8. Sınıf İnklap -KASB

ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 2 TEST 12. İngiltere Osmanlı Devleti Yukarıda, 1900’lü yılların başlarında İngiltere ile Osmanlı Devleti’ndeki üretim faaliyetlerinin durumu ile ilgili görseller verilmiştir. Bu görsellere bakılarak, I. İngiltere’de üretim makine gücüne dayanırken, Osmanlı Devleti’nde üretim insan emeğine dayalı olarak yapıl- maktadır. II. İngiltere, Sanayi İnkılabı’nın ortaya çıkardığı sonuçlar doğrultusunda hareket ederken Osmanlı Devleti bu duruma ayak uyduramamıştır. III. İngiltere’de üretimde geleneksel yöntemlere başvurulurken Osmanlı Devleti’nde yeni metotlar geliştirilmiştir. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III 13. Yukarıda verilen haritada İtalyan donanması önce Trablusgarp’a, Balkan Savaşları başlayınca ise Ege adalarına saldırmıştır. Bu durumun sebebi olarak aşağıdakilerin hangisi gösterilebilir? A) Ege adalarında deniz kolonisi oluşturmak istemesi B) Rusya’nın sıcak denizlere inmesini engelleme düşüncesi C) Osmanlı Devleti’ni zor durumda bırakarak Trablusgarp’ı ele geçirmek istemesi D) Osmanlı Devleti’ne yardım göndermek istemesi T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 43

2TEST ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 14. 15. B r Kahraman Doğuyor TANZİMAT FERMANI (1839) Zeka Küpü Yayınları Gazeteci Şerif Bey, 1911’de başlayan Trablus- garp Savaşı’na gidebilmek için İstanbul’dan • Tüm vatandaşların can, mal ve namus gü- yollara düşmüş, zorlu mesafeler kat etmiş, İn- venliği sağlanacak. giliz kontrolündeki Mısır’ın Port Said limanına gelmiş, buradan bir başka Osmanlı gazeteci- • Yargılamada açıklık sağlanarak hiç kimse sinin yardımı ile İngilizlerden vize almış ve ye- yargılanmadan ceza almayacak. niden çöllere düşerek Trablusgarp’a varmış- tır. Aslında bu genç ve gözü pek gazeteci, • Vergiler herkesin gelirine göre, düzenli ve vatan aşkıyla yanan Mustafa Kemal’den baş- adil bir biçimde toplanacak. kası değildi. Genç Yüzbaşı Mustafa Kemal, Trablusgarp Savaşı’na gönüllü olarak gider- • Askerlik vatan görevi hâline gelecek. ken Mısır’daki İngiliz güvenlik noktalarında Türk subayı olduğu anlaşılmaması için “Gaze- • Rüşvet ortadan kaldırılacak. teci Mustafa Şerif Bey” kimliğini kullanmıştır. Bu kimliği kendisine Osmanlı İstihbarat Teşki- • Herkes mal ve mülk sahibi olabilecek ve bu- latı olan Teşkilat-ı Mahsusa sağlamıştır. Mı- nu miras bırakabilecek. sır’da kendisini İngilizlerin kontrolünden geçi- rip çöle ulaştıran kişi de yine kahraman bir Latin harflerine çevrilerek verilen gazete haberi Teşkilat-ı Mahsusa subayı olan Kuşçubaşı ve Tanzimat Fermanı’nın maddeleri birlikte de- Eşref Bey’dir. ğerlendirildiğinde, Trablusgarp’a ulaşan Mustafa Kemal, Derne I. Hukukun üstünlüğü ilkesinin benimsendiği ve Tobruk kentlerinin savunmasında görev al- II. Demokratik bir idareyle bağdaşan uygulamala- mıştır. Bölgedeki az sayıda Osmanlı kuvveti- nin yanında yerli Arap aşiretlerini de İtalyan- ra yer verildiği lara karşı örgütlemiştir. İtalyan birliklerinin III. Hukuk, yönetim ve askerlik alanlarında yenilik- Libya sahillerinden iç kesimlere ilerlemesini engellemiştir. ler yapıldığı Verilen bilgilerden yola çıkarak Mustafa Kemal yargılarından hangilerine ulaşılabilir? ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşıla- bilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I, II ve III A) Trablusgarp’taki görevi, Teşkilat-ı Mahsusa için haber toplamaktır. 44 B) Trablusgarp’a gönüllü olarak gitmek istemesi, vatanseverliğinin göstergesidir. C) Osmanlı Devleti’nin sınırları dışında bir askerî görevde bulunmuştur. D) Arapların milliyetçi isyanlarını önlemek için böl- gede görevlendirilmiştir. 8. Sınıf

ÇIKMIŞ SORULAR 1 TEST 1007 Zeka Küpü Yayınları 3. “Tanzimat Fermanı sadece iç dinamiklerden kay- naklanmış olamaz. Osmanlı Devleti’nin zayıflama- 1. 1789’da Fransız İhtilali sonucunda ortaya çıkan mil- sıyla birlikte, ülkedeki gayrimüslimler üzerindeki hâ- liyetçilik fikri, içerisinde farklı ulusları barındıran im- kimiyetini artırmak isteyen Batılı ülkelerin de tesiri paratorluklarda birtakım sıkıntıların baş gösterme- son derece önemlidir.” diyen bir tarihçi Tanzimat sine neden olmuştur. Bazı Avrupalı devletlerin Fermanı’nın hangi özelliğine vurgu yapmaktadır? kışkırtmasıyla Osmanlı Devleti içerisinde bulunan Sırp, Rum, Bulgar gibi uluslar Osmanlı’ya karşı ayak- A) Can ve mal güvenliğini devlet güvencesine al- lanmışlar ve bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Buna ması karşılık milliyetçilik fikri, Türk ulusunu da etkilemiş ve Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasında önemli bir B) Azınlıkları kanun önünde eşit kabul eden bir bel- rol oynamıştır. ge oluşu Yukarıdaki bilgiler dikkate alındığında, C) Ferman’ın ilanında yabancı devletlerin etkisinin bulunması I. Osmanlı Devleti’nin çok uluslu bir yapıya sahip olduğu D) Osmanlı’nın dağılmasının önüne geçmek için alınan bir tedbir olması II. Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti’ne karşı LGS dostça tavırlar sergilediği 4. Aşağıdaki tabloda 19 ve 20. yüzyıllarda Osmanlı III. Milliyetçilik fikrinin Millî Mücadele’nin başarıya Devleti’nin dağılmasını önlemek için ortaya çıkan ulaşmasında etkili olduğu fikir akımlarıyla ilgili bilgiler verilmiştir. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? I. Osmanlıcılık Hangi din ve ırktan olursa olsun Osmanlı Devleti A) Yalnız I  B) I ve III  sınırları içinde yaşayanları kaynaştırarak bir “Os- manlı milleti” oluşturmanın amaçlandığı bu akım- C) II ve III  D) I, II ve III la imparatorluğun bütünlüğünü sağlamak hedef- lenmiştir. MEB Örnek Soru II. İslamcılık 2. Mustafa Kemal’in doğduğu Selanik, önemli bir liman Devleti kurtarmak için hangi milletten olursa olsun şehri olmanın yanında demir yolu ile Belgrad, Ma- bütün Müslümanları halifenin etrafında toplama- nastır ve İstanbul gibi şehirlere bağlanmaktaydı. Bu yı amaçlamıştır. durum Selanik’in hem Batı ile etkileşimini kolaylaş- tırmış hem de sosyal ve kültürel yönden gelişmesi- III. Türkçülük ne zemin hazırlamıştır. Avrupa’da çıkarılan gazete, Devlet; dili, dini, soyu ve ülküsü bir olan topluma dergi ve kitaplardaki fikirler çok uluslu yapıya sahip dayanarak ayakta durabilir. Bu nedenle Osmanlı olan Selanik üzerinden Osmanlı ülkesine yayılıyor- Türklerine ulusal bilinç kazandırılmalıdır. du. Bu yönüyle Selanik, Avrupa’daki gelişmelerin yakından takip edildiği ve Batı ülkeleriyle etkileşi- Bu bilgilere göre, Müslüman olan Trablusgarp min en yoğun yaşandığı şehirlerden biriydi. Dene- halkının 1911 yılında yapılan Trablusgarp Sava- bilir ki Selanik, Osmanlı Devleti’nin Batı’ya açılan şı’nda İtalya’ya karşı Osmanlı Devleti’nin yanın- bir penceresi konumundaydı. da yer alması bu akımlardan hangileriyle ilişki- lendirilebilir? Bu metinden hareketle Selanik’in Mustafa Ke- mal’in kişisel özelliklerinden hangisi üzerinde A) Yalnız I  B) Yalnız III  etkili olduğu söylenebilir? C) I ve II  D) II ve III A) Planlı ve çalışkan olması MEB Örnek Soru B) Sabırlı ve disiplinli olması C) İyi bir asker ve yönetici olması 45 D) Zengin bir düşünce yapısına sahip olması MEB Örnek Soru T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

TEST1 ÇIKMIŞ SORULAR 5. Mustafa Kemal’in Vatan ve Hürriyet Cemiyetinin 7. Aşağıdaki haritada Mustafa Kemal’in doğduğu ve Selanik şubesinin açılışında yaptığı konuşma: ilk çocukluk yıllarının geçtiği Selanik şehrine ait bazı bilgiler verilmiştir. “Arkadaşlar, bu gece burada sizleri toplamaktaki amacım şudur: Memleketin yaşadığı tehlikeli anla- Paris rı size söylemeye gerek görmüyorum. Bunu hepi- niz anlarsınız. Bu talihsiz memlekete karşı önemli Belgrad KARADENİZ görevlerimiz vardır. Onu kurtarmak tek hedefimiz- İstanbul dir. Bugün Makedonya’yı ve bütün Rumeli toprak- Manastır larını vatan bütünlüğünden ayırmak istiyorlar... Mem- Selanik lekete yabancı etkisi ve egemenliği kısmen ve fiilen girmiştir. Şimdilik gizli çalışmak ve teşkilatı şekillen- Ticaret Gemileri AKDENİZ dirmek mecburidir. Sizden fedakârlıklar bekliyorum. Demir Yolu Ulaşımı Milleti hâkim kılmak, özetle vatanı kurtarmak için Batılı Fikirler sizi göreve çağırıyorum.” Zeka Küpü Yayınları Bu haritaya göre Selanik ile ilgili, Bu konuşmadan hareketle Mustafa Kemal ile I. Ticaretin en yoğun yaşandığı şehirdir. ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? II. Kültürel gelişmeler yayılma imkânı bulmuştur. A) Liderlik vasfına sahip olduğuna III. Farklı dinlere mensup insanların kaynaştığı bir B) Millî bir ordu kurmayı amaçladığına şehirdir. C) Bağımsızlık duygusu ile hareket ettiğine D) Millî egemenlik anlayışını benimsediğine çıkarımlarından hangilerine ulaşılabilir? MEB Örnek Soru A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III D) I, II ve III 6. Mustafa Kemal, askerî ataşelik görevi nedeniyle bir süre Bulgaristan’ın Sofya kentinde bulunmuştur. Bu MEB Örnek Soru görevi sırasında, 8. Mustafa Kemal, 31 Mart Vakası’ndan sonra subay- • Bulgar parlamentosunu yakından takip etmiştir. ların siyasete karışmasının tehlikelerini sezmişti. • Bulgaristan’da azınlıkta kalan Türklerle yakın Subaylar arasında yayılan particilik düşüncesi or- duda düzen ve disiplinin bozulmasına neden olmuş- ilişkiler kurmuş ve Türkçe yayımlanan gazetele- tu. Mustafa Kemal bu durumun gelecekte, vatanın re destek vermiştir. bekası için tehlikeli sonuçlar doğurabileceğini be- • Diğer devletlerin elçileriyle görüş alışverişinde lirtmişti. Bu nedenle ordunun siyasetten uzak dur- bulunmuştur. ması gerektiği yönündeki düşüncelerini arkadaşla- • İstanbul’dan getirttiği gazete ve dergileri özenle rıyla paylaşmıştı. Nitekim Balkan Savaşları sıra- takip etmiştir. sında Mustafa Kemal’in öngörüleri gerçekleşmiş ve ordumuz büyük bir felaketle karşılaşmıştır. Buna göre Mustafa Kemal ile ilgili aşağıdakiler- den hangisi söylenemez? Bu metinden Mustafa Kemal’in hangi kişisel özel- liği çıkarılabilir? A) Milliyetçi bir kişiliğe sahiptir. B) Ülkesindeki ve dünyadaki gelişmeleri takip et- A) İleri görüşlülüğü B) Eğitimciliği miştir. C) İdealistliği C) Bulgaristan’daki Türk azınlığın sorunlarına çö- D) Sabırlılığı züm getirmiştir. MEB Örnek Soru D) Demokratik yönetim sistemleri hakkında fikir 8. Sınıf sahibi olmuştur. MEB Örnek Soru 46

ÇIKMIŞ SORULAR 1 TEST 9. Manastır Askerî İdadi yıllarında Mustafa Kemal’i en 12. “Selanik Mülkiye Rüştiyesinde iken mahallemizde- çok etkileyen olaylardan biri de 1897 Türk-Yunan ki Binbaşı Kadri Bey’in oğlu Ahmet askerî rüştiyeye Savaşı olmuştur. Bu savaşta Türk ordusu savaş (ortaokul) devam ediyor ve askerî üniforma giyiyor- meydanında zafer kazanmasına rağmen barış ma- du. Onu gördükçe ben de böyle giyinmeye heves- sasında istediğini elde edememiştir. leniyordum. Sonra sokaklarda subaylar görüyor- dum. Subay olmak için önce askerî rüştiyeye girmek Bu durum Mustafa Kemal’de, Osmanlı Devleti’nde gerektiğini anlıyordum. O sırada annem Selânik’e aşağıdakilerden hangisinin iyi yönetilemediği gelmişti. Askerî Rüştiyeye girmek istediğimi ona söy- fikrini oluşturmuştur? ledim. Annem asker olmamı istemiyordu. Sınav zamanı ona sezdirmeden rüştiyeye giderek sınava A) Millî kültür çalışmalarının girdim.” B) Millî eğitimin C) Ekonominin Bu bilgiye göre Mustafa Kemal’in askerlik mes- D) Dış politikanın leğine ilgi duymasına aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur? LGS 10. Mustafa Kemal, A) Ailesi B) Çevresi • 31 Mart Olayı’nda sadece isyanın bastırılmasın- C) Öğretmenleri da değil, ordunun kurulması ve harekâtın plan- D) Okuduğu kitaplar lanmasında da rol oynamıştır. MEB Örnek Soru • Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İstan- bul’a gelmiş ve ülkeyi kurtarmak için arkadaşla- Zeka Küpü Yayınları 13. İtalya’nın Trablusgarp’ı işgal etme girişimi sırasında rıyla toplantılar düzenlemiştir. izlediği yollar aşağıdaki haritada verilmiştir. Bu bilgilerden Mustafa Kemal’in kişilik özellik- lerinden hangileri çıkarılabilir? A) Teşkilatçılık - Vatanseverlik İtalya B) İleri görüşlülük - Vatanseverlik C) Kararlılık - İnkılapçılık Osmanlı İmparatorluğu D) Birleştiricilik - İnkılapçılık Yunanistan LGS Tunus Bingazi Derne (Fransa) Tobruk Trablus Trablusgarp Mısır (Osmanlı İmparatorluğu) (İngiltere) 11. Balkan Savaşları sonucunda Balkanlardaki Türk hâ- Verilen haritaya göre İtalya ile ilgili, kimiyeti sona erdi. Kaybedilen Balkan toprakların- I. Akdeniz’deki hakimiyet alanını genişletmek is- dan Anadolu’ya büyük bir göç dalgası yaşandı. Yu- temiştir. nanistan ve Bulgaristan’da kalan Türklerin kültürel II. Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü boz- ve dinî hakları antlaşmalarla güvence altına alındı. muştur. Bu bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi söyle- III. Kuzey Afrika topraklarını egemenliği altına al- nemez? mıştır. A) Anadolu’daki Türk nüfusu artmıştır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? B) Balkanlarda Türk varlığı sona ermiştir. C) Osmanlı Devleti’nin sınırları daralmıştır. A) Yalnız I B) I ve III D) Balkanlarda Müslüman nüfus azalmıştır. C) II ve III D) I, II ve III MEB Örnek Soru MEB Örnek Soru T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 47

1TEST ÇIKMIŞ SORULAR 14. Selanik’in karışık sokak aralarında tatlı sürprizlerle 16. Osmanlı Devleti’nin çöküş sürecinde devletin varlı- karşılaşılırdı; kâh yeşilliklerin arasında birdenbire ğını sürdürmek ve dağılmasını önlemek için bazı fi- denize açılan manzaralar, kâh çocuk sesleri ile kir akımları geliştirilmiştir. Bu fikir akımlarından biri Kur’an nağmelerinin taştığı sıbyan mektepleri, kâh de Osmanlıcılıktır. Osmanlıcılık akımı, Osmanlı Dev- muntazam vuruşlarla bakır veya demir döven çekiç leti sınırları içinde yaşayanları hangi din ve soydan seslerinin duyulduğu karanlık atölyeler, kâh kırlan- olursa olsun kaynaştırarak bir “Osmanlı Milleti” oluş- gıç yuvası gibi geçmişin birçok faciasını yaşamış turmayı amaçlamıştır. Ancak Osmanlıcılığın gerçek- yüksek evler... Bu şehrin dilleri ve dinleri farklı in- çi bir çözüm olmadığı kısa sürede görülmüştür. sanları, bu küçük tatlardan büyük mutluluklar çıkar- masını bilirdi. Buna göre aşağıdaki gelişmelerden hangisi Osmanlıcılık akımının geçerliliğini yitirmiş oldu- Bu parçaya verilebilecek en uygun başlık aşa- ğunun bir göstergesidir? ğıdakilerden hangisidir? A) Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda A) Selanik ve Milliyetçilik İttifak Devletleri yanında savaşa girmesi B) Selanik ve Millî Mücadele C) Selanik ve Kültürel Zenginlik B) Müslüman olmayanlara bütün devlet memurluk- D) Selanik’in Jeopolitik Konumu larına atanabilme hakkının verilmesi MEB Örnek Soru C) Mebusan Meclisinde tüm Osmanlı unsurlarına temsil hakkının verilmiş olması D) Balkan milletlerinin isyan edip Osmanlı Devle- ti’nden ayrılması LGS 15. Aşağıda I. Balkan Savaşı öncesinde ve sonrasında Zeka Küpü Yayınları Osmanlı Devleti ve Balkan ülkelerini gösteren hari- talara yer verilmiştir. I. Balkan Savaşı I. Balkan Savaşı CEVAP ANAHTARI Öncesinde Balkanlar Sonrasında Balkanlar BİR KAHRAMAN DOĞUYOR Bu haritalara göre I. Balkan Savaşı’nın sonuçları PEKİŞTİRME TESTİ ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? TEST - 1 1-D 2-A 3-D 4-A 5-D 6-B 7-C 8-C TEST - 2 1-D 2-C 3-B 4-B 5-D 6-C 7-B 8-A 9-D A) Sırbistan, Karadağ ve Yunanistan, sınırlarını TEST - 3 1-D 2-D 3-C 4-D 5-A 6-B 7-D 8-C genişletmiştir. TEST - 4 1-A 2-A 3-D 4-A 5-D 6-B 7-C 8-C 9-C B) Karadağ’ın Osmanlı Devleti ile kara bağlantısı ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ kalmamıştır. TEST - 1 1-D 2-D 3-C 4-C 5-D 6-B 7-C 8-B 9-B 10-B C) Osmanlı’nın Balkanlardaki tek sınır komşusu 11-A 12-C 13-A 14-D Bulgaristan olmuştur. TEST - 2 1-D 2-C 3-D 4-B 5-B 6-A 7-B 8-D 9-C 10-A D) Osmanlı Devleti Avrupa kıtasındaki toprakları- 11-B 12-B 13-C 14-D 15-B nın tamamını kaybetmiştir. ÇIKMIŞ SORULAR MEB Örnek Soru TEST - 1 1-B 2-D 3-C 4-C 5-B 6-C 7-A 8-A 9-D 10-A 48 11-B 12-B 13-A 14-C 15-D 16-D 8. Sınıf

3ÜNİTE: MİLLÎ BİR DESTAN: YA İSTİKLAL YA ÖLÜM! Millî Mücadele Dönemi'nde Doğu ve Güney Cepheleri Millî Mücadele Dönemi'nde Batı Cephesi Savaş Ortamında Maarif Kongresi Başkomutanlık Yasası ve Tekâlif-i Millîye Emirleri Sakarya Meydan Savaşı'ndan Mudanya Ateşkes Antlaşması'na Mustafa Kemal Lozan Barış Antlaşması Sanat ve Edebiyat Eserlerinde Millî Mücadele

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! KURTULUŞ SAVAŞI’NDA CEPHELER DOĞU CEPHESİ BATI CEPHESİ GÜNEY CEPHESİ Maraş TARİHİNE KADAR BATI CEPHESİ TARİHİNE KADAR BATI CEPHESİ TARİHİNDE BATI CEPHESİ Doğu Cephesi Güney Cephesi Batı Cephesi • Ermenilere karşı Kâzım Karabe- • Fransızlar ve onların destekle- • Yunanlara karşı BMM’nin kurdu- kir’in Osmanlı Devleti’nden kalan diği Ermenilere karşı Kuvâ-yı Mil- ğu düzenli ordu mücadele etti. düzenli birlikleri (XV. Kolordu) lîye birlikleri mücadele etti. mücadele etti. • 11 Ekim 1922’de imzalanan Mu- • 20 Ekim 1921’de yapılan Ankara danya Ateşkes Antlaşması ile • 2-3 Aralık 1920’de Ermenilerle Antlaşması ile kapandı. kapandı. imzalanan Gümrü Antlaşması ile kapandı. 1. Millî Mücadele Dönemi’nde Doğu ve Güney Cepheleri a. Doğu Cephesi Cephenin açılmasında, • Rusya’nın 1917’de Brest Litowsk Antlaşması ile I. Dünya Savaşı’ndan çekilmesiyle Kafkasya’da yaşanan otorite boşluğunun Ermenistan Devleti’nin kurulmasına ortam hazırlaması • Rusya’nın savaştan çekilmesiyle Ermenilerin İngiltere, ABD ve Fransa’nın desteğini alması • Wilson İlkelerinde yer alan “Azınlıklar, çoğunlukta bulundukları yerlerde bağımsız devletlerini kurabilecekler.” maddesine dayanarak Ermenilerin Doğu Anadolu’da çoğunluğu oluşturma çabasına girmeleri • Ermenilerin Mondros Ateşkes Antlaşması ve Sevr Antlaşması’nın maddelerine dayanarak bölgeyi işgale başlaması etkili olmuştur. Ermenilerin Doğu Anadolu’daki sivil halka saldırması üzerine Kâzım Karabekir komutasındaki Türk ordusu BMM’nin emriyle taarruza geçerek Kars, Batum ve Gümrü’yü ele geçirdi. Yenilgiyi kabul eden Ermenistan ile BMM arasında Gümrü Antlaşması imzalandı (3 Aralık 1920). 2 8. Sınıf

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! NOT ABD asıllı General James Harbord (Ceyms Harbırt) başkanlığında bir heyetin hazırladığı “General Harbord Raporu” ile Ermenilerin Doğu Anadolu’da çoğunlukta olmadıkları ve iddia edildiği gibi haksızlığa uğramadıkları belgelenmiştir. Gümrü Antlaşması’nın Maddeleri Yorum Ermeniler işgal ettikleri yerlerden çekilecek; Kars, Sarıkamış, Misakımillî’yi kabul eden ilk devlet Ermenistan ol- Iğdır, Kağızman ve Kulp BMM yönetimine bırakılacak. muştur. Çıldır Gölü ve Aras Nehri BMM yönetimi ile Ermenistan ara- Ermeniler Doğu Anadolu’daki isteklerinden vazgeç- sında sınır olacak. mişlerdir. Ermenistan Sevr Antlaşması’nın geçersizliğini kabul edecek Sevr Antlaşması’nı tanımayan ve Sevr’deki hakla- ve Doğu Anadolu’ya yönelik toprak taleplerinden vazgeçe- rından vazgeçen ilk devlet Ermenistan’dır. cek. Uyarı • Doğu Cephesi’nin kapanmasıyla buradaki birlikler Güney ve Batı cephelerine gönderildi. • BMM adı Gümrü Antlaşması’nda yer alarak ilk kez uluslararası bir belgede geçmiş oldu. • Gümrü Antlaşması, BMM Hükûmetinin uluslararası alandaki ilk siyasi başarısıdır. Kâzım Karabekir Doğu Cephesi’nde anne ve babasını kaybe- den binlerce çocuğa babalık yapmıştır. Onlar için okul ve yurt açarak onların meslek sahibi olmalarını sağlamıştır. Bu neden- le kendisine “Yetimlerin Babası” unvanı verilmiştir. Bu çocuklardan oluşturduğu “Gürbüz Çocuklar Ordusu” Millî Mücadele’de büyük hizmetlerde bulunmuştur. Tanım • Dış politikada sorunların barışçıl yöntemlerle ve müzakereler yoluyla çözülmesine diplomasi denir. • Uluslararası antlaşmalarda elde edilen kazanca diplomatik zafer denir. Örnek 1 Sevr Antlaşması’nda Doğu Anadolu’da Ermenistan Devleti’nin kurulması kararlaştırılmıştır. Ancak bir süre sonra BMM’nin Ermenistan’la yaptığı Gümrü Antlaşması ile; Ermeniler Doğu Anadolu’ya yönelik toprak taleplerinden vazgeçmişlerdir. Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? A) Sevr Antlaşması’yla Ermenilere haksızlık yapıldığının B) Ermenilerin Sevr Antlaşması’nın uygulanamayacağını kabul ettiğinin C) İtilaf Devletlerinin Ermenileri desteklemediğinin D) İtilaf Devletlerinin Ermeni Devleti kurma fikrinden vazgeçtiğinin Çözüm 1 Ermenilerin taleplerinden vazgeçmelerinin nedeni Sevr’in uygulanamayacağını kabul etmelerinden kaynaklanmaktadır. Cevap B T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 3

Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 3. Ünite b. Güney Cephesi İtilaf Devletleri, Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Osmanlı toprakları üzerindeki işgallerini artırdı. Bu antlaş- mayla Irak ve Filistin İngiltere’ye, Suriye ve Lübnan Fran- sa’ya bırakılmıştı. İngilizler, Musul’un işgali konusunda Fransa ile anlaşarak işgal ettiği Antakya, Urfa, Antep ve Maraş illerini Fransızla- ra bıraktı. Fransızlar daha önce işgal ettiği Adana ve Mer- sin’in yanı sıra İngilizlerin boşalttığı yöreleri işgal etmeye başladı. Fransızlar, Ermenileri de yanlarına alarak yöre hal- kı üzerindeki baskılarını giderek artırdı. Bölge halkı işgalle- re karşı Kuvâ-yı Millîye birlikleriyle direnişe geçti. Bölgede düzenli bir ordunun bulunmaması nedeniyle Mustafa Kemal, direnişin daha etkili hâle getirilebilmesi için buraya bazı subayları gönderdi. Bölge halkı işgalcilere karşı örgütlendi. Kuvâ-yı Millîye birlikleri öncülüğünde Fransızlar ve Erme- nilere karşı yöre halkı büyük bir bağımsızlık mücadelesi başlattı. Uyarı İşgallere karşı ilk direniş, güney illerinde kendiliğinden başlamıştır. Bu yüzden Güney Cephesi, Kuvâ-yı Millîye’nin ilk cephesidir. Maraş Savunması Urfa Savunması Antep Savunması • 30 Ekim 1919 tarihinde Fran- • İngilizlerin şehirden çekilmesi- • Fransızlar, Ermenilerle birlikte sızların Suriye’den getirdikleri nin ardından Fransızlar, 30 Antep’i işgal ettiler. Ermenilerin halka saldırıp taş- Ekim 1919 tarihinde Urfa’yı iş- kınlık yapmaları nedeniyle Süt- gal ettiler. • 3 Mart 1920 tarihinde Kilis’ten çü İmam’ın attığı ilk kurşun Ma- Antep’e giden Fransız konvo- raş’ta direnişi başlattı. • Urfalılar, Urfa Müdafaa-i Hukuk yunu Şahin Bey ve arkadaşla- Cemiyeti çatısı altında direni- rı dağıttı. Bir yıl süren kuşat- • Maraş’ta halk tarafından kuru- şe başladı. Ali Saip Bey’in ön- manın ardından Antep 9 Şubat lan Kuvâ-yı Millîye birlikleri, cülüğünde toplanan 3000 kişi- 1921’de düşman eline geçti. Fransızları 12 Şubat 1920 tari- lik grup Fransızlarla mücade- Ancak Sakarya Zaferi’nden hinde şehirden çıkarmıştır. leye başladı. Fransızlar 11 Ni- sonra imzalanan Ankara Ant- san 1920 tarihinde şehri terk laşması ile düşman şehri terk • Maraş halkının göstermiş oldu- etmeye başladı. etti. ğu mücadeleden dolayı BMM tarafından 7 Şubat 1973 tari- • Urfa halkının göstermiş oldu- • Anteplilerin göstermiş olduk- hinde Maraş’a “Kahraman” ğu mücadeleden dolayı BMM ları bu mücadeleden dolayı unvanı ve İstiklal madalyası tarafından 12 Haziran 1984 ta- BMM tarafından 6 Şubat 1921 verilmiştir. rihinde Urfa’ya “Şanlı” unvanı tarihinde Antep’e “Gazi” unva- ve 2016 yılında İstiklal Madal- nı ve 2008 yılında İstiklal Ma- yası verilmiştir. dalyası verilmiştir. Uyarı • Millî Mücadele’nin ilk kurşunu Güney Cephesi’nde Hatay Dörtyol’da atıldı. • Millî Mücadele Dönemi’nde Güney Cephesi’nde halkın düşmana karşı şehirlerini kurtarma çabaları, bağımsızlığa olan inançlarının ve vatanseverliklerinin kanıtıdır. Osmaniye’nin işgale uğraması üzerine Hüseyin Ağa’nın millî kuvvetlerine katılmak isteyen Tayyar Rahmiye’ye, Hüseyin Ağa’nın “Bu er işidir, sen cephe gerisinde daha yararlı olursun.” demesi üzerine Tayyar Rahmiye’nin “Vatan savunmasında hepimiz eriz. Elim silah tutarken ben nasıl savaşmam.” cevabını vermesi bunu kanıtlayacak örneklerden biridir. 4 8. Sınıf

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! Güney Cephesi’nde savaş devam ederken aynı zamanda Batı Cep- hesi’nde de savaşlar yapılıyordu. Batı Cephesi’nde Yunanların ba- şarılı olmasını bekleyen Fransızların bu cephedeki politikaları, Batı Cephesi’nde Sakarya Savaşı’nın kazanılması ile değişmeye başladı. Güney Cephesi’ndeki savaş, Büyük Millet Meclisi Hükûmetinin Fran- sa ile imzaladığı 20 Ekim 1921 tarihli Ankara Antlaşması ile sona erdi. Fransız birlikleri Suriye ve Lübnan’a geri çekildi. Bu antlaşma ile Fransa Hatay dışında işgal ettiği yerleri BMM’ye bıraktı. Hatay dı- şında bugünkü Türkiye-Suriye sınırı çizilmiş oldu. Böylece Güney Cephesi kapandı. Uyarı BMM ile antlaşma imzalayan ilk İtilaf Devleti Fransa oldu. Mondros Ateşkes Antlaşması’na dayanarak Antalya, Kuşadası, Mar- maris ve Fethiye’yi ele geçirip Konya’ya asker gönderen İtalyanla- ra karşı bu bölgelerde bir direniş olmadı ve cephe açılmadı. Bu du- rumun yaşanmasında İzmir’in Yunanlara bırakılmasından dolayı İtilaf Devletlerine kızgın olan İtalya’nın savaşmak istememesi etkili oldu. İtalyanlar işgal ettikleri Antalya ve çevresindeki Türk halkıyla iyi geçindi. Halkın yaşamına müdahale etmediler. Yol ve hastane yaptırarak halkın üzerinde olumlu bir etki oluşturmaya çalıştılar. İtalyanlar, Yunanlara karşı Batı Cephesi’nde kazanılan II. İnönü Sa- vaşı’ndan sonra işgal ettiği yerlerden çekilmeye başladı. Sakarya Zaferi’nden sonra Anadolu’yu tamamen terk ettiler. Anadolu’dan çekilirken silah ve cephanelerinin bir kısmını BMM’ye bıraktılar. İtilaf Devletleri ile yapılan diplomatik görüşmelerde zaman zaman Türkiye’nin yanında yer aldılar. Örnek 2 Olay Sonuç Doğu Cephesi’nde Kâzım Karabekir ve emrindeki 15. Kolordu, Ermenilerle Gümrü Antlaşması imzalanmıştır. Ermenilere karşı üstünlük sağlamıştır. Güney Cephesi’nde Fransızlara karşı bölge halkı mücadele etmiş, Fransa ile Ankara Antlaşması yapılmıştır. Sakarya Zaferi’nden sonra Fransa işgal ettiği yerlerden çekilmiştir. Verilen tabloya göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Doğu Cephesi’nde Osmanlı’dan kalan düzenli ordu, Güney Cephesi’nde ise Kuvâ-yı Millîye birlikleri ile mücadele verilmiştir. B) Askerî zaferler siyasi başarıları beraberinde getirmiştir. C) BMM’nin kurduğu düzenli ordu ilk zaferini Doğu Cephesi’nde kazanmıştır. D) Millî Mücadele’de farklı cephelerde bağımsızlık mücadelesi verilmiştir. Çözüm 2 Doğu Cephesi’nde BMM’nin kurduğu düzenli ordu ile değil Osmanlı Devleti’nden kalma düzenli birliklerle mücadele edilmiştir. Cevap C T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 5

TEST1 PEKİŞTİRME TESTİ 1019 1. 2. ANTEP SAVUNMASININ SİMGESİ ŞAHİN BEY Antep’i Fransız işgalinden kurtarmak amacıyla 10 ay- dan fazla süren ve 6 bin 317 şehidin verildiği kurtuluş mücadelesinin sembol isimlerinden olan komutan Şahin Bey, ölümünün 100. yılında minnetle anılıyor. 1911 - 1918 Zeka Küpü Yayınları Doğu Cephesi ile ilgili hazırlanan bir televizyon prog- Trablusgarp Savaşı’na gönüllü olarak katılan Şahin ramına katılan tarihçiye sunucu tarafından aşağı- Bey, Balkan Savaşlarında Çatalca’da, Galiçya’da 15. daki sorular sorulmuştur. Kolordu’da, Sina Cephesi’nde de düşman birlikleri- ne karşı kahramanca savaştı. • Ermenilerle neden savaş yapılmıştır? 1918’de İngilizlerle Sina Cephesi’nde yapılan muha- rebede esir düştü. • Doğu Cephesi, Büyük Millet Meclisinin ulus- lararası alanda itibarına nasıl katkı sunmuştur? 1919 Mısır’daki İngiliz esir kampında kalan Şahin Bey, ateş- • Doğu Cephesi’ndeki başarılar diğer cephelere kesten sonra serbest bırakıldı. nasıl katkı sağlamıştır? 1920 Sunucunun, tarihçiye sorduğu sorulardan hare- Harbiye Nezareti tarafından Urfa’nın Birecik kazası ketle Doğu Cephesi’nde yaşanan aşağıdaki ge- Askerlik Şubesi Başkanlığına tayin edilen Şahin Bey, lişmelerden hangisine değinilmemiştir? işgal altındaki Antep’in durumunu görerek Antep’e dönmeye karar verdi. A) Mondros Ateşkes Antlaşması’nın 24. maddesi- Kilis-Antep yolunu kontrol altına alma vazifesi üze- ne ve Wilson İlkelerine dayanarak bağımsız bir rine çalışmalara başlayan Şahin Bey, “Müsterih olu- devlet kurmak amacıyla harekete geçen Erme- nuz. Düşman arabaları cesedimi çiğnemeden An- niler, Paris Barış Konferansı’nda Doğu Anado- tep’e giremez.” sözleriyle adını tarihe yazdırdı. lu’da ABD mandasında bir Ermenistan Devleti Düşmana karşı büyük direniş gösteren Şahin Bey ve kurulması, daha sonra Sevr Antlaşması’nda, arkadaşları, 3 Şubat ve 18 Şubat’ta tam donanımlı doğuda bir Ermenistan kurulması kararlarından Fransız birliklerini hezimete uğrattı. cesaret alarak Doğu Anadolu’da hak iddia Son nefesini verene kadar düşman ateşine karşılık etmeye başlamışlardır. veren Şahin Bey, 28 Mart’ta Elmalı Köprüsü’nde şehit edildi. B) BMM, 8 Haziran 1920’de doğuda geçici sefer- berlik ilan etmiştir. 15 Haziran 1920 tarihinde Verilen afişe bakılarak Şahin Bey ile ilgili aşağı- 15. Kolordu Komutanlığının adı Doğu Cephesi daki sorulardan hangisinin cevabına ulaşılamaz? Komutanlığına çevrilmiş ve komutanlığına Kâzım Karabekir Paşa atanmıştır. A) Hangi cephelerde görev almıştır? C) Yenilgiye uğrayan Ermenistan ile Büyük Millet B) Millî Mücadele Dönemi’nde hangi görevleri Meclisi Hükûmetiyle arasında 3 Aralık 1920’de üstlenmiştir? Gümrü Barış Antlaşması imzalanmıştır. Bu ant- laşmaya göre Ermeniler işgal ettikleri yerlerden C) Cumhuriyet Dönemi’nde hangi görevlerde bu- geri çekilmiş ve Sevr Antlaşması’nın geçersiz lunmuştur? olduğunu kabul etmiştir. Gümrü Antlaşması’yla, Doğu Cephesi başarıyla kapanmıştır. Büyük D) Kurtuluş Savaşı’nda hangi şehrimizin müdafaa- Millet Meclisini tanıyan ilk devlet Ermenistan sında bulunmuştur? olmuştur. 6 D) Doğu Cephesi’nin başarıyla kapanması sonra- sı bu cephedeki birliklerin bir kısmı Güney ve Batı cephelerine gönderildi. Böylece bu cephe- lerin daha da güçlenmesi sağlandı. 8. Sınıf

PEKİŞTİRME TESTİ 1 TEST 3. Aşağıda, Millî Mücadele’de Doğu, Güney ve Batı cephelerini yansıtan bir harita verilmiştir. SOVYETLER BİRLİĞİ BULGARİSTAN KARADENİZ YUNANİSTAN EGE DENİZİ İRAN IRAK SURİYE AKDENİZ Doğu Cephesi’nde Ermeniler karşısında başarılı olan Kâzım Karabekir komutasındaki Türk ordusu Sarıkamış, Kars ve Gümrü’yü geri almıştır. Ağır yenilgiler alan Ermeniler barış istemiş; Büyük Millet Meclisi ve Ermeni heyet- leri arasında yapılan görüşmeler sonucu 3 Aralık 1920’de Gümrü Barış Antlaşması imzalanmıştır. Yapılan antlaşma ile Ermeniler, Sevr Antlaşması’nın geçersiz olduğunu kabul ederek Anadolu toprakları üzerin- deki taleplerinden vazgeçmişler ve işgal ettikleri yerlerden çekilmişlerdir. Ermenilere karşı kazanılan bu başarı ve anlaşma ile Büyük Millet Meclisi milletlerarası alanda ilk siyasi başarısını elde etmiş oldu. Doğu Cephesi’nin kapanmasıyla buradaki birliklerin bir bölümü Güney ve Batı cephelerine gönderilmiştir. Verilen harita ve bilgiler birlikte değerlendirildiğinde aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Doğu Cephesi’nin kapanmasıyla Güney ve Batı cephelerinin gücü artmıştır. B) Ermeniler karşısında alınan askerî başarılar beraberinde diplomatik başarıları da getirmiştir. C) Cephelerin tamamında kazanılan başarılar Misakımillî sınırlarına kesin olarak ulaşılmasını sağlamıştır. D) Ermeniler Büyük Millet Meclisini resmen tanımışlardır. 4. BMM ile Ermenistan arasında 3 Aralık 1920 tarihinde imza- 7 lanan Gümrü Antlaşması ile Ermeniler, I. Dünya Savaşı’nın ardından imzalanan Sevr Antlaşması’nın geçersizliğini de onaylamış oldu. Gümrü Antlaşması’nın aşağıdaki maddelerinden hangi- sinin bu duruma kanıt olduğu söylenebilir? A) Her iki taraf birbirinden savaş ödeneği talep etmeyecek B) Ermeniler Doğu Anadolu’daki toprak taleplerinden vaz- geçecek C) Türk-Ermeni Savaşı sona erecek D) Ermeniler doğuda huzursuzluk çıkarmayacak T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

TEST1 PEKİŞTİRME TESTİ 5. Güney Cephesi’nde işgalci Fransızlar ve iş birlikçileri Ermenilere karşı bölge halkı düzenli bir ordudan yok- sun olarak kahramanca direnmiştir. Bağımsızlıklarını elde etmek için kanlarını döken, canlarını feda eden bölge halkının gösterdiği bu fedakârlık ve kahraman- lıklar üzerine BMM tarafından 7 Şubat 1973’te Maraş’a “Kahraman” unvanı verilmiş ve istiklal madalyası ile ödüllendirmiştir. Buna göre Maraş halkı ile ilgili aşağıdaki yorumlar- dan hangisi yapılamaz? A) Tutumlarıyla diğer cephelerdeki halkı harekete ge- çirmişlerdir. B) Birlik ve beraberlik örneği sergilemişlerdir. C) Vatanseverlik duygularıyla hareket etmişlerdir. D) Düşman karşısında azimlerinden taviz vermemişlerdir. 6. 7. (I) İlk zaferini Doğu Cephesi’nde kazanan BMM ile Zeka Küpü Yayınları • Fransızların Ermenilerle iş birliği yaparak ger- Ermeniler arasında Gümrü Antlaşması imzalanmış- çekleştirdikleri işgaller ve kötülükler karşısında tır. (II) Bu antlaşma sonrasında Doğu’daki askerî bölgedeki halk, Kuvâ-yı Millîye birliklerini oluş- malzeme ve birliklerin bir kısmı batıya gönderilmiş- turdu. tir. (III) Kars ve çevresi kurtarılmış, Ermeniler Sevr Antlaşması’nın maddelerinin geçersiz olduğunu ka- • Maraş’ta kaleden Türk bayrağının indirilip yeri- bul etmiştir. (IV) Kâzım Karabekir savaş sırasında ne Fransız bayrağının çekilmesi Maraş halkını yetim kalan çocuklar için okul açtırmış ve bu okul- işgalcilere karşı harekete geçirdi. da bazı subaylar eğitmen olarak görevlendirilmiştir. • Fransız işgaline karşı Müdafaa-i Hukuk Cemi- Bu paragrafta numaralandırılarak verilen cüm- yetinin kuruluş toplantısına katılanlar, halk leler ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yan- arasında “Onikiler” olarak adlandırıldı. lıştır? Buna göre işgaller karşısında Türk halkı ile ilgili, A) I → B MM’nin imzaladığı ilk antlaşma Gümrü Antlaşması’dır. I. Birlik ve beraberlik ruhuyla hareket ettikleri II. Millî değerlere sahip çıktıkları B) II → Kurtuluş Savaşı’nda cepheler arasında iş III. Haklarını savunmak için teşkilatlandıkları birliği yapılmıştır. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? C) III → E rmeniler Misakımillî’yi tanımıştır. A) I ve II B) I ve III D) IV → Y etim çocuklar askerî alanda eğitilerek diğer cephelere gönderilmiştir. C) II ve III D) I, II ve III 8 8. Sınıf

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 2. Millî Mücadele Dönemi’nde Batı Cephesi a. Düzenli Ordunun Kurulması Kuvâ-yı Millîye bir yandan Yunan işgalini önlemeye çalışırken diğer yandan Anadolu’da Millî Mücadele’ye karşı çı- karılan isyanları bastırmakla uğraşıyordu. Bu sırada Yunan ordusu Uşak üzerinden saldırıya geçti. Mustafa Kemal dağınık hâlde faaliyet yürüten Kuvâ-yı Millîye birlikleri ile kesin bir zafer kazanılamayacağını düşünüyordu. Bu nedenle düzenli bir ordunun kurulma çalışmalarına başlandı. Düzenli Ordunun Kurulma Nedenleri: • Bir merkezden koordine edilmeyen ve askerî disiplinden yoksun olan Kuvâ-yı Millîye birliklerinin düşmanı yurttan atacak güce sahip olmaması • Kuvâ-yı Millîyecilerin zaman zaman disiplinsiz hareketlerde bulunmalarının BMM’ye duyulan güveni zedelemesi • 22 Haziran 1920’de Yunanların başlattığı harekâtta Kuvâ-yı Millîye birliklerinin yetersiz kalması ve Batı Anado- lu’nun büyük bir kısmının Yunanların eline geçmesi Bu olumsuzluklar üzerine Millî Mücadele’yi disiplinli ve düzenli birliklerle yürütebilmek amacıyla BMM’de düzenli bir ordu kurulması kararı alındı. Düzenli ordunun kurulması BMM’nin otoritesini sağlama yolunda karşılaştığı problemleri de ortadan kaldırmış olacaktı. BMM düzenli ordu kurma çalışmalarını yürütürken çıkardığı Fi- rariler Kanunu’yla asker kaçaklarını önlemeye çalışıyordu. 24-30 Ekim 1920 tarihlerinde Kuvâ-yı Millîye birlikleri tarafından Gediz ve çevresinde bulunan Yunan kuvvetlerine bir taarruz düzenlen- di. Ancak bu taarruz başarıya ulaşamadı. Gediz taarruzunun ba- şarısız olması üzerine Ali Fuat Paşa, Batı Cephesi Komutanlı- ğından alındı. BMM Hükûmeti, 9 Kasım 1920’de Batı Cephesi’ni iki kısma ayırarak Albay İsmet (İnönü) Bey’i batı bölümüne, Al- bay Refet (Bele) Bey’i güney bölümüne komutan olarak atadı. Batı Cephesi’ndeki bütün Kuvâ-yı Millîye birlikleri Genelkurmay Başkanlığına bağlandı. Bu sırada Eskişehir’e gelen İsmet Bey düzenli ordu kurma çalışmalarını hızlandırdı. 1921 yılı başlarında BMM’ye bağlı düzenli bir ordu kuruldu. Uyarı Demirci Mehmet Efe ve Çerkez Ethem önderliğinde ayaklanan bazı Kuvâ-yı Millîye birlikleri, düzenli orduya katılmak istemedikleri için isyan etti. Bu isyanlar düzenli ordu tarafından bastırıldı. Örnek 3 Gediz ve çevresinde bulunan Yunanlara karşı düzenlenen taarruzun başarısız olması üzerine Batı Cephesi komu- tanlığından alınan Ali Fuat Paşa’nın yerine İsmet Paşa getirildi. İsmet Paşa’nın komutanlığını kabul etmeyen Çerkez Ethem isyan çıkardı. Büyük Millet Meclisi savaş hazırlığı yaparken bir yandan Çerkez Ethem İsyanı ile uğraşmak zorunda kaldı. Bu durumu fırsat bilen Yunanlar düzenli ordu güçlenmeden saldırmayı amaçladı. Buna göre Batı Cephesi ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılabilir? A) Düzenli ordu, mücadelesine askerî başarısızlıkla başlamıştır. B) BMM hem isyanlarla hem de düşmanla mücadele etmiştir. C) Çerkez Ethem, Yunanlarla iş birliği yapmıştır. D) Düzenli ordu, Çerkez Ethem İsyanı’nı bastırmıştır. Çözüm 3 BMM, bir yandan Çerkez Ethem İsyanı ile uğraşırken bir yandan da Yunanlara karşı savaş hazırlığı yapmaktadır. Cevap B T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 9

Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 3. Ünite b. I. İnönü Savaşı (6-10 Ocak 1921) I. İnönü Savaşı Krokisi Sebebi: Yunanların, • Çerkez Ethem İsyanı ile uğraşan Türk ordusunun güç- lenmesine fırsat vermeden saldırmak istemesi • Bursa-Uşak hattından hareket ederek Eskişehir’i ele ge- çirip demir yolu hattını kontrol altına almak istemesi • Ankara’ya ulaşıp BMM’yi dağıtmak ve Sevr Antlaşma- sı’nı BMM’ye kabul ettirmek istemesi Albay İsmet Bey komutasındaki Türk birlikleri İnönü bölge- sinde Yunanlara karşı önemli bir başarı kazandı ve Yunan ordusu geri çekilmek zorunda kaldı. Kazanılan zaferin ardın- dan düzenli ordu Çerkez Ethem Ayaklanması’nı da bastırdı. Uyarı • Bu zafer Türk halkının Kurtuluş Savaşı’nın kazanılaca- ğına olan inancını artırdı. • BMM’nin kurduğu düzenli ordunun kazandığı ilk askerî zaferdir. • Elde edilen zaferin ardından düzenli ordu Kuvâ-yı Millîye tartışması sona erdi. Savaşın Sonuçları: • Çerkez Ethem meselesi kesin olarak çözümlendi. • Ülke içinde ve dışında önemli gelişmelere neden oldu. I. İnönü Savaşı’nın I. İnönü Savaşı’nın İç Politika ile İlgili (Ulusal) Sonuçları Dış Politika ile İlgili (Uluslararası) Sonuçları Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kabul edildi. BMM, Londra Konferansına davet edildi. İstiklal Marşı kabul edildi. Rusya ile Moskova Antlaşması imzalandı. BMM ve düzenli orduya duyulan güven arttı. Afganistan ile Dostluk Antlaşması imzalandı. Albay İsmet Bey’in rütbesi generalliğe yükseltildi. c. I. İnönü Savaşı’ndan Sonra Yaşanan Gelişmeler Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun Kabulü (20 Ocak 1921) Büyük Millet Meclisinin açılmasından sonra ihtiyaç duyulmasına rağmen henüz bir anayasa hazırlanamamıştı. Kurtu- luş Savaşı sırasında cephelerde düşmanla mücadele devam ederken anayasa çalışmalarını da yürüten meclis I. İnönü Zaferi’nin kazanılmasından sonra 20 Ocak 1921 tarihinde Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nu kabul etti. 10 8. Sınıf

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! Uyarı Teşkilat-ı Esasiye Kanunu bağımsızlık savaşının sürdürüldüğü olağanüstü bir dönemde hazırlandığı için devleti örgütleyen maddelere yer verilmiş ancak insan hak ve özgürlüklerine yer verilmemiştir. Bunun nedeni anayasanın savaş dönemi için hazırlanmış olmasıdır. Yalnızca savaş döneminin ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir. 21 maddeden oluşan Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun bazı maddeleri aşağıda verilmiştir. Madde Yorum Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Yönetim şekli, milletin gele- Yönetimde millet iradesi ön planda tutulmuş- ceğini doğrudan kendisinin belirlemesi esasına dayanır. tur. Yürütme gücü ve yasama yetkisi milletin tek ve gerçek temsilcisi Güçler birliği ilkesi vurgulanmıştır. olan Büyük Millet Meclisinde toplanır. Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisince yönetilir ve hükûmeti Yeni bir devletin kurulduğunun kanıtıdır. “Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti” adını alır. Büyük Millet Meclisi seçimleri iki yılda bir yapılır. Seçilen üyelerin Milletvekillerinin yetkileri sınırsız değildir. üye kalma süresi iki yıldır. Meclis başkanı aynı zamanda hükûmetin de başkanıdır. Meclis hükûmeti sistemi uygulanmıştır. Tanım Yasama, yürütme ve yargı yetkisinin tek elde toplanmasına güçler birliği ilkesi denir. I. TBMM’de, demokratik olma- masına rağmen güçler birliği ilkesi uygulanmıştır. Amaç, savaş zamanında hızlı karar alıp uygulanmasını sağlamaktır. İstiklal Mahkemeleri üyeleri de meclis içinden seçilmişlerdir. Uyarı Daha önce meclisin adı Büyük Millet Meclisi adını alırken Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ile Türkiye Büyük Millet Meclisi adını almıştır. Londra Konferansı (21 Şubat - 12 Mart 1921) I. İnönü Savaşı’nda Yunanların Türk ordusu karşısında yenilerek geri çekilmeleri üzerine İtilaf Devletleri ortaya çıkan yeni durumu değerlendirmek için Londra’da bir konferans düzenledi. 23 Şubat 1921 tarihinde başlayan ve İngiltere, Fransa, İtalya ve Yunanistan’ın yer aldığı konferansa İstanbul Hükûmeti ve TBMM Hükûmeti birlikte katıldı. Londra Konferansı İtilaf Devletleri İstanbul Hükûmeti TBMM (İngiltere-Fransa-İtalya-Yunanistan) İtilaf Devletlerinin Amacı: “Ben sözü Türk milletinin haki- Konferansa Katılma Amacı: • Sevr Antlaşması’nı TBMM’ye kabul ettir- ki temsilcisi olan TBMM baş de- legesine bırakıyorum.” • Türk milletinin haklı davasını ve Misakı- mek millî’yi dünya kamuoyuna duyurmak • Yunanlara, tekrar saldırı hazırlığı yapma- Sadrazam Tevfik Paşa • Türk milletinin yasal temsilcisinin TBMM ları için zaman kazandırmak olduğunu göstermek • Türk tarafının savaş yanlısı olduğuna dair • “Türkler barışa yanaşmıyor, savaşı uza- dünya kamuoyunu yanıltmak tıyorlar.” şeklinde yapılan propagandala- rı çürütmek İstekleri İstekleri • İzmir, Türklere verilecek ancak şehirde • Misakımillî esaslarının kabulü Yunan askerleri kalacak • İzmir’in boşaltılarak Türklere verilmesi • Doğu Trakya, Yunanlara bırakılacak • Kapitülasyonların kaldırılması, kıyıları- • Kapitülasyonlar devam edecek mızı savunacak deniz kuvvetlerine sa- hip olma hakkı • Doğu’da bir Ermeni devleti kurulacak T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 11

Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 3. Ünite Konferansın Önemi ve Sonuçları • İtilaf Devletleri, TBMM Hükûmetini konferansa davet etmekle TBMM’nin hukuki varlığını kabul etmişlerdir. • İtilaf Devletleri arasındaki görüş ayrılıkları iyice artmıştır. • Dünya kamuoyunda Türkler aleyhine yapılan olumsuz propagandalar önlenmiştir. • İtilaf Devletleri ile esir değişimi konusunda ayrı ayrı ikili anlaşmalar imzalanmıştır. • Tam bağımsızlık düşüncesinin ancak askerî zaferle başarılabileceği anlaşılmıştır. NOT İtilaf Devletleri Londra Konferansı’na hem İstanbul Hükûmetini hem de TBMM Hükûmetini davet ederek çıkabilecek görüş ayrılığından faydalanmayı amaçladı. Ancak Sadrazam Tevfik Paşa’nın konferansta sözü TBMM temsilcisine bırakması bu amacı boşa çıkardı. Uyarı • Londra Konferansı’na katılan TBMM temsilcisi Bekir Sami Bey’in konferansın sonunda İngiltere, Fransa ve İtalya ile yaptığı ikili anlaşmalar, millî hakimiyet ve eşitlik prensibine aykırı olduğu ve kapitülasyon niteliği taşıdığı için TBMM tarafından kabul edilmemiştir. • TBMM Hükûmeti, Londra Konferansı’na katılmakla barışçıl bir tutum izlediğini tüm dünyaya gösterdi. TBMM’nin varlığı hukuki olarak İtilaf Devletleri tarafından ilk kez tanındı. Örnek 4 İtilaf Devletleri, Londra Konferansı’nda Osmanlı Devleti delegeleri içinde TBMM temsilcilerinin de bulunabileceğini bildirmişlerdir. Ancak Mustafa Kemal Paşa, doğrudan davet edilmedikleri takdirde TBMM’nin konferansa temsilci göndermeyeceğini iletmiştir. Buna göre Mustafa Kemal Paşa’nın bu davranışıyla aşağıdakilerden hangisini amaçladığı söylenebilir? A) Barış görüşmelerinin süresini uzatmayı B) Avrupalı devletlerden destek almayı C) İtilaf Devletlerine TBMM’nin varlığını hukuken kabul ettirmeyi D) Ekonomik çıkar sağlamayı Çözüm 4 Mustafa Kemal’in Londra Konferansı’na doğrudan davet edilmek koşuluyla katılmak istemesinin nedeni, yakın zamanda kurulan Büyük Millet Meclisinin varlığını hukuken İtilaf Devletlerine kabul ettirmektir. Cevap C Afganistan ile Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921) I. İnönü Savaşı’ndan sonra Sovyetler Birliği yönetimiyle dost- luk anlaşması imzalamak üzere TBMM tarafından Mosko- va’ya gönderilen Türk heyetinin burada bulunan Afgan he- yeti ile yaptığı görüşmeler sonucu bir dostluk ve iş birliği antlaşması imzalandı. Antlaşmaya göre iki ülke arasında siyasi ilişkileri kuvvetlen- dirmek amacıyla karşılıklı elçiler görevlendirildi. İki devlet bir- birlerinin bağımsızlığını tanıdı. Taraflardan biri saldırıya uğ- radığı takdirde saldırıya uğrayan devlete diğeri yardım edecekti. TBMM, Afganistan ordusunu eğitmek için subay ve öğretmen gönderecekti. Uyarı • Bu antlaşma ile ilk defa Müslüman bir devlet TBMM’yi ve Misakımillî’yi tanımıştır. Ayrıca, TBMM Hükûmetinin İslam dünyasında ve uluslararası alanda tanınmasına katkı sağlamıştır. • TBMM Hükûmetinin Afganistan’a öğretmen göndermesi eğitim ve kültürel, subay göndermesi askerî, antlaşma imzalanması siyasi açıdan iki ülke arasındaki ilişkileri geliştirmiştir. 12 8. Sınıf

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! Örnek 5 Millî Mücadele’nin devam ettiği yıllarda işgalci güçlere karşı direniş göstermesi nedeniyle Türk milletinin mücadele- sine yakınlık duyan Afganistan ile TBMM arasında Türk-Afgan Dostluk Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma ile her iki devlet manevi alandaki birliği diplomatik alanda da sürdürme, her iki devletin birbirlerinin bağımsızlığına saygı göstermeleri kararı alındı. TBMM’nin Afganistan ile dostluk anlaşması imzalamakla, I. Uluslararası ilişkileri geliştirmek II. Afganistan’ın TBMM’yi tanımasını sağlamak III. Millî Mücadele için Afganistan’dan askerî destek almak amaçlarından hangilerini hedeflediği söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III Çözüm 5 TBMM, Afganistan ile anlaşma imzalayarak uluslararası ilişkileri geliştirmeyi amaçlamıştır. Bu sayede TBMM Hü- kûmeti Afganistan tarafından tanınmıştır. Fakat Afganistan’ın Anadolu’ya askerî destek göndereceğine dair bir bilgi verilmemiştir. Cevap C İstiklal Marşı’nın Kabulü (12 Mart 1921) TBMM’nin açılması ve yeni Türk Devleti’nin kurulması ile millî marş ihtiyacı ortaya çıktı. Maarif Vekili (Eğitim Bakanı) Hamdullah Suphi (Tanrıöver) Bey’in yaptığı çalışmalar sonucunda 1920 yılı Ekim ayında millî marş yazılması için 500 lira para ödüllü bir yarışma düzenleneceği gazeteler aracılığıyla halka duyuruldu. Yarışmaya 700’den fazla eser başvurusu yapıldı. Fakat aranan özellikte bir eser bulunamadı. Eserler incelenirken daha önce millî duyguları coşkuyla dile getiren Mehmet Âkif Ersoy’un yarışmaya katılmadığı görüldü. Para ödülü olduğu için şiiri yazmayan Mehmet Âkif Ersoy, para ödülünün verilmeme- si şartıyla şiiri yazabileceğini söyledi. Para ödülünün kaldırılması üzerine Mehmet Âkif Ersoy’un yazdığı İstiklal Marşı, 12 Mart 1921’de TBMM’de okunarak millî marş olarak seçildi. 1930 yılında Osman Zeki Üngör tarafından bestelendi. Uyarı Millî marş hazırlanmak istenmesinde halkın heyecan ve millî duygularını canlı tutmak, millî birlik ve beraberliği sağla- mak, vatan ve millet sevgisini güçlendirmek, ordunun ve halkın moralini yüksek tutmak amaçlanmıştır. Moskova Antlaşması (16 Mart 1921) Rusya’da Bolşevik İhtilali çıkınca Çarlık Rusyası yıkılmış, yerine Sovyetler Birliği kurulmuştur. Yeni hükûmet, I. Dünya Savaşı sırasındaki gizli anlaşmaları açıklayınca İtilaf Devletleri ile arası iyice açılmış, düşmanlıklar başlamıştır. İşte bu ortamda, ortak düşmana karşı ortak hareket etmek için TBMM ile Rusya arasında Moskova Antlaşması imzalanmıştır. NOT Bolşeviklik, Rusya’da XX. yüzyıl başlarında doğan ve Lenin liderliğinde yürütülen komünist harekettir. TBMM ile Rusya’nın Yakınlaşma Nedenleri: • Her iki devletin de dış siyasette yalnız kalması • Düşmanlarının ortak olması • Sovyet Rusya’nın yeni kurulan rejimi Anadolu’ya yaymak istemesi T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 13

Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 3. Ünite Antlaşmanın Maddeleri Antlaşmanın Önemi • Rusya; Ermenistan ve Gürcistan ile yapılan antlaş- • İlk defa büyük bir devlet TBMM’yi ve Misakımillî’yi maları kabul etmiştir. Ancak Batum Gürcistan’da ka- tanımıştır. lacaktır. • Doğu Cephesi tam anlamıyla güvenlik altına alınmış, • Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya arasında yapılan buradaki birlikler Batı Cephesi’ne kaydırılmıştır. antlaşmalar geçersiz sayılacaktır. • Doğu sınırımız büyük ölçüde çizilmiştir. • Taraflardan birinin tanımadığı bir antlaşmayı diğeri de tanımayacaktır. • Sovyet Rusya ile dostluk kurularak ihtiyaç duyulan askerî malzeme elde edilmiştir. • İki devlet arasında ekonomik ve mali anlaşmalar im- zalanacaktır. • Batum’un Gürcistan’a verilmesiyle Misakımillî’den ilk defa taviz verilmiştir. • Sovyet Rusya Misakımillî’yi tanıyacak ve kapitülas- yonlardan vazgeçecektir. • Osmanlı Devleti ile ilişkisini kesen ilk devlet Sovyet Rusya’dır. • Boğazlar, Sovyet Rusya’nın ticaret gemilerine açıla- caktır. • Sevr’i reddeden ilk büyük devlet Sovyet Rusya’dır. • Esirler karşılıklı serbest bırakılacaktır. • İlk defa büyük bir devlet Lozan’dan önce kapitülas- yonların kaldırılmasını kabul etmiştir. Örnek 6 Sovyet Rusya ile imzalanan Moskova Antlaşması’nda “Taraflardan birinin kabul etmediği uluslararası bir antlaşmayı diğeri de kabul etmeyecektir.” maddesi yer almıştır. Bu madde ile, I. İki devletin uluslararası alanda birlikte hareket edeceği II. İki devlet arasındaki ticari ilişkilerin geliştirileceği III. Sovyet Rusya’nın Sevr Antlaşması’nı tanımayacağı yargılarından hangilerinin amaçlandığı söylenebilir? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II  D) I ve III Çözüm 6 Bu madde ile iki devlet uluslararası alanda birlikte hareket etme kararı almıştır. TBMM, Sevr’i tanımadığı için Sovyet Rusya da Sevr’i tanımayacaktır. Cevap D d. II. İnönü Savaşı (23 Mart - 1 Nisan 1921) 8. Sınıf Londra Konferansı’nda istediği sonuca ulaşamayan İtilaf Devletleri Yunanları tekrar harekete geçirdi. Yunanlar, I. İnö- nü Savaşı’nın intikamını alabilmek ve Türklere Sevr Antlaş- ması’nı silah zoruyla kabul ettirmek için saldırıya geçti. Yunanların Amacı: • I. İnönü Savaşı’nda kaybettiği prestiji ve İtilaf Devletleri- nin güvenini yeniden kazanmak • Kütahya, Afyon ve Eskişehir’i alıp Ankara’ya kadar ulaşarak TBMM’yi dağıtmak • Düzenli ordu birliklerinin güçlenmesini önlemek 14

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 26 Mart’ta başlayan Yunan saldırısı 27 Mart’ta şiddetlendi. Yunanlar, 30 Mart’a kadar geçen sürede İnönü mevzilerini aş- maya çalıştı. Ancak Türk ordusunun başarılı savunma savaşı ile Yunanlar geri çekilmek zorunda kaldı. Yunanların, Türk or- dusu karşısında ikinci kez yenilgiye uğraması İtilaf Devletleri arasındaki görüş ayrılıklarının artmasına neden oldu. Sonuçları ve Önemi: • Yunanlar ve İngilizler, TBMM’nin gücünü kabul etmiş, Anadolu’da daha üstün kuvvet gerektiğini anlamışlardır. • İtalyanlar Anadolu’da işgal ettikleri topraklardan çekilme hazırlıklarına başlamışlardır (5 Temmuz 1921). • Halkın düzenli orduya güveni ve katılımı artmıştır. Türk ulusu ile TBMM arasındaki bağlar daha da güçlenmiştir. • Yunanistan yalnız bırakılmıştır. • Mustafa Kemal, İsmet Paşa’ya çektiği telgrafta “...Bütün dünya tarihinde sizin İnönü Meydan Savaşlarında yüklen- diğiniz görev kadar ağır bir görev yüklenmiş komutanlar pek azdır. Milletimizin bağımsızlığı ve varlığı, çok üstün yöneti- II. İnönü Savaşı’nın Yapıldığı Alan ve Tarafların Harekâtı miniz altında şerefle görevlerini yapan komutan ve silah arkadaşlarınızın duyarlılığına ve vatanseverliğine büyük güvenle dayanıyordu. Siz orada yalnız düşmanı değil, aynı zamanda milletin makûs (ters) talihini de yendiniz. Düşman çizmesi altındaki kara yazılı topraklarımızla birlikte bütün vatan bugün, en kıyıda köşede kalmış yerlerine kadar zaferinizi kutluyor.” demiştir. Örnek 7 Yunanların, Türk ordusu karşısında ikinci kez yenilgiye uğra- ması İtilaf Devletleri arasındaki görüş ayrılıklarının artmasına neden oldu. İngilizler tavırlarını değiştirerek Malta’daki Türk esirlerinden 40 kişiyi serbest bıraktı. İtalya, Anadolu’da işgal ettiği yerleri boşaltmaya başladı. Bu gelişmelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Askerî başarının siyasi başarıyı beraberinde getirdiği B) İtilaf Devletlerinin Yunanistan’a güveninin azaldığı C) İngilizlerin, Anadolu topraklarından vazgeçtiği D) TBMM’nin gücünü ve etkinliğini artırdığı Çözüm 7 Verilen metinden A, B ve D seçeneklerine ulaşılır. Ancak İngilizlerin Anadolu topraklarından vazgeçtiğine dair bir ifade yoktur. Cevap C e. Kütahya-Eskişehir Savaşları (10 - 24 Temmuz 1921) Yunanların Amacı: • I ve II. İnönü savaşlarının intikamını almak • Eskişehir, Afyon ve Kütahya’yı alarak Ankara’ya ulaşmak • TBMM’yi ortadan kaldırmak ve Sevr Antlaşması’nı kabul ettirmek 10 Temmuz 1921 tarihinden itibaren Kütahya ve Eskişehir yönünden saldırıya geçen Yunan kuvvetleri 13 Temmuz’da Afyon, 17 Temmuz’da Kütahya ve 19 Temmuz’da Eskişehir’i ele geçirdi. Türk ordusunun başlattığı karşı taarruz başa- rısız olunca Mustafa Kemal’in emriyle ordu, Sakarya Irmağı’nın doğusuna çekildi. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 15

Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 3. Ünite Uyarı Orduyu Sakarya Nehri’nin doğusuna çekmekle Türk ordusunun daha fazla kayıp vermesini önlemek, Yunan ordusunu bilmediği bir bölgeye çekerek lojistik destek kaynaklarından uzaklaştırmak ve Sakarya Irmağı’nın doğusunda imha etmek amaçlandı. Kütahya-Eskişehir Savaşlarından önce Kütahya-Eskişehir Savaşlarından sonra Sonuçları: • Ordunun Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmesi mecliste tarışmalara neden oldu. • Yunanların Ankara’ya yaklaşması meclisin Kayseri’ye taşınmasını gündeme getirdi. • I ve II. İnönü savaşlarının getirdiği iyimserlik, yerini karamsarlığa bıraktı. • Sakarya Nehri’nin batısında kalan Afyon, Kütahya ve Eskişehir Yunanların eline geçti. • Bu yenilginin sorumlusu olarak gösterilen Mustafa Kemal, savaşın sorumluluğunu alarak ordunun başına geçmek için meclise yasa teklifi verdi. • İtalya, Anadolu’daki kuvvetlerini geri çekmekten vazgeçti. • TBMM Hükûmeti ile anlaşma zemini arayan Fransa ikili görüşmelerden vazgeçti. Örnek 8 Kütahya-Eskişehir Savaşlarında Türk ordusunun başlattığı karşı taarruz başarısız olunca daha fazla kayıp vermemek için ordu Mustafa Kemal’in emriyle Sakarya Nehri’nin doğu- suna çekildi. Böylece Sakarya Nehri Türk ordusu için hem doğal bir savunma hattı olacak hem de Yunan kuvvetleri ikmal noktalarından uzaklaştırılacaktı. Kütahya-Eskişehir Savaşlarında izlenen bu stratejiyle, I. Türk ordusunun güç kaybını azaltmak II. Yunan ordusunu lojistik destekten yoksun bırakmak III. Yunanların işgal alanlarını genişletmelerini sağlamak durumlarından hangilerinin amaçlandığı söylenebilir? A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III Çözüm 8 Ordunun daha fazla kayıp vermesini önlemek ve doğal savunma hattı oluşturmak için Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilme kararı Türk ordusunun güç kaybını azaltmaya yöneliktir. Yunan kuvvetlerinin ikmal noktalarından uzaklaştırılma- sında ise Yunanları lojistik destekten mahrum bırakıp gücünü azaltmak amacı etkilidir. Cevap B 16 8. Sınıf

PEKİŞTİRME TESTİ 2 TEST 1020 3. 1. Kurtuluş Savaşı sırasında, Mehmet Akif Ersoy İtilaf Devletlerinin desteğini alan Yunanların Batı tarafından yazılan İstiklal Marşı hakkında Büyük Cephesi’nde yapılan tüm savaşlarda temel hedefi Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk şu sözleri Ankara’ya kadar ilerlemek, TBMM’yi dağıtmak ve söylemiştir: Sevr Antlaşması’nın uygulanmasını sağlamaktır. “Bu marş bizim inkılabımızı an- Buna göre İtilaf Devletlerinin Batı Cephesi’nde latır, inkılabımızın ruhunu anla- Yunanları desteklemekle aşağıdakilerden han- tır. Bunu ne unutmak ne de gisini amaçladıkları söylenemez? unutturmak lazımdır. İstiklal Marşı’nda, istiklal davamızı an- A) Millî Mücadele’yi sonlandırmak latması bakımından büyük bir B) Anadolu’yu ele geçirmek manası olan mısralar vardır. Be- C) Millî birliği yok etmek nim en beğendiğim yeri de bu- D) İstanbul Hükûmetini söz sahibi yapmak rasıdır: Zeka Küpü Yayınları 4. (I) 20 Ocak 1921 tarihinde kabul edilen Teşkilat-ı ‘Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyet; Esasiye Kanunu’nda egemenliğin millete ait olduğu Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklal!’ vurgulandı. (II) Moskova’da bulunan Afgan heyeti ile Türk heyeti arasında 1 Mart 1921’de bir dostluk Benim, bu milletten asla unutmamasını istediğim antlaşması imzalandı. (III) İtilaf Devletleri Sevr’in mısralar, işte bunlardır. Hürriyet ve istiklal aşkı bu şartlarında değişiklik yaparak Türklere kabul ettir- milletin ruhudur.” mek için Londra’da bir konferans düzenlediler. Bu konferansa hem TBMM Hükûmeti, hem de İstanbul Bu ifadelerle Mustafa Kemal’in öncelikle aşağı- Hükûmeti davet edildi. TBMM doğrudan davet edil- dakilerden hangisini amaçladığı söylenemez? mek şartıyla konferansa katıldı. (IV) Sovyet Rusya imzalanan Moskova Antlaşması’nda Batum’un A) Toplumda bağımsızlığa olan inancı artırmak Gürcistan’a bırakılması şartıyla Misakımillî’yi tanıdı. B) Millî birlik ve beraberliği sağlamak C) Millî duyguları canlandırmak Yukarıda I. İnönü Savaşı sonrasında yaşanan bazı D) Millî egemenliği gerçekleştirmek gelişmeler verilmiştir. 2. a. İtilaf Devletleri TBMM’nin varlığını kabul etmiştir. “Bu muharebe ile pek çok b. TBMM, Misakımillî’den taviz vermiştir. şey kurtarılmıştır. Hayır, her şey kurtarılmıştır.” c. Millî egemenlik yolunda önemli adımlar atılmış- tır. Mustafa Kemal’in I. İnönü Zaferi’nin önemi ile il- gili söylediği bu söze aşağıdakilerden hangisi d. Müslüman bir devlet Türkiye’yi tanımıştır. kanıt gösterilemez? Buna göre verilen numaralandırılmış ifadeler ile A) İlk askerî zaferini kazanan düzenli orduya katı- ilgili olan yorumlar seçeneklerin hangisinde lımların artması doğru eşleştirilmiştir? B) Londra Konferansı’na davet edilenTBMM’nin A) I-a, II-c, III-b, IV-d B) I-d, II-c, III-a, IV-b hukuki varlığının İtilaf Devletleri tarafından ta- C) I-c, II-d, III-a, IV-b D) I-c, II-b, III-a, IV-d nınması 17 C) Moskova Antlaşması’na göre Batum’un Gürcis- tan’a verilmesi şartıyla Sovyet Rusya’nın Misa- kımillî’yi tanıyacak olması D) Kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda Osmanlı Devleti ifadesi yerine Türkiye Devleti ifadesine yer verilmesi T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

2TEST PEKİŞTİRME TESTİ 5. Yunan orduları, Batı Cephesi’nde Büyük Millet Meclisinin kurmuş olduğu düzenli orduyu daha kuruluş aşamasındayken dağıtmayı amaçladı. D Y Savaş sonunda İtilaf Devletleriyle Yunan ordusu teknik ve askerî Londra Konferansı yapılmış, bakımdan güçlü olmasına rağmen, Afganistan’la Dostluk Antlaşması Türk ordusu bu savaşta başarılı ve Rusya’yla Moskova Antlaşması olmuştur. imzalanmıştır. D Y DY Kütahya-Eskişehir Sakarya Savaşları Savaşı I. İnönü II. İnönü Savaşı Savaşı Yukarıda Millî Mücadele’nin Batı Cephesi ile ilgili verilen bilgiler doğru ise (D), yanlış ise (Y) yönünde iler- lendiğinde ulaşılacak savaş ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılabilir? A) Savaşın uluslararası alanda farklı sonuçları ortaya çıkmıştır. B) İtalya, askerlerini Anadolu’dan çekme kararı almıştır. C) Türk ordusu Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmiştir. D) Türk ordusu taarruz gücüne ulaşmıştır. 6. Kütahya-Eskişehir Savaşlarında alınan yenilgiden Zeka Küpü Yayınları 7. İtilaf Devletleri I. İnönü Savaşı’ndan sonra “Barış Mustafa Kemal’i sorumlu tutan bazı milletvekilleri Konferansı” adıyla Londra’da bir konferans düzen- onun ordunun başına geçmesi gerektiği görüşünü leyeceklerini duyurdular. Konferansta Sevr Antlaş- ortaya attılar. Mustafa Kemal, “Başkomutan” olarak ması’nı biraz değiştirip TBMM’ye onaylatabilecek- ordunun başına geçebileceğini ancak ordunun mad- lerini düşünerek hareket ettiler. Londra Konferansı’na di ve manevi gücünü en kısa zamanda yükseltmek İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan, İstanbul Hükû- için meclisin sahip olduğu yasama ve yürütme yet- meti ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti ka- kilerinin üç aylığına kendisine verilmesini istedi. tıldı. Londra Konferansı’na İstanbul Hükûmeti’nin temsilcisi olarak katılan Sadrazam Tevfik Paşa, söz Mustafa Kemal’in “Başkomutan” olmak için orta- sırası kendisine geldiğinde “Ben sözü Türk milleti- ya sürdüğü bu teklif, nin hakiki temsilcisi olan TBMM delegesine bırakı- yorum.” demiş ve İtilaf Devletlerinin Türk tarafını I. Meclisin üstünlüğü bölme ve birbirine düşürme oyunlarını bozmuştur. II. Akılcılık ve bilimsellik III. Demokrasi anlayışı Buna göre İtilaf Devletlerinin bu tutumlarının Millî Mücadele’yi hangi açıdan zayıflatma amacı durumlardan hangilerinin gücünden yararlan- taşıdığı söylenebilir? mak istediğinin kanıtıdır? A) Askerî B) Diplomatik A) Yalnız I B) I ve III C) Sosyal D) İktisadi C) II ve III D) I, II ve III 8. Sınıf 18

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 3. Savaş Ortamında Maarif Kongresi • Kütahya-Eskişehir Savaşları devam ederken 15-21 Temmuz “Eğitimdir ki, bir mil- tarihleri arasında Mustafa Kemal’in isteği ve yönlendirmesi leti ya özgür, bağım- üzerine Maarif Vekaletine bağlı bir kongre düzenlenmesi sız, şanlı, yüksek bir kararlaştırıldı. topluluk hâlinde ya- şatır ya da esaret ve • Ülkenin içinde bulunduğu zor şartlar nedeniyle bazı millet- sefalete terk eder.” vekilleri kongrenin daha sonra yapılmasını istese de Mus- tafa Kemal kongrenin yapılmasında ısrarcı oldu. Mustafa Kemal • Maarif Kongresi 15 Temmuz 1921’de Ankara’da Erkek Öğ- retmen Okulunun (Dar’ül Muallimin) konferans salonunda 250’ye yakın kadın ve erkek öğretmenin katılımıyla ger- çekleşti. 21 Temmuz’a kadar çalışmalarına devam eden kongrede, yeni Türk Devleti’nin takip edeceği millî eğitim politikasına ve bu politikanın nasıl gerçekleştirileceğine dikkat çekilmiştir. O günün olağanüstü şartları içinde böyle bir kongrenin gerçekleşmesi Türk Devleti’nin eğitim konusuna büyük önem verdiğini göstermektedir. Ayrıca kamuoyuna Millî Müca- dele’nin zafere ulaşacağından emin olunduğu mesajı verilmiştir. Uyarı Bağımsızlık savaşının en buhranlı döneminde Mustafa Kemal’in böyle bir kongreyi toplamak istemesi onun eğitime, bağımsızlık savaşı kadar önem verdiğinin kanıtıdır. Tanım Eğitim ve öğretim sistemine maarif denir. Örnek 9 18 Temmuz tarihli Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde yer alan “İki Cephe” başlıklı köşe yazısında Maarif Kongresi ile ilgili yapı- lan değerlendirmede,“Cephelerde felah ve istiklal ordusu Yu- nanla mücadele ederken, Ankara’da muallimler ordusu ceha- lete karşı müdafaa programını hazırlıyor. Harp ve maarif cephelerinin ikisinde de faaliyet var; vatandan millî ordu düş- manı ve muallim ordusu da cehalet ve zulmeti kovacak.” ifade- leri yer almıştır. Aynı yazının ilerleyen bölümünde Mustafa Ke- mal Paşa’nın, Yunan taarruzunun en ateşli dönemine rast- lanmasına rağmen, Cuma gecesi sabaha kadar harbi takip edip, sabah da kongreyi açmaya geldiği bilgisi verilmektedir. Buna göre, I. Aynı anda hem düşmana karşı hem de cehalete karşı mücadele edildiği II. Eğitime bağımsızlık kadar önem verildiği III. Millî Mücadele’de zafer elde edileceğinden emin olunduğu yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Çözüm 9 Verilen gazete haberinde hem düşmana karşı hemde cehalete karşı mücadele edildiğinden söz edilmesi, Mustafa Kemal’in savaşın en şiddetli zamanında cepheden gelerek kongreyi açması ve savaş döneminde gelecek planları- nın yapılması öncüllerin üçü ile ilgili yorum yapılabilmesini sağlamaktadır. Cevap D T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 19

3 TEST PEKİŞTİRME TESTİ 1. Zeka Küpü Yayınları 1021 Gelecek için hazırlanan vatan çocuklarına, hiçbir zorluk karşısında baş eğmeyerek sa- 2. “Şimdiye kadar sürdürülen eğitim yöntemlerinin mil- bırla çalışmalarını ve eğitimdeki çocuklarımı- letimizin tarihî geriliğinde en önemli etken olduğu zın ana babalarına da yavrularının eğitimle- inancındayım. İşte biz, bu kongremizden sadece çi- rini tamamlamak için her fedakârlığa kat- zilmiş eski yollardan yürümenin şekli hakkında dü- lanmaktan çekinmemelerini öneririm. Sila- şünceleri konuşmak değil, yeni bir sanat ve beceri hıyla olduğu gibi beyniyle de mücadele et- yolu bulup millete göstermek ve o yolda yeni nesli mek zorunda olan milletimizin, birincisinde yürütmek için rehber olmak gibi kutsal bir hizmet gösterdiği gücü ikincisinde de göstereceği- bekliyoruz. Maarif Vekâletinin halkı tanımış, çevre- ne asla şüphem yoktur. yi ve memleketi değerlendirmiş, öğretmen ve uz- manlardan oluşan bir ilim ve kültür kongresini An- Mustafa Kemal Atatürk kara’da toplamayı düşünmüş olması ve bugünkü zor şartlara rağmen bu girişiminde başarısını büyük Buna göre Mustafa Kemal’in, bir beğeni ile anarım. Huzurunuzda ve millet huzu- I. Bağımsızlık için verilen mücadelenin eğitim için runda geleceğimizin kurtuluşunun saygıdeğer lider- de verilmesi leri olan Türkiye kadın ve erkek öğretmenleri hak- II. Ailelerin sorumluluk alması kındaki saygı dolu duygularımı hatırlatmak isterim.” III. Zorluklar karşısında baş eğmeyecek nesiller Buna göre Maarif Kongesi ile Mustafa Kemal’in yetiştirilmesi aşağıdakilerden hangisini amaçladığı söylenemez? durumlarından hangilerini vurguladığı söylene- A) Türk eğitim sisteminin temel sorunları üzerinde bilir? durmak A) Yalnız I B) Yalnız II B) Eğitimde geleneksel yapının devamını sağlamak C) I ve II D) I, II ve III C) Eğitim faaliyetlerinin millî bir bakış açısı ile ele alınmasının gerektiğini belirtmek D) Eğitim alanındaki başarıların savaş alanında ka- zanılan başarılar kadar önemli olduğunu vurgu- lamak 3. 16 Mayıs 1919 günü ayrıldığı İstanbul’a, 8 yıl sonra (1927) dönüş hazırlığı içinde olan Mustafa Kemal kütüphaneci Nuri Ulusu’ya yanında götürmek istediği kitapların listesini verir. Nuri Ulusu, o günü şöyle anlatır: “İstanbul seyahatine giderken istediği kitaplar o kadar fazlaydı ki, karton kutular buldurup kütüphaneye getirtmiş- tim. Tam içine kitapları doldurmak üzereyken Atatürk kütüphaneye geldi ve ne yaptığımı sordu. İstediğiniz kitaplar için karton kutular aldırdım, onların içine koydurup trene naklettireceğim deyince, ‛Dur bekle biraz’, dedi. Kitap adetine şöyle bir baktıktan sonra kütüphaneden çıktı, odasına gitti. Biraz sonra bir baktım iki tane cephane sandığını muhafız alayı erleri getirip kütüphaneye koyuverdiler. Ne ol- duğunu anlamadım, bakıp dururken Atatürk içeri geldi, benim şaşkın şaşkın baktığımı görünce, “Ne o Nuri oğlum, şaşırdın değil mi? Şaşırma, şaşırma, savaşta bunlarla cephane taşıdık, sen o zaman çocuktun, bilemez- sin, bu sandıklar benim için çok önemlidir. Şimdi o savaş bitti, yeni bir savaşımız başlıyor. O da kültür ve sanat savaşımızdır ve okumakla, kitapla olur; işte şimdi cephane taşıdığımız o sandıklara kitaplarımı koy, bu sandık- larla taşınsın, cephanenin yerini artık kitaplar alsın.” dedi. Verilen bilgilere bakılarak, I. Yeni bir savaşla mücadeleye başlayacağı II. Yeni savaşın kültür ve sanat için yapılacağı III. Silahla mücadele döneminin bitip kitapla olan mücadelenin başlayacağı yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I  B) I ve II  C) II ve III  D) I, II ve III 20 8. Sınıf

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 4. Başkomutanlık Yasası (5 Ağustos 1921) ve Tekâlif-i Millîye Emirleri (7-8 Ağustos 1921) a. Başkomutanlık Yasasının Çıkarılması Kütahya-Eskişehir Savaşlarında alınan yenilgi ve ordunun Sakarya Irmağı’nın doğusuna çekilme- si kararı mecliste tartışmalara neden oldu. Bazı milletvekilleri yenilgiden Mustafa Kemal’i sorum- lu tutuyorlardı. Mustafa Kemal, Kütahya-Eskişehir Savaşlarındaki yenilginin sorumlusu olarak kendisinin gösterildiğini ifade ederek bu zor günlerde hiç düşünmeden vatanın kurtuluşu için bütün sorumluluğu alacağına dair 4 Ağustos 1921 tarihinde meclis başkanlığına bir önerge verdi. Bu önergede TBMM’nin bütün yetkilerini fiili olarak kullanma şartıyla Başkomutanlık görevini kabul edeceğini bildirdi. 5 Ağustos 1921’de Meclis tarafından çıkarılan bir kanunla başkomutanlık yetkisi 3 ay süreyle Mustafa Kemal’e verildi. Bu yasanın ikinci maddesi: “Baş- komutan ordunun maddi ve manevi gücünü büyük ölçüde artırmak ve yönetimini bir kat daha sağlamlaştırmak için Türkiye Büyük Millet Meclisinin bununla ilgili yetkisini meclis adına fiili olarak kullanabilir.” şeklinde düzenlendi. b. Tekâlif-i Millîye Emirleri Kütahya-Eskişehir yenilgisinden sonra Başkomutanlık görevine getirilen Mustafa Kemal ordunun ihtiyaçlarını karşılamak ama- cıyla Tekâlif-i Millîye Emirlerini yayımladı. • Tekâlif-i Millîye Emirleri ordunun eksiklerini karşılamak üzere ihtiyaç duyulan malzemelerin daha sonra geri öde- mek koşuluyla halktan alınmasıdır. • Herkesi, Millî Mücadele’ye yardıma çağıran bu emirleri ye- rine getirmek için her ilçede bir Tekâlif-i Millîye komisyonu kuruldu. • Bu emirlerin uygulanması sırasında ortaya çıkabilecek aksaklıkları engelleyebilmek, uygulamasını çabuklaştırmak ve otoriteyi sağlamak amacıyla İstiklal Mahkemeleri kuruldu. Uyarı • Başkomutanlık Kanunu ile meclisin tüm yetkilerinin Mustafa Kemal’e verilmesinin nedeni savaş sırasında kararların hızlı alınıp uygulanabilmesini sağlamaktır. • Mustafa Kemal, Erzurum Kongresi öncesinde ayrıldığı askerlik görevine Başkomutanlık Kanunu ile tekrar dönmüş ve ordunun başına geçmiştir. Tekâlif-i Millîye Emirleri (7-8 Ağustos 1921) 1. Her ilçede birer Tekâlif-i Millîye Komisyonu kurulacak. 2. Her ev birer kat çamaşır, birer çift çorap ve çarık hazırlayıp komisyona verecek. 3. Tüccarın ve halkın elinde bulunan her türlü giyim eşyasının %40’ına, bedeli sonradan ödenmek koşuluyla el konulacak. 4. Yurttaki mevcut yiyecek maddelerinin %40’ına el konulacak. 5. Halk, elindeki taşıt araçlarıyla ayda bir kez 100 km’lik askerî ulaşım yapacak. 6. Ordunun yiyeceği ve giyeceği için gerekli olan bütün sahipsiz mallara el konulacak. 7. Halkta varolan bütün silah ve cephane üç gün içinde teslim edilecek. 8. Yurtta var olan bütün teknik araç ve gereçlerin %40’ına el konulacak. 9. Yurttaki demirci, dökümcü, marangoz gibi el sanatkârları ordunun emrinde kullanılacak. 10. Halkın elinde bulunan taşıt araçları ile binek hayvanının %20’sine el konulacak. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 21

Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 3. Ünite 1921 yılının Ağustos ayından Kasım ayı sonuna kadar Tekâlif-i Millîye komisyonlarınca halktan toplanan besin maddeleri ve eşyalardan bazıları aşağıdaki tablolarda verilmiştir. Besin Maddeleri Miktarı ve Giyecek Miktarı ile Fiyatını Gösteren Tablo Fiyatını Gösteren Tablo Cinsi Kilo Fiyatı Toplanan Miktar Cinsi Bir Adet Fiyatı Toplanan Miktar (Kuruş) (Ton) (Kuruş) Gömlek Buğday 7 16.703 Çarık 75 452.672 adet Çorap Arpa 4 14.074 45 334.934 adet Kundura Şeker 62 221 31 363.285 adet Gaz yağı 39 260 300 2.373 çift NOT Tekâlif-i Millîye Emirleri yayımlanmadan önce ordunun güçlendirilmesi ve ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla TBMM iki olasılık üzerinde durmuştur. Bunlardan biri tarım vergilerini artırmaktı. Ancak toprakların bir kısmı işgal altında ve köylü geçim sıkıntısı içinde olduğu için bu tercih edilmedi. Diğeri ise gümrük vergilerin artırılmasıydı. Ancak İstanbul, İzmir, İskenderun ve Mersin limanlarının işgal altında olması nedeniyle bu da yarar sağlamayacaktı. Alınan mallar bedelleri sonradan ödenmek için kayıt altına alınmıştı. Ancak Türk halkında bedelini geri alma gibi bir beklenti yoktu. Tekâlif-i Millîye Emirleri gereği halkın ordusuna yardım etmesi millî birlik ve beraberliğin bir göstergesi olmuştur. Uyarı • Mustafa Kemal’in Başkomutanlık yetkisine dayanarak Tekâlif-i Millîye Emirlerini çıkarması “yasama yetkisi”ni; İstiklal Mahkemelerini kurması ve bu mahkemelerde milletvekillerini görevlendirmesi “yargı yetkisi”ni kullandığını gösterir. • Tekâlif-i Millîye Emirleri, Türk halkının Millî Mücadele Dönemi’nde verdiği dayanışmanın en güzel örneğidir. Vatanın düşmandan kurtulması için her türlü olumsuzluğa rağmen Türk halkının varını yoğunu ortaya koyduğu dayanışma örneğidir. • Türk halkı kendisinden istenilenlerin çok daha fazlasını vererek topyekûn savaşa güzel bir örnek oluşturmuştur. “Millet fertleri, yalnız düşman karşısında bulunanlar değil; köyde, evinde, tarlasında bulunan herkes silahla vuruşan savaşçı gibi kendini vazifeli sayarak bütün varlığını yalnız mücadeleye verecekti. Bütün maddi ve manevi varlığını yalnız vatan savunmasına vermekte ağır davranan ve müsamaha gösteren milletler savaş ve çarpışmayı gerçekten göze almış ve başarabileceklerine inanmış sayılmazlar.” Mustafa Kemal Atatürk 22 8. Sınıf

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! Uyarı Tekâlif-i Millîye Emirleriyle vatanı için sorumluluklarını yerine getiren Türk milleti, sadece bu emirleri uygulamakla kalmamış vatanseverliğin, millî birlik ve beraberliğin, millî dayanışmanın ve fedakârlığın güzel örneklerinden birini bütün dünyaya göstermiştir. Halkın, ordusuna yaptığı destek sadece Sakarya Savaşı ile sınırlı kalmamış, Millî Mü- cadele’nin sonuna kadar devam etmiştir. Kağnısı ile cephane taşırken donarak şehit olan Şerife Bacı, İstanbul’dan gemilerle gelen cephaneyi kıyıya taşıyan İnebolulu sandalcılar, Kastamonu üzerinden Ankara’ya uzanan İstiklal Yolu’nda orduya malzeme taşıyanlar Türk halkının Millî Mücadele Dönemi’nde gösterdiği fedakârlığın en güzel örnekleridir. Tanım Savaş alanının gerisinde kalan yerlere cephe gerisi denir. Savaş gereçlerine ve cephaneye mühimmat denir. Savaş sırasında ya da askerî bir yürüyüşte ordunun yi- yecek, içecek ihtiyacını sağlama, sağlık ve haberleşme hizmetleri, yol koşulları vb. yönlerinden en etkili durum- da bulundurulması amacını güden çalışmalar lojistik faaliyetleridir. Örnek 10 Mermi dolduran kadın ve çocuklar Türk ordusunun Kütahya-Eskişehir Savaşlarında aldığı yenilgi sonrasında TBMM, düşman karşısında orduyu toparlayıp düzenlemek, ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Tekâlif-i Millîye Emirlerini yayımladı. Mustafa Kemal’in “Gerçekten, milletimiz düşmanın hazırlıklarına karşılık vermek için hiçbir fedakârlıktan çekinmedi. Ordumuzu takviye için para, insan, silah, hayvan, araba velhasıl her ne lazımsa büyük bir hevesle bol bol verdi.” sözü doğrultusunda halk da kadını, erkeği ve çocuğu ile or- duya destek oldu. Bu durum aşağıdakilerden hangisinin kanıtıdır? A) Halka baskı yapıldığının B) TBMM’nin otorite kuramadığının C) İstanbul Hükûmetinin desteğine ihtiyaç duyulduğunun D) Türk ordusunun kaynak ihtiyacı olduğunun Çözüm 10 Kütahya-Eskişehir Savaşlarından sonra Tekâlif-i Millîye Emirlerinin ilan edilmesi Türk ordusunun kaynak ihtiyacının bulunduğunu kanıtlamaktadır. Cevap D T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 23

TEST4 PEKİŞTİRME TESTİ 1. 1022 Kütahya-Eskişehir Savaşlarından sonra ordunun ih- 3. Sakarya Savaşı hazırlıkları için, önce vergilerin ar- tiyaçlarını karşılamak ve Millî Mücadele’ye son nok- tırılması düşünüldü, ancak toprakların işgal altında tayı koymak için Sakarya Savaşı öncesinde Başko- olması ve köylünün geçim sıkıntısı içerisinde bulun- mutan olan Mustafa Kemal Paşa 7-8 Ağustos 1921 ması nedeniyle vazgeçildi. Gümrük vergisini artır- tarihinde Tekâlif-i Milliye Emirlerini yayımladı. Bu mak da işe yaramazdı çünkü önemli limanlar işgal emirler doğrultusunda halk ordunun ihtiyaçlarını altındaydı. Bu sırada Yunanların taarruza geçece- karşılamak için seferber oldu. ği haberi gelince acilen önlem alınması gerekti. Bu Verilen görsel ve metin birlikte değerlendirildi- gelişmeler üzerine Başkomutan Mustafa Kemal, ğinde aşağıdaki ifadelerden hangisinin konuya halkı da savaşa dâhil etmek ve alınan malların uygun olduğu söylenemez? karşılığının sonradan ödenmesi şartı ile Tekâlif-i A) “Birlik olmadan dirlik olmaz.” Millîye Emirlerini yayımladı. B) “Birlik beraberlik; ölümden başka her şeyi ye- Mustafa Kemal’in, bu kadar alternatif arasında ner.” Tekâlif-i Millîye Emirlerini yayımlamasının temel C) “Bir elin nesi var, iki elin sesi var.” nedeni aşağıdakilerden hangisidir? D) “Dünyadaki en güçlü insan, başının çaresine Zeka Küpü Yayınları A) Tekâlif-i Millîye Emirlerinin sadece savaş döne- bakmayı öğrenmiş insandır.” minde geçerli olması 2. Başkomutanlık Yasası ile B) Halkın mücadeleye dahil edilmesi ve halktan alı- Mustafa Kemal’e yasama, nacakların sonradan karşılığının verilecek ol- yürütme ve yargı yetkileri ması meclis tarafından oy çok- luğu ile kabul edilerek ve- C) Mustafa Kemal’in İstanbul Hükûmetiyle iyi ilişki- rildi. ler kurmak istemesi Aşağıdakilerden hangi- si Başkomutan Mustafa D) Tekâlif-i Millîye Emirlerinin halk üzerinde baskı Kemal’in, yasama yetki- kurulmasına yardımcı olması sini kullandığını gösteren bir gelişmedir? A) Büyük Taarruz’u bizzat cephede yönetmesi 4. Kütahya-Eskişehir Savaşlarındaki ağır mağlubiyet- B) Sakarya Savaşı’nda topyekûn savunma emri ten sonra, Mustafa Kemal tüm sorumluluğu üzerine vermesi alarak orduya Sakarya Nehri’nin doğusuna kadar C) Tekâlif-i Millîye Emirlerini yayımlaması çekilme emrini verdi. Bu karardan sonra özellikle D) Maarif Kongresi’ne katılarak açılış konuşmasını muhalifler mecliste: “Ordu nereye gidiyor?”, “Millet yapması nereye götürülüyor?”, “Bu gidişatın elbet bir sorum- lusu vardır, O nerede?” gibi cümleler kurarak 24 Mustafa Kemal’e olan tepkilerini dile getirirken en sonunda Mersin Milletvekili Selahattin Bey, Mus- tafa Kemal’i kastederek “Ordunun başına geçsin!” demiştir. Muhaliflerin Mustafa Kemal’i bu denli ordunun başına geçirmek istemelerinin temel sebebi aşağıdakilerden hangisidir? A) Mustafa Kemal’i savaşın ve başarısızlığın so- rumlusu olarak görmeleri B) İstanbul Hükûmetinin baskıları C) TBMM’nin kapatılması endişesi D) Mustafa Kemal’in askerî zekâsına güvenmeleri 8. Sınıf

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 5. Sakarya Meydan Savaşı’ndan Mudanya Ateşkes Antlaşması’na Mustafa Kemal Sakarya Meydan Savaşı (23 Ağustos - 13 Eylül 1921) Sebepleri: Kütahya-Eskişehir Savaşlarında başarılı olan Yunanların, • Türk ordusuna kesin darbe vurmak istemeleri • Ankara’ya ulaşıp TBMM’yi ortadan kaldırmak istemeleri • Sevr Antlaşması’nı Türk milletine kabul ettirmek istemeleri Sakarya Irmağı’nın doğusuna geçen Yunan ordusunun saldırısı ile 23 Ağustos 1921 tarihinde başlayan Sakarya Mey- dan Savaşı 100 km2 lik bir alan üzerinde gerçekleşmekteydi. Yunan ordusu asker sayısı, silah ve cephane bakımın- dan Türk ordusundan üstün durumdaydı. Yunanların saldırıları sonucunda Türk savunma hatlarında dağılmaların ol- ması düşman ordusuna karşı, belirli bir alana bağlı savunma hatları ile başarılı olunamayacağını göstermiştir. Başkomutan Mustafa Kemal “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı, vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça düşmana terk olunamaz. Onun için küçük büyük her birlik bulunduğu mev- ziden atılabilir; ama küçük büyük her birlik ilk durabildiği noktada yeniden düşmana karşı cephe kurup savaşı sürdü- rür. Yanındaki birliğin çekilmek zorunda kaldığını gören birlikler ona uyamaz. Bulunduğu mevzide sonuna kadar dayanmak ve direnmekle yükümlüdür.” emrini vermiştir. Kaybedilen savunma hatlarının yakınlarına hızlı bir şekilde yeni savunma hatları kuruluyordu. Böylece Yunan ordusu, Türk savunma hatlarının kırılmasına rağmen iç kesimlere doğru ilerleyemiyordu. Sakarya Savaşı’nda Yunanların lehine olan durum, Mustafa Kemal’in askerî dehası ve ileri görüşlülüğü sayesinde yapılan taktik değişikliği ile Türk ordusu lehine döndü. Yunan kuvvetleri saldırı gücünü ve yeteneklerini kaybetmeye başladı. Bu durumu anlayan Türk ordusu genel taarruza geçerek Yunan ordusunu yendi. 22 gün 22 gece süren Sakarya Meydan Savaşı, 13 Eylül 1921 tarihinde Türk ordusunun zaferi ile sona erdi. Uyarı Sakarya Savaşı’nda uyguladığı “topyekûn savaş” yöntemi ile savaşın kazanılmasında büyük payı olan Mustafa Ke- mal’in verdiği “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır.” emri kişilik özelliklerinden ileri görüşlülüğünü, askerî dehasını ve kararlılığını yansıtır. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 25

Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 3. Ünite Sakarya Meydan Savaşı’nın Sonuçları: • 1683 yılında II. Viyana Kuşatması’ndan beri devam eden Avrupalılar karşısındaki geri çekiliş süreci sona erdi. • Yunan ordusu ağır kayıplar vererek taarruz gücünü kaybetti. Yunan ordusu savunmaya geçerken Türk ordusu taarruza geçti. • Halkın orduya güveni ve savaşın kazanılacağına olan inancı arttı. • Kütahya-Eskişehir Savaşlarının olumsuz etkileri ortadan kalktı. • Mustafa Kemal Paşa’ya “gazi” unvanı ve “mareşal” rütbesi verildi. • TBMM’nin uluslararası alanda saygınlığı arttı. • Kafkas cumhuriyetleriyle (Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan) TBMM arasında 13 Ekim 1921’de Kars Antlaşması imzalandı. • Fransa’yla TBMM arasında 20 Ekim 1921’de Ankara Antlaşması imzalandı. • İtilaf Devletleri TBMM’ye barış önerisinde bulundu. Ancak Sevr Antlaşması’nda yer alan maddeler tekrar gündeme getirildiği için bu öneri kabul edilmedi. • İtalyanlar Anadolu’da işgal ettikleri yerlerden tamamen çekildi. • İngilizler ile esir değişimi antlaşması yapıldı. Kars Antlaşması (13 Ekim 1921) Sakarya Zaferi’nin ardından Rusya’nın aracılığı ile 13 Ekim 1921’de TBMM ile Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan arasında Kars Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmayla Kafkas cumhuriyetleri, Moskova Antlaşması’nda belirlenen sınırları onayladı. Antlaşmaya göre: • İstanbul’un güvenliği sağlanırsa Boğazlar ticarete açılacak. • Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan cumhuriyetleri, TBMM’nin tanımadığı bir antlaşmayı tanımayacak. • Taraflar arasında ticaret, gümrük, sağlık, güvenlik gibi konularda iş birliği yapılacak. Uyarı Bu antlaşmayla Türkiye’nin doğu sınırı kesin şeklini aldı. Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan Sevr Antlaşması’nın geçersiz olduğunu kabul etti. Örnek 11 Mustafa Kemal Paşa, 1 Mart 1922’de Kars Antlaşması ile ilgili şunları söylemiştir: “Ermeni sorunu denilen ve Ermeni milletinin gerçek olmayan isteklerinden çok, dünya kapitalistlerinin ekonomik yarar- larına göre çözülmek istenen sorun, Kars Antlaşması ile en doğru şekilde çözüme ulaştırılmış oldu. Yüzyıllardan beri dostluk içinde yaşayan iki çalışkan halkın iyi ilişkileri yeniden kuruldu.” Buna göre, I. Ermeni sorununun çıkarları olan devletler tarafından kullanıldığı II. Kurtuluş Savaşı’nda elde edilen başarıların Ermenilerle dostluk ilişkilerini yeniden kurduğu III. İtilaf Devletlerinin Ermenileri kullanarak Osmanlı topraklarını paylaştıkları çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Çözüm 11 Mustafa Kemal’in söylediği “dünya kapitalistlerinin ekonomik yararları” ifadesi I. öncüle, Kars Antlaşması ile sorunun çözülmesi ve dostluk ilişkilerinin kurulduğunu söylemesi II. öncüle ulaştırır. Cevap B 26 8. Sınıf

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) Fransa ile TBMM Hükûmeti arasında imzalandı. Antlaşmaya göre: • Taraflar arasındaki savaş durumu sona erecek. • Savaş esirleri karşılıklı olarak serbest bırakılacak. • Nusaybin, Cizre ve Kilis Türkiye’de kalacak, iki ay içinde Türk or- dusu bu hattın kuzeyine, Fransız kuvvetleri ise güneyine çekilecek. • Hatay için özel bir yönetim oluşturulacak. Resmî dil Türkçe olacak, Türk kültürünün geliştirilmesi amacıyla her türlü kolaylık sağla- nacak. Uyarı Ankara Antlaşması ile Güney Cephesi’ndeki savaş sona erdi ve cephe kapandı. Hatay hariç Türkiye’nin güney sınırı çizildi. Hatay Fransız mandası altındaki Suriye’ye bırakıldı. Böylece Misakımillî’den ikinci taviz verildi. TBMM ilk kez bir İtilaf Devleti tarafından tanındı. Bu antlaşma, İtilaf Devletlerinin arasındaki anlaşmazlığın giderek artmasına ve Sevr’i gerçekleştirme imkânlarının azalmasına neden oldu. Güney Cephesi’ndeki askerî imkânlar Batı Cephesi’ne sevk edildi. Tanım İki ordu arasında silahlı çarpışma, savaşma, vuruşma hâline muharebe denir. Bir durum veya kişinin yanında bulunmaya, onun taraftarı olmaya lehine denir. Bir şeyin veya bir kimsenin karşısında olma, leh karşıtı anlamında aleyhine kavramı kullanılır. Türk Kara Kuvvetleri ve Türk Hava Kuvvetlerinde en yüksek askerî rütbe mareşallik rütbesidir. Mareşallik, en yüksek askerî rütbe olmakla beraber diğer rütbelerden önemli farkı kıdem ve bekleme ile kazanılamaması, doğrudan savaşta bir başarı kazanılmasıyla elde edilmesidir. Büyük Taarruz (26 Ağustos 1922) ve Başkomutanlık Meydan Savaşı (30 Ağustos 1922) Taarruz Hazırlıkları • Türk ordusuna taarruz eğitimi verildi. • Yurdun tüm olanakları seferber edildi; ordunun araç, gereç ve malzeme eksiklikleri giderildi. • İstanbul’dan Anadolu’ya silah, cephane ve çeşitli malzemeler nakledildi. • Doğu ve Güney cephelerindeki birlikler Batı Cephesi’ne kay- dırıldı. • Mustafa Kemal’e daha önce üç ay süreyle verilen Başkomu- tanlık görevi zafer kazanılıncaya kadar uzatıldı. • Tüm hazırlıklar gizlilik içinde yapıldı. Uyarı İtilaf Devletleri, taarruz gücünü kaybetmiş ve savaşma gücü za- yıflamış olan Yunan ordusuna zaman kazandırmak amacıyla TBMM Hükûmetine 26 Mart 1922’de barış önerisinde bulundu. Sevr Antlaşması’nın bazı maddelerinin yumuşatılmasını içeren bu öneri TBMM tarafından kabul edilmedi. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 27

Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 3. Ünite 26 Ağustos 1922 tarihinde sabah saat 05.30’da Türk topçusunun ateşi ile Büyük Taarruz başladı. 27 Ağustos’ta Afyon düşman işga- linden kurtarıldı. 30 Ağustos 1922’de Dumlupınar’ın kuzeyinde Baş- komutan Mustafa Kemal Paşa’nın idare ettiği Başkomutanlık Mey- dan Savaşı’nda Yunan ordusunun esas kuvvetleri yok edildi ve Başkomutan General Trikopis’le birlikte Yunan askerî esir alındı. Dağılan Yunan kuvvetleri savaşın yapıldığı bölgede silah, araç gereç, erzak, eşya ve motorlu araçlarını bırakarak geri çekilmeye başladı. Yunanların tekrar toparlanmasını engellemek için Mustafa Kemal Paşa, 1 Eylül 1922 tarihinde “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!” emrini verdi. Batı Anadolu’dan İzmir’e doğru geri çekilen Yunan ordusuna karşı, taarruza devam eden Türk ordusu 1 Eylül’de Uşak’ı, 2 Eylül’de Eskişehir’i, 6 Eylül’de Balıkesir’i, 8 Eylül’de Manisa’yı Yunan işgalinden kurtardı. 9 Eylül 1922’de Türk ordusu İzmir’e girdi. 10 Eylül’de Bursa işgalden kurtarıldı. 18 Eylül 1922’de Yunan ordusuna son darbe vuruldu ve Batı Anadolu tamamen Yunanlardan temizlendi. Batı Cephesi kapandı ve Millî Mücadele’nin askerî safhası sona erdi. Sonuçları: • Büyük Taarruz sonucunda, Kurtuluş Savaşı’nın askerî safhası tamamlandı, diplomatik safha başladı. • Yunan ordusu kesin yenilgiye uğratılarak Anadolu tamamen düşman işgalinden kurtarıldı. • İtilaf Devletlerinin ateşkes isteği üzerine Mudanya Konferansı düzenlendi. • Anadolu’nun Türk yurdu olduğu kesinlik kazandı. Uyarı Sakarya Zaferi’nin ardından Türk ordusunun taarruz için bir yıl beklemesinin temel nedeni orduya taarruz eğitiminin verilmesi ve ordunun eksiklerinin giderilmek istenmesidir. Mudanya Ateşkes Antlaşması (11 Ekim 1922) Toplantı Tarihi : 3-11 Ekim 1922 Amacı : Türk ordusunun Büyük Taarruz’da Yunanları yenerek kesin zafere ulaşması üzerine Doğu Trakya, Boğazlar ve İstanbul’un geleceğini belirlemek Katılımcı Devletler : TBMM - İtilaf Devletleri (İngiltere, Fransa, İtalya ve Yunanistan) İmzalayanlar : İsmet Paşa (TBMM), General Harrington (İngiltere), General Charpy (Fransa), General Monbelli (İtalya) Antlaşmanın Maddeleri Yorum Türk ve Yunan kuvvetleri arasındaki silahlı çatışmalar Batı Cephesi’ndeki savaşlar ve Kurtuluş Savaşı’nın silahlı sona erecek. mücadele safhası sona ermiştir. Yunanlar Doğu Trakya’yı, Meriç Nehri sınır olmak üzere, Doğu Trakya savaş yapılmadan kurtarılmıştır. antlaşmanın yürürlüğe girmesini izleyen 15 gün içinde boşaltacak. Doğu Trakya’nın güvenliğini sağlamak için 8000 Türk jandarma birliği görevlendirilecek. İstanbul ve Boğazlar TBMM Hükûmetine bırakılacak. İstanbul ve Boğazların TBMM Hükûmetine bırakılmasıy- la Osmanlı Devleti hukuken yok sayılmıştır. Barış antlaşması yapılıncaya kadar, İtilaf Devletleri TBMM’nin egemenlik haklarını kısıtlayan bir maddedir. Boğazlarda kalabilecek. Türk ordusu barış antlaşması imzalanıncaya kadar Çanakkale ve Kocaeli bölgesinde belirlenen çizgide kalacak. 28 8. Sınıf

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! Uyarı • İngiltere Boğazları ve Doğu Trakya’yı bırakmak istemese de hem kendi kamuoyundan hem de Fransa ve İtalya’dan destek bulamadığı için ateşkes yapmak zorunda kalmıştır. • Mudanya Mütarekesi’ne Yunan temsilciler katılmamış Mudanya açıklarında bir İngiliz gemisinde beklemişlerdir. • Askerî zaferimizi tamamlayan siyasi ve diplomatik bir zaferdir. Edirne ve Doğu Trakya savaş yapılmadan alınmış, İstanbul ve Boğazlar Türk yönetimine bırakılmıştır. Tanım Kurtuluş Savaşı’nın Büyük Taarruz zaferiyle silahlı mücadele aşamasının bitmesi ile askerî safha sona ermiştir. Mudanya Ateşkes Antlaşması ile başlayan barış süreci diplomatik safha olarak adlandırılmaktadır. Mudanya Mütareke Evi Örnek 12 Mudanya Ateşkes Anlaşması 1911’den bu yana süregelen savaş hâline son vermiş, ülkeyi istiladan kurtarmış ve işgal altındaki İstanbul’un da barış antlaşması ile birlikte Türk yönetimine geri verilmesini sağlamıştı. Kabul etmek gerekir ki Mudanya yalnızca basit bir ateşkes anlaşması olarak görülmemelidir. Siyasal nitelikte birtakım ögeleri de taşıdığı için uluslararası bir önem taşımaktadır. Şerafettin Turan Buna göre Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın, I. “Türk ve Yunan kuvvetleri arasındaki silahlı çatışmalar sona erecek.” II. “İstanbul ve Boğazlar TBMM Hükûmetine bırakılacak.” III. “Yunan kuvvetleri 15 gün içinde Doğu Trakya’yı boşaltacak.” maddelerinden hangilerinin bu duruma kanıt olduğu söylenebilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Çözüm 12 Verilen ifadeye göre Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın numaralandırılmış maddelerinin üçüne de ulaşılabilir. Cevap D T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 29

TEST5 PEKİŞTİRME TESTİ 1. 1023 2. 10 Temmuz 1921 ile 24 Temmuz 1921 tarihleri ara- sında gerçekleşen savaşı Türk birlikleri kaybetmiş ve ordu Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmek zo- runda kalmıştır. Bu yenilgi düzenli ordunun kaybet- tiği ilk savaştır. Afyon, Eskişehir ve Kütahya Yunan- ların eline geçmiştir. Ordunun daha fazla kayıp vermemesi için Mustafa Kemal orduyu Sakarya Neh- ri’nin doğusuna çekmiştir. Metinde anlatılan durumu en iyi yansıtan harita seçeneklerin hangisinde verilmiştir? A) “Türkiye Büyük Millet Meclisi Orduları! Zeka Küpü Yayınları B) C) Afyonkarahisar-Dumlupınar Büyük Meydan Mu- D) harebesi’nde zalim ve mağrur bir ordunun asıl unsurlarını inanılmayacak kadar az bir zaman- da imha ettiniz. Büyük ve necîb milletimizin fe- dakârlıklarına lâyık olduğunuzu ispat ediyorsu- nuz. Sahibimiz olan büyük Türk milleti istikba- linden emin olmaya haklıdır. Muharebe meydan- larındaki maharet ve fedakârlıklarınızı yakından müşahade ve takip ediyorum. Milletimizin hak- kınızdaki takdirlerine kılavuzluk etme vazifemi ardarda ve aralıksız şekilde ifa edeceğim. Bütün arkadaşlarımın Anadolu’da daha başka meydan muharebeleri verileceğini nazar-ı dikka- te alarak ilerlemesini ve herkesin yiğitliğini ve kahramanlığını yarışırcasına bol bol harcamaya devam eylemesini talep ederim. Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri!” Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkumandan Reisi Buna göre, I. Mustafa Kemal’in Başkomutan sıfatıyla orduyu yönettiği II. Türk halkının ordudan zafer beklediği III. Mustafa Kemal’in orduyu motive ettiği çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III 30 8. Sınıf

PEKİŞTİRME TESTİ 5 TEST 3. Büyük Taarruz Öncesinde Türk ve Yunan Güçlerinin Karşılaştırılması Türk Ordusu Asker Tüfek Makineli Hafif Makineli Top Kılıç Yunan Ordusu Sayısı Tüfek Tüfek 5.236 3.000 186.900 98.596 839 2.025 323 195.000 130.000 1.002 3.152 344 Yukarıdaki tabloda, Büyük Taarruz öncesinde Türk ve Yunan kuvvetlerinin sahip oldukları askerî varlıklar göste- rilmiştir. Buna göre Türk ordusunun birçok alanda Yunan ordusundan daha geride olduğu görülmektedir. Fakat tüm bu imkânsızlıklara rağmen yapılan savaşı Türk ordusu kazanarak Yunan kuvvetlerini Anadolu dışına atmayı başarmıştır. Verilen tablo ve bilgilere göre Türk ordusunun savaşı imkânsızlıklara rağmen kazanması, I. Yayılmacılık II. Bağımsızlığa düşkünlük III. Vatan ve millet sevgisi IV. Kararlılık durumlarından hangileriyle açıklanabilir? A) I ve III  B) II ve IV  C) I, II ve III  D) II, III ve IV 4. Dumlupınar Muharebesi’nde kırmızı renk ile Mustafa Kemal’in ABD Büyükelçisi Charles H. Sherrill’e gösterilen Türk ordusu üç Yunan tümenini 30 Ağustos Zaferi’ni çizdiği kroki Afyonkarahisar’da ezdikten sonra, Yunanların, İzmir’e doğru kaçmalarını engellemek için yön 31 değiştiriyor. Bütün muharebe boyunca, Yunan hatları Eskişehir’e kadar uzanıyorlardı ama Mustafa Kemal sadece savunmanın zayıf noktasına saldırır: Afyonkarahisar çatalına, İzmir’den uzanan yardım hattının birleştiği noktaya. Verilen Büyük Taarruz krokisi ve bilgiler bir- likte değerlendirildiğinde aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Türk ordusunun büyük kayıplar verdiğine B) Düşmanı zayıf noktasından vurmayı hedef- lediğine C) Yunanların İzmir’e doğru geri çekilişinin en- gellenmek istendiğine D) Mustafa Kemal’in askerî dehasına T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

TEST5 PEKİŞTİRME TESTİ 5. Şayak kalpaklı adam Zeka Küpü Yayınları 7. Sakarya Meydan Muharebesi’nin ardından Yunan nasıl ve ne zaman geleceğini bilmeden ordusu Eskişehir-Afyon hattına kadar geri çekilmiş güzel, rahat günlere inanıyordu ve savunma mevzileri oluşturmuştu. Türk ordusu- ve gülen bıyıklarıyla duruyordu ki nun yıpranması, silah ve cephane bakımından ye- mavzerinin yanında, tersiz olması gibi nedenlerle Yunanlara karşı bir birdenbire beş adım sağında onu gördü. taarruza geçilemedi. Mustafa Kemal Paşa bir an Paşalar onun arkasındaydılar. önce düşmanı tamamen yurttan atmak için taarruz O, saati sordu. hazırlıklarına başladı. Yapılan başlıca hazırlıklar Paşalar: “Üç” dediler, şunlardır: Sarışın bir kurda benziyordu. Ve mavi gözleri çakmak çakmaktı. • Orduya taarruz için gerekli eğitimler verildi. Yürüdü uçurumun kenarına kadar, eğildi, durdu. • Mustafa Kemal’in Başkomutanlık görevi süresiz Bıraksalar olarak uzatıldı. İnce, uzun bacakları üstünde yaylanarak ve karanlıkta akan bir yıldız gibi kayarak • Tekâlif-i Millîye Emirleri bütün yurtta uygulandı. Kocatepe’den Afyon ovasına atlayacaktı. Nâzım Hikmet Ran • İstanbul’dan Anadolu’ya silah, cephane ve çe- şitli malzemeler nakledildi. Verilen şiire bakılarak aşağıdakilerden hangisi hakkında fikir sahibi olunabilir? • Dış İşleri Bakanı Yusuf Kemal Bey siyasi des- tek aramak üzere Avrupa’ya gönderildi. A) Millî Mücadele’de Türk halkının fedakarlığı B) Mustafa Kemal’in ileri görüşlülüğü Verilen bilgilerden hareketle, C) Mustafa Kemal’in azim ve kararlılığı D) Mustafa Kemal’in savunma için aldığı tedbirler I. Türk ordusunun teçhizat eksiğinin taarruz hare- ketini geciktirdiği II. Türk tarafının düşmanı yurttan atma konusun- da kararlı olduğu III. Türk ordusunun eğitimi için Avrupalı askerî uzmanlardan destek alındığı yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I, II ve III 6. 8. Fransa ile yapılan Ankara Antlaşması Londra’da “Askerlerin yalnız iyi bir asker değil, iyi bir yurt- Fransa’ya karşı sert eleştirilere yol açtı. Lord Curzon taş olmaları, ne için dövüştüklerini bilmeleri de Fransa’yı “Şeref sözünü tutmamak”, “iyi niyetten isteniyordu. Subaylar, hatta komutanlar için ayrılmak”, “İngiliz çıkarlarına son derece zararlı” bir meslek kursları düzenlendi. Tatbikatlar, manev- anlaşma yapmakla suçluyordu! ralar başladı.” Verilen bilgilere bakılarak, Turgut ÖZAKMAN, Şu Çılgın Türkler I. İtilaf Devletleri arasındaki ilişkilerin bozulduğu Buna göre Büyük Taarruz öncesinde Türk ordu- II. İngilizlerin Ankara Antlaşması’ndan memnun suna eğitim verilerek, kalmadığı I. Askerleri nitelikli hâle getirmek III. Fransa’nın Misakımillî’yi tanıdığı II. Bir hedef doğrultusunda hareket etmelerini sağ- yargılarından hangilerine ulaşılabilir? lamak III. Vatandaşlık duyguları ile hareket etmelerini sağ- lamak durumlarından hangilerinin amaçlandığı söyle- nebilir? A) Yalnız I B) I ve II A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III C) II ve III D) I, II ve III 32 8. Sınıf

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 6. Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923) İtilaf Devletleri, Kurtuluş Savaşı’nın ardından kalıcı bir barışın sağlanması için Lozan’da toplanacak konferansa 28 Ekim 1922’de İstanbul Hükûmeti ve TBMM’yi birlikte davet ettiler. Amaçları iki taraf arasındaki görüş ayrılıklarından yarar- lanarak siyasi çıkar elde etmekti. 4 Şubat 1923 tarihinde kesilen görüşmeler iki tarafında yeni bir savaşı çıkarlarına uygun görmemesi nedeniyle 23 Nisan’da tekrar başlamış 24 Nisan 1923’te antlaşma imzalanmıştır. Uyarı TBMM, 1 Kasım 1922’de saltanatı kaldırarak İtilaf Devletlerinin iki taraf arasında çıkabilecek görüş ayrılığından yarar- lanma oyununu bozmuştur. Yapıldığı yer İsviçre’nin Lozan kenti (Tarafsız bir ülke olduğu için tercih edilmiştir.) Toplanma Tarihi 20 Kasım 1922 Taraflar TBMM-İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Yugoslavya. Gözlemci devlet olarak ABD. Karadeniz ve Boğazlar konusunda Sovyetler Birliği ve Bulgaristan. Türk Heyetini Temsil Eden İsmet Paşa başkanlığında Türk heyeti Türk Heyetinin Amacı Kayıtsız şartsız bağımsızlık ve Türk zaferini tescil ettirmek Taviz Verilmeyecek Konular Tam bağımsızlık, Kapitülasyonlar, Ermeni meselesi Görüşmelerin Kesilmesi Musul sorunu, Ermenilere toprak verilmesi, Savaş tazminatı, Boğazlar sorunu ve kapitülasyonların devam ettirilmek istenmesi nedenleriyle görüşmeler kesildi. Konu Antlaşmanın Maddeleri Yorum Yunanistan Sınırı: Meriç Nehri sınır olarak kabul edildi. Doğu Trakya Türklere, Batı Trakya ise Yunanlara bırakıldı. Doğu Trakya savaş yapılma- Adalar: Gökçeada ve Bozcaada Türkiye’ye, diğer Ege adaları Yunanis- dan alındı. Hatay Türkiye sı- tan’a, On İki Ada ise İtalya’ya bırakıldı. nırları dışında kaldı. Ege- Sınırlar Suriye Sınırı: 20 Ekim 1921’de Fransızlarla imzalanan Ankara Antlaşma- menlik haklarımızdan taviz sı’ndaki şartlar aynen kabul edildi. verildi. Musul sorunu çözü- Irak Sınırı: Bir anlaşma sağlanamadı. Bu anlaşmazlıkların Türkiye ile lemedi, ikili görüşmelere bı- İngiltere arasında barıştan sonraki dokuz ay içinde yapılacak ikili görüş- rakıldı. melerle çözülmesi kararı alındı. Boğazların yönetimi, başkanı Türk olan uluslararası bir komisyona ve- Misakımillî ve egemenlik Boğazlar rilecektir. Boğazların her iki yakası askerden arındırılacaktır. Barış za- haklarımıza aykırı bir du- manında Boğazlardan ticaret gemilerinin geçişi serbest olacaktır. rumdur. Kapitülas- Kesin olarak kaldırılmasına karar verildi. Ekonomik bağımsızlık için yonlar önemli bir adım atıldı. Bütün azınlıklar Türk vatandaşı kabul edilecektir. İstanbul’daki Rumlar Yabancı devletlerin iç işleri- Azınlıklar ile Batı Trakya’daki Türkler hariç, Türkiye’deki Rumlarla Yunanistan’daki mize karışmasını engelle- Türkler yer değiştirecektir. (Nüfus Mübadelesi) mek amaçlandı. Savaş Yunanistan savaş tazminatı olarak Karaağaç’ı Türkiye’ye verecektir. Yunanistan savaşın sorum- Tazminatı lusu olduğunu kabul etmiştir. Osmanlı Düyûn-u Umûmiye İdaresi kaldırıldı. Osmanlı borçları, Osmanlı Devle- Osmanlı Devleti’nden kalan Borçları ti’nin yıkılmasıyla ortaya çıkan yeni devletler ve Türkiye arasında pay- borçlar paylaştırılmış, ya- laştırılacaktır. Borçların altın yerine kâğıt para ve Fransız frangıyla öden- bancı devletlerin Türk eko- mesi kararlaştırıldı. nomisini denetleme yetkisi kaldırılmıştır. Rum Patrikhanenin ekümenik (evrensel) özelliği olamayacak ve siyasi yetki- Türkiye’nin egemenlik hak- Patrikhanesi leri kaldırılacaktır. Patrikhane’nin İstanbul’da kalması kararlaştırıldı. kı korunmaya çalışılmıştır. Ayrıca Patrik seçiminde Türkiye’nin etkisi olacaktır. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 33

Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 3. Ünite Uyarı Lozan’da sadece Millî Mücadele Dönemi savaşlarının sonuçları görüşülmemiştir. Osmanlı Devleti’nden kalan ve asırları aşan sorunlar da ele alınmıştır. Lozan Antlaşması ile Misakımillî sınırlarına tam olarak ulaşılamamıştır. Ancak Lozan’da çözümlenemeyen sorunların bir bölümü Atatürk Dönemi Türk dış politikasının temel konularını oluşturmuştur. Antlaşma sonucunda Türkiye’nin lehine çözümlenemeyen Boğazlar ve Hatay sorunları daha sonradan çözüme kavuşturulmuştur. Tanım Osmanlı Devleti sınırları içinde yer alan patrikhanenin dünya Ortodokslarının liderliğini üstlenmesi özelliğine ekümenik statü adı verilir. Savaşlarda yenilen devletlerin, galip devletlere verdikleri zarar karşılığında ödemek mecburiyetinde oldukları tazmi- nata savaş tazminatı adı verilir. Lozan Barış Antlaşması Heyeti Lozan Barış Antlaşması’nın İmzalanması Lozan Barış Antlaşması Osmanlı Devleti yerine yeni bir Türk devletinin kuruluşunu belgeleyen, başta İtilaf Devletleri olmak üzere dünya devletlerine Türkiye’nin bağımsızlığını kabul ettiren uluslararası bir antlaşmadır. BULGARİıSıııTEııAdıııNrıını ıeıııı KARADENİZ YUNANİSTAıN ııııııııııı ı ı ıııııı İstanbul Kastamonu Artv n SOVYET Bolu Ardahan RUSYA ıııı MARMARA Samsun Trabzon Kars Er van DENİZİ Amasya Balıkes r Esk şeh r Ankara Erzurum Iğdır Kütahya S vas İRAN EGE DENİZİ İzm r Kayser Van Aydın Konya D yarbakır Antalya Antep Mard n Urfa AKDENİZ Hatay Musul Halep SURİYE (Fransız IRAK Nüfuz Bölges ) (İng l z Nüfuz Bölges ) 0 50 100 150 200 km Lozan Antlaşması’na göre Boğazlar bölges ııııııııı Askers z bölge Türk ye Cumhur yet sınırları 34 8. Sınıf

PEKİŞTİRME TESTİ 6 TEST 1024 2. Bu antlaşma, Türk milletine karşı, yüzyıllar- 1. BULGARİSETdANrne KARADENİZ dan beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşması ile YUNANİSTAN tamamlandığı sanılmış büyük bir suikastın İstanbul Artv n SOVYET sonuçsuz kaldığını bildirir bir belgedir. Os- RUSYA manlı tarihinde benzeri görülmemiş bir siyasi zafer eseridir! MARMARA Kastamonu Samsun Ardahan Mustafa Kemal Atatürk DENİZİ Bolu Amasya Trabzon Kars Er van Mustafa Kemal’in Lozan Antlaşması’ndan “zafer” olarak bahsetmesinde aşağıdaki maddelerinden Balıkes r Esk şeh r Ankara Erzurum Iğdır hangisinin etkili olduğu söylenemez? Kütahya EGE DENİZİ S vas İRAN A) “Yunanistan, Türkiye’ye savaş tazminatı olarak Van Karaağaç’ı verecektir.” İzm r Kayser Aydın B) “Türkiye-Suriye sınırı Hatay dışarıda kalmak üze- D yarbakır re çizilecektir.” Konya Mard n C) “Azınlık okullarının her türlü işleyişini Türk Hükû- Urfa meti belirleyecektir.” Antalya Antep D) “Adli, mali ve idari alanlarda yabancılara tanı- Musul nan tüm kapitülasyonlar kaldırılacaktır.” Hatay SURİYE IRAK 3. Lozan Barış Gö- rüşmelerinin ke- AKDENİZ Halep sintiye uğradığı dönemde Musta- 0 50 100 150 200 km fa Kemal Paşa İz- mir’de bir iktisat İng l z Nüfuz Yunan İdar Boğazlar Osmanlı Devlet ’ne kongresi topladı. Bölges Bölges Bölges bırakılan yerler Bu kongrede yap- tığı konuşmada “Siyasi, askerî zaferler ne kadar bü- Fransız Nüfuz İtalyan Nüfuz Ermen Nüfuz Bugünkü Türk ye yük olursa olsunlar ekonomik zaferlerle taçlandırıl- Bölges Bölges Bölges Cumhur yet Sınırları mazlarsa meydana gelen zaferler devamlı olamaz, az zamanda söner.” demiş ve Misak-ı İktisadi ka- Sevr Antlaşması’na Göre Osmanlı Toprakları rarları kabul edilmiştir. BULGARİııSııETııdAııııNrıınıeıııı KARADENİZ Lozan Görüşmelerinin kesintiye uğradığı bir YUNANİSTAıN dönemde Mustafa Kemal’in ekonomi alanında ııııııııııı ı ı ıııııı SOVYET yaptığı bu çalışma, RUSYA İstanbul Kastamonu Artv n I. Ekonomik bağımsızlık konusunda kararlı olun- Bolu duğu MARMARA Samsun Ardahan DENİZİ Amasya II. Askerî zaferlerin siyasi zaferlerle pekiştirilmesi ıııı Trabzon Kars Er van gerektiği Balıkes r Esk şeh r Ankara Erzurum Iğdır III. Kapitülasyonlar konusunda taviz verilmeyeceği Kütahya EGE DENİZİ S vas İRAN ifadelerinden hangilerini kanıtlar niteliktedir? Van İzm r Kayser A) I ve II B) II ve III Aydın Konya D yarbakır C) I ve III D) I, II ve III Antalya Antep Mard n Urfa 35 AKDENİZ Hatay Musul Halep SURİYE IRAK (Fransız Nüfuz Bölges ) (İng l z Nüfuz Bölges ) 0 50 100 150 200 km Lozan Antlaşması’na göre Boğazlar bölges ııııııııı Askers z bölge Türk ye Cumhur yet sınırları Lozan Antlaşması’na Göre Anadolu Toprakları Zeka Küpü Yayınları BULGARİSTAN KARADENİZ YUN. GÜRCİSTAN ERMENİSTAN MARMARA İRAN DENİZİ EGE DENİZİ IRAK SURİYE AKDENİZ Türkiye Cumhuriyeti Toprakları Verilen haritalara bakıldığında aşağıdaki yorum- lardan hangisine ulaşılamaz? A) Türkiye’nin Sevr Antlaşması’na göre Lozan Ant- laşması’nda toprak kazanımı olduğu B) Hem Sevr Antlaşması’nda hemde Lozan Ant- laşması’nda Boğazlar konusunda tam hâkimi- yet sağlanamadığı C) Yapılan antlaşmalarla Misakımillî sınırlarına tam olarak ulaşıldığı D) Türkiye Cumhuriyeti sınırlarıyla karşılaştırıldı- ğında Lozan’da çözüme tam kavuşturulamayan meseleler olduğu T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

6 PEKİŞTİRME TESTİTEST 4. Lozan Görüşmelerine gitmeden önce mecliste söz alan İsmet Paşa, barış konferansında savunacakları temel ilkeleri şu konuşmasıyla açıklamıştır: “Arkadaşlar, yüksek heyetinizin güvenini kazanarak barış konferansına heyetimiz gidiyor. Heyetimizin Av- rupa’da takip edeceği davaların esas yolları, şimdiye kadar dünya tarafından bilinmektedir. Bu, milletimizin öteden beri millî istekleri yolunda takip ve tespit ettiği yoldur ki, Misakımillî ile açıklanmıştır. Bundan dolayı Misakımillî ve yüksek heyetinizin siyasetimize esas olarak kabul ettiği antlaşmalar bizim hareket hattımızın esasını teşkil eder...” İsmet Paşa, Lozan Konferansı’nın açıldığı gün yaptığı konuşmasında ise şunlardan bahsetmiştir: 1918 tarihinden sonra Türk milletinin maruz olduğu sonsuz hücum ve ıstırapları burada hatırlatmaktan ken- dimi alamıyorum. Gerek hücumlar ve ıstırapları, gerek hiçbir askerî sorumluluk olmaksızın Türkiye toprakla- rının en zengin ve en bayındır kısımlarında özellikle mahvetmek ve yıkmak düşüncesiyle düzenli bir şekilde yapılmış yıkımı, hiçbir şekilde mazur göstermek mümkün değildir. Hâlâ bu dakikada bile bir milyondan fazla masum Türk’ün Küçük Asya ovalarında ve yaylalarında, evsiz ve ekmeksiz, serseri gibi dolaştıklarını da ha- tırlatmak isterim. Olabildiğince iyi niyet duygularıyla dolu olan Türk delegasyonunun diğer delegasyonlarda da aynı şekilde bir iyi niyete tesadüf edeceği ve bu şekilde konferans çalışmalarının memnuniyet verici bir so- nuca ulaşacağı ümidini besliyorum. Efendiler; çok ıstırap çektik, çok kan akıttık, bütün medeni milletler gibi hürriyet ve bağımsızlık istiyoruz! Verilen konuşmalar dikkate alındığında Türk heyetinin Lozan Görüşmelerinde, I. Tam bağımsızlık II. Uluslararası eşitlik III. Ekonomik bağımsızlık ilkelerinden hangilerini esas alacağı söylenebilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 5. TBMM’de yapılan toplantıda milletvekilleri, barış konferansına katılacak heyetin izleyeceği yolla ilgili birtakım uyarılarda bulun- du ve bazı konularda ödün verilmemesini istedi. Bunlar; Misakı- millî sınırlarının korunması, kapitülasyonların kaldırılması ve Anadolu’da bir Ermeni devleti kurulmaması gibi prensiplerdi. Buna göre Lozan Görüşmelerine katılan heyete aşağıdaki konuların hangisinde taviz verilmemesine dair uyarıda bulu- nulduğu söylenemez? A) Toprak bütünlüğü B) Ekonomik bağımsızlık C) Azınlık hakları D) Millî sınırlar 36 8. Sınıf

3. Ünite Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 7. Millî Mücadele’nin Sanata ve Edebiyata Yansımaları Millî Mücadele Dönemi’nde yaşanan olaylar, o dönemde ve daha sonraki dönemlerde birçok alanda sanatçıya ilham kaynağı olmuştur. Edebiyat Halide Edip Adıvar (Ateşten Gömlek ve Türk’ün Ateşle İmtihanı), Mustafa Kemal Paşa (Nutuk), Ali Fuat Cebesoy (Millî Mücadele Hatıraları), Kâzım Karabekir Paşa (İstiklal Harbimizin Esasları), Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Yaban), Kemal Tahir (Esir Şehrin İnsanları, Yorgun Savaşçı), Samim Kocagöz (Kalpaklılar, Doludizgin), Tarık Buğ- ra (Küçük Ağa), Kemalettin Kamu (Dumlupınar Önünde), Fazıl Hüsnü Dağlarca (Üç Şehitler Destanı), Cahit Külebi (Atatürk Kurtuluş Savaşı’nda) Resim Ali Cemal (Biraz Su,Yaralı Düşman Askerine Yardım Eden Türk Askeri), İbrahim Çallı (Zeybekler Kurtuluş Savaşı’nda), Hikmet Onat (Siperde Mektup Okuyan Askerler), Sami Yetik (Millî Mücadele), Namık İsmail (Topçular), Halil Dikmen (İstiklal Savaşı’nda Mermi Taşıyan Kadınlar) Heykel Zühtü Müridoğlu, Nusret Suman, Hüseyin Özkan, İlhan Koman Müzik Cemal Reşit Rey, Hasan Ferit Alnar, Ulvi Cemal Erkin, Ahmet Adnan Saygun, Necil Kâzım Akses Uyarı Sanatçılar, Türk milletinin verdiği bağımsızlık mücadelesini çeşitli sanat eserleriyle dile getirdiler. Millî Mücadele hare- ketinin gelişip yaygınlaşmasında ve halka ulaşmasında önemli görevler üstlendiler. Eserlerinde Türk milletinin bağım- sızlığa olan düşkünlüğünü ve vatan sevgisi uğrunda sergiledikleri büyük fedakârlıkları işleyerek tarihe ışık tuttular. Dönemin sanatçıları edebiyat, resim, heykel, müzik gibi birçok sanat dalında eser ortaya koydular. Örnek 13 Verilen bu bölümünden hareketle Atatürk’ün Nutuk adlı eseri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söyle- “İstanbul’daki Fransız Olağanüstü Komiseri General nemez? Pelle benimle görüşmek üzere İzmir’e geldi. ‘Yansız Bölge’ adıyla andığı bir bölgeye ordularımızın girme- A) Savaş dönemi olaylarını yansıttığı mesinin uygun olacağını öğütledi. Ulusal Hükûme- B) Bazı diplomatik faaliyetlere ışık tuttuğu timizin böyle bir bölge tanımadığını, Trakya’yı da C) Türk devletinin sınırlarla ilgili tutumunu yansıttığı kurtarmadıkça ordularımızın durdurulmayacağını D) Devletler arası ilişkilerde daima barışa dayalı poli- söyledim.” tika izlediği Mustafa Kemal Atatürk - Nutuk Çözüm 13 Nutuk’tan alınan kısma bakıldığında A, B ve C seçeneklerine ulaşılabilir. Ancak gerektiğinde savaşılacağı belirtildiği için D seçeneği söylenemez. Cevap D T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 37

7TEST PEKİŞTİRME TESTİ 1. 1025 Hikmet Onat Sami Yetik Zeki Kocamemi Siperde Mektup Okuyan Askerler Millî Mücadele Mekkare Erleri Resimde bir asker mektup oku- Milli Mücadele günlerini anlatan Bu eserde Kurtuluş Savaşı’nda makta, diğerleri dinlemekte. Yer- Sami Yetik’in cephede bizzat bu- güçlerini birleştiren insanların de duran okunmuş belki de lunarak oluşturduğu ön çizimler- vatanlarını kurtarma adına ya- okunmayı bekleyen mektup dik- den resmettiği eski yazıyla im- şadıkları zorlukları ve cepheye kat çekici. Silah ve askerî mal- zaladığı “Millî Mücadele” tablosu malzeme götürmeleri at tasviri- zemelerinin ve figürlerin duruş- cephede savaşan sivilleri ve as- ne de yer vererek mekkare, ya- larının son derece gerçekçi kerleri bir arada gösteriyor. Bu ni hayvanlar aracılığıyla cephe- işlenişi sayesinde tabloda orta- eserinde diğerlerinden farklı ola- ye sevkiyat yapan askerleri mın duygusal atmosferi başa- rak yeşil tonlarını yoğun olarak resmetmiştir. rıyla yansıtılmıştır. kullanmıştır. İbrahim Çallı Halil Dikmen Türk Topçuları İstiklal Savaşı’nda Mermi Taşıyan Kadınlar Bu resimde, Türk topçularının karar- Halil Dikmen, İstiklal Savaşı’nda lı bir şekilde topları savaş alanına Mermi Taşıyan Kadınlar isimli eser- yetiştirmeye çalıştıklarına, zor şart- de siperde savaşan askerlere mer- lara rağmen direnç gösterdiklerine mi ve malzeme taşıyan kadınları tas- şahitlik edilir. Türk topçuları savaş vir etmiştir. Resimde dik ve geçilmez toplarını, atlı arabalarla çekerek ve dağlar savaş sırasında yaşanılan iterek atların yükünü hafifleterek, top ciddi sorunları simgelemektedir. Ka- arabalarının daha hızlı yol kat etme- dınların yalınayak yürümesi ve ço- sini sağlamaktadırlar. Bunlara, sol- cukların da malzeme taşıması sa- dan atlı askerler eşlik etmektedirler. vaş süresince tüm halkın askerlere Sağ taraftan da, bir atlı askerin, kolu- destek olduğunu anlatmaktadır. nu havaya kaldırarak adeta kılavuz edasıyla eşlik ettiği görülmektedir. Yukarıdaki afişte verilenlerden yararlanılarak, I. Savaş döneminde yaşanaların sanata yansıdığı II. Sanat eserlerinin hem askerin hem de halkın yaşadıklarını yansıttığı III. Savaş yıllarında halkın orduya destek olduğu çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I, II ve III 8. Sınıf 38

ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 1 TEST 1026 1. 2. 7-8 Ağustos 1921 tarihinde ordunun ihtiyaçlarını kar- şılamak için, Tekâlif-i Millîye Emirleri yayımlanmıştır. Millî Mücadele’nin timsali: Tekâlif-i Millîye Emirlerine göre, Sütçü İmam • Her ilçede bir tane Tekâlif-i Millîye Komisyonu Maraş’ta düşmana karşı ilk kurşunu atarak, kurulacak. Millî Mücadele’nin timsali olan Sütçü İmam, vefatının ardından geçen yıllara rağmen gö- • Halk, elindeki silah ve cephaneyi üç gün içinde nüllerdeki yerini koruyor. orduya teslim edecek. Tarihi Uzunoluk Hamamı’ndan çıkan Türk ka- • Her aile bir askeri giydirecek. dınlarına, Fransız devriyeleri ve Ermeniler, • Yiyecek ve giyeceklerin %40’ına el konacak ve “Burası artık Türklerin değil, Fransız memle- ketinde bizim dediğimiz olacak. Açın yüzleri- bunların karşılığı daha sonra geri ödenecek. nizi” diyerek saldırdı. Hamamın yakınındaki kahvede bulunan Ma- Türk halkı tüm yokluklarına rağmen bu maddeleri raşlılar, olay yerine gelerek Ermenileri uyardı gönüllü olarak yerine getirmiştir. fakat askerler saldırıya devam etti. Çakmakçı Said, kadınları işgalcilerin elinden Buna göre Türk halkının, kurtarmak isterken dipçik ve kurşunla ağır ya- ralandı. I. Fedakârlık Bu sırada yan tarafta küçük bir dükkanda süt II. Vatanseverlik satan Sütçü İmam tabancasını alarak olay III. Dayanışma yerine geldi. IV. Millî Birlik ve Beraberlik Silahını, kadınlara sataşan ve Çakmakçı Said’i yaralayan Ermeni askerin üzerine doğ- duygularından hangilerine sahip olduğu söyle- rultarak ateşledi. nebilir? Kurşun isabet eden Ermeni yere düştü, diğer- leri ise kaçtı. Zeka Küpü Yayınları A) I ve II B) I, III ve IV Maraş’ta düşmana sıkılan bu ilk kurşun ile Türk C) II, III ve IV D) I, II, III ve IV milleti, işgalcilere ve Ermenilere, yaptıklarının yanlarına kalmayacağını gösterdi. 3. Yunanlar Bursa’ya girdikten sonra Geyve ya- kınlarındaki Arnavutköylü Rumlar azmış çete- ler ve bombalarla donanmış bir hâlde bizi tehdit ediyorlardı. Hendek ve Arnavutköy’de hissedilen kargaşayı İhsan’ın kuvvetleri din- dirmekle görevliydi... Halide Edip Adıvar Ateşten Gömlek Verilen afişten yararlanılarak Güney Cephesi ile Halide Edip Adıvar’ın “Ateşten Gömlek” adlı ese- ilgili aşağıdaki sorulardan hangisinin yanıtına rinden yapılan bu alıntıya bakılarak aşağıdaki ulaşılamaz? yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Hangi güçlere karşı mücadele edilmiştir? A) Kurtuluş Savaşı’nı anlatan eserlerin olduğuna B) Hangi tarihte kapanmıştır? B) Yaşanılan savaşların ve toplumsal olayların ede- C) Halkın harekete geçmesinde hangi duyguları biyat eserlerine konu olduğuna etkili olmuştur? C) Halide Edip Adıvar’ın Kurtuluş Savaşı’na katıl- D) Halkı harekete geçiren olay nedir? dığına D) Rumların, Yunanların Anadolu’ya girmesinden cesaret aldığına T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 39

TEST1 ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 4. Kütahya-Eskişehir Savaşlarının kaybedilmesi bütün yurtta üzüntüyle karşılandı. Mustafa Ke- mal’in orduyu Sakarya Nehri’nin doğusuna çekme kararı mecliste de sert tartışmala- ra neden oldu. Mustafa Kemal bu konu hakkında Nutuk’ta şu ifadeleri kullanmıştır: “Efendiler, gerçekten de tahmin ettiğim manevi sakıncalar hemen kendini gösterdi. İlk duyarlılık mecliste belirdi. Özellikle muhalifler, kötümser nutuklarla feryada baş- ladılar: ‘Bu gidişin elbette bir sorumlusu vardır; o nerededir? Onu göremiyoruz. Bugünkü acıklı ve korkunç durumun asıl sorumlusunu ordunun başında görmek isterdik.’ diyorlardı. Bu şekilde konuşan kimselerin dolaylı yoldan kastettikleri şah- sın ben olduğuma şüphe yoktu. En sonunda, Mersin Milletvekili Selahattin Bey, kürsüden benim adımı söyleyerek ‘Ordunun başına geçsin!’ dedi. Bu teklife katı- lanlar çoğaldı.” Bu gelişmeler üzerine meclis, 5 Ağustos 1921 tarihli toplantısında çıkardığı kanunla Mustafa Kemal’i üç ay süreyle Başkomutan tayin etti. Başkomutanlık görevini üstlen- dikten sonra ordunun eksiklerini gidermek üzere “Tekâlif-i Millîye Emirleri”ni yayımladı. Böylece Mustafa Kemal tüm sorumluluğu üzerine almış oldu. Buna göre Kütahya-Eskişehir yenilgisinin oluşturduğu ortam ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Zor şartlara ve olumsuz eleştirilere rağmen Mustafa Kemal’in mücadeleden vazgeçmediği B) Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için çıkarılan Tekâlif-i Millîye Emirleri sonucunda Sakarya Savaşı’nın kazanıldığı C) Kütahya-Eskişehir Savaşlarının kaybedilmesinin bazı kesimlerin Mustafa Kemal’e olan güvenini azalttığı D) Yenilginin sorumlusu olarak görülen Mustafa Kemal’e meclis tarafından tüm yetkilerin verildiği 5. Fransız işgali karşısında Urfa halkı, Ali Saip Bey öncülüğünde destansı bir direniş gösterdi. Aşağıda Urfa direnişine öncülük eden “Onikiler”in, Fransız işgal komutanına gönderdiği uyarı verilmiştir. “Biz Urfa Sancağı halkı barışsever insanlarız. Bin yıldan beri bu topraklarda hür olarak yaşıyoruz. Toprakları- mıza göz dikenleri hep pişman etmişizdir. Şimdiye dek sizin buraya belli süre için geldiğinizi sanıyorduk. Fa- kat bayraklarımızı indirmeniz, sizin Urfa’yı işgal niyetinde olduğunuzu gösteriyor. Bu kötü niyetinizi gördük ve biz Urfalılar, sizi bu topraklardan atmak için bütün gücümüzle çalışmaya yemin ettik. Bizi on iki kişi sanıyorsu- nuz. Oysa ki bu rakam gerçek sayımızın yanında çok küçük kalır. Zira Urfalılar sizleri buradan çıkarmaya yediden yetmişe kadar yemin etmişlerdir. Biz Onikiler şehirli ve köylü, Türk ve Kürt, yerleşik ve göçebe bütün Urfa halkının hislerine tercümanız. Bizi esir alamazsınız. Alsanız bile bu mücadeleyi durdura- mazsınız. Onikilerin yerini Onikibinler, Yüzyirmibinler alacaktır. Sizin bize ders vermeniz bir tarafa, çok geçmeden Urfalıların size nasıl bir ders vereceğini göreceksiniz. Size tavsiyemiz, biz Oniki- lerin ve temsilcisi bulunduğumuz Yüzyirmibinlerin sillesini yemeden ve çok geç olmadan medeni milletlere yakışır bir şekilde Urfalılardan özür dileyerek Fransa’ya dönmenizdir.” Onikilerin Fransızlara yazdığı bu mektuptan hareketle Millî Mücadele Dönemi’nde Türk milletinin tutumu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Uzlaşmacı bir tavır içinde olmuştur. B) Vatanseverlik duygusuyla hareket etmiştir. C) Vatanı kurtarma yolunda topyekûn mücadeleye hazır olduklarını göstermiştir. D) Yayılmacı politikanın karşısında olduğunu göstermiştir. 40 8. Sınıf

ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 1 TEST 6. Lozan Antlaşması Yorum Yunanistan, Karaağaç ve çevresini savaş tazminatı Yunanistan, savaşın suçlusu olarak görülmüştür. olarak Türkiye’ye verecek. Türkiye-Suriye sınırı, Fransa ile imzalanan Ankara Ant- Misak-ı Millî sınırlarından taviz verilmiştir. laşması’nda olduğu gibi kabul edilecek. İstanbul ve Çanakkale Boğazları, Türkiye başkanlığın- Türkiye’nin egemenlik hakkı tam olarak sağlanama- daki “Uluslararası Boğazlar Komisyonu” tarafından mıştır. yönetilecek. Anadolu’daki bütün gayrimüslimler Türk vatandaşı Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışmasının önüne kabul edilecek. geçilmiştir. Kapitülasyonlar kaldırılacak. Ekonomik bağımsızlığımızın kazanılmasında önemli bir adım atılmıştır. Verilen tabloya göre Lozan Antlaşması ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Sınırlar konusunda Millî Mücadele’deki hedeflerin tamamına ulaşılamamıştır. B) Türkiye haklılığını İtilaf Devletlerine kabul ettirilmiştir. C) Avrupalı devletlerin ülke meselelerine karışmasının önüne geçilmiştir. D) Hem ekonomik hem siyasi açıdan tam bağımsızlık sağlanmıştır. 7. Yunan Genel Kurmay Başkanı Yeoryos Hacıanestis, 1922 baha- rında tüm hazırlıklarını tamamlamıştı. Arkasından hiç eksik etme- diği yabancı gazeteciler, fotoğrafçılar, papazlar ve davet ettiği di- ğer kişilerle cepheyi geziyor, mağrur ve küstah konuşmalar yapıyordu. Son taarruzdan evvel, yine böyle bir kalabalıkla cep- heyi gezmiş, mevzileri görerek İzmir’e dönmüştü. İzmir Baş Piskoposu Hrisostomos, Yunan başkomutanı için büyük bir kar- şılama töreni hazırlamış, dinî ayinler düzenlemişti. Şölenin sonunda Reuters Ajansı muhabiri, Yunan Başkomutanına: “Cepheyi gezdiniz. Mustafa Kemal’i gördünüz mü?” Soru herhâlde önceden düzenlenmişti. Mağrur Yunan Başkomutan, hayret eder bir davranışla döner ve soruya başka sual ile cevap verir: “Ne? Mustafa Kemal mi? Kim bu adam? Böyle bir komutan tanımıyorum.” Mustafa Kemal bu terbiyesizliği evvelde duymuştu fakat vereceği cevabı, gününe ve zamana bırakıyordu. İşte bu zaman; 9 Eylül 1922 günü gelmişti. Son Yunan kırıntıları da İzmir sularına gömülmüştü. 20. yüzyılın en büyük zaferinin Türk Başkomutanı, artık kendisinin çevresinde olan Reuters Ajansının aynı muhabirine kendisine yakışan zarif gülümsemesiyle soruyor: – İki haftadır cephedeyim. Her tarafta Yeoryos Hacıanestis’i arıyorum, gördünüz mü? Verilen metinden hareketle aşağıdaki yorumlardan hangisine ulaşılamaz? 41 A) Yunan başkomutanı savaşı kazanacağından emindir. B) İzmir ve çevresi Yunan işgali altındadır. C) Mustafa Kemal savaşı Ankara’dan yönetmiştir. D) Yunan komutanının tavrı karşısında Mustafa Kemal sabırlı bir tutum sergilemiştir. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

TEST 1 ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 8. Kuvâ-yı Millîye birlikleri sadece kendi bölgelerini korumaya çalışıyordu. Oysaki sadece bir Ali Fuat Paşa bölgenin değil bütün yurdun işgalden kurtarılması gerekiyordu. Düşmanın tüm yurttan atılabilmesi için Kuvâ-yı Millîye birliklerinin birleştirilmesi, daha düzenli hâle getirilmesi ve tek merkezden yönetilmesi gerekiyordu. Kuvâ-yı Millîye birliklerini daha düzenli hâle getirmek isteyen Temsil Heyeti Başkanı Mustafa Kemal, Sivas Kongresi’nden sonra Ali Fuat Paşa’yı bölgeye komutan olarak tayin etti. Temsil Heyetinin bu hareketle aşağıdakilerden hangisini amaçladığı söylenemez? A) Ordunun başına Mustafa Kemal’in geçmesini sağlamak B) Anadolu’nun tamamını düşmandan kurtarmak C) Sistemli ve disiplinli hareket edilmesini sağlamak D) Yürütme yetkisini kullanmak 9. 10. ATATÜRK KURTULUŞ SAVAŞI’NDA Bir gemi yanaştı Samsun’a sabaha karşı, Selam durdu kayığı, çaparı, takası, Selam durdu tayfası. Bir duman tüterdi bu geminin bacasından, bir duman Duman değildi bu! Memleketin uçup giden kaygılarıydı. Samsun limanına bu gemiden atılan Mustafa Kemal, memleketin esir alındığı, vatanın Demir değil! düşman işgali altında olduğu günlerde Anadolu’ya Sarılan anayurda geçmeden önce Tokatlıyan Oteli’ne yemeğe gider. Kemal Paşa’nın kollarıydı. Her zaman oturduğu masaya oturur, yemeğini ıs- marlar. Selam vererek Anadolu çocuklarına, Zeka Küpü Yayınları Çıkarken yüce komutan, Pilav, fasulye, şiş kebabı, elma kompostosu. Şef gar- Karadeniz’in halini bir görmeliydi. son Kerabet’in suratı asıktır. Mustafa Kemal neden dertli olduğunu sorar: “Düşmanı düşünüyorum.” ce- Kalkıp ayağa ardı sıra baktı dalgalar, vabını alır. Mustafa Kemal: “Düşünme! Ötekiler de, düşmanlar da buradan gidecekler! Geldikleri gibi gi- Kalktı takalar. decekler!” Aradan yıllar geçer. Memleket kurtulmuş, düşman kovulmuş, herkes sevinç içindedir. Mustafa İzin verseydi Kemal Paşa, Kemal zaferden sonra ilk kez İstanbul’dadır. Ardından gürleyip giderlerdi, Yine aynı yerde yemektedir. Kerabet’i çağırır: “En son geldiğimde nerede oturmuştum?” “Yine bu Erzurum’a kadar. masada paşam.” “Sana ne demiştim?” “Bir gün memleketteki yabancılar gidecek demiştiniz.” “İş- Cahit KÜLEBİ galciler geldikleri gibi gidecekler!” Verilen şiire bakılarak aşağıdaki yorumlardan Verilen anekdotta Mustafa Kemal’in daha çok hangisi yapılamaz? hangi kişilik özelliği üzerinde durulmuştur? A) Millî Mücadele şiirlere konu olmuştur. A) Çok yönlülüğü B) Teşkilatçılığı B) Savaş döneminde ülkenin içinde bulunduğu C) Kararlılığı D) Askerî dehası kaygı yansıtılmıştır. 8. Sınıf C) Millî Mücadele’nin başlatılmasına Samsun’da karar verilmiştir. D) Mustafa Kemal kurtarıcı olarak görülmüştür. 42

ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 1 TEST 11. DİRENİŞTEN DİRİLİŞE: SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ 10-24 Temmuz 1921 Türk ordusu Kütahya-Eskişehir Savaşları sonrasında 100 kilometrelik sahayı terke- derek Sakarya Nehri'nin doğusuna çekildi. 5 Ağustos 1921 Meclis, durumun önlenebilmesi için Mus- tafa Kemal'i Başkomutan olarak görev- lendirdi. 23 Ağustos 1921 12 Ağustos 1921 Çıkardığı Tekâlif-i Millîye Emirleriyle kaynak- Yunan kuvvetleri Sakarya Nehri'ni geçerek taaruz etti. Türk ların önemli kısmının Sakarya Cephesi'ne ordusu taarruzu karşılamak için mevzisinin sol kanadını yönlendirilmesini sağlayan Mustafa Kemal, doğuya doğru uzattı. Mustafa Kemal, tarihe mal olan \"Hat- Batı Cephesi'ne giderek düşmanın muhte- tı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün mel hareketlerine yönelik incelemeler yaptı. vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanı ile ıslan- madıkça terk olunamaz.\" emrini yayımladı. 11 Eylül 1921 Türk ordusu, genel karşı taarruzu başlattı. 13 Eylül 1921 13 Eylül'e kadar Sakarya Nehri'nin doğusunda tek Yunan askeri kalmadı. 22 gün süren Sakarya Meydan Mu- harebesi Türk ordusunun zaferi ile sonuçlandı. Verilen afişe bakılarak Sakarya Meydan Muharebesi ile ilgili, I. Düzenli ordunun yenilmesi ve Yunanların ilerleyişi Mustafa Kemal’in Başkomutan olmasını gündeme getirmiştir. II. Başkomutan Mustafa Kemal’in tarihî emriyle savaş topyekûn mücadeleye dönmüştür. III. Savaş öncesinde Türk ve Yunan kuvvetleri arasında fiziki bir engel oluşturulmuştur. IV. Savaş öncesinde ordunun ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik tedbir alınmıştır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve IV D) I, II, III ve IV 12. İngiltere’nin Mudanya Ateşkes Antlaşması’nı imzalamak zorunda kalmasında Fransa ve İtalya’nın Anadolu’yu işgal etmekten vazgeçip geri çekilmeleri etkili olmuştur. Buna göre İngiltere’nin Mudanya Ateşkesi’ni imzalamasında, I. Anadolu’daki isteklerinden vazgeçmesi II. Diplomatik alanda yalnızlığa düşmesi III. Toprak bütünlüğünü korumak istemesi durumlarından hangilerinin etkili olduğu söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 43

1TEST ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 13. Yukarıdaki afişte Batı Cephesi’ndeki mücadelelerle ilgili açıklamalar yapılmıştır. Verilen afişten yararlanılarak, I. Batı Cephesi komutanının kim olduğu II. İşgallere karşı nasıl tepki verildiği III. TBMM Hükûmetinin hangi olaydan sonra Avrupa devletleri tarafından tanındığı IV. İzmir’in ne zaman işgal edildiği bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I  B) I ve II  C) II, III ve IV  D) I, II, III ve IV 44 8. Sınıf