอุปกรณ์ (๒) ใช้กายอุปกรณ์แต่ยังช่วยตัวเองได้ และ (๓) ช่วยตัวเองไม่ได้ ต้องมีคนดูแล เพื่อให้ครอบคลุมการดูแล ทง้ั หมด จงึ ออกแบบการดาเนินการดาเนินงานของศูนย์บริการคนพิการบางไผ่ให้ครอบคลุม บริการท่ีจาเป็น เชน่ การมีระบบใหค้ าปรึกษาคนพิการ และครอบครวั การช่วยเหลือครอบครัว ผูด้ แู ลใหม้ ีอาชีพ รวมถงึ การฝกึ อาชพี ให้คนพกิ าร การจัดตงั้ ศนู ยก์ ายอปุ กรณ์ และประสาน สนบั สนนุ กายอุปกรณท์ จี่ าเป็น เชน่ ไม้เท้า รถเข็น ท่นี อนลม และการประสานงานหรือจัดหาช่องทางให้คนพิการเข้าถึงบริการสุขภาพเหล่าน้ัน กิจกรรมต่างๆมี ความครอบคลุมการส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันโรค การรักษาพยาบาลและการฟ้ืนฟูสภาพ โดยให้มีความ เหมาะสมสอดคลอ้ งกบั ความจาเปน็ ความตอ้ งการของผู้พกิ ารและครอบครวั ในพนื้ ทใี่ ห้มากทส่ี ุด ๒. กลุ่มประชากรเปา้ หมาย ๒.๑ ผพู้ ิการจานวน ๕๗ คน แบง่ เป็นผพู้ กิ ารทางการได้ยนิ /สือ่ ความหมายจานวน ๘ คน ผู้พิการทางการ เคล่ือนไหวหรือร่างกาย จานวน ๓๘ คน และผพู้ กิ ารทางสตปิ ญั ญา/การเรยี นรู้ จานวน ๑๑ คน ๒.๒ ผปู้ ว่ ยโรคเรอ้ื รัง จานวน ๓๑ คน ๒.๓ ครวั เรือนท่มี ีผสู้ งู อายุดูแลเด็ก จานวน ๕๔ คน ๓. ผลทตี่ อ้ งการให้เกิดขน้ึ การสร้างเสริมสุขภาพ การป้องกันและควบคุมโรคและปัจจัยท่ีคุกคามสุขภาพ การรักษาโรค การฟ้ืนฟู สมรรถภาพ การจัดหาอปุ กรณ์เครอื่ งชว่ ยคนพกิ าร สาหรับคนพิการ ๔. ขอ้ มูลและเครื่องมอื ในการดาเนินงาน ๔.๑ ข้อมูลปัญหาและความพิการ การขึ้นทะเบียน การรับสวัสดิการสังคม จากฐานข้อมูลตาบล และ ข้อมูลอปท.จากกองสวัสดิการสังคม ทุนทางสังคม และศักยภาพในการจัดการด้านสวัสดิการ และการดูแล คนพกิ าร จากวิจัยชุมชน ๔.๒ กฏหมาย. พรบ.ท่ีเก่ยี วขอ้ งกบั คนพกิ าร ๔.๓ แนวทางการดูแลคนพกิ ารแตล่ ะประเภท ๕. รปู ธรรมงาน ประกอบด้วย ๑) ขอบเขตบริการตามมาตรฐานศูนย์บริการคนพิการ ได้แก่ บริการทางสังคม สนับสนุน การฝึกอาชีพ การดแู ลสุขภาพ เป็นตน้ และ ๒)การจดั การข้อมูลคนพิการ และการนาใช้ ๖. วธิ ีการดาเนินงาน ชมรมผู้พิการเทศบาลตาบลบางไผ่จัดการข้อมูลที่มีอยู่ในพ้ืนท่ี มาวิเคราะห์ จากการสารวจนาใช้ในการ แยกประเภทและความต้องการของคนพิการ ที่เป็นปัญหาเร่งด่วนหรือปัญหาท่ีต้องแก้ไขระยะยาว การให้ ความสาคัญกับผู้พิการในพื้นท่ีนาไปสู่การส่งเจ้าหน้าที่เข้ารับการอบรมเพื่อพัฒนากระบวนการและวิธีการ ๑๑๑ 125

ชมุ ชนท้องถนิ่ ...ไม่ทอดทงิ้ กนั  ดาเนินงานมาปรบั ใชก้ บั พื้นท่ี การทางานร่วมกบั ภาคเี ครอื ขา่ ยการ การมีสว่ นร่วมขององค์กรในพื้นที่และนอก พื้นท่ีท้ังหน่วยงานภาครัฐ ภาคประชาชน งานสาธารณสุขและงานพัฒนาสังคม หารือร่วมกันในการจัดการ ดูแลผู้พิการในพื้นที่ เช่นการดูแลสุขภาพ การป้องกันโรค การรักษาพยาบาล การฟื้นฟูสมรรถภาพและการ จดั หาอุปกรณ์เครอ่ื งชว่ ยพกิ าร การพฒั นาให้เกดิ การพัฒนาสภาพแวดล้อมท่ีเอ้อื ตอ่ ผูพ้ ิการ ๗. ผลทเี่ กดิ ขนึ้ (ผลผลติ ผลลัพธ์) กิจกรรมท่ีชมรมผู้พิการเทศบาลตาบลบางไผ่ดาเนินการเป็นการส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันโรค การ รกั ษาโรค การฟนื้ ฟูสมรรถภาพร่างกาย และการมอี ปุ กรณ์เครอื่ งชว่ ยคนพิการท่ีใช้ได้เหมาะสมกับความพิการ และได้รบั กายอปุ กรณ์ตามความจาเป็นทกุ คน ๘. ผลกระทบทีเ่ กดิ ขึน้ ต่อ ๕ มติ ิโครงสร้างพื้นฐานของชุมชน (๑) ด้านสังคม จัดให้มีพ้ืนท่ีในชุมชนสาหรับการทากิจกรรมท่ีคน พกิ ารสามารถเข้าร่วมได้ (๒) ด้านสุขภาพ การเสรมิ สร้างความรู้ความเข้าใจในการรกั ษาสุขภาพการออกกาลัง กาย จนสามารถชว่ ยเหลอื ตนเองได้ (๓) ด้านเศรษฐกิจ การไม่เสียค่าใช้จ่ายในการดูแลและไม่เป็นภาระให้กับ ผ้ทู ต่ี ้องทางานท่ีจะต้องออกจากงานมาเพอื่ ดแู ล (๔) ดา้ นสภาวะแวดล้อม การปรับสภาพแวดลอ้ มทเ่ี หมาะสม กับการดาเนนิ ชวี ติ ของผูพ้ กิ ารให้สะดวกและปลอดภัย (๕) ด้านการเมือง การปกครอง การให้ข้อมูลข่าวสารท่ี จาเปน็ เหมาะสมตามประเภทความพกิ ารเพอื่ เปดิ พ้นื ทีใ่ นการแสดงสิทธทิ างการเมือง 126 ๑๑๒

ภาพที่ ๓.๒.๔ ชมรมคนพิการตำ� บลแมป่ ะ 127

ชุมชนท้องถ่นิ ...ไมท่ อดทิง้ กัน Key actors ชมรมคนพกิ ารตาบลแมป่ ะ งานเดน่ คนแม่ปะใสใ่ จ ห่วงใยให้ความสาคัญซ่ึงกนั พนื้ ท่ี องคก์ ารบริหารสว่ นตาบลแมป่ ะ อาเภอแมส่ อด จงั หวดั ตาก วิทยากร นายกติ ิ สบื สนั ตพิ งษ์ ตาแหนง่ เลขาชมรมคนพิการตาบลแมป่ ะ เบอร์โทรศัพท์ ๐๘๙-๐๖๒๔๗๕๗ ๑. ทมี่ าหรอื ฐานคดิ ของการดาเนนิ งาน พื้นทร่ี บั ผิดชอบ อบต.แมป่ ะจานวน ๑๑ หมบู่ า้ น ประชากร ๑๕,๘๗๖ คน ๘,๕๗๑ ครัวเรือน ประกอบด้วย เด็ก ๐ - ๑๔ ปี ๑,๖๒๒ คน วัยทางาน ๑๕ – ๕๙ ปีจานวน ๕,๙๕๕ คน ผู้สูงอายุ ๒,๐๒๐ คน และ ข้อมูลคน พิการ ๔๐๕(๒.๕๕ %) คน เจ็บป่วยติดบ้าน ติดเตียง ๒๒๑(๑.๓๙%)ปัญหาและความต้องการในพ้ืนที่ พบว่า คนพิการในพ้ืนท่ีขาดคนดูแล คนท่ีพอไปมาได้ ขาดอาชีพ ไม่มีรายได้ อบต.แม่ปะ มีเป้าหมายในการพัฒนา นโยบายสาธารณะเร่อื งการดแู ลสุขภาพชมุ ชนโดยชุมชน และภารกิจขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นด้านการ ส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้พิการ จึงจัดงานมหกรรมอบต.แม่ปะพบคนพิการในวันคนพิการแห่งชาติ มีการ รวมตัวกันของคนพิการทากิจกรรมและการเสวนาปัญหาและอุปสรรคในการดารงชีวิตของคนพิการ ทาให้ องค์การบริหารส่วนตาบลแม่ปะได้รับทราบปัญหาและความต้องการที่แท้จริง โดยคนพิการส่วนใหญ่มี ความคิดไปในแนวทางเดยี วกันวา่ คนพกิ ารยงั คงมศี ักยภาพในการทางาน แต่สังคมส่วนใหญ่กลับมองว่าคน พิการเป็นผู้ด้อยประสิทธิภาพ เป็นผู้ด้อยโอกาส จึงคิดแต่จะนาสิ่งของหรือเงินมามอบให้ ซึ่งไม่ตรงกับความ ต้องการท่ีแท้จริง ซ่ึงถ้าหากคนพิการยังรับแต่ของบริจาคต่อไปจะทาให้คนพิการไม่ยอมทางานและตกเป็น ภาระของสงั คมจากเกดิ ความเคยชินกับการรอรับของ องค์การบริหารส่วนตาบลแม่ปะและผู้พิการตาบลแม่ ปะจึงร่วมกันผลักดันในการจัดต้ังชมรมคนพิการตาบลแม่ปะข้ึน เพ่ือบริหารจัดการและช่วยเหลือดูแลคน พิการภายในตาบลแม่ปะให้สามารถสร้างงานสร้างอาชีพ รวมถึงการจัดสวัสดิการให้แก่คนพิการด้วย มีการ ประสานงานภาคีตา่ งๆ เพื่อจดั ทาโครงการทางดา้ นอาชีพตา่ งๆ เกิดขึน้ โดยมุง่ หวังเพ่ือฝึกอาชพี ใหก้ ับคนพกิ าร ทั้งในตาบลและนอกตาบล ท้ังนี้การรวมกลุ่มกันยังทาให้เกิดการดูแลการเข้าถึงสิทธิและสวัสดิการของคน พิการด้วย เนื่องจากการขาดความรู้ด้านกฎหมายของผู้พิการทาให้เสียสิทธิ์ประโยชน์ต่างๆ ต่อมาได้รับการ จัดตั้งเป็นศูนย์บริการคนพิการจังหวัดตาก และยังมีการพัฒนางานดูแลกลุ่มคนพิการข้ึนเพื่อให้ทันโลก ทันสมัย โดยปัจจุบันได้มีการทาวิจัยเชิงลึกของกลุ่มผู้พิการด้วยกันเอง ถึงเร่ืองความต้องการที่แท้จริงและ การตอ้ งการความช่วยเหลือของคนพกิ ารในตาบลแมป่ ะ ๒. กลุ่มประชากรเปา้ หมาย กลุ่มประชากรเป้าหมาย เป็นผู้พิการในตาบลแม่ปะ จานวน ๔๐๕ คน รวมถึงผู้ป่วยติดบ้านติดเตียง จานวน ๒๒๑ คน ๓. ผลทต่ี อ้ งการใหเ้ กดิ ขน้ึ สง่ เสรมิ คณุ ภาพชวี ิตของผพู้ ิการ ผู้ปว่ ยตดิ บ้านติดเตียง ในตาบลแม่ปะให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีข้ึน สามารถ ช่วยเหลือตัวเองได้ ส่งเสริมรายได้สร้างอาชีพท่ีเหมาะสมกับคนพิการ ส่งเสริมสุขภาพกายและสุขภาพจิต ให้กับผ้พู ิการและผู้ปว่ ยตดิ บ้านติดเตียง และสรา้ งจิตอาสาให้กบั คนในชมุ ชน ๔. ขอ้ มลู และเครอ่ื งมือในการดาเนนิ งาน ข้อมูลของชมรมคนพิการมีการดาเนินการจัดเก็บข้อมูลเป็นของตัวชมรมเอง มีการจัดเก็บพิกัดขอ ง ผู้พิการท่ีมีภาวะเสี่ยงเพื่อให้สามารถช่วยเหลือได้รวดเร็วทันเวลา รวมถึงการจัดเก็บข้อมูล พิกัดบ้านของผู้ พกิ ารในตาบลแมป่ ะด้วยระบบ GPS อกี ด้วย 128 ๑๑๔

ชมุ ชนท้องถ่นิ ...ไม่ทอดทิง้ กัน ๕. รูปธรรมงาน ให้การดูแลคนพิการครอบคลุมทุกมิติ ได้แก่ ด้านสังคม เศรษฐกิจ สภาวะแวดล้อม สุขภาพ มีรูปธรรม การจดั การ ๓ ส่วน ดังน้ี ๑) การจัดตัง้ และบริหารจัดการชมรม ๒) การจัดการข้อมูลท่ีครอบคลุม ถูกต้องและ ครบถว้ น ๓) การจดั การกองทนุ เพ่ือสวัสดิการ ช่วยเหลือคนพกิ าร ๖. วิธกี ารดาเนนิ งาน ชมรมคนพิการตาบลแม่ปะมกี ารบริหารจดั การกลุ่มในรูปแบบของคณะกรรมการ มีการรับสมัครสมาชิก โดยต้องเป็นไปตามกฎข้อบังคับของชมรมคนพิการ ซึ่งสมาชิกมีการแบ่งออกเป็น ๒ ประเภท คือ ๑) สมาชิก สามญั ไดแ้ ก่ คนพิการ หรอื ผดู้ แู ลคนพิการในตาบลแมป่ ะ และต้องบรรลุนิติภาวะ ๒) สมาชิกวิสามัญ ได้แก่ผู้ ที่มีความประพฤติเรียบรอ้ ย แต่เป็นคนปกติท่ีมีความสนใจจะเข้าร่วมกิจกรรมกับชมรม สมาชิกจะต้องสมทบ เงนิ เขา้ กองทนุ กองทุนสวัสดิการคนพิการตาบลแม่ปะโดยให้สมาชิกสะสมเงินออมทรัพย์วันละหนึ่งบาท และ ให้นาเงินออมทรพั ยด์ ังกล่าวมาชาระผ่านคณะกรรมการบรหิ ารฯ การดูแลสขุ ภาพคนพกิ าร โดยสมาชิกชมรมได้รวมตัวกันเป็นจิตอาสาในการช่วยเหลือคนพิการ ลงเย่ียม บ้านคนพิการเพื่อฝึกสอนการทากายภาพสาหรับผู้พิการติดเตียง ผู้พิการที่ป่วยติดบ้าน และการสนับสนุน รถเข็นใหก้ ับผู้พิการเพื่อสะดวกในการเดินทาง การส่งเสริมและสนับสนุนคนพิการให้เข้าถึงการใช้สิทธิต่าง ๆ ที่พึงได้รับและการสร้างสวัสดิการให้กับสมาชิกชมรม ดังน้ี ๑) ในกรณีสมาชิกคลอดบุตรจะได้รับเงินค่าทา ขวัญบุตรเปน็ จานวน ๓๐๐ บาทต่อครง้ั ๒) ในกรณีสมาชิกมีการเจ็บป่วยหรือเข้ารับการฟ้ืนฟู ซึ่งการเจ็บป่วย หรอื ฟ้นื ฟูไม่วา่ จะเกดิ จากสาเหตใุ ด สมาชกิ มีสิทธไิ ด้รับเงินจากการเข้ารับการรกั ษาพยาบาลหรือฟื้นฟูน้ัน ครั้ง ละ ๓๐๐ บาท ท้ังสถานพยาบาลของรัฐและเอกชน ถ้ามีกรณีพิเศษคณะกรรมการบริหารกองทุนจะมีการ พิจารณาเป็นรายๆไป ๓) ในกรณีสมาชิกมีความต้องการอุปกรณ์มีสิทธิได้รับอุปกรณ์ตามความจาเป็น ทั้งน้ี ตามทีค่ ณะกรรมการบรหิ ารจะเหน็ สมควร ๔) ในกรณีการเสียชีวิต ทายาทจะได้รับค่าทาศพ ๒,๐๐๐ บาท ๕) ในกรณีบุตรของสมาชิกท่ีกาลังศึกษาอยู่ ในระดับการศึกษาการขั้นพื้นฐาน และระดับอุดมศึกษา หรือระดับ การศึกษาสูงขึ้นไป จะมีสิทธิได้รับเงินทุนการศึกษา ท้ังน้ีตามท่ีคณะกรรมการบริหารจะเห็นสมควร การ ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพ ทางชมรมมีการติดต่อกับหน่วยงานต่างๆ ทั้งภาครัฐและเอกชนเข้ามาส่งเสริมการ สร้างอาชีพให้กับคนพิการ เช่น การทาป้ายไม้ การทากระถางต้นไม้จากเศษไม้ การทางานฝีมือจากเศษวัสดุ เหลอื ใช้ เป็นต้น ๗. ผลทเ่ี กิดขึ้น (ผลผลติ ผลลัพธ)์ มรี ะบบขอ้ มูลผ้พู กิ ารของชมุ ชนและการสารวจความตอ้ งการทแี่ ทจ้ ริงของผู้พิการ และทนั สมัย ครอบคลุม ๔๐๕ คน เขา้ ฝึกทักษะอาชีพ มีรายได้ เขา้ ถงึ สวสั ดิการชมุ ชน จานวน ๑๖๐ คน และมอี งคก์ รทเ่ี ปน็ อิสระ พทิ กั ษส์ ทิ ธิคนพิการตามกฎหมายกาหนด ๘. ผลกระทบท่ีเกิดข้นึ ๑) ด้านสงั คม มกี ลมุ่ ที่ให้การดแู ลช่วยเหลอื กนั มีระบบขอ้ มลู ทม่ี ปี ระสิทธิภาพเข้าถึงบริการสาธารณะได้ ง่าย ๒) ด้านเศรษฐกิจ ส่งเสริมการประกอบอาชีพ เพ่ิมรายได้ มีความม่ันคงในชีวิตจากการจัดการให้มีงาน ดา้ นเศรษฐกจิ ท่ีสรา้ งผลกระทบ ๓) ดา้ นสขุ ภาพ เขา้ ถึงบริการ ลดปญั หาการพ่งึ พาบรกิ าร เนอื่ งการสนับสนนุ ให้พ่ึงตนเอง และจัดการตนเองและครอบครวั ๔) ด้านสภาวะแวดลอ้ ม ชุมชนมีระบบการดูแลผู้ต้องการความ ช่วยเหลอื ด้านสภาวะแวดลอ้ มทค่ี รอบคลมุ และเปน็ ระบบทัง้ ในบ้าน นอกบ้าน อุปกรณ์ช่วยเหลืออ่ืนๆ รวมถึง บริการสาธารณะที่เอ้ือ ๑๑๕ 129

ภาพ1ท3ี่ ๓0.๒.๕ ศนู ย์บรกิ ารคนพกิ ารเทศบาลตำ� บลพเุ ตย

ชุมชนทอ้ งถิ่น...ไม่ทอดท้งิ กนั  Key actors ศนู ยบ์ รกิ ารคนพิการเทศบาลตาบลพเุ ตย งานเดน่ ท้องถนิ่ บริการครบ ทกุ เรอื่ งพิการ พ้นื ท่ี เทศบาลตาบลพเุ ตย อาเภอวิเชียรบรุ ี จงั หวัดเพชรบรู ณ์ วทิ ยากร นางอนพุ ร พัฒนจันทรกี ูล ตาแหน่ง ผูอ้ านวยการกองสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อม เบอร์โทรศัพท์ ๐๘๙-๘๐๙๑๙๗๒ ๑. ทีม่ าหรือฐานคดิ ของการดาเนินงาน เทศบาลตาบลพุเตยมีประชากร ๗,๕๑๗ คน ๑,๙๓๖ ครัวเรือน มีผู้สูงอายุ ๑,๒๑๒ (๑๖.๑๒%) คน ครัวเรือนมีผู้สูงอายุอาศัย ๑๐๖๔ (๕๔.๒๐%) ครัวเรือน สามารถไปมาช่วยตัวเองได้ ๑,๑๖๙(๙๖.๔๕%) คน มีคนพิการ ๑๑๓(๑.๕๐%) รับเบ้ียยังชีพท้ังหมด แยกประเภทคนพิการ พบว่าส่วนใหญ่ ผู้พิการทางการ เคล่ือนไหวหรอื รา่ งกาย ๕๕ (๕๓.๙๒%)คน พกิ ารทางสติปัญญา/การเรยี นรู้ ๒๕(๒๔.๕๑%)คน พิการทางการ ได้ยิน/ สอ่ื ความหมาย ๑๕(๑๔.๗๑%) และผู้พิการทางจิตใจ อารมณ์ ๗(๖.๘๖%)ปัญหาและความต้องการใน พ้นื ที่ ยงั ขาดคนดูแล คนท่ีพอไปมาได้ ขาดอาชีพ ไม่มรี ายได้ เดิมเทศบาลตาบลพุเตย ดแู ลกลุ่มผู้พิการในเรื่อง เบยี้ ยงั ชพี การเยยี่ มบ้านผ้พู กิ าร การให้ยมื อปุ กรณ์แก่ผพู้ กิ าร เช่น ไม้เท้า รถเข็น ที่นอนลม และจัดอบรมการ ดูแลผู้สูงอายุและความรู้ด้านกฎหมายเบื้องต้นแก่คนพิการ ต่อมาปี พ.ศ. ๒๕๕๘ ได้จัดตั้งศูนย์บริการคน พิการเทศบาลตาบลพุเตย โดยได้รบั การอนมุ ตั ิจากพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์จังหวัดเพชรบูรณ์ เพื่อดูแลและส่งเสริมให้คนพิการได้รับการดูแลอย่างท่ัวถึงและตามสิทธิท่ีจะได้รับ เช่น การข้ึนทะเบียนคน พกิ าร การสง่ เสรมิ อาชพี การเขา้ ถงึ บริการของรัฐ การศึกษา เป็นต้น รวมถึงการติดตามข้ึนทะเบียนใหม่ และ สนับสนุนใหเ้ ข้าถงึ สวัสดิการสงั คมครบทุกราย ๒. กลุม่ ประชากรเป้าหมาย คนพิการในเขตเทศบาลตาบลพเุ ตยทกุ คน ไดร้ ับบรกิ ารและเข้าถงึ สิทธิการให้บริการจากรฐั กรณพี ิการ รายใหม่ให้เข้าถงึ สวสั ดิการทกุ ราย ๓. ผลลพั ธ์ท่ีต้องการใหเ้ กดิ ข้ึน คนพกิ ารมคี ณุ ภาพชีวติ ทีด่ ี ไดร้ ับการสง่ เสริมและการดแู ลอยา่ งใกล้ชิด เขา้ ถึงสิทธปิ ระโยชนท์ ่จี ะได้รับ ตาม พ.ร.บ.ส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการแห่งชาติ ฯ ๔. ขอ้ มูลและเคร่อื งมอื ในการดาเนนิ งาน ๔.๑ ข้อมูลปัญหาและความพิการ การข้ึนทะเบียน การรับสวัสดิการสังคม จากฐานข้อมูลตาบล และ ข้อมูลอปท.จากกองสวัสดิการสังคม ทุนทางสังคม และศักยภาพในการจัดการด้านสวัสดิการ และการดูแล คนพิการ จากวจิ ยั ชมุ ชน ๔.๒ กม. พรบ.ท่เี ก่ยี วข้องกับคนพกิ าร ๔.๓ แนวทางการดแู ลคนพกิ ารแตล่ ะประเภท ๕. รูปธรรมงาน ประกอบด้วย ๑) ขอบเขตบริการตามมาตรฐานศูนย์บริการคนพิการ ได้แก่ บริการทางสังคม สนับสนุน การฝึกอาชีพ การดแู ลสขุ ภาพ เปน็ ตน้ และ ๒)การจดั การขอ้ มูลคนพิการ และการนาใช้ ๖. วธิ กี ารดาเนินงาน ศนู ย์บรกิ ารคนพกิ ารเทศบาล จดั กิจกรรมและดูแลผู้พิการทุกคนในเขตเทศบาลตาบลพุเตย สารวจและ วิเคราะห์ข้อมูลปัญหาและความต้องการ จัดทาแผนงาน ออกแบบบริการ เพื่อการประสานและส่งต่อคน พิการการดูแลรักษาและฟื้นฟู จัดทาทะเบียนและฐานข้อมูลคนพิการ การให้บริการความช่วยเหลือ และการ ติดตามประเมินผล รวมทัง้ สง่ เสรมิ ทักษะทางด้านอาชีพ การอบรมให้ความแก่ผู้พิการ และการซ่อมแซมท่ีอยู่ ๑๑๗ 131

ชมุ ชนทอ้ งถ่นิ ...ไม่ทอดทง้ิ กนั  อาศัยแก่คนพิการท่ียากจนให้มีความม่ันคงและปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน การดูแลเรื่องอุปกรณ์สาหรับ คนพกิ าร เปน็ ต้น ๗. ผลทเ่ี กดิ ขน้ึ (ผลผลติ ผลลพั ธ์) คนพิการในพน้ื ทีไ่ ดร้ ับการดแู ลครอบคลมุ ครบถ้วนทกุ คน มีคณุ ภาพชีวิตท่ดี ี ได้รบั การส่งเสริมและการ ดูแลอยา่ งใกลช้ ดิ และทว่ั ถึง เข้าถึงสิทธิและการบริการของรฐั ทกุ คน ไดร้ บั การปรับปรุงซอ่ มแซมทีอ่ ยู่อาศัยแก่ คนพิการ ปี พ.ศ. ๒๕๕๙ จานวน ๓ หลงั ปี พ.ศ.๒๕๖๐ จานวน ๑๑ หลงั และปี พ.ศ. ๒๕๖๑ จานวน ๑๐ หลงั ๘. ผลกระทบทเ่ี กดิ ขึ้น มีผลกระทบต่อมิติโครงสร้างพ้ืนฐานของชุมชนทั้ง ๕ ด้าน ได้แก่ (๑) ด้านสังคม มีการรวมกลุ่มกันทา กิจกรรมของผู้พิการ และมีการประชุมและมอบเกียรติบัตรแก่คนพิการทุกปี (๒) ด้านสุขภาพ ได้รับการดูแล และตรวจสุขภาพอย่างต่อเน่ือง (๓) ด้านเศรษฐกิจ มีการรวมกลุ่มการทาแชมพูสมุนไพรของคนพิการ (๔) ด้านสภาพแวดล้อม มีการปรับสภาพแวดล้อมและที่อยู่อาศัยแก่คนพิการให้มีความปลอดภัยในชีวิตและ ทรพั ยส์ นิ (๕) ด้านการเมอื ง คนพิการได้แสดงออกถงึ สทิ ธิการเปน็ พลเมืองที่ดี เช่น การประชุมการประชาคม เป็นต้น 132 ๑๑๘

ภาพท่ี ๓.๒.๖ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ 133

ชุมชนท้องถนิ่ ...ไมท่ อดทง้ิ กนั  Key actors เทศบาลตาบลบางไผ่ งานเดน่ แค่โทรมาดูแลทุกคน ทกุ ที่ ทุกเวลา พืน้ ที่ เทศบาลตาลบางไผ่ อาเภอบางมลู นาก จงั หวดั พจิ ติ ร วิทยากร นายสทุ ธิพงษ์ เปลี่ยนเนียม ตาแหนง่ ผู้ช่วยนักวชิ าการประชาสัมพนั ธ์ เบอร์โทรศพั ท์ ๐๘๔-๕๙๑๑๑๔๓ ๑. ที่มาหรือฐานคิดของการดาเนินงาน ศูนย์บริการการแพทย์ฉุกเฉิน ( EMS )หรือกลุ่มเจ็บเมื่อไรก็โทรมา ได้จัดทาข้ึนด้วยนโยบายของผู้นา ท้องถิ่นทุกฝ่าย เนื่องจากปัจจุบันแนวโน้มการเจ็บป่วยด้วยโรคต่างๆ แบบฉับพลัน การถูกทอดท้ิงของกลุ่ม คนสูงอายุเน่ืองจากคนวัยทางานต้องออกไปประกอบอาชีพในสถานท่ีอ่ืนหรือต่างจังหวัด คนพิการท่ีอยู่บ้าน โดยลาพงั ทาให้เปน็ ปญั หาและภาระของการบริหารงานท้องถิน่ ประกอบกบั กระทรวงสาธารณสขุ ไดส้ นบั สนุน ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีการจัดตั้งศูนย์บริการการแพทย์ฉุกเฉินตาม พรบ. ทางการแพทย์ฉุกเฉิน ในทางปฏบิ ตั ิ และภารกิจองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน จาเป็นต้องดูแล ช่วยเหลือไม่ว่ากรณีใดๆ เพ่ือเป็นการ ใหเ้ กดิ บริการและอานวยความสะดวกสาหรับกลมุ่ ผปู้ ่วย ผปู้ ่วยฉกุ เฉนิ ผู้สงู อายุ ผ้พู ิการ ฯลฯ ให้ได้รับการดแู ล สุขภาพได้อย่างรวดเร็วและท่วงที ทาให้ประชาชนกลุ่มดังกล่าวเข้าถึงบริการสาธารณะได้อย่างเท่าเทียม ทั่วถงึ ปี พ.ศ. ๒๕๕๐ มีกลุ่มจิตอาสาเด็กและเยาวชนเข้ามาร่วมเป็นอาสากู้ชีพ กับงานป้องกันและบรรเทาสา ธารณภัย ซง่ึ ให้บริการรับ-ส่ง กรณีฉุกเฉิน อุบัติเหตุ เจ็บป่วย ผู้พิการ คนยากจน ช่วยเหลือเมื่อเกิดภัยพิบัติ เช่น น้าทว่ ม ภัยแล้ง ไฟป่า ไฟไหม้ เป็นตน้ ในพ้ืนที่และพื้นทใี่ กลเ้ คยี ง ปี พ.ศ. ๒๕๕๕ จานวนการใช้บริการเพ่ิมขึ้น โดยเฉพาะผู้พิการ และผู้ป่วยเรื้อรัง ผู้สูงอายุป่วยไปมา ลาบาก การบริการล่าช้าเน่ืองจากต้องบริการกลุ่มฉุกเฉินก่อน ทต.บางไผ่ จัดต้ังหน่วยบริการการแพทย์ ฉุกเฉิน ( EMS ) และกลุ่มจิตอาสาเจ็บเม่ือไรก็โทรมา บริการผู้ที่ต้องการความช่วยเหลือ เพ่ิมจานวน อาสาสมัครโดยเฉพาะกลุ่มเด็กและเยาวชน โดยทต.สนับสนุนรถยนต์ วัสดุ อุปกรณ์ทางการแพทย์ ศูนย์บริการ ระบบสื่อสารวิทยุ โดยมีกองสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อมดูแล สนับสนุนด้านวิชากร และ ประสานงาน ๒. กลมุ่ ประชากรเป้าหมาย ๒.๑ อาสาสมัครทป่ี ฏบิ ตั ิหนา้ ท่ี ณ ศนู ยบ์ รกิ ารการแพทย์ฉกุ เฉนิ จานวน ๔ คน ๒.๒ เจ้าหนา้ ทข่ี ององคก์ รปกครองสว่ นท้องถิน่ จานวน ๘ คน ใหบ้ รกิ าร ๒.๓ กลุ่มคนพิการ จานวน ๕๗ คน ๒.๔ ผปู้ ่วยโรคเรือ้ รงั จานวน ๓๑ คน ๒.๕ ครัวเรอื นทมี่ ผี สู้ งู อายดุ ูแลเด็ก จานวน ๕๔ คน ๓. ผลที่ต้องการให้เกดิ ขึน้ เพ่ือต้องการให้ผู้พิการ ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง จิตเวช เข้าถึงระบบบริการสาธารณะได้รวดเร็วและท่ัวถึงลด ภาระค่าใชจ้ ่ายของครอบครัว ลดความรนุ แรงทอี่ าจเกิดกบั ครอบครัว ผ้ปู ่วย ๔. ขอ้ มลู และเคร่ืองมือในการดาเนินงาน ๔.๑ ฐานข้อมูลประชากรกลุ่มต้องการความช่วยเหลือ เช่น คนพิการ ผู้ป่วยจิตเวช ผู้สูงอายุ ครอบครัว ยากจน ยากลาบาก เป็นต้น จากฐานขอ้ มลู ตาบล TCNAP ๔.๒ แนวทางจัดบรกิ ารการแพทยฉ์ ุกเฉนิ และการดูแลคนท่ีรอ้ งขอความช่วยเหลอื ของเทศบาล 134 ๑๒๐

ชมุ ชนทอ้ งถน่ิ ...ไมท่ อดทง้ิ กัน ๕. รูปธรรมงาน รูปธรรมงาน กิจกรรมของการจัดการร่วมกัน ๔ ส่วนคือ ศูนย์บริการการแพทย์ฉุกเฉิน(EMS) กลุ่มเจ็บ เมื่อไรก็โทรมา โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพในพื้นท่ี และ ทต.บางไผ่ ประกอบด้วย ๒ งานหลัก ได้แก่ การ บริการ รับ-ส่งฉุกเฉิน และตามความจาเป็นของผู้รับบริการ ๒๔ ชั่วโมง รวมถึงการบริการรับส่งคนพิการ ผปู้ ว่ ย คนยากจนทีเ่ จบ็ ปว่ ย จิตเวชฉุกเฉนิ และ การพัฒนาศักยภาพกลุ่มอาสาสมัครเจ็บเม่ือไหร่ก็โทรมา ให้มี ทกั ษะช่วยเหลือ ดูแลทง้ั ในลกั ษณะเหตฉุ กุ เฉิน อบุ ตั เิ หตุ จติ เวช และสาธารณภัย เป็นต้น ๖. วิธกี ารดาเนนิ งาน ใหบ้ รกิ ารในนามหนว่ ยบริการการแพทย์ฉุกเฉนิ (EMS) นาใช้แนวทางการบริการฉุกเฉิน และการบริการ สาธารณะ กาหนดแนวทาง กฎ กติกา การใช้บริการ และบทบาท หน้าท่ีของอสาสมัคร ในการเข้าให้การ ช่วยเหลอื ประชาสัมพนั ธ์การบรกิ าร ช่องทางประสาน ติดตอ่ ตลอด ๒๔ ช่วั โมง คน้ หาและจัดทาข้อมูลของผู้ป่วย ผู้พิการ ร่วมกับ ทต. รพ.สต.เพ่ือเป็นข้อมูลสาหรับช่วยเหลือผู้ป่วย ผู้ พิการ ให้ถูกวิธี มีการพัฒนาวิธีการทางานให้ถูกหลักปฏิบัติ โดยส่งเข้ารับการอบรมจากหน่วยอื่นๆ ตลอดเวลา กาหนดกฎ กติกา ร่วมกันระหว่าง รพสต. อปท. หน่วยงานข้างเคียง เพื่อจัดการให้บริการ ขอรับ การสนับสนนุ ทุนงบประมาณจาก อปท. เพอ่ื พัฒนาการบริการ พฒั นาคนและงาน เพอื่ ดูแลผู้ปว่ ยและผพู้ กิ าร รวมถึงการฝึกอบรมพัฒนาอาสาสมัครใหม่ และฟ้ืนฟูทักษะความรู้อาสาเดิม และสร้างการเรียนรู้ให้กลุ่ม อาสาสมัครจิตอาสา ให้ประเมิน และช่วยปรับสภาพแวดล้อมในบ้าน นอกบ้านผู้ป่วย ผู้พิการ สนับสนุน บารุงรักษาเครื่องมืออุปกรณ์ในการดารงชีวิต เช่น รถเข็น เครื่องนุ่งห่ม จัดทาอุปกรณ์ที่จาเป็นให้ผู้ป่วย ผู้ พกิ าร ๗. ผลทเี่ กดิ ขึ้น (ผลผลติ ผลลัพธ)์ กิจกรรมที่ส่งเสริมดูแลสขุ ภาพ การได้รบั บริการ จัดสวสั ดิการเพ่มิ ทักษะสาหรับผู้ป่วยโรคเรื้อรัง ผู้พิการ การใช้ทุนทีมีอยู่ในพ้ืนท่ีอย่างมีประโยชน์สูงสุด สร้างการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายในและนอกพ้ืนท่ี เกิด แผนปฏบิ ตั ิงานร่วมกันของกลุ่ม เกดิ การพัฒนาส่งิ แวดล้อม เกิดความเชื่อมัน่ ในการดารงชวี ิต ของคนพิการใน พ้ืนที่ ๕๗ คน(พิการร่างกาย ๓๘ คน ผู้พิการทางไม่ได้ยิน ๖ คน ผู้พิการสติปัญญา ๕ คน ผู้พิการทางจิตใจ หรอื พฤติกรรม จานวน ๓ คน ไม่มีผู้ป่วยจติ เวช และผ้ปู ่วยทม่ี ีโรคแทรกซ้อนหรอื โรคเรอ้ื รัง จานวน ๓๑ คน ๘. ผลกระทบท่เี กิดขนึ้ ต่อมิติ ๕ มิติโครงสร้างพื้นฐานชุมชน ๑) ด้านสังคม มีการช่วยเหลือซึ่งกันและกันในสังคม เกิดความ สามัคคี ๒) ด้านสุขภาพ ทาให้ผู้ป่วย ผู้พิการ เข้าถึงหน่วยงานและดูแลสุขภาพด้วยการจัดการตนเองและ ช่วยเหลอื ผูอ้ นื่ ลดความรุนแรง และทุพพลภาพ ๓) ด้านเศรษฐกิจ ทาให้สมาชิกในครอบครัวมีเวลาประกอบ อาชพี มากขึ้น เพื่อหารายได้ ลดคา่ ใชจ้ ่ายในการซ้อื อปุ กรณ์ และคา่ เดินทาง ๔) ด้านสุขภาพและส่ิงแวดล้อม มี การปรบั สภาพสงิ่ แวดลอ้ มให้กับผู้ปว่ ยโรคเรือ้ รังและผู้พิการ ใหส้ ามารถดาเนนิ ชีวติ ไดอ้ ย่างปลอดภยั ๑๒๑ 135

ภาพ1ท3ี่ ๓6.๒.๗ องค์การบรหิ ารสว่ นตำ� บลวังทา่ ดี

ชมุ ชนท้องถน่ิ ...ไมท่ อดท้ิงกนั  Key actors องคก์ ารบรหิ ารส่วนตาบลวงั ท่าดี งานเด่น ปรบั บ้าน ปรบั พ้ืนท่สี าธารณะเพื่อผู้สงู วยั คนพิการและคนดอ้ ยโอกาส พื้นท่ี องค์การบริหารสว่ นตาบลวงั ทา่ ดี อาเภอหนองไผ่ จังหวัดเพชรบูรณ์ วทิ ยากร นางสาวเพชรรนิ ทร์ ภญิ โญฤทธ์ิ ตาแหน่งผชู้ ่วยช่าง เบอรโ์ ทรศพั ท์ ๐๖๕-๔๒๓๓๕๙๕ ๑. ทม่ี าหรือฐานคดิ ของการดาเนนิ งาน สถานการณ์ผู้สูงอายุในพ้ืนท่ีตาบลวังท่าดีมีแนวโน้มเพิ่มข้ึน จนปัจจุบันมีผู้สูงอายุจานวน ๘๖๙ คนหรือ ร้อยละ ๑๔.๐๔ เม่ือจาแนกภาวะสุขภาพและการเจ็บป่วย พบว่าส่วนใหญ่เป็นกลุ่มที่แข็งแรงไปมาได้ ไม่ป่วย ปว่ ยด้วยโรคเรอื้ รงั อยา่ งน้อย ๑ โรคและไปมาได้ ๑๗๓ (๒๑.๕%)คน มีความพิการแต่ยังช่วยตัวเองได้ รับเบี้ย ยังชีพกับอบต. ๕๙(๗.๓%) คน ติดบ้าน ไปมาลาบากต้องดูแลช่วยเหลือทากิจวัตรบางคร้ัง ๕๙ (๗.๓%)คน ติดเตียงไปมาไม่ได้ ต้องมีคนดูแลตลอดเวลา ๕(๐.๖%)คน มีผู้สูงอายุที่อยู่คนเดียวไม่มีคนดูแล ๔ คน คน ยากจน ๑ คน กลุ่มผ้ดู อ้ ยโอกาสตอ้ งการความช่วยเหลือ ๑ คน การดูแลผู้สูงอายุ คนด้อยโอกาสในพ้ืนท่ีมีทุน ทางสังคม และศักยภาพในการดาเนินการที่ครอบคลุม การจัดการ แก้ไขปัญหาที่พบจากการบริการ ดูแล ปัญหาด้านสังคม สุขภาพ เศรษฐกิจจะทาการประสานงาน หาวิธี ทางออกท้ังในรูปแบบผู้สูงอายุ ครอบครัว จัดการตนเอง เพ่ือนบ้านช่วย กลุ่มทางสังคม องค์กรชุมชน ในและนอกชุมชนช่วย เป็นต้น ส่วนการแก้ไข ปัญหาด้านสภาวะแวดล้อม อบต.วังท่าดี โดยกองช่างทาหน้าท่ีสนับสนุนเมื่อต้องแก้ไข จัดการ ให้เอื้อ ประโยชนส์ าหรบั ผ้ทู ีต่ ้องการความช่วยเหลือ เช่น การออกแบบ ซ่อม สร้าง ปรับบ้าน จัดบ้านมีเป้าหมายให้ผู้ ต้องการความชว่ ยเหลอื มีความมั่งคง ปลอดภยั ในการดารงชวี ติ ๒. กลุ่มประชากรเป้าหมาย กลุ่มผูส้ ูงอายุ ผ้พู กิ ารดอ้ ยโอกาสและตอ้ งการความช่วยเหลือ จานวนทงั้ สนิ้ ๘๑๑คน ๓. ผลที่ต้องการใหเ้ กดิ ข้ึน เพ่ือให้ผู้สูงอายุ ผู้พิการมีคุณภาพชีวิตที่ดีข้ึน มีการทากิจกรรมร่วมกับผู้สูงอายุด้วยกันเอง มีอาชีพ มี รายได้ สามารถเข้าถึงบรกิ ารสขุ ภาพ มีกิจกรรมท่สี ่งเสริมดา้ นการดแู ลสุขภาพ การจดั สวสั ดกิ าร และส่งเสริม การเรียนรู้ และเพิม่ ทักษะทางสังคมสาหรบั ผู้สูงอายกุ ลุ่มติดสงั คม และผู้นา ๔. ขอ้ มูลและเครอื่ งมอื ในการดาเนนิ งาน ข้อมูลคนพิการ คนด้อยโอกาส และผู้สูงอายุที่ต้องการความช่วยเหลือในเรื่องของการปรับ สภาพแวดลอ้ มในบ้านและนอกบ้าน ๕. รปู ธรรมงาน มีงาน กิจกรรมที่ดาเนินการ ๒ ส่วนได้แก่ ๑) การพัฒนากลไกการจัดการเพ่ือให้มีการปรับบ้าน สร้าง บา้ น ซ่อมบา้ น และ ๒) กิจกรรมของกลุม่ ปรับสภาพแวดล้อมสาหรับผู้พิการ ซ่ึงสร้างความร่วมมือกับพัฒนา ชมุ ชนจงั หวดั เพชรบรู ณ์ และทุนทางสังคมในพ้ืนท่ี ตรวจสอบข้อมูลคนพิการท่ีมีความด้อยโอกาสและสภาพ ความเป็นอย่ไู มเ่ ออ้ื ต่อการดารงชวี ิต สง่ ให้กองช่างองค์การบริหารส่วนตาบลวังท่าดีประมาณการงบประมาน การก่อสร้าง องค์การบริหารส่วนตาบลวังท่าดีประสานงานของบประมานและดาเนินการก่อสร้างพร้อม ตดิ ตามผล ๖. วธิ ีการดาเนนิ งาน คณะกรรมการปรับสภาพแวดล้อมในชุมชน ประชุม ลงมติดาเนินการ ๒ แนวทาง คือประชาคมในพื้นที่ และหาข้อสรุปโดยกรรมการเอง เพ่อื ปรบั สภาพบ้านคนท่ีต้องการความช่วยเหลือ จากผู้นาในชุมชนเมื่อได้ผู้ที่ ควรแก่การช่วยเหลือและ ผู้นาและคนในชุมชน เช่นช่างไม้ ช่างปูน ระดมแรงปรับสภาพบ้านและเจ้าของมา มาร่วมในการทาอาหารเล้ียงผู้ท่ีมาช่วยเหลือ ส่วนวัสดุ อุปกรณ์จะมีงบประมาณภาครัฐช่วยเหลือบางส่วน ๑๒๓ 137

ชุมชนท้องถิ่น...ไมท่ อดท้งิ กนั  โดยแผนกาหนดไว้ในข้อบญั ญตั ิอบต.วังทา่ ดีจานวน ๒ หลังไมเ่ กนิ ๕๐,๐๐๐ บาท และ งบประมาณจาก พมจ. ช่วยเหลือปีละ ๑ หลงั ไมเ่ กนิ ๒๐,๐๐๐ บาท การปรบั สภาพแวดลอ้ มทไี่ ด้ดาเนินการ ประกอบดว้ ย การปรบั บ้าน เช่น ตดิ ราวบันได ปรับบันได ราวจับ เตียงนอน ห้องน้า ห้องส้วม พ้ืนบ้าน พ้ืนรอบบ้าน เป็นต้น และยังออกแบบปรับสภาพท่ีสาธารณะ เช่น หอ้ งนา้ ราวจับ ทางลาด ที่นั่งของผ้สู งู อายุในวดั การปรับพื้นท่ีสาธารณะที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุ รพ.สต. มีการทาทางลาด ราวจับ และจัดท่ีน่ังสาหรับ ผู้สูงอายุ และทาง อบต วังท่าดี มีการ สร้างห้องน้าสาหรับผู้สูงอายุและผู้พิการ ทางลาด ราวจับ และท่ีน่ัง สาหรับผู้สงู อายุ ๗. ผลทเ่ี กดิ ขนึ้ (ผลผลติ ผลลัพธ)์ จากการดาเนนิ การ กลุม่ ปรับสภาพแวดล้อมได้ดาเนินการช่วยปรับบ้าน สาหรับผู้สูงอายุที่ด้อยโอกาสผู้ ยากไร้ ผู้พิการหรือผู้ยากจน ทั้งหมด ๑๘ คน เป็นครัวเรือนผู้สูงอายุอาศัยอยู่ ๑๑ คน ทาให้ลดความเสี่ยงต่อ การเกิดอุบัติเหตุ ผู้สูงอายุท่ีอยู่คนเดียว ๔ คนมีคนช่วยเหลือ ลดความเส่ียงอุบัติเหตุ มีที่อยู่อาศัยท่ีแข็ง ม่ันคง ๘. ผลกระทบทเ่ี กดิ ขนึ้ ผลกระทบ ๕ มิติโครงสร้างพ้ืนฐานชุมชน ได้แก่ ๑) ด้านสังคม ชุมชนมีกลไกในการดูแลช่วยเหลือกัน ครอบคลุมทุกด้าน ๒) ด้านสภาวะแวดล้อม มีการปรับสภาพแวดล้อมท่ีเอ้ือต่อผู้สูงอายุ สร้างพื้นที่ชุมชนให้ เป็นมติ ร และลดค่าใช้จ่ายในการปรับปรุงแก้ไข ๓) ดา้ นสุขภาพ ลดความเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุ มีแนวทาง ในการดูแลสขุ ภาพท่ีครอบคลมุ ทุกมติ ิ ๔) ด้านการเมืองการปกครอง มีการใช้ กฎ กติกา ของชุมชน และเสริม กระบวนการมสี ว่ นรว่ ม ทัง้ รว่ มคิด ทา และรบั ผลจากการดาเนินการ 138 ๑๒๔

ภาพที่ ๓.๒.๘ กลุ่มกชู้ พี กภู้ ยั เมืองแม่ปะ 139

ชุมชนทอ้ งถิ่น...ไมท่ อดทิง้ กัน Key actors กลุ่มกู้ชพี กภู้ ยั เมืองแมป่ ะ งานเด่น ดว่ นตอ้ งรบี ปว่ ยตอ้ งรบั จนตอ้ งชว่ ย พน้ื ท่ี องค์การบริหารสว่ นตาบลแมป่ ะ อาเภอแม่สอด จังหวัดตาก วิทยากร นายสรุ ชยั เปยี้ หลี ตาแหนง่ เจ้าพนักงานปอ้ งกันและบรรเทาสาธารณภยั อบต. ๑. ท่ีมาหรอื ฐานคิดของการดาเนินงาน พืน้ ทรี่ บั ผิดชอบ อบต.แม่ปะจานวน ๑๑ หมู่บ้าน ประชากร ๑๕,๘๗๖ คน ๘,๕๗๑ ครัวเรือน เป็นผู้สูงอายุ ๒,๐๒๐(๑๒.๗๒%)คน ช่วยเหลอื ตัวเอง ไปมาได้ ร้อยละ ๙๕.๒๒ ติดบ้าน ติดเตียงต้องมีคนช่วยเหลือ ๔๐ คน (๒.๖๒%) สภาพการอยู่อาศัยพบว่ามากกว่าครึ่ง เป็นผู้สูงอายุอยู่กับผู้สูงอายุ และผู้สูงอายุอยู่คนเดียว ยากจน ๒๑๓(๒.๔๘%)คน คนพิการ ๕๐๕(๒.๕๕%) สถานการณ์ฉุกเฉินในพ้ืนที่ส่วนใหญ่เป็นผู้ประสบภัยใน พ้ืนท่ี โดยเฉพาะอยา่ งย่งิ แรงงานต่างชาติ เชน่ พมา่ ไทยใหญ่ การบริการฉกุ เฉินท่ีต้องเคลือ่ นยา้ ย หรอื ให้การ ปฐมพยาบาล ยังขาดอุปกรณ์และยานพาหนะ เป็นสาเหตุท่ีทาให้ผู้ประสบภัยได้รับการบาดเจ็บที่รุนแรงมาก ขน้ึ และเสี่ยงตอ่ ภาวะทพุ พลภาพ และเสียชีวิต มีการชักชวนเยาวชนท่ีมีจิตอาสาชอบช่วยเหลือผู้มีทุกข์ สมัคร เข้าร่วมเป็นทีมอาสาสมัครกู้ชีพ กู้ภัย จานวน ๑๒ คน กระจายอยู่ ๑๑ หมู่บ้าน รับการอบรม ฝึกทักษะจาก ศนู ย์กชู้ ีพนรนิ ทร อาเภอแม่สอด จากนน้ั จึงตง้ั กลุม่ กชู้ ีพ กภู้ ัย เมอื งแมป่ ะ บรกิ ารรบั -ส่งฉุกเฉนิ เฉลี่ยเดือนละ ๓๐ ถึง ๔๐ ราย และทางานเชื่อมโยงกับหน่วยงาน องค์กรชุมชนท้ังภาครัฐและเอกชน ในการสนับสนุนด้าน วิชาการ การจัดหาเวชภัณฑ์ และครุภัณฑ์ นอกจากน้ัน ยังช่วยเหลือกลุ่มคนพิการ ผู้สูงอายุอยู่คนเดียว หรือ กลมุ่ คนตา่ งสัญชาตทิ ี่อาศยั ในพ้ืนท่ไี ม่มสี ทิ ธิ คนยากจน ท่ีรอ้ งขอให้ช่วยเหลือ เช่น การส่งผู้ป่วยหรือผู้สูงอายุ ทไ่ี ม่สามารถเดนิ ทางเองได้ไปยังสถานพยาบาลหรอื โรงพยาบาล ไปตามนดั ไปกายภาพเป็นต้น ๒. กลุ่มประชากรเปา้ หมาย ๒.๑ ประชากรตาบลแมป่ ะ ๑๕,๘๗๖ คน กลุ่มคนตา่ งสัญชาติ ๒ เทา่ ของประชากรในพ้นื ท่ี ๒.๒ ผู้ประสบเหตุภัยฉุกเฉิน ท่ีต้องการได้รับความช่วยเหลือในตาบลแม่ปะ รวมถึงผู้ป่วยติดบ้านติด เตยี งและผ้พู กิ าร ท่ตี ้องการความชว่ ยเหลอื เบอ้ื งต้น ๓. ผลท่ีต้องการใหเ้ กิดข้ึน การช่วยเหลือในกรณีเร่งด่วน ของผู้ประสบเหตุฉุกเฉิน อุบัติเหตุ ให้การดูแล ช่วยเหลือเหลือเบื้องต้น เพื่อลดความรุนแรง ทุพพลภาพ และเสียชีวิต อาสากู้ชีพมีทักษะการดูแลช่วยเหลือ ณ ที่เกิดเหตุท่ีได้ มาตรฐาน และมีประสิทธิภาพ และผู้ต้องการความช่วยเหลือ ท่ีขาดศักยภาพในการจัดการเร่ืองการรับ-ส่ง การเดินทาง และมีกลุ่มทางสงั คม องคก์ รชมุ ชมุ ชนคอยดูแลช่วยเหลือ ๔. ขอ้ มูลและเครอื่ งมือในการดาเนนิ งาน ๔.๑ ฐานข้อมูลประชากรกลุ่มต้องการความช่วยเหลือ เช่น คนพิการ ผู้ป่วยจิตเวช ผู้สูงอายุ ครอบครัว ยากจน ยากลาบาก เป็นตน้ จากฐานข้อมลู ตาบล TCNAP ๔.๒ แนวทางจดั บริการการแพทยฉ์ ุกเฉิน และการดแู ลคนทรี่ ้องขอความช่วยเหลอื ของหน่วยกู้ชพี ๕. รูปธรรมงาน ประกอบด้วย ๒ ส่วนได้แก่ ๑) บริการดแู ล รับ-ส่งกรณีฉุกเฉิน ในพ้ืนท่ีตาบลแม่ปะ ๒) พัฒนาศักยภาพ เครอื ข่ายก้ชู พี กูภัยใน ๑๑ หม่บู า้ นและกู้ภัยชนเผา่ ๖. วิธกี ารดาเนนิ งาน ดาเนินงานในรูปแบบของคณะกรรมการกลุ่ม มีพนักงานของอบต.แม่ปะเป็นอาสาสมัครร่วมกับกลุ่ม เยาวชนจิตอาสา เข้ามาทางานโดยไม่มีค่าตอบแทน ได้รับการพัฒนาศักยภาพ ฝึกอบรมทักษะการดูแล เบ้ืองต้น การปฐมพยาบาล ณ. จุดเกิดเหตุ สามารถเป็นวิทยากรฝึกอบรม พัฒนาเครือข่ายในชุมชนได้ การ จดั การทรพั ยากร วัสดุอปุ กรณ์ในการบรกิ ารได้จากการบริจาค จากบรษิ ทั ห้างรา้ น หน่วยงานรัฐ เอกชน 140 ๑๒๖

ชุมชนท้องถนิ่ ...ไมท่ อดทิง้ กัน การจัดการข้อมูลประกอบด้วยการจัดการ ๒ ส่วน ได้แก่ ๑) ข้อมูลบริการประกอบด้วยการบริการกรณี ฉุกเฉิน ท่ีประสานผ่านระบบการแพทย์ฉุกเฉิน ๑๖๖๙ ๒) ข้อมูลการร้องขอบริการของผู้ท่ีต้องการช่วยเหลือ ไปรับบริการ ตรวจรักษา ท่ีหน่วยบริการ เช่น ผู้สูงอายุอยู่คนเดียว ป่วยติดเตียงต้องยก ครอบครัวกลุ่มคน ข้ามสัญชาติ คนพิการ เป็นต้น นาใช้ในแลกเปล่ียนเรียนรู้ในพ้ืนที่และจัดทารายงานผลการปฏิบัติเพื่อให้เป็น ข้อมลู สถานการณ์ในพืน้ ท่ี งานสนับสนุนเครือข่าย ได้แก่ ๑)การอานวยความสะดวกด้านการจราจรท่ีหน่วยงานเป็นช่วงเวลา เช่น โรงพยาบาล ศพด. โรงเรียน เป็นต้น ๒)ทางานร่วมกับโรงเรียนผู้สูงอายุในการรับส่งผู้สูงอายุท่ีไม่สามารถไป สถานพยาบาลได้ด้วยตนเองหรือไม่มีญาติไปส่ง ๓) ทางานร่วมกับองค์การบริหารส่วนตาบลในการจัดการ จราจรในกจิ กรรมต่าง ๆ ๔)การทางานร่วมกับกลมุ่ ชนเผ่าในกรณมี ีเหตุฉุกเฉินของกลมุ่ คนข้ามสญั ชาตใิ นพืน้ ท่ี ๗. ผลที่เกิดขน้ึ (ผลผลิต ผลลพั ธ)์ ๗.๑ เกิดกลุ่มจิตอาสาเข้ามาร่วมทางานท้ังในรูปแบบอาสาแรง อาสาเป็นเงิน วัสดุอุปกรณ์ที่จาเป็น เพื่อให้การช่วยเหลือด้านการบริการรับ-ส่งผู้ประสบเหตุฉุกเฉิน การปฐมพยาบาลเบ้ืองต้นและดูแลเหตุ ฉกุ เฉินเร่งดว่ น และนาส่งโรงพยาบาลใกลเ้ คยี งโดยเร็ว ๗.๒ เกดิ เป็นแนวทางในการถ่ายทอดความรู้ด้านการปฐมพยาบาลเบื้องต้นและการป้องกันตัวจากเหตุ ภยั ด้านต่าง ๆ เบ้ืองตน้ ใหก้ บั ชาวบา้ นและผเู้ ข้าร่วมเรยี นรู้ไดแ้ ลกเปลี่ยนประสบการณ์ซง่ึ กันและกนั ๗.๓ มชี ดุ ดูแลประชาชนในพื้นท่ีตลอด ๒๔ ชั่วโมง ทาให้ประชาชนอุ่นใจที่มีคนดูแลในยามเกิดเหตุฉุกเฉิน ต่าง ๆ ๘. ผลกระทบทีเ่ กิดขึ้น กลุ่มกู้ชีพกู้ภัยสร้างผลกระทบ ๕ มิติ ดังน้ี (๑)ด้านสังคม มีกลุ่มที่ให้การดูแลช่วยคนที่ต้องการความ ช่วยเหลอื เพม่ิ การอาสาในพืน้ ที่ (๒)ดา้ นสขุ ภาพ ลดความเส่ยี งของผู้ประสบเหตฉุ ุกเฉนิ ทสี่ ่งผลตอ่ การทุพพล ภาพ และเสียชีวติ ๑๒๗ 141

ภาพ1ท4ี่ ๓2.๒.๙ กลุ่มอาสา NCD (โรคไมต่ ดิ ตอ่ เรื้อรงั )

ชมุ ชนท้องถิน่ ...ไม่ทอดท้งิ กนั  Key actors กลมุ่ อาสา NCD(โรคไมต่ ิดต่อเรอื้ รงั ) งานเดน่ โรคเรอื้ รัง อาสาเรา เอาอยู่ พน้ื ที่ องคก์ ารบริหารส่วนตาบลซับสมบูรณ์ อาเภอวิเชยี รบุรี จังหวดั เพชรบรู ณ์ วิทยากร นางสายชล อุดมพร ประธานกลมุ่ อาสา NCD(โรคไม่ตดิ ต่อเรื้อรงั ) เบอรโ์ ทรศพั ท์ ๐๘๓-๑๖๒-๘๑๙๔ ๑. ที่มาหรอื ฐานคดิ ของการดาเนินงาน ตาบลซับสมบูรณ์มีประชากร ๔,๙๔๕ คน ๑,๓๕๖ ครัวเรือน ปัจจุบันมีผู้สูงอายุจานวน ๘๘๔(๑๗.๘๘%) คน และกลุ่มเตรียมวัยสูงอายุ(๕๐-๕๙ ปี) มีสัดส่วนที่ใกล้เคียงกัน คือ ๖๘๖(๑๓.๘๗%)คน ป่วยเร้ือรัง ๔๓๕ (๔๙.๒๑%)คน เป็นโรคความดันโลหิตสูงมากท่ีสุด รองลงมา เป็นเบาหวาน ข้อเสื่อม เป็นต้น มีความพิการ ๖๖(๗.๔๗%)คน ๑ ใน ๑๐ ด่ืมสุรา หรือ สูบบุหร่ี ทุนทางสังคม และศักยภาพในการจัดการดูแลโรคเร้ือรัง ใน ตาบลซับสมบูรณ์ เป็นเพียงการเยี่ยมบ้านผู้ป่วยโรคเรื้อรังโดย อสม.เท่าน้ัน เน่ืองด้วยสัดส่วนเจ้าหน้าที่ สาธารณสุข ๑ คน ต่อประชากร ๙๘๙ คน การบริการสุขภาพท่ีบ้านจึงทาได้ในกรณีเร่งด่วน และจาเป็นต้อง เป็นภาควิชาชีพ ดูแลและตัดสินใจ ส่วนการดูแลระยะยาวต้องอาศัยอาสาสมัครช่วยเหลือ แต่อสม.ท่ี ปฏิบัติงานก็ขาดทักษะความรู้เรื่องเยี่ยมบ้านผู้ป่วยโรคเรื้อรัง ทาให้ไม่เกิดความม่ันใจในการท่ีจะไปให้คาแนะ ผปู้ ่วย ปี พ.ศ. ๒๕๕๓ ได้มีการส่งตัวผูป้ ่วยโรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวานท่ีสามารถควบคุมระดับน้าตาล และความดนั โลหิตให้อย่ใู นเกณฑ์ปกติ ผ้ปู ่วยไม่มีภาวะแทรกซ้อน มารับบริการที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ตาบลโพทะเล จึงไดเ้ ปดิ ใหบ้ ริการคลนิ กิ NCD ขนึ้ ใหบ้ ริการทกุ วนั ศกุ ร์ ในส่วนของ อสม. มีการออกเยี่ยมบ้าน ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง แต่เป็นการเยี่ยมบ้านแบบปกติ มีการจดบันทึกข้อมูลการเย่ียมบ้าน เช่น ปัญหาที่พบ (เศรษฐกิจ สังคม สภาพแวดล้อม) ค่าความดันโลหิต ช่ังน้าหนัก ส่วนสูง รอบเอว อาการปัจจุบันถามอาการ เบอื้ งตน้ คาแนะนาในการปฏิบัติตัวข้อมลู ทส่ี ง่ กลับไปยังโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบลโพทะเล เป็นเพียง ข้อมูลทั่วไป ไม่มีความละเอียดมาก นายศักดา สระมาลา จึงได้มีแนวคิดตั้งกลุ่มเพ่ือรับผู้มีจิตอาสามาช่วยใน การดูแลผู้ป่วย จึงได้ตั้งกลุ่มอาสา NCD รพ.สต.โพทะเล เพื่อพัฒนาศักยภาพ ฝึกอบรมทักษะการดูแล ชว่ ยเหลอื ภาวะปกติ ภาวะฉุกเฉนิ คดั กรองโรคกลุ่มเสี่ยง ช่วยบรกิ ารในคลนิ ิกโรคเรือ้ รังที่รพ.สต. ๒. กลมุ่ ประชากรเป้าหมาย ๒.๑ โรคความดนั โลหติ สงู จานวน ๓๒๑ คน ร้อยละ ๔๓.๓๙ ๒.๒ โรคเบาหวาน จานวน ๑๕๙ คน รอ้ ยละ ๒๑.๔๙ ๒.๓ ปวดข้อ/ข้อเสอื่ ม จานวน ๑๐๒ คน ร้อยละ ๑๓.๗๘ ๓. ผลที่ต้องการใหเ้ กดิ ข้นึ ผปู้ ่วยเร้ือรงั ในตาบลมีความสนใจ ใสใ่ จในสขุ ภาพของตนเอง มีความกระตือรือร้นในการรับฟังคาแนะนา ของ อาสา NCD และนาไปปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัดและปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม เพ่ือลดและ ชะลอการเกิดภาวะแทรกซ้อน และเพม่ิ จานวน และความเช่ียวชาญของอาสาสมคั รในพื้นท่ี ๔. ขอ้ มูลและเครอื่ งมอื ในการดาเนนิ งาน ๔.๑ จากข้อมูล TCNAP ได้แก่ ข้อมูลการเจ็บป่วย ภาวะสุขภาพ พฤติกรรมและความเส่ียง ทุนและ ศกั ยภาพการดูแล ๔.๒ แผนการดูแล และสนับสนุนบริการคลนิ กิ ๕. รปู ธรรมงาน รูปธรรมงานของอาสา NCD ประกอบด้วยงาน กิจกรรม ๓ ส่วน ดังน้ี ๑) จัดทาข้อมูลผู้ป่วย โรคเรื้อรัง กลุ่มเสี่ยง และออกแบบริการกลุ่มเสี่ยง และกลุ่มป่วย และ ๒) การพัฒนาศักยภาพของอาสาสมัครให้เกิด ๑๒๙ 143

ชุมชนทอ้ งถนิ่ ...ไมท่ อดทงิ้ กัน ความเช่ียวชาญ ด้านการจัดการโรคเร้ือรัง ๓) การสนับสนุนบริการโรคเร้ือรังของหน่วยบริการ ท้ังในหน่วย บริการ และในชุมชน ๖. วิธกี ารดาเนนิ งาน งานบริการของอาสา NCD สารวจข้อมูลผู้ป่วยเบาหวาน ผู้ป่วยความดันโลหิตสูง และผู้ป่วยโรคเร้ือรัง ในพ้ืนท่ีท่ตี นเองรบั ผดิ ชอบ จัดกจิ กรรมดแู ลผู้ปว่ ยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูง จานวน ๑๐ หมู่บ้าน เพอื่ ตรวจสขุ ภาพเบือ้ งตน้ ตรวจคดั กรองภาวะแทรกซ้อน ให้ความรู้ในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม และสอน วธิ กี ารออกกาลังกายให้กับผู้ป่วยท่ีมารับบริการในคลินิก NCD ของ รพ.สต.โพทะเล อสม.ทุกคน ดาเนินการ เย่ียมบ้านดูแลผู้ป่วยโรคเร้ือรัง เพื่อจาแนกผู้ป่วยโรคเรื้อรังออกเป็น ๓ กลุ่ม คือ กลุ่มดี (ปฏิบัติตัวได้ดีมี อาการแข็งแรง ไม่มีอาการของโรคท่ีรุนแรง) กลุ่มนี้ อสม.จะให้คาแนะนา การดูแลสุขภาพได้เอง กลุ่มก่าก่ึง (ปฏิบัติตัวได้ไม่ดี เช่น ขาดยา ขาดนัด รับประทานยาไม่ถูกต้อง เก็บรักษายาไม่เหมาะสม หรือมีพฤติกรรม สุขภาพไม่เหมาะสม อาจไม่มีอาการหรือมีอาการของโรคแต่ไม่รุนแรง) กลุ่มนี้ อสม.จะแก้ปัญหาโดยมี นสค. ของ รพ.สต.โพทะเลเป็นพ่ีเล้ียง กลุ่มขอตัวช่วย (มีอาการของโรครุนแรง หรือ มีอาการกาเริบบ่อย หรือมี ภาวะแทรกซ้อนสูง หรือ บกพร่องกิจวัตรประจาวัน อสม.จะส่งต่อ รพ.สต.โพทะเล หรือกลุ่มแพทย์แผนไทย หรอื งานมิตรภาพบาบัดเยี่ยมบ้านของ รพ.วิเชยี รบรุ ี) เพอ่ื ใหก้ ารช่วยเหลอื ตามสภาพปญั หาต่อไป ๗. ผลทีเ่ กดิ ขน้ึ (ผลผลติ ผลลัพธ์) ๗.๑ ผู้ป่วยโรคเรื้อรังในพ้ืนท่ีชุมชนได้รับการดูแลเพื่อส่งเสริมสุขภาพ และฟื้นฟูร่างกายได้อย่างถูกต้อง จากกลุ่มอาสา NCD ทผี่ า่ นการประชุมเชงิ ปฏิบัติการ ครู ก ของ รพ.สต.โพทะเล จานวน ๒๐ คน ๗.๒ ผู้ป่วยโรคเรื้อรังในพื้นที่ชุมชน ให้ความสาคัญต่อการดูแลสุขภาพของตนเองและ มีความรู้ในเร่ือง การดูแลสุขภาพของตัวเอง เพือ่ ลดความรุนแรงของโรค และลดการเกิดภาวะแทรกซ้อน ๑๓๐ คน ๘. ผลกระทบท่เี กิดขึน้ ผลกระทบ ๕ ด้าน โครงสร้างพื้นฐานของชุมชน ดังน้ี ๑) ด้านสังคม เกิดกลุ่มทางสังคม ท่ีให้การดูแล ช่วยเหลือกันในชุมชน ๒) ด้านเศรษฐกิจ ผู้ป่วยและครอบครัว ลดรายจ่ายในการเดินทางรับบริการ ระบบ บรกิ ารสาธารณสขุ ลดตน้ ทนุ บริการสขุ ภาพโรคเรื้อรัง ๓) ด้านสุขภาพ เสริมความเข้มแข็งให้บริการสุขภาพใน ชมุ ชน และผรู้ ับบรกิ ารเข้าถงึ บริการสุขภาพง่าย มปี ระสทิ ธิภาพทง้ั การดแู ล สง่ ต่อ แลไวต่อการเปล่ียนแปลง 144 ๑๓๐

ภาพที่ ๓.๒.๑๐ กล่มุ ธงสามสี 145

ชมุ ชนทอ้ งถน่ิ ...ไมท่ อดทงิ้ กัน Key actors กลมุ่ ธงสามสี งานเด่น แผนทสี่ ุขภาพผู้สงู อายุ พนื้ ที่ องคก์ ารบริหารส่วนตาบลวงั ทา่ ดี อาเภอหนองไผ่ จังหวดั เพชรบรู ณ์ วทิ ยากร นางสาวพนดิ า จาลอง ตาแหนง่ นักพฒั นาชมุ ชนชานาญการ เบอรโ์ ทรศัพท์ ๐๙๗-๓๓๐๔๔๑๖ ๑. ทมี่ าหรอื ฐานคิดของการดาเนนิ งาน สถานการณ์ผู้สูงอายุในพ้ืนท่ีตาบลวังท่าดีมีแนวโน้มเพ่ิมข้ึน จนปัจจุบันมีผู้สูงอายุจานวน ๘๖๙ คนหรือ ร้อยละ ๑๔.๐๔ เมื่อจาแนกภาวะสุขภาพและการเจ็บป่วย พบว่าส่วนใหญ่เป็นกลุ่มท่ีแข็งแรงไปมาได้ ไม่ป่วย ปว่ ยดว้ ยโรคเร้อื รงั อยา่ งน้อย ๑ โรคและไปมาได้ ๑๗๓ (๒๑.๕%)คน มีความพิการแต่ยังช่วยตัวเองได้ รับเบี้ย ยังชีพกับอบต. ๕๙(๗.๓%) คน ติดบ้าน ไปมาลาบากต้องดูแลช่วยเหลือทากิจวัตรบางครั้ง ๕๙ (๗.๓%)คน ติดเตียงไปมาไม่ได้ ต้องมีคนดูแลตลอดเวลา ๕(๐.๖%) มีความครอบคลุมในการดูแลผู้สูงอายุในทุกภาวะ สุขภาพ ปัญหาและความต้องการที่เกิดกับผู้สูงอายุทุกคน ทุกภาวะสุขภาพ คือ ภาวะฉุกเฉิน ได้แก่ อาการ หมดสติ เป็นลม หกล้ม หรือมีอาการฉุกเฉินจากการเจ็บป่วยเรื้อรังเดิม ชักเกร็ง และผู้ป่วยติดบ้าน ติดเตียง ต้องได้รับการดูแลที่บ้านจากอาสาสมัคร เจ้าหน้าท่ีทีมสุขภาพ หน่วยงานที่เข้ามาเยี่ยม ดูแลช่วยเหลือ เช่น เหล่ากาชาด พมจ. เป็นตน้ ปี พ.ศ. ๒๕๕๘ ทีมแกนนาตาบลวังท่าดี ประกอบด้วยผู้บริหารท้องถ่ิน กลุ่ม อสม. ท้องท่ี ได้ ไปศึกษาดู งานที่ตาบลไกรนอก อาเภอกงไกรลาศ จังหวัดสุโขทัย เรียนรู้นวัตกรรมธงสีเพ่ือดูแลผู้ป่วยเร้ือรังเมื่อเกิดภัย พิบัติ จึงนาหลักการมาใช้ในการทาข้อมูลภาวะสุขภาพผู้สูงอายุในพ้ืนท่ี โดยกาหนดให้ติดธงหน้าบ้านเป็น สัญลักษณ์ทีแ่ สดงภาวะสุขภาพผสู้ งู อายุ ดังน้ี สีแดง คือ ผ้สู งู อายทุ ี่ปว่ ยติดเตียง สีเหลือง คอื ผูส้ ูงอายุท่ีป่วย เรื้อรงั และสีเขียว คือผสู้ ูงอายุทั่วไป และตดิ ธงอยู่ตามหนา้ บ้านของผูส้ งู อายุแต่ละประเภท เม่ือ อผส.เหน็ ธงก็ จะรับรู้ได้ทันทีว่ามีผู้สูงอายุประเภทไหนบ้าง และ จะให้ความสาคัญในการดูแลตามประเภทของผู้ป่วย หรือ หน่วยกู้ชีพ กู้ภัยก็สามารถรับรู้ได้ถึงธงหน้าบ้านกรณีท่ีมีความต้องการความช่วยเหลือ ทาให้ช่วยเหลือได้ ทันท่วงที มีการปรับข้อมูล และทบทวนผลการดาเนินงานท่ีเกี่ยวข้องกับการทาข้อมูลภาวะสุขภาพผู้สูงอายุ โดยชุมชน ๒. กลมุ่ ประชากรเป้าหมาย ผสู้ ูงอายุ ตงั้ แต่ ๖๐ ปขี ้ึนไปจานวน ๘๖๙ คน ๓. ผลท่ีต้องการให้เกดิ ข้ึน ผ้สู ูงอายทุ เี่ จ็บป่วยติดบา้ น ตดิ เตียง มีปัญหาและความตอ้ งการดา้ นเศรษฐกิจ การเข้าถึงสวัสดิการมีคน ดูแล ชว่ ยเหลอื แกไ้ ขปญั หา หาทางออก ได้ทนั ทว่ งที และชุมชนมสี ว่ นร่วมในการชว่ ยเหลือ ประสานการดูแล ๔. ข้อมูลและเครือ่ งมอื ในการดาเนินงาน ๔.๑ จานวน อสม. อผส. care givers อาสากู้ชีพ ซึ่งเป็นศักยภาพในการดูแล ช่วยเหลือผู้สูงอายุ ร่วมกับหน่วยงานรัฐ อบต. และ รพ.สต.บ้านกลาง ในการเป็นพ่ีเล้ียง พัฒนาทักษะ การประเมิน วิเคราะห์ ภาวะสขุ ภาพของผูส้ งู อายุ ๔.๒ แนวทางการวิเคราะห์ภาวะสุขภาพเพ่ือจัดระดับภาวะสุขภาพ เพื่อให้สีธง และทาแผนการติดตาม ดแู ลร่วมกันของอาสาสมัคร รพ.สต. อบต. และกองทนุ สขุ ภาพฯ ๕. รปู ธรรมงาน รปู ธรรมงานเด่นของ อสม.ธงสามสี มีงาน กิจกรรมหลัก ๓ งาน ได้แก่ ๓)การจัดทาข้อมูลภาวะสุขภาพ ผู้สูงอายุ และให้สัญลักษณ์ธงสีที่บ้านผู้สูงอายุ ๒) มอบหมายอาสาสมัครติดตามดูแลสุขภาพผู้สูงอายุตาม ความจาเป็น ๓) การปรบั ปรงุ ข้อมลู ตามการเปลีย่ นแปลงของภาวะสขุ ภาพ 146 ๑๓๒

ชุมชนทอ้ งถิน่ ...ไม่ทอดท้งิ กนั  ๖. วิธีการดาเนนิ งาน การจัดทาข้อมูลภาวะสุขภาพผู้สูงอายุ และให้สัญลักษณ์ธงสีที่บ้านผู้สูงอายุ ดาเนินการดังน้ี ฝึกอบรม ทักษะอาสาสมัคร (อสม. อผส.)ในการใช้เครื่องมือประเมินความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจาวัน จาแนกประเภทของผู้สูงอายุตามเกณฑ์คะแนนในเคร่ืองมือกาหนดมีข้อมูลดังน้ี สีเขียว ผู้สูงอายุปกติ เกณฑ์ การประเมนิ ๑๒ คะแนน ขึ้นไป ได้ ๗๓๔ คน สีเหลอื ง ผูส้ ูงอายุป่วยเร้ือรัง เกณฑ์การประเมิน ๑๒ คะแนน ข้ึน ไป ได้ ๕๙ คน สีแดง ผู้สูงอายุที่ป่วยติดเตียง เกณฑ์การประเมิน ๑๒ คะแนน ขึ้นไป ได้ ๕ คน ประชาสัมพันธ์ ทางหอกระจายข่าว และทาความเข้าใจกับครอบครัวในการให้สีธงโดยอสม. ประจาครัวเรือน ติดธงบริเวณ หน้าบ้านผู้สงู อายุให้อยู่ในตาแหนง่ ทเี่ หน็ ชดั เจน มอบหมายอาสาสมัครตดิ ตามดูแลสุขภาพผู้สูงอายุตามความจาเป็น ดาเนินการใน ๒ ส่วน ถ้าเป็นอสม. จะดูแลตามครวั เรอื นที่รบั ผดิ ชอบ อผส.จะดแู ลกลุ่มติดบา้ นติดเตียง และให้การดแู ลสุขภาพที่บ้าน คือหลังคา เรอื นที่มธี งสีแดง การปรับปรุงข้อมูลตามการเปลี่ยนแปลงของภาวะสุขภาพ ในรอบปีจะดาเนินการร่วมกันโดยอสม. รพ. สต. อบต. อผส. สรปุ ประเมินภาวะสุขภาพ และปรับสีธง เช่น สขุ ภาพดีขนึ้ ชว่ ยตัวเองได้ปรับจากสีเหลืองเป็น สีเขียว หรอื ปรบั จากสแี ดง เป็นสเี หลอื ง เปน็ ต้น ๗. ผลทเ่ี กิดขึ้น (ผลผลติ ผลลัพธ)์ ผสู้ งู อายุที่เป็นผู้ป่วยติดเตียง (ตดิ ธงสีแดง) ๖ คน ผู้สูงอายุท่ีเป็นผู้ป่วยเร้ือรัง (ติดธงสีเหลือง) ๖๐ คน ได้รับการดูแลท่ีบ้านโดยอาสาสมัคร รพ.สต. อบต. และ ผู้สูงอายุทั่วไป (ติดธงสีเขียว) ๗๓๘ คน เป็นกรณี เฝา้ ระวงั ความเส่ยี งเจ็บป่วยฉกุ เฉิน ๘. ผลกระทบที่เกิดขึน้ ผลกระทบ ๕ มิติต่อโครงสร้างพื้นฐานชุมชน ด้านสังคม ชุมชนมีข้อมูลปัญหา และความต้องการของ ผู้สูงอายุ หาทางออก แก้ปัญหาได้ทันที อาสาสมัคร หน่วยงาน ผู้นาใช้ข้อมูลเพื่ออกแบบ ทาแผนงาน โครงการท่ีเก่ียวข้องกับผู้สูงอายุได้ ด้านสุขภาพ ความครอบคลุมที่ในการดูแลผู้สูงอายุ สามารถตอยอดการ ทางานเพอ่ื แกป้ ญั หาอ่นื ได้ ๑๓๓ 147

ภาพ1ท4่ี ๓8.๒.๑๑ เทศบาลต�ำบลบางไผ่

ชุมชนทอ้ งถิน่ ...ไมท่ อดทงิ้ กัน Key actors เทศบาลตาบลบางไผ่ งานเด่น ศูนยพ์ ่งึ ได้ OSCC พ้ืนท่ี เทศบาลตาบลบางไผ่ อาเภอบางมูลนาก จงั หวดั พิจติ ร วิทยากร นายเฉลา เกษศิลป์ ตาแหนง่ ปลัดเทศบาลตาบลบางไผ่ เบอรโ์ ทรศัพท์ ๐๘๙ – ๕๖๕๘๒๖๒ ๑. ท่มี าหรือฐานความคดิ ของการดาเนินงาน การเปล่ียนแปลงทางสังคมส่งผลให้เด็ก สตรี ผู้สูงอายุ และคนพิการได้รับผลกระทบจากปัญหาต่างๆ เพิ่มมากข้ึน ได้เฉพาะปัญหาสาคัญ ๔ เร่ือง ได้แก่ ๑) การตั้งครรภ์ไม่พร้อม ๒) การค้ามนุษย์ ๓) การใช้ แรงงานเดก็ ๔) การใช้ความรนุ แรงต่อเด็กและสตรี ผสู้ งู อายุและคนพิการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มเป้าหมายที่ ต้องการการดูแลอยา่ งใกลช้ ิด เช่น เดก็ ปฐมวัยอายุ ๐ - ๕ ปี ซึ่งปัญหาดังกลา่ วนับวนั จะมีความรุนแรงมากขึ้น ปัญหาต่างๆ ได้ส่งผลกระทบต่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนและการพัฒนาประเทศชาติโดยรวม ตามนโยบายของรัฐบาลในการบูรนาการดาเนินงานของหน่วยงานภาครัฐและเอกชนที่เก่ียวข้องให้ตั้งศูนย์ ช่วยเหลอื กลุม่ คนทีป่ ระสบปัญหาภายใตช้ อ่ื วา่ “OSCC ศูนย์ช่วยเหลือสังคม” ปี พ.ศ. ๒๕๕๘ เทศบาลตาบล บางไผ่ตอบรับนโยบายด้วยการจัดตั้ง “ศูนย์พัฒนาครอบครัวเทศบาลตาบลบางไผ่”ภายใต้แนวคิด “การบูร ณาการช่วยเหลือกลุ่มเป้าหมายท่ีประสบปัญหาเพ่ือสร้างความเสมอภาคและเท่าเทียมกันในสังคม” จัดทา ระบบการให้บริการประชาชนในลักษณะศูนย์บริการเบ็ดเสร็จเพ่ือให้บริการและส่งต่ออย่างมีประสิทธิภาพ การทางานร่วมกับระหว่างหน่วยงานภาครัฐและเอกชน มูลนิธิและเครือข่ายภาคประชาชน เพื่อให้ผู้ประสบ ปญั หาไดร้ บั การชว่ ยเหลอื อยา่ งรวดเรว็ ทนั เหตกุ ารณ์ครบวงจรจนสามารถกลับไปใช้ชีวิตอยู่ในครอบครัวและ สังคมได้อยา่ งปกตสิ ขุ ๒. กลมุ่ ประชากรเป้าหมาย กลุ่มเปา้ หมายหลกั ของศูนย์ OSCC เทศบาลตาบลบางไผ่ ไดแ้ ก่ ๑) เดก็ คือ ผู้มีอายุต่ากว่า ๑๘ ปี แต่ไม่ รวมถึงผู้บรรลุนิติภาวะด้วยการสมรส จานวน ๒๕๑ คน ๒) สตรี ๓) ผู้สูงอายุ คือผู้ท่ีมีอายุ ๖๐ ปี ขึ้นไป จานวน ๖๔๔ คน และ ๔) คนพิการ จานวน ๕๗ คน ๓. ผลทีต่ อ้ งการให้เกิดขนึ้ เพ่ือให้ผู้ประสบภัยท้ัง ๔ กลุ่ม ได้แก่ เด็ก สตรี ผู้สูงอายุ ได้รับการคุ้มครองพิทักษ์สิทธิและการ ดาเนินการตามกฎหมาย การฟื้นฟูเยียวยาด้านร่างกายจิตใจและสังคม และผู้ประสบภัยได้รับการช่วยเหลือ อยา่ งรวดเร็วทันเหตุการณ์ครบวงจร ๔. ขอ้ มูลและเคร่ืองมือในการดาเนินงาน ข้อมูลที่ศูนย์ OSCC เทศบาลตาบลบางไผ่นาใช้ ได้แก่ ข้อมูลเด็กอายุ ๐ – ๑๘ ปี สตรี ผู้สูงอายุ ๖๐ ปีข้ึน ไปและคนพิการจากแหล่งข้อมูล TCNAP, RECAP เอกสารข้อมูลหน่วยงานทุกภาคส่วนจากแหล่งอ่ืนๆ ท่ี เกยี่ วขอ้ ง ข้อมูล เชน่ เวชระเบยี น ๕. รปู ธรรมงาน เทศบาลตาบลบางไผ่ เป็นหน่วยงานที่มีหน้าที่ให้บริการความช่วยเหลือแก่ผู้ประสบปัญหา แต่มิได้เป็น หน่วยงานเจ้าภาพหลัก พัฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษย์เป็นเจ้าภาพหลักประสานหน่วยงานภาครัฐ โดยเฉพาะสถานพยาบาล กรมแรงงาน สถานีตารวจ และหน่วยงานราชการอื่นและองค์กรเอกชนท่ีเก่ียวข้อง เพอ่ื ใหบ้ ริการประชนชนที่ประสบปัญหาในระบบเดียวกัน เกิดการเช่ือมต่อบริการที่ชัดเจนและไม่เกิดช่องว่าง ในระบบบริการ ตง้ั แต่รบั แจ้งเบาะแสจนถึงการติดตามและรายงานผล โดยได้รับการช่วยเหลืออย่างต่อเน่ือง จนไดร้ ับการกลับสสู่ ังคมอยา่ งปกตสิ ขุ ๑๓๕ 149