ເຄມີ​ເບື້ອງ​ຕົ້ນ ​ເຫຼັ້ມ2 (ແປ​ຈາກ​ພາ​ສາ​ໄທ)

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ສຳທຳລະນະລດັ ປະຊຳທປິ ະໄຕ ປະຊຳຊນລຳວ ສນັ ຕພິ ຳບ ເອກະລຳດ ປະຊຳທປິ ະໄຕ ເອກະພຳບ ວດັ ທະນະຖຳວອນ --------- ກະຊວງສກຶ ສຳທກິ ຳນ ແລະ ກລິ ຳ ກມສຳ້ື ງຄູ ວທິ ະຍຳໄລຄູ ຫວຼ ງນຳື້ ທຳ ເອກະສຳນປະກຳນຮຽນ-ກຳນສອນ ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ ເຫມຼັື້ 2 ແປໂດຍ : ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄີ ລ ສກຮຽນ 2019-2020 1 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ເອກະສຳນປະກອບກຳນຮຽນ-ກຳນສອນ ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ ເຫມຼັື້ 2 ແປຈຳກພຳສຳ ໄທ ມຳເປັນພຳສຳລຳວ ແປ ແລະ ພມິ ໂດຍ : ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ ກວດແກໂ້ື ດຍ : 1. ອຳຈຳນ ປທ ນດິ ຍຳກອນ ຄນຼີ ຍຳເຍີ 3. ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ື ມະນຄີ ຳ 4. ປທ ນຳງ ຫຳຼ ື້ ແສງແກວື້ ພນັ ລະພຳ 2 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ຄຳນຳ ເພ່ ອເປັນກຳນປັບປຸງກຳນຮຽນ-ກຳນສອນ ແລະ ໃຫມື້ ປີ ະສດິ ທພິ ຳບ ແນ່ ໃສ່ ສະມດັ ຖະພຳບຂອງຄູ ແລະ ພດັ ທະນຳອຳຊບີ ຄູໃຫດື້ ຂີ ນຶ້ື ເທ່ ອລະກຳື້ ວ. ຂຳ້ື ພະເຈຳ້ື ຈ່ ງຶ ໄດແ້ື ປປຶມື້ ເຫຼມັ ນຂີື້ ນຶື້ ມຳ ເພ່ ອຮບັ ໃຊຢື້ ່ ູໃນສະຖຳບນັ ສຳ້ື ງຄູ ໂດຍພດັ ທະນຳຕຳມທດິ ທຳງກຳນສຳ້ື ງຄູແບບໃໝ່ ທ່ ເີ ນນັື້ ປຸກອຸດມກຳນ, ຄຸນນະທຳ ແລະ ຈດິ ວນິ ຍຳນຂອງຄວຳມ ເປັນຄູໃຫແ້ື ກ່ ນກັ ຮຽນຄູ, ເຮດັ ໃຫເື້ ຂຳ້ື ເຈຳ້ື ມທີ ກັ ສະວຊິ ຳຊບີ ຄູທ່ ໜີ ກັ ແໜນື້ , ເຂຳ້ື ໃຈພດັ ທະນຳຂອງເດກັ ນອື້ ຍ, ມີ ຄວຳມຮູທ້ື ່ ວໄປ ແລະ ມຄີ ວຳມຮູວ້ື ຊິ ຳສະເພຳະທ່ ແີ ທດເໝຳະກບັ ຊນັ້ື ທ່ ຕີ ນເອງສອນ. ເອກະສຳນເຫຼມັ້ື ນແີ້ື ປຂນຶ້ື ມຳເພ່ ອນຳໃຊເ້ື ພ່ ອປະກອບກຳນຮຽນ-ກຳນສອນສຳລບັ ນກັ ສກຶ ສຳລະດບັ ຊນັ້ື ສູງ, ປະລນິ ຍຳຕຂີ ອງວທິ ະຍຳໄລຄູ, ມະຫຳວທິ ະຍຳໄລສ່ ງິ ຕ່ ຳງໆ ທ່ ມີ ຄີ ວຳມສນໃຈໃນສຳຂຳວຊິ ຳເຄມຕີ ່ ຳງໆ ທ່ ມີ ຳກ່ ຽວ ຂອື້ ງໃນຊວີ ດິ ປະຈຳວນັ ຂອງມະນຸດເຮຳແນວໃດ, ກຳນສກຶ ສຳທຳຄວຳມເຂຳື້ ໃຈໃນທຳດເຄມທີ ່ ເີ ຮຳໃຊກື້ ນັ ໃນຊວີ ດິ ປະຈຳວນັ ທງັ ມປີ ະໂຫຍດ ແລະ ໂທດ ຈ່ ງຶ ເປັນເລ່ ອງທ່ ໜີ ຳື້ ສນໃຈ ແລະ ເໝຳະສຳລບັ ຜູທື້ ່ ສີ ນໃຈທ່ ວໄປທ່ ໃີ ຊເື້ ປັນ ແນວທຳງໃນກຳນຄນື້ ຄວຳ້ື ທ່ ວໄປ. ຜຸແື້ ປເອກະສຳນເຫຼມັ້ື ນີື້ ເຫນັ ວ່ ຳຍງັ ມຂີ ຂ້ື ຳດຕກບກຜ່ ອງບ່ ວ່ ຳທຳງດຳື້ ນເນອ້ື ໃນ, ຄຳສບັ ວທິ ະຍຳສຳດຕ່ ຳງໆ ຖຳ້ື ຫຳກຄູ - ອຳຈຳນ, ນກັ ສກຶ ສຳ ຫຳກອ່ ຳນພບຂຂື້ ຳດຕກບກຜ່ ອງທ່ ເີ ໝຳະສມກະລຸນຳໃຫຄ້ື ຳຕຊິ ມ ເພ່ ອປະກອບຄຳ ຄດິ ເຫນັ ເພ່ ອໃຫ້ື ເອກະສຳນເຫມຼັື້ ນີ້ື ສມບູນກວ່ ຳເກ່ ຳ. ວທິ ະຍຳໄລຄູຫຼວງນຳ້ື ທຳ ວນັ ທີ 14 ມງັ ກອນ 2020 ຜູແື້ ປ: ປຕ ຄຳ ໄລ 3 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ສຳລະບຳນ ໜຳື້ ບດທີ 1 ໂລຫະທ່ ສີ ຳຄນັ ແລະ ປະໂຫຍດ………………………………………………………………1 1. ແຮ່ ແລະ ເສດແຮ່ ……………………....………………………………………...………2 2. ກຳນກຣຸງໂລຫະ …………………………………………………………………………..3 3. ເຫຼກັ …………………………………………………………………………………….6 4. ກຳນກຣຸງເຫກຼັ ……………………………………………………………………………6 5. ກຳນຜະລດິ ເຫກຼັ ກຳ້ື ……………………………………………………………………….7 6. ອຳລູມນີ ອີ ອມ …………………………………………………………………………….9 7. ຄຸນລກັ ສະນະ ແລະ ຄຸນປະໂຫຍດຂອງອຳລມູ ມນອີ ອມ ……………………………………….10 8. ທອງ ……………………………………………………………………………………11 9. ກຳນກຣຸງໂລຫະທອງ ……………………………………………………………………..11 10. ຄຸນລກັ ສະນະ ແລະ ຄຸນປະໂຫຍດຂອງທອງ ………………………………………………...13 11. ຊນ …………………………………………………………………………………….14 12. ກຳນກຣຸງໂລຫະຊນ ………………………………………………………………………14 13. ຄຸນລກັ ສະນະ ແລະ ຄຸນປະໂຫຍດຂອງຊນ ………………………………………………….14 14. ນຳຕຼອີ ອມ ………………………………………………………………………………15 15. ນຳຕຼອີ ອມຮດີ ດກຊດິ ……………………………………………………………………..16 16. ຍູເຣນຽມ ……………………………………………………………………………….17 ບດທີ 2 ທຳດອງຄະທຳດ ………………………………………………………………………….19 1. ແຫ່ ຼງທຳມະຊຳດທ່ ສີ ຳຄນັ ຂອງທຳດອງຄະທຳດ ………………………………………………..19 2. ພນັ ທະ ແລະ ສູດໂຄງສຳື້ ງຂອງທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນ …………………………………...19 3. ແຫ່ ຼງທຳມະຊຳດຂອງທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນ …………………………………………...20 4. ທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນ ………………………………………………………………21 5. ທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນທ່ ມີ ອີ ກຊແີ ຊນເປັນອງປະກອບ …………………………………..27 6. ທຳດປະສມອະໂຣມຳຕກິ ………………………………………………………………….31 7. ທຳດປະສມອຳມນີ ແລະ ອຳມດິ …………………………………………………………..34 ບດທີ 3 ເຄມຂີ ອງສ່ ງິ ທ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ……………………………………………………………………36 1. ພະລງັ ງຳນຊວີ ະເຄມີ ແລະ ທຳດ ATP ……………………………………………………..36 2. ຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ, ໂປຣຕນີ , ໄຂມນັ ແລະ ເອນໄຊມ໌ …………………………………………36 3. ອຳຊດິ ນວິ ຄລອີ ກິ ………………………………………………………………………..53 ບດທີ 4 ທຳດໂປຣລເິ ມີ ແລະ ກຳນນຳໃຊປ້ື ະໂຫຍດ ………………………………………………….59 1. ທຳດໂປຣລເິ ມີ …………………………………………………………………………..59 2. ປະເພດຂອງທຳດໂປຣລເິ ມີ ……………………………………………………………….62 3. ຄຸນລກັ ສະນະທຳງຟີຊກິ ຂອງທຳດພລຳສຕກິ ໂປຣລເິ ມີ ………………………………………...68 ບດທີ 5 ເຄມນີ ວິ ເຄຍຼ …………………………………………………………………...………70 1. ປະຫວດັ ແລະ ກຳນຄນື້ ພບ ………………………………………………………………70 4 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 2. ຄຸນລກັ ສະນະຂອງນວິ ເຄຼຍ ……………………………………………………………….70 3. ສນັ ຍຳລກັ ນວິ ເຄຼຍ ………………………………………………………………………..71 4. ຄວຳມໝນັ້ື ຄງຂອງນວິ ເຄຍຼ ………………………………………..……………………...72 5. ຄຸນລກັ ສະນະຂອງອະນຸພຳກ ແລະ ລງັ ສີ ……………………………………………….......73 6. ກຳນສະລຳຍຕວຂອງທຳດກຳມນັ ຕະພຳບລງັ ສີ ……………………………………………….74 7. ກຳນຂຽນສມຜນນວິ ເຄຼຍ …………………………………………………………………75 8. ກຳນສະລຳຍຕວຂອງນວິ ໄຄລດກ໌ ຳມນັ ລງັ ສີ ແລະ ເຄ່ ງິ ຊວີ ດິ ……………………………………76 9. ຫວໜ່ ວຍວດັ ປະລມິ ຳນກຳມນັ ຕະພຳບລງັ ສີ …………………………………………………76 10. ເຄ່ ອງມວດັ ກຳມນັ ຕະພຳບລງັ ສີ ……………………………………………………………78 11. ຫວໜ່ ວຍວດັ ປະລມິ ຳນກຳມນັ ຕະພຳບລງັ ສີ …………………………………………………79 12. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳນວິ ເຄຼຍ ……………………………………………………………………..79 13. ເຕຳປະຕບິ ດັ ກຳນປະລຳມຳນ…ູ ……………………………………………………………82 14. ຄຸນປະໂຫຍດຂອງທຳດກຳມນັ ຕະພຳບລງັ ສີ …………………………………………………83 ບດທີ 6 ອຳກຳດ ແລະ ມນລະພດິ ທຳງອຳກຳດ……………………………………………………….87 1. ບນັ ຍຳກຳດ ……………………………………………………………………………..87 2. ຄວຳມຮອ້ື ນ (Thermal) ………………………………………………………..………88 3. ທຳດມນລະພດິ ໃນອຳກຳດ ………………………………………………………………..89 4. ມນລະພດິ ທຳງອຳກຳດໃນຊນັື້ ສະຕຣຳໂຕສເຟຍຮ໌ …………………………………………….91 ບດທີ 7 ນຳື້ ແລະ ມນລະພດິ ທຳງນຳື້ ………………………………………………………….....100 1. ຄຸນລກັ ສະນະທຳງຟີຊກິ ແລະ ເຄມຂີ ອງນຳ້ື ……………...…………………………………100 2. ປະເພດຂອງນຳ້ື ………………………………………………………………………...100 3. ກຳນລະລຳຍຂອງກຳສໃນນຳ້ື ……………………………………………………………..101 4. ລະບບດດີ ອກຊດິ ກຳກບອນ ແລະ ກຳກໂບນດັ ໃນນຳ້ື ………………………………………..102 5. ຄວຳມເປັນບຳເຊີ ……………………………………………...………………………..103 6. ຄວຳມເປັນອຳຊດິ ………………………………………...…………………………….103 7. ຄວຳມກະດຳື້ ງ ………………………………………………………………………….104 8. ທຳດປະສມອງຄະທຳດໃນນຳື້ ທຳມະຊຳດ …………………………………………..……...104 9. ທຳດປະສມນໂີ ຕຣແຊນ …………………………………………………………………104 10. ຈລຸ ນິ ຊໃີ ນນຳ້ື …………………………………………………………………………..105 11. ທຳດມນລະພດິ ທຳງນຳື້ ………………………………………………………………….106 12. ກຳນກຳຈດັ ນຳື້ ເສຍຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳ ແລະ ຊຸມຊນ…………………………………...128 5 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ບດທີ 1 ໂລຫະທ່ ສີ ຳຄນັ ແລະ ປະໂຫຍດ ໂລຫະທ່ ພີ ບໃນທຳມະຊຳດສ່ ວນໃຫຍ່ ຢ່ ູໃນລກັ ສະນະຂອງທຳດປະສມທ່ ປີ ນຢ່ ູກບັ ທຳດປະສມອ່ ນ ຊ່ ງຶ ພບ ເທງິ ເປອກໂລກທງັ ໃນນຳື້ , ອຳກຳດ ແລະ ເທງິ ພນ້ື ດນິ ໂລຫະສ່ ວນໃຫຍ່ ມກັ ພບໃນລກັ ສະນະຂອງຫນີ ຫຼ ທ່ ເີ ຮຳຮູ ື້ ຈກັ ກນັ ດໃີ ນເຊ່ ອຂອງແຮ່ ທ່ ສີ ຳມຳດນຳມຳແຍກສ່ ວນປະກອບຕ່ ຳງໆ ອອກ ແລະ ຜະລດິ ຕະພນັ ເປັນໂລຫະຢ່ ູໃນ ສະພຳບທ່ ໃີ ຊງ້ື ຳນໄດຕື້ ່ ໄປ. ຮູບທີ 1 ສະແດງກຳນຈຳແນກທຳດຢ່ ູໃນຕຳຕຳລຳງ ຈຳກກຳນສກຶ ສຳຕຳຕຳລຳງທຳດ ທຳດສຳມຳດແບ່ ງຕຳມຄຸນລກັ ສະຂອງຄວຳມເປັນໂລຫະໄດ້ື 3 ປະເພດ ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 1 ໄດແື້ ກ່ ໂລຫະ ອະໂລຫະ ແລະ ເຄ່ ງິ ໂລຫະ ທຳດທ່ ພີ ບເທງິ ໂລກສ່ ວນໃຫຍ່ ມມີ ຄີ ຸນລກັ ສະນະ ເປັນໂລຫະ ແລະ ໂລຫະເກອບທງັ ໝດນນັ້ື ຢ່ ູໃນຈອຸ ລັ ຄຳໄລ (ຈຸ I ຂອງຕຳຕຳງທຳດ) ອນັ ຄຳໄລເອຣິ ໌ ທຳດອນິ ເນຣິ -໌ ທຣຳນຊຊິ ນັ ທຳດທຣຳນແອກທໄິ ນດ໌ ແລະ ທຳດທຣຳນຊຊິ ນັ (ແຕ່ ມບີ ຳງທຳດເປັນເຄ່ ງິ ໂລຫະ : Ge, Sb ແລະ Po)  ສມບດັ ທຳງກຳຍະພຳບຂອງໂລຫະທ່ ຮີ ູຈື້ ກັ ກນັ ດີ ຄ  ກຳນນຳໄຟຟຳື້ ໂລຫະນຳໄຟຟຳື້ ໄດດ້ື ຫີ ລຳຍ ເນ່ ອງຈຳກມເີ ອເລກັ ຕຣງອດິ ສະຫລະທ່ ສີ ຳມຳດເຄ່ ອນທ່ ໄີ ດ້ື ແຕ່ ເມ່ ອອຸນຫະພູມສູງຂນຶື້ ຄ່ ຳກຳນນຳໄຟຟຳ້ື ຈະລຸດລງ  ກຳນນຳຄວຳມຮອ້ື ນ ໂລຫະນຳຄວຳມຮອ້ື ນໄດດ້ື ີ  ມຄີ ວຳມມນັ ວຳວທ່ ຜີ ວິ ຂອງໂລຫະ ເຮດັ ໃຫສ້ື ະທອ້ື ນແສງໄດື້  ໂລຫະສຳມຳດຕເີ ປັນແຜ່ ນໄດື້  ມຈີ ດຸ ຟດ ແລະ ຈດຸ ຫຼອມແຫວຼ ສູງ ເພຳະມແີ ຮງດງຶ ດດູ ລະຫວ່ ຳງໂມເລກຸນສູງ  ຄຸນລກັ ສະນະທຳງເຄມທີ ່ ສີ ຳຄນັ ຂອງໂລຫະຄ 1. ສຳມຳດເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ອອກຊເິ ຈນໄດທື້ ຳດປະສມເບສກິ ອອກໄຊດ໌ ເມ່ ອລະລຳຍນຳ້ື ຈະໄດື້ ທຳດລະລຳຍທ່ ເີ ປັນບຳເຊີ (ມີ pH ສູງກວ່ ຳ 7 ແລະ ອອີ ງຮດີ ດກຊດິ OH ) ແລະເມ່ ອນຳທຳດປະສມເບສກິ ອອກ ໄຊດມ໌ ຳເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ອຳຊດິ ຈະໄດເື້ ກອ ເຊ່ ນັ : 4Na + O2  2Na2O 2Na2O + H2O  2 NaOH NaOH + HCl  H2O + NaCl 2. ມຄີ ່ ຳອອກຊເິ ດຊນັ ເປັນບວກ (ມແີ ນວໂນມ້ື ໃຫເ້ື ອເລກັ ຕຣງກບັ ໄອອອນອ່ ນ) ເກດີ ເປັນ 6 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ 2 ໄອອອນບວກ ເມ່ ອທຳດປະສມໂລຫະລະລຳຍນຳື້ 3. ມຄີ ່ ຳແຮງໄຟຟຳື້ ມຳດຕະຖຳນ (E0) ເປັນລບສຳມຳດເຂຳ້ື ແທນທ່ ຮີ ໂີ ດຣແຊນໃນທຳດລະລຳຍອຳ ຊດິ ແລະ ເກດີ ກຳສຮໂີ ດຣແຊນ (H2)ຂນຶື້ I. ແຮ່ ແລະ ເສດແຮ່ (Minerals and Ores) ແຮ່ ທຳດທຳງເຄມີ ໂດຍທ່ ວໄປໃນທຳມະຊຳດສຳມຳດເກດີ ທຳດປະສມ ຫຼ ທຳດໄດແ້ື ຕ່ ໃນທຳງວທິ ະຍຳແຮ່ (mineralogy) ແລະ ທລະນວີ ທິ ະຍຳ (gedlogy) ທຳດ ແລະ ທຳດປະສມນນັ້ື ເກດີ ຂນຶ້ື ຈຳກຂະບວນກຳນທຳງອະ ນງຄະທຳດ ເຊ່ ນັ ປິໂຕຣລຽມ ແລະ ຖ່ ຳນຫນິ ຊ່ ງຶ ເປັນຮູບໜ່ ງຶ ທ່ ເີ ກດິ ຂນ້ື ໂດຍກຳນຍ່ ອຍສະຫຼຳຍຂອງທຳດອງຄະ ທຳດ ແຕ່ ບ່ ຖເປັນແຮ່ ທຳດ. ແຮ່ ທຳດຫຼຳຍກວ່ ຳ 3,000 ຊະນດິ ທ່ ຮີ ູຈື້ ກັ ກນັ ດ,ີ ແຮ່ ທຳດແຕ່ ລະຊະນດິ ຈະມລີ ກັ ສະ ນະສະເພຳະຕວທ່ ສີ ຳຄນັ ເຊ່ ນັ ສ່ ວນປະກອບທຳງເຄມ,ີ ໂຄງສຳ້ື ງລກັ ສະນະຂອງຜກຶ ແລະ ຄຸນລກັ ສະນະທຳງກຳຍ ພຳບ ດ່ ງັ ນນັ້ື ໃນກຳນຈຳແນກອຳດຈຳແນກຕຳມສ່ ວນປະກອບທຳງເຄມ,ີ ຊະນດິ ຂອງຜກຶ , ຄວຳມແຂງ ແລະສ່ ງິ ທ່ ີ ເຫນັ ໄດື້ (ສີ ຄວຳມວຳວ ແລະ ກຳນສະທອ້ື ນແສງ) ແຮ່ ທຳດສ່ ວນໃຫຍ່ ເປັນທຳດແຂງ ຍກເວນັື້ ທ່ ເີ ປັນທຳດແຫຼວຄ ໂລຫະບຳຫຼອດ ແລະ ນຳື້ . ຫນີ ນທຸກກອື້ ນເທງິ ເປອກໂລກເກດີ ຈຳກກຳນລວມຕວຂອງແຮ່ ໂລຫະ, ແຮ່ ທຳດ (mineral ) ເປັນສ່ ງິ ມຄີ ່ ຳທຳງເສດຖະກດິ ເພຳະເປັນແຫ່ ຼງທ່ ໃີ ຫໂັ ລຫະ (metals) ທ່ ສີ ຳຄນັ . ເສດແຮ່ (Ores) ເປັນອຮ່ ທ່ ສີ ຳມຳດນຳສ່ ວນປະກອບທ່ ມີ ຢີ ່ ູໃນແຮ່ ມຳໃຊປື້ ະໂຫຍດໄດ້ື ແລະ ປະກອບ ດວ້ື ຍທຳດຕ່ ຳງໆ ຫຼຳຍກວ່ ຳ ໜ່ ງຶ ຮອື້ ຍຊະນດິ ເຮດັ ໃຫສື້ ຳມຳດຈຳແນກອງປະກອບໄດສ້ື ຳມປະເພດຄ: ໂລຫະອລັ ລອຍດ໌ ແລະ ອະໂລຫະ ດ່ ງັ ໃນຕຳຕຳລຳງ 1 ສຳລບັ ຕວຢ່ ຳງຂອງເສດແຮ່ ທ່ ພີ ບທງັ ໂລຫະ ແລະ ອະໂລຫະ ໄດແື້ ກ່ : + Baringerite (Fe,Ni)2P + Perryite (Fe,Ni)8(Si,P)3 + Carlsbergite CrN + Roaldite Fe,N + Cohenite Fe3C + Schreibersite (Fe,Ni)3P + Haxonite (Fe,Ni)23C6 + Siderazot Fe5N2 + Nierite Si3N4 + Suesssite (Fe,Ni)3Si + Osbornite TiN +Tongbaite Cr3C2 ຕຳຕຳລຳງ 1 ສະແດງແຮ່ ໂລຫະ, ໂລຫະອລັ ລອຍ ແລະ ອະໂລຫະ 7 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 II. ກຳນກຣຸງໂລຫະ ( Metallurgical Operations) ຂະບວນກຳນແຍກແຮ່ ໂລຫະຈຳກເສດແຮ່ ແລະ ເຮດັ ໃຫຢ້ື ່ ູໃນສະພຳບທ່ ໃີ ຊງ້ື ຳນໄດ້ື ເອຳີື້ ກຳນກຣຸງແຮ່ ໂລ ຫະ (metallurgy) ຫຼງັ ຈຳກທ່ ໄີ ດມ້ື ກີ ຳນຂຸດແຮ່ (mining) ຂນຶ້ື ມຳຈຳກພນ້ື ດນິ ແລວ້ື ຕອ້ື ງມວີ ທິ ກີ ຳນທ່ ໃີ ຊແື້ ຍກໂລ ຫະອອກຈຳກເສດແຮ່ ເຫ່ ຳຼ ນີື້ ກຳນທ່ ຈີ ະເລອກໃຊວ້ື ທິ ໃີ ດນໜັື້ ຂນຶື້ ຢ່ ູກບັ ຄຸນລກັ ສະນະທຳງກຳຍພຳບຂອງໂລຫະນນັ້ື ໆ ແລະ ຄ່ ຳໃຊຈ້ື ່ ຳຍໃນກຳນແຍກອກີ ດວ້ື ຍ. ກຳນກຣຸງໂລຫະໂດຍທ່ ວໄປ ມສີ ອງຂນັ້ື ຕອນຄ: 1.Concentration ເປັນກຳນເຮດັ ໃຫເື້ ສດແຮ່ ມສີ ່ ງິ ເຈອປນຈຳພວກ ຫນີ , ຊຳຍນອ້ື ຍທ່ ສີ ຸດ. ບຳງເທ່ ອ ອຳດໃຊວື້ ທິ ລີ ຳ້ື ງອອກດວ້ື ຍນຳ້ື ແຕ່ ສ່ ວນໃຫຍ່ ມກັ ຕອື້ ງບດ ຫຼ ໂມ່ ໃຫເື້ ປັນສ່ ວນນອ້ື ຍໆ(cushing) ກຳນເຜຳໃຫ້ື ຮອ້ື ນ ແລະ ກຳນແຍກໃຫຝື້ ່ ຸ ນໂລຫະຟູຢ່ ູເທງິ ຟອງທຳດແຫວຼ ຊ່ ງຶ ອຳໄສຄຸນລກັ ສະນະທຳງກຳຍພຳບ ຄຄວຳມຖ່ ວງຈຳ ເພຳະ ແລະ ນຳ້ື ໜກັ ທ່ ແີ ຕກຕ່ ຳງກນັ ຂອງແຮ່ ໂລຫະ ແລ ະສ່ ງິ ເຈອປນ ກຳນແຍກໂດຍອຳໄສຄຸນລກັ ສະນະທຳງກຳຍ ພຳບ ບ່ ເຮດັ ໃຫຄ້ື ຸນລກັ ສະນະທຳງເຄມຂີ ອງໂລຫະປ່ ຽນໄປ. ກຳນແຍກຈ່ ງຶ ຂນຶ້ື ຢ່ ູກບັ ອງປະກອບຂອງເສດແຮ່ ອີກ ເຊ່ ນັ ກຳນແຍກໂລຫະຄຳ ຫຼ ເງນິ ອອກຈຳກເສດແຮ່ ອຳດໃຊພື້ ຽງວທິ ກີ ຳນຮ່ ອນແຮ່ ໃນພຳຊະນະທ່ ມີ ຮີ ູບຮ່ ຳງຄຈຳນ ໃນນຳື້ ແຮ່ ຄຳ ຫຼ ເງນີ ທ່ ປີ ນກບັ ຊຳຍ ຫຼ ດນິ ຈະຈມຢ່ ູກນ້ື ພຳຊະນະ ສ່ ວນຊຳຍ ແລະ ດນິ ຈະຟູຫຸຼດໄປກບັ ນຳື້ ເນ່ ອງ ຈຳກຄຳ ຫຼ ເງນີ ມຄີ ວຳມໜຳແໜນ້ື ຫຳຼ ຍກວ່ ຳຊຳຍນນີ້ື ເອງ ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 3 ຮູບທີ 3 ກຳນຮ່ ອນແຮ 8 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ວທິ ກີ ຳນທ່ ນີ ຍິ ມໃຊໃື້ ນທຳງອຸດສຳຫະກຳ ຄ ວທິ ກີ ຳນລອຍແຮ່ (fronth-flotation process) ເປັນຂະ ບວນກຳນໜ່ ງຶ ສຳລບັ ແຍກແຮ່ ໂລຫະທ່ ຢີ ່ ູໃນເສດແຮ່ ປກກະຕມິ ກັ ໃຊກື້ ບັ ເສດແຮ່ ຈຳພວກ ທອງຊຸນຟວ ເມ່ ອແຮ່ ຖກ ບດໃຫເ້ື ປັນສ່ ວນນອື້ ຍໆ ແລວື້ ເຕມີ ນຳ້ື ແລະ ທຳດເຄມບີ ຳງຊະນດິ ປະສມລງໄປໃນຖງັ ທ່ ໃີ ຊສື້ ຳລບັ ລອຍແຮ່ ຄນໃຫ້ື ເປັນເນອື້ ດຽວກນັ ແຮ່ ໂລຫະແຕ່ ລະຊະນດິ ມຄີ ຸນລກັ ສະນະຂອງພນ້ື ຜວິ ແຕກຕ່ ຳງກນັ ກຳນເຕມີ ອຳກຳດ ແລະ ທຳດ ເຄມລີ ງໄປຈະເຮດັ ໃຫແື້ ຮ່ ໂລຫະລອຍແຍກອອກຈຳກແຮ່ ອ່ ນໆ ທ່ ບີ ່ ຕອ້ື ງກຳນ ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 4 ຮູບທ່ ີ 4 ກຳນແຍກແຮ່ ໂດຍວທິ ລີ ອຍແຮ່ ໃນຖງັ flotation tang  ສຳລບັ ທຳດເຄມທີ ່ ເີ ຕມີ ລງໄປ ໄດແື້ ກ່ 1. frotning reagents ທຳດທ່ ເີ ຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ຟອງ ຫຼ ໂຟມ (ຂນຶື້ ຢ່ ູກບັ ຊະນດິ ຂອງໂລຫະ) ໄດື້ ແກ່ ສະບ່ ູ ທຳດຊກັ ຟອກ, ນຳ້ື ມນັ ສນ, ເຫຼຳ້ື , ໂປຣລໂີ ປຣປີລນີ ໄກລຄອລ sulfurdioxide, sulfuric acid . cyanide compounds , petroleum hydrocarbons, hydrochloric acid , comper compounds ແລະ zinc fume ຫຼ ຜງຝ່ ຸ ນ 2. collecting reagents ທຳດທ່ ໃີ ຊສ້ື ຳລບັ ເຄອບຜວິ ຂອງໂລຫະບ່ ໃຫລື້ ວມກບັ ນຳ ເຊ່ ນັ ກບັ ນຳ້ື ມນັ , xanthates, dithiophosphates, petroleum sulfonates, fatty amine 2. ກຳນແຍກໂລຫະ (Separatin of the Metal) ເປັນຂະບວນກຳນແຍກທຳດ ໂລຫະອອກຈຳກທຳດ ເຈອປນທ່ ບີ ່ ຕອື້ ງກຳນ ມກັ ໃຊປ້ື ະຕກິ ລິ ຍິ ຳອອກຊເິ ດຊນັ -ຣດີ ກັ ຊນັ ເພ່ ອໃຫໄື້ ດທື້ ຳດໂລຫະ ທ່ ບີ ລສິ ຸດທຂີ້ື ນຶື້ ໂດຍໃຊື້ ຕວຣດີ ວີ ທ່ ເີ ໝຳະສມ. ວທິ ກີ ຳນແຍກຂນຶື້ ຢ່ ູກບັ ຊະນດິ ຂອງໂລຫະທ່ ແີ ຍກແລະ ທຳດປະສມທ່ ປີ ່ ນຢ່ ູ ເຊ່ ນັ ທອງ ແລະ ເງນິ ສຳມຳດແຍກອອກຈຳກທຳດອ່ ນໄດໂື້ ດຍຫຼອມແລວື້ ໃຊບ້ື ຳຫຼອດ ແຍກໂລຫະທອງ ແລະ ເງນິ ອອກມຳ ຫຼ ອຳດໃຊໄ້ື ຊຍຳໄນດໃ໌ ນກຳນແຍກກໄດື້ ວທິ ແີ ຍກເງນິ ອກີ ວທິ ໜີ ່ ງຶ ຄ “Parker process” ເປັນກຳນແຍກໂລຫະເງນີ ອອກຈຳກເສດແຮ່ ທ່ ມີ ຊີ ນປະສມຢ່ ູ. ດວ້ື ຍຫຼອມເງນິ ລວມກບັ ສງັ ກະສີ ຈະພບວ່ ຳທຳດໂລຫະທ່ ປີ ນຢ່ ູກບັ ທຳດອ່ ນ ໃນທຳມະຊຳດ ຕອື້ ງໃຊປື້ ະຕກິ ລິ ຍິ ຳເຄມໃີ ນກຳນແຍກໂລຫະໃຫເ້ື ປັນອດິ ສະຫຼະ ຂະບວນກຳນທຳງເຄມທີ ່ ໃີ ຊໃ້ື ນ ກຳນແຍກ ເຊ່ ນັ ກຳນແຍກໂລຫະດວ້ື ຍຄວຳມຮອື້ ນ(pyrometallugy) ກຳນແຍກດວ້ື ຍເອເລັກໂຕຣໄລຕິກ (electrometallurgy ) ແລະ ກຳນແຍກດວື້ ຍນຳ້ື (hydrometallurgy). ກຳນແຍກໂລຫະດວື້ ຍຄວຳມຮອ້ື ນ (pyrometallugy) ໃຊຄ້ື ວຳມຮອື້ ນໃນກຳນຫຼອມ ແລະເຜຳ ຖຳື້ ເສດ ແຮ່ ມທີ ຳດປະສມ ອກຊດິ ໂລຫະເມ່ ອຖກຫອຼ ມກບັ ຕວຣດີ ວິ ເຊ່ ນັ : ກຳກບອນ (ຈຳກຖ່ ຳນກກ ຫຼ ຖ່ ຳນຫນີ ) ສຳມຳດ ເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຣີດກັ ຊນັ ກບັ ທຳດປະສມອກຊດິ ໂລຫະ ເກດີ ກຳນລວມຕວກບັ ອກຊແີ ຊນ ໄດກ້ື ຳສຄຳບອນໄດ ອອກໄຊດ.໌ 9 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ 2 ຮູບທີ 5 ກຳນແຍກໂລຫະດວື້ ຍຄວຳມຮອ້ື ນ ເຊ່ ນັ ແຮ່ ໂລຫະດບີ ຸກອອກໄຊດ໌ ແລະ ແຮ່ ຊນອອກໄຊດ໌ 2SnO + C  2Sn + CO2 2PbO + C  2Pb + CO2 ສຳລບັ ທຳດແຫວຼ ທ່ ໄີ ດຈື້ ຳກກຳນຫຼອມຂອງແຮ່ ໂລຫະ ເອນີື້ ວ່ ຳ: ກຳກກຣຸງ (slag)ກຳກບອນຖກໃຊຫື້ ຼຳຍ ໃນກຳນກຣຸງໂລຫະທຳງກຳນຄຳ້ື ໂດຍສະເພຳະໃນກຳນກຣຸງເຫຼກັ ແລະ ກຳນເຮດັ ເຫຼກັ ກຳື້ ເພຳະລຳຄຳຖກ ສຳລບັ ແຮ່ ໂລຫະຊຸນຟວ ເມ່ ອຖກເຜຳໃນອຳກຳດຈະໄດອ້ື ກຊດິ ໂລຫະ ແລະກຳສຊຸນຟວດອີ ກຊດິ . ຈຳກນນັື້ ຈ່ ງຶ ນຳອກຊດິ ໂລຫະ ທ່ ໄີ ດມື້ ຳຣດີ ວິ ອກີ . ສ່ ວນແຮ່ ໂລຫະກຳກໂບນດັ ເມ່ ອນຳມຳຫຼອມຈະເກດີ ອກຊດິ ໂລຫະ ແລະ ຄຳຣບ໌ ອນໄດອອກໄຊດ໌ ກຳນແຍກໂລຫະດວ້ື ຍເອເລກັ ໂຕຣລຕິ ກິ (Electrometallurgy) ໂດຍວທິ ກີ ຳນຜ່ ຳນກະແສໄຟຟຳື້ ລງໄປ ໃນເສດແຮ່ ທ່ ຢີ ່ ູໃນສະພຳບທຳດລະລຳຍ ເປັນກຳນແຍກໂລຫະອອກຈຳກທຳດປະສມອ່ ນ. ໂລຫະບລສິ ຸດທ່ ຈີ ະໄປ ເກຳະຂວື້ ແຄໂທດ (ຂວື້ ລບ) ປະກອບດວື້ ຍໂລຫະທ່ ມີ ຄີ ວຳມວ່ ອງໄວສູງ ເຊ່ ນັ : ອຳລູມນີ ອີ ອມ, ກຳນຊອີ ອມ, ບຳລີ ອອມ, ມຳເຢຊອີ ອມ ແລະ ນຳຕຼອີ ອມ ວທິ ກີ ຳນນໃີ້ື ຊຄ້ື ່ ຳໃຊຈື້ ່ ຳຍສູງ ແຕ່ ຈະແຍກໄດແ້ື ຮ່ ບລສິ ຸດຫຼຳຍເຖງິ 99,9% ມກັ ໃຊໃ້ື ນງຳນວທິ ະຍຳສຳດ ແລະ ກຳນເຄອບຊຸບໂລຫະ (ໂລຫະທ່ ຕີ ອ້ື ງກຳນຊຸບເປັນຂວື້ ລບ) ເຊ່ ນັ : ຖຳ້ື ຕອ້ື ງກຳນ ຊຸບສະແຕນເລສດວ້ື ຍທອງ ຕອ້ື ງນຳສອື້ ຍສະແຕນເລສໄວທ້ື ່ ຂີ ວື້ ລບ, ທອງທ່ ໄີ ວຂື້ ງື້ ບວກ ຫຼ ກຳນແຍກທອງແດງ ອອກຈຳກໂລຫະທອງແດງທ່ ມີ ໂີ ລຫະອ່ ນປນຢ່ ູ (Impure) ຈະໄດໂື້ ລຫະທອງແດງບລສິ ຸດດ່ ງັ ງຮູບທີ 6. ຮູບທີ 6 ກຳນແຍກທອງແດງບລສິ ຸດອອກຈຳກແຮ່ ທອງແດງທ່ ປີ ນເປອື້ ນ 10 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ກຳນແຍກໂລຫະດວ້ື ຍນຳ້ື (hydrometallurgy). ວທິ ີກຳນນບີ້ື ຳງເທ່ ອເອີນື້ ວ່ ຳ “ກຳນຊະລະລຳຍ” (leaching) ຂະບວນກຳນແຍກໂລຫະຈຳກເສດແຮ່ ໂດຍໃຊຕ້ື ວເຮດັ ລະລຳຍ ອຳດເປັນນຳ້ື ອຳຊດິ ຊຸນຟູຣກິ ,ອຳຊດິ ກຼ ຮດີ ຣກິ ຫຼ ທຳດລະລຳຍໄຊຢຳໄນດ໌ ໃຫຢ້ື ່ ູໃນຮູບຂອງທຳດລະລຳຍຂອງໂລຫະຈຳກນນັື້ ຈ່ ງຶ ແຍກໂລຫະອອກຈຳກ ທຳດລະລຳຍອກີ ເທ່ ອ. ໂດຍຕ່ ມທຳດເຄມີ ຫຼ ອຳດໃຊວື້ ທິ ທີ ຳງເຄມໄີ ຟຟຳື້ ຕວຢ່ ຳງເຊ່ ນັ : ເສດແຮ່ ທອງແດງຈະໃຊອື້ ຳ ຊດິ ຊຸນຟູຣກິ ລະລຳຍທອງແດງອອກມຳໃນຮູບຂອງທຳດລະລຳຍທອງຊຸນຟັດ ແລວ້ື ຈ່ ງຶ ແຍກໂລຫະທອງແດງອອກ ມຳດວື້ ຍວທິ ເີ ອເລກັ ໂຕຣລຊິ ສິ . III. ເຫກຼັ (Iron) ເຫຼກັ ເປັນທຳດເຄມໃີ ນຕຳຕຳລຳງທຳດ ມສີ ນັ ຍະລກັ ເປັນ Fe ເຫຼກັ ຖກນຳມຳໃຊວື້ ຽກດນກວ່ ຳ 4000 ປີ ກ່ ອນ ຄ.ສ ພບວ່ ຳຊຳວອຢີ ິບນຳເຫຼກັ ມຳໃຊເື້ ທ່ ອທຳອດິ ແລະ ຍງັ ຄນື້ ພບແຜ່ ນເຫຼກັ ໃນປີຣຳມດິ ອກີ ດວື້ ຍ. ໂລຫະ ເຫຼກັ ເຟອງຟູຫຼຳຍໃນຍຸກໂລຫະ ພບຫຼຳຍຢ່ ູເທອຶ ງເປອກໂລກປະມຳນ 4.7 % ໂດຍມວນສຳນ ຈດັ ເປັນທຳດທ່ ີມີ ຫຼຳຍເປັນອນັ ດບັ ທ່ ສີ ່ ,ີ ເຫຼກັ ເປັນໂລຫະທ່ ມີ ສີ ເີ ທຳ, ມຈີ ດຸ ຟດ, ຈດຸ ຫຼອມແຫຼວສູງ ຖກດງຶ ດູດດວ້ື ຍແມ່ ເຫຼກັ ໄດ້ື ແລະ ສຳມຳດຄງສະພຳບອຳນຳດແມ່ ເຫກຼັ ໄດຢື້ ່ ຳງຖຳວອນ. ເຫຼກັ ທ່ ພີ ບຢ່ ູເທງິ ໂລກມທີ ງັ ທ່ ເີ ປັນໂລຫະເຫຼກັ , ແຮ່ ເຫຼກັ ແລະ ທຳດປະກອບຂອງເຫຼກັ ຊ່ ງຶ ທຳດປະສມ ຂອງເຫຼກັ ຈະພບຫຳຼ ຍໄດໃື້ ນດນິ . ໃນພດ ແລະ ໃນສ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ ໂດຍສະເພຳະໃນເລອດ ຊ່ ງຶ ມສີ ່ ວນປະກອບຂອງຮໂີ ມ ໂກລບນິ ເສດແຮ່ ເຫກຼັ ທ່ ພີ ບເທງິ ໂລກ ມກັ ພບທ່ ເີ ປອກໂລກຕນື້ ໆ ໃນສກັ ສະນະຂອງຫນີ ແລະ ແຮ່ ເຫຼກັ . ເສດແຮ່ ເຫຼກັ ຄ (Fe2O3) ແລະ ອກຊດິ ແມ່ ເຫຼກັ (Fe3O4 ຫຼ FeO.Fe2O3 ) ຕອື້ ງນຳມຳຜ່ ຳນຂະບວນກຳນກຣຸງເຫຼກັ ກ່ ອນ. ເຫຼກັ ທ່ ໄີ ດຈື້ ຳກກຳນຫຼອມແຫຼວເປັນທຳດແຫຼວທ່ ເີ ອນີ້ື ວ່ ຳ: ເຫຼກັ ກຣຸງ ຊ່ ງຶ ມກີ ຳກບອນປະມຳນ 4.5%, ມງັ ກຳນ 1.7 % , ຟດສະຟ 0.3%, ຊຸນຟວ 0.04% ແລະ ຊລິ ກິ ດັ 1 % ເຫຼກັ ກຣຸງທ່ ໄີ ດອ້ື ອກມຳ ຈະຖກນຳອອກມຳ ຫ່ ຼເປັນຮູບຮ່ ຳງຕ່ ຳງໆເພ່ ອໃຊງື້ ຳນ ທ່ ເີ ຮຳເອນີ້ື ວ່ ຳ : “ເຫຼກັ ຫ່ ຼ” (cast iron)ສຳລບັ ເຫຼກັ ທ່ ກີ ຳຈດັ ທຳດປນເປອ້ື ນອອກ ຈະເອນີ້ື ວ່ ຳ “ເຫຼກັ ກຳ້ື ” (stainless steel) ເຫກຼັ ກຳ້ື ເປັນໂລຫະເຈອປນລະຫວ່ ຳງເຫຼກັ ກບັ ກຳກບອນໃນປະລມິ ຳນ ຕ່ ຳງກນັ ໃຊໃື້ ນວຽກກ່ ສຳ້ື ງ , ຜະລດິ ເຄ່ ອງລດ, ຖງັ ຈກັ , ເຫຼກັ ຫຼວດ, ເຫກຼັ ຕະປູ… IV. ກຳນກຣຸງເຫຼກັ (Smeling of Iron) ກຳນກຣຸງ ເຫກຼັ ໃຫເື້ ປັນໂລຫະເຫຼກັ ເພ່ ອໃຊເື້ ປັນວດັ ຖຸດບິ ໃນກຳນຜະລດິ ເຫຼກັ ກຳື້ ໂດຍໃຊທື້ ຳດກຳກບອນ ຫຼ ຖ່ ຳນເປັນຕວດງຶ ອກຊແີ ຊນ ຈຳກເສດແຮ່ ເຫຼກັ (ແຮ່ ເຫຼກັ ທ່ ມີ ສີ ່ ວນປະສມຂອງ ອກຊແີ ຊນ ເອນີ້ື ວ່ ຳ: ອກຊດິ ເຫຼກັ ) ໃຫປື້ ່ ຽນເປັນໂລຫະເຫຼກັ ເອນີ້ື ຂະບວນກຳນກຣຸງເຫຼກັ , ກຳນກຣຸງເຫຼກັ ໃນປະຈຸ ບນັ ມີ 3 ວທິ ີ ໄດແື້ ກ່ ກຳນກຣຸງໂດຍໃຊເື້ ຕຳກຣຸງແບບສດີ ລມ (blast furnce) , ກຳນກຣຸງເຫຼກັ ພຣຸນ(direct reduction) ແລະ ກຳນກຣຸງ ແລະ ຫຼອມເຫກຼັ (direct smelting). ຂະບວນກຳນກຣຸງເຫກຼັ ທ່ ໃີ ຊຫ້ື ຼຳຍທ່ ສີ ຸດໃນປະຈບຸ ນັ ຄ ໃຊເ້ື ຕຳກຣຸງເຫຼກັ ແບບສດີ ລມ ໄດເ້ື ຫຼກັ ອອກມຳໃນ ຮູບຂອງນຳ້ື ໂລຫະຫຼອມແຫຼວ ເອນີ້ື ວ່ ຳ: ເຫຼກັ ກຣຸງ . ກຳນກຣຸງຂອງເຕຳກຣຸງເຫຼກັ ແບບສີດລມ ຕອື້ ງໃຊຖື້ ່ ຳນກກ (Coke) ທ່ ໄີ ດຈ້ື ຳກກຳນເຜຳຖ່ ຳນຫນີ (Coal) ທ່ ມີ ຄີ ຸນນະພຳບດ,ີ ມລີ ຳຄຳສູງ,ກຳນຜະລດິ ຖ່ ຳນກກ ຢັງເຮດັ ໃຫ້ື ເກດີ ມນລະພດິ ທຳງອຳກຳດຄ່ ອນຂຳື້ ງສູງ ໃນປະຈບຸ ນັ ຈ່ ງຶ ມຜີ ູຄ້ື ດິ ຄນ້ື ຂະບວນກຳນກຣຸງເຫຼກັ ແບບໃໝ່ ທ່ ສີ ຳມຳດໃຊື້ ຖ່ ຳນຫນີ ທຳມະດຳແທນຖ່ ຳນກກເອນີື້ ວ່ ຳ: ໂຄເຣກັ ຊ໌ (Corex) ແຕ່ ເນ່ ອງຈຳກຍງັ ເປັນເທກັ ໂນໂລຢີກຳນກຣຸງເຫຼກັ ທ່ ີ ຍງັ ມໃີ ຊນ້ື ອື້ ຍ ສຳລບັ ເຕຳກຣຸງເຫຼກັ ແບບສດີ ລມ, ກຣຸງທ່ ອີ ຸນຫະພູມສູງເຖງິ 1600໐C ເພ່ ອໃຫໂື້ ລຫະເຫຼກັ ຫຼອມ ແຫຼວ ແລະໃຫສ້ື ່ ວນທ່ ປີ ນເປອື້ ນລວມກນັ ເປັນຕະກຣນັ ລອຍແຍກອອກໄປ Fe2O3 Fe3O4 FeO Fe (metal) ໃນກຳນກຣຸງເຫກຼັ ຈະເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳລະຫວ່ ຳງອກຊດິ ເຫກຼັ ກບັ ໂມໂນອກຊດິ ກຳກບອນ (ທ່ ເີ ກດີ ຈຳກ 11 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ກຳນລວມຕວຂອງກຳສດອີ ກຊດິ ກຳກບອນ). 2 C(s) + O2(g)  2CO(g) + ຄວຳມຮອ້ື ນ Fe2O3  3CO(g)  Fe(s)  3CO2(g) + ຄວຳມຮອ້ື ນ ແລະ ຍງັ ມປີ ູນຂຳວ (CaCO3) ເປັນວດັ ຖຸດບິ ທ່ ຕີ ່ ມລງໄປດວື້ ຍ ເພ່ ອທ່ ຫີ ຼອມຊລິ ກິ ດັ (ທ່ ເີ ປັນທຳເຈອປນ) ໃຫເ້ື ປັນ ກຳນຊອີ ອມຊລິ ກິ ດັ (CaSiO3) ທ່ ເີ ອນີື້ ວ່ ຳກຳກກຣຸງ ຫຼ ຕະກຣນັ (slag)ຕຳມປະຕກິ ລິ ຍິ ຳດ່ ງັ ນ:ີ້ື CaCO3 (s)  CaO(s) + CO2(g) CaO(s) + SiO2(g)  CaSiO3(l) ຈຳກຮູບທ່ ີ 7 ກຳນກຣຸງເຫຼກັ ທ່ ໃີ ຊເ້ື ຕຳແບບສດີ ລມ ຈະມເີ ສດແຮ່ , ຫນີ ປູນ ແລະ ຖ່ ຳນກກເຂຳື້ ດຳື້ ນເທງິ ແລະມກີ ຳກກຣຸງ ແລະ ເຫກຼັ ຫຼອມແຫຼວ ໄຫອຼ ອກສ່ ູພຳຊະນະດຳ້ື ນລຸມ ຮູບທີ 7 ກຳນກຣຸງເຫຼກັ ໃນເຕຳກຣຸງແບບສດີ ລມ V. ກຳນຜະລດິ ເຫຼກັ ກຳື້ (Steel Making Process) ກຳນກຣຸງເຫກຼັ ນນັ້ື ຈະໃຊທ້ື ຳດກຳກບອນ ຫຼ ຖ່ ຳນ ໄປດງຶ ອກຊແີ ຊນຈຳກເສດແຮ່ ເຫຼກັ ໃຫື້ ປ່ ຽນເປັນໂລຫະ ເຫກຼັ ແຕ່ ກຳກບອນຈະເຂຳື້ ໄປລະລຳຍໃນເຫຼກັ ໃນປະລມິ ຳນສູງ ຊ່ ງຶ ບ່ ເໝຳະໃນກຳນ ນຳໄປຮດີ ເປັນເຫຼກັ ຮູບປະພນັ ຈ່ ງຶ ຕອື້ ງມຂີ ະບວນກຳນປັບປຸງຄຸນລກັ ສະນະເຫຼກັ ດວື້ ຍກຳນລຸດປະລມິ ຳນທຳດກຳກບອນລງເພ່ ອໃຫໄ້ື ດເື້ ຫຼກັ ທ່ ີມີ ຄວຳມໜຽວຫຼຳຍ ຫຼ ເຫກຼັ ກຳື້ (steel) ເອນີື້ ວ່ ຳ: ຂະບວນກຳນຜະລດິ ເຫຼກັ ກຳື້ ທ່ ມີ ຂີ ະບວນກຳນຜະລດິ ທ່ ນີ ຍິ ມ 3 ແບບ ຄ ກຳນໃຊເື້ ຕຳອກຊແີ ຊນ-ບຳເຊີ (Basic Oxygen Fumace) ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 8 ຊ່ ງຶ ເປັນກຳນຜະລດິ ໂດຍໃຊໂື້ ລ ຫະຫອຼ ມແຫຼວເປັນວດັ ຖຸດບິ . ກຳນໃຊເື້ ຕຳອຳຣດ໌ ໄຟຟຳ້ື (Electric Arc Fumace) ວດັ ຖຸດບິ ຈະຢ່ ູໃນຮູບທຳດ ແຂງຢ່ ຳງເຊ່ ນັ : ເຫກຼັ ພຣຸນ ຫຼ ເຫຼກັ ກຣຸງ ໂດຍຈະມກີ ຳນຫຼອມເຫຼກັ ໃຫເື້ ປັນເຫຼກັ ຫຼອມແຫວຼ ກ່ ອນທ່ ຈີ ະປຸງແຕ່ ງສ່ ວນ ປະສມ ທຳງເຄມີ ແລະ ກຳນໃຊເື້ ຕຳໂອເພນຮຳຣດ໌ (Open hearth Fumace) ໃນທຳງປະຕບິ ດັ ແລວື້ ເຕຳອຳຣດ໌ ໄຟຟຳ້ື ຖກໃຊຫ້ື ອຼ ມເສດເຫກຼັ ໝຸນວຽນ (ເຫຼກັ ທ່ ໄີ ຕຈ້ື ຳກຊຳກເຫຼກັ ທ່ ບີ ່ ໃຊແ້ື ລວ້ື ) ຫຼຳຍກວ່ ຳໃຊກື້ ບັ ເຫຼກັ ທ່ ໄີ ດຈ້ື ຳກ 12 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 ກຳນກຣຸງໂດຍກງ. ເຫກຼັ ຫຼອມແຫວຼ ກຳື້ ທ່ ໄີ ດຈ້ື ະນຳໄປຫ່ ຼເປັນຜະລດິ ຕະພນັ ເຫຼກັ ເຄ່ ງິ ສຳເລດັ ຮູບ (Semi-Finished Products) ແບບຕ່ ຳງໆ ໄດແ້ື ກ່ ເຫກຼັ ແທ່ ງນອື້ ຍ (Billet) ແລະ ເຫກຼັ ແທ່ ງໃຫຍ່ (Bloom) ສຳລບັ ຮດີ ເປັນເຫຼກັ ຮູບ ຊງຍຳວ ຫຼ ຫ່ ຼເປັນເຫຼກັ ແທ່ ງແບນ (Slab) ສຳລບັ ຮດີ ເປັນເຫຼກັ ແຜ່ ນຕ່ໄປ. ຮູບທີ 8 ເຕຳອກຊແີ ຊນ - ບຳເຊີ ກຳນກຳຈດັ ສ່ ງິ ເຈອປນໃນເຫຼກັ ກຳື້ ມກີ ຳນກຳຈດັ 2 ຂນັື້ ຕອນຄ: 1. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳອອກຊເີ ດຊນັ ເກດີ ຈຳກກຳນສດີ ກຳສອກຊແີ ຊນລງໃນເຫຼກັ ຫຼອມແຫຼວ ເພ່ ອຫຸຼດສ່ ງິ ເຈອປນ ໄດແ້ື ກ່ ຟດສະຟ, ຊລິ ກິ ດັ , ກຳກບອນ ແລະ ມງັ ກຳນ ເກດີ ເປັນອກຊດິ . 2. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຣດີ ກັ ຊນັ ເກດີ ຈຳກກຳນຕ່ ມຫຸຼດອກຊແີ ຊນ ເຊ່ ນັ : CaO ສຳລບັ ກຳຈດັ ຊລິ ກິ ດັ ແລະ ອກ ຊດິ ຟດສະຟ ຫຼ SiO2 ສຳລບັ ສ່ ງິ ເຈອປນອກຊດິ ມງັ ກຳນເພ່ ອຫຸຼດອກຊແີ ຊນສ່ ວນທ່ ີເຫຼອຢ່ ູໃນເຫຼກັ ຫຼອມແຫຼວ. ຜນພອຍໄດອື້ ກີ ຢ່ ຳງຄ ມຳດສ່ ວນຫຳຼ ຍຈະຖກກຳຈດັ ອອກໄປ ດ່ ງັ ສມຜນ. CaO + FeS  CaS + FeO ສຳລບັ ຂະບວນກຳນທ່ ເີ ກດິ ຂນ້ື ໃນເຕຳອກຊແີ ຊນ-ບຳເຊີ ເຫຼກັ ຫຼອມແຫຼວຈຳກເຕຳ ແບບສດີ ລມຈະຖກເທ ໃສ່ ດຳື້ ນເທງິ ຂອງພຳຊະນະຮູບແນວຕງັື້ ໂດຍມກີ ຳສອກຊແີ ຊນຜ່ ຳນເຂຳ້ື ມຳດຳື້ ນເທງິ ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 9 ຮູບທີ 9 ກຳນເຮດັ ເຫກຼັ ກຳ້ື ດວື້ ຍເຕຳອກຊແີ ຊນ-ບຳເຊີ 13 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ 2 ເຫຼກັ ກຳ້ື ທ່ ໄີ ດອ້ື ອກມຳມຄີ ຸນລກັ ສະນະຂນຶ້ື ຢ່ ູກບັ ອງປະກອບທຳງເຄມີ ອຸນຫະພູມທ່ ໃີ ຊໃ້ື ນຂະບວນກຳນໃຫື້ ຄວຳມຮອ້ື ນ ທ່ ອີ ຸນຫະພູມສູງໆ ເຫຼກັ ສຳມຳດລວມຕວກບັ ກຳກບອນເປັນເຫກຼັ ຄຳຣໄ໌ ບດ໌ (Fe3C) ທ່ ເີ ຮຳເອນີ້ື ວ່ ຳ ຊີ ເມນໄທຕ໌ (Cementite) ເຫກຼັ ກຳື້ ເປັນເຫກຼັ ທ່ ຖີ ກນຳໄປໃຊໃື້ ນວຽກຕ່ ຳງໆຢ່ ຳງຫຼວງຫຼຳຍ ເນ່ ອງຈຳກເຫຼກັ ກຳ້ື ນນັ້ື ມຄີ ຸນລກັ ສະນະໃນ ກຳນຮບັ ແຮງຕ່ ຳງໆ ໄດດື້ ີ ເຊ່ ນັ : ແຮງກະທບ, ແຮງດງຶ , ແຮງອດັ ແລະ ອ່ ນໆ. ດ່ ງັ ນນັື້ ເພ່ ອຕອື້ ງກຳນເຮດັ ໃຫໄື້ ດເື້ ຫຼກັ ກຳື້ ທ່ ມີ ຄີ ຸນລກັ ສະນະຕຳມຕອື້ ງກຳນ ຈ່ ງຶ ມກີ ຳນເຈອປນໂລຫະອ່ ນລງໄປ ເຊ່ ນັ ໂກຣມ, ນແີ ກນ, ໂມລບິ ດບິ ແດນ, ວຸນແຟຣມ ໂກບຳນ, ວຳເນດຽມ ຫຼ ມງັ ກຳນ ຊ່ ງຶ ເຮຳເອີນື້ ເຫຼກັ ກຳ້ື ເຈອປນນວີ້ື ່ ຳ ເຫຼກັ ອລັ ລອຍດ໌ (Alloyed Steel) ສຳລບັ ທຳດທ່ ປີ ະສມໃນເຫຼກັ ກຳື້ ລຳຍລະອຽດດ່ ງັ ຕ່ໄປນີ້ື ຊລິ ກິ ດັ ມຢີ ່ ູໃນເຫຼກັ ກຳື້ ທ່ ມີ ປີ ະລມິ ຳນກຳກບອນຕ່ ຳ ຊລິ ກິ ດັ ທ່ ປີ ະສມຢ່ ູນນັ້ື ຈະຊ່ ວຍໃຫເ້ື ກດີ ກຳນຈບັ ຕວັ ຂອງແກຣໄຟຕ.໌ ດ່ ງັ ນນັ້ື ປະລມິ ຳນຊລິ ກິ ດັ ທ່ ມີ ຢີ ່ ູໃນເຫກຼັ ກຳ້ື ປະສມບ່ ເກນີ 5% ເນ່ ອງຈຳກກຳນເກດີ ແກຣໄຟຕຂ໌ ນຶ້ື ນນັ້ື ເອງ ແລະ ເຫຼກັ ກຳື້ ປະສມຊລິ ກິ ດັ ທ່ ສີ ຳຄນັ ອຳດແຍກອອກໄດ້ື ເປັນ 3 ປະເພດຄ: -ເຫຼກັ ກຳື້ ທ່ ປີ ະກອບດວື້ ຍຊລິ ກິ ດັ ແລະແມງກຳນ ເຫຼກັ ກຳ້ື ຊະນດິ ນນີ້ື ຍິ ມໃຊໃ້ື ນກຳນເຮດັ ແໜບລດ. ເຫຼກັ ຊະນດິ ນສີ້ື ຳມຳດ ຮບັ ແຮງກະທບໄດດ້ື ີ - ເຫຼກັ ກຳື້ ທ່ ປີ ະກອບດວື້ ຍກຳກບອນ ແລະ ຊລິ ກິ ດັ ເປັນເຫຼກັ ກຳື້ ທ່ ມີ ຄີ ່ ຳຄວຳມເປັນແມ່ ເຫຼກັ ສູງ ແລະ ມີ ຄວຳມຕຳ້ື ນທຳນໄຟຟຳ້ື ໄດດື້ ີຈ່ ງຶ ນຍິ ມນຳໄປໃຊເ້ື ຮດັ ແກນທຣຳນຟອຣເ໌ ມຣີ ໌ ແລະ ຂວື້ ໄດນຳໂມ ເປັນຕນື້ . - ເປັນເຫຼກັ ກຳ້ື ປະສມທ່ ໃີ ຊເື້ ຮດັ ວຳລວຕ່ ຳງ ໆ ໃນລດຍນ ໂດຍຊລິ ກິ ດັ ເປັນທຳດປະສມທ່ ມີ ຄີ ວຳມສຳຄນັ ຮອງລງມຳຕວຢ່ ຳງເຊ່ ນັ ໂລຫະປະສມ Silchcrome ແລະ Valmax ປະກອບດວ້ື ຍໂຄຣມຽມ ແລະ ຊລິ ກິ ດັ ໂມລບິ ແດນ ຊ່ ວຍໃຫເ້ື ກດີ ກຳນຈບັ ຕວຂອງຄຳຣໄ໌ ບຕຢ໌ ່ ຳງແໜນື້ ໜຳ ແລະ ເປັນທຳດທ່ ຊີ ່ ວຍບ່ ໃຫເ້ື ກີດ ກຳນແຕກຫກັ ໄດງື້ ່ຳຍ ເຫກຼັ ກຳື້ ປະສມໂມລບິ ແດນນໃີ້ື ຊໃື້ ນກຳນເຮດັ ເຄ່ ອງມຕ່ ຳງ ໆ ທ່ ມີ ຮີ ອບໝນູ ດວ້ື ຍຄວຳມໄວສູງ ແລະໃຊເື້ ຮດັ ວຽກອ່ ນ ໆ ທ່ ຕີ ອ້ື ງຕຳ້ື ນທຳນຄວຳມຮອ້ື ນ ແລະ ຕຳື້ ນທຳນຕ່ ກຳນຫຸຍຼ້ື ຫຽື້ ນໄດດື້ .ີ ວຳເນດຽມ ເປັນທຳດທ່ ຊີ ່ ວຍໃຫເ້ື ກດີ ກຳນຈບັ ຕວຂອງຄຳຣໄ໌ ບຕຢ໌ ່ ຳງແໜນ້ື ໜຳເຫຼກັ ກຳ້ື ທ່ ປີ ະສມວຳເນດຽມ ຈະໜຳ້ື ໄປໃຊເ້ື ຮດັ ເຄ່ ອງມຕ່ ຳງໆ ແລະ ເປັນຕວກຳຈດັ ອກຊແີ ຊນທ່ ດີ ຫີ ຼຳຍຊ່ ວຍກຳຈດັ ກຳນເກດີ ສ່ ງິ ເຈອປນອ່ ນ ໆ ໃນເນອື້ ເຫຼກັ . VI. ອຳລມູ ນີ ອີ ອມ(Aluminium) ອຳລູມນິ ອີ ອມ (Aluninium Al ) ເປັນໂລຫະທ່ ມີ ຫີ ຼຳຍທ່ ສີ ຸດ ແລະ ເປັນທຳດທ່ ພີ ບຫຼຳຍອນັ ດບັ ທ່ ເີ ທງິ ໂລກ ບ່ ພບເປັນທຳດອດິ ສະຫຼະໃນທຳມະຊຳດ. ເສດແຮ່ ທ່ ສີ ຳຄນັ ຄ ບອກໄຊດ໌ (Bauxite , Al2O3.H2O) ແລະ ຍງັ ພບໃນແຮ່ ອ່ ນໆອກີ ໄດແື້ ກ່ ອອຣໂ໌ ທເຄລສ, ເບຣລິ , ໄຄຣໂອໄລຕ໌ ແລະ ຄຣນັ ຕມັ (ພອຍທບັ ທມິ ) ໃນປີ ຄ.ສ. 1892 ໄດມື້ ກີ ຳນແຍກອຳລູມນີ ອີ ອມເທ່ ອທຳອດິ ຈຳກອຳລູມນີ ອີ ອມກຼລວ ເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳ ກບັ ກຳລອີ ອມອຳມນັ ກມັ (potassium amalgam) ໃນຍຸກທ່ ລີ ຳຄຳອຳລູມນີ ອີ ອມ ຍງັ ແພງຢ່ ູປະຈບຸ ນັ ໄດອື້ ຳລູມນີ ອີ ອມ ຈຳກບອກ ໄຊດ໌ ທ່ ມີ ຊີ ລິ ກິ ດັ , ອກຊດິ ເຫຼກັ ແລະ ອກຊດິ ໄທທຳນຽມປນຢ່ ູ ໂດຍນຳເອຳເສດແຮ່ ດ່ ງັ ກ່ ຳວໄປຕມື້ ກບັ ນຳຕຼອີ ອມ ຮດີ ດກຊດິ ເພ່ ອປ່ ຽນຊລິ ກິ ດັ ໃຫເື້ ປັນຊລິ ເິ ກດທ່ ລີ ະລຳຍໄດດ້ື ີ ແລະ ປ່ ຽນອກຊດິ ອຳລູມນີ ອີ ອມ ເປັນ ອອີ ງອຳລູມນີ ດັ ແລວ້ື ຕ່ ມອຳຊດິ ລງໄປເພ່ ອໃຫເ້ື ກດີ ຜກຶ ອຳລູມນີ ອີ ອມຮດີ ດກຊດິ ຊ່ ງຶ ເມ່ ອເຜຳຜກຶ ຈະໄດອ້ື ກຊດິ ອຳລູມນີ ອີ ອມທ່ ບີ ່ ມີ ນຳື້ ຊ່ ງຶ ຈະຖກຣດີ ວິ ເປັນອຳລູມນີ ອີ ອມ ດວື້ ຍຂະບວນກຳນຮອລລ໌ (Hall process) ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 10 ສະແດງເຊລລ໌ ເອເລກັ ໂຕຣໄລຕກິ ແບບຮອລລໂ໌ ດຍໃຊຄ້ື ຣໂີ ອໄລທ໌ (Cryolite, Na3AlF6) ເປັນຕວເຮດັ ລະລຳຍອກຊດິ ອຳລູມນີ ີ ອອມ ແລວ້ື ນຳທຳດລະລຳຍທ່ ໄີ ດໄື້ ປແຍກດວື້ ຍໄຟຟຳ້ື . 14 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 ຮູບທີ 10 ກຳນຜະລດິ ອຳລູມນີ ອີ ອມຈຳກເອເລກັ ໂຕຣໄລຊສິ Hall process ສມຜນທ່ ເີ ກດີ ຂນື້ ທ່ ຂີ ວ້ື ແຄໂທດ ແລະ ແອໂນດ ດ່ ງັ ນີື້ ແອໂນດ (ອອກຊເິ ດຊນັ ) : 3[2O2-  O2(g) + 4e-] ແຄໂທດ (ຣດີ ກັ ຊນັ ) : 4 [Al3+ + 3e-  Al(l)] ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳລວມ : 2Al2O3  4Al(l) + 3O2(g) ໃຊກ້ື ຳສອກຊແີ ຊນທ່ ໄີ ດເື້ ຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ກຳກບອນແອໂນດ ໄດອື້ ກຊດິ ກຳກບອນ ສ່ ວນໂລຫະອະລູມີ ນອີ ອມ ຈະຫຼອມແຫຼວຈມສ່ ູດຳື້ ນລ່ ຸມ ແລະໄຫອຼ ອກສ່ ູດຳ້ື ນນອກໄດ.້ື VII. ຄຸນລກັ ສະນະ ແລະ ປະໂຫຍດຂອງອຳລູມນີ ອີ ອມ (Properties and Uses of Aluminium) ອຳລູມນີ ອີ ອມ ເປັນໂລຫະທ່ ສີ ຳຄນັ ໄດຮື້ ບັ ກຳນໃຊວ້ື ຽກຫຼຳຍທ່ ສີ ຸດໃນກ່ ຸມໂລຫະທ່ ມີ ນີ ຳື້ ໜກັ ເບຳ (Light Metals) ອຳລມູ ນີ ອີ ອມມຄີ ຸນລກັ ສະນະເດ່ ນັ ຫຳຼ ຍປະກຳນ 1. ມຄີ ວຳມໜຳແໜນື້ ນອ້ື ຍ, ນຳື້ ໜກັ ເບຳ ແລະ ມກີ ຳລງັ ວດັ ດຸຕ່ ນຳ້ື ໜກັ ສູງ ຈ່ ງຶ ນຍິ ມໃຊເ້ື ຮດັ ເຄ່ ອງໃຊໄື້ ມ ້ື ສອຍ ຕະຫຼອດຈນຮອດອຸປະກອນບຳງຢ່ ຳງ, ໃນເຄ່ ອງບນິ , ຈະລວດ, ຂບີ ປຳນຳວຸດ ແລະ ອຸປະກອນໃນ ລດຍນ ເພ່ ອປະຢັດເຊອື້ ໄຟ (ລຸດນຳື້ ໜກັ ຂອງລດໃຫນື້ ອ້ື ຍລງ) ຕະຫລອດຈນຂນຶື້ ສນິື້ ສ່ ວນຍຳນອຳວະກຳດ. 2. ມຄີ ວຳມໜຽວຫຼຳຍ ສຳມຳດຂນຶື້ ຮູບດວື້ ຍກຳວທິ ຕີ ່ ຳງໆ ໄດງ້ື ່ ຳຍ ແລະ ຮຸ ນແຮງ ໂດຍບ່ ສ່ ຽງຕ່ ກຳນແຕກ ຫກັ 3. ຈດຸ ຫຼອມແຫລວຕ່ ຳ, ຫຼອມງ່ຳຍ ແລະມີ ອດັ ຕຳກຳນໄຫຕຼ ວສູງ 4. ຄ່ ຳກຳນນຳໄຟຟຳື້ ປະມຳນ 65% ຊ່ ງຶ ບ່ ສູງ ແຕ່ ເນ່ ອງຈຳກມນີ ຳື້ ໜກັ ເບຳຈ່ ງຶ ໃຊເື້ ປັນຕວນຳໄຟຟຳື້ ໃນ ກລະນທີ ່ ຄີ ຳນງຶ ເຖງິ ເລ່ ອງນຳ້ື ໜກັ ເປັນສຳຄນັ 5. ເປັນໂລຫະທ່ ບີ ່ ມພີ ດິ ຕ່ ຮ່ ຳງກຳຍ ແລະ ບ່ ມຄີ ່ ຳກຳນນຳຄວຳມຮອ້ື ນສູງ, ໃຊເື້ ຮດັ ພຳຊະນະຫຸງຕມື້ ອຳຫຳນ ແລະຫ່ ຮອງຮບັ ອຳຫຳນ (Aluminium foil) 6. ຜວິ ໜຳ້ື ຂອງອຳລູມນີ ອີ ມມບລສິ ຸດມດີ ດັ ສະນກີ ຳນສະທອື້ ນແສງສູງຫຼຳຍ ຈ່ ງຶ ໃຊເ້ື ຮດັ ແຜ່ ນສະທອ້ື ນ ໃນ ແຟລຊຖ່ ຳຍຮູບ ຈຳນສະທອື້ ນແສງໃນໂຄມໄຟ ແລະ ໄຟໜຳື້ ລດຍນ 7. ທນທຳນຕ່ ກຳນເກດີ ເປັນສ່ ງິ ເຈອປນ ແລະ ກຳນຜຸກຣ່ ອນ ໃຊງື້ ຳນໂດຍທ່ ວັ ໄປໄດດ້ື ີ ແຕ່ ບ່ ທນທຳນ ຕ່ ກຳນກດັ ຂອງອຳຊດິ ແກ່ ແລະ ຕ່ ຳງທ່ ວໆໄປ. 8. ສຳມຳດຊອກຊໄື້ ດງື້ ່ຳຍ ໃນທອື້ ງຕະລຳດ ແລະ ລຳຄຳບ່ ແພງຫຼຳຍ 9. ໃຊໃື້ ນກຳນຕກແຕ່ ງໃນງຳນເຟີນເິ ຈີ ຕະຫລອດຈນເປັນອຸປະກອນຕກແຕ່ ງບຳື້ ນ 15 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ອຳລູມນີ ອີ ອມ ມສີ ຂີ ຳວຄເງນິ , ເນອ້ື ເປັນມນັ ວຳວງດງຳມບ່ ໝອງງ່ ຳຍ ອຳດເຖງິ ເປັນເສນັ້ື ລວດຂະໜຳດ ນອື້ ຍກວ່ ຳເສນັື້ ຜມ ຫຼ ຕແີ ຜ່ ເປັນແຜ່ ນບຳງໆຈນສ່ ຳກບັ ເຈຍື້ ໄດ.້ື ອຳລູມນີ ອີ ອມບ່ ຫຸຼຍຫຽ້ື ນງ່ ຳຍ ແລະ ຈະເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ອຳຊດິ ແລະ ບຳເຊບີ ຳງຊະນດິ ເທ່ ຳນນັ້ື . ເມ່ ອປະສມໂລຫະອ່ ນບຳງຊະນດິ ລງໄປໃນເນອ້ື ອຳລູມນີ ີ ອອມ ຈະໄດໂ້ື ລຫະປະສມຊ່ ງຶ ແຂງແຮງ, ທນທຳນ ແລະ ໜຽວກວ່ ຳອຳລູມນີ ອີ ອມບລສິ ຸດຫຼຳຍ ໃຊເື້ ຮດັ ສ່ ງິ ຂອງ ເຄ່ ອງໃຊໄ້ື ດຢື້ ່ ຳງດີ  ໂລຫະປະສມຂອງອຳລູມນີ ອີ ອມ ໄດແ້ື ກ່ - ອລັ ນໂິ ຄ (alnico) ເປັນໂລຫະປະສມຂອງອຳລມູ ນີ ອີ ອມ, ນແີ ກນ ແລະໂກບນັ ໃຊເ້ື ຮດັ ແມ່ ເຫກຼັ - ຄຣນັ ດມັ (corundum) ເປັນທຳດສມອກຊດິ ຂອງອຳລູມນີ ອີ ອມ ທ່ ມີ ຄີ ວຳມແຂງຮອງຈຳກເພດັ ໃຊ້ື ໃນອຸດສຳຫະກຳກຳນຕດັ - ແມກນຳລຽມ (magnalium) ເປັນໂລຫະປະສມຂອງອຳລູມີນອີ ອມ ກບັ ມຳເຢຊີອອມໃຊເ້ື ຮັດ ອຸປະກອນໄຟຟຳ້ື VIII. ທອງ (Copper) ທອງ (Cu) ວວິ ດັ ທະນຳກຳນຂອງທອງ ກຳເນດີ ຂນຶື້ ເປັນເວລຳກວ່ ຳ 10,000 ປີ ມຳແລວື້ ທອງເປັນໂລຫະ ຊະນດິ ທຳອດິ ທ່ ມີ ະນຸດຮູຈື້ ກັ ແລະ ນຳມຳໃຊງື້ ຳນຈຳກຫຼກັ ຖຳນພບວ່ ຳມະນຸດຮູຈ້ື ກັ ກຳນກຣຸງທອງແດງຂນຶື້ ມຳໃຊື້ ເຮດັ ເຄ່ ອງມ, ເຄ່ ອງໃຊຕ້ື ່ ຳງໆ ມຳຕງັ້ື ແຕ່ ຍຸກກ່ ອນປະຫວດັ ສຳດ ເຖງິ ວ່ ຳທອງຈະມປີ ະລມິ ຳນນອື້ ຍຫຼຳຍໃນເປອກໂລກ (ພຽງ 0.0001%) ເມ່ ອທຽບກບັ ໂລຫະອ່ ນຄເຫຼກັ . ເນ່ ອງຈຳກຄຸນສມບັດທຳງດຳື້ ນຄວຳມໜຽວ ໂດຍມະນຸດຍຸກຫນິ ຈ່ ງຶ ໃຊໂ້ື ລຫະຊະນດິ ນເີື້ ພ່ ອເຮດັ ອຳວຸ ດ ສຳມຳດຂນຶ້ື ຮູບໄດໂ້ື ດຍບ່ ສ່ ຽງຕ່ ກຳນແຕກຫກັ ແລະ ຍງັ ມຄີ ຸນສມບດັ ທ່ ໂີ ດດເດ່ ນັ ດຳ້ື ນຄວຳມທນທຳນຕ່ ກຳນຫຸຼຍ ຫຽ້ື ນ ໂດຍສະເພຳະນຳື້ ທະເລ ແລະ ອຳຊດິ ໄດເື້ ປັນຢ່ ຳງດີ ແນວໃດກຕຳມຈຳກຈດຸ ອ່ ອນຂອງທອງທ່ ມີ ຄີ ວຳມແຂງ ແຮງຕ່ ຳ ຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫກ້ື ຳນໃຊວ້ື ຽກມຂີ ອບເຂດຈຳກດັ . IX. ກຳນກຣຸງໂລຫະທອງ (Copper Metalluergy) ໂລຫະທອງແດງ ນອກຈຳກພບເປັນໂລຫະອດິ ສະຫຼະແລວື້ ຍງັ ພບແຮ່ ທອງໃນຮູບຂອງ ຊຸນຟວ, ອກຊດິ , ກຳກໂບນດັ , ຊຸນຟັດ ແລະ ຊລິ ເິ ກຕ ໂດຍສ່ ວນຫຼຳຍຈະເປັນຊຸນຟວໃນເສດແຮ່ ກຳນກຣຸງທອງປະຈບຸ ນັ ນຳສດແຮ່ ທອງເຊ່ ນັ : - Copper pyrite ຫຼ chalcopyrite (CuFeS2) - Chalocite (Cu2S) ຫຼ copper glance - Malachite green [CuCO3.Cu(OH)2] - Azurite blue [2 CuCO3.Cu(OH)2] - Bornite (3Cu2S.Fe2S3) ຫຼ peacock ore - Melaconnite (CuO) ເປັນຕນ້ື . ເສດແຮ່ ດ່ ງັ ກ່ ຳວທ່ ມີ ທີ ອງຈຳນວນຫລຳຍ ເຊ່ ນັ ແຮ່ ໄພໄຣດທ໌ ອງໂດຍກຳນຫຼອມລະລຳຍ ປກກະຕເິ ສດແຮ່ ທອງ ທ່ ມີ ທີ ອງປະມຳນ 4% ຫຼ ຫຼຳຍກວ່ ຳ ຈະຖກນຳກຳນຫຼອມລະລຳຍ ໃນຂນັື້ ຕອນກຳນກຣຸງ ໄດທື້ ອງຫຼອມ ແຫຼວ ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 11 ແຕ່ ເສດແຮ່ ທ່ ີມປີ ະລມິ ຳນທອງນອ້ື ຍຈະຖກນຳມຳຜ່ ຳນຂະບວນກຳນແຍກໂລຫະດວື້ ຍນຳ້ື (hydro-metallurgical process) 16 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ຮູບທີ 11 ທອງແດງຫອຼ ມແຫຼວໄດຈື້ ຳກກຳນກຣຸງທອງ ເມ່ ອໄດທື້ ອງແດງຫຼອມແຫວຼ ແລວື້ ຈະເຮດັ ກຳນແຍກກທອງແດງອອກມຳອກີ ເທ່ ອ ໃນກຳນເຜຳເສດແຮ່ ທ່ ີ ອຸນຫະພູມຕ່ ຳ. ມຳດຈະຖກເຮດັ ໃຫເື້ ປັນອກຊດິ (SO2) ໃນຮູບຂອງກຳສ ເຊ່ ນັ ດຽວກບັ ສຳນໜູ ແລະ ພລວງຕຳມ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳລ່ ຸມເກດີ ຂນຶ້ື 2CuFeS2 + O2  Cu2S + 2FeS + SO2 S + O2  SO2 4As + 3O2  AS2O3 4Sb + 3 O2  2Sb2O3 ທຳດປະສມທອງຊຸນຟວ ແລະ ທຳດປະສມເຫຼກັ ຊຸນຟວ ຖກເຮດັ ໃຫເ້ື ປັນອກຊດິ . 2Cu2S + 3O2  2Cu2O + 2SO2 2FeS + 3O2  2FeO + 2 SO2 ເມ່ ອອຸນຫະພູມສູງຂນຶື້ ຖ່ ຳນກກ ແລະ ຊລິ ກິ ດັ (SiO2) ຈະຖກນຳເຂຳ້ື ສ່ ູໃນເຕຳຫຼອມແບບສດີ ລມລວມຕວກບັ FeO ປ່ ຽນເປັນເຫຼກັ ຊລິ ເິ ກຕ (FeSiO3) ດ່ ງັ ສມຜນ. FeO + SiO2  FeSiO3 (slag) Cu2O + FeS  Cu2S + FeO Cu2S ຈຳກຂນັື້ ຕອນທຳອດິ ຈະເຮດັ ຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ກຳສອກຊແີ ຊນໄດື້ Cu2O ແລະ ເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກນັ ໄດ້ື ໂລຫະ ທອງແດງຫອຼ ມແຫວຼ ອອກມຳຈຳກ ເມ່ ອແຂງຕວ ແລະ ຕອ້ື ງກຳນເຮດັ ໃຫບື້ ລສິ ຸດຫຳຼ ຍຂນຶື້ ຕອ້ື ງແຍກ ດວື້ ຍໃຊເື້ ຊລລ໌ ເອເລກັ ໂຕຣໄລຕກິ ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 12 2Cu2S + 3O2  2Cu2O + 2SO2 2Cu2O + Cu2S  6Cu + SO2 ຮູບທີ 12 ກຳນເຮດັ ໃຫທື້ ອງບລສິ ຸດຫຼຳຍຂນຶ້ື ດວື້ ເອເລກັ ໂຕຣໄລຊສິ 17 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 X. ຄຸນລກັ ສະນະ ແລະ ປະໂຫຍດຂອງທອງ (Properties and Uses of Copper) ເນ່ ອງຈຳກຄຸນລກັ ສະນະຂອງທອງ ທຳງດຳ້ື ນຄວຳມໜຽວ ສຳມຳດຂນຶື້ ຮູບໄດງ້ື ່ຳຍທນຕ່ ກຳນແຕກຫກັ ແລະ ຍງັ ມຄີ ຸນລກັ ສະນະທ່ ໂີ ດດເດ່ ນັ ດຳ້ື ນຄວຳມທນທຳນຕ່ ກຳນຫຸຼຍຫຽ້ື ນ ໂດຍສະເພຳະນຳື້ ທະເລ ແລະ ອຳຊດິ ໄດເື້ ປັນ ຢ່ ຳງດ.ີ ໃນນຳ້ື ທະເລ ຈຳກກຳນສຳຫຼວດຊຳກເຮອທ່ ຈີ ມຢ່ ູໃຕທື້ ະເລ ຕງັ້ື ແຕ່ ສະຕະວດັ ທ່ ີ 16 ເທ່ ອໜ່ ງຶ ພບວ່ ຳຣອກ (pulley) ທ່ ເີ ຮດັ ຈຳກທອງ ຍງັ ສຳມຳດໃຊງື້ ຳນໄດດື້ ີຄຸນລກັ ສະນະພເິ ສດອກີ ປະກຳນໜ່ ງຶ ຄ ທອງເປັນພດິ ຕ່ ສ່ ງິ ມີ ຊວີ ດິ ນອື້ ຍໆ ຫຼຳຍຊະນດິ ຈ່ ງຶ ຖກນຳມຳໃຊເື້ ປັນປອກຫຸມ້ື ແຜ່ ນໄມທ້ື ່ ໃີ ຊື້ ຕ່ ເຮອເດນີ ທະເລ ເພ່ ອປອື້ ງກນັ ບ່ ໃຫແ້ື ມງ ໄມ ື້ ຫຼ ພລຽງ ທ່ ທີ ຳລຳຍໄມ ື້ ລວມທງັ ເຮດັ ເປັນທ່ ສ່ ງນຳ້ື ດ່ ມ ແນວໃດກຕຳມຈຳກຈດຸ ອ່ ອນຂອງທອງທ່ ມີ ຄີ ວຳມ ແຂງແຮງຕ່ ຳ ຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫກ້ື ຳນໃຊງື້ ຳນມຂີ ອບເຂດຈຳກດັ ກຳນປັບປຸງຄຸນສມບດັ ໃນດຳື້ ນຄວຳມແຂງແຮງ ບ່ ນຍິ ມໃຊກ້ື ຳວທິ ທີ ຳງຄວຳມຮອື້ ນ ແຕ່ ເຮດັ ໂດຍກຳນຂນຶ້ື ຮູບເຢັນ ຫຼ ກຳນປະສມທຳດອ່ ນລງໄປ ເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ໂລຫະປະສມທອງຫຳຼ ຍກ່ ຸມໄດແື້ ກ່ : - ທອງນຳກ ເກດີ ຈຳກປະສມລະຫວ່ ຳງທອງບລສິ ຸດ ກບັ ຄຳ (3:1) - ທອງເຫຼອງ ເກດີ ຈຳກກຳນປະສມລະຫວ່ ຳງທອງກບັ ສງັ ກະສີ - ທອງສຳຣດິ (ທອງບຣອນຊ)໌ ເປັນກຳນປະສມກນັ ລະຫວ່ ຳງທອງກບັ ໂລຫະອ່ ນ ນອກຈຳກສງັ ກະສີ ເຊ່ ນັ ທອງປະສມດີບຸກ ຊ່ ງຶ ຈດັ ເປັນໂລຫະທອງປະສມປະເພດທຳອດິ ທ່ ມີ ະນຸດເລ່ ີມ ຮູຈ້ື ກັ ວທິ ກີ ຳນຫ່ ຫຼ ອຼ ມ ແລະ ນຳມຳໃຊປື້ ະໂຫຍດ. ນອກຈຳກນນັ້ື ຍງັ ມທີ ອງປະສມອຳລູມນີ ອີ ອມ ຊ່ ງຶ ສຳມຳດຂນຶື້ ຮູບ ຕອນຮອື້ ນໄດື້ ແລະ ມຄີ ວຳມດຳ້ື ນທຳນຕ່ ກຳນຫຸນຼ້ື ຫຽື້ ນໄດເ້ື ປັນຢ່ ຳງດີ ຕວຢ່ ຳງຂອງວດັ ດຸທ່ ເີ ຮດັ ມຳຈຳກໂລຫະປະສມຂອງທອງ ຄ ທອງແດງປະສມນແີ ກນ ເອນີ້ື ວ່ ຳ ຄວິ ໂປຣນິ ແກນ ຊ່ ງຶ ເປັນວດັ ຖຸດບິ ສຳຄນັ ໃນກຳນຜະລດິ ຫຼຽນຊະນດິ ສເີ ງນີ ທ່ ໃີ ຊໃື້ ນລະດບັ ສຳກນ ເນ່ ອງຈຳກມຄີ ວຳມດຳ້ື ນ ທຳນກຳນຕ່ ກຳນຫຸຼຍຫຽື້ ນສູງ ໂດຍຕ່ ມນແີ ກນພຽງ 10-15 % ເພ່ ອເຮດັ ໃຫສ້ື ຂີ ອງໂລຫະປະສມປ່ ຽນເປັນສຂີ ອງນີ ແກນ ພຽງຢ່ ຳງດຽວ. ນອກຈຳກນີື້ ຍງັ ມກີ ຳນໃຊທ້ື ອງເຫອຼ ງປະສມສງັ ກະສບີ ່ ເກນີ 5 % ຫຼ ໃຊເື້ ຫຼກັ ກຳ້ື ເຄອບທອງ ໃນກຳນຜະລດິ ຫຼຽນ ເພ່ ອຫຼກີ ລຽື້ ງຄວຳມສ່ ຽງຕ່ ກຳນແພນື້ ແີ ກນຂອງຜູໃ້ື ຊງ້ື ຳນ. ປະໂຫຍດຂອງທອງ ທ່ ຮີ ູຈ້ື ກັ ກນັ ດທີ ່ ສີ ຸດ ຄກຳນນຳມຳໃຊເື້ ຮດັ ລວດສ່ ງກະແສໄຟຟຳ້ື ແລະ ອຸປະກອນໄຟຟຳື້ ຊະນດິ ຕ່ ຳງໆ ເນ່ ອງຈຳກທອງເປັນໂລຫະທ່ ນີ ຳໄຟຟຳື້ ໄດດ້ື ເີ ປັນອນັ ດບັ ສອງຮອງຈຳກເງນີ ແຕ່ ລຳຄຳຖກກວ່ ຳເງນິ ຫຼຳຍ ກຳນທ່ ທີ ອງແດງນຳໄຟຟຳ້ື ໄດດ້ື ີ ຊ່ ວຍຫຸຼດພະລງັ ງຳນທ່ ສີ ູຍເສຍໄປ ໃນຮູບຂອງຄວຳມຮອື້ ນ ຂະນະທ່ ກີ ະແສໄຟຟຳື້ ໄຫຼ ຜ່ ຳນສຳຍໄຟ ແລະ ຍງັ ຊ່ ວຍປອ້ື ງກນັ ອນັ ຕະລຳຍຈຳກກຳນໄໝຂື້ ອງສຳຍໄຟອກີ ດວ້ື ຍ. ທຳດປະກອບທອງບຳງຊະນິດ ເຊ່ ັນ ຈຸນສີ (blue vitriol) ຫຼ ທອງຊຸ ນຟັດເພນຕຳໄຮເດຣຕ (Cu(H2O)4SO4.4H2O) ໃຊເື້ ປັນຢຳຂຳ້ື ເຊອື້ ພະຍຳດ ແລະ ເຊອື້ ຣຳໃນແຫ່ ຼງນຳ້ື ກຳນໃຊທື້ ອງໃນກຳນກຳຈດັ ສ່ ງິ ມີ 18 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ 2 ຊວີ ດິ ນອື້ ຍໆ ໃນແຫ່ ຼງນຳື້ ດ່ ງັ ກ່ ຳວນີ້ື ບ່ ເປັນອນັ ຕະລຳຍຕ່ ມະນຸດແຕ່ ຢ່ ຳງໃດ ຖຳ້ື ຫຳກວ່ ຳຮ່ ຳງກຳຍບ່ ໄດຮື້ ບັ ທອງເປັນ ປະລມິ ຳນຫລຳຍ ຈນເກນີ ກວ່ ຳທ່ ຈີ ະຂບັ ອອກໄດທ້ື ນັ . XI. ຊນ (Lead) ຊນຄທຳດມສີ ນັ ຍະລກັ Pb (ມຳຈຳກພຳສຳລຳຕນິ ວ່ ຳ Piumbum) ຊນ ເປັນທຳດໂລຫະ ເນອື້ ອ່ ອນນ່ ຸມ ສຳມຳດຢດໄດ້ື ເມ່ ອຕດັ ໃໝ່ ໆ ຈະມສີ ຂີ ຳວອມນຳື້ ເງນິ ແຕ່ ເມ່ ອຖກກບັ ອຳກຳດສຈີ ະປ່ ຽນເປັນສເີ ທຳ ຊນເປັນໂລຫະ ໜກັ ທ່ ມີ ພີ ດິ ມະນຸດເຮຳຮູຈ້ື ກັ ໃຊຊ້ື ນມຳຫຼຳຍພນັ ປີແລວື້ ໃນຍຸກທຳອດິ ຂອງປະຫວດັ ສຳດ. ຈນີ ໃຊຊື້ ນໃນກຳນເຮດັ ຫຼຽນຍກແທນເງນິ , ສະໄໝໂຣມນັ ທຳງຍໂູ ຣບໃຊຊ້ື ນເປັນເຄ່ ອງໃຊຕື້ ່ ຳງ ໆ ເຊ່ ນັ : ເຮດັ ທ່ , ເຄ່ ອງປະດບັ , ຫຼຽນເງນີ ເປັນຕນ້ື . ໂລຫະ ຊນມກັ ຈະເກດີ ຮ່ ວມກບັ ສງັ ກະສສີ ະເໝີ ໃນທຳມະຊຳດເສດແຮ່ ທ່ ມີ ຊີ ນປະສມຢ່ ູທ່ ສີ ຳຄນັ ໄດແ້ື ກ່ ກຳລນີ ຳ. ຊນເປັນໂລຫະພນ້ື ຖຳນທ່ ຈີ ດັ ວ່ ຳມຄີ ວຳມສຳຄນັ ທ່ ສີ ຸດມຳດນນບັ ຮອື້ ຍໆ ປີ ດ່ ງັ ນນັື້ ຊນໃນຮູບຂອງ ອກຊດິ ຊນຕ່ ຳງ ໆ ຈ່ ງຶ ຖກນຳໄປໃຊປ້ື ະໂຫຍດຢ່ ຳງຫຼວງຫຼຳຍ ເຊ່ ນັ : ອຸດສຳຫະກຳສ,ີ ໃຊເື້ ຮດັ ໝ,້ື ແບດເຕຣີ ີ ແລະໂລຫະ ຫຸມ້ື ສຳຍເຄເບນີ ໄຟຟຳື້ ຕ່ ຳງ ໆ ໃຊເ້ື ປັນສ່ ວນປະສມໃນອຸດສຳຫະກຳທ່ ນຳື້ ຕ່ ຳງໆ, ໃຊໃື້ ນກຳນຜະລດິ ກະສຸນປນ ແລະ ໃຊໃ້ື ນອຸດສຳຫະກຳໂລຫະປະສມຕ່ ຳງ ໆ ເປັນຕນື້ . XII. ກຳນກຣຸງຊນ (Lead Metallurgy) ເສດແຮ່ ທ່ ພີ ບຊນ ມກັ ປນຢ່ ູກບັ ສງັ ກະສີ ເສດແຮ່ ທ່ ສີ ຳຄນັ ຂອງຊນໄດແ້ື ກ່ : + Glena PbS + Wulfenite PbMoO4 + Cerussite PbCO3 + Pyromophite, PbCl2.3Pb(PO4)2 + Anglesite PbSO4 + Matlokite PbCl2 + Crocoisite PbCrO4 ໃນກຳນກຣຸງຊນມກັ ໃຊເື້ ສດແຮ່ ກຳລນີ ຳ (ເລດຊນັ ໄຟດ,໌ PbS) ເຜຳລວມກບັ ຊຳຍ, ຫນິ ປູນ ແລະ ເສດແຮ່ ເຫຼກັ ຈຳກຊນຊຸນຟວຈະໄດື້ ອກຊດິ ຊນ ແລະ ຊນຊລິ ເິ ກດ 3PbS + 3O2  2PbO + 2SO2 PbS + 2O2  PbSO4 PbSO4 + SiO2  PbSiO3 + 2SO3 ເມ່ ອເຜຳທ່ ອີ ຸນຫະພູມສູງ ສງັ ກະສຈີ ະຖກຣດີ ວິ ດວ້ື ຍຖ່ ຳນກກ ຈະລອຍອອກທຳງດຳື້ ນເທງິ ຂອງເຕຳເຜຳ 2 C + O2  2 CO PbO + CO  Pb + CO2 PbSiO3 + CaO + CO  Pb + CaSiO3 + CO2 ສ່ ວນຊນຫຼອມແຫຼວຈະໄຫຼອອກທຳງດຳື້ ນລຸມ ຖຳ້ື ຕອື້ ງກຳນຊນທ່ ບີ ລສິ ຸດຫຼຳຍຂນຶ້ື ຕອ້ື ງແຍກດວື້ ຍວທິ ເີ ອ ເລກັ ໂຕຣໄລຕກິ ອກີ ເທ່ ອ ຊນທ່ ໃີ ຊແ້ື ລວື້ ມກັ ຖກນຳກບັ ມຳຫຼອມໃຊໃ້ື ໝ່ ອກີ ໄດ້ື XIII. ຄຸນລກັ ສະນະ ແລະ ປະໂຫຍດຂອງຊນ (Properties and Uses of Lead) ຊນເປັນໂລຫະສເີ ທຳເງນິ ຫຼ ແກມນຳ້ື ເງນີ ເກດີ ຂນຶ້ື ຕຳມທຳມະຊຳດໃນເປລອກໂລກ, ຊນໃນພນື້ ດນິ ອຳດ ເກດີ ຕຳມທຳມະຊຳດ ຫຼ ອຳດເກດີ ຈຳກພຳວະມນລະພດິ ຊນຈະບ່ ເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ອຳຊດິ ຊຸນຟູຣກິ ຈ່ ງຶ ໃຊເ້ື ຮດັ ທ່ ຫຼ ແທ່ ງໄດດ້ື .ີ ດນິ ທ່ ມີ ສີ ະພຳບເປັນອຳຊດິ ຈະມທີ ຳດຊນນອື້ ຍກວ່ ຳດນິ ທ່ ເີ ປັນບຳເຊີ ເນ່ ອງຈຳກທຳດອງຄະທຳດໃນ ດນິ ອຳດເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳ ກບັ ທຳດຊນທ່ ີມຢີ ່ ູທຳດຊນທ່ ຢີ ່ ູໃນຮູບທຳດປະສມອະນງຄະທຳດເຊ່ ນັ : ນຕີ ຣັດ, ກຼຣດັ ສ່ ວນຊນທ່ ເີ ປັນທຳດປະສມອງຄະທຳດຊ່ ງຶ ໃຊ້ື ເປັນທຳດຕ່ ມໃນນຳ້ື ມນັ ເຊອ້ື ໄຟ (Tetraethyl lead (C2H5)4Pb) ເຊ່ ນັ : ແບງັ ແຊນ, ທຳດຊນໃນບນັ ຍຳກຳດມຳຈຳກຊນທ່ ໃີ ຊປ້ື ະສມໃນນຳື້ ມນັ ແອດັ ຊງັ ເພ່ ອໃຊໃ້ື ນກຳນຈດຸ ລະເບດີ ຂອງນຳື້ ມນັ ເມ່ ອນຳື້ ມນັ ເຜຳໄໝໃ້ື ນ ລດຍນ ຊນຈະອອກມຳກບັ ອຳຍເສຍ, ທຳດປະກອບຊນໃນນຳ້ື ມນັ ສຳມຳດ ແພ່ ກະຈຳຍໄປໄດໄື້ ກຫຼຳຍກໂິ ລແມດັ ແລະ ອຳດເຮດັ ໃຫສ້ື ່ ງິ ແວດລອື້ ມໃນບລເິ ວນທ່ ຢີ ່ ູຫ່ ຳງໄກຄວຳມຈະເລນີ ເກີດ ກຳນປນເປອື້ ນໄດື້ ນອກຈຳກນີ້ື ທຳດຊນສຳມຳດຖກຊະລຳ້ື ງອອກຈຳກບນັ ຍຳກຳດໄດໂື້ ດຍຝນ. ທຳດຊນເຊຳື້ ສ່ ູຮ່ ຳງ ກຳຍມະນຸດໄດດື້ ວື້ ຍກຳນບລໂິ ພກໂພກອຳຫຳນ, ນຳື້ ຫຼ ຫຳຍໃຈ ເອຳອຳກຳດທ່ ມີ ທີ ຳດຊນເຈອປນເຂຳື້ ໄປໃນບຳງ 19 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ກລະນຮີ ່ ຳງກຳຍອຳດດດູ ຊມຶ ຊນອງຄະທຳດ ທ່ ບີ ່ ແມ່ ນທຳດຊນ, ໃນບນັ ຍຳກຳດເຂຳ້ື ທຳງຜິວໜງັ ໄດທ້ື ຳດຊນມພີ ິດ ຫຼຳຍ ໂດຍສະເພຳະໃນເດກັ ຊ່ ງຶ ອຳດມຜີ ນເຮດັ ໃຫສ້ື ະໝອງ ພກິ ຳນສ່ ວນໃນຜູໃ້ື ຫຍ່ ອຳດມຜີ ນຕ່ ລະບບທຳງເດີນ ອຳຫຳນ ແລະ ລະບບປະສຳດ. ສຳລບັ ອນັ ຕະລຳຍໂດຍທ່ ວໄປນນີ້ື ເຮດັ ໃຫເື້ ມດັ ເລອດແດງ, ອຳຍຸສນັ້ື ລງ ເຮດັ ໃຫື້ ເປັນພະຍຳດເລອດຈຳງ ຊ່ ງຶ ເປັນອນັ ຕະລຳຍຕ່ ເດກັ ໃນໃນທອື້ ງ ແລະ ເປັນອນັ ຕະລຳຍຕ່ ລະບບປະສຳດ ໝຳກໄຂ່ ຫລງັ ທຳງເດນີ ອຳຫຳນ, ຕບັ ແລະ ຫວໃຈ ປະໂຫຍດຂອງຊນ ຍງັ ໃຊໃື້ ນກຳນເຮດັ ຂວ້ື ແລະ ແຜ່ ນເຊລລແ໌ ບດເຕຣີ ີ ເຮດັ ໂລຫະປະສມເຈຍ້ື ຊນ, ທ່ ນຳື້ ຕວພມິ , ກະສຸນປນ, ຟິວສ໌ XIV. ນຳຕຼອີ ອມ (Sodium) ນຳຕຼອີ ອມເປັນໂລຫະຂອງທຳດທ່ ຢີ ່ ູໃນໝ່ ທູ ່ ີ 1 A ໃຊສື້ ນັ ຍະລກັ ວ່ ຳ Na ມລີ ກັ ສະນະອ່ ອນນ່ ມຸ ສຳມຳດໃຊ້ື ມດີ ຕດັ ໄດື້ ນຳຕຼອີ ອມເປັນທຳດທ່ ວີ ່ ອງໄວຕ່ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳ ສຳມຳດເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ອຳຍນຳື້ ໃນອຳກຳດໄດ້ື ດ່ ງັ ນີື້ ກຳນເກບັ ນຳຕຼອອມຈ່ ງຶ ແຊ່ ລງໃນນຳື້ ມນັ ຫຳື້ ມສຳຜດັ ຮູບທີ 13 ຄຸນລກັ ສະນະຂອງນຳຕຼອີ ອມ ອ່ ອນນ່ ມຸ ແລະ ເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ນຳ້ື ຢ່ ຳງຮຸນແຮງ ນຳຕຼອີ ອມທ່ ມີ ຢີ ່ ູໃນທຳມະຊຳດຈະໃນຮູບຂອງຊລິ ເິ ກຕ ຂອງເສດແຮ່ ແອນໄບຕ໌ (NaAlSi3O8) ແລະ ອອຣໂ໌ ທເຄລສ໌ (KAlSi3O8) ແຫ່ ຼງທ່ ໃີ ຫນ້ື ຳຕຼອີ ອມອກີ ຄ ນຳຕຼກີ ຼລວ ທ່ ໄີ ດຈ້ື ຳກເກອແກງ ນຳມຳເຮດັ ເອເລກັ ໂຕຣ ໄລຊສິ ຂອງນຳຕຼອີ ອມຫອຼ ມແຫຼວ ເນ່ ອງຈຳກນຳຕຼກີ ລຼ ວຈດຸ ຫອຼ ມແຫວຼ ຄ່ ອນຂຳື້ ງສູງ ຈ່ ງຶ ຕ່ ມກຳນຊກີ ຼລວລງໄປເພ່ ອ ຫຸຼດຈດຸ ຟດໃຫຕ້ື ່ ຳລງ ເຫອຼ ປະມຳນ 600 0C ຊ່ ງຶ ເໝຳະສມສຳລບັ ເຮດັ ເອເລກັ ໂຕຣໄລຊສິ 2NaCl  2Na(l) + Cl2(g) ເນ່ ອງຈຳກໂລຫະນຳຕຼອີ ອມເປັນທຳດຈໜຸ ່ ງຶ ທ່ ເີ ກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳໄດດື້ ີຈ່ ງຶ ມກັ ໃຊໃື້ ນກຳນແທນທ່ ໂີ ລຫະອ່ ນ ເພ່ ອໃຊໃ້ື ນກຳນຕຽມໂລຫະອ່ ນໄດື້ ເຊ່ ນັ ຕຽມໄທທຳນຽມ ຈຳກໄທທຳນຽມກຼລວ ຫຼ ເຊຣີ ໂ໌ ຄນຽມຈຳກເຊຣີ ໂ໌ ຄນຽມ ກຼລວ. TiCl4 + 4Na  4 NaCl + Ti ZnCl2 + 4 Na  4 NaCl + Zn 20 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ຮູບທີ 14 ກຳນແຍກນຳຕຼອີ ອມ ຈຳກນຳຕຼກີ ຼລວດວື້ ຍເອເລກັ ໂຕຣໄລຊສິ ທຳດປະສມຂອງນຳຕຼອີ ອມຫຼຳຍຕວທ່ ສີ ຳຄນັ ເຊ່ ນັ ນຳຕຼອີ ອມກຼລວ, ນຳຕຼອີ ອມກຳກໂບນດັ , ນຳຕຼອີ ອມນີ ຕຣັດ,ນຳຕຼີອອມຮດີ ດກຊດິ , ສຳລບັ ອອີ ງນຳຕຼີອອມເປັນອອີ ງທ່ ຈີ ຳເປັນສຳລບັ ຮ່ ຳງກຳຍ ເພ່ ອຖຮກັ ສຳລະດັບ ຄວຳມດນັ ອອສໂມຊສິ ແລະ ເຮດັ ໃຫເື້ ອນໄຊມເ໌ ຮດັ ວຽກໄດຢື້ ່ ຳງປກກະຕິ ນອກຈຳກນໂີື້ ລຫະນຳຕຼອີ ອມ ງໃຊ້ື ຕຽມສທຳດປະສມນຳຕຼອີ ອມເຮໄລດ໌ XV. ນຳຕຼອີ ອມຮດີ ດກຊດິ (Sodium Hydroxide) ຮູບທີ 15 ນຳຕຼອີ ອມຮດີ ດກຊດິ ນຳຕຼອີ ອມຮດີ ດກຊດິ (NaOH)ເປັນທຳດປະສມອະນງຄະທຳດ ເມ່ ອລະລຳຍນຳື້ ມລີ ດິ ເປັນບຳເຊແີ ກ່ ມີ ອກີ ຊ່ ຄ ຄອສຕກິ ໂຊດຳ (caustic soda) ເປັນທຳດເຄມທີ ຳງອຸດສຳຫະກຳທ່ ສີ ຳຄນັ ຫຼຳຍໃຊໃ້ື ນກຳນຜະລດິ ສະບ່ ູ, ແກວື້ ແລະ ຜະລດິ ຕະພນັ ອ່ ນ, ຖກຕຽມໄດງື້ ່ ຳຍໆ ຕງັ້ື ແຕ່ ບູຮຳນ ໂດຍຂເີື້ ທຳປະສມນຳ້ື ວທິ ກີ ຳນຜະລດິ caustic soda ຖກພດັ ທະນຳໃນສະຕະວດັ ທີ 18 (Solvay ືຼຫ ammonia-soda process) ແລະ ສະຕະວດັ ທີ 19 ໃນ ທຳງອຸດສຳຫະກຳສ່ ວນຫຼຳຍໃຊໃ້ື ນກຳນແຍກກະແສໄຟຟຳື້ ທ່ ເີ ອນີ້ື ວ່ ຳ ຂະບວນກຳນຄລອຣຄຳໄລ (chloralkali process) 21 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 ຮູບທີ 16 ກຳນຜະລດິ ນຳຕຼຮີ ດີ ດກຊດິ ດວື້ ຍນຳຕຼກີ ລຼ ວ ໂດຍ ວໄປນຳຕຼອີ ອມຮດີ ດກຊດິ ມທີ ງັ ຮູບແບບທ່ ເີ ປັນທຳດແຂງ ແລະ ທຳດແຫວຼ , ນຳຕຼອີ ອມຮດີ ດກຊດິ ຖກໃຊໃື້ ນຜະລດິ ຕະພນັ ເຄມອີ ່ ນ ນອກຈຳກນຖີ້ື ກໃຊໃື້ ນກຳນຜະລດິ ເສນັື້ ໃຍ, ສະບ່ ູ, ເຈຍ້ື ແລະ ທຳດເຮດັ ຄວຳມ ສະອຳດ XVI. ຍູເຣນຽມ (Uranium) ຍູເຣນຽມ (Ur) ຄທຳດທ່ ມີ ສີ ນັ ຍະລກັ U ເປັນທຳດໂລຫະໜກັ ກມັ ມນັ ຕະພຳບລງັ ສີ ຕຳມທຳມະຊຳດມີ ສກັ ສະນະສເີ ງນີ ວຳວ ຢ່ ູໃນກ່ ຸມມແອກທໄິ ນດ໌ (actinide group) ໄອໂຊໂທບ 235U ໃຊເື້ ປັນເຊອື້ ໄຟນວິ ເຄຼຍໃນ ເຄ່ ອງປະຕບິ ດັ ກຳນປະລຳມຳນູ ແລະ ອຳວຸດນວິ ເຄຍຼ ຕຳມທຳມະຊຳດພບຢູເຣນຽມໃນປະລມິ ຳນນອ້ື ຍໆໃນຫນິ , ດນິ ນຳື້ , ພດ ແລະ ສດັ ລວມທ່ ງັ ມະນດຸ ດວື້ ຍ ເວລຳເຄ່ ງິ ຊວີ ດິ ຂອງມນັ ຄ 4.5 ພນັ ລຳ້ື ນປີ ( 238U ) ທຳດປະສມທ່ ສີ ຳຄນັ ຂອງຢູເຣນຽມ ໄດແ້ື ກ່  ຍູເຣນຽມ ເດຕຣຳື້ ຟລູອໄຣດ໌ (Uranium tetrafluoride (UF4))  ຍູເຣນຽມ ເຮຊຳຟລອູ ໄຣດ໌ (Uranium hexafluoride (UF6))  ຢູເຣນຽມ ອອກໄຊດ໌ (Uranium oxide (U3O8,UO2 and UO3)  ຢູເຣນນິ ໄນເຕຣດ (Uranium niteate (UO2(NO3)2) ຍູເຣນຽມເປັນທຳດໃນທຳມະຊຳດ ທ່ ີມີນຳ້ື ໜັກອະຕອມສູງທ່ ີສຸ ດ ນກັ ເຄມີຊຳວເຢຍລະມນັ Martin Klaproth ຄນ້ື ພບເມ່ ອ ພ.ສ. 2332 ໂດຍຕງັື້ ຊ່ ລຽນແບບຕຳມດຳວເຄຳະຢູເຣນສັ ກ່ ອນທ່ ປີ ະຕກິ ລິ ຍິ ຳຳຟິສຊນັ ຈະ ຖກນຳມຳໃຊປ້ື ະໂຫຍດ ຍູເຣນຽມເປັນສ່ ວນປະກອບສຳຄນັ ໃນກຳນຜະລດິ ແກວື້ ບຳງຊະນດິ ແລະ ວດັ ດຸເຮອງແສງ ແຕ່ ຫຼງັ ຈຳກກຳນສກຶ ສຳຄນື້ ຄວຳື້ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳນວິ ເຄຼຍຢ່ ຳງແຜ່ ຫຼຳຍ. ໂດຍສະເພຳະຟິວຊນັ ຍູເຣນຽມເປັນທຳດສຳຄນັ ໃນກຳນໃຊປ້ື ະໂຫຍດຈຳກປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຊະນດິ ນີ້ື ເຖງິ ວ່ ຳທຳດໜກັ ຊະນດິ ອ່ ນກສຳມຳດເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳໄດ້ື ອກີ ເຊ່ ນັ ກນັ ແຕ່ ບ່ໄດປື້ ະໂຫຍດຫຳຼ ຍເທ່ ຳຍູເຣນຽມ ຍູເຣນຽມທ່ ເີ ປັນຕວສຳຄນັ ໃນກຳນເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳ ມໄີ ອໂຊໂທບ 235 (ຈຳນວນຂອງໂປຣຕອນ ແລະ ນວິ ຕຣອນໃນນວິ ເຄຼຍ) ຍູເຣນຽມ-235 ໃນທຳມະຊຳດມຢີ ່ ູ 0.7% ໂດຍຍູເຣນຽມ ສ່ ວນໃຫຍ່ 99% ເປັນຍູເຣ ນຽມ-238 ມຍີ ູເຣນຽມ-234 ປະປນຢ່ ູພຽງ 0.005 % ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຟິວຊນັ ທ່ ເີ ກີດຈຳກນວິ ຕຣອນໃນນວິ ເຄຼຍຂອງຍູເຣນຽມ-235 ຈະໃຫພ້ື ະລງັ ຄວຳມຮອື້ ນສູງ ແລະ ພະລງັ ງຳນສ່ ວນນນີ້ື ຳໄປໃຊຜື້ ະລດິ ໄຟຟຳ້ື ໃນຫຼກັ ກຳນເຊ່ ນັ ດຽວກບັ ໂຮງໄຟຟຳື້ ພະລງັ ຄວຳມຮອື້ ນທ່ ໃີ ຊຖັ ່ ຳນ ຫຼ 22 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ນຳ້ື ມນັ ເປັນເຊອ້ື ໄຟ ກຳນໃຊປື້ ະໂຫຍດຈຳກຍູເຣນຽມ ແລະ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຟິວຊນັ ຍງັ ຖກປະຍຸກໃຊຢື້ ່ ຳງກວຳື້ ງຂວຳງ ໂຮງໄຟຟຳ້ື ມກີ ຳລງັ ຜະລດິ ບ່ ສູງ ສຳມຳດແຍກນຳື້ ບລສິ ຸດໄປໃຊປ້ື ະໂຫຍດໄດ.ື້ ໃນຂະນະທ່ ໂີ ຮງໄຟຟຳ້ື ນວິ ເຄຼຍລຸນ້ື ໃໝ່ ທ່ ມີ ກີ ຳລງັ ຜະລດິ ສູງຖກນຳໄປຜະລດິ ຮໂີ ດຣແຊນຄວບຄ່ ູກບັ ກຳນຜະລດິ ໄຟຟຳ້ື . ນອກຈຳກຜະລດິ ໄຟຟຳື້ ປະຕບິ ດັ ກຳນນວິ ເຄຼຍ ບຳງຊະນດິ ຖກສຳ້ື ງຂນຶ້ື ມຳ ເພ່ ອຜະລດິ ທຳດກມັ ມນັ ດະພຳບລງັ ສທີ ່ ໃີ ຊປື້ ະໂຫຍດທຳງກຳນແພດ, ກຳນ ອຸດສຳຫະກຳ, ກຳນກະສກິ ຳ. ຊ່ ງຶ ສ່ ວນໃຫຍ່ ຍງັ ໃຊຫື້ ຼກັ ກຳນຈຳກປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຟິວຊນັ ຂອງອະຕອມຍູເຣນຽມ, ຍູເຣ ນຽມຢັງເປັນເຊອ້ື ໄຟສຳຄນັ ໃນກຳນຜະລດິ ອຳວຸດນວິ ເຄຼນ ລວມໄປເຖງິ ພລູໂຕຣນຽມທຳດທ່ ເີ ກດີ ຈຳກກຳນເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຂອງຢູເຣນຽມ-238 ແລະ ນວິ ຕຣອນ ຍູເຣນຽມໃນທຳມະຊຳດຢ່ ູໃນຮູບຂອງອອກໄຊດປ໌ ະສມ U3O8 ປະປນຢ່ ູໃນເສດແຮ່ ພສີ ເບລນດ໌ ແລະ ຍູເຣໄນທ໌ ປະເທດທ່ ມີ ຍີ ູເຣນຽມຫລຳຍ ໃຊໃື້ ນອຸດສຳຫະກຳ ກຳນຊຂື້ ຳຍລະຫວ່ ຳງປະເທດຕ່ ຳງມເີ ງ່ອນໄຂເພ່ ອນຳໄປ ໃຊໃ້ື ນເຊງີ ສນັ ຕເິ ທ່ ຳນນັ້ື ທງັ ຍູເຣນຽມ-235 ແລະ ຍູເຣນຽມ-238 ເປັນທຳດກມັ ມນັ ດະພຳບລງັ ສທີ ່ ປີ ດປ່ ອຍອະນຸ ພຳກ ຫຼ ລງັ ສແີ ອລຟຳ ຍູເຣນຽມ-238 ມເີ ຄງິ ອຳຍຸປະມຳນສ່ ພີ ນັ ລຳື້ ນປີ. ຍູເຣນຽມ-235 ມເີ ຄ່ ງິ ອຳຍຸເຈດັ ຮອ້ື ຍລຳື້ ນ ປີ ທຳດສຸດທຳ້ື ຍຫງຼັ ຈຳກສະຫຳຼ ຍຕວຄ ຊນ. ນອກຈຳກ ຍູເຣນຽມ-235 ແລະ ພລໂູ ຕຣນຽມ-239 ທ່ ເີ ປັນເຊອ້ື ໄຟທ່ ດີ ໃີ ນກຳນຜະລດິ ໄຟຟຳ້ື ຈຳກປະຕິ ກລິ ຍິ ຳຟິວຊນັ ແລວ້ື ຍູເຣນຽມ -233 ຊ່ ງຶ ບ່ ມໃີ ນທຳມະຊຳດ ແຕ່ ເກດີ ຈຳກກຳນຈບັ ນວິ ຕຣອນ ຂອງທຳດ ທຣຽມ- 232 ໃນປະຕບິ ດັ ກຳນນວິ ເຄຼຍ ສຳມຳດເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ນວິ ຕຣອນໄດດື້ ີ ແລະໃຫພ້ື ະລງັ ງຳນຫຼຳຍ (ຍູເຣນຽມ- 233 ເປັນທຳດກມັ ມນັ ຕະພຳບລງັ ສເີ ຊ່ ນັ ກນັ ມເີ ຄ່ ງິ ອຳຍຸປະມຳນໜ່ ງຶ ແສນຫກສບິ ພນັ ປີ) ແຕ່ ກຳນຕຽມທຣຽມ-232 ເພ່ ອໃຫເ້ື ກດີ ເຊອື້ ໄຟຊະນດິ ນີື້ ຍງັ ສນິື້ ເປອງ ແລະ ຫຍຸງື້ ຍຳກກວ່ ຳກຳນນຳຍູເຣນຽມທຳມະຊຳດມຳຜະລດິ ເຊອ້ື ໄຟ 23 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 ບດທີ 2 ທຳດອງຄະທຳດ ທຳດອງຄະທຳດ (organic compound) ເປັນທຳດປະສມທ່ ມີ ທີ ຳດກຳກບອນເປັນອງປະກອບຢ່ ູ,ທຳດ ອງຄະທຳດຊ່ ວຍໃຫກື້ ຳນດຳລງຊວີ ດິ ຂອງມະນດຸ ເປັນໄປຢ່ ຳງສະດວກສະບຳຍ ແລະ ປອດໄພຂນຶ້ື ຄ ມກີ ຳນຖະໜອມ ອຳຫຳນ ໂດຍກຳນເຮດັ ອຳຫຳນກະປ໋ ອງ ແລະ ອຳຫຳນສຳເລດັ ຮູບຕ່ ຳງ ໆ ເຮດັ ໃຫມ້ື ສີ ຍີ ອື້ ມຜຳ້ື , ເຄ່ ອງສຳອຳງ, ເສອື້ ຜຳື້ , ເຄ່ ອງນ່ ຸງຫ່ ມ , ເສນັື້ ໃຍທຳມະຊຳດ ແລະ ໃຍສງັ ເຄຳະ ແລະ ເຮດັ ໃຫມ້ື ຢີ ຳຊະນດິ ຕ່ ຳງ ໆ ເຊ່ ນັ ຢຳຂຳ້ື ເຊອື້ ພະຍຳດ, ຢຳຂຳື້ ແມງຕ່ ຳງ ໆ ລວມທງັ ຢຳປະຕຊິ ວີ ະນະ. I. ແຫ່ ງຼ ທຳມະຊຳດທ່ ສີ ຳຄນັ ຂອງທຳດອງຄະທຳດ ແຫ່ ງຼ ທຳມະຊຳດທ່ ສີ ຳຄນັ ຂອງທຳດອງຄະທຳດອຳດໄດມື້ ຳຈຳກພດ ແລະ ສດັ ໂດຍກງ ຫຼ ມຳຈຳກທຳງອອື້ ມ ໃນຮູບຂອງເຊອື້ ໄຟທຳມະຊຳດໄດແື້ ກ່ 1. ພດ ແລະສດັ ເມ່ ອນຳສ່ ວນຕ່ ຳງໆ ຂອງພດມຳດກດັ ດວື້ ຍຕວເຮດັ ລະລຳຍອງຄະທຳດຈະໄດທື້ ຳດອງຄະ ທຳດເກດີ ຂນຶ້ື ຫຼຳຍຊະນດິ ເຊ່ ນັ ເຊລລູໂລດຈຳກໃຢຝຳ້ື ຍ ແລະ ລຳຕນ້ື ພດ ແປງ້ື ຈຳກໃບ ແລະ ຮຳກພດບຳງຊະນດິ ນຳື້ ຕຳນ ແລະ ອຳຊດິ ອງຄະທຳດບຳງຊະນດິ ຈຳກຫມຳກໄມ,ື້ ທຳດແອສແຕຈຳກນຳ້ື ມນັ ຫອມຂອງດອກໄມ.້ື 2. ເຊອື້ ໄຟທຳມະຊຳດ ເປັນແຫ່ ງຼ ທຳມະຊຳດທ່ ສີ ຳຄນັ ຂອງກຳນກຳເນດີ ສມປະກອບຮໂີ ດຣກຳກບອນ ແຫ່ ຼງ ເຊອື້ ໄຟທຳມະຊຳດແບ່ ງອອກເປັນ 3 ປະເພດນຳກນັ ຄ ປິໂຕຣລຽມ, ຫນີ ນຳື້ ມນັ (oil shale) ແລະຖ່ ຳນຫນີ . II. ພນັ ທະ ແລະ ສູດໂຄງສຳື້ ງໃນທຳດປະສມກຳກບອນ ອະຕອມຂອງທຳດກຳກບອນ ຈະຢ່ ູໃນຈຸ 4 A ຂອງຕຳຕຳລຳງທຳດ ດ່ ງັ ນນັື້ ອະຕອມ ຂອງກຳກບອນຈະມີ ເອເລກັ ຕຣງວງນອກເທ່ ຳກບັ 4e- ຈ່ ງຶ ຕອ້ື ງກຳນອກີ 4e- ຮ່ ວມກນັ ເພ່ ອໃຫຄ້ື ບ 8 ເອເລກັ ຕຣງຕຳມກດອອກເຕດ (octate) ແລະ ພນັ ທະທ່ ທີ ຳດກຳກບອນຈບັ ກບັ ທຳດອ່ ນເປັນແບບໂຄວຳເລນ ຊ່ ງຶ ເກດີ ກຳນໃຊເື້ ອເລກັ ຕຣງ ຮ່ ວມ ກນັ ລະຫວ່ ຳງອະຕອມທງັ ສອງ. 2.1. ສູດໂຄງສຳ້ື ງ ແລະ ໄອໂຊເມຣີ ໌ ໄອໂຊເມຣີ ໌ (isomer) ເປັນທຳດປະສມ ທ່ ມີ ສີ ູດໂມເລກຸນຄກນັ ແຕ່ ໂຄງສຳື້ ງຕ່ ຳງກນັ ຊ່ ງຶ ມຜີ ນໃຫຄື້ ຸນລກັ ສະນະທຳງເຄມີ ຫຼ ຄຸນລກັ ສະນະທຳງຟີຊກິ ຕ່ ຳງກນັ ເຊ່ ນັ : n-butane ແລະ isobutene ເອນີ້ື ວ່ ຳມໄີ ອໂຊເມຣີ ໌ ຊ່ ງຶ ກນັ ແລະ ກນັ . ຖຳື້ ຈຳນວນກຳກບອນເພ່ ມີ ຂນຶື້ ຈຳນວນໄອໂຊເມກີ ຈະເພ່ ມີ ຂນຶ້ື ເຊ່ ນັ : ບູຕຳນ, ແປງຕຳນ ແລະ ເຮກັ ຊຳນຈະ 24 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ມໄີ ອໂຊເມຣີ ເ໌ ປັນ 2 , 3 ແລະ 5 ຕຳມລຳດບັ ເຊ່ ນັ : ຈຳນວນກຳກບອນ ຈຳນວນໄອໂຊເມຣີ ໌ C3 1 C4 2 C5 3 2.2. ປຽບທຽບຄວຳມແຕກຕ່ ຳງຂອງທຳດປະສມອງຄະທຳດ ແລະ ທຳດປະສມອະນງຄະທຳດ ທຳດປະສມອງຄະທຳດ ທຳດປະສມອະນງຄະທຳດ 1. ຕດິ ໄຟໄດ້ື ເຊ່ ນັ ເອຕຳໂນລ ແລະ ອຳເຊຕອນ 1. ບ່ ຕດິ ໄຟ ເຊ່ ນັ : ບຳລອີ ອມກຼລວ 2. ເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຊຳ້ື ກວ່ ຳສຳດອະນງຄະທຳດ 2. ເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳໄດໄ້ື ວກວ່ ຳ ເພຳະເປັນ ທຳດນອນເອເລກັ ໂຕຣໄລໄລຄຕຕ໌ ໌ ຕ 3. ຈດຸ ຫຼອມແຫວຼ ສູງ 3໌.໌ (ຈທດຸ ໐ຫທອຼ -ມ6ແເ6ຫ0ວຼ ເໂຕ໐່ ຳເ7ເ6) 4. ລະລຳຍນຳື້ ໄດດື້ ເີ ນ່ ອງຈຳກເປັນໂພລຳຣ໌ 4. ບ່ ລະລຳຍນຳື້ ເນ່ ອງຈຳກເປັນນອນໂພລຳຣ໌ 5. ທຳດອງຄະທຳດໂດຍປກກະຕປິ ະກອບກນັ ດວື້ ຍຫຳຼ ຍອຳ5. ທຳດອະນງຄະທຳດປະສມກນັ ພຽງ 2 - 3 ອຳ ຕອມ ຕອມ 6. ປທະອຳດຕະອກຕິ ງອລິ ຄມຍິ ະຳທເຄຳດມທລີ ່ ວໂີ ຄມງກສນັຳ້ື ງໂຊດບັ ຍຊໃອຊ້ື ນໂ້ື ມເລກຸນ 6. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳເຄມລີ ວມກນັ ກນັ ໂດຍໃຊອື້ ອີ ງ 7. 7. ໂຄງສຳ້ື ງແບບງ່ຳຍ ໆ III. ແຫ່ ຼງທຳມະຊຳດຂອງທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນ ແຫ່ ຼງທຳມະຊຳດຂອງທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນ ທ່ ສີ ຳມຳດພບໄດຄ້ື ທຳດປໂິ ຕຣລຽມ ແລະ ກ໊ຳສທຳມະ ຊຳດ ທງັ ປໂິ ຕຣລຽມ ແລະ ກ໊ຳສທຳມະຊຳດເກດີ ຈຳກກຳນສະລຳຍຕວັ ຂອງທຳດອງຄະທຳດຈຳກຊຳກພດ ແລະ ສດັ ທບັ ທມກນັ ເປັນເວລຳດນນບັ ຮອື້ ຍລຳື້ ນປີຢ່ ູໃຕດ້ື ນິ ແລະ ຄວຳມຮອື້ ນຂອງເປອກໂລກທ່ ອີ ດັ ຕວກນັ ແໜນື້ ປະເພດ ຂອງນຳື້ ມນັ ດບິ ສຳມຳດແບ່ ງອອກເປັນປໂິ ຕຣລຽມ ແລະ ກ໊ຳສທຳມະຊຳດ 1. ປີໂຕຣລຽມ ຫຼ ນຳ້ື ມນັ ດບິ (Crude oil ) ເປັນທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນທ່ ມີ ຈີ ຳນວນກຳກບອນ ຕງັື້ ແຕ່ 1 ຕວຄ: ເມຕຳນ (methane CH4) ໄປຈນເຖງິ ກຳກບອນ 30 - 40 ຕວ. ດວ້ື ຍເຫດນຈີື້ ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫມ້ື ຈີ ດຸ ຟດຕ່ ຳງກນັ ໄປ ສ່ ວນປີໂຕຣລຽມທ່ ມີ ທີ ຳດຮໂີ ດຣກຳກບອນຕ່ ຳ ຈະມພີ ຳວະ ເປັນກ໊ຳສໃຊເື້ ປັນເຊອື້ ໄຟໃນຄວເຮອນ ແລະ ອຸດສຳຫະກຳ ສ່ ວນພວກຈຳນວນກຳກບອນສູງຂນຶື້ ຈະເປັນທຳດແຫຼວ ກຳນແຍກສ່ ວນຕ່ ຳງ ໆ ຂອງນຳ້ື ມນັ ດບິ ຈະອຳໄສຈດຸ ຟດແຕ່ ລະຊະນດິ ຂອງທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນໃນນຳື້ ມນັ ທຳດຮໂີ ດຣກຳກບອນໃນປໂິ ຕນລຽມ ທ່ ຄີ ກຳກບອນບ່ ເກນີ 6 ຕວ ສຳມຳດແຍກ ໃຫບ້ື ລສິ ຸດທ່ ໄີ ດຊ້ື ່ ງຶ ມປີ ະໂຫຍດໃນກຳນຜະລດິ ທຳດຕ່ ຳງໆ ເຊ່ ນັ ຢຳງສງັ ເຄຳະ ສຢີ ອື້ ມຜຳື້ ,ພລຳສຕກິ ແລະ ໄນລອນ 2. ກ໊ຳສທຳມະຊຳດ (Natural gas) ເປັນທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນຊະນດິ ດຽວກບັ ທຳດປິໂຕຣລຽມ ສ່ ວນໃຫຍ່ ຈະມຈີ ຳນວນກຳກບອນ 1 ເຖງິ 4 ຕວ ເຊ່ ນັ : CH4 (mrthane), CH3CH3 (ethane), CH3CH2CH3 (propane) ແລະ CH3CH2CH2CH3 (butane) ນອກເໜອຈຳກທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກ ບອນເຫ່ ຼຳນອີ້ື ຳດມດີ ອີ ກຊດິ ກຳກບອນ, ນໂີ ຕຣແຊນ ຫຼ ຮໂີ ດຣຊຸນຟວ ປະປນມຳກບັ ກ໊ຳສທຳມະຊຳດ ປະໂຫຍດທ່ ີ ໄດຈ້ື ຳກກ໊ຳສທຳມະຊຳດໄດແື້ ກ່ :  Methane ສຳມຳດໃຊເື້ ປັນເຊອື້ ໄຟໃນກຳນຜະລດິ ກະແສໄຟຟຳື້  Ethane ສຳມຳດໃຊເ້ື ປັນວດັ ຖຸດບິ ໃນອຸດສຳຫະກຳ ເຊ່ ນັ ໃນກຳນຜະລດິ ພລຳສຕກິ ຢຳງທຽມ ແລະ ໄນ ລອນ  ກ໊ຳສຫຸງຕມື້ (LPG) LPG (liquefied pertroleum gas)ເປັນທຳດປະສມລະຫວ່ ຳງໂປຣປຳນກບັ ບູ 25 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ຕຳນ ໃນອດັ ຕຳສ່ ວນ 30 : 70 ປະໂຫຍດຂອງ LPG ຈະໃຊເ້ື ປັນເຊອື້ ໄຟຫຸງຕມື້ ແລະ ໃຊທ້ື ດແທນນຳ້ື ມນັ ທ່ ໃີ ຊກ້ື ບັ ເຄ່ ອງຍນໄດື້ IV. ທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນ ທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນ (hydrocarbon compound) ປະກອບດວື້ ຍທຳດພຽງ 2 ຊະນດິ ຄ ຮີ ໂດຣແຊນ ແລະ ກຳກບອນຊ່ ງຶ ລກັ ສະນະໂຄງສຳ້ື ງຂອງທຳດປະສມຮີໂດຣກຳກບອນນສີື້ ຳມຳດແບ່ ງຕຳມໂຄງສຳ້ື ງ ອອກເປັນ 2 ປະເພດຄ 1. ທຳດປະສມອະລຟີ ຳຕກິ (Aliphatic compound ) ເປັນທຳດປະສມທ່ ໂີ ມເລກຸນຕ່ ເປັນລູກໂຊ່ ຊ່ (chain compound ) ແລະ ແບບຂະນງຂຳ້ື ງ (branch compound ) ທຳດປະສມອະລຟີ ຳຕກິ ສຳມຳດ ແບ່ ງອອກໄດເື້ ປັນ 2 ຊະນດິ ຄ: 1.1. ຮໂີ ດຣກຳກບອນອ່ ມິ ຕວັ (Saturated hydrocarbon) ຄທຳດປະສມທ່ ີ ມພີ ນັ ທະລະຫວ່ ຳງກຳກ ບອນເປັນແບບພນັ ທະດ່ ຽວ (single bond) ໄດແື້ ກ່ ພວກທຳດປະສມ (alkane) 1.2 ຮໂີ ດຣກຳກບອນທ່ ບີ ່ ອ່ ມິ ຕວ (Unsaturated hydrocarbon) ຄທຳ ດປະສມທ່ ີມີພັນທະລະ ຫວ່ ຳງກຳກບອນເປັນແບບພນັ ທະຄ່ ູ (double bond ) ໄດແ້ື ກ່ ອຳລແກນ (alkene) ແລະ ອຳລກລິ (alkyne) 2. ທຳດປະສມໄຊຄລກິ (Cyclic compound) ເປັນທຳດປະສມວງແຫວນຊະນດິ ທ່ ມີ ພີ ນັ ທະຄ່ ູ (double bond ) ແລະ ພນັ ທະດ່ ຽວ (single bond ) ສະລບັ ກນັ ໄປເອນີ້ື ວ່ ຳ: ທຳດປະສມອະໂຣມຳຕກິ ເຊ່ ນັ benzene, aromatic aldehyde , aromatic alcohol, aromatic ketone ຫຼ ບຳງທອີ ຳດຈະຕ່ ກນັ ເປັນວງແຫວນຈ່ ງຶ ເອີນື້ ວ່ ຳ: ທຳດປະສມອະລິໄຊຄລກິ (alicyclic compound) ເຊ່ ນັ ໄຊໂຄລລລັ ຄີນ (cycloalkane ) ແລະ ໄຊໂຄລລລັ ຄນີ (cycloalkene) 4.1 ທຳດອຳລກຳນ (Alkane) ທຳດອຳລກຳນເປັນ ທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນຊະນດິ ອ່ ມິ ຕວັ ມລີ ກັ ສະນະໂຄງສຳື້ ງອຳຕອມຂອງກຳກ ບອນຈບັ ເປັນແບບພນັ ທະດ່ ຽວ ຫຼ ພນັ ທະຊກິ ມຳ (  bond , C  C ) ແລະມສີ ູດ ໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນທ່ ວໄປຄ CnH2n+2 ກຳນດໃຫ ື້ n= 1, 2 , 3,……..n ເຊ່ ນັ : ຄ່ ຳ n ສູດໂມເລກຸນ ຊ່ 1 CH4 Methane 2 C2H6 Ethane 3 C3H8 Propane 4 C4H10 Butane 5 C5H12 Pentane 6 C6H14 Hexane 7 C7H16 Heptane 8 C8H18 Octane 9 C9H20 Nonane 10 C10H22 Decane ທຳດອຳລກຳນທ່ ເີ ກດີ ໃນທຳມະຊຳດນນັ້ື ແຫ່ ຼງທ່ ສີ ຳຄນັ ທ່ ສີ ຸດຄປໂິ ຕຣລຽມຊ່ ງຶ ປະກອບດວື້ ຍທຳດອຳລກຳນ ຫຼຳຍຊະນດິ ປນກນັ ຢ່ ູ ປະໂຫຍດທຳງກຳນແພດຈະເປັນພວກທ່ ມີ ຂີ ະໜຳດຂອງໂມເລກຸນຕງັື້ ແຕ່ 26 - 28 ເອນີ້ື ວ່ ຳ vaseline ຈອຸ ຳລກລິ (alkyl group ) ຄຈຂຸ ອງອະຕອມຮໂີ ດຣແຊນ ທ່ ມີ ກີ ຳນສູຍເສຍໄປ 1 ອະຕອມຂອງທຳດປະ ສມອລັ ກຳນ ດ່ ງັ ນນັ້ື ສູດຂອງຈຸ ອລັ ກລິ ຄ CnH2n+1 ກຳນຮຽກຊ່ ຈອຸ ລັ ກລີ ຈະເອນີື້ ໂດຍກຳນຕດັ ຄຳ - aneທຳ້ື ຍຊ່ ຂອງທຳດອຳລກຳນແລວ້ື ເຕມີ - yl ເຂຳ້ື ໄປແທນກຳນເອນີື້ ຊ່ ສະແດງໄວດ້ື ່ ງັ ນ:ີື້ ຊ່ ສູດ 26 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 Methayl CH3- Ethyl CH3-CH2- Propyl CH3-CH2-CH2- Buthyl CH3-CH2-CH2-CH2- 4.1.1 ຄຸນລກັ ສະນະທຳງຟີຊກິ ຂອງທຳດອຳລກຳນ ຄຸນລກັ ສະນະຟີຊກິ ຂອງທຳດອຳລກຳນ ຂນຶື້ ຢ່ ູກບັ ກຳນຈດັ ລຽງອຳຕອມ ແລະ ຈຳນວນ ກຳກບອນໃນໂມເລ ກຸນ ເຊ່ ນັ ທ່ ອີ ຸນຫະພູມ 25 0C , 1atm ຈະເຫນັ ວ່ ຳທຳດອຳລກຳນທ່ ມີ ຈີ ຳນວນກຳກບອນ 1 - 4 ອຳຕອມມພີ ຳວະ ເປັນກ໊ຳສ ຈຳນວນກຳກບອນ 5 - 19 ອຳຕອມພຳວະເປັນທຳດແຫວຼ ແລະ ຈຳນວນກຳກບອນ 20 ອຳຕອມຂນຶ້ື ໄປມີ ພຳວະເປັນທຳດແຂງ ຕຳຕຳລຳງທ່ ີ 1 ຈດຸ ຫອຼ ມແຫຼວ ແລະ ຈດຸ ຟດຂອງ n-Alkane ສູດ ຊ່ ຫຈດຸ ຫອຼ ມແຫຼວ (0C) ຈດຸ ຟດ CH4 Methane -183 -162 CH3CH3 Ethane -172 -89 CH3CH2-CH3 Propane -187 -42 CH3CH2-CH2CH3 n- butane -135 -0.3 CH3(CH2)3CH3 n- pentane -130 36 CH3(CH2)4CH3 n-hexane -94 69 CH3(CH2)5CH3 n-heptane -91 98 CH3(CH2)6CH3 n-octane -57 126 1. ຈດຸ ຟດ (boiling point) ແລະຈດຸ ຫຼອມແຫຼວ (Melting point) ຈະເຫນັ ໄດວື້ ່ ຳຈຳນວນກຳກບອນທ່ ີ ເພ່ ມີ ຂນຶ້ື ຄ່ ຳຂອງຈດຸ ຟດຂອງອຳຕອມຈະເພ່ ມີ ຂນຶ້ື ຖຳື້ ປຽບທຽບຄ່ ຳຈດຸ ຟດ ແລະ ຈດຸ ຫຼອມແຫຼວຂອງທຳດອຳລກຳນ ຊະນດິ ແບບເສນັ້ື (straight chain) ແລະ ແບບຂະແໜງຂຳື້ ງ( branch chain) ໂດຍມຈີ ຳນວນກຳກບອນເທ່ ຳ ກນັ ຈະເຫນັ ໄດວ້ື ່ ຳອຳລກຳນທ່ ມີ ຂີ ະແໜງຂຳ້ື ງຈະມຄີ ່ ຳຈດຸ ຟດ ແລະ ຈດຸ ຫອຼ ມແຫຼວຕ່ ຳກວ່ ຳໂມເລກຸນທ່ ເີ ປັນເສນັື້ ຊ່ . 2. ຄວຳມໜຳແໜນື້ (Density) ຄວຳມໜຳແໜນ້ື ຂອງໂມເລກຸນເສນັື້ ຊ່ ຈະເພ່ ມີ ຂນຶື້ ຕຳມຄວຳມຍຳວຂອງ ຈຳນວນກຳກບອນ ໃນພວກໂມເລກຸນແບບຂະແໜງຂຳ້ື ງຈະມຄີ ວຳມໜຳແໜນ້ື ຕ່ ຳກວ່ ຳ ພວກທ່ ເີ ປັນເສນັື້ ຊ່ ຖຳື້ ທຽບ ຈຳນວນກຳກບອນອຳຕອມທ່ ເີ ທ່ ຳກນັ 3. ຄວຳມໜດ (Viacosity) ຄວຳມໜດຈະເພ່ ມີ ຂນຶ້ື ເມ່ ອຈຳນວນກຳກບອນເພ່ ມີ ຂນຶື້ 4. ກຳນລະລຳຍ (Solubility ) ທຳດອຳລກຳນເກອບຈະບ່ ລະລຳຍໃນນຳື້ ເລຍີ ເນ່ ອງຈຳກມແີ ຮງດງຶ ດູດ ລະຫວ່ ຳງໂມເລກຸນນອື້ ຍສຸດ ແລະ ລະລຳຍໃນຕວທຳລະລຳຍທ່ ມີ ຄີ ຸນລກັ ສະນະທ່ ຄີ ກນັ ທຳດອຳລກຳນທ່ ໃີ ຊເື້ ປັນ ເຊອ້ື ໄຟສ່ ວນໃຫຍ່ ມຳຈຳກກຳນກ່ ນັ ປິໂຕຣລຽມ ຊ່ ງຶ ສຳມຳດແຍກໄດື້ ເປັນຜະລດິ ຕະພນັ ຕ່ ຳງ ໆ ຕຳມຊ່ ວງຂອງຈດຸ ຟດ ໄດດ້ື ່ ງັ ນີ້ື ຕຳຕຳລຳງທີ 2 ຜະລດິ ຕະພນັ ຕ່ ຳງໆທ່ ໄີ ດຈື້ ຳກກຳນກ່ ນັ ປີໂຕຣລຽມ ອຳລກຳນ ທຳດທ່ ກີ ່ ນັ ໄດື້ ຊ່ ວງຂອງຈດຸ ຟດ ປະໂຫຍດ CH4 natural gas -1600 – o0 ໃຊເ້ື ປັນເຊອ້ື ໄຟ C2H6 C3H8 C4H10 C5H12 pertroleum ether 350 – 7o0 ໃຊເື້ ປັນຕວທຳລະລຳຍ C6H14 ແລະ ໄຂມນັ C7H16 gasoline (ນຳື້ ມນັ ແອດັ ຊງັ ) 70 – 15o0 ໃຊໃ້ື ນເຄ່ ອງຍນ ແລະ ໃຊື້ C8H18 ເປັນຕວທຳລະລຳຍ 27 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 C9H20 kerosene (ນຳ້ື ມນັ ກຳສ) 1500 – 25o0 ໃຊເື້ ປັນເຊອ້ື ໄຟ C14H30 lubricating oil 2500 ຂນຶ້ື ໄປ ໃຊເື້ ປັນນຳ້ື ມນັ ຫ່ ຼລ່ ນ C15H32 C20H42 ສູງກວ່ ຳ C20H42 vaseline, paraffin ສ່ ວນທ່ ຕີ ດິ ຢ່ ູກບັ ເຄ່ ອງກ່ ນັ ໃຊເ້ື ຮດັ ຢຳ ແລະ ທຽນໄຂ tar residue 4.1.2 ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຂອງທຳດອຳລກຳນ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຂອງທຳດອຳລກຳນສ່ ວນໃຫຍ່ ຈະເປັນປະຕກິ ລິ ຍິ ຳທ່ ຕີ ອື້ ງໃຊຄ້ື ວຳມຮຸ ນແຮງເນ່ ອງຈຳກພນັ ທະ ລະຫວ່ ຳງ C – C ແລະ C – H ເປັນແບບພນັ ທະຊກິ ມຳ (  bond) ຊ່ ງຶ ແບ່ ງອອກໄດດື້ ່ ງັ ນີື້ 1. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳໄພໂຣໄລຊສິ (Pyrolysis ຫຼ Cracking) ເປັນປະຕກິ ລິ ຍິ ຳທ່ ໃີ ຊຄື້ ວຳມຮອື້ ນໂດຍປຳສະ ຈຳກອກຊແີ ຊນຈະເຮດັ ໃຫໂື້ ມເລກຸນຂະໜຳດໃຫຍ່ ແຕກອອກເປັນໂມເລກຸນຂະໜຳດນອື້ ຍ 2. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳສນັ ດຳບ (Combustion) ທຳດປະສມອຳລກຳນຈະເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳ ກບັ ອກຊແີ ຊນໄດດ້ື ີ ອກຊດິ ກຳກບອນ ແລະນຳ້ື ທ່ ສີ ຳຄນັ ທ່ ສີ ຸດຄຈະໄດພື້ ະລງັ ງຳນອອກມຳ. CH4 + 2O2  CO2 + 2H2O   210Kcal/ mole (   - ຄປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຄຳຍຄວຳມຮອ້ື ນ) ສມຜນທ່ ວໄປຄ CnH2n+2 + 3n  1O2  nCO2 + (n + 1) H2O 2 3. ປະຕກິ ຣິ ຢິ ຳໄຮໂດຣຈເິ ນຊນັ (Hydrogenation) ເປັນປະຕກິ ລິ ຍິ ຳແທນບ່ ອນຈຮຸ ໂີ ດຣແຊນໃນທຳດ ອຳລກຳນດວ້ື ຍທຳດຮຳໂລເຈນໄດແື້ ກ່ Cl2 ແລະ Br2 ສ່ ວນ I2 ຈະບ່ ວ່ ອງໄວໃນປະຕກິ ລິ ຍິ ຳ ແລະ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຈະ ເກດີ ໄດຕ້ື ອື້ ງມແີ ສງ ຫຼ ຄວຳມຮອ້ື ນເຂຳ້ື ຊ່ ວຍ 4. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳໄອໂຊເມຣີ ໄ໌ ຣເຊຊນັ (isomerrization) ເປັນປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກຳນປ່ ຽນໄອໂຊເມຣີ ຈ໌ ຳກໂມເລ ກຸນທ່ ເີ ປັນເສນັ້ື ຊ່ ເປັນໂມເລກຸນແບບຂະແໜງຂຳ້ື ງ ໂດຍກຳນໃຫຄື້ ວຳມຮອ້ື ນທ່ ອີ ຸນຫະພູມເທ່ ຳກບັ 300 0 C ແລະມີ AlCl3 ເປັນຕວັ ເລ່ ງັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳນມີື້ ປີ ະໂຫຍດໃນກຳນປ່ ຽນ n- butane ໃຫເ້ື ປັນໂມເລກຸນແບບຂະແໜງຂຳ້ື ງເພ່ ອໃຫນ້ື ຳ້ື ມນັ ເຊອື້ ໄຟມຄີ ່ ຳອອກເທນສູງຂນຶື້ 4.2 ທຳດອຳລແກນ ທຳດອຳລແກນ ເປັນທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນຊະນດິ ທ່ ບີ ່ ອ່ ມິ ຕວັ ມລີ ກັ ສະນະໂຄງສຳື້ ງອຳຕອມຂອງ 28 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ກຳກບອນຈບັ ເປັນແບບພນັ ທະຄ່ ູ (C = C) ມສີ ູດໂຄງສຳ້ື ງໂມເລກຸນທ່ ວໄປຄ C2H2n ກຳນດໃຫ ື້ n = ຈຳນວນ ກຳກບອນຕງັື້ ແຕ່ 2,3, 4 ,……….,n ທຳດອຳລແກນຕວທຳອດິ ຄ ເອຕແີ ລນ (ethylene) ມສີ ູດໂມເລກຸນເປັນ C2H4 (CH2=CH2) ຊ່ ງຶ ເປັນທຳດທ່ ໃີ ຊຫ້ື ຳຼ ຍທ່ ສີ ຸດໃນອຸດສຳຫະກຳເພ່ ອກຳນສງັ ເຄຳະທຳດໂປຣລເິ ມຣີ ໃ໌ ນທຳງ ກຳນແພດເຄຍີ ໃຊເ້ື ອຕແີ ລນເປັນຢຳສະຫບຼ . ຖຳ້ື n = 2 ຈະມສີ ູດໂມເລກຸນເປັນ C2H4 ethylene ຖຳ້ື n = 3 ຈະມສີ ູດໂມເລກຸນເປັນ C3H6 propene ຖຳ້ື n = 4 ຈະມສີ ູດໂມເລກຸນເປັນ C4H8 butene ຄຸນລກັ ສະນະທຳງຟີຊກິ ຂອງທຳດອຳລແກນຄຳື້ ຍຄກບັ ສຳນອນັ ເຄນອຳລກຳນຄບ່ ລະລຳຍນຳື້ ແຕ່ ຈະລະລຳຍ ໃນທຳດລະລຳຍ ທ່ ມີ ຄີ ຸນລກັ ສະນະທ່ ຄີ ກນັ ເຊ່ ນັ ຄໂຼ ຣຟອມຣ໌ ຫຼ ແບງັ ແຊນ 4.2.1 ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຂອງທຳດອຳລແກນ 1. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳແບບເພ່ ມີ ເຂຳ້ື (Addition) ທຳດອຳລແກນເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ທຳດຮໂີ ດຣແຊນເຮໄຣດ໌ (HCl,HBr ແລະ HI) ຫຼ ທຳດຮຳໂລແຊນໄດແື້ ກ່ Cl2 , Br2 ແລະ F2 ຊ່ ງຶ ຈະວ່ ອງໄວໃນປະຕກິ ລິ ຍິ ຳສ່ ວນ I2 ບ່ ວ່ ອງໄວໃນປະຕກິ ລິ ຍິ ຳ ຊ່ ງຶ ທຳດເຫ່ ຳຼ ນຈີ້ື ະເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຊ່ ຕຳແໜ່ ງພນັ ທະຄ່ ຂູ ອງອຳລແກນ CH2=CH2 + Br2  Br-CH2-CH2-Br 1,2 Dibromoethane Ethylene CH2=CH2 + HCl  CH3-CH2-Cl Ethyl chloride 2. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳໂປຣລເິ ມຣີ ໄ໌ ຣຊນັ (Polymerization) ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳທ່ ໂີ ມເລກຸນຂະໜຳດນອ້ື ຍທ່ ເີ ອນີື້ ວ່ ຳ ໂມໂນເມຣີ ໌ (monomer) ຫຼຳຍ ໆ ໂມເລກຸນມຳລວມກນັ ເປັນໂມເລກຸນ ຂະໜຳດໃຫຍ່ ເຊ່ ນັ ພລຳສຕກິ ແລະ ຍຳງ ສງັ ເຄຳະ n CH2=CH2 ROOR /heat  -[-CH2-CH2-] n- Ethylene Polyethylene n CH2=CH –Cl ROOR /heat -[-CH2-CH2-Cl-] n- Vinyl chloride Polyvinyl chloride 3. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳອກເດຊນັ (Oxidation) ທຳດປະສມອຳລແກນສຳມຳດຖກ ອອກຊໄິ ດຊ໌ ດວື້ ຍຕວັ ອອກຊິ ໄດຊ໌ ເຊ່ ນັ ທຳດກຳລອີ ອມແປງມງັ ກຳນດັ (KMnO2) ຜະລດິ ຕະພນັ ທ່ ໄີ ດຂ້ື ນຶື້ ກບັ ພຳວະຂອງປະຕກິ ລິ ຍິ ຳດ່ ງັ ນGີື້ 1. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຳກບັ KMnO4 ທ່ ເີ ຈອຈຳງ ແລະໃນທຳດລະລຳຍທ່ ເີ ປັນກຳງຈະຖກອອກຊໄິ ດຊ໌ ເປັນທຳດໄກລຄອ (glycol) 2. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ KMnO4 ທ່ ເີ ຂມັື້ ຂຸ ນື້ ແລະ ຮອື້ ນໃນທຳດລະລຳຍທ່ ເີ ປັນກຳງທຳດອຳລແກນ ຈະຖກອອກຊໄິ ດຊເ໌ ປັນທຳດເຊຕອນ (ketone) ແລະ ອຳຊດິ ກຳກໂບຊລິ ກິ (carboxylic acid ) 29 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 4.3 ທຳດອຳລກນີ (Alkyne) ທຳດອຳລກນີ ເປັນທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳບບອນຊະນດິ ທ່ ບີ ່ ອ່ ມິ ຕວ ຊ່ ງຶ ມລີ ກັ ສະນະເຊ່ ນັ ດຽວກບັ ທຳດອຳລ ແກນ, ລກັ ສະນະໂຄງສຳ້ື ງອຳຕອມຂອງກຳກບອນຈບັ ເປັນແບບພນັ ທະສຳມ ( C  C ) ມສີ ູດໂຄງສຳ້ື ງໂມເລກຸນທ່ ວ, ໄປຄ CnH2n+2 ໂດຍທ່ ີ n= 2,3,4 …………n ທຳດອຳລແກນຕວທຳອດິ ໄດແື້ ກ່ ອຳເຊຕລີ ນີ (acetylene) ຊ່ ງຶ ມສີ ູດໂມເລກຸນເປັນ C2H2 ( HC  CH ) ຖຳື້ n=2 ສູດໂມເລກຸນເປັນ C2H2 Acetylene n=3 ສູດໂມເລກຸນເປັນ C3H4 Propyne n=4 ສູດໂມເລກຸນເປັນ C4H6 Butyne ທຳດອຳລແກນເປັນທຳດປະສມຊະນດິ ບ່ ມຂີ ວື້ ຈ່ ງຶ ມຄີ ຸນລກັ ສະນະຟີຊກິ ທ່ ີຄກບັ ທຳດອຳລແກນ ແລະ ອຳລກນີ ຊ່ ງຶ ບ່ ລະລຳຍນຳ້ື ແຕ່ ຈະລະລຳຍໃນຕວເຮດັ ລະລຳຍອງຄະທຳດຊະນດິ ບ່ ມີຂວື້ ໂມເລກຸນຂອງທຳດທ່ ີ ຈຳນວນກຳກບອນນອ້ື ຍຈະຢ່ ູໃນສະຖຳນະກຳສ ໃນຈຳນວນກຳກບອນທ່ ເີ ທ່ ຳກນັ ທຳດອຳລກີນຈະມຈີ ດຸ ເດອດສູງ ກວ່ ຳທຳດປະສມອຳລແກນ .4.3.1 ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຂອງທຳດອຳລກນີ 1. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຳສະແດງຄວຳມເປັນອຳຊດິ ຂອງ theminal alkyne R  C  C  H  Acetyleric hydrogen (therminal hydrogen) Acetyleric hydrogen ຈະສະແດງຄວຳມເປັນອຳຊດິ ຫຼຳຍກວ່ ຳທຳດອຳລແກນ ແລະ ອຳລກນີ ດ່ ງັ ນນັ້ື ຈ່ ງຶ ມປີ ະໂຫຍດໃນກຳນບອກຄວຳມແຕກຕ່ ຳງຊະນດິ ຂອງທຳດອຳລກນີ ວ່ ຳເປັນ theminal alkyne ຫຼ ບ່ . 2. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ໂລຫະໜກັ ທຳດອຳລກນີ ສຳມຳດເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ໂລຫະໜກັ ໄດ້ື 3. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳອກຊເີ ດຊນັ ເມ່ ອທຳດອຳລກນີ ຖກອອກຊໄີ ດຊດ໌ ວ້ື ຍ KMnO4 ຢ່ ູທ່ ອີ ຸນຫະພູມສູງ ຈະໄດທ້ື ຳດປະສມອຳຊດິ ກຳກໂບຊລີ ກິ 30 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ຜະລດິ ຕະພນັ ທ່ ເີ ກດິ ຂນ້ື ລະຫວ່ ຳງປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຂອງທຳດອຳລກນີ ແລະ ອຳລແກນຈະແຕກຕ່ ຳງກນັ ເນ່ ອງ ຈຳກປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຂອງທຳດອຳລແກນຈະໄດຜື້ ະລດິ ຕະພນັ ເປັນທຳດປະສມອນັ ດໄີ ຮດ໌ ຫຼ ເຊຕອນ ແຕ່ ທຳດອຳລກີ ນຈະໄດຜ້ື ະລດິ ຕະພນັ ເປັນທຳດປະສມກຳກໂບຊລິ ກິ 4.ປະຕິກິລິຍຳໄຮເດຣຊັນ (Hydration) ທຳດອຳລກີນເຮັດປະຕິກິຣິຢຳກັບນຳ້ື ໂດຍມີອຳຊິດ H2SO4 ກບັ HgSO4 ເປັນຄະຕະລສິ ຕ໌ ຈະໄດທື້ ຳດປະສມອນັ ດໄີ ຮຕ໌ ຫຼ ເຊຕອນຂນຶື້ ຢ່ ູກບັ ຊະນດິ ຂອງອຳລກນີ 5. ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳແບບເພ່ ມີ ເຂຳື້ (Addition) ສຳມຳດແບ່ ງຕຳມປະເພດຂອງທຳດຕ່ ຳງ ໆ ທ່ ເີ ຂຳື້ ເຮັດ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ທຳດອຳລກນີ ດ່ ງັ ນີ້ື 1. ທຳດອຳລກນີ ເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ທຳດຮໂີ ດຣແຊນເຮໄຣດ໌ (HCl, HBr ແລະ HI) 2. ທຳດອຳລກນີ ເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ທຳດຮຳໂລເຈນໄດແ້ື ກ່ Cl2, Br2 ແລະ F2 ຊ່ ງຶ ຈະວ່ ອງໄວໃນ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຳ ສ່ ວນ I2 ບ່ ວ່ ອງໄວໃນປະຕກິ ລິ ຍິ ຳ ຊ່ ງຶ ທຳດເຫ່ ຼຳນຈີື້ ະເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຊ່ ຕຳແໜ່ ງພນັ ທະສຳມຂອງທຳດ ອຳລກນີ 31 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 V. ທຳດປະສມອງຄະທຳດທ່ ມີ ອີ ກຊແີ ຊນເປັນອງປະກອບ ທຳດປະສມອງຄະທຳດນອກຈຳກປະກອບດວື້ ຍ ທຳດກຳກບອນ ແລະ ຮໂີ ດຣແຊນເປັນອງປະກອບແລວ້ື ຍງັ ມອີ ກຊແີ ຊນເປັນອງປະກອບອກີ ທຳດປະສມອງຄະທຳດນອກຈຳກປະກອບສຳມຳດຈດັ ແບ່ ງອອກເປັນຊະນດິ ຕ່ ຳງ ໆ ດ່ ງັ ນີື້ ຕຳຕຳລຳງທີ 3 ທຳດອງຄະທຳດທ່ ມີ ອີ ກຊແີ ຊນເປັນອງປະກອບ ຊ່ ສູດ ຄຳລງທຳ້ື ຍ ຕວຢ່ ຳງ ຊ່ Alcohol R-O-R -ol CH3-OH Methanol Ether R-O-R’ -oxy CH3-O-CH2-CH3 Methyoxyethanne Aldehyde R-CHO -al CH3-CH2-CHO Propsnal Keton R-CO-R -one CH3-CO-CH2-CH3 Butanone Acid R-COOH -oic acid CH3-CH2-COOH Propaanic acid ester R-COOR’ -yl-oate CH3-CH2-COO-CH3 methylpropanoate R, R’ ແທນຈຸ alkyl ອຳດຄ່ ຳຍຄ ຫຼ ຕ່ ຳງກນັ ຈະມສີ ູດໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນທ່ ວໄປຄ -C2H2n+1 5.1 ທຳດປະສມແອລກຮທ່ ສີ ຳຄນັ ທຳດປະສມແອລກຮອລແ໌ ມ່ ນທຳດທ່ ມີ ຈີ ຟຸ ັງຊນັ ຂອງຮດີ ດກຊດິ ຕ່ ກບັ ຈອຸ ຳລກລິ ຫຼ ວງແຫວນອະໂຣມຳ ຕກິ (aromatic ring, Ar ) ຊ່ ງຶ ມສີ ູດທ່ ວໄປຄ ROH ທຳດປະສມແອລກຮອລທ໌ ່ ມີ ຄີ ຸນລກັ ສະນະທຳງຟີຊກິ ແລະ ເຄມຕີ ່ ຳງກນັ ຊ່ ງຶ ຂນຶື້ ຢ່ ູກບັ ກຳນຈດັ ລຽງອຳຕອມໃນໂມເລກຸນ ກຳນແບ່ ງປະເພດຂອງແອລກຮອລແ໌ ບ່ ງຕຳມຈຮຸ ດີ ດກຊດິ ທ່ ຕີ ່ ຢ່ ູກບັ ອຳຕອມກຳກບອນ ຊ່ ງຶ ມໂີ ຄງສຳ້ື ງແບ່ ງເປັນ 3 ຊະນດິ ຄ: ຕຳຕຳລຳງທີ 4 ໂຄງສຳ້ື ງ ແລະ ຊ່ ສຳມນັ ຂອງທຳດປະສມແອລກຮອລບ໌ ຳງຊະນດິ 32 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 5.1.1 ຄຸນລກັ ສະນະທຳງຟີຊກິ ຂອງທຳດປະສມແອລກຮອລ໌ 1. ຈຳນວນຂອງກຳກບອນມຜີ ນຕ່ ກຳນລະລຳຍນຳ້ື ຄ ແອລກຮອລທ໌ ່ ມີ ຈີ ຳນວນກຳກບອນແຕ່ 1-3 ອຳຕອມ ສຳມຳດລະລຳຍນຳ້ື ໄດດ້ື ີ ແລະ ເມ່ ອຈຳນວນກຳກບອນເພ່ ມີ ຂນຶື້ ກຳນລະລຳຍເລ່ ມີ ຫຸຼດລງ. ເນ່ ອງຈຳກກຳກບອນທ່ ີ ເພ່ ມີ ຂນຶື້ ມຜີ ນເຮດັ ໃຫຈ້ື ຮຸ ດີ ດກຊດິ ປກປິດໄປເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ພນັ ທະຮໂີ ດຣແຊນບ່ ໄດດ້ື .ີ 2. ຈຳນວນກຳກບອນທ່ ເີ ພ່ ມີ ຂນຶື້ ຈະມຈີ ດຸ ຟດສູງຂນຶື້ ຕຳມລຳດບັ 3. ທຳດປະສມແອລກຮອລສ໌ ຳມຳດຖກອອກຊໄີ ດຊໄ໌ ດທື້ ຳດປະສມອລັ ດໄີ ຮດ໌ ຫຼ ເຊຕອນຊ່ ງຶ ຂນຶ້ື ກບັ ຊະ ນດິ ຂອງທຳດປະສມແອລກຮ 4. ຖຳ້ື ປຽບທຽບລກັ ສະນະໂຄງສຳື້ ງຂອງທຳດປະສມຂອງທຳດປະສມແອລກຮອລ໌ ພບວ່ ຳລກັ ສະນະໂຄງ ສຳ້ື ງແບບຂະແໜງຂຳ້ື ງ. ມຈີ ດຸ ຟດຕ່ ຳກວ່ ຳລກັ ສະນະໂຄງສຳື້ ງແບບເສນັ້ື ຊ່ ຕຳຕຳລຳງທີ 5 ຈດຸ ຟດຂອງທຳດປະສມແອລກຮອລບ໌ ຳງຊະນດິ 5.1.2 ທຳດປະສມແອລກຮອລທ໌ ່ ສີ ຳຄນັ 1. ເມຕຳໂນລ (methanol, CH3OH) ໄດຈື້ ຳກກຳນກ່ ນັ ໄມທ້ື ່ ອີ ຸນຫະພູມ 250 0C ໃນທ່ ສີ ູນຍຳກຳດ ທຳດເມຕຳໂນລຕຽມໄດຈ້ື ຳກປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກຳນທງັ ລວມຕວຂອງຮໂີ ດຣແຊນ ກບັ ທຳດດອີ ກຊດິ ກຳກບອນທ່ ອີ ຸນຫະ ພູມ ແລະ ຄວຳມດນັ ສູງ , ມຕຳໂນລເປັນທຳດພດິ ເມ່ ອເຂຳ້ື ໄປໃນຮ່ ຳງກຳຍຈະຖກອອກຊໄິ ດຊເ໌ ປັນອຳຊດິ ຟອຣມ໌ ກິ (formic acid ) ແລະ ຟອຣມ໌ ຳລດໄີ ຮດ໌ (formaldehyde) 2.ເອຕຳໂນລ (ethanol, C2H5OH) ສຳມຳດຕຽມຈຳກກຳນໝກັ ຂອງນຳ້ື ຕຳນ ຫຼ ແປງື້ ຂະບວນກຳນ ໝກັ ນຈີື້ ະໄດທ້ື ຳດເອຕຳໂນລປະມຳນບ່ ເກນີ 12 - 15 % ຖຳື້ ຕອ້ື ງກຳນຕຽມແອລກຮອລໃ໌ ຫມ້ື ເີ ປີເຊນັ ສູງຂນຶ້ື ຈະຕອື້ ງ ນຳທຳດລະລຳຍທ່ ໝີ ກັ ໄດໄື້ ປກ່ ນັ ອກີ ເທ່ ອ. ທຳດເອຕຳໂນລໃຊຫ້ື ຼຳຍໃນກຳນປະສມເຄ່ ອງດ່ ມ ແລະ ບຳງເທ່ ອໃຊເື້ ປັນ ຕວເຮດັ ລະລຳຍໃນນຳື້ ຫອມ, ອຸດສຳຫະກຳສີ ແລະ ຂຳື້ ເຊອື້ ພະຍຳດ (ໃຊແື້ ອລກຮອລເ໌ ຂມັ້ື ຂຸນື້ 70%) 3. ກເຼີ ຊຣອລ (Glycerol) ຈດັ ເປັນໂພລໄີ ຮດຣກິ ແອລກຮອລ໌ ( polyhydric alcohol) ຊ່ ງຶ ມຈີ ຸ -OH ຢ່ ູ 3 ຈຸ C3H8O3 ເປັນອງປະກອບຂອງໄຂມນັ ໃຊເ້ື ປັນສ່ ວນປະກອບຂອງເຄ່ ອງສຳອຳງ, ໃຊໃື້ ນອຸດສຳຫະກຳ ອຳຫຳນ ແລະ ອຸດສຳຫະກຳຢຳສູບເພຳະມຄີ ຸນສມບດັ ໃນກຳນດູດຄວຳມຊ່ ຸມໃນອຳກຳດຊ່ ງຶ ຈະຊ່ ວຍຖຮກັ ສຳໃບຢຳສູບ ໃຫຊື້ ່ ຸມຊນຢ່ ູສະເໝີ 5.2 ທຳດປະສມເອແຕ ທຳດປະສມເອແຕໄດແື້ ກ່ ທຳດປະສມທ່ ມີ ໂີ ມເລກຸນຂອງອກຊແີ ຊນຕ່ ຢ່ ູກບັ ທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນ 2 ຈຸ ມສີ ູດທ່ ວັ ໄປ R –O-R’ ຫຼ R –O-Ar ຫຼ Ar – O –Ar (R, R’ = ທຳດຮໂີ ດຣກຳກບອນ ແລະ Ar = ທຳດອະໂຣມຳຕກິ ) ຊ່ ງຶ ສຳມຳດຕຽມໄດຈື້ ຳກປະຕກິ ລິ ຍິ ຳລະຫວ່ ຳງທຳດ alkoxide ແລະ ທຳດອຳລດເີ ຮໄລດ໌ 33 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 5.2.1 ຄຸນລກັ ສະນະຂອງທຳດປະສມເອແຕ 1. ຈດຸ ເດອດຈະເພ່ ມີ ຂນຶ້ື ເມ່ ອນຳ້ື ໜກັ ໂມເລກຸນຂອງທຳດປະສມເພ່ ມີ ຂນຶ້ື Methyloxymethane (CH3-O-CH3) MW = 30 ຈດຸ ຟດ -230 C Methyloxyethane (CH3-O-CH2-CH3) MW = 60 ຈດຸ ຟດ 10.80 C Ethyloxyethane (CH3-CH2-O-CH2-CH3) MW = 74 ຈດຸ ຟດ 34.510 C ທຳດປະສມເອແຕເຊ່ ນັ methyloxymethane ແລະ methyloxyethane ຈະເປັນກ໊ຳສທ່ ີອຸນຫະ ພູມຫອ້ື ງ ສ່ ວນ methyloxyethane ຈະເປັນທຳດແຫຼວໃສບ່ ມສີ .ີ ໃນສະໄໝກ່ ອນເຮຳໃຊື້ Methyloxymethane (dimrthylether ) ເປັນທຳດໃຫຄ້ື ວຳມເຢັນສຳລບັ ຕູເື້ ຢັນ 2. ກຳນຕດິ ໄຟ ທຳດປະສມເອແຕຕດິ ໄຟໄດດ້ື ກີ ວ່ ຳທຳດປະສມແອລກຮອລ໌ ຈະເຫນັ ໄດວື້ ່ ຳຈຳນວນກຳກ ບອນເພ່ ມີ ຂນຶ້ື ກຳນລະເຫຍີ ແລະ ກຳນຕດິ ໄຟຈະຊຳື້ ລງ 3. ທຳດປະສມເອແຕໃຊເື້ ປັນຕວເຮດັ ລະລຳຍອງຄະທຳດ, ທຳດປະສມຊະນດິ ດເີ ອຕລີ ເອແຕສຳມຳດລະ ລຳຍໄຂມນັ ໄດງ້ື ່ຳຍ ຈ່ ງຶ ມປີ ະໂຫຍດໃນກຳນສະກດັ ໄຂມນັ ອອກຈຳກສ່ ວນປະສມອ່ ນໆ ເອນີ້ື ວ່ ຳກຳນສະກດັ ດວ້ື ຍເອ ແຕ (ether extract) ແຕ່ ເນ່ ອງຈຳກດເີ ອຕລີ ເອແຕຕດິ ໄຟຟດງື້ ່ຳຍຈ່ ງຶ ບ່ ເໝຳະສມທ່ ຈີ ະນຳມຳໃຊໃ້ື ນປະລມິ ຳນຈຳ ນວນຫຼຳຍ. 5.3 ທຳດປະສມອລັ ດໄີ ຮດ໌ ແລະ ເຊຕອນ ອລັ ດໄີ ຮດ໌ (aldehyde) ແລະ ເຊຕອນ (keton) ແມ່ ນທຳດທ່ ມີ ຈີ ກຸ ຳກໂບນລິ ( >C=O)ໂດຍມີ R ຫຼ Ar ຕ່ ຢ່ ູຈ່ ງຶ ເອນີ້ື ທຳດທງັ ສອງນວີື້ ່ ຳ ທຳດປະສມກຳກໂບນລິ (carbonyl compound) ແລະ ທຳດທງັ ສອງມສີ ູດ ທ່ ວໄປດ່ ງັ ນີື້ ສູດທຳດປະສມອລັ ດີໄຮດ໌ ແລະ ເຊຕອນໄດມື້ ຳຈຳກກຳນອອກຊໄິ ດຊຂ໌ ອງທຳດປະສມ ແອລກຮອລ໌ ຊະນດິ primary alcohol ແລະ secondary alcohol 34 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 5.3.1. ຄຸນລກັ ສະນະທຳງຟີຊກິ ຂອງທຳດປະສມອລັ ດໄີ ຮດ໌ ແລະ ເຊຕອນ 1. ທຳດປະສມອັລດໄີ ຮດທ໌ ່ ີຢ່ ູໃນຮູບຂອງທຳດປະສມຟອຣມ໌ ຳດໄີ ຮດ໌ (formaldehyde) ແລະອະ ເຊຕອລດີໄຮດ໌ (acetaldehyde) ນນັື້ ຈະເປັນກ໊ຳສທ່ ີອຸນຫະພູມຫອ້ື ງ ແຕ່ ຖຳ້ື ຈຳນວນກຳກບອນຕງັ້ື ແຕ່ 3 ອຳ ຕອມຂນຶື້ ໄປຈະເປັນທຳດແຫຼວ ສ່ ວນຈຳນວນກຳກບອນຕງັື້ ແຕ່ 12 ອຳຕອມ ຂນຶື້ ໄປຈະເປັນທຳດແຂງ ຖຳື້ ປຽບທຽບ ຈດຸ ຟດຂອງທຳດປະສມອລັ ດໄີ ຮດ໌ ແລະ ທຳດປະສມແອລກຮອລທ໌ ່ ີມຈີ ຳນວນກຳກບອນເທ່ ຳກນັ ພບວ່ ຳທຳດ ປະສມແອລກຮຈະມຈີ ດຸ ຟດສູງກວ່ ຳເພຳະວ່ ຳພນັ ທະຮໂີ ດຣແຊນລະຫວ່ ຳງໂມເລກຸນຂອງທຳດປະສມແອລກຮອລ໌ ແຂງແຮງກວ່ ຳທຳດປະສມອລັ ດໄີ ຮດ໌ 2. ທຳດປະສມອລັ ດໄີ ຮດປ໌ ະເພດອະລຟິ ຳຕກິ ທ່ ມີ ໂີ ມເລກຸນນອ້ື ຍໆ ຈະມກີ ່ ນິ ຂ່ ວິ , ແຕ່ ພວກທ່ ມີ ໂີ ມເລກຸນ ຂອງຈຳນວນກຳກບອນຕງັື້ ແຕ່ 8 - 12 ຈະມກີ ນິ ຫອມຄຳ້ື ຍຄດອກໄມ ້ື ຈ່ ງຶ ນຍິ ມນຳໄປເຮດັ ນຳ້ື ຫອມ 3. ທຳດປະສມອລັ ດໄີ ຮດທ໌ ່ ໂີ ມເລກຸນຂະໜຳດນອື້ ຍ ເຊ່ ນັ ຟອຣມ໌ ຳດໄີ ຮດ໌ ແລະອະເຊຕອນດໄີ ຮດ໌ ຈະລະ ລຳຍນຳ້ື ໄດດື້ ,ີ ແຕ່ ຖຳື້ ຂະໜຳດຂອງໂມເລກຸນເພ່ ມີ ຂນຶື້ ກຳນລະລຳຍນຳື້ ຈະຍຳກ 4. ທຳດປະສມເຊຕອນທຸກຕວເປັນທຳດແຫຼວທ່ ອີ ຸນຫະພູມຫອ້ື ງ 5. ທຳດປະສມເຊຕອນສ່ ວນຫຳຼ ຍໃຊເື້ ປັນຕວເຮດັ ລະລຳຍທຳດອງຄະທຳດໄດທື້ ຸກຊະນດິ ແລະ ລວມກບັ ນຳື້ ໄດໃ້ື ນທຸກອດັ ຕຳສ່ ວນ. ດ່ ງັ ນນັ້ື ຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫທ້ື ຳດອຳເຊຕອນເປັນຕວເຮດັ ລະລຳຍທ່ ມີ ປີ ະໂຫຍດຫຼຳຍໃນອຸດສຳຫະກຳ 5.3.2 ທຳດປະສມອລັ ດໄີ ຮດ໌ ແລະ ເຊຕອນບຳງຊະນດິ ທຳດປະກອບອລັ ດໄີ ຮດ໌ ແລະ ເຊຕອນທ່ ສີ ຳຄນັ ບຳງຕວມຄີ : 1. ຟອຣມ໌ ຳດໄີ ຮດ໌ (formaldehyde) ເປັນທຳດໂມເລກຸນທ່ ມີ ຂີ ະໜຳດນອື້ ຍທ່ ສີ ຸດ, ບ່ ມສີ ີ ແລະມກີ ່ ນິ ຂ່ ວິ ເມ່ ອຢ່ ູໃນພຳວະກຳສຈ່ ງຶ ເຮດັ ກຳນເຄ່ ອນຍຳ້ື ຍລຳບຳກ. ດ່ ງັ ນນັື້ ມກັ ຕຽມຢ່ ູໃນຮູບຂອງທຳດລະລຳຍທ່ ມີ ຄີ ວຳມ ເຂມັື້ ຂຸ ນື້ 37 - 40 % ຊ່ ງຶ ເອນີື້ ວ່ ຳ: ທຳດຟອຣມ໌ ຳລນິ (formalin) ແລະ ຖກນຳໄປໃຊໃື້ ນກຳນປອ້ື ງກນັ ກຳນເນ່ ຳ ເປ່ ອຍຂອງຊຳກສດັ . 2. ອະເຊຕອລດໄີ ຮດ໌ (acetalde) ເປັນທຳດບ່ ມສີ ,ີ ລະເຫຍີ ໄດງື້ ່ຳຍ ຖຳ້ື ໃຫຄ້ື ວຳມຮອ້ື ນໂດຍມອີ ຳຊດິ ເປັນຕວັ ເລ່ ງັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳ ຈະເກດີ ໂປຣລເິ ມຣີ ໄ໌ ຣຊ໌ ກຳຍເປັນທຳດປຳຣຳອລັ ດໄີ ຮດ໌ (paraldehyde) ຊ່ ງຶ ໃຊເື້ ປັນ ຢຳນອນຫບຼັ 5.4 ທຳດປະສມອຳຊດິ ອງຄະທຳດ ອຳຊດິ ອງຄະທຳກ ຫຼ ອຳຊດິ ກຳກໂບຊລີ ກິ (carboxylic acid )ມສີ ູດທ່ ວໄປຄ R-COOH ໂດຍທ່ ີ R ຄທຳດອຳລຟິ ຳຕກິ ຫຼ ອະໂຣມຳຕກິ ຊ່ ງຶ ມສີ ູດໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນທ່ ວໄປຄ CnH2nO2 ໂດຍ n = 1, 2, 3,……..n ຖຳ້ື ມຈີ ຸ COOH 1 ຈເຸ ກຳະຕດິ ກບັ R group ເອນີ້ື ວ່ ຳ Menocarboxylic acid (Mono acid) ຖຳື້ ມຈີ ຸ COOH 2 ຈເຸ ກຳະຕດິ ກບັ R group ເອນີື້ ວ່ ຳ Dicarboxylic acid (Di acid) ຖຳ້ື ມຈີ ຸ COOH 3 ຈເຸ ກຳະຕດິ ກບັ R group ເອນີ້ື ວ່ ຳ Tricarboxylic acid ( Tri acid) 5.4.1 ຄຸນລກັ ສະນະຟີຊກິ ຂອງທຳດປະສມອຳຊດິ ອງຄະທຳດ 1. ເປັນທຳດແຫວຼ ແລະ ມກີ ່ ນິ ຂວິ ສະເພຳະຕວ ຖຳ້ື ຈຳນວນກຳກບອນມຫີ ຼຳຍກວ່ ຳ 10 ຕວຈະເປັນທຳດ ແຂງມລີ ກັ ສະນະເໝອນຂເີ້ື ຜງິ້ື ແລະ ລະເຫຍີ ຍຳກ 2.ຈດຸ ຟດຈະເພ່ ມີ ຂນຶື້ ປະມຳນ 20 0C ເມ່ ອຈຳນວນກຳກບອນເພ່ ມີ ຂນຶ້ື 1 ອຳຕອມ ເພຳະມຈີ ຸ > C = O ແລະ -OH ຢ່ ູໃນໂມເລກຸນ ຈ່ ງຶ ເຮັດໃຫເື້ ກີດແຮງດຶງດູດລະຫວ່ ຳງໂມເລກຸ ນດວ້ື ຍພັນທະໂປຣຕອນ (protron binding) 3. ຈຳນວນກຳກບອນຍ່ ງິ ເພ່ ມີ ຂນຶ້ື ກຳນລະລຳຍໃນນຳື້ ຈະຍຳກຂນຶື້ ແຕ່ ສຳມຳດລະລຳຍໄດດື້ ໃີ ນທຳດປະສມ ແອລກຮອລ໌ 35 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 5.4.2. ອຳຊດິ ອງຄະທຳດທ່ ສີ ຳຄນັ ແຫ່ ຼງເກດີ ແລະ ປະໂຫຍດ ອຳຊດິ ອງຄະທຳດທ່ ສີ ຳຄນັ ບຳງຊະນດິ ດ່ ງັ ຕຳຕຳລຳງລ່ ຸມນີ້ື ເມ່ ອມດແດງກດັ ຕອດຈະປ່ ອຍທຳດນອີ້ື ອກມຳ ໃຊໃື້ ນຂະບວນກຳນຕຽມເສນັື້ ໃຍ ສູດ ຊ່ ສຳມນັ (ອຳຊດິ ) IUPAC HCOOH ຟອຣມ໌ ກິ ເມຕຳໂນອກິ (methanoic) CH3CH2COOH ໂປຣປີອນກິ ໂປຣປຳໂນອກິ (CH3CH2COO)Ca ໃຊໃ້ື ນອຸດສຳຫະກຳ (propanoic) ເຮດັ ແປງ້ື ເຂຳື້ ໜມ C6H5COOH - ແບງໂຊອກິ ຢຳກນັ ບູດ COOH ອອກຊຳລກິ (benzoic) ອເິ ຣນໄດໂອອກິ ໃນໃບຜກັ ຊະນດິ ໜ່ ງຶ COOH 5.5 ທຳດປະສມແອສແຕ ແອສແຕ (ester )ເປັນທຳດປະສມອະນຸພນັ ຂອງທຳກປະສມກຳກໂບຊລິ ກິ ຄຸນລກັ ສະນະຂອງທຳດປະ ສມແອສແຕທ່ ມີ ໂີ ມເລກຸນຂະໜຳດນອື້ ຍຈະມກີ ່ ນິ ຫອມ, ໃຊຫ້ື ຳຼ ຍໃນອຸດສຳຫະກຳ, ເຄ່ ອງຫອມ ແລະ ເຄ່ ອງສຳອຳງ ອຳຍຂອງທຳດປະສມແອສແຕບ່ ເປັນອນັ ຕະລຳຍຕ່ ຮ່ ຳງກຳຍຍກເວນັ້ື ຈະສູບດມເຂຳ້ື ໄປເປັນຈຳນວນຫຼຳຍ ທຳດປະ ສມແອສແຕເປັນທຳດແຫຼວທ່ ບີ ່ ມສີ ີ ແລະ ລະລຳຍນຳື້ ໄດນື້ ອື້ ຍຈ່ ງຶ ມຄີ ຸນລກັ ສະນະເປັນກຳງ. ນອກຈຳກນຍີ້ື ງັ ມຄີ ່ ຳຈດຸ ຟດ ແລະຈດຸ ຫອຼ ມແຫຼວຕ່ ຳກວ່ ຳ ແອລກຮອລເ໌ ມ່ ອປຽບທຽບຂະໜຳດຂອງໂມເລກຸນເທ່ ຳກນັ . ເພຳະທຳດແອສແຕ ຈະບ່ ເກດີ ພນັ ທະຮໂີ ດຣແຊນກບັ ນຳ້ື ໄດ.ື້ ທຳດປະສມແອສແຕທ່ ສີ ຳຄນັ ມຄີ : 1. Methyl salicylate ເປັນນຳື້ ມນັ ທ່ ພີ ບໃນພດ, ມຫີ ຳຼ ຍໃນຕນ້ື ລະກຳ,ທຳງກຳນຄຳ້ື ໃຊປື້ ະສມນຳ້ື ຫອມ ໃສ່ ໃນລູກກວຳດ ແລະໃຊເື້ ປັນຢຳທຳແກຄ້ື ນັ ຕ່ ຳງໆ. 2. Acetyl salicylate ເປັນທຳດແຂງສຂີ ຳວ, ໃຊລ້ື ະງບັ ອຳກຳນປວດ ແລະ ແກໄື້ ຂ,ື້ ຫຸຼດຄວຳມຮອື້ ນ ຊ່ ງຶ ເປັນຢຳທ່ ເີ ອນີ້ື ວ່ ຳ: ແອສໄພຣນິ ແຕ່ ຖຳື້ ຮບັ ປະທຳນຫຼຳຍຈະເປັນພດິ ຕ່ ຮ່ ຳງກຳຍ ຕຳຕຳລຳງທ່ ີ 6 ຕວຢ່ ຳງຂອງທຳດປະສມແອສແຕບຳງຊະນດິ VI. ທຳດປະສມອະໂຣມຳຕກິ ທຳດປະສມອະໂຣມຳຕກິ ໝຳຍເຖງິ ທຳດປະສມຂອງຈກຸ ຳກບອນ ແລະ ຈອຸ ຳຕອມຮໂີ ດຣແຊນເກຳະກນັ ເປັນວງແຫວນດວ້ື ຍພນັ ທະດ່ ຽວ ແລະ ສະຫຼບັ ກບັ ພນັ ທະຄ່ ູ. ທຳດປະສມອະໂຣມຳຕກິ ຈະພບຫຼຳຍໃນນຳ້ື ມນັ ດບິ 36 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ແລະ ພບຫຼຳຍໃນທຳມະຊຳດໄດແື້ ກ່ ແບງັ ແຊນ (benzen) ແນພທຳລນິ (anthracene) ຈຳກກຳນວເິ ຄຳະນຳ້ື ໜກັ ໂມເລກຸນຂອງທຳດປະສມແບງັ ແຊນເທ່ ຳກບັ 78 ຊ່ ງຶ ປະກອບດວ້ື ຍທຳດກຳກບອນເທ່ ຳກບັ 92,3% ແລະ ຮີ ໂດຣແຊນເທ່ ຳກບັ 7,7 %, ແບງັ ແຊນມສີ ູດໂມເລກຸນເປັນ C6H6 ກຳກບອນໃນໂມເລກຸນຂອງແບງັ ແຊນທງັ 6 ອຳ ຕອມຈະເກຳະກນັ ດວື້ ຍພນັ ທະດຽວສະຫຼບັ ກບັ ພນັ ທະຄ່ ູ. ຊ່ ງຶ ພນັ ທະທງັ ສອງຊະນດິ ນສີ້ື ຳມຳດສະຫຼບັ ກນັ ບ່ ອນກນັ ໄດ້ື ເຮດັ ໃຫທື້ ຳດປະສມແບງັ ແຊນເກດີ ເຣໂຊແນນຊ໌ (resonance) ໄດ້ື ປລະ ສຳມຳດຂຽນສູດໂຄງສຳ້ື ງກຳນເກດີ ເຮໂຊແນນຊໄ໌ ດເ້ື ປັນ 2 ແບບດ່ ງັ ນ:ີື້ ກຳນເກີດເຣໂຊແນນຊ໌ນີຈື້ ະມີພະລັງງຳນເກີດຂຶນ້ື ໃນໂຄງສຳື້ ງຊ່ ຶງເອີ້ນື ວ່ ຳ ພະລັງງຳນເຣໂຊແນນຊ໌ (resonance energy) ຊ່ ງຶ ຊອກຫຳຄ່ ຳໄດຈື້ ຳກກຳນນຳເອຳທຳດປະສມຮໂີ ດຣກຳກບອນທ່ ີບ່ ອ່ ີມຕວມຳເຮັດ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳໄຮໂດຣຈເິ ນຊນັ (hydrogenation) ພຳຍໃຕພ້ື ຳວະມຳດຖຳນຈະເກດີ ຄວຳມຮອ້ື ນຂອງປະຕກິ ລິ ຍິ ຳ ເທ່ ຳກບັ 28.6 Kcal/mole ແຕ່ ແບງັ ແຊນມພີ ນັ ທະຄ່ ູຢ່ ູ 3 ຕຳແໜ່ ງ ດ່ ງັ ນນັື້ ຖຳື້ ເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳໄຮໂດນຈເິ ນຊນັ ພຳຍໃຕພ້ື ຳວະມຳດຕະ ຖຳນ ຈະເກດີ ຄວຳມຮອື້ ນຂອງປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຄ 3x28.6 ເທ່ ຳກບັ 85.8 Kcal/mole ແຕ່ ກຳນທດລອງຈງິ ພບວ່ ຳໄດ້ື ຄວຳມຮອື້ ນຂອງປະຕກິ ລິ ຍິ ຳເກດີ ຂນຶ້ື ພຽງ 49.8 Kcal/mole. ດ່ ງັ ນນັ້ື ພະລງັ ງຳນເຣໂຊແນນຊ໌ ຂອງທຳດປະສມ ແບງັ ແຊນທ່ ໄີ ດຈື້ ່ ງຶ ເທ່ ຳກບັ 85.8-49.8 ເທ່ ຳກບັ 36 Kcal/mole ນອກຈຳກນປີື້ ະຕກິ ລິ ຍິ ຳຂອງທຳດປະສມແບງັ ແຊນ ສຳມຳດເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ສຳນຮຳໂລແຊນ (Cl2 , Br2 ແລະ I2) ໄດຕື້ ຳມສມຜນ ຖຳື້ ຮໂີ ດຣແຊນໃນທຳດປະສມແບງັ ແຊນຖກກຳຈດັ ອອກໄປເຫອຼ C2H5 ຈະເອນີື້ ວ່ ຳ ຈເຸ ຟນລີ (phenyl) ອະນພຸ ນັ ຂອງແບງັ ແຊນທ່ ມີ ທີ ຳດອ່ ນເຂຳື້ ແທນບ່ ອນຮໂີ ດຣແຊນໃນວງແຫວນແບງັ ແຊນຂນຶື້ ຢ່ ູກບັ ຈຟຸ ັງຊນັ ທ່ ີ ເກຳະຢ່ ູກບັ ວງແຫວນແບງັ ແຊນນນັື້ . ດ່ ງັ ນນັ້ື ຈ່ ງຶ ຕອ້ື ງກຳນດຕຳແໜ່ ງຕ່ ຳງ ໆເທງິ ວງແຫວນແບງັ ທ່ ີຈະໃຫທື້ ຳດອ່ ນ ໆ ເຂຳ້ື ແທນບ່ ອນຄ 37 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ໝ່ ຟູ ັງຄຊ໌ ນັ ທ່ ຄີ ວບຄຸມທຳດອ່ ນ ໆ ທ່ ເີ ຂຳ້ື ແທນທ່ ໄີ ຮໂດນເຈນໃນຕຳແໜ່ ງຕ່ ຳງ ໆ ຂອງສຳນປະກອບເບນຊນິ ຊ່ ງຶ ແບ່ ງ ອອກໄຕເ້ື ປັນ 2 ພວກຄ ໝ່ ຟູ ັງຊນັ ທ່ ກີ ຳນດຕຳແໜ່ ງ meta ໝ່ ຟູ ັງຊນັ ທ່ ກີ ຳນດຕຳແໜ່ ງ ortho/para (Actuvate ring) (Deactivate ring) Halogen -Br2 - Cl2 - I2 Nitro -NO2 Alkyl -R Acid -COOH Hydroxyl -OH Ester -COOR Alkoxy -OR Amine -CONH2 Amino -NH2 Aldehyde -COH N-Substituted amide -NH-CO-R Keton -COR Nitrile C  N Sulfonate -SO3H 1. ພວກ Actuvate ring ທຳດທ່ ເີ ຂຳ້ື ແທນບ່ ອນຮໂີ ດຣແຊນໃນວງແຫວນແບງັ ແຊນຈະເຂຳື້ ທ່ ຕີ ຳແໜ່ ງ ortho ແລະ para 2. ພວກ Deactivate ring ທຳດທ່ ເີ ຂຳື້ ແທນບ່ ອນຮໂີ ດຣແຊນໃນວງແຫວນແບງັ ແຊນຈະເຂຳ້ື ທ່ ຕີ ຳແໜ່ ງ meta 38 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 6.1 ທຳດປະສມອະໂຣມຳຕກິ ຊະນດິ ອ່ ນໆ ທ່ ມີ ໂີ ຄງສຳ້ື ງຄຳ້ື ຍຄທຳດປະສມແບງັ ແຊນ ທຳດປະສມອະໂຣມຳຕກິ ຊະນດິ ອ່ ນໆ ທ່ ມີ ໂີ ຄງສຳື້ ງຄຳື້ ຍຄທຳດປະສມແບງັ ແຊນມດີ ່ ງັ ນີື້ 1. ແນພທຳລນິ (Napthalene )ເປັນທຳດແຂງຜກຶ ສີຂຳ, ໃຊປື້ ື້ອງກນັ ແມງສຳບ,ມສີ ູດໂມເລກຸນເປັນ C10H8 ທຳດອະນຸພນັ ຂອງແນພທຳລນີ ທ່ ສີ ຳຄນັ ມີ 2 ຕວຄ  -napthalene ແລະ  -napthalene 2. ແອນທຣຳຊນີ (Anthracene) ພບໃນຖ່ ຳນຫນິ ມຈີ ດຸ ຟດລະຫວ່ ຳງ 300 - 350 0C ມສີ ູດໂມເລ ກຸນເປັນ C14H10 ມຄີ ຸນສມບດັ ເປັນທຳດປະສມທ່ ບີ ່ ອ່ ມິ ຕວ ແລະ ທຳດປະສມອະໂຣມຳຕກິ VII. ທຳດປະສມອຳມນີ ແລະ ອຳມດີ ຫຼ ວງແຫວນອະໂຣມຳຕກິ ອຳມນີ ແມ່ ນທຳດປະສມທ່ ມີ ຈີ ອູ ຳມໂິ ນ (-NH2) ຕດິ ກບັ ຈອຸ ລັ ກລິ (-R) (Ar) ເຊ່ ງິ ແບ່ ງອອກເປັນ 3 ຊະນດິ ຄ: ຕວຢ່ ຳງທຳດປະສມອຳມນີ ບຳງຊະນດິ ດ່ ງັ ຕຳຕລຳງລ່ ຸມນີື້ ຖຳື້ ປຽບທຽບທຳດອຳມນີ ຊະນດິ ອຳລຟິ ຳຕກິ ກບັ ທຳດອຳມນີ ຊະນດິ ອຳໂຣມຳຕກິ ພບວ່ ຳທຳດອຳມນີ ຊະນດິ ອຳລຟິ ຳຕກິ ຈະມຄີ ວຳມເປັນບຳເຊີ ແລ ະລະລຳຍນຳ້ື ໄດຫື້ ຼຳຍກວ່ ຳທຳດອຳມນີ ຊະນດິ ອຳໂຣມຳຕກິ . ເອໄມດ໌ (amide) ອຳດຖໄດວື້ ່ ຳເປັນອະນຸພນັ ຂອງອຳຊດິ ອງຄະທຳດ ໂດຍຈຸ -OH ໃນອຳຊດິ ອງຄະທຳດ ຖກແທນທ່ ດີ ວື້ ຍຈອຸ ຳມໂິ ນ (-NH2) ເຊ່ ນັ acetamide ແລະ benzamide ທຳດປະສມເອໄມດມ໌ ຈີ ດຸ ຟດ ແລະ ຈດຸ ຫຼອມແຫຼວສູງ ແລະ ຍງັ ສຳມຳດລະລຳຍໄດໃ້ື ນແອລກຮອລ໌ ແລະ ເອແຕ ແຕ່ ກມທີ ຳດເອໄມດບ໌ ຳງຊະນດິ ທ່ ສີ ຳ 39 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ມຳດລະລຳຍນຳ້ື ໄດື້ ເຊ່ ນັ : formamide, acetamide, proionamide ແລະ butyramide ແຕ່ ມທີ ຳດ formamide ພຽງຕວດຽວເທ່ ຳນນັື້ ທ່ ມີ ພີ ຳວະເປັນທຳດແຫຼວສ່ ວນ ເອໄມດຊ໌ ະນດິ ອ່ ນ ໆ ຈະມພີ ຳວະເປັນທຳດແຂງ ຕວຢ່ ຳງຂອງທຳດປະສມເອໄມດບ໌ ຳງຊະນດິ . ໂຄງສຳື້ ງ ຊ່ ຈດຸ ຫອຼ ມແຫຼວ (C0) ຈດຸ ຟດ (C0) HCONH2 Formamide 2 193 82 222 CH3CO- NH2 Acetamide 81 213 115 216 CH3 - CH2 -CO- NH2 Propionamide 123 290 ຊ່ ຶງໃນອຸ ດສຳຫະກຳ ຕຽມໄດຈື້ ຳກ CH3 - CH2 –CH2 -CO- NH2 Butyramide C6H5 CO- NH2 benzamide ທຳດປະສມເອໄມດ໌ທ່ ີມີປະໂຫຍດຫຼຳຍທ່ ີສຸ ດຄ aniline nitrobenzene ເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ເຫຼກັ ໃນອຳຊດິ ກຮຼ ດີ ຣກິ (HCl) ປະໂຫຍດຂອງທຳດປະສມເອໄມດໃຊເື້ ປັນສຳນຕງັ້ື ດນ້ື ສຳລບັ ສງັ ເຄຳະສຳນອ່ ນໆ ເຊ່ ນັ ທ່ ຳສຢີ ອື້ ມຜຳື້ ທ່ ຳ ຢຳໂຣຍແຜລທ່ ຮີ ູຈື້ ກັ ຄ sulfanilamide ແລະ ສຳນອນິ ຕເິ ຄເຕຣີ ,໌ ທຳດປະສມເອໄມດເ໌ ອງຈະມພີ ດິ ຕ່ ລະບບ ປະສຳດ, ລະບບເລອດ ແລະ ກຳື້ ມເນອື້ ຫວໃຈ. 40 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ບດທີ 3 ເຄມຂີ ອງສ່ ງິ ທ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ I. ພະລງັ ງຳນຊວີ ະເຄມີ ແລະ ATP ພະລງັ ງຳນທຳງຊວີ ະເຄມີ ເປັນພະລງັ ງຳນທ່ ທີ ຳດອຳຫຳນຕ່ ຳງ ໆທ່ ກີ ນິ ເຂຳ້ື ໄປແລວ້ື ຖກຍ່ ອຍສະລຳຍໂດຍ ກຳນອອກຊໄິ ດຊ໌ ແລະ ປ່ ຽນເປັນພະລງັ ງຳນໃນຮູບຂອງ ATP ພະລງັ ງຳນອດິ ສະຫຼະ (free energy)ໃຊສື້ ນັ ຍະ ລກັ ເປັນ G ຊ່ ງຶ ກດຂທ້ື ່ ີ 2 ຂອງທຳງເທໂີ ມໄດນຳມກິ ມຳລວມເຂຳື້ ນຳກນັ G = -ຄປະຕກິ ລິ ຍິ ຳເກດີ ຂນຶ້ື ເອງໄດ້ື G = + ຄປະຕກິ ລິ ຍິ ຳບ່ ສຳມຳດເກີດຂນຶື້ ເອງໄດຈື້ ຳຕອ້ື ງອຳໄສພະລງັ ງຳນຊ່ ວຍໃນກຳນເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳ ( G ບ່ ໄດບ້ື ອກອດັ ຕຳຄວຳມໄວຂອງປະຕກິ ລິ ຍິ ຳ) 1.1 ທຳດພະລງັ ງຳນສູງ (High energy compounds) ທຳດພະລງັ ງຳນສູງ ຄທຳດທ່ ເີ ມ່ ອແຍກສະລຳຍດວ້ື ຍອຳຊດິ (hydrolyze) ແລວ້ື ໃຫພື້ ະລງັ ງຳນອດິ ສະຫຼະ ຫຼຳຍ ຫຼ ມຄີ ່ ຳລບ (-) G ມຄີ ່ ຳສູງຫຳຼ ຍ ທຳດພະລງັ ງຳນສູງຊະນດິ ຄທຳດ ATP II. ຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ, ໂປຣຕນີ , ທຳດໄຂມນັ ແລະ ເອນັ ໄຊມ໌ 2.1 ຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ (Carbohydrates) ເປັນແຫ່ ຼງອຳຫຳນສຳຄນັ ທ່ ີພບທ່ ວໄປທງັ ໃນພດ ແລະ ສດັ ມຫີ ນຳື້ ທ່ ສີ ຳຄນັ ໃນສ່ ວນປະກອບຂອງໂຄງສຳື້ ງ ແລະ ບດບຳດໃນເມຕຳໂບລຊິ ມຶ (metabolism) ຂອງຮ່ ຳງກຳຍໃນພດ. ຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດຈະເກບັ ໄວໃນຮູບຂອງ ແປງື້ ເພ່ ອເປັນແຫ່ ຼງສຳຮອງອຳຫຳນ ຫຼ ອຳດຖກປ່ ຽນເປັນເຊລລູໂລດ (cellulose), ເພກຕນິ ( pectin ), ເຮມິ ເຊລລູໂລດ (hemicellulose ) ແລະ ທຳດເຫ່ ຼຳນີື້ ເຮດັ ຫນຳື້ ທ່ ເີ ປັນໂຄງສຳື້ ງຂອງພະໜງັ ຈລຸ ງັ ພດ,ຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ ສ່ ວນໃຫຍ່ ເປັນທຳດປະກອບໂພລໄີ ຮດກຊລິ ອນັ ດໄີ ຮດ໌ ( polyhydroxyaldehyde ) ຫຼ ໂປຣລໄີ ຮດຣອກຊລິ ເຊ ຕອນ (polyhydroxyketon) ຄໃນໂມເລກຸນຈະມຈີ ອຸ ລັ ໂດສ ( aldose) ຫຼ ຄໂີ ທສ (ketose) ໃນໂມເລກຸນ ຕວຢ່ ຳງຈອຸ ລັ ໂດສໄດແື້ ກ່ ນຳ້ື ຕຳນໄຣໂບສ (ribose) ຈະມຈີ ອຸ ລັ ດໄີ ຮດ໌ (aldehyde group) ຢ່ ູແລະ ສ່ ວນຈຄຸ ໂີ ທສ (ketose group) ຈະມຈີ ເຸ ຊຕອນຢ່ ູ ເຊ່ ນັ : ນຳ້ື ຕຳນຟຣຸກໂທສ (fructose) ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 1 41 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ 2 ຮູບທີ 1 ທຳດທ່ ມີ ຈີ ອຸ ລັ ໂຄສ ແລະ ຈຸ ຄໂີ ທສ  ປະໂຫຍດທ່ ສີ ຳຄນັ ຂອງຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ 1. ໃຊເ້ື ປັນແຫ່ ຼງພະລງັ ງຳນແກ່ ຮ່ ຳງກຳຍນອກເໜອຈຳກໂປຣຕນີ ແລະ ໄຂມນັ ຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ 1 ກຼຳມ ໃຫພື້ ະລງັ ງຳນເທ່ ຳກບັ 4 ກໂິ ລແຄລຣີ 2. ເຮດັ ຫນຳ້ື ທ່ ເີ ປັນເສນັື້ ໃຍອຳຫຳນ ຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດບຳງຊະນດິ ສຳມຳດນຳມຳເປັນເສນັ້ື ໃຍອຳຫຳນ ຊ່ ງຶ ເສນັື້ ໃຍອຳຫຳນນແີື້ ບ່ ງໄດເ້ື ປັນ 2 ຊະນດິ ເສນັື້ ໃຍອຳຫຳນທ່ ບີ ່ ລະລຳຍນຳ້ື ມຄີ ຸນສມບດັ ທ່ ອີ ຸມື້ ນຳ້ື ຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫລ້ື ະບບກຳນຂບັ ຖ່ ຳຍໃນລຳໄສເ້ື ກີດ ກຳນບບີ ຮດັ ຕວດຂີ ນຶື້ ແລະ ເຮດັ ໃຫກ້ື ຳກອຳຫຳນຖກບບີ ອອກຈຳກຮ່ ຳງກຳຍໄດວ້ື ່ ອງໄວ ໃຍອຳຫຳນຊະນດິ ນໄີື້ ດແ້ື ກ່ ເຮມເິ ຊລລໂູ ລດ (hemicellulose) ແລະ ລກິ ນນິ ( lignin). ເສນັ້ື ໃຍອຳຫຳນທ່ ລີ ະລຳຍນຳ້ື ມຄີ ຸນສມບດັ ລະລຳຍນຳ້ື ຊ່ ງຶ ມຜີ ນຕ່ ກຳນດູດຊມຶ ຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດໃນ ລະບບ ທຳງເດນີ ອຳຫຳນ ເນ່ ອງຈຳກໃຍອຳຫຳນຈະຈບັ ກບັ ນຳ້ື ແລະ ນຳ້ື ຕຳນເປັນວຸນື້ ໜຽວ ເຮດັ ໃຫນື້ ຳື້ ຕຳນດູດຊມຶ ຊຳ້ື ລງເປັນ ຜນເຮດັ ໃຫອື້ ຳຫຳນຢ່ ູໃນກະເພຳະດນຂນຶ້ື . ໃຍອຳຫຳນປະເພດນໄີື້ ດແ້ື ກ່ ກມັ ( gum) ແລະ ເພກຕນິ (pectine ) 3. ກລໂູ ຄສເປັນສ່ ວນໜ່ ງຶ ຂອງຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ ທ່ ສີ ຳມຳດນຳໄປສງັ ເຄຳະ ອຳຊອິ ະມໂິ ນປະເພດບ່ ຈຳເປັນຕ່ ຮ່ ຳງກຳຍ ເຊ່ ນັ ໄກລຊນີ ( glycine ) ແລະຊຣີ ນີ ( serine) 4. ຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດໃຊສື້ ງັ ເຄຳະທຳດເຮພຳຣນິ ( heparin ) DNA ແລະ RNA 5. ກລໂູ ຄສຈດັ ເປັນທຳດຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ ຫຼ ນຳ້ື ຕຳນທ່ ີສຳຄນັ ໃນສັດລຽ້ື ງລູກດວ້ື ຍນມ ເນ່ ອງຈຳກ ເປັນແຫ່ ງຼ ພະລງັ ງຳນສ່ ວນໃຫຍ່ ຂອງເນອື້ ເຍ່ ອຕ່ ຳງ ໆ 6. ຮ່ ຳງກຳຍໄດຮ້ື ບັ ຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ ຈຳກອຳຫຳນ ແລະ ຈະຖກເກບັ ສະສມໄວໃນຮູບຂອງໄກລໂຄເຈນ (glycogen) ແລະ ອຳຊດິ ອະມໂິ ນໃນປະລມິ ຳນທ່ ຈີ ຳກດັ ສ່ ວນທ່ ເີ ຫຼອຈະຖກປ່ ຽນເປັນໄຂມນັ ຊ່ ງຶ ສຳມຳດເກບັ ໄວ້ື ໄດຫື້ ຳຼ ຍໃນເນອື້ ເຍ່ ອໄຂມນັ (adipose tissue)  ປະເພດຂອງຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ ຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ ສຳມຳດແບ່ ງອອກໄດເື້ ປັນ 3 ປະເພດ 1. ໂມໂນແຊກຄຳໄຣດ໌ (monosacharides) 2. ໄດແຊກຄຳໄຣດ໌ (disacharides) 3. ໂພລແີ ຊກຄຳໄຣດ໌(polysacharides) 1). ໂມໂນແຊດຄຳໄຣດ໌ ໂມໂນແຊກຄຳໄຣດມ໌ ສີ ູດໂຄງສຳ້ື ງໂມເລກຸນທ່ ວໄປຄ (CHO)X ໂດຍທ່ ີ X ເທ່ ຳກບັ ຈຳນວນຂອງກຳກບອນ ທ່ ມີ ຄີ ່ ຳຕງັ້ື ແຕ່ 3 - 6 ໂມເລກຸນເປັນເສນັ້ື ຊ່ , ບ່ ມຂີ ະແໜງຂຳ້ື ງ ແລະ ກຳກບອນທຸກອະຕອມຈບັ ຄ່ ູກບັ ໝ່ ໄູ ຮດອກ ໄຊດ໌ ຍກເວນັ້ື ຕຳແໜ່ ງກຳກບອນທ່ ໜີ ່ ງຶ ເປັນໝ່ ຄູ ຳຣໂ໌ ບນລິ (>C = O ) ເຊ່ ນັ 42 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ໂມໂນແຊກຄຳໄຣດໂ໌ ຄງສຳື້ ງຈະປະກອບດວື້ ຍກ່ ຸມຂອງອລັ ໂດສ ແລະ ຄໂີ ທສ ຊ່ ງຶ ທຳດເຫ່ ຼຳນໄີື້ ດແື້ ກ່ ກລໂູ ຄສ (glucose ຫຼ hexose) ຟຣຸກໂທສ (fructose) ກຳແລກໂທສ (galactose) ແລະ ອະນຸພນັ ຂອງທຳດເຫ່ ຳຼ ນີ້ື ກລໂູ ຄສ ພບໃນນຳ້ື ໝ ຳກໄມແ້ື ລະໃນເລອດ ສຳມຳດໃຫພື້ ະລງັ ງຳນໄດທື້ ນັ ທີເມ່ ອຈລຸ ງັ ຕອ້ື ງກຳນທຳດກລູ ໂຄສເປັນສ່ ວນໜ່ ງຶ ຂອງໂປຣລແີ ຊກຄຳໄຣດ໌ ຊ່ ງຶ ຖຳື້ ນຳມຳໄຮໂດນໄລຊຈ໌ ະໄດກ້ື ລໂູ ຄສ ສູດໂມເລກຸນຂອງທຳດກລູ ໂຄສຄ C5H12O6 ຊ່ ງຶ ມໂີ ຄງສຳ້ື ງທງັ ໝດ 3 ຮູບແບບດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 2 ຮູບທີ 2 ສູດໂຄງສຳ້ື ງໂມເລກຸນຂອງກລູໂຄສ ສ່ ວນອີກ 2 ຮູບແບບຈະຢ່ ູໃນຮູບຂອງທຳດປະສມວງແຫວນ 6 ຫ່ ຼຽມ ຊ່ ງຶ ວງແຫວນນຍີ້ື ງັ ແບ່ ງປະເພດ ອອກເປັນແບບ   from ແລະ   from ຊ່ ຶງເອີນ້ື ໄອໂຊເມອຣ໌ (isomer) ນີວື້ ່ ຳ ອຳໂນເມຣີ ໌ (anomer) ສຳລບັ ຈຸ -OH ຂອງກຳກບອນຊະນດິ ອຳໂນເມຣີ ໄ໌ ດກື້ ຳນດໄວວ້ື ່ ຳທຳດກລໂູ ຄສທ່ ພີ ບໃນເລອດຈະຢ່ ູໃນຮູບຂອງ blood glucose ຟຣຸກໂທສ ພບໃນນຳ້ື ໝຳກໄມ ື້ ແລະ ໃນນຳ້ື ເຜງິ້ື ມຄີ ວຳມຫວຳນຫຼຳຍທ່ ສີ ຸດ ຟຣຸກໂທສເປັນສ່ ວນໜ່ ງຶ ຂອງ ໄດແຊກຄຳໄຣດຊ໌ ່ ງຶ ມໂີ ຄງສຳື້ ງແບບວງແຫວນ 5 ຫ່ ຼຽມ ສູດໂມເລກຸນຂອງຟຣຸ ກໂທສຄ (C6H12O6) ເຊ່ ນັ ດຽວກບັ ຂອງກລໂູ ຄສແຕ່ ກຳນຈດັ ຕວຂອງໂມເລກຸນຕ່ ຳງກນັ ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 13 ຮູບທີ 3 ສູດໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນຂອງຟຣຸກໂທສ ກຳແລກໂທສ ບ່ ຖກພບໃນທຳມະຊຳດ ແຕ່ ພບຈຳກກຳນໄຮໂດນໄລຊກ໌ ອງແລກໂທດ ຊ່ ງຶ ເປັນນຳີ້ື ຕຳນທ່ ພີ ບ ໃນນຳື້ ນມ. ກຳແລກໂທສຍງັ ຖກພບໃນໄກລໂຄລປິ ິດ (glycolipids ) ຊ່ ງຶ ເປັນສ່ ວນປະກອບຂອງສະໝອງແລະ ລະບບປະສຳດ. ສູດໂມເລກຸນຂອງກຳແລກໂທສຄ C8H12O6ເຊ່ ນັ ດຽວກບັ ຂອງກລູໂຄສ ແລະ ຟຣຸກໂທສແຕ່ ກຳນຈດັ ຕວຂອງໂມເລກຸນຕ່ ຳງກນັ ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 4 43 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ຮູບທ4ີ ສູດໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນຂອງກຳແລກໂທສ 2. ໄດແຊດຄຳໄຣດ໌ ໄດແຊກຄຳໄຣດ໌ ເປັນຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດທ່ ເີ ກດີ ຈຳກໂມໂນແຊກຄຳໄຣດ໌ 2 ໂມເລກຸນມຳເຊ່ ອມຕ່ ກນັ ດວ້ື ຍ ພນັ ທະໄກລໂຄຊດິ ກິ (glycosidic)ໄດແຊກຄຳໄຣດທ໌ ່ ສີ ຳຄນັ ໄດແ້ື ກ່ ມອລໂທສ (maltose)ຊູໂຄຣສ (sucrose) ແລະ ແລກໂທສ (lactose) ໂດຍມສີ ູດໂມເລກຸນຄ C12H12O11 ມອລໂທສ ເກດີ ຈຳກກລໂູ ຄສ 2 ໂມເລກຸນມຳເຊ່ ອມຕ່ ກນັ ໂດຍກລໂູ ຄສ ໂມເລກຸນຕຳແໜ່ ງທ່ ີ 1 ຈະໃຊອື້ ະໂນເມຣີ ກິ ກຳກບອນ (anomeric carbon ) ຈບັ ກບັ ອຳຕອມກຳກບອນ ຕຳແ ໜ່ ງທ່ ີ 4 ຂອງກລໂູ ຄສໂມເລກຸນທ່ ີ 2 ດວື້ ຍພນັ ທະ  (1-4) ໄກລໂຄຊດິ ກິ ,ນຳ້ື ຕຳນມອລໂທສຈະພບໃນທນັ ຍຳພດ ທ່ ກີ ຳລງັ ງອກຂນຶື້ ມຳ ຊ່ ງຶ ມສີ ູດໂຄງສຳ້ື ງໂມເລກຸນ ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 5 ຮູບທີ 5 ສູດໂຄງສຳ້ື ງໂມເລກຸນຂອງມອລໂທສ ແລກໂທສ ເກດີ ຈຳກກລໂູ ຄສ ແລະ ກຳແລກໂທສມຳເຊ່ ອມຕ່ ກນັ ດວື້ ຍພນັ ທະ   (1- 4)ໄກລໂຄຊດິ ກິ ເປັນນຳື້ ຕຳນທ່ ພີ ບຫລຳຍໃນນຳ້ື ນມ, ເອນັ ໄຊມທ໌ ່ ໃີ ຊຍື້ ່ ອຍສະລຳຍແລກໂທສຄ ແລກເທສ (lactase) ຊ່ ງຶ ຖຳ້ື ບຸກຄນ ທ່ ຂີ ຳດທຳດແລກເທສ ເມ່ ອດ່ ມນມເຂຳ້ື ໄປທຳດແລກໂທສຈະບ່ ຖກຍ່ ອຍສະລຳຍເຮດັ ໃຫຄ້ື ວຳມດນັ ອອດ-ໂມດກິ ເພ່ ມີ ຂນຶື້ ນຳື້ ຈ່ ງຶ ໄຫຼເຂຳື້ ໄປໃນລຳໄສນ້ື ອ້ື ຍເປັນຈຳນວນຫຼຳຍເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ອຳກຳນ ທອື້ ງອດ ແລະ ປວດທອື້ ງໄດ້ື ຊ່ ງຶ ມີ ສູດໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 6 ຮູບທີ 6 ສູດໂຄງສຳ້ື ງໂມເລກຸນຂອງແລກໂທສ 44 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ຊູໂຄຣສ ເກດີ ຈຳກກລໂູ ຄສ ແລະ ຟຣຸກໂທສມຳເຊ່ ອມຕ່ ກນັ ດວື້ ຍພນັ ທະ   (1-2) ໄກລໂຄຊດິ ກິ ນຳື້ ຕຳນຊະນດິ ນພີ້ື ບໃນນຳ້ື ໝຳກໄມ,ື້ ນຳື້ ອອື້ ຍ ແລະນຳ້ື ໝຳກນດັ , ທຳດທ່ ຍີ ່ ອຍນຳ້ື ຕຳນຊໂູ ຄຣສຄເອນໄຊມຊ໌ ູເຄຣດ (sucrase) ຊ່ ງຶ ມສີ ູດໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນດ່ ງັ ຮູບທີ 7 ຮູບທີ 7 ສູດໂຄງສຳ້ື ງໂມເລກຸນຂອງຊໂູ ຄຣສ 3. ໂປຣລແີ ຊດຄຳໄຣດ໌ ໂປຣລແີ ຊກຄຳໄຣດ໌ ເກດີ ຈຳກໂມເລກຸນຂອງໂມໂນແຊກຄຳໄຣດຫ໌ ຼຳຍໆ ໂມເລກຸນມຳ ເຊ່ ອມຕ່ ກນັ ກຳນ ເຊ່ ອມຕ່ ກນັ ອຳດຈະເຊ່ ອມກນັ ແບບເສນັື້ ຊ່ ຫຼ ແບບຂະແໜງຂຳ້ື ງ ຖຳ້ື ເປັນໂມໂນເມຣີ ໌ ຊະນດິ ດຽວກນັ ມຳເຊ່ ອມຕ່ ກນັ ເອນີື້ ວ່ ຳ ໂຮໂມໂປຣລແີ ຊກຄຳໄຣດ໌ (homopolysacharide) ແຕ່ ຖຳ້ື ເປັນໂມໂນເມຣີ ຫ໌ ຼຳຍຊະນດິ ຫຼ ຕ່ ຳງ ຊະນດິ ກນັ ມຳເຊ່ ອມຕ່ ກນັ ເອນີ້ື ວ່ ຳ ເຮກເທຣີ ໂ໌ ຣໂປຣລແີ ຊກຄຳໄຣດ໌ (heteropolysacharide) ທຳດປະເພດໂປຣ ລແີ ຊກຄຳໄຣດໄີ ດແື້ ກ່ ແປງື້ ເປັນໂປຣລແີ ຊກຄຳໄຣດປ໌ ະເພດໂຮໂມໂປຣລແີ ຊກຄຳໄຣດຊ໌ ່ ງຶ ເອນີ້ື ວ່ ຳ ກລໂູ ຄຊຳນທ່ ພີ ດສງັ ເຄຳະຂນຶ້ື ແລະ ເກບັ ສະສມໄວເື້ ປັນແຫ່ ຼງພະລງັ ງຳນສຳຮອງ. ໃນໂມເລກຸນຂອງແປງ້ື ປະກອບດວ້ື ຍ 2 ໂມເລກຸນຂອງທຳດໂປຣ ລແີ ຊກຄຳໄຣດ໌ ຄ ອຳລຟຳອຳມໂິ ລດ (  amylose ) ມີ 15-20 % ແລະ ອຳມໂິ ລເພກຕນິ (amylosepetin) ມີ 80 - 85 % ອຳລຟຳອຳມໂິ ລດ ມນີ ຳີ້ື ໜກັ ໂມເລກຸນປະມຳນ 3,000 - 500,000ປະກອບດວ້ື ຍໂມເລກຸນຂອງກລູ ໂຄສ 25 - 30 ໂມເລກຸນ ມລີ ກັ ສະນະໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນເປັນເສນັ້ື ຊ່ ບ່ ມຂີ ະແໜງຂຳ້ື ງ, ຊ່ ງຶ ຈະປະກອບດວື້ ຍໂມເລ ກຸນຂອງກລໂູ ຄສມຳຕ່ ກນັ ດວ້ື ຍພນັ ທະແບບ   (1-4) ໄກລໂຄຊດິ ກິ . ອຳລຟຳອະມໂິ ລດຈະບ່ ລະລຳຍນຳື້ ແຕ່ ຈະ ຢ່ ູໃນຮູບຂອງໄມເຊລລ໌ (maicelle) ຊ່ ງຶ ສຳມຳດເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ນຳ້ື ຢຳໄອໂອດນີ ໄດທື້ ຳດລະລຳຍສນີ ຳື້ ເງນິ ເຂມັ້ື ລກັ ສະນະໂຄງສຳ້ື ງຂອງອຳລຟຳອຳມໂິ ລດຈະຂດເປັນກຽວວນຊຳື້ ຍ ໂດຍມກີ ລໂູ ຄສ 6 ໂມເລກຸນຕ່ ອອ້ື ມ ກຽວເອນີື້ ວ່ ຳ helical coil ຊ່ ງຶ ມສີ ູດໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 8 ແລະ 9 ຮູບທີ 8 ສູດໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນຂອງ   amylose 45 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 ຮູບທີ 9 ກຳນຂດເປັນກຽວຮູບ helical coil ຂອງ   amylose ອຳມໂິ ລເພກຕນິ ມນີ ຳື້ ໜກັ ໂມເລກຸນປະມຳນ 15 ລຳ້ື ນ ປະກອບດວື້ ຍໂມເລກຸນຂອງກລູໂຄສ 27 - 40 ໂມເລກຸນມຳເຊ່ ອມຕ່ ກນັ ໂດຍມລີ ກັ ສະນະໂຄງສຳ້ື ງໂມເລກຸນທງັ ແບບ ເສນັ້ື ກງ ແລະ ແບບຂະແໜງຂຳື້ ງ, ລກັ ສະນະ ໂຄງສຳື້ ງແບບເສນັື້ ກງປະກອບດວື້ ຍໂມເລກຸນຂອງກລູໂຄສມຳເຊ່ ອມຕ່ ກນັ ດວື້ ຍພນັ ທະແບບ   (1-4) ໄກລໂຄຊິ ດກິ ແລະໂຄງສຳ້ື ງແບບຂະແໜງຂຳ້ື ງປະກອບດວື້ ຍ ໂມເລກຸນຂອງກລູໂຄສມຳຕ່ ກນັ ດວ້ື ຍພນັ ທະແບບ   (1-6) ໄກລໂຄຊດິ ກິ ຊ່ ງຶ ມສີ ູດໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນ ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 10 ຮູບທີ 10 ສູດໂຄງສຳ້ື ງໂມເລກຸນຂອງ amylosepetin ຊ່ ງຶ ກຳນຍ່ ອຍສະລຳຍອຳມໂິ ລລເພກຕນິ ຕອ້ື ງໃຊທ້ື ງັ ເອນັ ໄຊມ(໌ 1-6) ກລໂູ ຄຊເິ ດສ (glucosidase) ແລະ ອຳລຟຳອຳມເິ ລສໃນກຳນຍ່ ອຍສະລຳຍພນັ ທະ ສຸດທຳື້ ຍຜນຜະລດິ ທ່ ໄີ ດຄື້ ນຳື້ ຕຳນ ກລໂູ ຄສ ແລະ ມອລໂທສ ໄກລໂຄເຈນ ເປັນແຫ່ ຼງພະລງັ ງຳນສຳຮອງຂອງສດັ ພບຫຼຳຍໃນຕບັ ແລະ ກຳ້ື ມຊນີື້ ຕ່ ຳງ ໆ ລກັ ສະນະໂຄງ ສຳື້ ງຄອະນຂູ ອງແປງ້ື ຫຼ ອຳມໂິ ລສເພກຕນິ ,ກຳນແຕກຂະແໜງຂຳື້ ງຈະມຫີ ຼຳຍກວ່ ຳໄກລໂຄເຈນ ແລະອສຳມຳດຖກ ຍ່ ອຍສະລຳຍໄດໂ້ື ດຍໃຊເ້ື ອນັ ໄຊມຊ໌ ະນດິ ດຽວກບັ ກຳນຍ່ ອຍສະລຳຍແປງ້ື .ໄກລໂຄເຈນສຳມຳດລະລຳຍນຳື້ ໄດນ້ື ອື້ ຍໆ ແລະ ເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳໃຫສື້ ມີ ່ ວງແດງກບັ ທຳດລະລຳຍໄອໂອດນີ ມສີ ູດໂຄງສຳ້ື ງໂມເລກຸນດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 11 46 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ຮູບທີ 11 ສູດໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນຂອງໄກລໂຄເຈນ ເຊລລູໂລສ ພບຫຼຳຍໃນສ່ ວນປະສມຂອງຜະໜງັ ຈລຸ ງັ ພດ ເປັນຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດທ່ ມີ ຫີ ລຳຍທ່ ສີ ຸດໃນໂລກ ໂດຍມໂີ ຄງສຳ້ື ງຂອງກລໂູ ຄສມຳຕ່ ກນັ ຫຳຼ ຍໂມເລກຸນ ຊ່ ງຶ ເຊ່ ອມກັນດວື້ ຍພນັ ທະແບບ  -(1-4) ໄກລໂຄຊິດກິ ລກັ ສະນະໂຄງສຳ້ື ງໂມເລກຸນເປັນແບບເສນັື້ ຊ່ ບ່ ມແີ ບບຂະແໜງຂຳື້ ງ ຊ່ ງຶ ມສີ ູດໂຄງສຳ້ື ງໂມເລກຸນດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 12 ຮູບທີ 12 ສູດໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນຂອງເຊລລູໂລສ ໃນສດັ ລຽ້ື ງລູກດວື້ ຍນມລວມທງັ ມະນຸດບ່ ສຳມຳດຍ່ ອຍສະລຳຍເຊລລູໂລສໄດ້ື ເນ່ ອງຈຳກບ່ ມເີ ອນັ ໄຊມ໌ ເຊລລເູ ລດ ( cellulase ) ຊ່ ວຍໃນກຳນຍ່ ອຍ ດ່ ງັ ນນັ້ື ປະໂຫຍດນຈີ້ື ່ ງຶ ໃຊເ້ື ປັນກຳກອຳຫຳນເພ່ ອກະຕຸນ້ື ໃຫລ້ື ຳໄສບື້ ບີ ຕວໄດດ້ື ີ 2.2 Lipid (ທຳດໄຂມນັ ) ລພິ ດິ (lipid ) ຫຼ ທຳດໄຂມນັ ເປັນທຳດອງຄະທຳດທ່ ສີ ະກດັ ໄດຈ້ື ຳກສ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ ຊ່ ງຶ ມຄີ ວຳມສຳຄນັ ກບັ ອຳ ຊດິ ໄຂມນັ (fatty acid) ຈ່ ງຶ ມີຄຸນສມບດັ ບ່ ລະລຳຍນຳື້ , ແຕ່ ລະລຳຍໄດດື້ ີໃນທຳດລະລຳຍອງຄະທຳດເຊ່ ັນ ຄຼ ໂຣຟອຣມ໌ , ເອແຕ, ເຮກັ ຊຳນ ຫຼ ແບງັ ແຊນ ດ່ ງັ ນນັື້ ທຳດໄຂມນັ ຈ່ ງຶ ປະກອບດວື້ ຍໄຂມນັ , ນຳ້ື ມນັ , ໄຂຂເີື້ ຜງິ້ື ແລະ ທຳດປະສມອ່ ນທ່ ມີ ຄີ ວຳມສຳພນັ ກນັ  ປະໂຫຍດຂອງໄຂມນັ ມດີ ່ ງັ ນີ້ື 1.ໄຂມນັ ເປັນສ່ ວນປະກອບຂອງໂຄງສຳ້ື ງຜະໜງັ ຈລຸ ງັ ແລະ ໃນກຳນສຳື້ ງເຊລລສ໌ ະໝອງ, ປື້ອງກນັ ກຳນ ກະທບກະເທອນຂອງອະໄວຍະວະພຳຍໃນ ເຊ່ ນັ ໃນຊ່ ອງໜຳື້ ເອກິ ຫຼ ບລເິ ວນທອື້ ງ 2. ໄຂມນັ ຈະໃຫພື້ ະລງັ ງຳນ 9 ກໂິ ລແຄລຣີຕ່ ກຼຳມ, ຄດິ ເປັນ 40%ຂອງພະລງັ ງຳນທງັ ໝດ ແຕ່ ໃນສະ ພຳວະທ່ ອີ ດອຳຫຳນພບວ່ ຳໄຂມນັ ຈະສະລຳຍໃຫພ້ື ະລງັ ງຳນເກອບ 100% ຈຳກໄຂມນັ ທ່ ສີ ະສມໄວໃື້ ນເນອ້ື ເຍ່ ອ ໄຂມນັ ໃຕຜ້ື ວິ ໜງັ . ນອກຈຳກນຍີ້ື ງັ ເຮດັ ໜຳ້ື ທ່ ເີ ປັນສະນວນຄວຳມຮອ້ື ນໃນອະໄວຍະວະບຳງຊະນດິ 3. ວຕິ ຳມນິ ບຳງຊະນດິ ໄດແື້ ກ່ ວຕິ ຳມນິ A,D, E ແລະ K ສຳມຳດລະລຳຍໃນໄຂມນັ ໄດື້ 4. ຊ່ ວຍກຳນຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕທຳງຜວິ ໜງັ ຂອງເດກັ ເດກັ ນອ້ື ຍ ແລະ ເດກັ ທ່ ວໄປ 5. ໄຂມນັ ສຳມຳດປ່ ຽນເປັນອຳຊດິ ໄຂມນັ ຈຳເປັນ ແລະ ຄຳຣໂິ ບໄຮເດຣດເມ່ ອຮ່ ຳງກຳຍຕອ້ື ງກຳນໃນເວລຳ ຈຳເປັນ 47 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ 2 6. ໄຂມນັ ປະເພດຟດສະຟລປິ ີດ (phospholopids)ເຮດັ ໜຳື້ ທ່ ເີ ປັນ emulsifing agent ໃນກຳນເຮດັ ໃຫມື້ ກີ ຳນແຕກຕວເປັນເຊລລນ໌ ອ້ື ຍ ໆ (maicelle) ຊ່ ງຶ ຈະສະດວກຕ່ ກຳນດູດຊມຶ ໄຂມນັ ແລະ ຊ່ ວຍໃຫເື້ ຊລລ໌ ນຳໄປໃຊໄື້ ດື້ 7. ໄຂມັນປະເພດຄຼເລສເທີຣອລ (cholesterol) ມີສ່ ວນສຳຄັນໃນກຳນສຳ້ື ງວິຕຳມນິ ດີ ເຊ່ ັນ: provitamin D , steroids sex hrmones  ກຳນແຢກປະເພດຂອງໄຂມນັ ປະເພດຂອງທຳດໄຂມນັ ແບ່ ງອອກເປັນ 4 ປະເພດດ່ ງັ ນີ້ື 1. ໄຂມນັ ທຳມະດຳ (simple lipids) 2. ໄຂມນັ ປະສມ (compound lipids) 3. ອະນພຸ ນັ ໄຂມນັ (derivative lipids) 4. ໄຂມນັ ຕ່ ຳງ ໆ (miscellaneous lipids) 1. ໄຂມນັ ທຳມະດຳ ໄດແ້ື ກ່ ເອສແຕຂອງອຳຊດິ ໄຂມນັ ເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ແອລ ຖຳ້ື ປ່ ຽນແອລກຮອລເ໌ ປັນກລເີ ຊຣີ ອລ (glycerol) ໄຂມນັ ນຈີື້ ະເອນີ້ື ວ່ ຳ ກຼເີ ຊໄີ ຣດ໌ (glyceride ) ຫຼ ເອຊລິ ກຼເີ ຊຣີ ອລ (acylglycerol) ຫຼ ໄຕຣກເຼີ ຊໄີ ຣດ໌ (triglyceride) ຖຳ້ື ກຼເີ ຊີໄຣດຢ໌ ່ ູໃນສະພຳບທຳດແຫຼວ ເອີນື້ ວ່ ຳ ນຳື້ ມນັ , ແຕ່ ຖຳ້ື ຢ່ ູໃນສະພຳບທຳດແຂງເອີນື້ ວ່ ຳ ໄຂມນັ . ດ່ ງັ ນນັ້ື ໄຕຣກເຼີ ຊໄີ ຣດສ໌ ຳມຳດແບ່ ງອອກເປັນ 3 ປະເພດຄ monoglyceride, diglyceride ແລະ triglyceride 2. ໄຂມນັ ປະສມ ໄດແື້ ກ່ ແອສແຕກຂອງອຳຊດິ ໄຂມນັ ເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ແອລກຮອລ໌ ແລະ ອຳດມທີ ຳດປະສມ ອ່ ນເພ່ ມີ ເຂຳື້ ມຳແທນບ່ ອນຈຮຸ ດີ ດກຊດິ (-OH) ແລວື້ ແຕ່ ຊະນດິ ຂອງທຳດປະສມນນັື້ . ຊ່ ງຶ ສຳມຳດແບ່ ງອອກໄດເ້ື ປັນ 3 ປະເ ພດ ຄ: ຟດສະຟລິປິ ດ ( phospholipids) ໄກລໂຄລິພິດ (glycolipids) ແ ລະ ລີໂ ປໂ ປຣຕີນ (liporptins) ຟດສະຟລປິ ິດ ເປັນທຳດປະສມທ່ ມີ ຈີ ຟຸ ດສະຟັດ (PO43- ) ແລະ ຈນຸ ໂີ ຕຣແຊນ (-N) ເພ່ ມີ ເຂຳ້ື ມຳແທນ ບ່ ອນຈຮຸ ດີ ດກຊດິ . ຕວຢ່ ຳງຟດສະຟລປິ ິດ ເຊ່ ນັ ອຳຊດິ ຟອສຟຳທດິ ກິ (phosphatidic), ເຊຟຳລນິ (cephalin) 48 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ແລະ ເລຊຕິ ນິ (lecethin) ເລຊຕິ ນິ ເປັນຟດສະຟລປິ ິດຊ່ ງຶ ມຄີ ຸນສມບດັ ທ່ ສີ ຳມຳດລວມດຕວກບັ ນຳ້ື ໄດດ້ື ີ ເນ່ ອງຈຳກໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນ ປະກອບດວ້ື ຍ 2 ສ່ ວນຄສ່ ວນທ່ ີເປັນໂພລຳຣໄ໌ ດແື້ ກ່ ຈຟຸ ດສະຟັດ ແລະ ສ່ ວນທ່ ີບ່ ເປັນໂພລຳຣ໌ ໄດແື້ ກ່ ທຳດຮໂີ ດຣ ກຳກບອນ ຂອງອຳຊດິ ໄຂມນັ . ໂມເລກຸນຂອງທຳດເລຊດິ ນິ ຈ່ ງຶ ມລີ ກັ ສະນະເຄ່ ງິ ລະລຳຍນຳ້ື ໄດື້ (amphipathic)ດ່ ງັ ນນັ້ື ຟດສະຟລປິ ີດຈ່ ງຶ ຈຳເປັນສຳລບັ ກຳນຍ່ ອຍ ແລະ ກຳນດູດຊມຶ ທທຳດອຳຫຳນພວກໄຂມນັ ຊ່ ວຍໃຫຈື້ ລຸ ງັ ນຳເອຳອຳ ຊດິ ໄຂມນັ ໄປໃຊຢ້ື ່ ຳງວ່ ອງໄວ, ກຳນເຮດັ ວຽກງຳນຈະມລີ ກັ ສະນະທ່ ສີ ່ ວນທ່ ບີ ່ ລະລຳຍນຳື້ ຈະຫນັ ເຂຳື້ ຈບັ ກນັ ດຳື້ ນໃນ ສ່ ວນທ່ ລີ ະລຳຍນຳ້ື ຈະຊອີ້ື ອກດຳ້ື ນນອກມລີ ກັ ສະນະເປັນໄມເຊລລ໌ (maicelle) ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 13 ຮູບທີ 13 ກຳນກະຈຳຍຕວຂອງໄຂມນັ ໃນນຳ້ື ໃນລກັ ສະນະຕ່ ຳງກນັ ສ່ ວນເລຊຕິ ິນທ່ ີແຍກໄດຈ້ື ຳກ glycine soys bean ມອີ ຳຊິດໄຂມນັ ບ່ ອ່ ມິ ຕວຢ່ ູຫຼຳຍຈ່ ງຶ ເອີນື້ ວ່ ຳ cessential phospholipids ໃຊໃ້ື ນກຳນບຳບດັ ພະຍຳດຕບັ ແລະ ພະຍຳດຫຼອດເລອດຕບີ ແຂງ ໄກລໂຄລປິ ີດ ຄທຳດປະສມທ່ ມີ ກີ ່ ຸມຂອງຈຄຸ ຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ ເຊ່ ນັ ນຳື້ ຕຳນ ກລໂູ ຄສ ຫຼ ນຳື້ ຕຳນກຳແລກ ໂທສເພ່ ມີ ເຂຳື້ ມຳແທນບ່ ອນຈໄຸ ຮຮດີ ກຊດິ ທຳດປະເພດຈຄຸ ຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ ອຳດຈະເປັນນຳື້ ຕຳນພວກໂມໂນ ຫຼ ໂປຣລແີ ຊກຄຳໄຣດ໌ ຕວ ຢ່ ຳງທຳດປະສມໄກລໂຄລປິ ີດໄດແ້ື ກ່ ຊຣີ ີ- ໂບຣໄຊດ໌ (cerebrosides) ແລະ ແກງກລິ ໂອໄຊດ(໌ gangliosides ) 3. ອະນຸພນັ ໄຂມນັ ເປັນໄຂມນັ ທ່ ໄີ ດຈ້ື ຳກກຳນສະລຳຍຕວຂອງໄຂມນັ ປະເພດ ໄຂມນັ ຢ່ ຳງງ່ ຳຍ ຫຼ ໄຂມນັ ເຊງີ ປະ ກອບ, ໄຂມນັ ປະເພດນໄີ້ື ດແື້ ກ່ ອຳຊດິ ໄຂມນັ ກຼເີ ຊຣີ ອລ. 4. ທຳດຕ່ ຳງ ໆ ໄດແື້ ກ່ ໄຂມນັ ທ່ ີບ່ ສຳມຳດຈດັ ເຂຳ້ື ໃນ 3 ກ່ ຸມທຳອດິ ທ່ ໄີ ດເ້ື ວຳ້ື ມຳຂຳື້ ງເທງິ ທຳດໄຂມນັ ຊະນດິ ນຄີື້ ເທຣີ ພ໌ ນີ (terpenes) ແລະ ທຳດສະເຕຮີ ອຍດ໌ (steroids)ໃ  ອຳຊດິ ໄຂມນັ ເປັນທຳດຈຳພວກອຳຊດິ ອງຄະທຳດໃນກ່ ຸມຂອງອຳຊດິ ກຳກໂບຊລີ ກິ (carboxylic acid ) ມີ ສູດໂຄງ ສຳື້ ງໂມເລກຸນທ່ ວໄປຄ CnH2nO2 ກຳນແບ່ ງປະເພດຂອງອຳຊດິ ໄຂມນັ ສຳມຳດແບ່ ງຕຳມຊະນດິ ຂອງຄວຳມອ່ ມິ ຕວໄດື້ 2 ປະເພດຄ 49 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 1. ອຳຊດິ ໄຂມນັ ອ່ ມິ ຕວ (saturated fatty acid) 2. ອຳຊດິ ໄຂມນັ ທບີ ່ ອມິ ຕວ (un saturated fatty acid) ອຳຊດິ ໄຂມນັ ອ່ ມິ ຕວ ເປັນອຳຊດິ ໄຂມນັ ທ່ ໂີ ຄງສຳື້ ງຂອງກຳກບອນປະກອບດວື້ ຍພນັ ທະດ່ ຽວຕະຫຼອດສຳຍ ສ່ ວນຫຳຼ ຍຢ່ ູໃນສະພຳບຂອງໄຂມນັ ຊ່ ງຶ ແຂງຕວໄດງື້ ່ຳຍເມ່ ອອຸນຫະພູມຕ່ ຳ. ອຳຊດິ ໄຂມນັ ທ່ ບີ ່ ອ່ ມິ ຕວ ເປັນອຳຊດິ ໄຂມນັ ທ່ ໂີ ຄງສຳ້ື ງຂອງກຳກບອນຕ່ ກນັ ດວ້ື ຍພນັ ທະ ຄ່ ູສະລບັ ກບັ ພນັ ທະ ດ່ ຽວຕະຫຼອດສຳຍຫ່ ວງໂຊ່ ສ່ ວນຫຼຳຍຢ່ ູໃນສະພຳບທຳດແຫຼວ ເກດີ ກຳນອອກຊເິ ດຊນັ ໄດ້ື ງ່ ຳຍໃນອຳກຳດ ຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫອື້ ຳຊດິ ໄຂມນັ ເກດີ ກຳນເໝນັ ຫນ, ກດໄຂມນັ ທ່ ບີ ່ ອ່ ມິ ຕວແບ່ ງປະເພດອອກໄດ້ື ເປັນ 2 ຊະນດິ ຄ ອຳຊດິ ໄຂມນັ ທ່ ບີ ່ ອ່ ມິ ຕວມພີ ນັ ທະຄ່ ູໜ່ ງຶ ຕຳແໜ່ ງ (monoun saturated fatty acid) ແລະ ອຳຊດິ ໄຂມນັ ທ່ ບີ ່ ອ່ ມິ ຕວມພີ ນັ ທະຄ່ ູ ຫຼຳຍກວ່ ຳໜ່ ງຶ ຕຳແໜ່ ງ (polyunsaturated fatty acid)  ປະເພດຂອງອຳຊດິ ໄຂມນັ ທ່ ຈີ ຳເປັນສຳລບັ ຮ່ ຳງກຳຍ ອຳຊດິ ໄຂມນັ ແບ່ ງຕຳມຄວຳມຈຳເປັນສຳລບັ ຮ່ ຳງກຳຍອອກເປັນ 2 ປະເພດດ່ ງັ ນີື້ 1. ອຳຊດິ ໄຂມນັ ຈຳເປັນ (Essential fatty acid )ເປັນອຳຊດິ ໄຂມນັ ຊ່ ງຶ ຮ່ ຳງກຳຍເຮຳບ່ ສຳມຳດທ່ ຈີ ະສງັ ເຄຳະຂນຶື້ ມຳເອງໄດ້ື ຈະຕອ້ື ງໄດຮ້ື ບັ ຈຳກທຳດອຳຫຳນທ່ ຮີ ບັ ປະທຳນເຂຳື້ ໄປ. ກດໄຂມນັ ຈຳເປັນມີ 2 ຊະນດິ ຄ ໄລໂນ ເລອກິ ( linoleic) ແລະ ໄລໂນເລນກິ (linolenic) ເມ່ ອຮ່ ຳງກຳຍກນິ ເຂຳື້ ໄປຈະສຳມຳດນຳໄປສຳື້ ງອຳຊດິ ໄຂມນັ ຊະນດິ ອ່ ນ ໆ 2. ອຳຊດິ ໄຂມນັ ບ່ ຈຳເປັນ (Non – essential fatty acid ) ເປັນອຳຊດິ ໄຂມນັ ທ່ ີ ຮ່ ຳງກຳຍເຮຳສຳມຳດ ສງັ ເຄຳະຂນຶື້ ມຳເອງໄດໂື້ ດຍບ່ ຈຳເປັນຕອ້ື ງໄດຮື້ ບັ ຈຳກທຳດອຳຫຳນ ເຊ່ ນັ ອຳຊດິ ພຳລມໂິ ທເລອກິ (palmitoleic acid ) ແລະ ກດໂອເລອກິ (oleic acid) ຕຳຕຳລຳງທີ 1 ອຳຊດິ ໄຂມນັ , ຈຳນວນກຳກບອນ, ພນັ ທະຄ່ ູ ແລະ ຈດຸ ຫຼອມແຫຼວ ຊ່ ອຳຊດິ ໄຂມນັ ສູດໂຄງສຳ້ື ງ ສນັ ຍຳລກັ ຫຍ້ື ຈດຸ ຫຼອມ ແຫຼວ 0C ອຳຊດິ ໄຂມນັ ອ່ ມິ ຕວ (Saturated fatty acid, SFA ) ອຳຊດິ ບູຕຳຕຣິ ກິ (butyric acid) CH3(CH2)2 COOH C4 -5 ອຳຊດິ ຄຳໂປຣອກິ (caproic acid) CH3(CH2)4 COOH C6 -2 ອຳຊດິ ຄຳໄພຣລກິ (caprylic acid) CH3(CH2)6 COOH C8 16 C10 31 ອຳຊດິ ຄຳພຣກິ (capric acid) CH3(CH2)8 COOH ອຳຊດິ ຄຼຣກິ (lauric acid) CH3(CH2)10 COOH C12 44 ອຳຊດິ ໄມຣສິ ທກິ (myristic acid) CH3(CH2)12 COOH C14 54 ອຳຊດິ ພຳລມທິ ກິ (palmitic acid) CH3(CH2)14 COOH C16 63 ອຳຊດິ ສະເຕຣກິ (stearic acid) CH3(CH2)16 COOH C18 70 C20 76 ອຳຊດິ ອຳຣຳຊດິ ກິ (arachidic CH3(CH2)18 COOH acid) ອຳຊດິ ໄຂມນັ ບ່ ອ່ ມິ ຕວທ່ ມີ ໜີ ່ ງຶ ບອນຄ໌ ່ ູ (Monounsaturated fatty acid, UFA ) ອຳຊດິ ພຳລມໂິ ທເລອກິ (palmitoleic acid) C16:1 -5 CH3(CH3)5 CH-CH-(CH2)7COOH C18:1 -0.5 ອຳຊດິ ໂອເລອກິ (oleic acid ) CH3(CH3)7 CH-CH-(CH2)7COOH 50 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ