สรุปบทเรียนการดำเนินงานและกิจกรรมของKey actors

ดแู ลเด็กปฐมวยั ...โดยชุมชนท้องถนิ่  ๖. วธิ กี ารดาเนนิ งาน ศูนย์ OSCC เทศบาลตาบลบางไผ่เป็นสถานท่ีบริการรับแจ้งเหตุ/เบาะแส ท่ีต้องดาเนินการสอบถาม ข้อมูลการแจ้งเหตุ/เบาะแสให้ชัดเจน รวบรวมข้อมูลเบ้ืองต้นจากการรับแจ้งเหตุ เช่น ข้อมูลผู้ประสบปัญหา สภาพพฤติการณ์ สถานที่เกิดเหตุ เป็นต้น คัดกรอง วิเคราะห์ เบ้ืองต้นตามประเด็นปัญหาว่ามีความรุนแรง มากนอ้ ยเพยี งใด ประสานและให้คาแนะนาทางด้านกฎหมาย ดูแลทางด้านความปลอดภัย แล้วบันทึกข้อมูล ลงส่รู ะบบ OSCC ส่งต่อไปยังหนว่ ยงานเจ้าภาพหลกั หรอื หน่วยงานให้บรกิ ารตามประเด็นปัญหาเพื่อให้ความ ชว่ ยเหลือต่อไป ๗. ผลที่เกดิ ข้นึ (ผลผลิต ผลลพั ธ)์ การให้ความช่วยเหลือเด็ก สตรี ผู้สูงอายุและคนพิการ ท่ีประสบปัญหาได้รับการแก้ไข ช่วยเหลืออย่าง รวดเรว็ ทนั เหตกุ ารณแ์ ละครอบวงจร เพอื่ ให้บุคคลหรือกลุม่ คนไดร้ บั การคมุ้ ครองพิทักษ์สิทธิ์ ผู้ทกี่ ระทาผดิ ได้ ดาเนินตามกฎหมายและการไดร้ บั การฟ้นื ฟเู ยยี วยา ท้งั ดา้ นร่างกายจิตใจและทางสังคมกลับไปใชช้ วี ิตในสงั คม อย่างปกติสขุ ๘. ผลกระทบทีเ่ กดิ ข้นึ ต่อ ๕ มติ ิโครงสร้างพื้นฐานของชุมชน ได้แก่ ๑) ด้านสังคม ผู้ที่ได้รับผลได้รับผลกระทบจากปัญหาไม่ได้ รบั ความเสมอภาค หรอื ความทา่ เทยี มกนั ในสังคม จากเด็ก สตรี ผู้สงู อายุ และคนพิการ การได้รับการเยียวยา ใหก้ ลับไปใช้ชีวิตอยู่ในสังคมอย่างปกติสุข ๒) ด้านสุขภาพ ได้รับการบริการสุขภาพ ท่ีดูแลสุขภาพให้แข็งแรง ทั้งด้านร่างกายและจิตใจ ๓) ด้านสภาวะแวดล้อม การประสานงานกับหน่วยงานอ่ืนๆ ที่เก่ียวข้องในการ ให้บริการด้านจัดการสิ่งแวดล้อมให้เหมาะสมกับปัญหาแต่ละประเด็น ๔) ด้านการเมืองการปกครอง การศกึ ษาด้านกฎหมายตา่ งๆ เชน่ การค้มุ ครองพิทกั ษ์สิทธแิ ละการดาเนินการตามกฎหมาย 50 ๓๘

สรุปบทเรยี น ทแ่ี สดงเนื้อหาประเดน็ สงู วยั สรา้ งเมือง... ปฏิบัตกิ าร ๕อ. ๕ก.Ž 51

ภาพ5ท2่ี ๒.๑ ภาพรวมนวัตกรรมหรอื งานเด่น ประเดน็ “สูงวยั สรา้ งเมอื ง...ปฏบิ ตั ิการ ๕อ. ๕ก.”

ภาพท่ี ๒.๒ ภาพรวมสดุ ยอดผูน้ ำ� ชมุ ชนจากกล่มุ หรือองคก์ รทขี่ บั เคลอ่ื นงาน ประเด็น “สูงวัยสร้างเมือง...ปฏิบัติการ ๕อ. ๕ก.” 53

ภาพ5ท4่ี ๒.๒.๑ องคก์ ารบรหิ ารส่วนตำ� บลวงั กรด

สูงวัยสร้างเมือง...ปฏบิ ัตกิ าร ๕อ. ๕ก. Key actors องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลวังกรด งานเดน่ สง่ เสรมิ และฝกึ อาชีพ สาหรับผสู้ งู อายุ พื้นท่ี องค์การบริหารสว่ นตาบลวงั กรด อาเภอบางมลู นาก จงั หวดั พิจติ ร วิทยากร นางสาวรัตนาภร ตาสุวรรณ์ ตาแหนง่ ผ้ชู ว่ ยนกั พฒั นาชมุ ชน เบอรโ์ ทรศพั ท์ ๐๖๑-๒๙๓๔๙๔๔ ๑. ทีม่ าหรือฐานคดิ ของการดาเนนิ งาน พื้นตาบลวังกรดมีท้ังหมด ๖ หมู่บ้าน มีประชากรทั้งหมด ๒,๔๕๖ คน ๗๓๙ ครัวเรือน มีเน้ือที่ ๔๐.๙๓ ตารางกิโลเมตร เปน็ พ้ืนทท่ี าการเกษตร ๒๑,๒๔๑ ไร่ ส่วนพ้ืนท่ีที่เหลือปลูกบ้าน ใช้สาหรับเป็นท่ีอยู่อาศัยและ เป็นแหลง่ น้า คลอง หนองและเหมือง การประกอบอาชีพ ประชากรส่วนใหญ่มี อาชีพเกษตรกรรมทานา ร้อย ละ ๗๑.๘๑ และสามารถทานาไดเ้ พียงปีละ ๑ ครง้ั รองลงมา คือ เกษตรทาสวน ทาไร่ เล้ียงไก่ เลี้ยงเป็ด ปลูก ผักขาย เป็นต้น มากกว่ากว่าคร่ึงมีพฤติกรรมเสี่ยง ได้แก่ สูบบุหร่ี ด่ืมสุรา และเป็นวัยทางานเป็นส่วนใหญ่ท่ี สูบบุหร่ี แต่วยั รนุ่ ส่วนใหญด่ มื่ สรุ า เมอื่ วา่ งจากการทานา ทางาน มักชวนกันไม่ดื่มเคร่ืองด่ืมแอลกอฮอล์ และ พากันไม่เล่นการพนัน จึงทาให้เกิดภาระหนี้สินในครัวเรือนเฉลี่ย ๑๐,๐๐๐ บาทต่อเดือน มีผู้สูงอายุ ๔๙๓ คน ร้อยละ ๒๐.๔๘ ติดบา้ นไปมาลาบากต้องช่วยแหลือ ๔ คน โดยองค์การบริหารส่วนตาบลวังกรดได้เล็งเห็นถึง ความสาคัญในการส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต การจัดการศึกษา การพัฒนาทักษะด้านอาชีพสาหรับ ผู้สูงอายุ เพือ่ ให้สามารถนาไปประกอบอาชีพ เพิ่มรายได้ พัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุได้ จึงได้จัดต้ังวิทยาลัย ผ้สู งู อายเุ น้นการเรยี นรู้ด้านอาชีพ ฝึกทักษะ และส่งเสรมิ การตลาดเพอื่ ให้ผู้สูงอายที่ไปมาฝึกอาชีพ นากลับไป ต่อยอดในครัวเรอื นเพื่อเสริมอาชีพ เพ่ิมรายได้ ๒. กลมุ่ ประชากรเป้าหมาย กลมุ่ ผสู้ งู อายใุ นตาบลวงั กรด จานวน ๔๙๓ คน ๓. ผลท่ตี อ้ งการใหเ้ กดิ ข้นึ เพ่ือเสริมสร้างการเรียนรู้ตลอดชีวิต ฝึกทักษะท่ีทาให้เกิดอาชีพได้ สามารถต่อยอดเพ่ิมรายได้ หรือทา เป็นอาชีพเสรมิ มีพื้นท่ีให้ผูส้ งู อายุไดร้ วมกลุ่ม ทากจิ กรรมร่วมกนั เสริมสัมพนั ธภาพที่มตี อ่ กนั ๔. ขอ้ มลู และเคร่ืองมือในการดาเนนิ งาน ข้อมูลผู้สูงอายุ เช่น จานวน การประกอบอาชีพ ท่ีได้จากแหล่งฐานข้อมูลตาบล TCNAP ข้อมูลทุนทาง สังคม และศักยภาพในการดูแล จากการวิจัยชุมชน RECAP ข้อมูลคนยากจน รายได้ตามเส้นแบ่งความ ยากจน จากฐานขอ้ มลู จปฐ. ๕. รูปธรรมงาน ประกอบด้วยงาน กิจกรรม หลัก ๒ ส่วน ได้แก่ ๑) การจัดการเรียนรู้ในวิทยาลัยผู้สูงอายุ มีหลักสูตรที่ เน้นการฝึกอาชีพ ท้ังอาชีพในครัวเรือน และการรวมกลุ่ม ๒) การจัดการตลาด ให้สินค้าที่ผลิตมีแหล่ง จาหน่าย ๖. วธิ กี ารดาเนนิ งาน มีการจัดขั้นตอนดาเนินการอย่างน้อย ๒ ระยะ ได้แก่ ๑) การแต่งคณะกรรมการหรือกลไกการจัดการ กาหนดบทบาทหน้าท่ี จดั ทาแผนการฝกึ ปฏิบัติ ๒) การประสาน และจัดหาวิทยากรท้ังผู้รู้ ผู้เชี่ยวชาญในและ นอกชุมชนมาสอน เพ่อื ให้ผู้สงู อายุได้เรยี นรหู้ ลากกหลาย และเลอื กไปปฏิบตั ใิ นครอบครวั ๓) จัดทาหลักสูตร ฝกึ อาชีพท่ีเหมาะสาหรับผู้สูงอายุเดือนละ ๒ คร้ัง โดยกิจกรรมฝึกทักษะอาชีพท่ีดาเนินการและเป็นประโยชน์ สาหรับผู้สูงอายุ เช่น ๑) ทักษะการผลิตของใช้ในครัวเรือน หรือของใช้ส่วนตัวการทาน้ายาเอนกประสงค์ (นา้ ยาลา้ งจาน ซักผ้า ถูพ้ืน ล้างห้องน้า เป็นต้น) ทายาดม ยาหอม การบูร ๒) ทักษะการทาผลิตภัณฑ์ท่ีเป็น ๔๒ 55

สูงวัยสรา้ งเมือง...ปฏบิ ตั ิการ ๕อ. ๕ก. ความรู้ ภูมิปญั ญาในชมุ ชน เช่น ไมก้ วาดดอกหญา้ ไมก้ วาดก้านมะพร้าว การป้ันโอ่ง ถักพรมเช็ดเท้า สานเปล ญวน ทกั ษะทางชา่ ง ไม้ ปนู เป็นตน้ ๗. ผลท่ีเกิดขึน้ (ผลผลิต ผลลัพธ)์ ผสู้ งู อายเุ ขา้ เรียนรู้ตามหลกั สตู รวิทยาลัย จานวน ๔๐-๕๐ คนต่อรอบการเรียน ไดฝ้ ึกทักษะอาชพี นาใชใ้ น การดารงชีวิตประจาวัน และเพ่ิมรายในครัวเรือน และมีพื้นที่สร้างสรรค์สาหรับผู้สูงอายุให้มีโอกาสพูดคุย สรา้ งสัมพนั ธภาพกนั และกนั ๘. ผลกระทบที่เกิดข้นึ ต่อ ๕ มิติโครงสร้างพ้ืนฐานของชุมชน ๑) ด้านสังคม ผู้สูงอายุมีพ้ืนท่ีสร้างสรรค์ในการทากิจกรรม เพ่ือ แสดงศักยภาพของตนเอง ภายในตาบล และเกิดความกล้าแสดงออก รวมท้ังการสร้างการดูแล และสร้าง สงั คมใหก้ ับผูส้ งู อายใุ นชุมชนและตาบล ชว่ ยเหลอื กนั ๒) ด้านสุขภาพ สามารถดูแลสุขภาพและจัดการตัวเอง ได้ และยังเปน็ การลดการเกดิ ผลกระทบต่อผู้สูงอายทุ อี่ ยตู่ ดิ บา้ น/และอยคู่ นเดียวตามลาพัง ๓) ดา้ นเศรษฐกิจ กลุ่มผู้สูงอายุที่เข้าสู่ระบบวิทยาลัยผู้สูงอายุ ทุกท่านจะได้รับประสบการณ์ในการศึกษาทักษะวิชาชีพต่างๆ ท่ี ทางวทิ ยาลยั ผู้สงู อายุ นาเชญิ วิทยากรและผู้มคี วามรมู้ าสอนเพอ่ื เป็นการตอ่ ยอดและนาทักษะที่ได้รับนาไปต่อ ยอดพัฒนาใหเ้ กดิ มีมลู ค่าเพ่ิมขึ้นและเป็นการสรา้ งรายได้ใหเ้ กิดขึ้นต่อ ตนเองและชมุ ชน 56 ๔๓

ภาพที่ ๒.๒.๒ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ 57

สงู วยั สรา้ งเมือง...ปฏบิ ัติการ ๕อ. ๕ก. Key actors เทศบาลตาบลบางไผ่ งานเด่น ทุนทางสังคมรว่ มจดั เรยี นร้สู าหรับสาหรบั ผู้สงู อายุ พ้ืนที่ เทศบาลตาลบางไผ่ ป่าเซ่า อาเภอบางมูลนาก จังหวดั พจิ ติ ร วทิ ยากร นายจานงค์ ยิ้มกลา่ ตาแหน่งรองปลัดเทศบาลตาบลบางไผ่ เบอรโ์ ทร ๐๘๙ – ๘๕๗๑๘๒๐ ๑. ท่ีมาหรอื ฐานคิดของการดาเนนิ งาน เขตพื้นท่ีในความรับผิดชอบเทศบาลบางไผ่ ๓ หมู่บ้าน คือ หมู่ท่ี ๒ ๔ และ ๕ ประชากรส่วนใหญ่จะ กระจายกันอยู่ในหลายช่วงอายุต้ังแต่ เด็ก วัยรุ่น วัยทางานและมีแนวโน้มประชากรผู้สูงอายุสูงขึ้นจนเป็น สังคมผู้สูงอายโุ ดยสมบรู ณแ์ ลว้ คือมีสดั สว่ นผู้สงู อายถึงร้อยละ ๒๕.๒๑(๓๙๒ คน) และยงั มกี ลมุ่ เตรยี มสงู อายุ (๕๐-๕๙ ปี) ถึงร้อยละ ๑๖.๕๓ ท่ีผ่านมามีการจัดการดูแลผู้สูงอายุในพ้ืนท่ีผ่านการทางานขององค์กรหลัก ได้แก่ เทศบาล รพ.สต. ชมรมผู้สูงอายุ ท้องท่ี ปราชญ์ ผู้เชี่ยวชาญ เป็นต้น มีการทาแผนร่วมกัน และ ออกแบบบริการที่สอดคล้องกับปัญหาและความต้องการครอบคลุมกลุ่มแข็งแรง ป่วย รวมถึงมิติด้าน เศรษฐกจิ สังคม สภาวะแวดลอ้ ม ท่ีสรา้ งผลกระทบกับผู้สงู อายแุ ละครอบครัว ช่วงปี พ.ศ. ๒๕๔๙-๒๕๕๐ ได้ ทาประชาคม และจัดต้ังชมรมผู้สูงอายุ ให้มีการดาเนินกิจกรรมตรวจคัดกรอง ตรวจสุขภาพ ให้ความรู้ ออก กาลังกาย และจนเกิดชมรมออกกาลังกาย เช่น แอโรบิค ราไม้พอง ฮูลาฮูป ช่วงปี พ.ศ. ๒๕๕๖-๒๕๕๙ จัดให้ แกนนาไปเรียนร้พู ้ืนทตี่ น้ แบบการดแู ลผสู้ งู อายุ ได้แนวทางการพฒั นากลไกสนบั สนุนการดูแล เชน่ การจัดต้ัง กองทนุ สวสั ดิการสาหรบั ผู้สูงอายุ และเขา้ รว่ มเป็นเครือข่ายตาบลสุขภาวะ เสนอตวั ขอรบั ทนุ พฒั นาระบบการ ดูแลผู้สูงอายุ และได้จัดตั้งโรงเรียนผู้สูงอายุ มีกลไกคณะกรรมการบริหารโรงเรียน คณะทางาน ครู และ พัฒนาหลกั สตู รการเรียนร้มู าอยา่ งตอ่ เนื่อง ในนาม “โรงเรยี นผู้สงู วยั บางไผ่วทิ ยา” ขยายกลุ่มผสู้ ูงอายทุ ีส่ นใจ ไปในทุกหมู่บ้าน และกลุม่ เตรียมสงู อายุ(๕๐-๕๙ ปี)ให้เขา้ มาเป็นอาสาสมัคร และผรู้ ว่ มเรยี นรู้ ตามความสนใจ และความพรอ้ ม ๒. กลุ่มประชากรเป้าหมาย ๒.๑ ผ้สู ูงอายทุ ่เี ป็นผู้นา แกนนาชุมชน กล่มุ ผู้เตรยี มสูงอายุ (๕๕-๕๙) จานวน ๒๕๗ คน ๒.๒ กลุ่มผู้สูงอายุติดสังคม ติดบ้าน ในเขตเทศบาลตาบลบางไผ่ทั้งหมด ๓๙๒ คน และผู้สูงอายุในเขต พืน้ ท่ใี กลเ้ คยี ง ๓. ผลท่ตี ้องการใหเ้ กดิ ขึ้น ให้ผู้สูงอายุไดร้ บั การพัฒนาทักษะส่วนบุคลทีเ่ ก่ียวขอ้ งกับการดูแลสุขภาพ ทักษะอาชีพ ทักษะทางสังคม เช่น การส่ือสาร เทคโนโลยี เป็นต้น และมีศักยภาพในการจัดการกับปัญหา และดูแลช่วยเหลือกันได้ กลุ่ม เตรยี มผู้สูงอาย(ุ ๕๐-๕๙ ปี)ได้พัฒนาทกั ษะ เรียนรู้ และเตรยี มความพรอ้ มเขา้ ส่วู ยั สูงอายุ เพิม่ จานวนจิตอาสา ท่ีมีศักยภาพในการดูแลช่วยเหลือ ผู้สูงอายุ เช่น ผู้นา ผู้จัดการงาน ผู้ทรงคุณวุฒิ อาสาสมัครดูแล ปราชญ์ ครู เปน็ ต้น ๔. ข้อมลู และเครื่องมือในการดาเนินงาน ข้อมูลท่ีโรงเรียนผู้สูงวัยบางไผ่วิทยานาใช้ประกอบการจัดบริการ ได้แก่ ข้อมูลกลุ่มเตรียมสูงวัย ๕๕-๕๙ ปี และกลุ่มผู้สูงวัยอายุ ๖๐ ปีขึ้นไปในเขตเทศบาลตาบลบางไผ่และในเขตพื้นท่ีใกล้เคียง จากข้อมูล TCNAP ข้อมูลผลการตรวจสุขภาพ การวเิ คราะห์ความเสยี่ งโรคเร้ือรัง พฤติกรรมเสี่ยงข้อมูลโรคและการเจ็บป่วยจาก รพ.สต. และข้อมูลจากการประชาคม ในส่วนของหลักสูตร การเรียน การสอน และการบริหารจัดการเพื่อให้ สอดคล้องกับความตอ้ งการของผูส้ งู อายุ 58 ๔๕

สงู วยั สร้างเมือง...ปฏบิ ัติการ ๕อ. ๕ก. ๕. รปู ธรรมงาน มีงาน กิจกรรมภายใต้การจัดบริการแบบโรงเรียนผู้สูงอายุ ๒ ส่วน ได้แก่ จัดทาแผนการเรียนรู้รูปแบบ โรงเรียนผอู้ ายแุ บบมีสว่ นรว่ ม และจดั บริการตามแบบหลักสตู รทีก่ าหนด ๖. วิธีการดาเนนิ งาน เทศบาลตาบลบางไผ่เปน็ เจ้าภาพหลักรว่ มกับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบลบางไผ่ กศน.อาเภอบาง มลู นาก วัดบางไผแ่ ก้วมณีรตั น์ และ จิตอาสาผ้ทู รงคุณวฒุ ใิ นพืน้ ที่ โดยแต่งตงั้ คณะกรรมการอานวยการ คณะทางาน ครูผ้สู อนหลกั และแผนเรยี นร้ตู ามอธั ยาศัย จัดการเรยี นรูต้ ามหลักสูตรสปั ดาหล์ ะ ๑ คร้งั คอื ทุกวนั พธุ ต้ังแต่ ๐๘.๐๐ น. – ๑๕.๐๐ น. ณ โรงเรียนผู้ สูงวัยบางไผ่วิทยา โดยจัดการเรียน การสอนในแต่ละรอบสัปดาห์เป็น ๕ หมวดวิชาหลัก ประกอบด้วย ธรรมะกับวิถีชีวิต สุขภาพกายและจิตใจ วิถีชีวิตวัฒนธรรม หน้าที่พลเมือง และวิชาเลือกตามอัธยาศัย ตาม ความต้องการของผสู้ งู อายุ เช่น วิชาออกกาลังกาย จิตอาสา ทักษะอาชีพ สันทนาการ เป็นต้น มีผู้สอนแต่ละ วิชามาจากหลายภาคส่วน เช่น วิชาสุขภาพกายและจิต จากรพ.สต. วิชาธรรมะกับวิถีชีวิตจากวัด และ ผ้ทู รงคณุ วุฒิทม่ี ีความเชีย่ วชาญพิเศษ สบั เปลี่ยนหมนุ เวียนกันสอน ๗. ผลที่เกิดขึ้น (ผลผลติ ผลลัพธ)์ มผี ้สู งู อายุเขา้ เรยี นรู้ในโรงเรียนจานวน ๖๐ คน(๑๕.๓๑%) ผู้สงู อายทุ เี่ ป็นผู้ทรงคุณวุฒิ เป็นผู้สอน ๕ คน กลมุ่ เตรยี มผูส้ ูงอายุ ๑๐ คน ผู้มาเรียนมีทักษะดูแลตนเอง เข้าใจวิถีสูงวัย ความเส่ือมที่เกิดขึ้น และการชะลอ สง่ เสรมิ สุขภาพด้วยตนเอง และทาให้ตาบลบางไผ่มีพื้นที่กิจกรรม แลกเปลี่ยนเรียนรู้พัฒนาผู้เรียน ผู้ร่วมให้ เห็นความสาคัญของการดแู ลผสู้ ูงอายุ ๘. ผลกระทบทเี่ กดิ ขน้ึ ผลกระทบ ๕ มิติโครงสร้างพื้นฐานของชุมชน (๑) ด้านสุขภาพ การพัฒนาทักษะและศักยภาพการดูแล สุขภาพของผู้สูงอายใุ ห้สามารถดูแลรักษาสุขภาพตนเองให้มีสุขภาพแข็งแรง ลดความเส่ียงจากการเจ็บป่วย (๒) ด้านสภาวะแวดล้อม ผู้สูงอายุได้ร่วมกันทากิจกรรม มีการพบปะพูดคุยระหว่างผู้สูงอายุด้วยกันเอง เกิด กลมุ่ ทางสงั คม (๓) ด้านสังคม เกิดการเรียนรู้ แลกเปลี่ยนในกลุ่มวัยเดียว และข้ามกลุ่มวัย ข้ามบทบาททาง สงั คม ทาใหเ้ กิดบทเรียนพัฒนางาน ตอ่ ยอดงานอ่นื ได้ (๔) ดา้ นเศรษฐกจิ ทักษะด้านอาชีพ สามารถทาให้เกิด รายไดเ้ สรมิ ลดค่าใชจ้ า่ ยของครอบครัว ๔๖ 59

ภาพ6ท0่ี ๒.๒.๓ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลคอรมุ

สงู วยั สร้างเมอื ง...ปฏบิ ัติการ ๕อ. ๕ก. Key actors องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลคอรมุ งานเดน่ ท้องถิ่นร่วมกับปราชญ์จัดการเรียนรู้ในโรงเรยี นและระดมเงินดูแลสุขภาพทีบ่ ้าน พื้นที่ องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลคอรมุ อาเภอพิชยั จงั หวดั อุตรดิตถ์ วิทยากร นางนยั นา ศรีเลิศ ตาแหนง่ ผอู้ านวยการกองสวสั ดิการสงั คม เบอรโ์ ทร ๐๖๕-๘๖๔๕๑๖๓ ๑. ที่มาหรอื ฐานคิดของการดาเนนิ งาน ตาบลคอรุมมีประชากร ๙,๓๕๔ คนจานวน ๒,๔๙๒ ครัวเรือน เป็นประชากรผู้สูงอายุ ๑,๗๘๖(๑๙.๑%) คน แนวโน้มเข้าใกล้สังคมผู้สูงอายุแบบสมบูรณ์ เนื่องจากสัดส่วนประชากรกลุ่มเตรียม(๕๐-๕๙ ปี) ๑,๒๙๒ (๑๓.๘%) คน สภาพปัญหาของผู้สูงอายุส่วนใหญ่เป็นปัญหาด้านสุขภาพ ป่วยเรื้อรัง อยู่บ้านกับบุตรหลาน อยู่คนเดียว และอยู่กันเฉพาะกับผู้สูงอายุด้วยกัน เป็นผู้ติดบ้าน ติดเตียง จานวนกว่า ๔๐ คน และ มีความ พิการจานวน ๑๑๖ คน อบต.ตอ้ งชว่ ยเหลอื ปรับบา้ น ทางเดนิ ห้องน้าถึง ๑๑ หลัง และกลมุ่ ทีก่ ล่าวมาต้องมี ผูใ้ ห้การดแู ลทง้ั แบบบางเวลา และตลอดเวลา ทุนทางสังคม และศกั ยภาพในการดูแลผู้สูงอายุ ไดแ้ ก่ ปราชญ์ ถา่ ยทอดภูมปิ ัญญา กลมุ่ ผ้สู ูงอายุ อสม. care givers รพ.สต. กองทุนสุขภาพตาบล เป็นต้น ปี พ.ศ. ๒๕๕๗ ส่วนสวสั ดกิ ารสังคมองคก์ ารบรหิ ารส่วนตาบลคอรุม ร่วมกับคณะทางานส่วนราชการในองค์การบริหารส่วน ตาบลคอรุม เจ้าคณะจังหวัด ผู้อานวยการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบล ร่วมจัดทาหลักสูตรการเรียน การสอนโรงเรียนผู้สูงอายุคนคอรุมขึ้น เพื่อเป็นพื้นที่สร้างสรรค์ สาหรับการแลกเปล่ียนเรียนรู้ การพัฒนา ทักษะ การศึกษาตามอัธยาศัยสาหรับผู้สูงอายุตามหลักสูตรท่ีกาหนด ซ่ึงต้องเป็นกิจกรรมท่ีผู้สูงอายุสนใจ และจาเป็นต่อการดาเนินชีวิต ช่วยเพ่ิมพูนความรู้ ทักษะชีวิตท่ีจาเป็น โดยวิทยากรจิตอาสา ผู้ทรงคุณวุฒิใน พื้นที่ ปราชญ์ชาวบ้านและในขณะเดียวกันก็เป็นพื้นท่ีท่ีผู้สูงอายุได้แสดงภาวะผู้นา การอาสา ในการดูแล ชว่ ยเหลือเพ่อื นในชุมชน ๒. กลมุ่ ประชากรเปา้ หมาย ๒.๑ ผู้สูงอายุทีไ่ ปมาได้ ๑,๗๔๖ คนท่ีสนใจเข้ารว่ ม ๒.๒ เจ็บปว่ ยตดิ บา้ น ตดิ เตยี ง ๔๐ คน ๒.๓ มคี วามพกิ าร ๑๑๖ คน ๒.๔ ผสู้ งู อายทุ ่เี ป็นผ้นู า แกนนา ผสู้ อนในโรงเรียนผสู้ งู อายุ ๒๐ คน ๓. ผลที่ตอ้ งการใหเ้ กิดขนึ้ ผ้เู ขา้ รว่ มเรยี นรู้ในกจิ กรรมของโรงเรยี นมีทักษะและความรใู้ นด้านต่างๆสามารถดูแลสุขภาพ และจัดการ ตนเองได้ สามารถถ่ายทอดแนวคิดทางศาสนา การดูแลสุขภาพ วิถีชีวิต วัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถ่ิน และนาใช้เพ่ือดูแลตนเอง และผู้สูงอายุติดเตียง ติดบ้าน พิการ มีคนช่วยเหลือดูแล รวมถึงผู้ท่ีประสบภาวะ ทุกข์ยาก ลาบากมีคนดูแล ชว่ ยปรบั บา้ น จดั บ้าน ๔. ข้อมูลและเครอื่ งมือในการดาเนนิ งาน ๔.๑ หลักสูตรเรียนรู้ท่ีได้จากกระบวนการออกแบบแบบมีส่วนร่วมของเจ้าหน้าท่ีท้องถิ่น ปราชญ์ และ กลุ่ม องคก์ ร หนว่ ยงานทเี่ ก่ียวข้อง ๔.๒ ขอ้ มลู ผสู้ ูงอายุท่ไี ปมาได้ ป่วย ตดิ บา้ น ติดเตียง จากฐานข้อมูลตาบล ข้อมูลบรกิ ารของรพ.สต.และ ขอ้ มลู ความเช่ียวชาญของครูจติ อาสา ๕. รูปธรรมงาน รูปธรรมงานเด่น คือการออกแบบหลักสูตรการเรียนรู้สาหรับผู้สูงอายุแบบมีส่วนร่วม ระดมเงินจาก สมาชิกตัง้ เปน็ กองบุญลาดวนวัยใส ใช้เพ่ือเป็นทุนทากิจกรรมจิตอาสา ซ่ึงดาเนินการ ๒ ส่วน คือ อาสาเยี่ยม ดแู ลเพือ่ นทบ่ี ้าน และจิตอาสาทาความสะอาดสภาพแวดลอ้ มในท่สี าธารณะ ๔๘ 61

สูงวัยสร้างเมอื ง...ปฏบิ ัตกิ าร ๕อ. ๕ก. ๖. วธิ ีการดาเนินงาน การจัดการเรียนการสอนตามหลักสูตรโรงเรียนผู้สูงอายุ มีการแต่งตั้งคณะกรรมการ และคณะทางาน ตามความเหมาะสม หรอื บทบาท หรอื ความเช่ยี วชาญ ได้แก่ คณะผ้บู รหิ ารอบต. เจ้าหน้าท่ีอบต. วัด โรงเรียน รพ.สต. เป็นต้น คณะทางานจะร่วมกันจัดทาโครงสร้างหลักสูตรการเรียนการสอน รวมถึงกาหนดระยะเวลา ดาเนินงาน และการประชาสมั พนั ธ์โครงการผ่านชมรมผู้สูงอายุตาบลคอรุม ที่ประชุมประจาเดือนระดับตาบล หอกระจายข่าวประจาหมบู่ า้ น และประจาตาบลคอรมุ วิทยชุ มุ ชนวัดขวางชัยภมู ิ ตาบลคอรุม จัดการเรียนการ สอนตามโครงสร้างหลักสูตรทุกวันพฤหัสบดี เวลา ระหว่างเวลา ๐๘.๐๐-๑๕.๐๐ น. โดยมีกิจกรรมเตรียม ความพร้อมก่อนเข้าวิชาเรียน ได้แก่ การเคารพธงชาติ สวดมนต์ไหว้พระ น่ังสมาธิ ออกกาลังกาย มาร์ช โรงเรียน ๓ เพลง กาหนดวิชาเรียนเป็นกิจกรรมครอบคลุม ๔ วิชาหลัก ได้แก่ ๑) วิชาธรรมะนา ชีวิต สอนโดยพระจากวดั ในพ้นื ทีต่ าบลคอรุม ๒) วิชาสุขภาพดีวิถีชุมชน สอนโดยเจ้าหน้าจากรพ.สต. ๓) วิชา วิถีชีวิต และวัฒนธรรมพ้ืนบ้าน ภูมิปัญญาเกื้อกูลสังคม (เศรษฐกิจพอเพียง) สอนโดยปราชญ์ แกนนากลุ่ม ทางสงั คมด้านเกษตรปลอดภัย เจ้าหน้าที่ อบต.กองการเกษตร ๔) วิชาหน้าท่ีพลเมือง (จิตอาสา) สอนโดย แกนนาผู้สูงอายุ เจ้าหน้าท่ีส่วนศึกษา เป็นต้น และ ๓ วิชาเลือก ได้แก่๑) วิชาศิลปะบาบัด สอนโดยกอง การศึกษา ๒) ดนตรบี าบดั สอนโดยเจ้าหนา้ ท่ีกองสวสั ดกิ าร และ ๓) ทันโลกก้าวไกล สอนโดยนติ กิ ร จัดต้ังกองบุญลาดวนวัยใส ในวันที่จัดการเรียนการสอน ขอระดมเงินบริจาคตามกาลัง และศรัทธาของ ผู้สูงอายุเพ่ือตั้งเป็นกองบุญ รับขยะรีไซเคิลท่ีผู้สูงอายุนามาจากบ้าน รวมถึงขยะที่กองสาธารณสุขและ สง่ิ แวดลอ้ มคดั แยกก่อนเข้าเตาเผา ขายนาเงินที่ได้สมทบกองทุนเพ่ือเป็นทุนในการทากิจกรรมอาสา ๒ ส่วน ได้แก่ ๑) การเยีย่ มผปู้ ว่ ย ติดบ้าน ติดเตียง ระยะท้ายในชุมชน โดยแกนนาผู้สูงอายุจะแบ่งทีมกันตามหมู่บ้าน รวมกันไปเยี่ยมบ้านผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียง พิการ เพื่อช่วยเหลือปรับบ้าน ทาความสะอาด จัดของเย่ียม และ ๒) รว่ มกันพฒั นา ปรับปรุงสภาพแวดล้อมท่ีบ้านผู้สูงอายุที่ขาดแคลน และทาความสะอาด วัด ศพด. ที่ สาธารณะ เปน็ ต้น ๗. ผลท่ีเกิดขน้ึ (ผลผลิต ผลลัพธ)์ มีผู้สูงอายุเข้าร่วมเรียนรู้ในหลักสูตรจานวน ๑๔๐ คน มีศักยภาพในการประเมิน และดูแลตนเองด้าน สขุ ภาพ มีกองทุนในการดูแลกัน เมื่อเจ็บป่วย เม่ือเสียชีวิต จากการรวมเงินของผู้สูงอายุที่เป็นสมาชิก โรงเรียน และสมทบจากการขายขยะของอบต. ปัจจุบันมีเงินกองทุน ๑ แสนบาท ผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียง ระยะท้ายไดร้ บั การดแู ล ๔๐ คน ปรบั บ้าน จัดบ้านให้คนพิการ ผู้สูงอายุพิการ ยากจน ๑๑ หลัง มีงานอาสา ที่ เกิดประโยชน์กับพ้ืนท่ีสาธารณะในตาบล รวมถึงการเสริมความสามัคคี เกิดคนนา คนพาทาใหม่ที่เป็น ผูส้ ูงอายุ ดาเนินการ ๓ วัดในเขตพ้นื ท่ี รวมถงึ แหล่งน้าทสี่ าธารณะในชมุ ชน ๘. ผลกระทบทีเ่ กิดข้นึ ผลกระทบต่อโครงสร้างพื้นฐานชุมชน ๕ มิติ ได้แก่ ๑) ด้านสุขภาพ ผู้สูงอายุได้รับบริการสุขภาพ มี ศกั ยภาพในการจดั การตนเอง คนท่ีตอ้ งการความช่วยเหลือมีคนดูแล ประสาน สนับสนุนให้ครอบครัวจัดการ ตนเอง ๒) ด้านสังคม มีการช่วยเหลือเกื้อกูล การทางานข้ามกลุ่ม เรียนรู้ได้ทุกวัย ๓) ด้านสภาพแวดล้อม มี การจดั การสภาพแวดล้อมในบา้ นทเ่ี ปน็ ปัญหาและความต้องการของผู้สูงอายุ สภาพแวดล้อมนอกบ้าน หรือ ที่สาธารณะในชุมชน รวมถึงการจัดการขยะแบบแปลงเป็นเงินขยายเป้าหมายท่ีต้อง เปลี่ยนเป็นกองทุน ชว่ ยเหลอื ดแู ลกัน 62 ๔๙

ภาพท่ี ๒.๒.๔ องคก์ ารบรหิ ารส่วนตำ� บลแมป่ ะ 63

สูงวัยสรา้ งเมือง...ปฏบิ ตั กิ าร ๕อ. ๕ก. Key actors องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลแมป่ ะ งานเด่น โรงเรยี นผ้สู งู อายุ เรียนทุกวนั เรยี นทุกหมูบ่ ้าน เรยี นทุกคนท่ตี อ้ งการ พื้นที่ องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลแมป่ ะ อาเภอแม่สอด จงั หวัดตาก วิทยากร นายมานพ ยะเขียว ตาแหน่งนายกองค์การบรหิ ารสว่ นตาบลแมป่ ะ เบอรโ์ ทรศพั ท์ ๐๘๖-๒๐๔-๘๘๘๐ ๑. ทมี่ าหรอื ฐานคิดของการดาเนินงาน พน้ื ทร่ี บั ผิดชอบอบต.แม่ปะจานวน ๑๑ หม่บู า้ น ประชากร ๑๕,๘๗๖ คนเป็นผู้สูงอายุ ๒,๐๒๐(๑๒.๗๒%) คน ช่วยเหลือตัวเอง ไปมาได้ ร้อยละ ๙๕.๒๒ ติดบ้าน ติดเตียงต้องมีคนช่วยเหลือ ๔๐ คน(๒.๖๒%) สภาพ การอยู่อาศัยพบว่ามากกว่าคร่ึง เป็นผู้สูงอายุอยู่กับผู้สูงอายุ และผู้สูงอายุอยู่คนเดียว เจ็บป่วยเรื้อรังต้อง ติดตามภาวะสุขภาพ และรับบริการสม่าเสมอ ๗๘๒ คน(๕๑.๒๕%) ที่ผ่านมาในพ้ืนที่มีการจัดกิจกรรมเพ่ือ แก้ปัญหา เชน่ รวมกลุ่มจติ อาสาดูแลกัน ออกกาลงั กาย กองทนุ สวสั ดกิ ารชว่ ยเหลอื เมอ่ื ปว่ ย ตาย กลมุ่ อสม. ใหก้ ารดแู ล ประสานเมอื่ ปว่ ย มศี นู ย์ฟ้ืนฟสู ภาพคนพิการช่วยฟื้นฟูสภาพผู้ที่มีปัญหาสุขภาพโดยไม่มีค่าใช้จ่าย เนื่องจากในพื้นที่มีประชากรแฝง เช่น ประชากรสัญชาติพม่า ชนเผ่า มีจานวนมากเกิดผลกระทบด้านการ เขา้ ถึงบริการ เน่อื งจากจานวนผูส้ ูงอายุท่อี าศยั อยจู่ ริงจงึ สูงกว่าประชากรตามการสารวจเกือบเท่าตัว บริการ สาธารณะท่ีจัดโดยอปท.จึงต้องปรับรูปแบบให้คนในพ้ืนที่เข้าถึงง่าย ครอบคลุมทุกพื้นท่ี ประกอบกับกลุ่ม แกนนาผ้สู ูงอายไุ ดไ้ ปเรียนรู้กับพน้ื ทต่ี ้นแบบ จงึ รว่ มกันทบทวนสถานการณ์ท่เี กย่ี วข้องกับผสู้ งู อายุโดยการทา ประชาคม จัดทาแผนงาน และออกแบบการดาเนินงานท่ีเกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุโดยมีผู้แทนผู้สูงอายุครบทุก หม่บู ้าน กานัน ผใู้ หญบ่ า้ น รว่ มใหข้ อ้ คิดเหน็ และหาข้อตกลงในรปู แบบการจดั กิจกรรมท่เี อื้อตอ่ ผสู้ งู อายุ ซ่ึงใน ปี พ.ศ. ๒๕๕๖ ได้ทาข้อตกลงเปิดบริการผู้สูงอายุในรูปแบบโรงเรียน โดยกาหนดให้ผู้บริหารอบต.แม่ปะเป็น คณะกรรมการ และบริหารจัดการท้ังหลักสูตรการเรียนการสอน วิทยากร และงบประมาณ ต่อมาได้ปรับ คณะกรรมการเป็นรูปแบบคณะกรรมการนกั เรียน ได้กาหนด กฎ ระเบยี บของโรงเรยี น เช่น การแต่งกาย การ ลา และการประเมินผลการเรียน ขณะน้ันมีผู้สนใจเข้าเรียน ๒๒๐ คนจาก ๑๑ หมู่บ้าน เม่ือการเรียนรู้เป็นท่ี สนใจของผู้สูงอายุจึงมีการขยายไปยังกลุ่มหมู่บ้านเพื่อให้ผู้สูงอายุเดินทางง่าย สะดวก ปลอดภัย จนใน ปัจจุบันมีหลักสูตรเรียนรู้ ๓ หลักสูตร เปิดดาเนินการ ๖ โรงเรียน จัดการเรียนการสอนสัปดาห์ละ ๑ วัน มี เปา้ หมายใหผ้ ู้สงู อายุเข้าถงึ ครอบคลมุ ทุกหมู่บา้ น ๒. กลุ่มประชากรเปา้ หมาย ๒.๑ ผู้สงู อายุ ไปมาได้ ๑,๔๕๓ คน ๒.๒ ครูจติ อาสา เปน็ ปราชญ์ ผ้เู ชย่ี วชาญ ข้าราชการบานาญ ๓๐ คนรว่ มดาเนินการ ๓. ผลทต่ี อ้ งการใหเ้ กดิ ขึ้น โรงเรียนผู้สูงอายุเป็นแหล่งเรียนรู้ พัฒนาศักยภาพผู้สูงอายุให้สามารถดูแลจัดการตนเองได้ เข้าถึง บริการสุขภาพ บรกิ ารทางสังคม มีพื้นที่รวมกลุ่มทากิจกรรมท่ีครอบคลุมทุกพ้ืนที่ และ เพ่ิมจานวนครูอาสา ผูน้ า แกนนา ๔. ข้อมูลและเครื่องมอื ในการดาเนินงาน ๔.๑ หลักสูตรเรยี นรู้ทไี่ ด้จากกระบวนการออกแบบแบบมีส่วนร่วม และปรับปรุงตามความต้องการของ ผู้สูงอายุ ๔.๒ ข้อมูลผู้สงู อายทุ ่ีไปมาได้ทง้ั ๑๑ หม่บู า้ น และครจู ติ อาสาทีร่ ว่ มเป็นผสู้ อน ๔.๓ ขอ้ มูลทนุ ทางสงั คมท่มี ีศกั ยภาพ ความเช่ียวชาญเฉพาะ สนับสนุนการเรียนการสอนในโรงเรียนทั้ง ๖ แห่งในตาบลแมป่ ะ 64 ๕๑

สงู วยั สรา้ งเมือง...ปฏบิ ตั กิ าร ๕อ. ๕ก. ๕. รูปธรรมงาน ประกอบดว้ ย กระบวนการทางาน ๓ ระยะ ได้แก่ ๑) การดาเนินงานก่อนการก่อต้ังโรงเรียนผู้สูงอายุ ซึ่ง เป็นที่มาของการพัฒนาหลักสูตรท่ีต่อเน่ือง และครอบคลุมความต้องการของผู้สูงอายุ ๒) การจัดกิจกรรม การเรยี น การสอนตามหลกั สตู รโรงเรียนผู้สูงอายุ ซึ่งเป็นการเรียนรู้ด้วย ๓ หลักการ คือ เรียนพื้นฐาน เรียน ตามความชอบ หรอื ตามอธั ยาศยั และ เรยี นร้ขู ้นั สูง และ ๓) การพัฒนาครจู ติ อาสา แกนนาในโรงเรียน ๖. วธิ ีการดาเนนิ งาน ระยะก่อนจัดตง้ั โรงเรียนผู้สงู อายุ มีการดาเนนิ การตามขนั้ ตอนดังน้ี ๑) การสารวจ และทาความเข้าใจกับ ผ้สู งู อายุ เพือ่ ชี้แจงวัตถุประสงค์และความสาคัญของการดาเนินการ อีกทั้งเพ่ือรับฟังความเห็นของผู้สูงอายุ เพ่อื ปรบั รปู แบบการดาเนินงานให้เหมาะสมกับบริบทและความต้องการ๒) คัดเลือก และแต่งตั้งคณะทางาน ขับเคล่ือนการดาเนินงานโรงเรียนผู้สูงอายุ โดยการมีส่วนส่วนร่วมของทุกภาคส่วนที่เก่ียวข้อง ๓) ทาให้การ ประสานงานและบรู ณาการงานรว่ มกนั ได้อย่างลงตัว และบรรลุตามเป้าหมายท่ีวางไว้ ๔) การจัดทาแผนการ ดาเนินงานและการออกแบบหลักสูตร เพ่ือเป็นกรอบในการขับเคล่ือนงานให้อย่างมีประสิทธิภาพและมี ทศิ ทางทช่ี ดั เจน ๕) จดั ตั้งโรงเรยี นผู้สูงอายแุ ละขับเคล่ือนการดาเนินงาน ตามแผนงานที่ได้วางแผนไว้ พร้อม ทง้ั แผนงาน โครงการ การติดตามและประเมินผลการดาเนินงาน เพื่อปรับปรุงแก้ไขการดาเนินงานให้ดียิ่งข้ึน และตอบสนองความตอ้ งการของผูส้ งู อายุ ระยะพัฒนาการจัดกิจกรรมโรงเรียนตามหลักสูตร โดยแบ่งหลักสูตรการเรียนรู้เป็น ๓ ระดับ คือ ๑) หลักสูตรช้ันต้น (Basic) เน้นการเรียนการสอนในระดับพ้ืนฐานทั่วไปมีเป้าหมายให้ “รู้จริง” ได้แก่ วิชา แนวคิดทางศาสนา วิชาการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุ วิชาวิถีชีวิต วัฒนธรรม ภูมิปัญญาท้องถิ่น และ วิชาตาม อัธยาศัย ๒) หลักสูตรช้ันกลาง (Intermediate) เป็นการศึกษาเชิงลึก ซ่ึงเป็นการฝึกปฏิบัติจริง มีเป้าหมาย “รู้จริง ปฏิบัติได้” และ หลักสูตรชั้นสูง (Advanced) เป็นการวิเคราะห์ เช่น การศึกษาดูงาน และนามา ออกแบบงานเพอ่ื ให้สามารถนาประสบการณ์มาต่อยอด เพ่ิมเติมถ่ายทอดได้ ปัจจุบันจัดการเรียนการสอน ๖ โรงเรยี น จัดการเรียนการสอนเปน็ สปั ดาหล์ ะ ๑ วนั ช่วงเวลา ๐๙.๐๐-๑๒.๐๐ น. โดยใชว้ ธิ กิ ารจบั กลมุ่ บ้าน สนับสนุนให้มีการพัฒนาครูจิตอาสา แกนนาในโรงเรียน เพ่ือช่วยเสริมความเข้มแข็งให้การดาเนินการ โรงเรียนผู้สูงอายุ ซ่ึงคุณครูจิตอาสาจะเป็นผู้ที่มีความรู้ความสามารถ ได้รับการยอมรับจากคนในชุมชน เช่น ครู ชา้ ราชการ หวั หนา้ หนว่ ยงาน เจ้าของธุรกจิ ทีป่ ระสบความสาเร็จ เปน็ ต้น ทีม่ ีความเป็นจิตอาสาเขา้ มาชว่ ย สอนหรอื พูดคุยสรา้ งการเรียนรู้ใหก้ ับผสู้ ูงอายใุ นโรงเรยี นโดยไมไ่ ด้มงุ่ หวงั สงิ่ ใดตอบแทน แต่ต้องการใช้ ๗. ผลทเี่ กดิ ขึ้น (ผลผลิต ผลลัพธ)์ ผู้สูงอายุได้รับการพัฒนาศักยภาพให้ดูแลตนเองได้ เช่น การออกกาลังกาย อาหาร ประเมินความ ผิดปกติ หรือเจ็บป่วย เสริมสร้างความเข้มแข็งให้กับองค์กรผู้สูงอายุในตาบล นาใช้ศักยภาพในการจัด กจิ กรรมในชุมชน เชน่ ความสามารถทางด้านดนตรี การประกอบอาหาร งานฝีมือ ภาษา หรือ มีทักษะในงาน ด้านอ่ืนๆ และสามารถให้นาเอาความรู้ ความชานาญท่ีมีอยู่น้ันไปถ่ายทอด ช่วยสอน ช่วยฝึกหัดเด็กหรือผู้ท่ี สนใจในชมุ ชน ๘. ผลกระทบท่เี กิดขึ้น ผลกระทบ ๕ โครงสรา้ งพื้นฐานในชุมชน ๑) ด้านสงั คม มีการรวมกล่มุ กิจกรรม ตอ่ ยอดงานโรงเรยี น เช่น กลุม่ จิตอาสา กล่มุ ออกกาลังกาย ๒)ด้านสุขภาพ ได้รับการส่งเสริมสุขภาพ ตรวจคัดกรอง ดูแลสุขภาพ และ ตดิ ตามตรวจตามนดั สม่าเสมอ รวมถงึ การพฒั นาทกั ษะส่วนบคุ คลในการจดั การสขุ ภาพ ๕๒ 65

ภาพ6ท6่ี ๒.๒.๕ องค์การบริหารสว่ นตำ� บลอทุ ัยเกา่

สูงวัยสรา้ งเมอื ง...ปฏบิ ตั กิ าร ๕อ. ๕ก. Key actors องคก์ ารบรหิ ารส่วนตาบลอทุ ยั เก่า งานเด่น ชมรมคอื โรงเรียนดแู ลสุขภาพผสู้ ูงวยั พ้นื ท่ี องค์การบริหารสว่ นตาบลอุทัยเกา่ อาเภอหนองฉาง จังหวดั อุทยั ธานี วทิ ยากร นายยทุ ธพงษ์ ศรีสรรพ์ ตาแหน่ง นกั พัฒนาชมุ ชนชานาญการ เบอร์โทร ๐๙๘-๗๔๙๔๘๖๗ ๑. ที่มาหรอื ฐานคิดของการดาเนินงาน สถานการณ์ผู้สูงอายุในพื้นที่ตาบลอุทัยเก่า ๑๐ หมู่บ้านประชากรท้ังสิ้น ๒,๕๓๔ คนมีจานวนผู้สูงอายุ ๗๙๑ คน (๓๑.๒๑%) ป่วยเร้ือรังอย่างน้อย ๑ โรค ๕๓๓ คน (๗๒.๙๕%) ส่วนใหญ่อาศัยอยู่กับลูกหลานมี ๑ ใน ๑๐ ท่ีอาศัยอยู่เพียงลาพัง หรืออยู่ด้วยกันเฉพาะผู้สูงอายุ เป็นชุมชนเขตชนบท ประกอบอาชีพ เกษตรกรรมทานา ทาไร่ เป็นหลัก อบต.อุทัยเก่าสนับสนุนการปลูกพืชทดแทน คือ สบู่ดาและ เล้ียงสัตว์เพ่ือ ช่วยเหลือเกษตรกรท่ีผลผลิตราคาตกต่า ส่งผลให้คนวัยทางานย้ายแรงงานเข้าเขตเมืองอุตสาหกรรม เหลือ กลุ่มวัยเด็กและผู้สูงอายุท่ีอยู่ประจาในพื้นที่และประกอบอาชีพดั้งเดิม ชมรมผู้สูงอายุก่อต้ังข้ึนต้ังแต่ปี พ.ศ. ๒๕๓๘ มีกิจกรรมเฉพาะมีงานบุญเทศกาล จนกระทั่งในปี พ.ศ. ๒๕๔๙ รพ.สต. หรือสถานีอนามัยขณะนั้นได้ จัดให้มีการรวมตัวแกนนาผู้สูงอายุ จัดทาแผนออกแบบกิจกรรมของชมรมให้เป็นรูปธรรม เช่น รวมกลุ่ม เรียนรู้เร่ืองการดูแลสุขภาพ ตั้งกองทุนการออม พร้อมทั้งจัดสวัสดิการป่วย ตาย รวมกลุ่มออกกาลังกาย สัปดาห์ละ ๒ วัน และได้ขยายกิจกรรมไปยังหมู่บ้านต่างๆ เพิ่มสมาชิก ผู้สนใจอ่ืนเข้าร่วมด้วยไม่เฉพาะแต่ ผู้สูงอายุ จนกระท่ังอบต.อุทัยเก่าเข้าร่วมเป็นเครือข่ายตาบลสุขภาวะ ชมรมผู้สูงอายุจึงเป็นแหล่งเรียนรู้ใน ระบบการดูแลสุขภาพชุมชน ยกระดับการเรียนรู้เฉพาะเรื่องสุขภาพ และการออกกาลังกาย เป็นการเรียนรู้ ครอบคลุมทุกมิติ เพิ่มจานวนจิตอาสา ผู้ทรงคุณวุฒิในพ้ืนท่ีมาสอน ถ่ายทอดความรู้ท่ีสั่งสมมาจาก ประสบการณ์ กับเพ่ือนผู้สูงวัย และผู้ที่สนใจในพื้นที่ จนเกิดงานต่อยอด เช่น อุปกรณ์ออกกาลังกายจากภูมิ ปัญญา(กะลาพาเพลิน กาบตาล ไม้กายสิทธิ์ Bamboo Exercise ไม้หนีบไล่เส้น เป็นต้น) กลุ่มอาชีพเสริม และจัดกิจกรรมเรียนรู้ในรูปแบบโรงเรียนผู้สูงอายุ เม่ือปี พ.ศ. ๒๕๕๙ ดาเนินการมาอย่างต่อเนื่องจนถึง ปจั จุบัน ๒. กลมุ่ ประชากรเป้าหมาย ๒.๑ ผู้สูงอายุไปมาได้ เข้ารว่ มรับบรกิ าร รว่ มกิจกรรมในชุมชนจานวน ๔๙๒ คน ๒.๒ ผสู้ งู อายุทีป่ ่วยตดิ บ้าน ตดิ เตียง จานวน ๔๒ คน ๓. ผลที่ตอ้ งการใหเ้ กดิ ข้นึ ผู้สูงอายุที่เข้าร่วมกิจกรรมมีทักษะการดูแลตนเอง ทางกาย จิต สุขภาพกายท่ีแข็งแรง มีพ้ืนท่ี แลกเปล่ียนเรียนรู้กันเอง และเรียนรู้ข้ามวัย ขยายกลุ่มที่เข้ามาเรียนรู้ เพ่ิมจานวนสมาชิกและพ้ืนท่ีเรียนรู้ ครอบคลุมในพื้นที่ เพ่ิมจานวนจติ อาสาในชุมชน สามารถถา่ ยทอด และจดั การเรียนรู้ได้เกิดความภาคภูมิใจใน ตนเอง เห็นคุณค่าและศักยภาพของตนเองมากข้นึ แลกลมุ่ ป่วย ตดิ บา้ น ตดิ เตียง มีผใู้ ห้การดแู ลชว่ ยเหลือ ๔. ขอ้ มูลและเครอ่ื งมอื ในการดาเนนิ งาน ๔.๑ ขอ้ มูลทนุ และศกั ยภาพในการดูแลผูส้ งู อายุจากวจิ ัยชมุ ชน ๔.๒ ข้อมูลภาวะสุขภาพ การเจ็บป่วย ผลการตรวจคัดกรองสุขภาพผู้ร่วมกิจกรรมจากโรงพยาบา ล ส่งเสรมิ สขุ ภาพตาบล ๔.๓ ขอ้ มูลผู้สงู อายทุ ไี่ ปมาได้ เจบ็ ปว่ ยพิการ ตดิ บ้าน ติดเตียง จากกองทุนดูแลระยะยาว ๕๔ 67

สงู วยั สร้างเมอื ง...ปฏบิ ัตกิ าร ๕อ. ๕ก. ๕. รปู ธรรมงาน มีรูปธรรมงานประกอบด้วย ๓ กิจกรรมหลัก ได้แก่ ๑) การเรียนรู้แบบโรงเรียนผู้สูงอายุ ๒) จัดตั้ง กองทุนเพ่ือส่งเสริมการออม และจัดสวัสดิการป่วยตาย ๓) ให้การดูแล และฟื้นฟูผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียง ๔) จดั ต้ังกลมุ่ ออกกาลังกายตามความสนใจในชมุ ชน ๖. วิธกี ารดาเนนิ งาน กจิ กรรมการเรยี นรูแ้ บบโรงเรียนผ้สู ูงอายุ โดยจัดการเรียนรู้เดือนละ ๑ คร้ังทุกวันศุกร์สุดท้ายของเดือน ประกอบไปด้วย ๔ กิจกรรม ดังนี้ ๑) การดาเนินชีวิตตามหลักพระพุทธศาสนา เน้นการนาความรู้ไปปรับใช้ใน ชีวิตประจาวัน การสวดมนต์ การฝึกสมาธิ บริหารจติ และการเจริญปัญญา ๒) การดูแลสุขภาพผู้สูงอายุ เน้น ให้ผู้สูงอายุเรียนรู้การดูแลสุขภาพของตนเอง การตรวจสุขภาพเพ่ือป้องกันกลุ่มเส่ียงโรคเรื้อรัง สุขภาพช่อง ปาก ส่งเสริมให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพจิตที่ดี มีการออกกาลังกายท่ีเหมาะสมต่อร่างกาย ฝึกให้ผู้สูงอายุได้ออก กาลังกายด้วยตนเอง การยืดเหยียดกล้ามเนื้อ ราไม้พลองกลองยาว ราผ้าขาวม้า นันทนาการต่างๆ และ ส่งเสริมโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ ๓) การสร้างอาชีพด้วยภูมิปัญญาท้องถ่ิน ส่งเสริมทักษะการประกอบ อาชีพใหผ้ ้สู งู อายุ โดยการแลกเปล่ียนความรู้ที่มีอยู่และถ่ายทอดให้แก่ผู้สูงอายุหรือเยาวชนท่ีสนใจ นอกจาก จะเป็นการสร้างรายได้ให้แก่ผู้สูงอายุแล้ว ยังจะทาให้ผู้สูงอายุเกิดความภาคภูมิใจในตนเอง เห็นคุณค่าและ ศักยภาพของตนเองมากขึ้น ๔) หน้าที่พลเมืองและการนาใช้หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ส่งเสริมให้ ผ้สู ูงอายเุ ข้าใจในความเปน็ พลเมอื งภายใต้ระบอบ ประชาธิปไตย เป็นบคุ คลทมี่ ีคณุ ภาพเป็นประโยชน์ตอ่ ชุมชน และมีจิตอาสา ภายใต้แนวคิด “สูงวัยจิตอาสา” และส่งเสริมการนาใช้หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในการ ดาเนนิ ชวี ิตประจาวันให้ผ้สู งู อายุ จดั ต้ังกองทุนเพอื่ สง่ เสริมการออม และจัดสวสั ดกิ ารป่วยตาย ในวนั ทผี่ ูส้ งู อายรุ วมกลมุ่ สมาชกิ จะรว่ มกัน ออมวันละ ๑ บาท ออมเป็นเงินกองทุนไว้ช่วยเหลือผู้สูงอายุในยามเดือดร้อน เมื่อดาเนินการมาระยะหนึ่ง อบต.อุทัยเก่าร่วมกับพมจ.สมทบเพิ่มและกาหนดกฎ กติกา ตามหลักการกองทุนสามขา ที่เป็นนโยบาย ส่งเสริมสวัสดิการในชุมชนท่ีแกนนาชมรมผู้สูงอายุ ร่วมกับอสม. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบลให้การ ดูแล และฟ้ืนฟูผู้สูงอายุติดบ้าน และได้ออกแบบอุปกรณ์ที่ทาจากวัสดุพ้ืนบ้านใช้ประกอบการฟ้ืนฟูผู้ป่วยติด บา้ นติดเตียง และจาหนา่ ยในและนอกพ้ืนท่ี เชน่ กะลาพาเพลิน กาบตาล ไม้กายสิทธิ์ Bamboo Exercise ไม้ หนีบไลเ่ ส้น เป็นต้น จดั ตงั้ กลุม่ ออกกาลงั กายตามความสนใจ โดยมีอสม.รว่ มและสนบั สนุน เช่น ราไมพ้ อง รามวยจีน เปน็ ตน้ รวมถึงการจดั กีฬาพ้นื บา้ นของผสู้ ูงอายุในงานบญุ ประเพณี วนั สงกรานต์ ปีใหม่ เป็นตน้ ๗. ผลท่เี กดิ ขน้ึ (ผลผลติ ผลลัพธ์) ผู้สูงอายุท่ีเป็นสมาชิกชมรมจานวน ๑๒๐ คนจาก ๑๐ หมู่บ้านเข้าร่วมกิจกรรมชมรม มีสุขภาพดีท้ังกาย และจิตใจ มีคุณค่า มีศักดิ์ศรี พึ่งตนเองได้ มีส่วนร่วมกับชุมชนอย่างต่อเนื่อง ผู้ป่วยติดเตียง ติดบ้าน จานวน ๔๒ คน มีคนดแู ล ช่วยเหลือ รวมถึงสวสั ดิการของชุมชนเมอื่ เสียชวี ติ หรอื นอนโรงพยาบาล ๘. ผลกระทบท่ีเกิดขึน้ ผลกระทบต่อ ๕ มิติโครงสร้างพ้ืนฐานของชุมชน (๑) ด้านสังคม ผู้สูงอายุมีพ้ืนท่ีสร้างสรรค์ในการทา กิจกรรม เพื่อแสดงศักยภาพของตนเอง ภายในตาบล และเกดิ ความกลา้ แสดงออก รวมทั้งการสร้างการดูแล ช่วยเหลือกัน (๒) ด้านสุขภาพ สามารถดูแลสุขภาพและจัดการตัวเองได้ และสามารถให้การดูแล ช่วยเหลือ ผอู้ ืน่ (๓) ด้านเศรษฐกจิ การส่งเสริมอาชีพทาให้เกิดรายได้ในครอบครัวและการลดค่าใช้จ่ายของครอบครัวใน การซอื้ อุปกรณ์ จากผลิตภณั ฑท์ ่ีผลติ จากวสั ดุพื้นบ้าน 68 ๕๕

ภาพที่ ๒.๒.๖ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลวังท่าดี 69

สงู วยั สร้างเมอื ง...ปฏบิ ัติการ ๕อ. ๕ก. Key actors องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลวังท่าดี งานเดน่ บรู ณาการหลกั สูตรเรยี นรูส้ าหรบั ผู้สงู อายุ พนื้ ที่ องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลวังท่าดี อาเภอหนองไผ่ จงั หวัดเพชรบูรณ์ วทิ ยากร นางสาวนชิ าภา ปภสั ร์นันท์ ตาแหนง่ นายกองคก์ ารบริหารส่วนตาบลวงั ท่าดี ๑. ท่ีมาหรือฐานคิดของการดาเนินงาน สถานการณ์ผู้สูงอายุในพื้นที่ตาบลวังท่าดีมีแนวโน้มเพ่ิมขึ้น จนปัจจุบันมีผู้สูงอายุจานวน ๘๖๙ คนหรือ ร้อยละ ๑๔.๐๔ เม่ือจาแนกภาวะสุขภาพและการเจ็บป่วย พบว่าส่วนใหญ่เป็นกลุ่มท่ีแข็งแรงไปมาได้ ไม่ป่วย ป่วยด้วยโรคเรอ้ื รังอยา่ งน้อย ๑ โรคและไปมาได้ ๑๗๓ (๒๑.๕%) คน มีความพิการแต่ยังช่วยตัวเองได้ รับเบี้ย ยังชีพกับอบต. ๕๙(๗.๓%) คน ติดบ้าน ไปมาลาบากต้องดูแลช่วยเหลือทากิจวัตรบางครั้ง ๕๙ (๗.๓%)คน ติดเตยี งไปมาไม่ได้ ต้องมคี นดูแลตลอดเวลา ๕(๐.๖%) คน มีความครอบคลุมในการดูแลผู้สูงอายุในทุกภาวะ สุขภาพ โดยมีการติดตามบริการสุขภาพโดยรพ.สต. อสม. Care givers บริการสวัสดิการสังคม เบี้ยยังชีพ กองทุนสวสั ดกิ ารชมุ ชน การจดั บ้านปรบั บา้ นให้เหมาะสมกับสภาพการเจบ็ ปว่ ย สนับสนุนให้ครอบครัวเข้าถึง อาชพี เพิม่ รายได้ เช่น การรวมกลุ่มอาชพี การฝกึ ทกั ษะอาชีพเสริม และสนับสนนุ ทุนประกอบอาชีพ โดยอบต. ท้องท่ี และองค์กรชุมชน ในพ้ืนท่ี รวมถึงการเพิ่มพ้ืนที่ และช่องทางเข้าถึงบริการท้ัง ๕ มิติด้วยการรวมกลุ่ม ทากิจกรรมที่เอ้ือต่อผู้สูงอายุ ผ่านกิจกรรมโรงเรียนผู้สูงอายุ ซ่ึงมีท่ีมาจากการดาเนินกิจกรรมของชมรม ผู้สูงอายุ ในช่วงปีพ.ศ. ๒๕๕๓ เน้นกิจกรรมด้านวัฒนธรรม งานบุญประเพณีโดยผู้สูงอายุ และดูแลสุขภาพ ช่วยเหลือคนที่ลาบาก ทุกข์ยาก ซึ่งขยายงาน กิจกรรม ค้นหาแกนนาจนครบทุกหมู่บ้าน และเห็นว่าควรจะมี กิจกรรมที่ทาใหผ้ ู้สงู อายุมารวมกันอย่างตอ่ เนื่อง ในปี พ.ศ.๒๕๕๕ จึงจัดต้ังโรงเรียนผู้สูงอายุ โดยมีเป้าหมาย บริการ ผู้สูงอายุท่ีไปมาได้ให้มีพื้นที่เรียนรู้ เข้าถึงบริการของอบต.ทุกมิติ จึงร่วมกับแกนนาผู้สูงอายุกาหนด หลักสูตร ครอบคลมุ ท้งั ดา้ นสขุ ภาพ สงั คม และเศรษฐกจิ ให้ผู้สงู อายทุ ่สี นใจเขา้ มาเรียนรู้แลกเปล่ียนสัปดาห์ ละ ๑ ครั้งไมจ่ ากัด ตามความพรอ้ มตลอดเวลาท่จี ดั กจิ กรรม ๒. กล่มุ ประชากรเปา้ หมาย ๒.๑ ผสู้ งู อายทุ ่ีเป็นผู้นา ผสู้ อน ถา่ ยทอดจานวน ๑๐ คน ๒.๒ กลุ่มเตรยี ม(๕๐-๕๙ ปี) ๒.๓ ผูส้ งู อายุท่ีไปมา(แข็งแรง ปว่ ยเร้ือรงั พิการ)จานวน ๗๒๗ คน ๓. ผลทตี่ ้องการใหเ้ กดิ ขนึ้ โรงเรยี นชราบาล ให้การดแู ลผ้สู ูงอายทุ ่ีไปมาได้ มกี ารรวมกลุ่มทากิจกรรม เรียนรู้แลกเปล่ียนซ่ึงกันและ กัน มีทักษะอาชีพรวมกลุ่มทาอาชีพเสริม หรือเพ่ิมรายได้ ลดรายจ่ายในครัวเรือนได้ มีสวัสดิการสาหรับ ผู้สูงอายุที่ครอบคลุมป่วย ตาย อาชีพ และส่งเสริมการเรียนรู้สาหรับผู้สูงอายุ รวมถึงเตรียมความพร้อม สาหรบั กลุ่มเตรียมผูส้ ูงอาย(ุ ๕๐-๕๙ ปี)ท่สี นใจเข้ารว่ มเรยี นรู้ ๔. ข้อมลู และเครอื่ งมอื ในการดาเนนิ งาน ๔.๑ ขอ้ มลู ประกอบการดาเนนิ งานโรงเรียนผู้สูงอายุ หรือโรงเรียนชราบาล มาจาก ๒ ส่วน ได้แก่ ๑)การ พดู คยุ ทาแผนงานโดยการมีสว่ นร่วมของอบต. และชมรมผู้สูงอายุ ได้แก่ ข้อมูลปัญหาและความต้องการของ ผู้สงู อายุ หลักสูตรกิจกรรมในโรงเรียนท่ีผู้สูงอายุต้องการ ๒)ข้อมูลกลุ่มเป้า หมายที่เข้าร่วมในแต่ละบทบาท เชน่ ผู้เรยี น ผู้สอน หน่วยงาน องคก์ รท่ีสนับสนุน ๔.๒ เคร่ืองมือสนับสนุนการออกแบบงานกิจกรรม ไดแ้ ก่ ข้อมูลตาบล(TCNAP) วิจัยชุมชน(RECAP)ที่มี ข้อมลู ผู้สงู อายุและครอบครวั ทุนทางและศกั ยภาพที่สนับสนุนการดาเนนิ การ 70 ๕๗

สูงวยั สร้างเมือง...ปฏบิ ัติการ ๕อ. ๕ก. ๕. รูปธรรมงาน การจดั การเรยี นรสู้ าหรับผู้สูงอายุในนามโรงเรียนชราบาล มีรูปธรรมงานท่ีเป็นความร่วม มือหลายฝ่าย ได้แก่ ๑)จัดกิจกรรมการเรียนการสอนตามหลักสูตรโรงเรียนผู้สูงอายุ ๒) กิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ข้าม พ้ืนท่ี ๓) กิจกรรมจิตอาสาในพื้นท่ีสาธารณะในเขตชุมชน เช่น ทาความสะอาดวัด ซ่อม ปรับปรุงส่ิงแวดล้อม วัด โรงเรียน เป็นต้น ๔) ตั้งกองทุนกองทุนสวัสดิการเพ่ือดูแลกันเมื่อป่วย ตาย ๕) กิจกรรมร่วมกลุ่มทาง สงั คม หน่วยงาน ในพื้นทีใ่ นวันสาคญั เทศกาล งานบญุ ประเพณี ๖. วธิ ีการดาเนนิ งาน การเรยี นการสอนตามหลกั สตู ร มขี ั้นตอนดาเนินการดังน้ี ๑) แต่งตัง้ คณะกรรมการโรงเรียนชราบาล ๒) จัดทาแผนการสอน และประสาน จัดลาดับ และรับ ส่งวิทยากร ซ่ึงดาเนินการโดย อบต.วังท่าดี ๓) จัด กิจกรรมการเรียนการสอนสัปดาห์ละ ๑ ครั้ง โดยทุกครั้งเน้ือหาการเรียนรู้จะประกอบด้วย ๔ วิชาหลัก ประกอบด้วย วิชาธรรมะบาบัด กิจกรรมบาบัด สุขภาวะบาบัด และสวัสดิการบาบัด ส่วนเพิ่มเติมจะเป็น วิทยากรพิเศษท่ีต้องเชิญจากหน่วยงาน กลุ่มทางสังคมในพื้นที่ เช่น รพ.สต. โรงเรียน กองทุน สถาบัน การเงิน เช่น การช่วยเหลือกรณีฉุกเฉิน การออม กฎหมาย สิทธิของผู้สูงอายุ การฝึกทักษะอาชีพสาหรับ ผ้สู งู อายุ เปน็ ต้น กจิ กรรมเสริมหลักสูตรเพื่อให้เกิดการเปล่ียนแปลงหลายมิติ ได้แก่ ๑) การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ข้ามพ้ืนท่ี เช่น โรงเรียนผู้สูงอายุต้นแบบ ตาบลต้นแบบผู้สูงอายุ เป็นต้น ๒) การทาจิตอาสาในพ้ืนท่ีสาธารณะ เช่น ปรับห้องน้า ทางลาดสาหรับผู้สูงอายุ และทาความสะอาดในวัด ที่บ้านผู้สูงอายุที่ทุกข์ยาก ลาบาก ทาความ สะอาดปรับภูมิทัศน์บริเวณท่ี สาธารณะ แหล่งน้า สวนสาธารณะ เป็นต้น ๓) จัดต้ังกองทุนสวัสดิการ และ ออมสาหรบั ผู้สงู อายุ โดยระดมเงนิ ผสู้ ูงอายุที่เปน็ สมาชิกโรงเรียนเป็นทุน และสมทบเพ่ิมโดยอบต.วังท่าดี ใช้ เพอ่ื เย่ียมปว่ ย ช่วยเหลือครอบครัวเม่ือเสียชวี ติ พร้อมเงินออมทผ่ี สู้ งู อายุจ่ายในกองทุน และ ๔) กิจกรรมร่วม กลุ่มทางสงั คม หน่วยงาน ในพื้นที่ในวันสาคัญ เทศกาล งานบุญประเพณี เช่น กีฬาผู้สูงวัยวันสงกรานต์ รด น้าดาหวั งานแห่ บญุ ประเพณี ไหว้ครโู รงเรียน เป็นตน้ ๗. ผลที่เกดิ ข้นึ (ผลผลติ ผลลัพธ)์ ๗.๑ มีกจิ กรรมหรือพ้ืนท่ใี หผ้ สู้ งู อายมุ ารวมกลมุ่ แลกเปล่ียนเรยี นรู้ จนทาให้เกิดผนู้ าใหม่ คนอาสา ๗.๒ เพิ่มทักษะทางสังคมสาหรับผู้สูงอายุกลุ่มติดสังคม และผู้นา รวมถึงการนาใช้ทุนทางสังคมให้เกิด ประโยชนส์ ูงสดุ ๗.๓ สร้างการมีสว่ นร่วมของภาคเี ครือข่ายในและนอกพ้นื สนับสนุนการจดั การเรยี นรู้สาหรับผู้สูงอายุ ๗.๔ สง่ เสรมิ ให้ชุมชน เหน็ คุณค่า และศักดศิ์ รผี สู้ ูงอายุ เตรียมความพรอ้ มเข้าสูส่ งั คมผู้สูงอายขุ องชุมชน ๘. ผลกระทบทเ่ี กดิ ขึ้น ต่อโครงสร้างพ้ืนฐานของชุมชน ๑) ด้านสังคมผู้สูงอายุมีพ้ืนที่สร้างสรรค์ในการทากิจกรรม เพื่อแสดง ศักยภาพของตนเองภายในตาบล และกล้าแสดงออก ๒) ด้านสุขภาพสามารถดูแลสุขภาพและจัดการตัวเอง ได้ และสามารถใหก้ ารดูแล ชว่ ยเหลอื ผูอ้ น่ื ๓)ดา้ นเศรษฐกิจ เอื้อประโยชน์แก่สมาชิกครอบครัวและผู้ดูแลที่มี เวลาในการประกอบอาชพี มากข้นึ รวมทง้ั การได้รับการส่งเสรมิ อาชีพทาให้เกิดรายได้ในครอบครัวและการลด คา่ ใช้จ่ายของครอบครัวในการซ้ืออุปกรณ์ ๔)ดา้ นสภาวะแวดลอ้ มมกี ารปรบั สภาพแวดล้อมสาหรับการดาเนิน ชีวติ ของผู้สูงอายุให้ปลอดภัยข้ึน ๕๘ 71

ภาพ7ท่ี2๒.๒.๗ ผู้ใหญบ่ า้ น หม่ทู ่ี ๓

สูงวัยสรา้ งเมือง...ปฏบิ ตั กิ าร ๕อ. ๕ก. Key actors ผู้ใหญบ่ ้าน หมู่ที่ ๓ งานเดน่ จดั โรงเรยี นผู้สงู อายแุ บบมีส่วนร่วม พื้นท่ี เทศบาลตาบลป่าเซ่า อาเภอเมอื ง จังหวัดอตุ รดิตถ์ วิทยากร นายสุรพล จีนอนันต์ ตาแหน่งที่ปรึกษาวทิ ยาลยั นิรชรา และผ้ใู หญ่บ้าน เบอร์โทรศัพท์ ๐๙๙-๑๓๔๘๓๓๗ ๑. ท่ีมาหรอื ฐานคดิ ของการดาเนินงาน ตาบลป่าเซ่าเป็นพ้ืนที่เขตเมือง เป็นท่ีต้ังของสถานศึกษาทุกระดับ หน่วยงานภาครัฐ เอกชน รวมถึง หมู่บ้านจัดสรรอีกหลายโครงการ สภาพการอยู่อาศัยเริ่มแออัด การเคลื่อนย้ายประชากรเพิ่มจานวนมากข้ึน พร้อมกับประชากรแฝงจานวนมากทั้งคนไทย และคนข้ามชาติ ส่วนใหญ่คนท่ีอยู่กับบ้านไม่เคลื่อนย้ายคือ ผ้สู งู อายุ และตาบลปา่ เซ่าจงึ เป็นสังคมผู้สูงอายุเต็มข้ันซึ่งในพื้นท่ีมีผู้สูงอายุ ร้อยละ ๒๐.๑๑(๑,๕๑๑ คน)ของ ประชากรท้ังหมด ร้อยละ ๙๗.๓๕ ไปมาได้ ร้อยละ ๓.๔ ไปมาลาบากต้องช่วยเหลือ ต้องมีคนอยู่ด้วย ป่วย เรอื้ รงั อยา่ งนอ้ ย ๑ โรค เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง หัวใจ ไตวาย เป็นต้น ร้อยละ ๓๖.๖๐(๕๕๓ คน) ร้อย ละ ๗.๔๑(๑๑๒ คน) มคี วามพิการส่วนใหญ่เป็นความพิการการเคล่ือนไหว มีทุนทางสังคม และศักยภาพที่ให้ การดูแลช่วยเหลือในพื้นท่ี เช่น อาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุท่ีบ้าน(อผส.) care givers ๘ คนดูแลผู้สูงอายุติด บ้าน ติดเตียงสัดส่วน ๑ คนต่อผู้สูงอายุติดบ้านติดเตียง ๖ คน อสม. ๑๑๔ คน (๑ ต่อ ๒๖ ครัวเรือน) โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบล กลุ่มนิรชรา(กลุ่มผู้สูงอายุ) เป็นต้น การพัฒนาระบบการดูแลผู้สูงอายุใน พื้นที่จึงเป็นส่ิงจาเป็น เน่ืองจากต้องมีพ้ืนที่ให้ผู้สูงอายุเข้าถึงบริการที่ครอบคลุมท้ังด้านสุขภาพ เศรษฐกิจ สังคม ซ่ึงเดมิ ตาบลปา่ เซ่ามีกลมุ่ นิรชรา(กลมุ่ ผสู้ งู อายุ หมู่ท่ี ๓)มีการรวมตัวกันของผู้สูงอายุทากิจกรรม เช่น ออกกาลงั กาย ฝึกทักษะอาชีพเสริม ตรวจคดั กรอง ตดิ ตามเยย่ี มดแู ลทีบ่ ้านถา้ เจ็บปว่ ย ในปี พ.ศ. ๒๕๕๙ ทต. ป่าเซ่า ต้องการขยายพ้ืนที่ ขยายกลุ่มสมาชิก โดยเปิดรับผู้สูงอายุท่ีสนใจครอบคลุมท้ัง ๘ หมู่บ้านเข้ามา แลกเปลี่ยนเรียนรู้ จัดการเรียนการสอนแบบโรงเรยี น เรยี กวา่ “วทิ ยาลัยนริ ชรา” พร้อมท้ังออกแบบหลักสูตร การเรียนการสอนแบบมีส่วนร่วม โดยมีแกนนาผู้สูงอายุ ผู้นาท้องท่ี อสม. รพ.สต. มหาวิทยาลัยราชภัฏ อตุ รดติ ถ์ สาขาสาธารณสุขศาสตร์ เป็นตน้ และนาใชป้ ระกอบการเรียนการสอนในโรงเรยี นมาจนถงึ ปัจจบุ นั ๒. กลุม่ ประชากรเปา้ หมาย ๒.๑ ผู้สูงอายุทีไ่ ปมาได้ทกุ หมบู่ า้ น จานวน ๑,๔๗๑ คน ๒.๒ กลมุ่ เตรียมเข้าส่วู ัยสูงอายุ ๕๐๘ คน ๓. ผลทตี่ ้องการให้เกดิ ขึน้ ผสู้ งู อายทุ ไ่ี ปมาได้ ได้รับการพัฒนาศักยภาพ มโี อกาสเขา้ แลกเปลีย่ นเรียนกับเพอ่ื นผู้สูงอายุและวิทยากร ผสู้ ูงอายทุ ีเ่ ปน็ ผูน้ า ปราชญ์ มโี อกาสถา่ ยทอดความรูภ้ มู ปิ ญั ญา เพ่ือสบื ทอด ลดความเสี่ยงจากภาวะซึมเศร้า ท่ีตอ้ งอยูค่ นเดยี ว หรือลกู หลานไม่มีเวลาดูแลใกลช้ ิด เพม่ิ ความสัมพันธ์ เพม่ิ เพื่อนในหมู่บ้าน และต่างหมู่บ้าน กลุ่มติดบา้ น ตดิ เตียงไดร้ บั การฟน้ื ฟู ดูแลทบ่ี า้ น ๔. ข้อมลู และเครื่องมือในการดาเนินงาน ๔.๑ ข้อมูลประกอบการดาเนินงานวิทยาลัยนิรชรา มาจาก ๒ ส่วน ได้แก่ ๑) การพูดคุยทาแผนงานโดย การมีส่วนร่วมของทต. รพ.สต.และชมรมผู้สูงอายุ ได้แก่ ข้อมูลปัญหาและความต้องการของผู้สูงอายุ หลักสูตรกิจกรรมในโรงเรียนที่ผู้สูงอายุต้องการ ๒) ข้อมูลกลุ่มเป้าหมายท่ีเข้าร่วมในแต่ละบทบาท เช่น ผ้เู รยี น ผู้สอน หน่วยงาน องค์กรทส่ี นบั สนุน ๔.๒ เครื่องมือสนับสนุนการออกแบบงานกิจกรรม ไดแ้ ก่ ขอ้ มลู ตาบล (TCNAP) วิจัยชุมชน(RECAP)ทมี่ ี ข้อมูลผูส้ งู อายุและครอบครัว ทนุ ทางและศกั ยภาพท่ีสนบั สนุนการดาเนนิ การ ๖๐ 73

สูงวัยสรา้ งเมอื ง...ปฏบิ ัติการ ๕อ. ๕ก. ๕. รูปธรรมงาน มีรูปธรรมของวิทยาลัยนิรชาอย่างน้อย ๒ งานหลัก ได้แก่ จัดการเรียนการสอนตามหลักสูตรโรงเรียน ผู้สูงอายุท่ีผ่านการทบทวน ปรับปรุงมาจากกิจกรรมของกลุ่มผู้สุงอายุนิรชา สู่การเป็นวิทยาลัยนิรชา และ การเย่ยี มดูแลผ้ปู ่วยทบ่ี ้าน รวมถงึ การเสรมิ ทกั ษะอาชีพผูด้ แู ล ๖. วิธกี ารดาเนินงาน ๖.๑ จัดการเรียนการสอนตามหลักสูตรโรงเรียนผู้สูงอายุ มีข้ันตอนดาเนินการ ๓ ข้ันตอน ได้แก่ ๑) แต่งตั้งคณะกรรมการโรงเรียน หรือวิทยาลัยนิรชรา ๒) จัดประชุมระดมสมองออกแบบหลักสูตร การ เรียนรู้ ประกอบด้วยเน้ือหา วิธีการเรียน กลุ่มผู้เรียน ผู้สอน และการบริหารจัดการ จนได้หลักสูตรเรียนรู้ สาหรับนักเรียนผู้สูงอายุท่ีสนใจ ๓) จัดการเรียนการสอนสัปดาห์ละ ๑ คร้ัง แต่ละครั้ง ต้องมีวิชาบังคับตาม หลัก ๕ อ.ให้เรียนรู้ ได้แก่ (๑) การส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ เช่น การฝึกทักษะอาชีพ จักสาน ทาขนม ไข่เค็ม นา้ ยาล้างจาน ดอกไม้จนั ทน์ เปน็ ตน้ (๒) อาหารสาหรบั ผสู้ งู อายุ เช่น การสาธิตอาหาร ความรู้เร่ืองอาหารที่ เหมากบั โรค สมวยั เปน็ ต้น (๓) การสง่ เสริมการออกกาลังกาย เช่น โยคะ แอโรบิค ราวงย้อนยุค เป็นต้น (๔) การออมเพื่อผู้สูงอายุ เช่น การออมเพ่ือตนเองให้เป็นสวัสดิการ และการตั้งกองทุนเพื่อนดูแลเมื่อเจ็บป่วย ตาย และ (๕) อาสาสร้างเมือง เช่น ทาจิตอาสาด้วยการทาความสะอาดบริเวณท่ีเรียน วัด ที่สาธารณะใน ตาบล เปน็ ตน้ ๖.๒ การเยี่ยมดแู ลคนป่วยทบ่ี า้ น มอี าสาแกนนาในโรงเรยี นร่วมกนั เยยี่ ม และดูแลคนเจ็บป่วยที่บ้านโดย กลุ่มติดเตียงจะมีการออกไปเยี่ยมซื้อของไปฝากพร้อมกับตรวจสุขภาพ และกลุ่มติดบ้าน ติดสังคม ได้มีการ นามาฝึกอาชีพ ได้แก่ การทาดอกไม้จันทน์ การทาไข่เค็ม และการทาน้ายาล้างจานไว้ใช้เองในครัวเรือน ช่วย ปรบั บา้ น หอ้ งน้าให้เหมาะกบั ภาวะสุขภาพผสู้ ูงอายุ ๗. ผลทเี่ กิดขึ้น (ผลผลิต ผลลัพธ์) ผู้สูงอายุเข้าโรงเรียนสม่าเสมอ ๕๗ คน มีทักษะในการดูแลสุขภาพ และจัดการตนเอง มีศักยภาพเป็น ผู้นา เป็นต้นแบบให้ผู้สูงอายุสนใจเข้ามาร่วมกิจกรรม ทาแผนต่อยอด ขยายกลุ่ม ขยายสมาชิกท่ีเข้าร่วม แลกเปล่ยี นเรยี นรู้ รวมถงึ มีจติ อาสาช่วยเหลือผอู้ น่ื ๘. ผลกระทบท่เี กดิ ขน้ึ ต่อโครงสรา้ งพืน้ ฐานของชุมชน (๑) ด้านสังคมผู้สูงอายุมีพื้นที่สร้างสรรค์ในการทากิจกรรม ค้นหาผู้นา คนสาคัญ คนเก่งของผสู้ ูงอายุเพอื่ ตอ่ ยอดการพัฒนาด้านอื่น (๒) ด้านสุขภาพ ผู้สูงอายุสามารถดูแลสุขภาพ และจัดการตัวเองได้ และสามารถให้การดูแล ช่วยเหลือผู้อ่ืน (๓)ด้านเศรษฐกิจ มีทักษะการประกอบอาชีพ ครอบครัวที่ต้องดูแลคนป่วยมีรายได้ ลดรายจ่ายของครัวเรือน (๔)ด้านสภาวะแวดล้อมมีการปรับ สภาพแวดล้อมสาหรับการดาเนินชวี ิตของผู้สูงอายุท่เี จ็บปว่ ยใหป้ ลอดภยั ข้นึ 74 ๖๑

ภาพที่ ๒.๒.๘ องค์การบรหิ ารสว่ นตำ� บลพรหมนิมติ 75

สูงวยั สรา้ งเมอื ง...ปฏบิ ตั กิ าร ๕อ. ๕ก. Key actors องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบลพรหมนมิ ิต งานเด่น การจดั โรงเรยี นผ้สู งู อายุแบบมสี ่วนรว่ ม พื้นที่ องค์การบริหารส่วนตาบลพรหมนมิ ติ อาเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์ วิทยากร นายสมเกยี รติ คงทิม ตาแหนง่ นายกองค์การบรหิ ารส่วนตาบลพรหมนิมติ เบอร์โทรศพั ท์ ๐๘๓-๙๖๒๓๙๖๖ ๑. ที่มาหรือฐานคิดของการดาเนินงาน การจัดการดูแลผู้สูงอายุในตาบลพรหมนิมิต ใช้ข้อมูลทุนทางสังคมและศักยภาพกับข้อมูลสถานการณ์ ปัญหา ที่เกิดข้ึนในพ้ืนท่ี ผู้สูงอายุมีจานวนเพิ่มมากขึ้น ปัจจุบันมีผู้สูงอายุ ๑,๑๒๒ คน มีปัญหาสุขภาพ คือ เป็นโรคซึมเศร้า เบาหวาน ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือด ไขข้อเส่ือม นาใช้ข้อมูลเพ่ือการออกแบบบริการ วางแผนจัดการ โดยมีการจัดเวทีประชุม ประกอบด้วย กานัน ผู้ใหญ่บ้าน โรงเรียนในพื้นที่ โรงพยาบาล ส่งเสริมสุขภาพชุมชน (รพ.สต.) และแกนนาผู้สูงอายุ เพ่ือร่วมกันออกแบบการพัฒนาผู้สูงอายุโดยได้จัดต้ัง โรงเรียนผู้สูงอายุ เพ่ือเป็นกลไกในการดูแลผู้สูงอายุ โดยนาใช้หลักอย่างมีส่วนร่วมท้ังร่วมคิด ร่วมทา และ เอื้อประโยชน์ท่ีเก่ียวข้องตามภารกิจของแต่ละหน่วยงาน องค์กรท่ีเข้าร่วม องค์การบริหารส่วนตาบลพรหม นมิ ติ ร มเี ปา้ หมายในการดูแลสขุ ภาพ กาย ใจ สงั คมและปัญญา ใหผ้ สู้ ูงอายุ อย่างครอบคลมุ ทั่วถงึ ๒. กลุ่มประชากรเปา้ หมาย ๒.๑ ผ้สู ูงอายทุ ่เี ปน็ ผนู้ า ผ้สู อน ผู้ถ่ายทอดท่มี าจากชมรมผ้สู ูงอายุ จานวน ๑๐ คน ๒.๒ ผูส้ ูงอายทุ ีส่ นใจเรียนรู้อายุ ๖๐ ปีขึ้นไป ทไ่ี ปมาได้ ๑,๑๒๒ คน ๓. ผลทตี่ อ้ งการให้เกดิ ขึ้น เพื่อให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น มีการทากิจกรรมร่วมกับผู้สูงอายุด้วยกันเอง มีอาชีพ มีรายได้ สามารถเข้าถึงบรกิ ารสุขภาพ มีกจิ กรรมท่ีส่งเสริมด้านการดูแลสุขภาพ การจัดสวัสดิการ และส่งเสริมการ เรียนรู้ และเพ่ิมทักษะทางสังคมสาหรบั ผ้สู ูงอายกุ ลุม่ ติดสังคม และผนู้ า ๔. ขอ้ มลู และเครื่องมือในการดาเนินงาน ๔.๑ ข้อมูลทุนทางสังคมและศักยภาพท่ีมีงานท่ีสร้างผลกระทบตรงกับผู้สูงอายุ จากการวิจัยชุมชน RECAP ๔.๒ ข้อมูลจานวนผสู้ ูงอายุ การเจบ็ ปว่ ย ความเสยี่ ง พฤตกิ รรมเสี่ยง ผลการตรวจคัดกรอง เป็นต้น ๕. รูปธรรมงาน ประกอบดว้ ย งาน กจิ กรรม ๒ ส่วน ได้แก่ การจัดการเรียนการสอนตามหลกั สตู รการเรียนร้ขู องโรงเรยี น ผู้สงู อายแุ บบมีส่วนรว่ ม และ สนบั สนุนกจิ กรรมอาสาเพ่อื เป็นผสู้ อน และพัฒนาปรับปรงุ สถานที่สาธารณะ ๖. วธิ กี ารดาเนนิ งาน มีวธิ ีการทางานของโรงเรียนผสู้ งู อายุ ๒ ส่วน ได้แก่ ๑)การจดั การเรียนการสอนตามหลักสูตรการเรียนรู้ ของโรงเรียนผสู้ งู อายแุ บบมีสว่ นร่วม ซึ่งมอี งค์การบรหิ ารสว่ นตาบลพรหมนมิ ติ เป็นผดู้ าเนินการหลัก รว่ มมือ กับโรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพตาบล และกานัน ผใู้ หญ่บ้าน สมาชกิ อบต. พัฒนาหลักสูตรโรงเรียนผู้สูงอายุ โดยกาหนดหลักสูตรการเรียนรู้เดือนละ ๒ ครั้ง โดยแต่ละครั้งของการจัดการเรียนรู้ ประกอบด้วย (๑)วิชา ธรรมะบาบดั โดยไดว้ ทิ ยากรพระในตาบลพรหมนมิ ติ เรื่องธรรมะ สอนการนัง่ สมาธิทาจิตใจให้สงบ ผ่อนคลาย (๒)กิจกรรมสุขภาวะบาบัด โดยได้วิทยากรทางโรงพยาบาลตาคลี ส่งเจ้าหน้าที่ให้คาแนะนาในการตรวจ สขุ ภาพ การเตรียมตัวรับมือกับโรคต่าง ๆ สอนการดูแลสุขภาพด้วยสมุนไพร การใช้สมุนไพรในการรักษาโรค แตใ่ นส่วนเนอ้ื หาเป็นไปตามความพรอ้ มในการประสานวิทยากร และความสอดคล้องของเน้ือหาการเรียนรู้ท่ี ผ่านมา การเตรียมความพร้อมสาหรับผู้สูงอายุ ในกรณีฉุกเฉิน และอุบัติเหตุ มีทักษะการเตรียมความพร้อม สาหรับผู้สูงอายุ การส่งเสริมการออม การส่งเสริมอาชีพ สร้างการเรียนรู้ต่อเนื่อง ๒)ส่งเสริมให้ผู้สูงอายุ 76 ๖๓

สูงวัยสรา้ งเมือง...ปฏบิ ตั กิ าร ๕อ. ๕ก. รวมกล่มุ จิตอาสา และเป็นวทิ ยากรในเรื่องของความรู้ท้องถ่ิน การอนุรักษ์วัฒนธรรมภูมิปัญญาท้องถิ่น การ รว่ มกนั ปรบั ปรุงภูมิทัศน์ จัดสภาพแวดล้อมในวัด ห้องน้า ราวจับ ทางลาด เป็นต้น และการศึกษาดูงานนอก สถานที่ ๗. ผลที่เกดิ ขึน้ (ผลผลติ ผลลพั ธ์) มกี ิจกรรมหรอื พื้นท่ใี หผ้ สู้ งู อายุมารวมกลุม่ แลกเปล่ยี นเรียนรู้ จนทาให้เกิดผนู้ าใหม่ คนอาสา เพม่ิ ทักษะ ทางสังคมสาหรับผู้สงู อายุกลุม่ ติดสงั คม และผนู้ า รวมถงึ การนาใช้ทุนทางสงั คมให้เกิด ประโยชน์สูงสุด สร้าง การมีส่วนร่วมของภาคเี ครอื ข่ายในและนอกพืน้ สนบั สนนุ การจัดการเรียนรู้ สง่ เสริมให้ชุมชน เห็นคุณค่า และ ศักด์ิศรีผสู้ ูงอายุ เตรยี มความพร้อมเขา้ ส่สู งั คมผสู้ ูงอายุของชุมชน ๘. ผลกระทบท่ีเกิดขน้ึ ต่อโครงสร้างพ้ืนฐานของชุมชน (๑) ด้านสังคมผู้สูงอายุมีพื้นท่ีสร้างสรรค์ในการทากิจกรรม เพ่ิมผู้นา เพมิ่ กลุ่มกิจกรรมทางสงั คม และสง่ เสริมการอาสา (๒) ด้านสขุ ภาพ สามารถดแู ลสุขภาพและจดั การตวั เองได้ และสามารถให้การดแู ล ช่วยเหลอื ผู้อื่น (๓)ด้านสภาวะแวดล้อมมีการปรับสภาพแวดล้อมสาหรับการดาเนิน ชวี ิตของผ้สู ูงอายุให้ปลอดภัยข้ึน ๖๔ 77

ภาพ7ท่ี8๒.๒.๙ ชมรมผู้สงู อายุ

สงู วัยสรา้ งเมอื ง...ปฏบิ ัติการ ๕อ. ๕ก. Key actors ชมรมผสู้ งู อายุ เรอื่ งเด่น จดั เรียนรสู้ าหรบั ผูส้ งู อายแุ บบมสี ว่ นรว่ ม พื้นท่ี ศนู ยจ์ ัดการเครอื ข่ายองคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบลหัวดง วิทยากร นายบรรเทิง ศรีนาก ตาแหนง่ ประธานชมรมผู้สงู อายุ เบอร์โทร ๐๘๔-๗๐๘๐๗๐๒ ๑. ทม่ี าหรือฐานคิดของการดาเนินงาน ตาบลหวั ดงมีพน้ื ท่ีท่ีรบั ผิดชอบจานวน ๖ หมู่บ้าน ประชากรทั้งหมด ๓,๓๔๒ คน จานวน ๙๐๗ ครัวเรือน มีจานวนผู้สูงอายุท้ังหมด ๗๐๐ คน คิดเป็นร้อยละ ๑๗.๕๗ ของจานวนประชากรทั้งหมด ทุนทางสังคม และ ศักยภาพท่ีมีงาน กิจกรรมสร้างผลกระทบกับผู้สูงอายุ ได้แก่ ความครอบคลุมการจัดสวัสดิการเบี้ยยังชีพ ๕๗๕ คน พัฒนาอาชีพเสรมิ กองทนุ สวสั ดกิ ารชุมชน โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบลให้บริการสุขภาพกาย จิต โดยเฉพาะให้การดูแลที่บ้านผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียงจานวน ๒๕ คน ช่วงปี พ.ศ. ๒๕๕๙ อบต.หัวดง รว่ มกบั แกนนาผู้สูงอายุ ตัง้ ชมรมผ้สู ูงอายุ รับสมคั รผทู้ สี่ นใจเขา้ รว่ มเป็นสมาชิกโดยมีค่าสมัครคนละ ๔๐ บาท มีจานวน ๗๗ คน แต่งคณะกรรมการเพ่ือเป็นกลไกการจัดการ มีแกนนาหลัก ๓ คนท่ีเป็นประธาน รอง ประธานอีก ๒ คน และมีตัวแทนจาก ๖ หมู่บ้านๆละ ๓ คนเข้ามามีส่วนร่วมบริหารจัดการชมรม มีสมาชิก ท้ังส้ิน ๔๒๙ คน มีกิจกรรมส่งเสริมความพร้อมในการอยู่กับวัยสูงอายุ เช่น การออกกาลังกาย ยืดเหยียด สุขภาพจิต การตรวจประเมินความเสี่ยง ความรู้ด้านสุขภาพเบ้ืองต้น การตรวจคัดกรองโรคเบาหวาน และ ความดันโลหิตสูง ร่วมกับทางโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบล ๒ แห่ง ช่วยปรับสภาพแวดล้อมและที่อยู่ อาศัยที่ปลอดภัย การส่งเสริมการพัฒนาอาชีพ การถ่ายทอดภูมิปัญญา โดยแกนนาผู้สูงอายุ ต่อมาจึงเกิด แนวคดิ การจดั การเรยี นรู้ทมี่ ีหลกั วิชาทีเ่ ป็นระบบ จัดต้ังวิชชาลัยผู้เช่ียวชาญชีวิต โดยอบต.หัวดงเป็นเจ้าภาพ หลัก ได้ทาความร่วมมือกับส่วนราชการต่างให้ร่วมจัดต้ัง ได้แก่ สานักงานพัฒนาความมั่นคงของมนุษย์ โรงพยาบาลพิจิตร สถาบันศาสนาตาบลหัวดง และวิทยาลัยชุมชนพิจิตร มีบทบาทสนับสนุนด้านวิชาการ วิทยากร จัดการเรยี นร้สู าหรับผ้สู งู อายรุ อบละ ๓๐ สปั ดาห์ ให้ผู้สงู อายุทีส่ นใจเข้าเรยี นรไู้ ด้ตามความพรอ้ ม ๒. กลมุ่ ประชากรเปา้ หมาย ๒.๑ ผ้สู งู อายุท้ังหมดจานวน ๗๐๐ คน ๒.๒ ผู้สงู อายตุ ิดบา้ น ติดเตียง ๒๗ คน ๒.๓ ผสู้ ูงอายพุ ิการ ๘๖ คน ๓. ผลท่ีตอ้ งการให้เกดิ ข้ึน ผู้สูงอายุรวมกลุ่มกันในรูปแบบชมรมผู้สูงอายุ และมีการบริหารจัดการกันเอง ครบทุกหมู่บ้าน มี แนวทางการส่งเสริมสุขภาพกาย สุขภาพจิต ป้องกันโรค และให้ความรู้กับผู้สูงอายุอย่างเป็นระบบและ สามารถจัดการตนเองได้ รวมถงึ เสรมิ ภาวะผ้นู า สรา้ งจติ อาสา ดูแลชว่ ยเหลอื ผทู้ ่อี ย่ใู นภาวะติดเตยี ง ติดบ้าน ๔. ข้อมูลและเครอื่ งมอื ในการดาเนนิ งาน ๔.๑ ข้อมูลประกอบการจัดกิจกรรม ได้แก่ ข้อมูลภาวะสุขภาพผู้สูงอายุ การเจ็บป่วย ทุนทางสังคมและ ศกั ยภาพทีเ่ กี่ยวข้องกบั ผู้สูงอายุ ๔.๒ หลักสูตรการเรียนรู้เป็นเคร่ืองมือในการจัดการเรียนรู้ และความร่วมมือของหน่วยงาน องค์กรใน และนอกพืน้ ที่สนับสนุนการจัดการเรยี นรู้ ๕. รปู ธรรมงาน รูปธรรมงานเด่นของวิทยาลัยผู้เชี่ยวชาญชีวิต หรือชมรมผู้สูงอายุ ประกอบด้วย ๓ งานหลัก ได้แก่ ๑) การเรียนรู้ตามหลักสูตรวิชาของวิชชาลัยผู้เชี่ยวชาญชีวิต ๒) งานอาสาบริการเยี่ยมป่วย และทาความ สะอาดปรับปรุงสภาพแวดล้อม ๓) กองทุนฌาปนกิจช่วยเหลอื ครอบครัวเมือสมาชกิ เสยี ชีวติ ๖๖ 79

สงู วยั สร้างเมือง...ปฏบิ ตั ิการ ๕อ. ๕ก. ๖. วิธกี ารดาเนินงาน การเขา้ เป็นสมาชกิ ชมรมผู้สงู อายทุ ่ีมีคณะกรรมการมาจากทุกหมู่บ้าน ร่วมกันบริหารจัดการ รับสมาชิก โดยมีค่าสมัครคนละ ๔๐ บาท จ่ายเพียงครั้งเดียวและเป็นสมาชิกได้ตลอดชีพ ร่วมกับหน่วยงานรัฐบริการ สมาชิก เชน่ รว่ มกบั รพ.สต.ตรวจคัดกรองโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ให้ความรู้การดูแลสุขภาพสาหรับ ผู้สูงอายุ ร่วมกับอปท.สารวจและข้ึนทะเบียนผู้สูงอายุที่พิการ ความครอบคลุมการได้รับเบี้ยยังชีพ การฝึก อาชีพเสริม เปน็ ต้น การเรียนรู้ตามหลักสูตรวิชาของวิชชาลัยผู้เช่ียวชาญชีวิต รอบการเรียนรู้ละ ๓๐ สัปดาห์ (๑๕๐ ช่ัวโมง) เรยี นสัปดาหล์ ะ ๑ วัน (ทกุ วนั จันทร)์ วนั ละ ๕ ชั่วโมง โดยใช้สถานท่ีเรียนที่องค์การบริหารส่วนตาบลหัวดง มี หลักสตู รการเรยี นรู้ ๗ รายวชิ า วธิ ีการเรียนการสอนโดยการบรรยาย สาธิต เรียนรู้นอกสถานที่ในตาบล นอก ตาบล ได้แก่ ๑) การพัฒนาจติ สาหรับผ้สู งู อายุ ๒) การดูแลสขุ ภาพท่ีจาเป็นของผูส้ ูงอายุ ๓) นันทนาการและ การใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ ๔) สูงวัยอย่างมีคุณค่าชราอย่างมีความสุข ๕) ภูมิปัญญาและวัฒนธรรม ประเพณตี าบลหัวดง ๖) เทคโนโลยีและการสือ่ สารสาหรับผูส้ งู อายุ ๗) กิจกรรมพิเศษ ได้แก่ การศึกษาแหล่ง เรียนรู้ในท้องถ่ิน วัฒนธรรมประเพณีท้องถ่ิน การทาอาหารและผลิตภัณฑ์ท้องถิ่น การถ่ายทอดความรู้จาก ภมู ิปัญญาทอ้ งถ่นิ การจดั กีฬาผสู้ ูงอายุ การศกึ ษาดูงานกับโรงเรียนผู้สูงอายุ งานอาสาบริการ ประกอบดว้ ยงาน ๒ ลักษณะ ได้แก่ ๑) อาสาเย่ียมบ้าน ผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียง ไม่มี คนอยู่ดูแลกลางวัน ยากจน โดยให้การดูแลท่ีบ้าน ฝึกบริหารข้อ กล้ามเนื้อฝึกสมอง ให้กาลังใจ ประสาน สวัสดิการถ้าจาเปน็ ทนี่ อน ห้องนา้ จดั ในบา้ น และรอบบ้าน ๒) อาสาทาความสะอาด ปรบั ปรงุ สภาพแวดล้อม ในพ้ืนท่ีสาธารณะ รวมถึงการปรับสาธารณะเช่น ทาความสะอาดวัด แหล่งน้า เป็นต้น และการช่วยเหลือ ครอบครวั เม่ือเสยี ชีวิต โดยจัดตัง้ กองทนุ ฌาปนกิจผู้สงู อายุ ระดมเงินกนั ช่วยงานศพ ๗. ผลที่เกดิ ขึน้ (ผลผลติ ผลลพั ธ์) มสี มาชิกชมรมผูส้ ูงอายเุ ข้าเรียนในวิทยาลยั ผู้เชีย่ วชาญชวี ิตจานวน ๖๐ คนปัจจุบนั ปอดรอบการศกึ ษารอ เปิดภาคเรียน ผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียง ๒๗ คนได้รับการดูแลที่บ้าน ช่วยเหลือปรับบ้านผู้สูงอายุพิการ ๓ หลัง ๘. ผลกระทบทเี่ กิดข้ึน ผู้สูงอายุได้รับการบริการ ติดตามดูแลครอบคลุมทุกภาวะสุขภาพ เกิดผู้นาใหม่ พาทาจัดการเรียนรู้ ถ่ายทอดได้ คามครอบคลุมของการได้รับสวัสดิการจากรัฐ สวัสดิการโดยชุมชน ช่วยเหลือกัน ปัญหาและ ความตอ้ งการไดร้ บั การแก้ไข โดยชมุ ชนจดั การกนั เอง 80 ๖๗

ภาพท่ี ๒.๒.๑๐ โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพต�ำบลบางไผ่ 81

สูงวัยสร้างเมอื ง...ปฏบิ ตั กิ าร ๕อ. ๕ก. Key actors โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพตาบลบางไผ่ งานเด่น ดแู ลสุขภาพชุมชน ครอบคลมุ ทุกเร่ือง พื้นที่ เทศบาลตาบลบางไผ่ อาเภอบางมลู นาก จังหวัดพจิ ติ ร วิทยากร นางเบญจมาศ กสชิ วี นิ ผู้อานวยการโรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตาบลบางไผ่ เบอร์โทรศพั ท์ ๐๘๑ – ๖๕๑๖๗๔๙ ๑. ทีม่ าหรอื ฐานความคิดของการดาเนนิ งาน เน่ืองจากประเทศไทยเข้าสู่สังคมวัยผู้สูงอายุ และข้อมูลสัดส่วนประชากรของจังหวัดพิจิตรมีแนวโน้ม เพ่ิมข้ึนอย่างรวดเร็ว ร้อยละผู้สูงอายุในปี ๒๕๕๗-๒๕๕๙ คือร้อยละ ๑๓.๐๙ ๑๕.๘๑ ๒๕.๕๑ และยังมีจานวน เพมิ่ ขึ้นอย่างตอ่ เน่ืองเห็นไดจ้ ากจานวนประชากรกลมุ่ ๕๐-๕๙ ปียังมีสัดส่วนท่ีใกล้เคียงกัน พ้ืนท่ีตาบลบางไผ่ ทโ่ี รงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตาบลบางไผร่ ับผดิ ชอบจานวน ๗ เขตนอกเหนือจากเขตรบั ผดิ ชอบของเทศบาล บาลบางไผ่ มีจานวนประชากรท้ังสิ้น ๓,๗๒๕ คน และในเขตเทศบาลตาบลบางไผ่มีจานวนประชากรท้ังสิ้น ๑,๕๕๕ คน มจี านวนกลมุ่ เตรียมสงู อายุ (๕๐-๕๙) จานวน ๒๕๗ คน คิดเป็นร้อยละ ๑๖.๕๒ มีผู้สูงอายุท้ังหมด ๓๙๒ คน คดิ เป็นร้อยละ ๒๕.๒๑ ปี โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบลจัดบริการสุขภาพสาหรับคนป่วยเร้ือรัง ผู้สูงอายุ ที่มีปัญหาปวดกล้ามเน้ือ ปวดข้อ ไปมาลาบาก ด้วยบริการฟ้ืนฟูสภาพช่วงกลางวัน ที่ศูนย์ฟ้ืนฟู ผู้สงู อายแุ ละคนพกิ ารดว้ ยแพทย์แผนไทย มีอสม.ดูแล ประสานงานดา้ นสุขภาพครัวเรอื นสัดสว่ น อสม. ๑ คน ต่อ ๑๔ ครัวเรือน พ.ศ.๒๕๕๙ นโยบายจากภาครัฐที่มุ่งเน้นการดูแลผู้สูงอายุในพ้ืนที่ต้องมีส่วนร่วมจากภาคี เครอื ข่ายทกุ องคก์ รหน่วยงานร่วมกันในการดาเนินงาน เพือ่ ใหก้ ารดูแลผู้สูงอายุท่ีอยู่ในภาวะพ่ึงพิง สนับสนุน งบประมาณภายใต้การบริหารจัดการกองทุนดูแลระยะยาว จากการดาเนินงานมีสถานการณ์ ผู้สูงอายุป่วย ติดบ้าน ไปมาลาบาก จานวน ๖๓ คน ติดเตียงต้องดูแลช่วยเหลือท้ังหมด ๔ คน มี ผู้ดูแลผู้สูงอายุ (Care giver) ๑๑ คน ให้การดูแลผู้ป่วยติดเตียง ที่ประเมินร่วมกับพยาบาลผู้จัดการดูแล ตามแผนการดูแลที่ มอบหมาย และติดตามประเมิน กากับดูแล โดยทีมรพ.สต. อบต.และปรับปรุงข้อมูลผู้สูงอายุจากระดับการ ปฏิบตั ิกจิ วตั รประจาวนั ทุก รอบไตรมาส ๒. กล่มุ ประชากรเป้าหมาย ๒.๑ กลุ่มเตรยี มสงู อายุ (๕๐-๕๙) จานวน ๒๕๗ คน ได้แก่ บุคคลทเี่ ปน็ ผนู้ า แกนนา บคุ คล ๒.๒ ผสู้ งู อายทุ ั้งหมด ไดแ้ ก่ ผ้สู งู อายไุ ปมาได้ ๓๑๕ คน ผู้สูงอายุติดบ้าน ๖๓ คน ผู้สูงอายุติดเตียง ๔ คน และผ้สู ูงอายุพิการ ๒๑ คน ๓. ผลที่ตอ้ งการให้เกดิ ข้นึ ต้องการให้เกิดผลกับผู้สูงอายุและครอบครัว ๓ ส่วน ได้แก่ ๑) ผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้าน ติดเตียงได้รับการ ดูแลท่ีบ้าน ตามแผนการดูแล ๒)มีระบบการดูแลระยะยาวตั้งแต่เจ็บป่วยจนถึงเสียชีวิต ตลอดจนดูแล ช่วยเหลอื ครอบครัว ๓) รปู แบบการดูแลสขุ ภาพระยะยาวเพ่ือให้ผู้สูงอายุที่ทุกภาวะสุขภาพมีคุณภาพชีวิตที่ดี ขน้ึ ๔) มีแนวทางการดูแลของอาสาสมัคร ผ้ดู แู ลในครวั เรือน ๔. ขอ้ มูลและเคร่อื งมอื ในการดาเนินงาน ๔.๑ แนวปฏิบัติการบรหิ ารจัดการกองทนุ ดูแลระยะยาว ๔.๒ ขอ้ มูลภาวะสขุ ภาพ การเจ็บปว่ ย ผ้สู งู อายไุ ปมาได้ ผู้สงู ตดิ บ้าน ผูส้ ูงอายุติดเตียงและผู้สูงอายุพิการ จากแหล่งข้อมูล TCNAP ข้อมลู บรกิ ารสขุ ภาพของ รพ.สต. และฐานขอ้ มลู ของกองทนุ ดแู ลระยะยาว ๕. รปู ธรรมงาน ประกอบด้วยรูปธรรมงาน กิจกรรม ที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบลบางไผ่เป็นผู้ดาเนินการหลัก ร่วมกับทต.บางไผ่ กลุ่มอสม. อย่างน้อย ๕ งานหลัก ได้แก่ ๑) บริการตรวจคัดกรองโรคเร้ือรัง เบาหวาน ความดันโลหิตสงู ข้อเสอื่ ม ต้อกระจก สมองเสอื่ ม เป็นตน้ ๒) ดูแลสขุ ภาพทบ่ี ้านกรณีอยู่ในสภาพติดบ้าน ติด 82 ๖๙

สูงวยั สรา้ งเมือง...ปฏบิ ตั ิการ ๕อ. ๕ก. เตยี ง ๓) พฒั นาทักษะอาสาสมคั รในการดูแลผูส้ งู อายุที่บา้ น เช่น การอาบน้า เชด็ ตัว เคล่อื นย้าย ทาแผล เป็น ต้น ๔) ทาแผนการดูแลร่วมกับอาสาสมัคร พร้อมท้ังกาหนดแนวทางกากับ ติดตาม ๕) บริการในศูนย์ฟ้ืนฟู ผู้สูงอายแุ ละคนพกิ ารดว้ ยแพทย์แผนไทย ๖. วธิ ีการดาเนนิ งาน บริการตรวจคัดกรองโรคเร้ือรัง เบาหวาน ความดันโลหิตสูง ข้อเส่ือม ต้อกระจก สมองเสื่อม เป็นต้น ดาเนินการร่วมกับอาสาสมัครสาธารณสุขตามแบบคัดกรองภาวะสุขภาพผู้สูงอายุดาเนินการรอบปี และ สรปุ ผลการคัดกรอง เปน็ ฐานในการงานแผน ออกแบบบรกิ าร พัฒนาทักษะอาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุ ในเรื่องการดูแลท่ีบ้าน เช่น การอาบน้า เช็ดตัว เคลื่อนย้าย ทา แผล เปน็ ตน้ ตามแนวทางหลกั สตู รของกรมอนามยั ปัจจุบันมีผู้ดูแลผู้สูงอายุ (care givers)จานวน ๑๑ คน ดแู ลผู้สงู อายตุ ดิ บ้าน ตดิ เตยี งสดั สว่ น ๑ ต่อ ๖ ดูแลตามแผนการดูแล รพ.สต.จะประเมินสภาพผู้สูงอายุท่ีบ้านทุกราย ทาแผนการดูแลร่วมกับอาสาสมัคร พร้อมท้ังกาหนด แนวทางกากับ ติดตาม โดยการประชุมทีม วิเคราะห์กรณีศึกษา หาปัญหา และกาหนดแนวทางแก้ไขร่วมกัน พร้อมท้ังประเมนิ ระดับความสามารถในการชว่ ยเหลือตนเอง บริการในศูนย์ฟื้นฟูผู้สูงอายุและคนพิการด้วยแพทย์แผนไทย เปิดบริการในพ้ืนท่ีบริการของรพ.สต. บรกิ ารฟ้ืนฟูสภาพเช่น บริการข้อ กล้ามเนื้อ นวด และอบสมนุ ไพร ประคบรอ้ น และชว่ ยในการฟ้ืนฟูสภาพ ประสานทีมสหวิชาชีพเช่น แพทย์ พยาบาล เภสัชกร ช่วยสนับสนุน ช่วยปรับแผนการรักษา ปรับยา ประเมินสภาพปญั หาทีซ่ ับซ้อน รพ.สต.เป็นพี่เลย้ี งฝึกทกั ษะอาสาสมัคร ๗. ผลทเี่ กดิ ข้ึน (ผลผลิต ผลลัพธ)์ ผู้สูงอายุติดบ้านติดเตียงได้รับการดูแลสุขภาพท่ีบ้านครอบคลุมคน จานวน ๖๗ คน ผู้สูงอายุพิการ ๒๒ คน ทาให้ผส็ ูงอายทุ ี่มภี าวะพ่ึงพิง เข้าถึงบริการสขุ ภาพ ตามความจาเปน็ อย่างทัว่ ถึง สง่ เสริมให้ประชาชนและ ชุมชนสามารถพึ่งพาตนเองได้และไม่ทอดทิ้งกัน สร้างความร่วมมือจากภาคีเครือข่ายทั้งในและนอกพื้นท่ี ใน การจดั บริการสุขภาพในชุมชน ๘. ผลกระทบทเ่ี กดิ ขนึ้ ต่อ ๕ มิติ โครงสร้างพ้ืนฐานของชมุ ชน (๑) ด้านสงั คม การพัฒนาคนในครอบครัวให้มีการดารงชีวิตทาง สังคมใกล้เคียงของเดิมให้มากที่สุด (๒) ด้านสุขภาพ ผู้ป่วยมีอาการของโรคคงที่จากการฟื้นฟูและการรักษา ต่อเนื่อง(๓) ด้านเศรษฐกิจ ผู้ป่วยและครอบครัวมีความสามารถในการหารายได้เป็นค่าใช้จ่ายเพ่ือความ ต้องการพ้ืนฐานได้อย่างพอเพียง รวมถึงสวัสดิการต่างๆ ท่ีผู้ป่วยพึงมีพึงได้ (๔) ด้านสภาวะแวดล้อม การ ปรับสภาพบ้านให้เอ้ืออานวยให้ผู้ป่วยดูแลกิจวัตรประจาวันได้ (๕) ด้านการเมือง การปกครอง ผู้ป่วยเข้าถึง สิทธ์ิทค่ี วรจะไดร้ บั พร้อมทงั้ การแสดงสทิ ธทิ างการเมอื งได้ ๗๐ 83

ภาพ8ท4่ี ๒.๒.๑๑ โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพตำ� บล

สงู วัยสร้างเมือง...ปฏบิ ตั ิการ ๕อ. ๕ก. Key actors โรงพยาบาลสง่ เสริมสุขภาพตาบล งานเดน่ อุปกรณฟ์ ้นื ฟสู ภาพสาหรบั ผู้สงู อายุ พืน้ ท่ี องค์การบรหิ ารส่วนตาบลอทุ ัยเก่า อาเภอหนองฉาง จังหวัดอทุ ยั ธานี วทิ ยากร นางสาวอรัญญา เสลา ตาแหนง่ ผ้อู านวยการโรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตาบล เบอร์โทร ๐๘๑-๘๘๗๖๗๑๗ ๑. ท่มี าหรอื ฐานคดิ ของการดาเนินงาน สถานการณ์ผู้สูงอายุในพ้ืนท่ีตาบลอุทัยเก่า ๑๐ หมู่บ้านประชากรท้ังสิ้น ๒,๕๓๔ คนมีจานวนผู้สูงอายุ ๗๙๑(๓๑.๒๑%)คน ป่วยเรื้อรังอย่างน้อย ๑ โรค ๕๓๓(๗๒.๙๕%)คน ส่วนใหญ่อาศัยอยู่กับลูกหลานมี ๑ ใน ๑๐ ท่ีอาศัยอยู่เพียงลาพัง หรืออยู่ด้วยกันเฉพาะผู้สูงอายุ ข้อมูลบริการสุขภาพของโรงพยาบาลส่งเสริม สุขภาพตาบล เป็นผู้สงู อายทุ ีช่ ว่ ยเหลอื ตัวเองไม่ได้เลย หรอื ต้องการคนชว่ ยเหลือบางส่วนมถี ึง ๔๒(๕.๐%)คน ซง่ึ เจา้ หน้าท่ี อสม. care giver ตอ้ งเข้าไปเย่ยี มดูแลท่ีบ้าน ส่วนการเจ็บป่วยของผู้สูงอายุที่พบบ่อย ท่ีมารพ. สต.ตอ้ งให้การบาบัดรักษานอกจาก โรคเบาหวาน และ ความดันโลหิตสูง คือ กลุ่มอาการกระดูกและข้อ เช่น อาการปวดกล้ามเนื้อ ปวดเมื่อยตามร่างกาย เม่ือยล้าอ่อนแรง เหน็บชา เป็นต้น ปี พ.ศ.๒๕๔๙ มีการรวมตัว ผูส้ ูงอายตุ ้งั เปน็ ชมรมผู้สงู อายุ มผี สู้ ูงอายุท่ีมีความรู้ ภมู ิปญั ญาในการนาวสั ดทุ ้องถ่นิ ผลิตอปุ กรณ์เพื่อบริหาร ฟื้นฟูสภาพผู้สูงอายุตามความจาเป็น ปี พ.ศ.๒๕๕๙ ตาบลอุทัยเก่าได้เสนอตัวเพื่อพัฒนาเป็นศูนย์เรียนรู้ ดูแลผู้อายุ จึงรวบรวมอุปกรณ์ท่ีออกแบบเพ่ือผู้สูงอายุ ผลิต ออกแบบเพ่ิมตามสภาพปัญหา และการ เจ็บป่วยของผู้สูงอายุ โดยอาศัยความร่วมมือของคนในชุมชน ภูมิปัญญาท้องถ่ิน ผู้ดูแลผู้ป่วยติดเตียงและผู้ พิการท่ีมีฝีมือด้านช่าง ปราชญ์ท้องถิ่น ประสบการณ์ของผู้ดูแลผู้สูงอายุ ผสมผสานความรู้จากเจ้าหน้าท่ี สาธารณสขุ เกิดเปน็ นวตั กรรมศูนยก์ ายอปุ กรณ์และดแู ลที่บ้าน การฟนื้ ฟสู มรรถภาพผ้สู ูงอายุ ผ้ปู ่วยตดิ เตยี ง และผู้พิการ นอกจากกายอุปกรณ์ทางการแพทย์แล้วยังมีอุปกรณ์ท่ีผลิตเพ่ือดูแลผู้ป่วยตามสภาพการ เจบ็ ป่วยบริการใหย้ ืม จาหน่าย ใชป้ ระกอบการสอนในโรงเรยี นผู้สูงอายุ และเพ่ิมประเภทอุปกรณ์ เพิ่มจานวน ตามความตอ้ งการอย่างตอ่ เนื่อง ๒. กลุ่มประชากรเปา้ หมาย ๒.๑ ผู้สูงอายไุ ปมาได้ เข้ารว่ มรับบริการ รว่ มกิจกรรมในชมุ ชนจานวน ๗๔๙ คน ๒.๒ ผสู้ งู อายทุ ีป่ ่วยติดบา้ น ติดเตียง จานวน ๔๒ คน ๓. ผลทีต่ ้องการใหเ้ กิดขึ้น ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยติดเตียง และผู้พิการมีศูนย์กายอุปกรณ์ อุปกรณ์ที่ผลิตจากวัสดุพื้นบ้าน ที่ได้จากภูมิ ปญั ญาพน้ื บา้ น ด้วยการผลติ เอง ใหย้ มื ตามความจาเป็น จาหน่าย สาธิตในโรงเรียนผู้สูงอายุ และบารุงรักษา สนับสนุนการดูแลผู้สูงอายุ การฟื้นฟูสภาพ รวมถึงชุมชนมีทางเลือกในการดูแลสุขภาพท้ังสาหรับคนป่วย แขง็ แรง อุปกรณ์ และเครอ่ื งมอื อุปกรณ์จัดการเรียนรู้ให้ผูส้ งู อายุทัง้ ที่โรงเรียนผูส้ งู อายุ ท่ีบา้ น ๔. ขอ้ มลู และเครอื่ งมือในการดาเนนิ งาน ๔.๑ ความรู้ หลกั การมาจาก ๓ แหล่ง คือ ๑)ความรู้ ภูมิปัญญาการดัดแปลง ปรับปรุงวัสดุพื้นบ้านของ ปราชญ์ ๒)ความรู้ตามหลกั การแพทยจ์ ากเจ้าหนา้ ที่ รพ.สต. ๓) ประสบการณ์การดแู ลผู้ปว่ ยของญาติ ๔.๒ ข้อมูลการมารับบริการของผู้สูงอายุ เช่น โรคท่ีพบบ่อย โรคเรื้อรัง ติดบ้าน ติดเตียง เป็นต้น จาก โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพตาบล ๕. รปู ธรรมงาน รูปธรรมงานเดน่ ในการผลค้นหาและนาใช้ทุนทางสังคมในการออกแบบ อุปกรณ์ ฟื้นฟูสภาพ ผู้สูงอายุ ติดบ้าน ติดเตียง บรกิ ารให้ยืมตามความจาเป็น จาหนา่ ย สาธิตในโรงเรียนผ้สู ูงอายุ และบารุงรักษา สนับสนุน การดแู ลผ้สู ูงอายุท่ีบา้ น และการฟื้นฟสู ภาพ ๗๒ 85

สงู วัยสรา้ งเมือง...ปฏบิ ตั กิ าร ๕อ. ๕ก. ๖. วิธีการดาเนนิ งาน ค้นหาและนาใช้ทุนทางสังคมในการออกแบบ อุปกรณ์ สาหรับบริหาร ฟ้ืนฟูสภาพ โดยการระดมผู้มี ความรู้เกี่ยวกับการดูแลผู้ป่วย และการออกแบบอุปกรณ์ ได้แก่ ปราชญ์ท้องถิ่น ประสบการณ์ของผู้ดูแล ผ้สู งู อายุ ความรู้จากเจ้าหน้าท่ีสาธารณสุข ร่วมกันออกแบบและผลิตอุปกรณ์ออกกาลังกาย โดยทีมสุขภาพ รว่ มกบั อสม.เป็นผ้ดู แู ลแนะนาให้เหมาะสมกับผู้ป่วยติดเตียงและผู้พิการ เช่น Bamboo Exercise เช่น กะลา พาเพลนิ ชว่ ยในการบริหารกลา้ มเนื้ออก หลงั ไหล่ ต้นแขน ขา บริหารเอว ออกกาลังกายได้ท้ังเดี่ยวและคู่ นั่ง นอน ยืน ใช้สาหรับบริหารกล้ามเนอ้ื ไหล่ ต้นแขน ขา หน้าท้อง กาบตาลกายสิทธิ์ ใช้สาหรับยืดเหยียดฝ่าเท้า ยืดเส้น บริเวณเอ็นร้อยหวาย ข้อเท้า หลังเท้า น่อง ไม้ไผ่มหัศจรรย์ ใช้นวดฝ่าเท้า ยืดเหยียดกล้ามเนื้อขา รักษาอาการเหน็บชา เม็ดมะขามนวดฝ่ามือ ยางยืดกันติด ใช้สาหรับนวดฝ่ามือบริหารข้อน้ิว ข้อมือ หมอนวด กะลา ไมห้ นีบไล่เสน้ อุปกรณ์สาหรบั นวดผ่อนคลายกล้ามเนอื้ ลดการใชย้ าแก้ปวด เป็นต้น บริการให้ยืม จาหน่าย สาธิตการผลิตและการใช้ประโยชน์ โดยเป็นศูนย์บริการให้ยืม ท่ีโรงพยาบาล สง่ เสรมิ สขุ ภาพตาบลสาหรบั ผู้ปว่ ยตดิ บา้ น ตดิ เตียง ผู้สงู อายทุ ่เี ปน็ ปราชญ์ ผลิตจาหน่ายสาหรับผู้ท่ีต้องการ เปน็ สว่ นตัว จัดให้ผู้สงู อายใุ นโรงเรยี นใชป้ ระกอบการดูแลสุขภาพ เชน่ นวดฟื้นฟกู ล้ามเน้ือ บริหารร่างกาย ๗. ผลที่เกิดขน้ึ (ผลผลติ ผลลพั ธ)์ เกดิ การบรู ณาการทุกภาคสว่ น เพื่อขับเคล่อื นงาน โครงการและกจิ กรรมให้แก่ผสู้ งู อายุในพ้นื ที่ การสร้าง ความร่วมมือในชุมชน ความร่วมมือการประสานงานงบประมาณจากหน่วยงานภายนอก ผู้สูงอายุได้รับการ ดูแลอย่างท่ัวถึงและครอบคลุม ลดปัญหาด้านสุขภาพของผู้สูงอายุ ผู้ป่วยติดเตียง และผู้พิการภายในตาบล อุทัยเก่า เกิดการขับเคลื่อนกิจกรรมในการเปิดพื้นที่ศูนย์กายอุปกรณ์สาหรับผู้สูงอายุ การดูแลผู้สูงอายุ ผู้ พิการและผู้ป่วยติดเตียงทบี่ ้าน ๘. ผลกระทบทเี่ กดิ ขน้ึ ต่อ ๕ มิติโครงสร้างพ้ืนฐานของชุมชน ๑) ด้านสังคม มีทุนทางสังคม มีการเรียนรู้แลกเปล่ียนข้ามกลุ่ม ๒) ดา้ นเศรษฐกจิ สง่ เสรมิ การประกอบอาชีพ การแปรรูป และใชว้ ัตถดุ ิบในชมุ ชน ลดรายจ่าย ๓) ด้านสุขภาพ ดแู ลตนเอง ลดการใช้ยาเม่อื เจบ็ ปว่ ย และมกี ารดูแลชว่ ยเหลือกัน 86 ๗๓

ภาพที่ ๒.๒.๑๒ อาสาสมคั รดแู ลผสู้ ูงอายทุ ่ีบา้ น (อผส.) 87

สูงวัยสร้างเมอื ง...ปฏบิ ตั กิ าร ๕อ. ๕ก. Key actors อาสาสมัครดแู ลผู้สูงอายุที่บา้ น(อผส.) งานเด่น ดูแลท่บี ้านทุกคน ทกุ ภาวะสุขภาพ พ้ืนที่ องค์การบรหิ ารส่วนตาบลซับสมบรู ณ์ อาเภอวเิ ชียรบรุ ี จงั หวัดเพชรบรู ณ์ วทิ ยากร นายสทุ ธพิ งษ์ เอี่ยมออ่ ง ตาแหนง่ นายกองค์การบริหารสว่ นตาบลซบั สมบรู ณ์ เบอร์โทร ๐๘๑-๗๕๒๙๕๖๕ ๑. ท่ีมาหรือฐานคิดของการดาเนินงาน ตาบลซับสมบูรณ์มีประชากร ๔,๙๔๕ คน ๑,๓๕๖ ครัวเรือน ปัจจุบันมีผู้สูงอายุจานวน ๘๘๔(๑๗.๘๘%) คน และกลุ่มเตรียมวัยสูงอายุ(๕๐-๕๙ ปี) มีสัดส่วนท่ีใกล้เคียงกันคือ ๖๘๖(๑๓.๘๗%)คน ป่วยเร้ือรัง ๔๓๕ (๔๙.๒๑%)คน เป็นโรคความดันโลหิตสูงมากท่ีสุด รองลงมา เป็นเบาหวาน ข้อเสื่อม เป็นต้น มีความพิการ ๖๖(๗.๔๗%)คน ๑ ใน ๑๐ ดื่มสุรา หรือ สูบบุหร่ี การเจ็บป่วยจาเป็นต้องเสริมความเข้มแข็งให้ครอบครัวใน การจดั การ กลุ่มอาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุ มีข้ึนคร้ังแรก ปี พ.ศ.๒๕๕๓ ได้มีการจัดอบรมอาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุ โดยกระทรวงพัฒนาสังคม ปี พ.ศ.๒๕๕๕ กลุ่มอาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุตาบลซับสมบูรณ์ ได้ดาเนินงานโดย มาสมาชิกท้ังหมด ๑๕ คน ออกเย่ียมดูแลผู้สูงอายุในตาบลซับสมบูรณ์ ปี พ.ศ.๒๕๕๖ โรงพยาบาลส่งเสริม สุขภาพตาบลโพทะเลและคณะกรรมการกองทนุ สขุ ภาพตาบลซบั สมบูรณ์ ให้ความสาคัญในการดูแลผู้สูงอายุ โดยเฉพาะคนเจ็บป่วยอยู่บ้าน และ อผส.ก็เป็นกลไกในการบริการท่ีบ้าน ประสานการช่วยเหลือ ดูแลตาม ความจาเป็น จึงให้ทีมอาสาสมัครเข้าร่วมจัดทาแผนสุขภาพตาบลซับสมบูรณ์ และได้มีการเสนอแผนเข้า กองทุนสุขภาพตาบล จัดทาโครงการภาคีเครือข่ายสุขภาพห่วงใยผู้สูงอายุและผู้พิการ คนด้อยโอกาส ได้ ฝกึ อบรมเพ่มิ จานวนอาสาสมคั รดแู ลผูส้ งู อายุเฉลย่ี หมูบ่ า้ นละ ๑ คน และไดเ้ พ่มิ กลุ่มเป้าหมายท่ีจะเขา้ ไปเยี่ยม บ้านคือ ผู้พิการ ผู้ด้อยโอกาส โดยใช้งบประมาณจากกองทุนหลักประกันสุขภาพตาบลซับสมบูรณ์ ปี พ.ศ. ๒๕๕๗ การดาเนนิ โครงการภาคเี ครือข่ายสุขภาพห่วงใยผู้สูงอายแุ ละผู้พิการ ทดี่ อ้ ยโอกาส ได้มกี ารเพิ่มจานวน อาสาสมัครดูแลผสู้ งู อายุ เปน็ เฉล่ยี หมูบ่ า้ นละ ๒ คน โดยใชง้ บประมาณจากกองทุนหลักประกันสุขภาพตาบล ซับสมบูรณ์ และออกแบบติดตามดูแลสุขภาพท่ีบ้านในผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียง ช่วยตัวเองไม่ได้ พิการ รวมถึงการพัฒนาทักษะด้านการดูแลสุขภาพสาหรับผู้สูงอายุ โดยแบ่งบทบาทหน้าท่ีแยกรายหมู่บ้าน และมี เวทีสรปุ ประเมนิ ผล ผลการดาเนินการรว่ มกับทีมเจ้าหนา้ ท่ี รพ.สต. อย่างสม่าเสมอ ๒. กลุ่มประชากรเป้าหมาย ๒.๑ ผู้สงู อายุไปมาได้ ๗๖๙ คน ๒.๒ ผู้สงู อายตุ ดิ บ้าน ตดิ เตยี ง ๓๖ คน ๒.๓ คนพิการ ๑๓๑ คน ๒.๔ อาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุ ๒๐ คน ๓. ผลที่ต้องการใหเ้ กดิ ขึ้น มีเป้าให้ผสู้ ูงอายุท่ีไปมาได้ มีความเสื่อมตามวัย ติดบ้านไปมาลาบาก และผู้พิการในชุมชนได้รับการดูแล สุขภาพที่บ้านและฟื้นฟูสภาพ เพิ่มจานวนอาสาสมัคร และฝึกทักษะการดูแล ช่วยเหลือผู้สูงอายุ คนด้อย โอกาส คนพกิ ารมคี นให้การดแู ลชว่ ยเหลอื ๔. ข้อมลู และเคร่อื งมือในการดาเนนิ งาน ๔.๑ ข้อมลู ประชากรเปา้ หมาย ทนุ ทางสังคม และศกั ยภาพ เช่น ผสู้ ูงอายุ คนป่วยเรือ้ รงั ติดบา้ น ติด เตียง คนพกิ าร คนดอ้ ยโอกาส จากฐานข้อมูลตาบล TCNAP และ RECAP ๔.๒ ขอ้ มลู การเจ็บป่วย บรกิ ารสขุ ภาพ เจ้าหน้าทที่ ใี่ หก้ ารดูแล จากรพ.สต. 88 ๗๕

สูงวัยสร้างเมอื ง...ปฏบิ ตั ิการ ๕อ. ๕ก. ๔.๓ เครื่องมือ แนวทางการดแู ลผูส้ งู อายุ ผู้ป่วยทบ่ี า้ น และการประสานบรกิ ารทางสงั คม เชน่ สวสั ดิการ ช่วยเหลอื การขึ้นทะเบียนคนพกิ าร ๕. รูปธรรมงาน รูปธรรมงานเดน่ ของกลมุ่ อาสาสมคั รดูแลผู้สงู อายุทบี่ ้าน มีการฝกึ อบรมทักษะอาสาสมคั รดูแลผู้สงู อายุ ทบ่ี า้ น เพิ่มจานวนอาสา ฝกึ ทักษะการดแู ลชว่ ยเหลือสาหรบั ผูส้ ูงอายุ และผ้ดู แู ลในครวั เรือน ทาแผนการดูแล ทบ่ี ้าน พรอ้ มทงั้ มอบหมาย กากบั ติดตาม ประเมินผลโดยรพ.สต. รว่ มกบั อบต.ซบั สมบูรณ์ ๖. วิธีการดาเนนิ งาน ฝึกอบรมทักษะอาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุที่บ้าน ผู้สูงอายุ และผู้ดูแลในครัวเรือน มีขั้นตอนดาเนินงาน ดงั น้ี ๑) สารวจข้อมลู ผสู้ งู อายใุ นเขตตาบลซบั สมบรู ณ์ เตรยี มข้อมูลกลมุ่ เป้าหมาย ปัญหาและความต้องการ ของชุมชน ประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนได้รับทราบถึงแผนงาน / โครงการ คัดเลือกอาสาสมัคร (อผส.ยาใจ ผู้สูงอายุ) ให้มีบทบาทเป็นแกนนาในการดูแล สนับสนุนให้ผู้สูงอายุทั้ง ๑๐ หมู่บ้านได้รับการดูแลตามความ จาเป็น ซ่ึงปัจจุบันมี อผส. เฉลี่ยหมู่บ้านละ ๒ คน ๒) ฝึกอบรมพัฒนาทักษะการออกกาลังกาย การดูแล สขุ ภาพตนเอง สาหรับผู้สูงอายุที่เป็นสมาชิกชมรมผู้สูงอายุ ๒) ฝึกอบรมทักษะผู้ดูแลผู้สูงอายุในครัวเรือนใน การช่วยเหลือ เคล่ือนย้าย และ ทักษะอ่ืนๆที่จาเป็น เช่น การช่วยพยุง การบริหารข้อฟ้ืนฟูสภาพ การจัด อาหาร ปอ้ นอาหาร เปน็ ต้น อาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุท่ีบ้าน(อผส.) ให้การดูแลสุขภาพที่บ้านสาหรับผู้สูงอายุ ติดบ้าน ติดเตียง พิการ ผู้ด้อยโอกาส โดยดาเนินการร่วมกับ อสม. มีงาน กิจกรรมท่ีดาเนินการร่วมกันดังนี้ ๑) จัดทาข้อมูล จาแนกภาพสขุ ภาพผูส้ งู อายุรายครัวเรือนโดยใชธ้ งสรี ะบุความสามารถในการการปฏบิ ัตกิ จิ วัตรประจาวัน โดย กาหนดสีของธง ตามระดบั ความสามารถในการปฏิบตั กิ ิจวตั รประจาวนั และการจดั การดูแลดังน้ี ๑) กลุ่มติดสังคม (สุขภาพทั่วไปแข็งแรง ทากิจวัตรประจาวันได้ ไปเข้าร่วมกิจกรรมต่างๆทางสังคมได้) กลุ่มน้ี อผส.ยาใจผู้สงู อายุ และ อสม.จะให้คาแนะนาการดแู ลสขุ ภาพได้เอง ๒) กลุ่มตดิ บ้าน (ทากจิ วัตรประจาวันได้เองหรือได้บ้างส่วนแต่ไม่ติดเตียง และมีปัญหาสุขภาพทางกาย จนไม่สามารถไปเข้าสังคมเพื่อร่วมกิจกรรมต่างๆได้ หรือ ผู้สูงอายุที่มีอายุ ๙๐ ปีข้ึนไป) กลุ่มนี้ อผส.ยาใจ ผู้สงู อายุ และ อสม.จะใหต้ ดิ ธงสเี หลืองทีห่ น้าบ้าน และแก้ปญั หาโดยมี นสค.ของ รพ.สต.โพทะเลเป็นพี่เลี้ยง ๓) กลุ่มติดเตียง (บกพร่องกิจวัตรประจาวันหรือนอนรักษาตัวบนเตียงแบบถาวร) กลุ่มนี้ อผส.ยาใจ ผู้สูงอายุ และ อสม.จะให้ติดธงสีแดงท่ีหน้าบ้าน และส่งต่อ รพ.สต.โพทะเล หรือ กลุ่มแพทย์แผนไทย หรือ งานมิตรภาพบาบัดเย่ียมบ้านของ รพ.วิเชียรบุรี เพ่ือให้การช่วยเหลือตามสภาพปัญหาต่อไป ถ้าหากพบ ปัญหาด้านขาดสวัสดิการสังคม ขาดรายได้ ท่ีอยู่อาศัยมีส่ิงแวดล้อมไม่เหมาะสม ทีมงานจะส่งขอความ ช่วยเหลือจากผู้นาชุมชน องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน และหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้องต่อไปตามลักษณะของ สภาพปัญหา โดยตาบลซับสมบูรณ์จะถือว่าธงเป็นส่ือการขอความช่วยเหลือเพ่ือในชุมชนเกิดความตระหนัก และมีส่วนร่วมในการช่วยเหลือทั้งผู้สูงอายุและผู้พิการ มีการประชุม อผส.ยาใจผู้สูงอายุ และ อสม.ทุกคน เพ่ือประเมินผลการการดาเนินงาน ๓) จัดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และกากับ ติดตามประเมินผลร่วมกัน ระหว่างรพ. สต. อบต. และอาสาสมัคร อบต. รพ.สต. และกลุม่ อาสาสมัครจะประชุมสรุปผลการดาเนินโครงการ และนาเสนอกรณีศึกษาเพ่ือให้ การช่วยเหลอื ประสานส่งต่อ ให้การดแู ลเฉพาะจากโรงพยาบาลชุมชนในพน้ื ท่ี เช่น ตอ้ งปรึกษาแผนการรักษา กบั แพทย์ ปรกึ ษาเร่ืองยากบั เภสัชกร การดูแลทางเลอื ก กลา้ มเน้ือ กระดแู ละข้อกบั แพทยแ์ ผนไทย เปน็ ต้น ๗๖ 89

สงู วัยสรา้ งเมอื ง...ปฏบิ ตั ิการ ๕อ. ๕ก. ๗. ผลทเ่ี กิดข้ึน (ผลผลติ ผลลัพธ์) ผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียงได้รับการดูแลท่ีบ้าน โดยอผส. เจ้าหน้ารพ.สต. ทีมหมอครอบครัวจาก โรงพยาบาล ครอบคลุมทุกราย จานวนอาสาสมัครเพ่ิมข้ึนสัดส่วนต่อผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียง คือ อผส. ๑ คน ดแู ลผสู้ งู อายุ ติดบ้าน ตดิ เตียง ๒ คน ผ้ทู ่ตี ้องการความช่วยเหลอื คนทกุ ขย์ าก ลาบากมีคนชว่ ยเหลือดูแล ๘. ผลกระทบทเ่ี กิดขน้ึ ผลกระทบต่อ ๕ มิติโครงสร้างพ้ืนฐานชุมชน ๑) ด้านสังคม ชุมชนมีกลไกในการดูแล ช่วยเหลือกัน จดั การปญั หาและความตอ้ งแบบมีส่วนร่วม ๒) ด้านเศรษฐกิจ ครัวเรือนท่ีมีคนเจ็บป่วย ได้รับการช่วยเหลือ ผ่อนปรนค่าใช้จ่ายในการดูแล ๓) ด้านสภาวะแวดล้อม กลุ่มอาสาสมัครจัดบ้านสาหรับผู้สูงอายุท่ีป่วย ๔) ด้านสุขภาพ ผู้สูงอายุได้รับบริการ ดูแลที่ตอบสนองความต้องการ และสภาพจิตใจ และแนวทาง ในการ ดแู ล ประเมนิ ผู้สูงอายุในภาวะสขุ ภาพต่างกนั หรอื เกิดภาวะฉุกเฉนิ โดยอาสาสมคั ร และคนในครัวเรอื น 90 ๗๗

ภาพที่ ๒.๒.๑๓ องคก์ รสวัสดกิ ารชมุ ชน 91

สงู วยั สร้างเมอื ง...ปฏบิ ตั กิ าร ๕อ. ๕ก. Key actors องคก์ รสวัสดกิ ารชมุ ชน งานเดน่ ระดมเงนิ เพือ่ เป็นสวสั ดิการปว่ ย ตายสาหรับผู้สงู อายุ พน้ื ที่ องค์การบริหารส่วนตาบลทงุ่ โพ อาเภอหนองฉาง จงั หวัดอุทยั ธานี วิทยากร นายวสันธ์ ธรรมประทปี ตาแหนง่ ประธานกองทนุ เบอร์โรศัพท์ ๐๕๖-๙๗๑๕๐๔ ๑. ทม่ี าหรอื ฐานคิดของการดาเนนิ งาน ตาบลทุ่งโพธิ์มีทั้งหมด ๑๕ หมู่บ้านประชากรทั้งส้ิน ๗,๙๕๖ คน เป็นผู้สูงอายุ ๑,๕๖๐ คน (๑๙.๖๑%) ส่วนใหญเ่ ปน็ กลุม่ ติดสงั คม ไปมาได้ มีเจบ็ ป่วยเร้ือรงั บา้ ง และเปน็ ผสู้ งู อายุตดิ บา้ น ตดิ เตยี ง ๓๐ คน(๑.๙๒%) ที่ต้องติดตามดูแล ช่วยเหลือ และต้องมีคนอยู่ดูแล นอกจากน้ันยังมีผู้นาผู้สูงอายุที่มีศักยภาพ ความ เชี่ยวชาญ เป็นท่ีเคารพนับถือในชุมชน ก่อนปี พ.ศ. ๒๕๕๗ สถานการณ์ผู้สูงอายุท่ีเจ็บป่วย ติดบ้าน เสียชีวิต ขาดแคลนเงินใช้จ่ายในบ้าน เม่ือต้องเฝ้าดูแล หรือจัดงานศพ ผู้บริหาร อบต.ทุ่งโพ ท้องที่ ผู้ใหญ่บ้าน กานัน ทุกหมู่บ้าน รพ.สต. ผู้ทรงคุณวุฒิ จึงประชุมหารือแนวทางการช่วยเหลือ จึงมีมติระดมทุนในชุมชนโดยทา ผา้ ปา่ เพ่อื ต้งั เปน็ กองทุนสวัสดิการผู้สูงอายุ รวมถึงแต่งต้ังคณะกรรมการที่เป็นผู้แทนผู้สูงอายุแต่ละหมู่บ้าน ในลักษณะศูนย์ประสานงาน และจัดประชาคมเพ่ือหาสมาชิก และกาหนด กฎ กติกา ข้อตกลง ประเภท สวัสดิการสาหรับสมาชิก ได้ย่ืนคาขอต่อคณะกรรมการ ส่งเสริมการจัดสวัสดิการสังคมแห่งชาติ เพ่ือขอ รับรองให้องค์กรภาคประชาชน เป็นองค์กรสวัสดิการชุมชน ตาม มาตรา ๔๐/๑ วรรคสอง แห่ง พระราชบัญญัติส่งเสริมการจัดสวัสดิการสังคม พ.ศ. ๒๕๔๖ ในปี พ.ศ. ๒๕๕๙ ผู้ท่ีเข้าเป็นสมาชิกต้องจ่าย สมทบรายละ ๕๐๐ บาทต่อปี มีการระดมทุนแบบผ้าป่าต่อเน่ืองทุกปี และจัดสวัสดิการสมาชิกตามระเบียบ กองทนุ ๒. กลุ่มประชากรเป้าหมาย ๒.๑ ผสู้ ูงอายุ ๑,๕๖๐ คน ๒.๒ คณะกรรมการกองทนุ (ผสู้ ูงอายุ) ๑๕ คน ๓. ผลท่ตี อ้ งการให้เกิดขนึ้ ผู้สูงอายุทุกคนมีสวัสดิการช่วยเหลือเม่ือป่วย ตาย ช่วยเหลือผู้ดูแลเมื่อป่วยหนัก และไม่รอพึ่งบริการ หรือการสนบั สนนุ จากรฐั ๔. ขอ้ มลู และเครื่องมอื ในการดาเนินงาน ๔.๑ ข้อมูลสถานการณ์การเจ็บป่วย ปัญหาและความต้องการจากประชาคม และเวทีระดมสมองของ ผ้นู า แกนนา หนว่ ยงานรฐั และอปท. ๔.๒ ขอ้ มลู ประชากรเป้าหมายจาก ฐานข้อมูลตาบล ทะเบยี นราษฎร์ ๔.๒ เครื่องมือที่นาใช้ในการจัดทาระเบียบข้อบังคับของกองทุน ซ่ึงเป็นนิติบุคคลเน่ืองจากจดทะเบียน รับรองเป็นองคก์ รสวัสดิการชมุ ชนตามกฎหมาย ๕. รปู ธรรมงาน รปู ธรรมงานในกองทนุ สวัสดกิ ารชุมชน ประกอบด้วยงาน ๓ ลกั ษณะ ไดแ้ ก่ ๑) การจัดต้ัง และบริหารจัด การะกองทุนสวัสดิการชุมชน ๒) ระดมทุนจากชุมชน และจากสมาชิกท่ีเป็นผู้สูงอายุเพื่อจัดสวัสดิการป่วย ตาย และ ๓) กฎ กตกิ า ระเบยี บ และ ประเภทของสวสั ดกิ ารทเี่ อ้ือตอ่ ผสู้ ูงอายุและครอบครัว ๖. วิธกี ารดาเนนิ งาน คณะกรรมการเป็นกลไกหลักในการขับเคล่ือนกองทุน ได้มาโดยการจัดตั้ง ทาหน้าที่บริหารจัดการ กองทุนสวัสดิการชุมชน ให้เป็นไปตามระเบียบ ข้อบังคับของการจัดต้ังองค์กรสวัสดิการชุมชน และมติจาก การประชาคม ได้แก่ มติการตง้ั กองทุนสวัสดิการสาหรับผู้สูงอายุ การได้มาของตัวแทนผู้สูงอายุอายุในแต่ละ หมบู่ า้ น ซ่ึงเปน็ คณะกรรมการกองทนุ มบี ทบาทหลกั ในการบริหารกองทุนส่วนกลาง และกาหนดให้มีบทบาท 92 ๗๙

สูงวยั สรา้ งเมอื ง...ปฏบิ ัตกิ าร ๕อ. ๕ก. เปน็ ศนู ยป์ ระสานงานย่อย กาหนดให้คณะกรรมการมวี าระ ๒ ปตี ้องปรบั และเลอื กตงั้ ใหมไ่ มน่ ้อยกวา่ ครึ่งหนงึ่ และมีคณะทป่ี รกึ ษากองทุนประกอบดว้ ยทมี ผนู้ าทอ้ งที่ ผู้บรหิ ารท้องถนิ่ และหวั หนา้ หน่วยงานรฐั ในพนื้ ท่ี การระดมทุนในกองทุนมีการได้มาของเงิน ๓ ช่องทาง ดังน้ี ๑) ค่าสมัครสมาชิกของกองทุนสวัสดิการ ผู้สูงอายุ หรือเงินค่าสวัสดิการ รายละ ๕๐๐ บาทต่อปี ๒) เงินจากการดาเนินกิจกรรมของกองทุนสวัสดิการ ผู้สูงอายโุ ดยทาผ้าป่าสมทบกองทนุ ทุกปี ๒) เงนิ จากกลมุ่ หรือองคก์ รต่างๆในหมู่บ้าน หรือกลุ่มส่งเสริมอาชีพ ตา่ งๆ กลุ่มวสิ าหกิจชมุ ชน ท่รี ว่ มสมทบ กฎ กติกา ระเบยี บ และ ประเภทของสวัสดิการท่ีเอ้ือต่อผู้สูงอายุและครอบครัวระดมทุนจากชุมชน และ จากสมาชิกท่ีเป็นผู้สูงอายุเพื่อจัดสวัสดิการป่วย ตาย มี ๔ ลักษณะ ได้แก่ ๑) ผู้สูงอายุทุกคนท่ีเป็นสมาชิกมี การเย่ียมดูแลที่บ้าน ๕๐๐ บาทต่อปี ๒) เจ็บป่วยนอนพักรักษาในโรงพยาบาล ได้รับสวัสดิการ ๑๕๐ บาทต่อ คืน แต่ไม่เกิน ๓ ครั้งต่อปี ๓) สมาชิกท่ีป่วยติดเตียง หรือผู้ที่มีอายุ ๘๐ ปีขึ้นไปได้รับของเย่ียม ๑ คร้ังต่อปี มูลค่าไม่เกิน ๒๐๐ บาท ๔) เม่ือสมาชิกเสียชีวิตจะได้รับเงินช่วยเหลือศพ ตามระยะการเป็นสมาชิก ส่วนผู้ท่ี ไมไ่ ดเ้ ป็นสมาชิก กองทุนจะใหก้ ารชว่ ยเหลอื ผพู้ กิ าร หรอื ผ้ดู ้อยโอกาส ที่อยู่ในภาวะยากลาบาก ทกุ ข์ยากตามที่ คณะกรรมการพจิ ารณาคัดเลอื ก ตามความจาเป็นและเหมาะสม ๗. ผลท่ีเกดิ ขนึ้ (ผลผลติ ผลลพั ธ์) ปัจจุบันมีผู้สูงอายุเป็นสมาชิกกองทุนจานวน ๖๗๐ คน(๔๒.๙๕%) มีสวัสดิการช่วยเหลือครอบครัวเมื่อ เจ็บป่วย ตายทุกราย ช่วยเหลือผู้ด้อยโอกาส คนพิการที่ไม่มีคนดูแล ๕ ราย ปัจจุบันมีเงินทุนหมุนเวียน ๖ แสนบาท ๘. ผลกระทบทีเ่ กิดขึ้น ผลกระทบ ๕ มิติโครงสร้างพ้ืนฐานของชุมชน (๑) ด้านสุขภาพ มีผู้ให้การดูแลช่วยเหลือผู้สูงอายุท่ีเป็น สมาชิกเม่ือเจ็บป่วย (๒) ด้านสังคม มีกองทุนช่วยเหลือผู้สูงอายุ คนพิการ ผู้ด้อยโอกาสเม่ือประสบภาวะ ยากลาบาก ทุกขย์ ากโดยไมไ่ ดเ้ ป็นสมาชกิ ๘๐ 93

ภาพ9ท4ี่ ๒.๒.๑๔ เทศบาลต�ำบลบางไผ่

สูงวยั สร้างเมือง...ปฏบิ ตั กิ าร ๕อ. ๕ก. Key actors เทศบาลตาบลบางไผ่ งานเดน่ ท้องถิ่นลงทนุ เพื่อสง่ เสริมสขุ ภาพ ปอ้ งกนั โรค พื้นที่ เทศบาลตาลบางไผ่ อาเภอบางมลู นาก จงั หวัดพจิ ติ ร วิทยากร นายสทุ ธิพงษ์ เปลี่ยนเนียม ผู้ช่วยนักวชิ าการประชาสัมพันธ์ ๑. ท่มี าหรอื ฐานคิดของการดาเนนิ งาน กองทุนสุขภาพ (สปสช.) จัดต้ังข้นึ เม่ือปี พ.ศ. ๒๕๕๓ มีเป้าหมายเพื่อส่งเสริมและดูแลสุขภาพประชาชน ตาบลบางไผ่ในทกุ มติ ิ ประชากร ๑,๕๕๕ คน ๔๗๖ ครัวเรือน เพือ่ ให้ประชาชนสามารถเขา้ ถงึ บริการสาธารณสขุ ได้อย่างท่ัวถึง มีประสิทธิภาพทั้งการส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันโรค การตรวจวินิจฉัย การรักษาพยาบาล และการฟื้นฟูสมรรถภาพที่จาเป็นต่อสุขภาพและการดารงชีวิต ซึ่งการดูแลสุขภาพประชาชนในพื้นท่ีเป็น ภารกจิ สาคัญของเทศบาลตาบล บรหิ ารจัดการกองทนุ ตามหลกั การ แนวทางการจดั ต้ังกองทนุ สขุ ภาพตาบล (สปสช.) ในปีแรกสมทบตามเง่ือนไขของสปสช. คือ ร้อยละ ๕๐ ของเงินรายหัวประชากรสิทธิหลักประกัน สุขภาพถ้วนหน้า ในปี พ.ศ. ๒๕๕๔ ทางเทศบาลเห็นว่างบประมาณท่ีดาเนินการเพ่ือส่งเสริมสุขภาพ และ ป้องกันโรค จึงต้ังเทศบัญญัติสมทบเพิ่มปีละ ๑.๕ แสนบาท ซึ่งเกินกว่าเงื่อนไขของสปสช. มากกว่า ๔ เท่า ของเงินที่ต้องสมทบตามระเบียบ เพื่อให้นาใช้ในการจัดกิจกรรม ท่ีสร้างผลกระทบต่อสุข ภาพทุกกลุ่ม ประชากร และทกุ กลมุ่ องคก์ รในชมุ ชน ๒. กล่มุ ประชากรเปา้ หมาย ๒.๑ เดก็ ปฐมวยั ๐-๕ ปี จานวน ๖๗ คน ๒.๒ ผู้สงู อายุ จานวน ๓๙๒ คน ๒.๓ คนพกิ ารและทุพลพลภาพ ๕๗ คน ๒.๔ ผูป้ ่วยโรคเรอื้ รัง ผปู้ ว่ ยเรื้อรังจานวน ๓๑๕ คน ๒.๖ ศูนยพ์ ัฒนาเดก็ ๑ แหง่ ๓. ผลที่ต้องการให้เกิดขึ้น มีกองทุนสนับสนุนการส่งเสริม ป้องกันโรคในชุมชน สร้างการมีส่วนร่วมดาเนินการ รวมถึงกลุ่มทาง สังคม องค์กรชุมชนเขา้ ถงึ และใชป้ ระโยชนจ์ ากกองทุน เพือ่ สร้างงาน กิจกรรมทก่ี ระทบสขุ ภาพ ๔. ขอ้ มูลและเครือ่ งมือในการดาเนินงาน ๔.๑ ข้อมูลศักยภาพ ความเช่ียวชาญ ผู้นาแกนนาในการดาเนินการกองทุน ๑๖ คน(คณะกรรมการ บรหิ ารกองทนุ สุขภาพ) ๔.๒ ข้อมูลภาวะสุขภาพของประชาชนในพื้นท่ี ข้อมูลการเจ็บป่วย การตาย การเกิดอุบัติเหตุ ข้อมูล พฤติกรรมเสีย่ งจากหนว่ ยบริการสุขภาพ ๔.๓ ข้อมูลประชากรเป้าหมายที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ เช่น เด็ก ๐-๕ ปี เด็กและสตรี เด็กเข้าเรียนศพด. หญิงต้งั ครรภ์ ผปู้ ่วย ๕. รูปธรรมงาน ประกอบด้วย รูปธรรมงานหลัก ๒ งาน ได้แก่ ๑) การบริหารจัดการกองทุน ๒) แผนงานโครงการท่ี กองทุนสนับสนนุ และการประเมินผล ๖. วธิ กี ารดาเนินงาน การบริหารจัดการกองทุน ดาเนินการตามกรอบท่ี สปสช. กาหนด โดยการแต่งต้ังคณะกรรมการกอง ทนุ ฯ และแตง่ ต้ังคณะอนกุ รรมการเพื่อการดาเนนิ งานกองทนุ ฯ จานวน ๓ คณะ ไดแ้ ก่ คณะอนกุ รรมการ ดา้ น การพิจารณากลั่นกรองโครงการ คณะอนุกรรมการ ด้านการเงินและบัญชี คณะอนุกรรมการ ด้านการ ติดตามประเมนิ ผล ๘๒ 95

สูงวยั สร้างเมือง...ปฏบิ ัติการ ๕อ. ๕ก. การได้มาของโครงการท่ีกองทุนฯจะสนับสนุนจะเป็นการเสนอโครงการเพื่อรับทุนจัดกิจกรรมโครงการ สร้างเสริมสุขภาพ ปอ้ งกนั โรค ตามแผนของหนว่ ยงาน กลมุ่ ทางสังคม องคก์ รชุมชนในพ้ืนที่ และให้งานสร้าง เสริมสุขภาพ และป้องกันโรค เป็นส่วนหน่ึงการจัดทาแผนพัฒนาตาบล และเครือข่ายบริกา รสุขภาพ ยกตัวอย่างโครงการที่ได้รับ ดังน้ี โครงการท่ีเกี่ยวข้องผู้สูงอายุ (โรงเรียนผส. ชมรมออกกาลังกาย ดูแลที่ บา้ น) ๑๐ โครงการ เดก็ และเยาวชน ๒ โครงการ เด็กปฐมวยั ๑ โครงการ และสนบั สนนุ กจิ กรรม โครงการของ หนว่ ยบริการสุขภาพ ๗. ผลท่ีเกิดข้ึน (ผลผลิต ผลลพั ธ์) ชมุ ชนร่วมจดั บรกิ ารเพ่อื การสรา้ งเสริมสุขภาพ และปอ้ งกันโรค ทอ้ งถิ่นสมทบ หรอื ลงทุนด้านสขุ ภาพสงู ถึง ๔ เท่าของเงื่อนไขท่ีกาหนด กองทุนมีการบริหารจัดการที่โปร่งใส ตรวจสอบได้ จนในปี พ.ศ. ๒๕๕๕- ๒๕๕๗ ได้รบั รางวัล กองทนุ ท่ีพัฒนานวัตกรรมระดบั ประเทศ และปี พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๖๑ ได้รับรางวัลกองทุน สุขภาพ(สปสช) ๘. ผลกระทบท่เี กิดขึน้ ต่อ ๕ มติ โิ ครงสรา้ งพื้นฐานของชมุ ชน ไดแ้ ก่ ๑) ด้านสังคม ประชาชนในตาบลบางไผ่มีพ้ืนที่สร้างสรรค์ใน การทากิจกรรม เพ่ือแสดงศักยภาพของตนเอง ภายในตาบล มีการทางานร่วมกันกับภาคีเครือข่าย ๒) ด้าน สุขภาพสามารถดูแลสขุ ภาพและจัดการตัวเองได้มีการปอ้ งกนั การบาดเจ็บ และสามารถใหก้ ารดแู ล ช่วยเหลอื ผู้อ่ืน ส่วนเด็กปฐมวัยมีพัฒนาการท่ีสมวัย ท้ังทางร่ายการและสติปัญญา ผู้สูงอายุได้รับการบริการด้น สุขภาพ ได้รับการตรวจประเมินสุขภาพ และมามารถดูแลตนเองได้ทั้งทางร่ายการและจิตใจ ๓) ด้านสภาวะ แวดล้อมมีการปรับสภาพแวดลอ้ มสาหรับการดาเนินชีวิตของประชาชนตาบลบางไผ่ ใหป้ ลอดภยั ขึ้น 96 ๘๓

ภาพที่ ๒.๒.๑๕ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลวังประจบ 97

สงู วยั สรา้ งเมอื ง...ปฏบิ ัติการ ๕อ. ๕ก. Key actors องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบลวงั ประจบ งานเดน่ บรกิ ารสุขภาพผสู้ ูงอายโุ ดยชมุ ชน พ้นื ที่ องคก์ ารบริหารสว่ นตาบลวงั ประจบ อาเภอเมืองตาก จังหวดั ตาก วิทยากร นายวรา เสมาทอง ตาแหน่ง รองปลดั องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบล เบอร์โทรศพั ท์ ๐๘๗-๙๓๘๔๕๑๐ ๑. ทมี่ าหรอื ฐานคดิ ของการดาเนินงาน ตาบลวังประจบ มี ๑๔ หมู่บ้าน ประชากร ๘,๗๑๖ ครัวเรือน ๒,๒๑๗ ครัวเรือน สถานการณ์ผู้สูงอายุ พบว่า มีจานวน ๑,๐๙๐ คน คิดเป็นร้อยละ ๑๒.๕๐ เป็นประชากรกลุ่มเตรียม ๑,๑๖๒ คน ร้อยละ ๑๓.๓๓ เจบ็ ปว่ ยเรอื้ รัง ๕๓๗ คนร้อยละ ๔๙.๒๗ มีความพิการ ๓๙ คน ติดบ้าน ติดเตียง ๒๘ คน ต้องบริการสุขภาพท่ี บ้านและ ชุมชนตอ้ งเข้าไปดูแล จากสถานการณ์มีแนวโน้มว่าประชากรสูงอายุในตาบลวังประจบจะเพ่ิมสูงขึ้น อยา่ งตอ่ เน่ือง ปี พ.ศ. ๒๕๕๙ องค์การบริหารส่วนตาบลวังประจบมีโครงการดูแลระยะยาวสาหรับผู้สูงอายุที่ อยู่ในภาวะพึ่งพิง หรอื ติดบ้านติดเตียง เพ่ือพัฒนาศักยภาพอาสาสมัครให้ทางานร่วมกับ รพ.สต. ให้การดูแล สุขภาพที่บ้าน พร้อมทั้งแผนการดูแลระยะยาว รายกรณีตามกลุ่มเป้าหมาย เพื่อให้การดาเนินโครงการ บรรลุผลตามเป้าหมายท่ตี อ้ งการ ดว้ ยเงอ่ื นไขการบรหิ ารจัดการกองทุน และความตอ้ งการของผสู้ ูงอายใุ นมิติ ด้านสังคม เศรษฐกิจ ในปี พ.ศ. ๒๕๖๑ จึงจัดต้ังศูนย์พัฒนาและฟ้ืนฟูคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุตาบลวังประจบมี การจัดกิจกรรมท่ีครอบคลุม งาน กิจกรรม ๒ ส่วน ได้แก่ งาน กิจกรรมด้านเศรษฐกิจ สังคม และงานดูแล สขุ ภาพท่ีบ้านของผจู้ ัดการดแู ลระยะยาว และผูด้ แู ลผ้สู งู อาย(ุ care givers) รวมถงึ การสร้างความร่วมมือกัน ทุกภาคส่วนทั้งครอบครัว ชุมชน หน่วยบริการ โดยมีศูนย์พัฒนาและฟื้นฟูคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุตาบลวัง ประจบ เป็นกลไกบริหารจดั การทง้ั งบประมาณ และคุณภาพการบริการ ๒. กลุ่มประชากรเปา้ หมาย ๒.๑ ผ้สู ูงอายุ ๖๐ ปขี ึ้นไปจานวน ๑,๐๙๐ คน ๒.๒ ผ้สู งู อายุ ตดิ บ้าน ติดเตยี ง ๒๘ คน ๒.๓ ผู้ดูแลผ้สู ูงอายุ ๑๓ คน อสม.๓๖๐ คน ๓. ผลทีต่ อ้ งการให้เกิดขน้ึ เพื่อให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น มีการทากิจกรรมร่วมกับผู้สูงอายุด้วยกันเอง มีอาชีพ มีรายได้ สามารถเข้าถึงบริการสขุ ภาพ มกี ิจกรรมท่สี ง่ เสรมิ ด้านการดูแลสุขภาพ การจัดสวัสดิการ และส่งเสริมการ เรยี นรู้ และเพิ่มทักษะทางสังคมสาหรับผสู้ งู อายุกลุ่มตดิ สังคม และผ้นู า ๔. ขอ้ มลู และเคร่ืองมือในการดาเนนิ งาน ข้อมูลสถานการณ์ผู้สูงอายุ ได้แก่ ร้อยละก่อนสูงวัย ๕๐-๕๙ ปี ผู้สูงอายุท่ัวไป ผู้สูงอายุติดสังคม ผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียง ผู้สูงอายุพิการ ผู้สูงอายุเป็นผู้นาหรือแกนนา เป็นต้น จากแหล่งข้อมูล TCNAP RECAP เอกสาร ขอ้ มลู จากแหล่งอืน่ ๆ ที่เก่ยี วขอ้ งกับการดแู ลผสู้ ูงอายุ และฐานข้อมูลบรกิ ารในระบบ JHCIS หนว่ ยบรกิ ารสขุ ภาพในพน้ื ท่ี ๕. รูปธรรมงาน มีรูปธรรมงาน ๒ ส่วนดังน้ี ๑) งานดูแลสุขภาพท่ีบ้าน และฟ้ืนฟูสภาพผู้สูงอายุ ติดบ้าน ติดเตียง และ การพัฒนาศักยภาพอาสาสมคั ร ทั้งกลุ่มผู้ดูแลผู้สูงอายุ และ อสม. ๒) สนับสนุนให้เกิดงาน กิจกรรมสาหรับ ผสู้ ูงอายุ เช่น การเสริมอาชพี การสนบั สนนุ ให้เขา้ ร่วมกจิ กรรมทางสงั คม งานบญุ ประเพณี วันสาคัญ เป็นต้น โดยร่วมกบั รพ.สต. ๓ แห่ง อบต. กลมุ่ ผู้สูงอายุ ในพ้นื ท่ี 98 ๘๕

สงู วัยสรา้ งเมอื ง...ปฏบิ ตั กิ าร ๕อ. ๕ก. ๖. วธิ กี ารดาเนนิ งาน จัดต้ังศูนย์พัฒนาและฟื้นฟูคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ แต่งตั้งคณะกรรมการที่ผู้แทนเป็นผู้สูงอายุ ผู้บริหาร ท้องถ่ิน ท้องท่ี และเป็นคณะกรรมการดูแลระยะยาวในพ้ืนที่ จัดทาโครงการประสานกองทุนดูแลระยะยาว เพื่อบริหารจัดการงบประมาณให้อาสาสมัคร และรพ.สต.จัดทาแผนการดูแล มอบหมายงาน รวมท้ังการ กากับติดตาม ในงานดูแลสุขภาพ และฟื้นฟูสภาพผู้สูงอายุ ติดบ้าน ติดเตียงท่ีบ้าน การพัฒนาศักยภาพ อาสาสมัคร ท้ังกลุ่มผู้ดูแลผู้สูงอายุ และ อสม.โดยการฝึกอบรมพัฒนาทักษะการดูแลสาหรับผู้สูงอายุ เจ้าหน้าท่ีรพ.สต.ร่วมดูแลสุขภาพที่บ้านกับอาสาสมัคร และการประชุมสรุปผลการจัดบริการ ตามแผนการ ดูแล การบรหิ ารจดั การงบประมาณ ดูแลระยะยาว มีขั้นตอนดาเนินการ คือ พิจารณาเอกสารและตรวจสอบ รายชือ่ ผู้สูงอายทุ ีม่ ีภาวะพึ่งพงิ ในพ้นื ท่ี เปิดบญั ชีรับงบประมาณ และจัดต้งั อนุกรรมการ LTC ศนู ย์พฒั นาและ ฟ้ืนฟูคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ ที่มีภาวะพึ่งพิง ประเมินความต้องการการบริการด้านสาธารณสุข จัดทา Care Plan รายบุคคล (ตามตามแบบกรมอนามัย) พิจารณาเห็นชอบ Care Plan หรือแผนการดูแลผู้ป่วย . รับทราบผลพิจารณาอนมุ ตั ใิ ห้เบกิ จา่ ยงบประมาณกองทุน LTC สนับสนุนให้เกิดงาน กิจกรรมสาหรับผู้สูงอายุในพ้ืนท่ี เช่น การเสริมอาชีพ การสนับสนุนให้เข้าร่วม กิจกรรมทางสังคม งานบุญประเพณี วนั สาคัญ เปน็ ต้น ๗. ผลทีเ่ กดิ ขึน้ (ผลผลติ ผลลัพธ์) ผู้ดูแลผสู้ ูงอายุทมี่ ีภาวะพ่ึงพงิ จานวน ๑๓ ราย ไดร้ บั การพัฒนาศกั ยภาพ มีทักษะการดูแลสุขภาพท่ีบ้าน ผสู้ งู อายตุ ดิ บา้ น ตดิ เตียง จานวน ๒๘ คนไดร้ บั การดแู ลสขุ ภาพทบี่ า้ นตามแผนการดูแล ๘. ผลกระทบที่เกิดข้นึ ต่อ ๕ มติ ิโครงสรา้ งพน้ื ฐานของชุมชน ๑) ด้านสังคม ผู้สูงอายุและครอบครัว ได้รับการดูแลช่วยเหลือ มี กลไกในชุมชนที่จัดบริการสุขภาพสาหรับผู้สูงอายุโดยตรง ๒) ด้านสุขภาพ คนท่ีมีปัญหาด้านสุขภาพ ได้รับ การดูแลแก้ไข มีแนวทางท่ีชัดเจนท่ีจัดการโดยชุมชน ๓) ลดค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพ และการเข้ารับบริการของ ผู้สงู อายุ และครอบครัว ๘๖ 99