20'li Branş Deneme Fen Bilimleri

MANTIK VE MUHAKEME DESTEKLİ 8.SINIF MEB Örnek Sorularına Benzer 20’Li BRANŞ DENEMELERİ BECERİ TEMELLİ 10 Konu Sıralı TAMAMI 10 Genel VİDEO ÇÖZÜMLÜ FEN BİLİMLERİ OPTİK OKUMA SİSTEMİ VE VİDEO ÇÖZÜM UYGULAMASI

8. FEN BİLİMLERİ 1 SINIF BRANŞ DENEMELERi 1541 1. Güneş sistemindeki her gezegende mevsimler görülür. Mevsimler bir gezegenin yörüngesindeki hareketi sırasın- da Güneş’e doğru olan yöneliminin düzenli ve tekrar eden şekilde değişmesi sonucu oluşur. Çünkü bu durum Gü- neş’ten gelen radyasyonun miktarının ve atmosfere girme açısının değişmesine neden olur. Bir gezegende mev- simlerin oluşmasına neden olan iki etken vardır: Gezegenin eksen eğikliği ve Güneş etrafındaki yörüngesinin şekli. Gök cisimlerinin yörüngelerinden en ufak bir sapmanın bile sistemi altüst edecek kadar önemli sonuçlar do- ğurabileceği hesaplanmıştır. Örneğin; Dünya Güneş etrafında dolanırken öyle bir yörünge çizer ki her 18 milde, doğru çizgiden ancak 2,8 mm ayrılır. Eğer sapma 2,8 yerine 2,5 mm olsaydı yörünge çok geniş olurdu ve hepimiz donardık, sapma 3,1 mm olsaydı hepimiz kavrularak ölürdük. Verilen metin dikkate alındığında aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Diğer gezegenlerde de Dünya’mızda olduğu gibi eksen eğikliği vardır. B) Dünya dışındaki diğer gezegenler de Güneş etrafında belirli bir yörüngede döner. C) Mevsimlerin oluşmasında en önemli etken gezegenlerin yörüngesinin şeklidir. D) Mevsimlerin oluşmasında Güneş ışınlarının gelme açısı ve miktarı önemlidir. 2. Haber - 2 Haber - 1 Bir süredir mevsim normallerinin üzerinde seyre- 1963 yılının Ocak ayında bugün dahi unutulma- den hava sıcaklıkları batı bölgelerinde düşmeye yan bir kış yaşandı. Trakya’da baş gösteren kar başlıyor. Yapılan açıklamaya göre, Trakya ve İs- İstanbul’a kadar ulaşmış, Edirne’de okullar 40 tanbul’un yüksek kesimlerinde hafta sonu kar ya- gün tatil edilmişti. İstanbul’un göbeğine soğuk- ğışı bekleniyor. tan aç kalan kurtlar inmişti. Yukarıda verilen iki haber ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) 1 numaralı haber meteoroloji uzmanları tarafından hazırlanmıştır. B) 2 numaralı haber gerçekleştiği tarihte meteoroglar, bugün ise klimatologlar tarafından kullanılmıştır. C) 1 numaralı haber kesin sonuçlar içerir. D) 2 numaralı haber bir bölgedeki hava olaylarının şiddetinin yıllar içinde değişebileceğini gösterir. 1 8. Sınıf

1 FEN BİLİMLERİ 3. 1 23 4 5 Yukarıda verilen büyüteçlerin her biri bir önceki yapının içindeki bir diğer yapıyı göstermektedir. 1 numaralı mercek canlılık özelliği gösteren en küçük yapı taşını gösterdiğine göre aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenemez? A) 2 numaralı mercekte gözlemlenen yapı hücre bölünmesi sırasında belirgin hâle gelir. B) 3 numaralı mercekte gözlemlenen yapı hücre bölünmesi sırasında kendini eşler. C) 4 numaralı mercekte gözlemlenen yapı 5 numaralı mercekte gözlemlenen yapının belirli sayı ve sırada dizil- mesi ile oluşmuştur. D) 5 numaralı mercekte gözlemlenen yapı 4 numaralı mercekte gözlemlenen yapının protein ile kaplanmış hâlidir. 4. Kanada Kazakistan Meksika Ekvator Avustralya Sude, Eylül, Naz ve Kubat adlı çocuklar ailelerinin işi dolayısıyla yurt dışında yaşamaktadır. Çocukların yaşadık- ları ülkeler Avustralya, Kanada, Meksika ve Kazakistan’dır. Çocukların doğum tarihleri ise 21 Haziran, 21 Aralık, 21 Mart ve 23 Eylül’den biridir. Çocukların doğum tarihleri ve yaşadıkları ülkeler ile ilgili şu bilgiler verilmektedir: • Eylül ve Naz aynı kıtada yaşamaktadır ve her ikisi de gece - gündüz eşitliğinin yaşandığı tarihlerde doğmuştur. • Eylül’e doğduğu ayın ismi verilmiştir. • Sude ve Naz farklı yarım kürelerde yaşamaktadır. • Kubat’ın doğum gününde yaşadığı ülkede yaz mevsimi yaşanmaktadır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Sude Avustralya’da yaşamaktadır. Doğum gününde bulunduğu kıtada Güneş ışınları öğle vakti Oğlak Dönen- cesi’ne dik olarak gelir. B) Eylül’ün yaşadığı ülkede doğum gününden sonraki tarihlerde gündüzler bir süre daha kısalmaya devam eder. C) Kubat Kazakistan’da yaşamaktadır ve doğum gününde bulunduğu kıtada Güneş ışınları öğle vakti Yengeç Dö- nencesi’ne dik olarak gelir. D) Naz’ın yaşadığı ülkede doğum gününden sonra gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar. 8. Sınıf 2

FEN BİLİMLERİ 1 5. Papua Yeni Gine’deki insanlar üzerinde yapılan geniş kapsamlı ge- netik çalışmaya göre, ülkedeki gruplar birbirlerinden genetik olarak oldukça yüksek oranda farklılık gösteriyor. Öyle ki Papua Yeni Gi- ne’deki tüm popülasyonun genetik farklılığı, tüm Avrupa ve Doğu Asya’daki popülasyonlar arasındaki farktan çok daha güçlü. Buna göre Papua Yeni Gine’deki insanların genetik farklılığının se- bebi hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) Nükleotidlerinde bulunan şeker türünün farklı olması B) Nükleotidlerinde bulunan fosfat türünün farklı olması C) Nükleotidlerinde bulunan şeker ve fosfat bağlanışının farklı olması D) DNA’larında bulunan nükleotidlerin sayı ve sıra bakımından dizilişlerinin farklı olması 6. ... ... Bir pelikan hüznüyle yürüdüm kumsalları, Ey dağların dertlerini dinleyen rüzgâr! Yağmur, seni bekleyen bir taş da ben olsaydım. Benim artık yalnız sana itimadım var. ... ... Nurullah Genç Sabahattin Ali ... ... Ruhum karıştı gitti bu kar tanelerine; sisler bulvarı bir gece haykırmıştı Şimdi yağan kar değil, ruhumdur kar yerine. ağaçları yatıyordu yoksuldu ... ... Cahit Sıtkı Tarancı Attilâ İlhan Yukarıda bazı şairlere ait dizeler verilmiştir. Buna göre hangi şairin dizelerindeki hava olayı, atmosferin yeryüzüne yakın bölümünde meydana gelen yoğunlaş- ma tipidir? A) Nurullah Genç B) Cahit Sıtkı Tarancı C) Attilâ İlhan D) Sabahattin Ali 7. Güneş Enerjisi Santralleri’nde (GES) birim yüzeye düşen ışık enerjisi miktarı fazla olduğunda üretilen elektrik ener- jisi miktarı da fazla olur. Aşağıdaki tabloda bazı ülkeler ve bu ülkelerin bulunduğu yarım küreler gösterilmiştir. Ülke Bulunduğu Yarım Küre Zambiya Güney Türkiye Kuzey Madagaskar Güney Kuzey İtalya Tablodaki bilgilere göre aşağıdaki seçeneklerden hangisinde özdeş GES’lerle üretilen elektrik enerjisi miktarı en fazla olur? A) Temmuz ayında Madagaskar’da B) Aralık ayında Zambiya’da C) Mayıs ayında Türkiye’de D) Ocak ayında İtalya’da 3 8. Sınıf

1 FEN BİLİMLERİ 8. Venedik'te Son 10 Yılın En Büyük Seli İtalya'nın kanallarıyla ünlü turistik kenti Venedik son 10 yılın en şiddetli sel olayını yaşıyor. Yoğun yağış ve kuv- vetli rüzgârların etkisiyle sokakların büyük bir bölümü sular altında kaldı. Kentin toplu taşıma aracı olan kanal tekneleri de uzun süre hizmet veremedi. Venedik Valisi Luigi Brugnaro, yapımı hâlâ devam eden ve takvimin gerisinde kalan su altı bariyerleri projesi bugün hayata geçmiş olsaydı son su baskınının atlatılmış olabilece- ğini ifade etti. Selden en çok zarar gören San Marco Meydanı ziyarete tamamen kapatıldı. Turistler ise dün- yaca ünlü tarihi kenti lastik bot giyerek gezmek zorunda kaldı. Su altında kalan Venedik'ten ilginç manzaralar Verilen habere göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Hava olaylarının güçlü ve uzun süreli gerçekleşmesi doğal afetlere neden olabilir. B) Bazı hava olayları tarihi mekanlara zarar verebilir. C) Yetkililer sürekli gerçekleşen yıkıcı hava olaylarına karşı kalıcı çözüm yolları bulmalıdır. D) Olumsuz hava olayları yalnızca yaşandığı şehrin vatandaşlarını etkiler. 9. Şekilde Dünya’nın Güneş’e göre konumu ve Türkiye’nin bulunduğu yarım küre gösterilmiştir. Güneş Kuzey Yarım Küre Güney Yarım Küre Dünya Verilen şekle göre Türkiye’de yaşanan mevsim durumu ve Dünya’nın dönme ekseni hangi seçenekte doğru ola- rak verilmiştir? A) B) C) D) 8. Sınıf 4

FEN BİLİMLERİ 1 10. 11. Fen bilimleri öğretmeni mevsimlerin oluşumunun Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı ile ilişki- I. kuşak Zeka Küpü Yayınları sini anlatmak için loş bir ortamda aşağıdaki deney II. kuşak düzeneğini kurar ve el fenerinin A ve B bölgelerin- III. kuşak de aydınlattığı alanları işaretler. Yukarıda 3 kuşak temsili olarak gösterilmiştir. I ve A II. kuşağın bazı özellikleri şu şekildedir: B I. kuşak birey II. kuşak birey Öğretmen deney sonunda öğrencilerinden düzene- Mavi gözlü Mavi gözlü ği Dünya’ya Güneş ışınlarının gelişi ile ilişkilendirip Uzun boylu Uzun boylu çıkarım yapmalarını ister. Kıvırcık saçlı Kıvırcık saçlı Buna göre öğrencilerin, Buna göre I ve III. kuşağın karakterlerini oluşturan I. Güneş ışınları A bölgesine daha dik açı ile gel- genlerden hangileri kesinlikle aynıdır? diği için daha dar bir alanı aydınlatır. (Siyah renk göz aleli mavi renk göz aleline, uzun boy aleli kısa boy aleline, kıvırcık saç aleli düz saç II. Güneş ışınları B bölgesine daha dar bir açı ile aleline baskındır.) geldiği için daha geniş bir alanı aydınlatır. A) Mavi renk göz aleli III. Güneş ışınları B bölgesinde A bölgesine göre B) Uzun boy aleli aynı alana daha fazla ısı enerjisi bırakır. C) Kıvırcık saç aleli D) Uzun boy ve kıvırcık saç aleli çıkarımlarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III 12. Antarktika’da 2014 ve 2017 yılları arasında deniz buzullarının giderek küçüldüğünü ve büyük bir daralma olduğunu tespit eden bazı bilim in- sanları bu duruma iklim değişikliğinin neden olduğu genel görüşüne ka- tılmıyor, bu konuda ellerinde yeterli bilgi olmadığını söylüyor. ABD Ulusal Kar ve Buz Veri Merkezi’ne göre; söz konusu küçülmenin sebebi deniz buzullarını etkileyen rüzgârlardaki değişim olabilir. Ayrıca, deniz buzullarının erimesi küresel ısınma için de olumsuz bir anlam ta- şıyor. Bunun sebebi ise Güneş’ten gelen ışığı yansıtan beyaz buzullar eridiğinde daha karanlık olan denizler, söz konusu Güneş ışığını daha az yansıtıyor ve gezegenin ısısı yükse- liyor. Bu anlamda deniz buzullarının erimesi ve küresel ısınma arasında önemli bir bağ olduğu kabul ediliyor. Verilen habere göre, I. Buzulların erimesinin iklim değişikliği sonucunda değil hava olayları sonucu oluştuğu düşünülmektedir. II. Buzulların erimesine küresel ısınma sebep olmayıp buzulların erimesi küresel ısınmaya sebep olmaktadır. III. Bilim insanlarının bir konudaki görüşleri değişiklik gösterebilir. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I  B) Yalnız III  C) I ve II  D) I, II ve III 5 8. Sınıf

1 FEN BİLİMLERİ 13. Yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru yatay yönde hareket eden hava akımına rüzgâr denir. Sı- caklığın yükselmesi ile havadaki moleküller birbirinden uzaklaşır ve hava basıncı azalır. Hava basıncının düşük olduğu bu alana alçak basınç alanı denir. Sıcaklığın düşmesi hâlinde tam tersi bir durum oluşur. Hava basıncının yüksek olduğu bu alana ise yüksek basınç alanı denir. Aşağıdaki görsellerde rüzgâr yönü ok işareti ile gösterilmiştir: I II III Sıcak Sıcak Soğuk Sıcak Soğuk Soğuk Sıcak D) II ve III Verilen bilgilere göre hangi şekillerde rüzgâr yönü yanlış gösterilmiştir? A) Yalnız I  B) I ve II  C) Yalnız III  14. İnsanlarda alın açıklığı dominant bir gen olup B ile 15. Fen bilimleri öğretmeni gönüllü iki öğrencisini tahta- sembolize edilir. Bu durumda alın açıklığı olmayan ya kaldırarak 1. öğrencisinden üç farklı genotipte bi- bireylerin homozigot çekinik olduğu belirtilir. reylerin oluşabileceği, 2. öğrencisinden tek fenotip- te bireylerin oluşabileceği çaprazlama örnekleri 1 23 4 vermesini istiyor. 56 Öğrenciler şu örnekleri veriyor: 78 1. öğrenci: (Emel) Açık alın Kapalı alın Zeka Küpü Yayınları I. Homozigot uzun boylu bezelye  Homozigot Verilen bilgi ve soyağacı modeli incelendiğinde, uzun boylu bezelye II. Heterozigot düz tohumlu bezelye  Heterozigot I. 7 numaralı bireyin genotipi BB ya da Bb’dir. II. 8 numaralı bireyde “B” aleli bulunmaz. düz tohumlu bezelye III. Bir ve ikinci kuşaktan sadece 5 ve 6 numaralı 2. öğrenci: (Mert) bireylerin “b” aleline sahip olduğu kesin olarak I. Homozigot sarı tohumlu bezelye  Homozigot söylenebilir. sarı tohumlu bezelye ifadelerinden hangileri doğrudur? II. Homozigot mor çiçekli bezelye  Homozigot be- A) Yalnız II B) Yalnız III yaz çiçekli bezelye C) I ve II D) I, II ve III Buna göre öğretmenin öğencilerin verdiği örnekler ile ilgili değerlendirmesi hangi seçenekteki gibi ol- muştur? A) Emel’in II. örneğini Mert verebilirdi. Mert’in her iki örneği de doğrudur. B) Mert’in I. örneğini Emel verebilirdi. Emel’in her iki örneği de doğrudur. C) Emel’in I. örneğini Mert verebilirdi. Mert’in her iki örneği de doğrudur. D) Emel’in I. örneğini Mert, Mert’in I. örneğini Emel vermeliydi. Diğer örnekler doğrudur. 8. Sınıf 6

FEN BİLİMLERİ 1 16. DNA, anne ve babadan yavru bireylere aktarılır. Bu 17. Nükleotid Bazlar aktarımın gerçekleşebilmesi için hücre bölünmesi Baz öncesinde hücredeki DNA molekülü miktarı iki ka- Adenin tına çıkar. Bu olaya DNA’nın kendini eşlemesi de- Şeker Fosfat Sitozin nir. DNA eşlenmesi sonucunda bir DNA’dan aynı Guanin özellikte iki yeni DNA üretilmiş olur. DNA’da eşlen- Timin me sırasında meydana gelen hatalardan bazıları onarılabilir niteliktedir. 1. zincir 2. zincir Yalnızca verilen modele bakarak DNA ile ilgili aşa- P P ğıdakilerden hangisi söylenemez? D AD A) DNA iki iplikten oluşur. B) Adenin bazının karşısına timin bazı gelir. P C P C) Her guanin bazının altında sitozin bazı bulunur. D GD D) Her nükleotidde fosfat ve şeker bulunur. P A P Zeka Küpü Yayınları 18. Ulusal Yenilenebilir Enerji Laboratuvarı’nın yaptığı D T TD araştırma doğal gün ışığının görsel netliği, renk al- gılamasını, zihinsel uyanıklığı artırdığını ve ruh hâ- P P lini geliştirici etkisi olduğunu ortaya koydu. Ayrıca D D 250.000 çalışan üzerinde yapılan araştırma Güneş ışığının yaratıcılığı %15, verimliliği ise %6 oranın- P P da artırdığını gösterdi. D GD A2 P A P A B 1 D TD 3B A A B B4 Buna göre şekildeki DNA parçasının önce kendini onarması sonra eşleyebilmesi için gereken toplam Verilen bilgi ve modele göre, molekül sayılarıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğ- rudur? I. 21 Mart’a göre A ülkesinde iş veriminin daha fazla olduğu tarih 21 Haziran iken B ülkesinde A) 1 tane timin, 1 tane adenin, bir tane de sitozin 21 Aralık’tır. organik bazı gereklidir. II. A ülkesinde 4 numaralı konumdan 1 numaralı B) Dörder tane adenin ve timin, ikişer tane de gu- konuma gelirken iş veriminin arttığı görülür. anin ve sitozin organik bazı, on ikişer tane de fosfat ve şeker gereklidir. III. B ülkesinde 2 numaralı konumdan 3 numaralı ko- numa gelirken iş veriminin azaldığı görülür. C) 5 tane adenin, 5 tane timin, 3 tane sitozin, 2 ta- ne guanin organik bazı, on ikişer tane de fosfat çıkarımlarından hangileri yapılabilir? ve şeker gereklidir. A) Yalnız I B) Yalnız III D) Dörder tane adenin ve timin, ikişer tane guanin ve sitozin nükleotidi, altışar tane de fosfat ve şe- C) I ve III D) II ve III ker gereklidir. 7 8. Sınıf

1 FEN BİLİMLERİ 19. Bezelyelerde mor çiçek geni beyaz çiçek genine 20. Aslı, çekinik genlerin her durumda kendi özelliğini baskındır. gösterebildiğini kanıtlamak için bir deney düzeneği hazırlamaya karar verir. Genotipini bildiği 4 adet be- zelyeyi deney ve kontrol grubu olarak ikiye ayırarak eşleştirip yavru döllerin oluşmasını bekler. ✕ Deney Grubu Kontrol Grubu AA  Aa aa  Aa Mor çiçekli Beyaz çiçekli bezelye bezelye Buna göre yukarıdaki çaprazlama sonunda oluşa- Aa AA aa Aa bilecek bezelyelerin fenotiplerinin baskın ve çekinik karakterlerde olma yüzdelerini gösteren grafik han- AA Aa aa Aa gi seçenekteki gibi olabilir? A) Fenotip olasılığı (%) Aslı’nın deneydeki hipotezi: “Melez tohumlu bezel- 100 yelerde çekinik karakter olduğundan her iki grupta 75 da yeşil tohumlu bezelye ortaya çıkar.’’ 50 25 Ürün yetiştirme süreci tamamlandığında Aslı deney grubunda oluşan bezelyelerin hepsinin sarı, kontrol Çiçek rengi grubunda oluşan bezelyelerin yarısının sarı yarısı- nın yeşil olduğunu gözlemler. B) Fenotip olasılığı (%) 100 Aslı’nın yaptığı deney ile ilgili, 75 50 I. Deney sonucunda tek bir çekinik genin kendini 25 göstermek için yeterli olmadığını ve hipotezinin yanlış olduğunu görür. Çiçek rengi II. Deney sonunda tek bir çekinik genin kendini C) Fenotip olasılığı (%) göstermek için yeterli olduğunu ve hipotezinin doğru olduğunu görür. 100 75 III. Deneyde oluşan yavru döllerin rengi bağımlı de- 50 ğişkendir. 25 ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III Öğrenci No CEVAPLAR Çiçek rengi Soru Soru 100341 ABCD ABCD 0 1 11 1 2 12 D) Fenotip olasılığı (%) 2 3 13 100 3 4 14 75 50 4 5 15 25 5 6 16 6 7 17 7 8 18 8 9 19 Çiçek rengi 9 10 20 8. Sınıf 8

8. FEN BİLİMLERİ 2 1542 SINIF BRANŞ DENEMELERi 1. Bir araştırmacı bezelyeler üzerinde aşağıdaki gibi bir çalışma yapmıştır. K bezelyesine ait erkek organlar K Mor çiçekli bezelyenin erkek organları kesilir ve ayrılır. L L Beyaz çiçekli bezelyenin erkek organları kesilerek atılır. M M Mor çiçekli bezelyenin erkek organları kesile- rek atılır. K bezelyesinden aldığı erkek organları L ve M bezelyelerinin dişi organ- Yüzde : Mor çiçekli larına temas ettirerek döllenmesini sağlamıştır. Yaptığı bu çalışma so- : Beyaz çiçekli nucu elde ettiği bezelyelerin çiçek renklerine göre yandaki grafiği oluş- 100 turmuştur. (Mor çiçek rengi aleli beyaz çiçek rengi aleline baskındır.) 75 Çiçek 50 2. çaprazlama rengi Buna göre araştırmacının yapmış olduğu çalışmalar ile ilgili aşağıda- 25 kilerden hangisi doğrudur? 1. çaprazlama A) 1. çaprazlama K ile L bezelyeleri arasında gerçekleşmiştir. B) L ve M bezelyelerini çaprazlasaydı sonuç grafikteki 2. çaprazlamaya benzerdi. C) M bezelyesi mor çiçek rengi bakımından saf döldür. D) Kullanılan üç bezelye de bu karakter bakımından melez döldür. 2. Dünya, Güneş etrafında belirli bir eksen eğikliğinde K Güneş K dolanma hareketi yaparken Güneş’ten gelen ışınla- L L rın Dünya üzerinde dağıldıkları alanların genişliği sü- 21 Aralık rekli değişir. Böylece aynı tarihte Dünya üzerinde fark- 21 Haziran lı bölgelerde Güneş ışınlarının dağılma miktarlarına göre farklı mevsimler yaşanır. Güneş ışınları dar bir alanı ısıtıyorsa yaz mevsimi, geniş bir alanı ısıtıyor- sa kış mevsimi yaşanır. Yanda Yengeç Dönencesi ve Oğlak Dönencesi üzerinde bulunan K ve L noktaları verilmiştir. Buna göre K ve L noktalarına aynı miktardaki Güneş ışınlarının öğle vakti geliş açısı dikkate alındığında aşağıda- ki ifadelerden hangisi yanlış olur? A) 21 Haziran tarihinde Güneş ışınları K noktasında L noktasına göre daha dar alanı ısıtır. B) 21 Aralık tarihinde K noktasının sıcaklığı L noktasının sıcaklığından azdır. C) 21 Aralık tarihinde Güneş ışınları L noktasında K noktasına göre daha geniş alana yayılmıştır. D) 21 Haziran tarihinde Güneş ışınları L noktasında daha dar açıyla gelmiştir. 1 8. Sınıf

2 FEN BİLİMLERİ 3. Dünya’nın 23° 27ı lık eksen eğikliği sebebiyle yıl içerisinde bir bölgeye düşen Güneş ışınlarının geliş açısı ve bir bölgedeki gece ve gündüz süreleri zamanla değişir. Şekil-1 21 Haziran (13.00) Şekil-2 21 Haziran (13.00) K K Güneş L Güneş M M L N N Eksen eğikliği 23° 27ı Eksen eğikliği 15° 20ı Mert Öğretmen yukarıdaki bilgileri verdikten sonra öğrencilerine; “Eğer eksen eğikliği Şekil-2’deki gibi 15° 20ı ol- saydı 21 Haziran tarihinde K, L, M ve N noktalarında ne gibi değişiklikler meydana gelirdi?” sorusunu yöneltmiş- tir. Bazı öğrencilerin vermiş olduğu cevaplar şu şekildedir: Işık : K şehrine gelen Güneş ışınları daha büyük açıyla gelirdi. Barış : L şehrinde yıl içindeki ortalama sıcaklık farkı azalırdı. Ecrin : M şehrinde yaşanan gece - gündüz arası fark azalırdı. Aysu : N şehrinde gündüz süresi gece süresine eşit olurdu. Buna göre hangi öğrencilerin verdiği cevap doğrudur? A) Işık ve Aysu  B) Barış ve Ecrin  C) Ecrin, Barış ve Işık  D) Aysu, Işık ve Ecrin 4. Etkisini her durumda gösteren genlere baskın gen, sadece saf durumda gösteren genlere çekinik gen denir. Aşağı- daki tablolarda anne, baba ve çocuğun 3 karakterine ait genotipleri verilmiştir. Anne Baba Karakter 1. karakter 2. karakter 3. karakter Karakter 1. karakter 2. karakter 3. karakter Genotip Saf çekinik Melez baskın Saf baskın Genotip Melez baskın Saf çekinik Melez baskın Karakter Çocuk Genotip 1. karakter 2. karakter 3. karakter Saf çekinik Melez baskın Saf baskın Buna göre anne ve babadan çocuğa aktarılan baskın ya da çekinik genlerin harflerle gösterilişi hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) Karakter 1. 2. 3. B) Karakter 1. 2. 3. Ebeveyn karakter karakter karakter Ebeveyn karakter karakter karakter Anne aBk Anne abK Baba ABK Baba aBK C) Karakter 1. 2. 3. D) Karakter 1. 2. 3. Ebeveyn karakter karakter karakter Ebeveyn karakter karakter karakter Anne ABK Anne aBK Baba abK Baba abK 8. Sınıf 2

FEN BİLİMLERİ 2 5. Dünya hem kendi ekseni etrafında hem de Güneş etrafında hareket ederken Güneş ışınları Dünya’nın farklı nok- talarına farklı açılarla gelir. Buna bağlı olarak Dünya üzerinde bir noktadaki gece - gündüz süresi ve gölge boyu sürekli değişir. Kuzey Kutbu Kuzey Kutbu Güney Kutbu Güneş 21 Haziran Güney Kutbu 21 Aralık Kuzey Kuzey K M K M Gece Gündüz Gündüz Gece L L 21 Haziran Güney 21 Aralık Güney Dünya’nın dönme ve dolanma hareketi sonucu 21 Haziran ve 21 Aralık tarihlerinde Kuzey Yarım Küre’de bulunan Türkiye üzerindeki K, L ve M kentlerinin konumu yukarıda gösterilmiştir. Buna göre verilen şekiller incelendiğinde aşağıdaki ifadelerden hangisine ulaşılamaz? A) 21 Aralık’ta kentler arasında en uzun gece K kentinde, en uzun gündüz L kentinde yaşanır. B) 21 Haziran tarihinde K kentinden L kentine gidildikçe gece süresi artar. C) Güneş en erken K kentinde, en geç L kentinde doğar. D) 21 Aralık saat 13.00’te Güneş ışınlarının geliş açısı M kentinde L kentine göre daha küçüktür. 6. Devriye gezen polis otosunu durduran bir kişi Mert isminde küçük yaşlardaki çocuğu polislere teslim eder. Mert’in kaybolduğunu anlayan polisler kıvırcık sa- rı saçlı ve mavi gözlü olduğunu tutanakta belirterek tüm emniyet mensupları- na anons etmişlerdir. Mert’in ailesi olduğunu iddia eden 4 aile ile görüşme yapan polisler görüşme- den sonra ailelerin özellikleriyle ilgili aşağıdaki tutanakları tutmuştur. A ailesine ait tutanak B ailesine ait tutanak C ailesine ait tutanak D ailesine ait tutanak Anne: Kıvırcık sarı saçlı, Anne: Düz siyah saçlı, Anne: Kıvırcık sarı saçlı, Anne: Düz siyah saçlı, mavi gözlü mavi gözlü mavi gözlü kahverengi gözlü Baba: Düz siyah saçlı, Baba: Düz siyah saçlı, Baba: Kıvırcık sarı saçlı, Baba: Düz sarı saçlı, mavi gözlü kahverengi gözlü kahverengi gözlü kahverengi gözlü Yukarıdaki polis tutanaklarına göre Mert ile öncelikle görüştürülmesi gereken ilk iki aile aşağıdakilerden hangisi olmalıdır? (Kıvırcık saç düz saça, siyah saç sarı saça, kahverengi göz mavi göze baskındır.) A) A ve B ailesi   B) C ve D ailesi  C) A ve C ailesi  D) D ve B ailesi 3 8. Sınıf

2 FEN BİLİMLERİ 7. Dönme Dönme ekseni ekseni Güneş Yengeç D. Yengeç D. Güneş 1. konum Ekvator Ekvator Oğlak D. Oğlak D. 2. konum Şekil-1 Şekil-2 Yukarıdaki şekillerde Dünya’nın Güneş etrafındaki iki farklı konumu verilmiştir. Bu iki konum arasında 3 aylık bir zaman farkı bulunmaktadır. I. konumdan II. konuma gelinirken 3 aylık zaman içerisinde Güney Yarım Küre’de taralı alandaki bir nokta ile ilgili, Gündüz süresi Güneş ışınlarının geliş açısı Ortalama sıcaklık Öğle vakti gölge boyu Zaman Zaman Zaman Zaman Grafik-III Grafik-IV Grafik-I Grafik-II C) I, III ve IV  D) II ve IV yukarıda verilen grafiklerden hangileri doğrudur? A) I ve II  B) III ve IV  8. DNA üzerinde yapılan araştırmalara göre insan DNA’sının %99’u aynı özellikleri şifrelerken kalan %1’lik kısım ise123 123 123 123 123 insanları birbirinden ayıran özellikleri şifreler. İnsanlardaki bu %1’lik DNA dizilimi farklılığı cinayet, sel baskını, hır- sızlık gibi olaylarda suçluları veya kaybolanları bulmak için kullanılır. Aşağıda selde kaybolan ve hayatını kaybet- tiği düşünülen Ali Bey’in parmak izinin karşılaştıralacağı kişilere ait DNA parmak izinin aynı bölümleri ile ilgili bir dizilim verilmiştir. Ali Bey’e ait olduğu bilinen DNA parmak izi Ali Bey’in oğluna ait DNA parmak izi Referans DNA parmak izi Selden sonra bulunan 1. kişiye ait DNA parmak izi Selden sonra bulunan 2. kişiye ait DNA parmak izi Yapılan bu çalışmayla ilgili, I. Ali Bey’e ait olduğu bilinen DNA parmak izi, referans DNA parmak izi ile çok az benzerlik gösterir. II. Ali Bey’e ait olduğu bilinen DNA parmak izinin 1. kişiyle benzer yanları varken 2. kişiyle yoktur. III. Ali Bey’in oğlu ve 1. kişiye ait bir bölümü verilen DNA parmak izinde bazı özellikleri benzer olsa bile 1. kişi Ali Bey olamaz. sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I  B) I ve II  C) II ve III  D) I, II ve III 8. Sınıf 4

FEN BİLİMLERİ 2 9. Zeynep, yaşadığı şehirde meydana gelen hava olaylarını temsil eden görselleri oluşturduğu takvime aşağıdaki gibi kaydetmiştir. Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma : Çok bulutlu : Az bulutlu 12 3 45 : Sisli : Yağmurlu 67 8 9 10 11 12 : Kar yağışlı : Açık 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Zeynep bu takvimi aralık ayında oluşturduğuna göre Zeynep’in çalışmasını inceleyen öğretmeninin yaptığı yorum- lardan hangisi doğrudur? A) Yaptığın bu çalışma yaşadığın bölgenin kış mevsiminde her hafta yağış aldığını gösterir. B) Yaşadığın bölgede her yıl aralık ayı kar yağışlı geçmektedir. C) Yaşadığın şehirde bu sene aralık ayı sıcaklıklar 0 °C’un altına kadar düşmüştür. D) Bu çalışma çok uzun bir süreyi kapsadığı için klimatologların yaptığı çalışmalara benzemiş. 10. Rüzgâr çanı, rüzgâr esince metal, tahta veya bambudan yapılmış çubukların birbirine çarpmasıyla huzur verici sesler çıkaran dekoratif bir eşyadır. Metal rüzgâr Tahta rüzgâr Bambu rüzgâr Deniz çanı çanı çanı Servet, deniz kenarındaki yazlıklarının balkonuna aynı ebatlardaki dörder Saat Ses çıkaran rüzgâr çanı tane metal, tahta ve bambu çubuklarından oluşan rüzgâr çanlarını asıyor. 10.00 Metal, tahta ve bambu Bu çubuklardan metal olanlar tahta olanlardan, tahta olanlar da bambu 14.00 olanlardan daha ağırdır. Servet, günün belli saatlerinde bu çanların çıkar- 18.00 Tahta ve bambu dığı sesleri dinliyor ve yandaki tabloyu hazırlıyor. Bambu Gündüz karada alçak basınç alanı, denizde yüksek basınç alanı; gece ise 22.00 Tahta ve bambu tam tersi durum gözlendiğine göre, I. Rüzgâr çanı gün içindeki sıcaklık, nem ve basınç değerleri hakkında net bilgi verebilir. II. Rüzgârın hızı, saat 18.00’e kadar azalmıştır. III. Saat 14.00 ve 22.00’de rüzgârın hızı ve yönü aynı olabilir. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız II  B) I ve III  C) II ve III  D) I, II ve III 5 8. Sınıf

2 FEN BİLİMLERİ 11. Akdeniz iklimi: Karasal iklim: • Yazları sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. • Kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları ise kurak geçen iklim türüdür. • Şubat ayı sıcaklık ortalaması 9 °C’tur. • Şubat ayı sıcaklık ortalaması – 6 °C’tur. • Ağustos ayı sıcaklık ortalaması 28 °C’tur. • Ağustos ayı sıcaklık ortalaması 23 °C’tur. Sıcaklık (°C) 24 Ağrı İzmir Şubat Ağustos Ay –7 Yukarıda Ağrı ilinin şubat ve ağustos aylarına ait sıcaklık ortalaması değerleri grafikle gösterilmiştir. Buna göre İzmir ilinin şubat ve ağustos aylarına ait sıcaklık ortalaması değerlerinin hangi seçenekte gösterildiği gibi olması beklenir? A) Sıcaklık (°C) B) Sıcaklık (°C) C) Sıcaklık (°C) D) Sıcaklık (°C) 30 24 30 10 15 Şubat Ağustos Ay Şubat Ay 2 Ağustos Ay 8 – 3 Ağustos Şubat Şubat Ağustos Ay 12. BALIKESİR BURSA KÜTAHYA Bursa CUMARTESİ CUMARTESİ CUMARTESİ Kütahya Parçalı bulutlu Parçalı bulutlu Az bulutlu Balıkesir 8 °C 24 °C 12 °C 24 °C 4 °C 20 °C Nem (%): 47 - 82 Nem (%): 33 - 67 Nem (%): 44 - 79 Rüzgâr (km/sa) Rüzgâr (km/sa) Güney 12 Rüzgâr (km/sa) Güney 8 Güney 6 Türkiye haritasında yerleri belirtilen Balıkesir, Bursa ve Kütahya illerinin 1 günlük hava tahmini yukarıdaki gibidir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Balıkesir’de nem oranı fazla olduğundan yağış alma olasılığı diğer illere göre daha fazladır. B) Sıcaklık değerlerine göre Kütahya’da alçak basınç alanı, Balıkesir’de yüksek basınç alanı oluşur. C) Bursa ile Kütahya illeri arasında oluşacak hava akımının yönü Bursa’dan Kütahya’ya doğrudur. D) Kütahya ilinde aynı hacimdeki atmosferde bulunan su buharı miktarı Bursa’dakinden daha fazladır. 8. Sınıf 6

FEN BİLİMLERİ 2 13. K bakterisi Mitoz S GG T A Güneş ışığı altında 10 dakikada bir bölünebilen 10 dakika G SS AT K bakterisinin DNA dizilimi şekildeki gibidir. Bilim insanları K bakterisi üzerinde farklı ışık türlerinin etkisini tespit etmek için aşağıdaki çalışmaları yapmıştır. Mor ötesi ışın L S GG T A G SS AT Mitoz K bakterisine mor ötesi ışın gönderilmiş K 2 dakika ve bakterinin 2 dakikada bir bölünmeye başladığı tespit edilmiştir. M N K bakterisinin bölün- X ışını M bakterisi X ışınına Mitoz mesi sonucu oluşan M maruz bırakıldığında L 10 dakika L bakterisine güneş bakterinin bölüneme- ışığı verildiğinde L Ölür diği ve bir süre sonra P bakterisi 10 dakikada öldüğü tespit edilmiştir. bir mitoz geçirmiştir. Buna göre yapılan çalışma ile ilgili verilenlerden hangisi yanlıştır? A) K bakterisinin mor ötesi ışın altında 2 dakikada bir bölünmesi DNA yapısının değiştiğini gösterir. B) X ışınına maruz kalan M bakterisine güneş ışığı verilseydi bölünme özelliğini tekrar kazanamazdı. C) L bakterisinin güneş ışığı altında 10 dakikada bir bölünmesi mor ötesi ışının K bakterisinde genlerin işleyişini değiştirdiğini gösterir. D) Mor ötesi ışın bakteriler üzerinde modifikasyona sebep olurken X ışını ölümcül mutasyona sebep olur. 14. Bezelyelerde uzun boy kısa boya, yeşil meyve sarı meyveye, sarı tohum yeşil tohuma baskındır. Aşağıda bezel- ye bitkisinin farklı özellikleriyle yapılan bazı çaprazlamalar verilmiştir. I II III ✕ ✕ ✕ Uzun boylu Kısa boylu Yeşil Yeşil Yeşil Yeşil meyve meyve tohum tohum Buna göre I, II ve III. çaprazlamalarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenebilir? A) I ve II. çaprazlamada üç farklı genotipte bezelye oluşabilir. B) II ve III. çaprazlamada iki farklı fenotipte bezelye oluşabilir. C) II. çaprazlama ile oluşabilecek bezelyelerin genotiplerinin saf döl çekinik olma oranı, saf döl baskın olma ora- nı ile aynı olabilir. D) Çaprazlamaların hepsinde 1 oranında homozigot çekinik genotipte bezelyeler oluşabilir. 4 7 8. Sınıf

2 FEN BİLİMLERİ 15. Cinsiyeti belirleyen kromozomlar X ve Y kromozomlarıdır. Bu kromozomlar dişi bireyde XX, erkek bireyde XY şek- lindedir. Bazı kalıtsal hastalıklar X veya Y kromozomu ile taşınır. Aşağıda çekinik karakterdeki A ve B hastalıkla- rının kromozomlar üzerinde bulunma durumları verilmiştir. Ÿ X kromozomu üzerinde A hastalığı taşımayan gen Ÿ Sağlıklı dişi Ÿ X kromozomu üzerinde A hastalığı taşıyan gen Ÿ Taşıyıcı dişi Ÿ Y kromozomu üzerinde B hastalığı taşımayan gen Ÿ Hasta dişi Ÿ Y kromozomu üzerinde B hastalığı taşıyan gen Ÿ Sağlıklı erkek Ÿ Hasta erkek Ÿ Hasta erkek Üç ailenin A ve B hastalıklarıyla ilgili genotip durumları aşağıdaki gibidir. I. aile II. aile III. aile Anne Baba Anne Baba Anne Baba Buna göre bu ailelerle ilgili yapılan yorumlardan hangisi yanlıştır? A) I. ailenin erkek çocuklarının A hastalığına yakalanma ihtimali %50’dir. B) II. ailenin erkek çocuklarının tamamı A hastalığına yakalanır. C) III. ailenin kız çocuklarının tamamı B hastalığı taşıyıcısıdır. D) I ve III. ailelerin çocuklarında hastalık görülme ihtimali vardır. 16. YEREL GAZETE Kocaeli’nin Darıca ilçesinde yaşayan bir aile yaklaşık 1 ay önce doğan bebeklerinin hastanede başka bir bebek- le karıştırıldığını iddia etti. Doğumdan 1 gün sonra hastaneden çıkış yapıp evlerine giden aile, çocuğun anne sütü emmemesi ve göz renginin anne - babasının göz renginden farklı olmasından şüphelenip bebeklerinin kan grubunu öğrenmek için aile sağlığı merkezine başvurdu. Burada yapılan tahliller sonucu bebeğin kan gru- bunun da anne - babadan farklı olduğu anlaşıldı. Bunun üzerine iyice şüphelenen aile bebeğin doğduğu hasta- neye giderek bebeklerinin hastanede karıştığını iddia etti. Hastanede yapılan DNA testi sonucu bebeğin aile- ye ait olduğu ve herhangi bir karışıklık yaşanmadığı anlaşıldı. Bunun üzerine doktor aileye ............................. açıklamasını yaparak bebeklerinin kan grubunun ve göz renginin neden farklı olduğunu anlattı. Yerel gazetedeki habere göre doktorun aileye yaptığı açıklama aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Anne - babada bulunan saç rengi, göz rengi, kan grubunu belirleyen bazı baskın genler anne - babada etkisi- ni göstermezken çocuklarında etkili olabilir. B) Anne - babada bulunan fakat etkisini göstermeyen bazı çekinik genler çocuklarında etkisini gösterebilir. C) Bebek anne karnındayken çevresel faktörlerden dolayı mutasyona uğradığı için çocuk size benzemiyor. D) Göz rengi ve kan grubu gibi özellikler kalıtsal olmadığı için çocuğun bu özellikler bakımından anne-babasına benzememesi normaldir. 8. Sınıf 8

FEN BİLİMLERİ 2 17. İnsanın yapı taşı olan DNA’yı konu alan genetik mühendisli- Değiştirilmek istenen ği, genetik hastalıkların tedavisinin yanı sıra canlının kalıtsal gen kesiliyor özelliklerini değiştirerek daha başarılı kromozomlar üretmeye odaklanıyor. Embriyo DNA’sı Henüz 3 yıl önce geliştirilen CRISPR adlı yeni bir biyotekno- Silinen gen İstenen özellikte yeni loji, insan genine yüksek başarı oranıyla müdahale imkânı su- bölgesi gen ekleniyor. nuyor. Genetik terapi adı verilen yöntemde hastanın kan hüc- Yeni DNA relerindeki DNA değiştirilerek mevcut bazı hastalıklar tedavi ediliyor. Aynı teknoloji ile babadan alınan sperm ve anneden alınan yumurtadaki DNA değiştirilerek oluşturulan embriyo an- ne rahmine yerleştiriliyor. Bu yöntemle tüm DNA’sı değiştiril- miş insanlar çok yakında hayatımıza girebilir. Süper bebeklere sahip olmak için bu teknolojiye başvuracak olan varlıklı aileler; mavi gözlü, sarışın, atletik bir bebek sipa- riş edebilecek. Buna göre gelecekte biyoteknoloji ve insanlığa etkisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Gelecekte üstün özelliklere sahip süper bir ırk oluşturularak insanlığı tehdit edebilir. B) CRISPR biyoteknolojisi yöntemiyle yumurta ve sperm hücrelerinin DNA’larında hastalıklı genler, sağlıklı gen- lerle değiştirilebilir. C) Genetik düzenleme yöntemiyle kan hücresi DNA’larından hastalıkların ayıklanmasıyla iyileşen bireyin çocuk- larında aynı hastalık görülmez. D) Sperm ve yumurta hücrelerinin DNA’larındaki değişiklikler sayesinde sonraki nesillerde kalıtsal hastalıklar azal- tılabilir. 18. Araştırmacılar 2014 yılında Ebola virüsüne karşı bir aşı geliştirdi. Yirmi gönüllü üzerinde denenen aşının olumlu so- nuçlar verdiği görüldü. Üretilen aşı, Ebola virüsünün DNA'sının bazı parçalarını içermektedir. Virüsün genetik ma- teryalini gönüllülere enjekte etmede insanlar için zararsız başka bir virüs taşıyıcı olarak kullanılmıştır. Üretilen aşı Ebola virüsü içermediği için aşı adayında hastalığa sebep olmamıştır. Araştırmacılar aşı adayına maddeyi enjekte ettikten sonra gönüllülerin vücutlarında meydana gelen değişiklikleri takip etmiştir. Dört hafta içinde gönüllülerin ta- mamının kanında anti-Ebola antikorları üremiş, bunun yanısıra aşının T hücreleri adı verilen bağışıklık sistemi hücrelerinin oluşmasına neden olduğu da görülmüştür. Ayrıca araştırmaya katılan gönüllülerin hiç birinde önemli bir yan etki gözlenmemiştir. Ebola virüsü ve önleyici yöntem hakkında verilen bilgilere göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Aşılama çalışmasında zayıflatılmış ve öldürülmüş mikroorganizma yerine sadece virüsün genleri aşıya katılabil- mektedir. B) Aşılama yöntemi biyoteknoloji uygulamalarındandır ve genetik mühendisleri tarafından üretilmiştir. C) Vücuda verilen virüsün genetik materyali vücudun savunma hücreleri üretmesini sağlamıştır. D) Taşıyıcı virüse aktarılan gen Ebola virüsünün tüm genetik özelliklerini taşır. 9 8. Sınıf

2 FEN BİLİMLERİ 19. İngiltere’de meşe ağaçlarının üzerinde güve kelebek- 20. Öğrenciler, sınıftaki bir etkinlikte DNA modeli oluştu- leri yaşamaktaydı. Sanayi Devrimi’nden önce beyaz ruyor. Bunun için toplu iğne, yumuşak şeker ve fark- ağaç gövdesi üzerinde siyah güve kelebekleri, kuş- lı elementlerin yazılı olduğu kartları kullanıyorlar. lar tarafından kolaylıkla fark edilip avlanıyordu. Bu nedenle beyaz kelebek popülasyonu daha fazlaydı. 1. Zincir Sanayi Devrimi’yle kömür kullanımının artmasıyla He Ne Ar Kr birlikte hava kirliliğine bağlı olarak ağaç gövdeleri ka- rardı. Bu kez beyaz kelebekler avcı kuşlar tarafından kolayca fark edilip avlanmaya başlandı. Bunun so- nucunda koyu renkli güve kelebeklerinin sayıları, be- yazlara oranla daha fazla olmaya başladı. 2. Zincir DNA modelinde her bir element farklı bir bazı tem- sil ettiğine göre 1. zincire karşılık gelen 2. zincir aşa- ğıdakilerden hangisi gibi tamamlanırsa baz eşleş- tirmesi yanlış olur? Erdem Öğretmen sınıfta yukarıdaki örnekle birlikte Zeka Küpü Yayınları A) Kr Ar Ne He doğal seçilimi anlattıktan sonra öğrencilerden bu konuya birer örnek vermelerini istiyor. B) Ne He Kr Ar Duru: Aynı dezenfektanın sürekli kullanılmasıyla has- C) Ar He Kr Ne tanelerde hayatta kalan MRSA mikroorganizmala- rında qac A/B geni oluşur ve bu genler dezenfek- D) Ar Kr He Ne tanlara karşı direnç oluşturduğu için enfeksiyona sebep olur. Öğrenci No CEVAPLAR Ada: Sibirya’da kışın bir bölgeye bırakılan kahve- Soru rengi ve beyaz tüylü tilkilerden kahverengi renkli Soru olanların avlarını kolay avlayamaması sonucu sa- 100342 ABCD ABCD yıları hızla azalırken beyaz renkli olanların avlarını fark edilmeden kolayca yakalaması sonucu sayıla- 0 1 11 rı hızla artar. 1 2 12 Duru ve Ada’nın vermiş oldukları örneklerle ilgili aşa- ğıdakilerden hangisi söylenemez? 2 3 13 A) Duru’nun verdiği örnekte mutasyon sonucu olu- 3 4 14 şan bir özellik doğal seçilime neden olmuştur. 4 5 15 B) Ada’nın örneğindeki tilki ve öğretmenin örneğin- deki kelebek yeterince beslenemediğinden do- 5 6 16 layı doğal seçilime uğramıştır. 6 7 17 C) Duru ve Ada’nın vermiş olduğu örnekler doğal seçilim ile ilgilidir. 7 8 18 D) Ada’nın örneğinde beslenme faktörü doğal se- 8 9 19 çilimde etkili olmuştur. 9 10 20 8. Sınıf 10

8. FEN BİLİMLERİ 3 SINIF BRANŞ DENEMELERi 1543 1. Cezayir Japonya Ekvator Mozambik Arjantin Ürünlerini dünya çapında pazarlayan bir şirketin pazarlama elemanı, şirket ürünlerinin tanıtımını yapmak için üç ayda bir farklı bir ülkeye gitmiştir. Pazarlamacının gittiği ülkeler ile ilgili şu bilgiler bilinmektedir: • Asya kıtasından Japonya’ya, Afrika kıtasından Cezayir ve Mozambik’e, Güney Amerika kıtasından ise Arjan- tin’e gitmiştir. • İlk ziyaretini aralık, son ziyaretini ise eylül ayında yapmıştır. • Yılın ilk ve son ziyaretini aynı kıtadaki ülkelere yapmıştır. • Japonya’ya gece - gündüz eşitliğinin yaşandığı bir ayda gitmiştir. Buna göre pazarlamacının gittiği ülkeler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Aralık ayında gittiği ülkede yaz mevsimi başlangıcı olabilir. B) Haziran ayında gittiği Arjantin’de kış mevsimi başlangıcı yaşanır. C) Eylül ayında Mozambik’e gitmişse Cezayir’e gittiği ayda en uzun gece, en kısa gündüz yaşanır. D) Mart ayında sonbahar mevsiminin yaşandığı Japonya’ya gitmiştir. 2. Güneş’ten Dünya üzerine gelen ışınların farklı enlemleri farklı miktarlarda ısıttığını deney yaparak ispatlamak isteyen iki öğrencinin el feneri ve küre ile oluşturduğu deney düzenekleri şu şekildedir: A A BB Elif’in deney düzeneği Arda’nın deney düzeneği Düzeneklere göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Elif’in düzeneğinde B bölgesinde gündüzler kısa, geceler uzundur. B) Arda’nın düzeneğinde aynı miktardaki Güneş ışınları B bölgesinde A bölgesinden daha geniş alanı aydınlatır. C) Elif’in düzeneğinde A bölgesinde gündüzler kısa, geceler uzundur. D) Arda’nın düzeneğinde A bölgesinde, verilen konumdaki mevsimden sonra sonbahar mevsimi yaşanır. 1 8. Sınıf

3 FEN BİLİMLERİ 3. 4. 2 1 •K •K 12 Dünya şekilde gösterildiği gibi Güneş etrafında do- Zeka Küpü Yayınları 34 lanma, kendi ekseni etrafında ise dönme hareketi yapmaktadır. Yukarıda verilen görseller nükleotid, gen, DNA ve kromozom kavramları ile eşleştirildiğinde aşağıda- Buna göre Dünya 1 konumundan 2 konumuna gel- kilerden hangisi söylenemez? diğinde, A) 1 numaralı yapı nükleotid olarak isimlendirilir. I. K noktasında mevsim değişikliği olmuştur. B) 2 numaralı yapı hücre bölünmesi sırasında ken- II. K noktasının günlük Güneş alma süresi uzamış- dini eşler. tır. C) 3 numaralı yapı 4 numaralı yapının özel prote- III. Dünya’nın dönme hareketinin yönü değişmiştir. IV. 1 konumunda K noktasında gündüz yaşanmaya inler ile sarılmasıyla oluşur. D) 4 numaralı yapı 2 numaralı yapının görev biri- başlarken 2 konumunda gece yaşanmaya baş- lanmıştır. midir. ifadelerinden hangileri gerçekleşir? A) I ve II B) I ve IV C) Yalnız I D) II, III ve IV 5. Taksim Meydanı’nda saat 14.35 sıralarında gözlenen yağış heyecan yarattı. Bir buçuk dakika süren yağış sırasında yağ- mur damlalarının arasında kar tanelerini andıran bir yağış gö- rüldü. Yağış daha sonra yerini tamamen yağmura bıraktı. Ardın- dan Güneş açtı. Kısa süreli yaşanan bu hava olayı vatandaşları şaşkına çevirdi. Meteoroloji yetkilileri sıcaklığın 22°C civarında öl- çüldüğü bir günde, kar yağışının mümkün olmadığını ancak kar ta- neciklerini andıran bu tanelerin dolunun hızla eriyip yumuşamış hâli olabileceğini söyledi. Yukarıda bir gazetede yer alan haber verilmiştir. Gazete haberi hava olaylarının hangi özelliğini kanıtlar nitelikte değildir? A) Belirli bir bölgede farklı yağış tipleri görülebilir. B) Küresel iklim değişikliği hava olaylarını etkiler. C) Hava olaylarında değişkenlik fazladır. D) Hava olayları tahminini meteorologlar yapar. 8. Sınıf 2

FEN BİLİMLERİ 3 6. Serra, yeni öğrendiği konu ile ilgili özet çıkarırken 7. hatırlayamadığı bir bilgiyi arkadaşı Rana’ya telefo- nun WhatsApp uygulaması üzerinden soruyor. ? Şekilde bir karaktere ait soyağacı verilmiştir. Rana Bu soyağacında soru işareti ile (?) gösterilen birey- Çevrimiçi le ilgili, BUGÜN I. Homozigot genotiplidir. II. Fenotipinde çekinik karakter ortaya çıkmıştır. Rana, Dünya’nın eksen eğikliği ve yıllık hareketinin III. Genotipinde çekinik ve baskın genler bir arada sonuçları nelerdir? 10.34 bulunur. yargılarından hangileri doğrudur? Rana A) Yalnız II B) Yalnız I C) I ve II D) II ve III Güneş’ten gelen ışınların Dünya’ya ulaşma açıları Zeka Küpü Yayınları değişir. 10.36 Güneş’in doğuş ve batış saatleri sürekli değişir. 10.37 Mevsimlik sıcaklık farkları oluşur. 10.38 Gün içinde Güneş ışınlarının yere düşme açısı değişir. 10.39 Bir mesaj yaz Buna göre Serra’ya arkadaşı Rana‘nın hangi saat- te verdiği bilgi sorduğu soru ile ilgili değildir? A) 10.36  B) 10.37  C) 10.38  D) 10.39 8. Bitki, hayvan veya mikroorganizmaların tamamı ya da bir parçası kullanılarak yeni bir organizma elde etmek ve- ya var olan bir organizmanın genetik yapısında arzu edilen yönde değişiklikler meydana getirmek amacı ile kulla- nılan yöntemlerin tamamına biyoteknoloji denir. Biyoteknoloji alanında yapılan çalışmalar ve bu çalışmaların faydaları ile ilgili sunum hazırlayan Melikşah aşağı- daki verileri oluşturmuştur: Çalışma 1. Zararlı böceklere karşı dirençli bitkiler elde edilmektedir. 2. Kirli sularda yaşayan bakteriler kirli suyu temizleyebilen canlılar hâline getirilmektedir. 3. Kızartıldığında daha az yağ çeken patatesler üretilmektedir. 4. İnsan vücudunda A vitaminine dönüşen maddeleri 20 kat artıran altın pirinç üretilmektedir. Fayda a. Tarımda kullanılan böcek öldürücü ilaçlara gerek kalmamaktadır. b. Kalorisi daha az olan cipslerin üretilmesi sağlanabilmektedir. c. Çevre kirliliğinin önüne geçilmektedir. d. A vitamini eksikliği nedeniyle oluşan çocuk körlüğünün azaltılmasına yardımcı olunmaktadır. Buna göre yapılan çalışmalar ve bu çalışmalardan elde edilecek faydaların eşleştirilmesi hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) 1 - a 2 - b 3 - c 4 - d B) 1 - b 2 - c 3 - d 4-a C) 1 - a 2 - c 3 - b 4 - d D) 1 - b 2 - d 3 - b 4-a 3 8. Sınıf

3 FEN BİLİMLERİ 9. İnsanlarda iki çeşit kromozom bulunur. Bu kromozom çeşitlerinden biri; saç rengi, boy uzunluğu gibi vücut ile ilgi- li karakterleri taşır, diğeri ise cinsiyeti belirler. Genel olarak vücuttaki karakterleri belirleyen kromozomlar sayı ile gösterilirken cinsiyeti belirleyen kromozomlar X ve Y harfleri kullanılarak ifade edilir. Anne Baba 44 + XX 44 + XY 22 + X 22 + X 22 + X 22 + Y 44 + XX 44 + XY 44 + XX 44 + XY Kız Erkek Kız Erkek Yalnızca verilen bilgi ve tablodan yola çıkarak aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz? A) İnsanda 44 tane vücut kromozomu vardır. B) Doğan her çocuk eşey kromozomlarının birini anneden diğerini babadan alır. C) Çocuğun cinsiyetini babadan gelen eşey kromozomu belirler. D) 1. doğumda çocuğun kız ve erkek olma olasılığı birbirine eşitken sonraki doğumlarda bu olasılık değişir. 10. Bir öğrenci aşağıdaki cisimleri uygun şekilde keserek zemine uyguladıkları basıncı yarıya indirecektir. I II h h III IV r aa Taralı bölgeler kesilip alındığına göre öğrenci yukarıdaki işlemlerden hangilerinde amacına ulaşır? A) I ve II  B) II ve III  C) II ve IV  D) I ve IV 8. Sınıf 4

FEN BİLİMLERİ 3 11. İklim, Dünya’nın herhangi bir bölgesinde uzun yıllar boyunca gözlemlenen tüm hava olaylarının ortalama veri so- nuçlarıdır. İklim bilimi ile uğraşan bilim insanlarına klimatolog denir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi klimatologların oluşturduğu veriler ile ilgili değildir? A) B) C) D) PAZARTESİ Yağış (mm) Sıcaklık (°C) 22 NİSAN 350 40 SİVAS 300 30 Parçalı Bulutlu 250 20 07:22 19:17 200 10 150 0 100 –10 50 – 20 0 – 30 O ŞMNMHT A EE KA Akdeniz İklim Grafiği 12. Mutasyon canlıların genlerinde meydana gelen değişimler olup üreme hücrelerinde görülen mutasyonlar kalıtsal iken vücut hücrelerinde görülen mutasyonlar kalıtsal değildir. Aşağıda bazı mutasyon örnekleri verilmiştir. • Köpeklerde, kıl üzerinde etkili olan FOX13 isimli gene 7 nükleotit eklenmesi ile oluşan mutasyon köpeklerin kıllarının dökülmesine neden olur. • Eşey hücrelerinin çalışmasından sorumlu “overo” geni mutasyona uğrayan atlardan doğan tayların sindirim sistemi bozuk olur ve taylar kısa süre sonra ölür. Yukarıda verilen mutasyon örnekleriyle ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yanlıştır? A) Overo geninde mutasyon meydana gelmiş atın tayı yaşamını sürdürebilseydi bu mutasyon tayın doğacak yav- rularına da geçerdi. B) Köpeklerde görülen kıl dökme mutasyonu sonraki nesillere aktarılmaz. C) Köpeklerde ve atlarda görülen bu mutasyonlar, genlerin işleyişinde meydana gelen değişim sonucu oluşmuştur. D) Mutasyonlar, genlere nükleotid eklenmesi şeklinde gerçekleşebilir. 13. Her hücrede bulunmak zorunda olan DNA, hücrenin yönetim ve kontrol merkezidir. Bu nedenle hücreler bölünme- den önce DNA kendini eşleyerek sayısını iki katına çıkarır. DNA kendini eşleyeceği zaman enzimler yardımıyla karşılıklı nükleotidler arasındaki bağlar birbirinden ayrılır. DNA, bir fermuar gibi açılır ve açılan uçlara sitoplazma- da serbest hâlde bulunan uygun nükleotidler gelir. Şeker sayısı Fosfat sayısı Timin sayısı Adenin sayısı I Zaman II Zaman III Zaman IV Zaman Buna göre DNA’nın kendisini eşlemekte olduğu bir hücrenin sitoplazlamasında yukarıda verilen grafiklerdeki de- ğişimlerden hangileri gerçekleşir? A) II ve III  B) I ve IV  C) I, II ve III  D) I, III ve IV 5 8. Sınıf

3 FEN BİLİMLERİ 14. •• 15. Ali Öğretmen kalıtım konusunda bir çaprazlama et- kinliği yapmak istiyor. Bunun için bir torbaya onar A adet kırmızı ve mavi düğme koyuyor. Mavi düğme- lerin çekinik, kırmızı düğmelerin ise baskın geni ifa- B de ettiğini söylüyor. Ata bireyleri temsilen tahtaya kaldırdığı iki öğrencisinden sırasıyla torbadan ikişer Dünya’nın eksen eğikliği ve Güneş etrafındaki ha- düğme çekmesini istiyor. İlk öğrencinin çektiği düğ- reketi sonucunda bir yerde gece - gündüz süresi yıl melerin her ikisi de mavi iken ikinci öğrencinin çek- boyunca değişir. tiği düğmelerin biri mavi diğeri kırmızı oluyor. Öğret- men daha sonra öğrencilerden çektikleri düğmelere Buna göre Dünya üzerindeki A ve B bölgelerinde uygun çaprazlama modeli oluşturmaları için gerekli bazı tarihlerdeki gece - gündüz sürelerine ait aşa- düğmeleri torbadan seçerek almalarını istiyor. ğıdaki grafiklerden hangisi doğrudur? Zeka Küpü Yayınları A) B) : Gündüz Süre Süre : Gece 21 Haziran 21 Aralık Buna göre yapılan etkinlik ile ilgili aşağıdakilerden (A bölgesi) (B bölgesi) hangisi söylenemez? C) D) A) Etkinlik sonunda torbada 1 mavi, 7 kırmızı düğ- Süre Süre me kalmıştır. 23 Eylül 21 Mart B) Çaprazlamada oluşan yavruların %50’si homo- (A bölgesi) (B bölgesi) zigot çekinik genotiplidir. C) Çaprazlamada oluşan yavruların %25’i melez döldür. D) Çaprazlamada fenotip çeşidi genotip çeşidine eşittir. 16. Bezelyelerde olduğu gibi diğer bazı canlılarda da görülen karakterler, anne ve babadan aktarılan alellerin bir ara- ya gelmesiyle oluşur. Anne ve babadan aktarılan alellerde bulunan farklı özelliklerden hangisinin yavruda görüle- ceği ise bu aleller arasındaki baskınlık ve çekiniklik ilişkisi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Buna göre, I. Uzun boylu anne ile uzun boylu babanın kısa boylu çocuklarının olması II. Siyah gözlü anne ile mavi gözlü babanın mavi gözlü çocukları olması III. Malezya’nın bir adasında yaşayan 1000 kişiden 800’ünün kıvırcık 200’ünün düz saçlı olması ifadelerinden hangileri bahsedilen karakterlerdeki baskın ve çekinik alelin tespitini sağlar? A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III  D) I, II ve III 8. Sınıf 6

FEN BİLİMLERİ 3 17. Yandaki özdeş musluklar ile oluşturulmuş bir düzenek ile 2 ayrı deney yapı- K L lıyor. Deney I: Özdeş K ve L muslukları aynı anda açıldığında kabın A noktasına Ax 1. engel 2. engel678 6786786784h kadar 12 dakikada dolduğu gözlemleniyor ve iki engel arasındaki bölümde bu- 4h lunan B noktasındaki sıvı basıncının değişmeye başladığı zaman belirleniyor. 2h xB Deney II: Özdeş K ve L muslukları aynı anda açılıp 4 dakika açık kaldıktan sonra L musluğu kapatılıyor ve kabın A noktasına kadar K musluğu ile dol- 2h ması sağlanıyor. İki engel arasındaki bölümde bulunan B noktasındaki sıvı basıncının değişmeye başladığı zaman belirleniyor. Buna göre her iki deneyde B noktasındaki sıvı basıncı değişiminin kaçıncı s s s dakikadan itibaren başladığı ve başlangıç dakikalarının aynı olabilmesi için 2. deneyde yapılması gerekli değişim hangi seçenekte doğru verilmiştir? Deney I Deney II Yapılması gerekli değişim A) 5. dakika 6. dakika 2. engel 3h uzunluğuna indirilmeli B) 4. dakika 8. dakika İki engel de 3h uzunluğuna indirilmeli C) 4. dakika 6. dakika 1. engel 3h uzunluğuna indirilmeli D) 6. dakika 8. dakika 2. engel 2h uzunluğuna indirilmeli 18. Fen bilimleri öğretmeni basınca günlük yaşamdan örnekler vermek için akciğerlerimizin basınç farkı ile nasıl çalıştığını kavratan yandaki akciğer mode- lini tasarlar. Modeli hazırladıktan sonra pet şişenin altındaki büyük balonu aşağıya ve pet şişenin içi- ne doğru hareket ettirerek küçük balonların hac- mindeki değişimi öğrencilerinin gözlemlemesini sağ- lar ve aşağıdaki soruları öğrencilerine yöneltir. I. Uçan balonlar yükseklere çıktıkça hacmi nasıl değişir? Neden? II. İçi hava dolu bir balona büyük bir taş bağlanıp suya atıldığında balon derine indikçe hacmi nasıl değişir? Neden? III. Yapılan deneyin hangi aşaması soluk alma ile ilişkilendirilebilir? Neden? Buna göre öğrencilerin verdiği, I. Hacmi azalır çünkü yükseklere çıktıkça açık hava basıncı azalır. Balon iç basıncı dış basınca eşitleyebilmek için hacmini küçültür. II. Hacmi küçülür çünkü derinlere indikçe sıvı basıncı artar ve balon iç basıncını dış basınca eşitleyebilmek için hacmini azaltır. III. Deneyde büyük balonun aşağı hareket ettirilmesi soluk alma ile ilişkilendirilebilir. Çünkü soluk almada göğüs boşluğunun hacmi artar, iç basınç azalır ve akciğerlere hava dolarak genişler. cevaplarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II  B) Yalnız III  C) I ve III  D) II ve III 7 8. Sınıf

3 FEN BİLİMLERİ 19. Doğal seçilim sonucunda hayatta kalan bireyler, ta- 20. şıdıkları özellikleri gelecek nesillere aktarır. Böyle- ce tür içinde çeşitlilik yani varyasyon oluşur. Örne- œ II ğin yeryüzündeki insanların hepsi temelde aynı I genetik bilgiye sahip olmasına rağmen bu genetik bilginin varyasyon potansiyeli sayesinde kimisi çe- Yukarıda bir DNA‘nın kendini eşlemesi modellen- kik gözlü, kimisi kızıl saçlıdır. Kimisinin boyu uzun, miştir. kimisinin kısadır. Canlılarda oluşan bu çeşitlilik iki- ye ayrılır: Kalıtsal varyasyon ve kalıtsal olmayan Modelde zincirin sol tarafındaki nükleotid dizilimi şe- varyasyon. Kalıtsal varyasyonlar eşeyli üreme ve kilde gösterildiği gibi olduğuna göre I ve II no’lu zin- üreme hücrelerindeki mutasyonlar sonucunda ger- cirdeki nükleotid dizilimi aşağıdakilerden hangisi gi- çekleşirken, kalıtsal olmayan varyasyonları sağla- bi olabilir? yan modifikasyonlardır. Buna göre aşağıdaki varyasyon örnekleri kalıtsal olan ve olmayan şeklinde kendi aralarında gruplan- dırıldığında hangisi diğerlerinden farklı bir grupta yer alır? A) A) œ B) œ Elverişli ortamda yetişen uzun Zeka Küpü Yayınları œ œ boylu ayçiçeği I II I II B) C) D) œ œ œ Küçük ve dikensi yapraklı çöl bitkisi I II C) I II Öğrenci No CEVAPLAR Soru ABCD Soru 100343 ABCD Çekik gözlü Mongolid ırkı çocuk 0 1 11 D) 1 2 12 Gece ışık saçan tütün bitkisi 8. Sınıf 2 3 13 3 4 14 4 5 15 5 6 16 6 7 17 7 8 18 8 9 19 9 10 20 8

8. FEN BİLİMLERİ 4 SINIF BRANŞ DENEMELERi 1544 1. Hava olaylarını öğrencilerine kavratmak isteyen Adem Öğretmen su ile birlikte bazı malzemeleri kullanarak bir de- ney yapmıştır. Deneyin yapılışı şu şekildedir: Cam kavanozu şekildeki gibi Plastik Balonu kesip şekildeki gibi kavanozun ağzı- 3 cm yüksekliğe kadar su ile balon na gergin bir şekilde bağlıyor. Buz bulunan dolduruyor. Tartıp iple bağla- kabın içinde 15 dakika bekletiyor ve balo- 3 cm dığı pamuğu kavanozun içi- nun içe doğru çöktüğünü gözlemliyor. ne sarkıtıyor. Buz 15 dk. bekledikten sonra balonu kaldırarak hızlıca pamuğu tartıyor ve tekrar içine yerleştirip hemen kavanozun ağzını ba- lonla kapatıyor. Plastik Kavanozu buz kabından çı- Kavanozun içindeki pamuğu çıkararak hızlıca tartıyor balon karıp elektrikli ısıtıcının ya- ve kavanozu balonla kapatıyor. Buz kabına daldırarak Pamuk nında 15 dakika bekletiyor. 20 saniye bekledikten sonra kavanozun içinde sis Balonun dışa doğru şiştiğini oluştuğunu gözlemliyor. Su gözlemliyor. Adem Öğretmen’in ilk tartımında kuru ve nemli pamuk arasındaki fark 0,2 gram, ikinci tartımında ise 3 gram oldu- ğuna göre aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz? A) Hava sıcaklığındaki değişimler havadaki nem oranını değiştirebilir. B) Sıcak hava daha fazla su buharını tutabilir. C) Sıcak ve nemli hava birden soğuduğunda sis oluşabilir. D) Nemli havada yağmur oluşumu gözlenebilir. 2. Dünya’nın eksen eğikliği ve Güneş etrafındaki dolanma hareketi sebebiyle yıl içerisinde Güneş ışınlarının geliş açısı değişmektedir. Aşağıda yılın farklı günlerinde, tam öğle vaktinde Güneş ışınlarının 90° ile düştüğü bölgeler gösterilmiştir. Güneş K Yengeç K Yengeç Güneş K Yengeç Dönencesi Dönencesi III Dönencesi Güneş Ekvator Ekvator Ekvator Oğlak Oğlak Oğlak Dönencesi Dönencesi Dönencesi I II Buna göre I, II ve III ile gösterilen tarihlerde K bölgesinde yaşanan mevsimler hangi seçenekteki gibi olabilir? A) B) C) D) I Yaz Kış Sonbahar Kış II Kış Yaz İlkbahar Sonbahar III İlkbahar Sonbahar Sonbahar İlkbahar 1 8. Sınıf

4 FEN BİLİMLERİ 3. LGS sınavında beklediği puanı alan Seda ailesinden Dünya’nın, Şehir Güneş’in doğma Güneş’in batma istediği üç şehrinde birer hafta tatil yapma ödülü kazanmıştır. saati saati 21 Haziran 2019’da tatile çıkan Seda gittiği bütün şehirlerde A 05.40 19.45 Güneş’in doğuşu ve batışını izleyerek Güneş’in doğma ve bat- B 07.55 18.00 ma saatlerini yandaki tabloda olduğu gibi not almıştır. C 05.30 20.00 Tabloya göre Seda’nın gittiği şehirlerin Dünya üzerindeki konumu aşağıdakilerden hangisindeki gibi olabilir? A) C B) A A B C Ekvator B Ekvator C) D) AC B Ekvator Ekvator A C B 4. Alper Ezgi L şehrinde deniz kıyısındaki yaz- K şehrinde yaşayan Ezgi, hava lıklarında tatil yapan Alper hafta çok soğuk olduğu için hafta so- sonu terlik ve şort giyerek deniz- nu kaban ve botlarını giyerek de yüzmüş, havanın güneşli olma- kar topu oynamıştır. Yollar kar- sından dolayı gündüz vaktini dan dolayı kapalı olduğu için plajda geçirmiştir. gezi planını iptal etmiştir. Saat aralığı Sıcaklık (°C) K şehri Sıcaklık (°C) L şehri 00.00 - 04.00 –7 Görülen hava olayı 18 Görülen hava olayı 04.00 - 08.00 –7 Kar yağışlı 17 Parçalı bulutlu 08.00 - 12.00 0 Parçalı bulutlu 25 Açık 12.00 - 16.00 2 Güneşli 32 Güneşli 16.00 - 20.00 0 Bulutlu 25 Güneşli 20.00 - 24.00 –6 Kar yağışlı 20 Bulutlu Kar yağışlı Bulutlu Ağustos ayında Ezgi ve Alper’in yaşadığı K ve L şehirlerinde bir cumartesi günü gözlemlenen hava olayları tablo- daki gibidir. Buna göre K ve L şehirleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Hava olayları insanların giyim tarzlarında etkili iken sosyal faaliyetlerinde etkili değildir. B) Alper Güney Yarım Küre’deki bir şehirde, Ezgi ise Kuzey Yarım Küre’deki bir şehirde yaşamaktadır. C) İki şehirde aynı sıcaklık değerlerinde benzer hava olayları gözlenmiştir. D) Gün içinde ölçülen en düşük ve en yüksek sıcaklık arasındaki fark L şehrinde K şehrine göre daha fazladır. 8. Sınıf 2

FEN BİLİMLERİ 4 5. Rüzgâr, basınç farklılıkları sonucu oluşan yatay yön- lü hava hareketidir. Basınç farklılıklarına ise Güneş ışınlarının geliş açısına bağlı olarak havanın sıcak- lığı sebep olur. Işıl, basınç farklılıklarına etki eden faktörleri araştır- K Dedektör L mak için yandaki düzeneği kurmuştur. Düzenekte 1. bölme 2. bölme 3. bölme Nemli camdan üç bölme oluşturmuş; 1 ve 3. bölmelere öz- Nemli bez deş ıslak bezler yerleştirerek bölmelerin yanlarına bez karbondioksit gazı dedektörleri bağlamıştır. 2. bölme- ye ise kuru buz (karbondioksit) koymuştur. Özdeş Kuru buz lambaları kullanarak ışığın 1. bölmeye dik, 3. bölme- (karbondioksit) ye eğik gelmesini sağlamıştır. Işıl, yaptığı deney sonucunda ilk olarak K dedektörünün uyarı verdiğini görmüştür. Buna göre Işıl yaptığı deney sonucunda aşağıdakilerden hangisine ulaşamaz? A) 1. bölmedeki sıcaklık 3. bölmedeki sıcaklığa göre daha fazladır. B) 1. bölmedeki nem oranı 3. bölmedeki nem oranından daha azdır. C) 1. bölmede alçak basınç alanı, 3. bölmede yüksek basınç alanı oluşmuştur. D) Güneş ışınlarının büyük açıyla geldiği bölgeler alçak basınç alanı oluşturur. 6. Dünya’nın eksen eğikliği ve Güneş etrafındaki do- Y.D. IV. nokta lanma hareketi bir bölgedeki gece - gündüz süre- sinde yıl içerisinde değişimlere sebep olur. E II I. nokta O.D. III I Yanda Dünya üzerindeki I, II, III ve IV noktaları görülmektedir. Her bir noktanın gece ve gündüz IV sürelerinin belirleneceği konumlar yandaki gör- selde verilmiştir. III. nokta II. nokta Buna göre Dünya gösterilen konumlarda iken I, II, III, IV noktalarındaki gece ve gündüz sürelerini gösteren grafik hangi seçenekteki gibi olabilir? I II III IV : Gündüz A) : Gece B) C) D) 3 8. Sınıf

4 FEN BİLİMLERİ 7. Anne Baba Yumurta Sperm 1. karakter 2. karakter 3. karakter 1. karakter 2. karakter 3. karakter Abd ab D Çocuk 1. karakter 2. karakter 3. karakter Aa bb Dd Yukarıdaki şemada üç farklı karakterin oluşmasını sağlayan genlerin anne ve babadan gelen üreme hücreleriyle çocuğa aktarılması gösterilmiştir. Buna göre bu karakterler bakımından anne, baba ve çocuğun genotip ile fenotipleri hakkında verilen, • Anne 1. karakter bakımından kesinlikle baskın özelliktedir. • Baba 2 ve 3. karakter bakımından çekinik özellikte olabilir. • Çocuk iki karakter bakımından saf döl genotipe sahiptir. • Anne 2 ve 3. karakterler bakımından çekinik özellikte olabilir. ifadelerinden kaç tanesi doğrudur? A) 1  B) 2  C) 3  D) 4 8. Tır istasyonu 1. ambar 2. ambar KK K LL L Tekerlekleri özdeş ve eşit ağırlıkta olan K ve L tırları, tır Tır istasyonu ile 1. ambar arası 1. ambar ile 2. ambar arası istasyonundan harekete başlayarak 1. ambara gel- miştir. Tırlar 1. ambardan aldıkları yükleri 2. ambara Tekerlek iz derinliği (cm) Tekerlek iz derinliği (cm) bırakmıştır. Tırların, tır istasyonu ile 1. ambar ve 1. ambar ile 2. ambar arasındaki kum yollarda bırak- 6 Tır 6 Tır tıkları tekerlek izlerinin derinliği grafiklerdeki gibidir. 5 5 4 4 Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenemez? 3 3 2 2 A) K tırı 1. ambara kadar, L tırına göre zemine daha 1 1 fazla basınç uygulamıştır. KL KL B) Tırlarda tekerlek iz derinliği yük miktarı ile doğru, tekerlek sayısı ile ters orantılıdır. C) Tır istasyonu ile 1. ambar arasında bağımsız değişken yüzey alanıdır. D) 1. ambardan 2. ambara gelirken L tırındaki yükün ağırlığı K tırındakinden daha azdır. 8. Sınıf 4

FEN BİLİMLERİ 4 9. Katır, erkek eşek ile dişi atın çiftleşmesinden doğan eşek ile at karışımı bir hayvandır. Katırlar istinai durumlar ha- ricinde kısırdır. Eşekler atlara göre daha küçük ve güçsüz olmalarına karşın katırlar hem eşeklerden hem de at- lardan daha güçlü ve dayanıklı hayvanlardır. Bu nedenle ülkemizde katırlar yük taşımacılığında kullanılır. Erkek eşek Dişi at 2n = 60 + XY 2n = 62 + XX • Dayanıklı • Güçlü • Uzun kulaklı • Kısa kulaklı • Kısa bacaklı • Uzun bacaklı 30 + X 30 + Y 31 + X 31 + X Erkek katır 2n = 61 + XY • Güçlü • Dayanıklı • Uzun kulaklı • Uzun bacaklı Yukarıdaki şemada katır yavrusunun nasıl oluştuğu gösterilmiştir. Buna göre katırlar ile ilgili, I. Katırlarda uzun bacak ve uzun kulak baskın özelliktedir. II. Katırlarda cinsiyet oluşumu eşekten gelen üreme hücrelerine bağlıdır. III. Katırlar hem erkek hem de dişi olabilirler. ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) I ve II  B) I ve III  C) II ve III  D) I, II ve III 10. Gazlar düzensiz ve her yöne hareket ettikleri için temas Musluk ettikleri cisimlere basınç uygular. Sıcaklığı artan gazın ta- suyu neciklerinin hareketliliği arttığı için birbirinden uzaklaşma- ya çalışır. Vakum cihazı Sedef, gazların da basıncının olduğunu gözlemlemek için yandaki deneyi yapıyor. 1. işlem: H ava ile şişirdiği plastik balonu sıcak su altında tutuyor. Bu sırada balonun hacminin arttığını gözlemliyor. 2. işlem: S ıcak su altından aldığı balonu yeterince beklettikten sonra vakumlanabilen cam kabın içine yerleştiriyor ve kap içindeki havanın bir kısmını boşaltıyor. 2. işlem sonucu balonun hacmi arttığına göre, I. 1 ve 2. işlemler sonucunda balona uygulanan açık hava basıncı artmıştır. II. 2. işlem açık hava basıncının varlığını ispatlar. III. 2. işlem sırasında cam kap içindeki gaz basıncı azalmıştır. ifadelerinden hangileri doğru olur? A) Yalnız II  B) I ve III  C) II ve III  D) I, II ve III 5 8. Sınıf

4 FEN BİLİMLERİ 11. Fen bilimleri öğretmeni karlı bir günde okul bahçesine çıkardığı öğrencilerine katı basıncını etkileyen unsurları gösterecektir. Basınçla ilgili aşağıdaki hipotezleri kurup Tarık ve Yavuz’dan bu hipotezlerin doğruluğunu özdeş kar ayakkabıları ve içi dolu kolilerden yararlanarak göstermesini istemiştir. 1. hipotez: Katı basıncı cisimlerin yere temas eden yüzey alanı ile ters orantılıdır. 2. hipotez: Katıların ağırlıkları arttıkça yüzeye uyguladıkları basınç artar. Tarık ve Yavuz’un ağırlıkları ve ayakkabı numaraları aynı olduğuna göre öğrenciler aşağıdaki durumlardan han- gisinde karla kaplı bahçede yürürken oluşan izlerle hipotezlerini ispatlayabilir? 1. hipotez 2. hipotez A) B) C) D) 12. Fen bilimleri öğretmeni çaprazlama konusunu pekiştirmek için bir etkinlik yapıyor. Şekildeki gibi iki adet metal 1 TL’yi alıp her paranın yazı olan yüzünü “a”, tura olan yüzünü “A” olarak kabul ediyor. Paraların aynı anda atılmasıyla üst yüze gelen ta- raf iki parada da yazı olunca homozigot çekinik, tura olunca homozigot baskın, bi- ri yazı diğeri tura olunca heterozigot baskın olarak kabul ettiğini söylüyor. Paraların aynı anda atılmasıyla oluşabilecek ihtimaller kalıtımdaki çaprazlama ile eşleştirilirse, I. Paraların yüzlerinin yazı ve tura olması melez iki bireyin çaprazlanmasını temsil ediyor. II. İki para aynı anda atıldığında Aa gelme olasılığı %50’dir. III. Homozigot baskın gelme ihtimali ile homozigot çekinik gelme ihtimali birbirine eşittir. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) I ve II  B) II ve III  C) II ve III  D) I, II ve III 8. Sınıf 6

FEN BİLİMLERİ 4 13. Canlılar hayatta kalabilmek için yaşadıkları çevreye uyum sağlamak zorundadır. Bu sebeple bir türe ait farklı böl- gelerde yaşayan canlılar farklı özellikte olabilir. 5 Ekvator Mavi : Uzun bacak 1 Yeşil : Hepçil beslenme 2 Mor : Koyu renkli kürk 3 Kırmızı : Açık renkli kürk 4 Yukarıdaki dünya haritasında bir türün yaşadığı bölgeler numa- 1 2 3 4 5 ralandırılmıştır. Aslı, bu bölgelerde yaşayan canlıların renkler- Mavi Mavi Mavi Mavi le temsil edilen özelliklerinin gösterildiği bir tablo hazırlamıştır. Özellik Yeşil Yeşil Yeşil Mor Kırmızı Tabloda her bir özelliği farklı renklere boyayan Aslı, I. Bu canlı türünde yaşadıkları ortamlar arasındaki mesafe de- ğiştikçe kürk renkleri farklılaşmıştır. II. Bacaklarının uzunluğu bakımından belirtilen bölgelerde bireylerin aynı özellikte olması bu karakterin çok dü- şük olmayan sıcaklıklarda etkili olduğunu gösterir. III. Ekvator’a yakın ekosistemlerde yaşayan aynı tür canlılar beslenme yönüyle benzer özellik gösterir. yorumlarından hangilerini yapabilir? A) Yalnız I  B) I ve II  C) II ve III  D) I, II ve III 14. Çok tartışmalı konulardan birisi biyotek- Fındıktan noloji ile üretilmiş besinlerde bir ürünün soyaya alerjik proteinini kodlayan genin bir başka gen aktarımı ürüne transferi ile yeni alerjik proteinlerin yapılıyor. ortaya çıkmasıdır. Yapılan bir çalışmada; alerjik özelliği olduğu bilinen Brezilya fın- Brezilya fındığı Soya dığından alınan bir gen, besin içeriğinin zenginleştirilmesi için soyaya aktarılmıştır. Ancak bu genin sentezlediği proteinin, Brezilya fındığındaki alerjik pro- teinlerden biri olduğu ortaya çıkmış ve genetiği değiştirilmiş bu soyanın geliştirilmesine son verilmiştir. Yukarıda anlatılan biyoteknolojik çalışma ile ilgili, I. Faydalı olacağı düşünülerek yapılan çalışma sonucunda zararlı bir ürün ortaya çıkmıştır. II. Biyoteknolojik çalışmalarla üretilen soyalardaki özellikler kalıtsaldır. III. Bir canlıdaki genin başka canlıya aktarılması ile genin üretmiş olduğu madde ve onu tüketen canlılara etkisi değişmiştir. ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) I ve II  B) I ve III  C) II ve III  D) I, II ve III 7 8. Sınıf

4 FEN BİLİMLERİ 15. Washington Üniversitesi’nden bir grup bilim insanı üzerinde araştırma yaptığı alaca yapraklı sarmaşık bitkisine, sentetik bir geni aktararak sitokrom P450 2E1 adı verilen bir proteini üretme kabiliyeti kazandırdı. Bu protein insanlar da dahil olmak üzere tüm memelilerde bulunuyor. Proteinin işlevi benzen ve kloroform isimli zararlı kimyasalları daha küçük maddelere ayırmasıdır. Araştırmacılar ge- liştirdikleri bu bitkilerin kimyasalları havadan temizleme performansını da incele- di. Bu incelemeler sonucunda genetiği değiştirilmemiş bitkilerin havadaki kanse- rojen kimyasal (benzen ve kloroform) miktarını hiçbir şekilde değiştiremezken genetiği değiştirilen bitkilerin kloform seviyesini 3 günde %82, benzen seviyesi- ni ise 8 günde %75 oranında temizlemeyi başardığı saptandı. Yaygın bulunan bir ev bitkisi olmasından dolayı araştırmacılar bu bitkiyi seçtiğine göre yapılan bu çalışma ile ilgi- li aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Gelecekte evlerin havasını bu bitkiler temizleyebilir. B) Bu bitkiler sayesinde kentsel yaşamın neden olduğu hava kirliliği bir miktar azaltılabilir. C) İnsanlarda bulunan bir gen bitkilere aktarılırsa aynı işlevi görmez. D) Genetiği değiştirilmiş alaca yapraklı sarmaşık bitkisi insanlarda kanser vakalarını önleyici etkiye sahiptir. 16. Kum K L M NP Yukarıda büyükten küçüğe doğru sıralanan matruşka bebeklerinin ağırlıkları ve yüzey alanlarının yarı yarıya azal- dığı bilinmektedir. Feyza, önce bazı bebekleri iç içe koyarak daha sonra tüm bebekleri yan yana dizerek kumda batma miktarlarını gözlemliyor. P bebeğinin kumda batma miktarı 1 cm olduğuna göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Yan yana dizilen bebeklerin her birinin kumda batma miktarı 1 cm’den farklı olur. B) K ve L iç içeyken kumda batma miktarı 1,5 cm olur. C) L ve M’nin iç içeyken kumda batacağı miktar ile N ve P’nin iç içeyken batacağı miktar farklıdır. D) Bu bebeklerle bağımsız değişken ağırlık, bağımlı değişken basınç olan düzenek hazırlanabilir. 8. Sınıf 8

FEN BİLİMLERİ 4 17. Canlılar hayatta kalabilmek için yaşadığı ortama her yönü ile uyum sağlamak zorundadır. Aşağıda Amerikan si- yah ayısı ve Kutup ayısı ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Burnu kahverengi, kürkü siyah renklidir. Amerikan siyah ayısının top- rağı eşelemeye ve tırmanmaya yarayan çengele benzeyen tırnakları vardır. Genellikle ormanlık alanlarda yaşar ve ağaçlara çok iyi tırma- nıp çok iyi yüzer. Siyah ayılar hepçildir. Kutup ayısına aynı zamanda beyaz ayı da denir. Soğuk Kuzey Kutup bölgesinin karlı sahillerinde ve buzullar üzerinde yaşar. Yaşamakta olan en büyük kara etoburudur ve bulunduğu ortamda süper yırtıcıdır. Kalın kürkü onu soğuktan korur, beyaz görünümü avlarından saklar. Kutup ayısı hem karada hem de su içinde rahatlıkla avlanır. Bu bilgilere göre, I. Amerikan siyah ayısının kürkünün siyah, kutup ayısının kürkünün beyaz olması yaşadıkları ortamda avlanma şansını artırır. II. Kutuplarda bitki örtüsünün olmaması kutup ayılarının etçil ve süper yırtıcı olmasında etkilidir. III. Kutuplara bırakılan siyah ayıların tırnak ve kürklerinde sahip olduğu adaptasyonlar avlanma ve barınma ko- laylığı sağlar. yapılan yorumlardan hangileri doğrudur? A) I ve II  B) I ve III  C) II ve III  D) I, II ve III 18. Çayın nerede üretildiği, kalitesini ve lezzetini büyük oran- Yüksekte da etkilemektedir. Bunu doğrulamak isteyen çay üretici- yetiştirilen leri, aynı bitki türünden aldıkları örnekleri farklı yüksek- likteki alanlarda yetiştirmiştir. çay Hasat sonrası, yüksekte yetiştirilen çayın tadının, al- Alçakta çakta yetiştirilen çayın tadından daha güzel olduğunu yetiştirilen görmüşlerdir. Ayrıca alçakta yetiştirilen çayın tadının acı olduğunu da ifade etmişlerdir. Üreticiler daha son- çay ra yüksekte yetişen çayı alçak alanda yetiştirdiklerinde çayın tadının tekrar acı olduğunu fark etmişlerdir. Deniz Aynı özellik dünyaca ünlü Seylan çayında da vardır. Seylan çayı yetiştirildiği yüksekliğe göre 3 gruba ayrılır. • Alçak bölgelerde yetişen çay: Pahatharata • Orta yükseklikte yetişen çay: Medereta • Yüksek bölgelerde yetişen çay: Udarata diye adlandırılır. Çay hakkında verilen bilgilere göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Çayın tadında meydana gelen değişim genlerin işleyişinden kaynaklanır. B) Bitkilerin yetiştiği yükseklik, bitkilerde modifikasyona neden olabilir. C) Çay bitkisinde gerçekleşen değişim kalıcı olmayan mutasyondur. D) Çay bitikisinin genlerinin yapısı yetiştirildiği yüksekliğe göre değişmez. 9 8. Sınıf

4 FEN BİLİMLERİ 19. Sıvı basıncını etkileyen değişkenleri gözlemlemek 20. Bir araştırmacı bezelyelerin meyve ve tohum rengi- isteyen Büşra aşağıdaki düzeneği hazırlıyor. Özdeş ni kullanarak çaprazlamalar yapacaktır. Bunun için beherglaslardan birini 150 mL X sıvısı, diğerini de yeşil meyve ve yeşil tohum rengine sahip bezelye 150 mL Y sıvısı ile dolduruyor. ile sarı meyve ve sarı tohum rengine sahip iki be- zelyeyi çaprazlıyor. Ata bezelyeler Plastik ✕ hortum Balon Tutacak Sarı tohum Yeşil tohum Sıvı Sarı meyve Yeşil meyve 150 mL 150 mL 1. nesil X sıvısı Y sıvısı Her bir karakter yönüyle bezelyelerden biri homozi- Balon gerilmiş huniyi önce X sıvısı ile dolu beher- Zeka Küpü Yayınları got diğeri ise heterozigot genotipte olduğuna göre, glasın yarısına kadar daldırıyor. Bu sırada U boru- sundaki sıvı seviyesinde oluşan değişimi gözlemle- I. Her iki karakter yönüyle de 1. nesil bezelyelerde yerek borunun kolları arasındaki sıvı seviyesi farkı- iki farklı fenotip oluşur. nı kaydediyor (I). Daha sonra huniyi X sıvısı ile dolu beherglasın dibine gelecek şekilde daldırıyor II. 1. nesil bezelyelerde %50 homozigot sarı tohum ve borudaki sıvı seviyesi farkını kaydediyor (II). ve homozigot sarı meyve oluşabilir. Aynı işlemleri bu kez Y sıvısı ile yaparak ölçüm so- III. Ata bezelyeler, her iki karakter yönüyle de saf nuçlarını sırasıyla III ve IV olarak kaydediyor. döl baskın genotipe sahip değildir. ifadelerinden hangileri söylenebilir? (Sarı tohum yeşil tohuma, yeşil meyve sarı meyveye baskındır.) A) Yalnız I B) II ve III C) I ve III D) I, II ve III I: 10 cm II: 20 cm III: 9 cm IV: 18 cm Sıvı yoğunluğunun sıvı basıncını etkilediğini bilen Büşra’nın deneyle ilgili çıkarımları aşağıdaki gibidir. K. I ve II. veriler kullanılarak sıvı basıncı ile derin- lik ilişkisi incelenebilir. L. II ve III. veriler kullanılarak sıvı basıncı ile yo- ğunluk ilişkisi incelenebilir. M. X sıvısının yoğunluğu Y sıvısının yoğunluğun- dan büyüktür. Buna göre Büşra’nın çıkarımlarından hangileri doğ- Öğrenci No CEVAPLAR ru değildir? Soru Soru A) Yalnız L B) K ve M 100344 ABCD ABCD C) K ve L D) K, L ve M 0 1 11 1 2 12 2 3 13 3 4 14 4 5 15 5 6 16 6 7 17 7 8 18 8 9 19 9 10 20 8. Sınıf 10

8. FEN BİLİMLERİ 5 SINIF BRANŞ DENEMELERi 1545 1. 0 °C’ta deniz seviyesinde aşağıdaki deney yapılıyor. Kapak Boşluk XY 100 cm’lik özdeş iki cam boru ta- 1442443 mamen X ve Y sıvıları ile doldu- 1442443 rulup ağzı kapatılıyor. XY X 70 cm Y Cam borular içlerindeki sıvı ile dolu A 50 cm bir kaba daldırılıyor. B Cam borulardaki kapak açıldıktan sonra borulardaki sıvı seviyesinin düşerek belli bir seviyede sabitlen- diği gözlemleniyor. Buna göre yapılan deneyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Açık hava basıncı 70 cm X sıvısının oluşturduğu basınca eşittir. B) A noktasındaki açık hava basıncı B noktasındaki açık hava basıncından büyüktür. C) Cam boruda Y sıvısının daha düşük seviyede dengelenmesinin sebebi Y sıvısının X sıvısından daha yoğun olmasıdır. D) Cam boruların sıvı ile tamamen doldurulduktan sonra ağzının kapatılmasının sebebi boşluk oluşturarak boru içindeki gaz basıncını sıfırlamaktır. 2. Katı cisimlerin ağırlıklarından dolayı bulundukları zemine uyguladığı dik kuvvete basınç denir. Aşağıda basınç konusuyla ilgili üç farklı düzenek hazırlanıyor. 100 g K LM ağırlığında halka 100 çivi 80 çivi 250 çivi Özdeş tahtalara sırasıyla 100, 80, 250 çivi çakılarak çivilerin üzerine aynı miktarda şişirilmiş özdeş balonlar yer- leştiriliyor ve balonların üzerine ikinci bir tahta konuluyor. Ardından balonlar patlayıncaya kadar 100 g ağırlığın- daki halkalar çubuklara geçiriliyor. Balonlar patlayıncaya kadar K, L, M çubuklarına geçirilen halka sayısı aşağıdakilerden hangisi olabilir? (Balonla- rın bütün çivilere temas ettiği kabul edilecektir.) A) B) C) D) K8 10 25 25 L 10 8 8 10 M 25 25 10 8 1 8. Sınıf

5 FEN BİLİMLERİ 3. Canlıların kalıtsal özelliklerini belirleyen gen yapısına genotip denir ve AA, Aa, aa şeklinde ifade edilir. Buna göre aşağıdaki göz rengi bakımından soy ağacı verilen ailelerin hangisinin mevcut çocuklarının genotipin- den farklı genotipte çocuğu olabilir? : Mavi gözlü anne : Mavi gözlü baba : Siyah gözlü anne : Siyah gözlü baba A) Aa AA B) Aa Aa C) Aa aa D) aa Aa AA Aa aa Aa AA Aa Aa aa aa Aa 4. A 123 5. Bezelye bitkisinde sarı tohum rengi özelliği baskın, A1 A2 Zeka Küpü Yayınları yeşil tohum rengi özelliği ise çekiniktir. Bu özellik B bakımından genotipte üç, fenotipte ise iki farklı tip- C te bezelye bitkisi oluşabilir. Bir araştırmacı üç farklı bezelyeyi çaprazlayarak aşağıdaki sonuçlara ulaşıyor. • 1 ve 2 bezelyeleri çaprazladığında tek fenotip- te ve iki farklı genotipte bezelye bitkileri elde edi- yor. • 2 ve 3. bezelyeleri çaprazladığında fenotip ve genotipte tek tipte bezelyeler elde ediyor. • 1 ve 3. bezelyeleri çaprazladığında iki farklı fe- notip ve genotipte bezelyeler elde ediyor. Buna göre araştırmacının çaprazlamada kullandığı bezelyeler hangi seçenekte verilenler olabilir? Yukarıdaki görselde hücre içerisindeki bazı yapılar 1. bezelye 2. bezelye 3. bezelye ve bu yapılar üzerinde gerçekleşen olaylar verilmek- aa AA tedir. A) AA Aa Aa AA aa Verilen görsele bakan bir öğrenci aşağıdaki soru- AA aa lardan hangisine cevap veremez? B) aa A) A yapısının görev birimi nedir? B) A1 ve A2 ile benzer olan yapı hangisidir? C) C) A yapısı içerisinde C yapısından kaç tane bulu- aa nur? D) D) Hangi yapının protein ile kaplanması sonucu B Aa yapısı oluşur? 8. Sınıf 2

FEN BİLİMLERİ 5 6. Bahar Hanım bir üniversitede öğretim görevlisidir. Doktora tezi ile ilgili bir dizi konferans vermek için sırasıyla Al- manya, Şili, Avustralya ve Japonya ülkelerinden davet almıştır. Bahar Hanım konferans tarihlerini ocak, nisan, temmuz ve ekim aylarının ilk salı günü olacak şekilde ayarlamıştır. Almanya Japonya Şili Ekvator Avustralya Buna göre Bahar Hanım’ın bulunduğu tarihlerde konferans verdiği ülkenin yaşadığı mevsim hangi seçenekte yanlış verilmiştir? A) B) C) D) Almanya’da Kış Avustralya’da Yaz Şili’de Sonbahar Japonya’da Sonbahar 7. Pascal Prensibi’nden faydalanılarak hidrolik krikolar tasarlanmıştır. Aşağıdaki görselde Pascal Prensibi’ne göre çalışan hidrolik krikonun çalışma sistemi görülmektedir. Düşük Kol basınçlı sıvı 2. piston 1. piston Yüksek basınçlı sıvı Verilen görsel incelendiğinde, I. Kriko kolu havaya kaldırıldığında 1. piston yukarı yükselir ve haznedeki bir miktar yağ piston boşluğuna girer. II. Kol aşağı inince 1. piston aşağıya iner ve hidrolik yağa kuvvet uygular. Tüm sıvılar gibi sıkıştırılamayan yağ harekete devam ederek 2. pistonun yukarı çıkmasını sağlar. Böylece istenilen yük kaldırılır. III. Büyük silindirin yarıçapı sabit kalıp küçük silindirin yarıçapı büyültüldükçe daha büyük yükler aynı kuvvet ile kaldırılır. çıkarımlarından hangilerine ulaşılamaz? A) Yalnız I  B) Yalnız III  C) I ve II  D) II ve III 3 8. Sınıf

5 FEN BİLİMLERİ 8. Ayça Öğretmen; Sena, Hülya ve Can adlı üç öğ- 9. İstanbul’da yaşayan Efe, Deniz, Bade ve Doğuhan rencisinden birer düzenek hazırlayarak bu düze- adlı öğrenciler sömestr tatilini geçirmek için tatilin nekleri diğer tabanları üzerine ters çevirdiklerinde ilk günü memleketlerine gidecektir. kapların zemine uyguladığı katı ve kap tabanında- ki sıvı basınçlarındaki değişimleri artar, azalır veya Aşağıda bu şehirlerin sömestr tatilinin ilk gününe ait değişmez şeklinde ifade etmelerini istiyor. hava durumunu gösteren bir harita verilmiştir. Aşağıda öğrencilerin boş ağırlıkları birbirine eşit kap- larla hazırladığı düzenekler karışık olarak verilmiştir. Bolu Rize 1S 3 lt h 3S 2 5S 5 lt h Konya Erzurum 3S Zeka Küpü Yayınları Öğrencilerin gidecekleri şehirler ile ilgili şu bilgiler veriliyor: 3 3S • Konya ve Erzurum’a giden öğrenciler uçak, Bo- 4 lt h lu ve Rize’ye giden öğrenciler otobüsle ulaşımı tercih etmiştir. 3S • Bade ve Doğuhan aynı ulaşım araçlarını kullan- Öğrencilerin ifadeleri ile ilgili şunlar bilinmektedir: mıştır. • Sena, düzeneğinde hem kabın zemine uygula- • Deniz’in gittiği şehirde sıcaklığın 0°C’nin altına dığı katı basıncını hem de kap tabanındaki sıvı düşmesiyle oluşan bir hava olayı görülmektedir. basıncını değişmez şeklinde ifade etmiştir. • Can, düzeneğinde hem kabın zemine uyguladı- Buna göre, ğı katı basıncını hem de kap tabanındaki sıvı basıncını artar şeklinde ifade etmiştir. I. Doğuhan, atmosferdeki su buharının yoğuşma- Öğrencilerin ifadelerinin doğru olduğu bilindiğine sı sonucu oluşan yağışın görüldüğü şehre git- göre düzenekler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi miş olabilir. söylenebilir? II. Bade yüzey bulutlarının görüldüğü şehre gitmiş- A) I numaralı düzenek Sena’ya aittir. se Doğuhan yağmurlu şehre gitmiştir. B) İlk durumda kapların zemine uyguladığı katı ba- III. Efe parçalı bulutlu şehre gitmiştir. sınçları arasındaki ilişki III > II > I şeklindedir. IV. Deniz Konya’ya, Efe ise Erzurum’a gitmiştir. C) Hülya’nın düzeneğinde hem kabın zemine uy- ifadelerinden hangileri söylenebilir? guladığı katı basıncı hem de kap tabanındaki sı- vı basıncı azalmıştır. A) I ve II B) II ve III D) İlk durumda düzeneklerde kap tabanındaki sıvı basınçları arasındaki ilişki III > II > I şeklindedir. C) I, II ve III D) II, III ve IV 8. Sınıf 4

FEN BİLİMLERİ 5 10. Bazı meslek grupları için hava tahminleri son derece önemlidir. Meteorologlar yaptıkları hava tahminleriyle, hava olayları gerçekleşmeden kişilerin gerekli önlemleri alması için yardımcı olur. Buna göre aşağıdaki mesleklerden hangisi bu duruma örnek verilemez? A)   B)   C)   D) 11. Dünya’nın eksen eğikliği ve yıllık hareketinin sonucunda aynı 2. Konum A 1. Konum zaman diliminde Dünya’nın farklı yerlerinde gece - gündüz sü- B releri farklı olur. Fen bilimleri öğretmeni Dünya’nın dönme ek- seninin eğikliğini dikkate alarak Güneş etrafındaki dolanma ha- C reketine ait bir model oluşturur. Bu modelde el fenerini sırasıyla iki farklı konumda tutarak küre üzerinde belirlediği A, B ve C şehirlerinde gece - gündüz süreleri arasındaki ilişkiyi öğrencilerinden grafik ile göstermelerini ister. Buna göre öğrencilerin çizdiği aşağıdaki grafiklerden hangisi doğrudur? A) B) C) D) : Gece Süre (saat) Süre (saat) Süre (saat) Süre (saat) : Gündüz 24 24 24 24 12 12 12 12 A B C Şehir A B C Şehir A B C Şehir A B C Şehir 1. konum 1. konum 2. konum 2. konum 12. Günümüzde kesme ve delme işlemleri yaygın olarak lazer ışını ile yapılmaktadır. Azot, lazer kesim makinelerinde kul- lanılan en uygun gazdır. Oksidasyon, oksijen bulunan bir or- tamda ortaya çıkar ve kesilen kenarda karbon tabakası oluş- masından kaynaklanan renk bozulmasına sebep olabilir. Bu durum ürünü olumsuz etkiler. Azot, lazerin oksijensiz bir or- tamda çalışmasını, böylece oksidasyonun önlenmesini sağ- lar. Ayrıca azot gazının basıncı, erimiş malzemeyi uzağa üf- leyerek temiz bir kesim işlemine imkân vererek cüruf (Erime durumundaki madenlerin yüzeyinde toplanan madde) oluşumunu ve renk atmasını önler. Yukarıdaki metinde geçen olaylardan hangisi kimyasal değişim değildir? A) Metalin oksidasyonu B) Azot gazının erimiş maddeyi uzağa üflemesi C) Kesim alanında cüruf oluşması D) Kesim noktasında karbon tabakası oluşması 5 8. Sınıf

5 FEN BİLİMLERİ 13. Katı maddeler ağırlıkları nedeniyle bulundukları zemine kuvvet uygular. Birim yüzeye etki eden bu kuvvete basınç denir. Taban alanları eşit, eşit hacimli küpler ikişerli olarak üst üste konulup sünger zemin üzerine yerleştiriliyor ve zemine batma miktarları ölçülüyor. I II III IV Sünger zemine IV batma miktarı K L NM L MMK I II III IV İkili küpler dnikel:8,8 kg/dm3) Buna göre küpler hangi seçenekteki maddelerden yapılmış olabilir? (dçelik: 7,85 kg/dm3; dkurşun: 11,34 kg/dm3; dgümüş: 10,5 kg/dm3; K L M N A) Nikel Kurşun Çelik Gümüş B) Çelik Gümüş Kurşun Nikel C) Gümüş Nikel Gümüş Kurşun D) Kurşun Gümüş Nikel Çelik 14. 2. şırınga Plastik 15. boru Para 1. şırınga Sabit tabla Fen bilimleri öğretmeni basit bir pres makinesi ta- Zeka Küpü Yayınları Karahindiba nisan ve mayıs aylarında dağda ve ova- sarlar ve çalışma prensibini şu şekilde açıklar: da yetişebilen çiçekli bir bitki türüdür. Bu bitkilerden ovada yetişenlerin yaprakları ince ve geniştir, az sa- 1. şırıngaya basınç uygulandığında plastik boru için- yıda örtü tüyü içerir, çiçekleri mat renklidir. Yüksek deki sıvı ile basınç ikinci şırıngaya iletilir ve cisim- dağlarda yetişen karahindiba bitkisinde ise yaprak- ler istenilen yönde sıkıştırılır. lar kalın ve dardır, çok miktarda örtü tüyü içerir, çi- çekleri ise parlak renklidir. Buna göre öğretmenin hazırladığı düzenekle ilgili, Yukarıda verilen bilgiye dayanılarak, I. Sıvıların basıncı iletme özelliğinden yararlanıla- rak tasarlanmıştır. I. Çevresel faktörler karahindibanın genlerinin iş- leyişini değiştirerek fenotipinin değişmesine ne- II. Plastik boru içindeki sıvı 1. şırıngada oluşan ba- den olmuştur. sıncı aynı büyüklükte 2. şırıngaya iletir. II. Bu durum modifikasyona örnek verilebilir. III. 2. şırınganın paraya uyguladığı kuvvet, paranın III. Karahindibada görülen bu farklılık kalıtsal özel- tablaya uyguladığı kuvvetten büyüktür. lik taşır. ifadelerinden hangileri doğrudur? yorumlarından hangileri yapılabilir? A) I ve II B) I ve III A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III C) II ve III D) I, II ve III 8. Sınıf 6

FEN BİLİMLERİ 5 16. Fen bilimleri öğretmeni öğrencilerinden kolaylıkla te- 17. Fen bilimleri öğretmeni öğrencilerinden fiziksel deği- min edebilecekleri malzemeler ile bir kimyasal tep- şimin gerçekleştiği deneyler yapmalarını istiyor. kime modeli oluşturmalarını istiyor. Bir öğrencinin Aşağıda bazı öğrencilerin yaptığı deneyler veril- düğmeler ile oluşturduğu model aşağıdaki gibidir. miştir. + + Alper : Alüminyum metalini sirke içerisine atıyor. Deniz : Margarini tavada ısıtarak sıvı hâle getiriyor. Girenler Çıkanlar Sezin : Mermeri törpüleyerek toz hâline getiriyor. Eylül : Elmayı dilimleyip açık havada bırakarak mat- 30 gr 40 gr 35 gr 35 gr Zeka Küpü Yayınları laşmasını sağlıyor. Buna göre modeli oluşturan öğrencinin konu hak- Buna göre öğrencilerin yaptıkları deneylerin ama- kındaki yeterliliği ile ilgili aşağıdakilerden hangisi ca uygunluğu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söy- söylenemez? lenebilir? A) Kimyasal tepkimelerde toplam atom sayılarında A) Alper’in deneyi uygundur. Çünkü sirke asidik değişiklik olmadığını biliyor. özelliktedir, metaller asitlerle tepkimeye girme- diğinden fiziksel değişim gerçekleşir. B) Kimyasal tepkimelerde girenlerin kütlelerinin top- lamının çıkanların kütlelerinin toplamına eşit ol- B) Deniz’in deneyi uygun değildir. Çünkü margarin duğunu biliyor. eridiği için iç yapısı değişir. C) Kimyasal tepkimelerde giren ve çıkan maddele- C) Sezin’in deneyi uygundur. Mermer toz hâline ge- ri oluşturan atomların aynı olduğunu biliyor. tirildiğinde sadece görünüşü değişir. D) Tepkime denkleminde tepkime okunun solunda- D) Eylül’ün deneyi uygundur. Çünkü dilimlenmiş el- ki maddelerin girenler, sağındaki maddelerin çı- ma havada bulunan gazlar ile tepkimeye girmez. kanlar olduğunu biliyor. Matlaşma yeni bir madde oluşumu değildir. 18. Arda, periyodik tablodaki element gruplarının özelliklerini anlatan kartlar hazırlayacaktır ve metaller için mavi, ya- rımetaller için yeşil, ametaller için ise pembe fon kartonu kullanmayı düşünmektedir. Arda’nın hazırladığı kartlar şu şekildedir: Parlak Kırılgan Kırılgan Elektrik ve Oda Oda görünümlüdür. değildir, olduklarından ısıyı iyi iletir. sıcaklığında sıcaklığında işlenebilir. gaz hâldedir. sıvı hâldedir. işlenemez. Buna göre Arda’nın grupların özellikleri konusundaki yeterliliği ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Yarımetal ve ametallerin işlenebilme özelliklerini birbirine karıştırıyor. B) Yarımetallerin oda sıcaklığında katı hâlde olduğunu bilmiyor. C) Ametallerin oda sıcaklığında katı ve sıvı hâlde de olabildiğini bilmiyor. D) Metallerin iletkenlik özelliğini yanlış biliyor. 7 8. Sınıf

5 FEN BİLİMLERİ 19. Fen bilimleri öğretmeni öğrencilerinin periyot ve grup 20. Canlıların uçabilmesi için ağırlığın azaltılması ve kavramlarını daha iyi öğrenmeleri için bir oyun ku- gücün artırılması gereklidir. Bu nedenle kuşlar rar. Oyunun ilk turunu Bora, Ece, Naz, ve Arda ad- diğer hayvanlarda görülmeyen bazı özelliklere lı öğrenciler oynayacaktır. sahiptir. Bu özellikler iki grupta incelenebilir: Ağırlık azaltmaya yönelik özellikler: Oyunun kuralları şu şekildedir: 1. İnce ve içi boş kemiklere sahiptirler. 1. Herkes kutu içinden bir element kartı seçecektir. 2. Tüyleri oldukça hafiftir. 2. Aynı periyotta bulunan elementleri seçen öğren- 3. Diş ve ağır çeneler bulunmaz. 4. Kuyruk omurları ve bazı eklemleri kaybolmuş- ciler yan yana oturacaktır. 3. Aynı grupta bulunan elementleri seçen öğrenci- tur. 5. Kanlarındaki glikoz miktarı yüksektir. ler arka arkaya oturacaktır. Güç artırmaya yönelik özellikler: Öğrencilerin seçtiği kartlar aşağıdaki gibidir. a. Besin değeri yüksek gıdalarla beslenirler. b. Metabolizmaları çok hızlıdır. Bora Naz c. Hızlı ve yüksek basınçlı dolaşım sistemine sa- Hidrojen (H) Magnezyum (Mg) hiptirler. Atom no: 1 Atom no: 12 d. Soluk alıp verme hareketleri kanat çırpmayla Ece Arda Zeka Küpü Yayınları uyumludur. Berilyum (Be) Lityum (Li) Atom no: 4 Atom no: 3 Murat fen bilimleri dersi için adaptasyon konusuna ait veriler toplayarak yukarıdaki gibi bir sunum ha- Buna göre oyunun kuralına uygun olarak öğrencile- zırlayıp sınıftaki arkadaşlarıyla paylaşmıştır. rin oturma düzeni hangi seçenekte doğru verilmiştir? Arkadaşı Cem sunumda bazı özelliklerin yer değiş- A) Bora B) Ece tirmesi gerektiğini söyleyince Murat hatasını fark Naz Arda edip düzeltmiştir. Ece Arda Naz Buna göre Murat son durumda Cem’in uyarısını dik- Bora kate alarak aşağıdaki değişikliklerden hangisini yap- mıştır? A) 5 özelliğini güç artırmaya yönelik özellikler gru- buna almıştır. B) 3 ve 4 özelliklerini güç artırmaya yönelik özellik- ler grubuna almıştır. C) a özelliği ile 5 özelliğini yer değiştirmiştir. D) d özelliği ile 4 özelliğini yer değiştirmiştir. C) Bora D) Bora Ece Arda Naz Öğrenci No CEVAPLAR Soru Soru 100345 ABCD ABCD Arda Ece 0 1 11 1 2 12 2 3 13 Naz 3 4 14 4 5 15 5 6 16 6 7 17 7 8 18 8 9 19 9 10 20 8. Sınıf 8

8. FEN BİLİMLERİ 6 SINIF BRANŞ DENEMELERi 1546 1. Okul panosu hazırlayan 8/C sınıfı öğrencileri, canlılara ait adaptasyon ve modifikasyon örnekleri vermiştir. Pano- yu adaptasyon ve modifikasyon olarak ikiye ayıran öğrenciler örnekleri gruplamıştır. Palyaço balıkları hakkında aşağıdaki bilgileri hazırlayan bir öğrenci bunu panoya yerleştirmek istemektedir. Palyaço balıklarında grup lideri en iri balıktır ve aynı zamanda dişidir. Eğer dişi balık ölürse ikinci büyük erkek balık cinsiyet değiştirir ve gru- bun dişisi olur. Olgunlaşmış üreme organları olmayan grup üyelerin- den en iri olanı da erkek balık olur. Böylece nesillerinin devam etme- si sağlanır. Buna göre palyaço balıkları ile ilgili bilgiler aşağıdaki örneklerden hangisinin yazılı olduğu grupta bulunmaz? A) Boğa köpekbalığı tatlı sularda yüzebilmek için kuyruğunun yakınlarında özel bir bezde tuz depolar. B) Az ışık alan orman diplerinde yetişen begonya bitkisinin yapraklarının alt kısmı kırmızı renklidir. C) Kediler bıyıklarındaki almaçlar sayesinde gece karanlığında bile etrafında gerçekleşen değişimleri anlar. D) İnsanlarda tek yumurta ikizlerinin beslenme tarzları ve çevre koşulları farklı olduğunda boy uzunlukları farklı olabilir. 2. Bir bölgedeki nem miktarı, sıcaklık ve bulunduğu konuma göre değişiklik göstermektedir. Termometre K Higrometre Termometre L Higrometre Termometre M Higrometre 30 °C 20 °C 20 °C Su Su %70 %55 %30 Islak pamuk Islak pamuk Kuru pamuk Islak pamuk Sena, havadaki nem miktarına sebep olan faktörler ile nem miktarının günlük ha- Kap Islak pamukların yattaki etkilerini araştırmak için yukarıdaki düzenekleri kurmuştur. Özdeş cam fa- kuruma süresi nuslar ile yukarıdaki gibi su dolu kaplar, ıslak ve kuru pamuklar koyarak, kaplar- K 50 dk. daki ıslak pamukların kuruma sürelerini tabloya kaydetmiştir. Kaplardaki sıcaklık L 40 dk. ile nem miktarını özdeş termometre ve higrometrelerle yukarıda görüldüğü gibi M 20 dk. ölçmüştür. Pamukların kuru ağırlıkları eşit olduğuna göre Sena’nın yaptığı deney ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy- lenemez? A) Deneylerde ıslak pamukların kuruma süresini ortamdaki nem miktarı belirlemiştir. B) Sıcaklık arttıkça nem miktarı da artar. C) Aynı sıcaklıkta bulunan şehirlerden denize uzak olan yerde ıslak çamaşırlar daha çabuk kurur. D) Aynı sıcaklıkta nem oranı yüksek bir bölgedeki buharlaşma miktarı nem oranı düşük bir bölgedekinden daha fazladır. 1 8. Sınıf

6 FEN BİLİMLERİ 3. Eksen eğikliğine sahip olan Dünya’nın yıllık ve günlük hareketi sonucunda bir bölgeye Güneş ışınlarının geliş açı- sı sürekli değişmektedir. Dönenceler üzerindeki bir noktaya Güneş ışınları yılda bir defa dik açıyla gelirken Ekva- tor’daki bir noktaya yılda iki defa dik açıyla gelir. Aşağıdaki grafiklerde bir bölgedeki elektrik direğinin farklı tarihlerde gün içerisinde ölçülen gölge boylarının deği- şimi gösterilmiştir. Gölge boyu Gölge boyu 3a 3a 2a 2a aa 123 Ölçüm 123 Ölçüm Grafik-1 Grafik-2 Buna göre grafikteki bilgiler ve bu bölge ile ilgili olarak verilenlerden hangisi doğrudur? A) Grafik-1’de 1. ölçüm zamanındaki Güneş ışınları Grafik-2’de 1. ölçüm zamanındaki Güneş ışınlarına göre da- ha eğik açıyla gelmektedir. B) Grafik-1’in oluşturulduğu tarihteki ortalama hava sıcaklığı Grafik-2’nin oluşturulduğu tarihe göre daha yüksektir. C) Grafik-2’nin oluşturulduğu tarihte bu bölgede yaz mevsimi yaşanmaktadır. D) Grafiklerdeki verilenlere göre bu bölge dönenceler arasında yer alamaz. 4. Eksen eğikliği sebebiyle bir bölgede yaşanan gece - gündüz süresi yıl içerisinde sürekli değişmektedir. Ekvator Güneş Ekvator Güneş Gece Gündüz Gündüz Gece 21 Haziran 21 Aralık Yukarıda 21 Haziran ve 21 Aralık tarihlerinde Dünya’nın Güneş’e göre konumu ve gece - gündüz oluşumları gös- terilmiştir. K şehrinde 21 Haziran ve 21 Aralık tarihlerinde yaşanan gece gündüz süreleri aşağıdaki gibidir. 01.00 05.30 Gece Gündüz 20.30 24.00 01.00 07.30 16.30 21 Haziran 24.00 21 Aralık Buna göre K şehri ile ilgili olarak verilenlerden hangisi yanlıştır? A) K şehri Kuzey Yarım Küre’de bulunur. B) 21 Haziran’da birim yüzeye düşen Güneş enerjisi aynı saat aralığında 21 Aralık’takinden daha fazladır. C) 21 Aralık’ta saat 13.00’teki termometre değeri 21 Haziran’dakinden daha düşüktür. D) 21 Aralık’ta saat 06.00 - 20.00 aralığında Güneş ışınları 21 Haziran’a göre daha dik açıyla gelir. 8. Sınıf 2

FEN BİLİMLERİ 6 5. Asit yağmuru, asidik kimyasalların yağmur, kar, çiy veya kuru parçacıklar hâlinde yeryüzüne düşmesine verilen isimdir. Atmosfere yayılan kükürtdioksit (SO2), azotdioksit (NO2) ve karbondioksit (CO2) gazlarının kimyasal dö- nüşümlerden geçtikten sonra bulutlardaki su damlacıklarının emilmesi ile oluşur. pH değeri 5,6’nın altındaki her yağmur asit yağmurudur. Aşağıdaki tabloda Kuzey Yarım Küre’de bulunan K, L ve M şehirlerinde meydana gelen yağışların ortalama pH değerleri verilmiştir. Şehir Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Aylar (pH) Eylül Ekim Kasım Aralık 5,4 5,0 5,8 6,0 6,0 Haziran Temmuz Ağustos 5,8 5,8 5,6 5,5 K 5,7 5,7 5,8 5,9 5,8 5,8 5,8 5,8 5,7 L 4,2 4,3 4,6 5,1 5,3 5,7 5,7 5,8 5,2 5,0 4,4 4,3 M 5,9 6 5,7 5,5 5,9 6,8 Buna göre bu yerleşim yerleri ile ilgili, I. K şehrinde kışın ısınma amaçlı yakılan kömür miktarı artmış olabilir. II. M şehrindeki tarım arazilerinde toprağın mineral yönünden fakirleştiği söylenebilir. III. L şehrinde yağan yağmur tarihi binalara, taşıtlara ve canlılara zarar verebilir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) I ve II  C) II ve III  D) I, II ve III 6. Türkiye’nin en fazla yağış alan bölgesi Karadeniz ikliminin hakim olduğu Karadeniz Bölgesi’dir. Karadeniz Bölge- si her mevsim yağışlı, yazları serin, kışları ılıktır. Ancak kıyı boyunca uzanan dağlar nemli havanın iç kesimlere geçmesini engeller. Bu yüzden bölgenin kıyı ve iç kesimleri arasında önemli iklim farklılıkları görülür. Deniz Kıyıdan iç kesimlere doğru gidildikçe hem yağış oranı azalmakta, hem de sıcaklık düşmektedir. İç kesimlerde yaz- lar sıcak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Kıyı kesimlerinde sıcaklık ortalamaları yüksek olduğundan narenciye ta- rımı yapılabilirken iç kesimlerde yapılamaz. Karadeniz Bölgesi’nde görülen iklim farklılığıyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Kış mevsiminde rüzgârın iç kesimlerden kıyı kesimlerine doğru esmesi beklenir. B) Yeryüzü şekilleri bölgelerin mevsimlerini değiştirebilir. C) 21 Haziran günü aynı sıcaklıkta kıyı kesimlerdeki nem oranı iç kesimlerden fazladır. D) Yeryüzü şekilleri ve iklim yetiştirilen tarım ürünlerinin çeşitlerinin belirlenmesinde etkili olur. 3 8. Sınıf

6 FEN BİLİMLERİ 7. Levent Öğretmen fen bilimleri dersinde öğrencilerine aşağıdaki deneyi yapmıştır. İki demir parçasını hassas tera- zide tartan öğretmen, kütlelerinin eşit olduğunu görmüştür. Daha sonra parçalardan birini içinde su bulunan kaba diğerini ise parafin bulunan kaba bırakıp iki hafta bekletmiştir. 2 hafta Paslı demir Parlak demir 2 hafta Parlak demir sonra sonra Parlak demir 14 g Berrak su Bulanık su Berrak Berrak parafin sıvı parafin sıvı İki hafta sonra sudaki metal parçanın pasını temizleyip tarttığında kütlesinin 6 g, parafindeki metal parçanın küt- lesinin ise 7 g geldiğini görmüştür. Deney sonrası öğrencilerinden tablodaki soruları yanıtlamasını istemiştir. Sorular Dilan Ahmet Canan 1 Hangi sıvıdaki demir parçası azalmıştır? Parafin Su Su 2 Su içindeki demir parçası kimyasal değişim geçirmiş midir? Evet Evet Hayır 3 Parafin içindeki demir parçası fiziksel değişim geçirmiş midir? Hayır Evet Hayır 4 Bulanık su kimyasal değişim olduğunu gösterir mi? Göstermez Gösterir Gösterir 5 Parafin, demir parçasında kimyasal değişime neden olmuş mudur? Olmamıştır Olmamıştır Olmamıştır Tablodaki soruları yanıtlayan öğrenciler toplamda kaç doğru yanıt vermiştir? A) 5  B) 10  C) 11  D) 13 8. Bir atomun elektron dağılımı yapıldığında son katmandaki elektron sayısına, o atomun değerlik elektron sayısı denir. Değerlik elektron sayısı bir atomun periyodik tablodaki grup numarasını da belirtir. Periyodik tabloda aynı gruptaki elementler benzer kimyasal özellik gösterir. Metaller Ametaller Soygazlar • Son katmanlarında genellikle 1, • Son katmanlarında genellikle 5, 6 • Katmanları tam doludur. 2 veya 3 elektron bulundurur. veya 7 elektron bulundurur. • Tek atomlu gaz hâlde bulunur. Elektron sayısı Elektron sayısı Elektron sayısı Elektron sayısı 8 8 88 6 6 66 4 4 44 2 2 22 Katman Katman Katman Katman 1. 2. 3. 1. 2. 3. 1. 2. 3. 1. 2. 3. X atomu Y atomu Z atomu T atomu Yukarıdaki grafiklerde X, Y, Z ve T atomlarının sahip olduğu katmanlardaki elektron sayıları gösterilmiştir. Buna göre verilen atomlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Z atomu ile T atomu benzer kimyasal özellik gösterir. B) Y atomu ile Z atomu aynı grupta yer alır. C) X atomu metal, Z atomu soygaz olabilir. D) Y ile T atomu doğada tek atomlu gaz hâlde bulunur. 8. Sınıf 4

FEN BİLİMLERİ 6 9. K LM Madde Öz ısı (j / g ºC) Su 4,18 KL M Cıva 0,12 2,37 1. durum 3 dk. sonra Bakır 0,46 Demir 0,91 Alüminyum 0,234 Gümüş 0,45 Nikel Can, yapıldığı maddeleri bilmediği aynı ebatlardaki K, L ve M kaşıklarıyla eşit miktarda katı yağ alarak 1. durum- daki gibi 70 ºC sıcaklıktaki sıvı içerisine yerleştiriyor. 3 dakika sonra yağların erime miktarı görseldeki gibi oluyor. Kaşıkların ilk sıcaklıkları aynı olduğuna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Kullanılan sıvı su ise, K, L ve M kaşıkları sırasıyla gümüş, nikel ve alüminyumdan yapılmış olabilir. B) Kullanılan sıvının miktarı artırıldığında yağların erime süreleri azalır. C) Yağların erime sürelerinin kısalması için kullanılan sıvı cıva; K, L ve M kaşıklarının yapıldığı maddeler ise sı- rayla bakır, alüminyum ve demir olmalıdır. D) Suyun içerisine konulan kaşıkların tümü bakırdan yapılmış olamaz. 10. 1950’li yıllardan itibaren kimya sektöründe yatırımlar artmaya başlamıştır. Türkiye İstastistik Kurumu kayıtlarına göre kimya sektörü ihracata %50’den fazla katkı sağlamaktadır. Kimya sektöründe faaliyet gösteren tesislerin yak- laşık %96’sı küçük, %2,5’i orta ve %1,5’i büyük işletmelerdir. Aşağıda kimya sektörünün illere göre girişimci dağılım yüzdesi ve haritadaki yerleri verilmiştir. Girişimci yüzdesi İstanbul 40 38,6 30 Kocaeli 20 10 6,6 6,5 5,4 3,3 2,8 2,7 2,4 2,4 1,6 Bursa Ankara İzmir Konya Şehir Antalya Adana Gaziantep Mersin İstanbul İzmir Ankara Bursa AKntoanlyyaa GazKioacntaeelpi Adana Mersin Buna göre verilen bilgilerden yola çıkarak aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz? A) Kimya sektöründeki fabrikalarda nitelikli iş gücü ihtiyacı olduğundan yatırımlar özellikle büyük şehirlerde yo- ğunlaşmıştır. B) İstanbul, kimya sektörü açısından fabrikaların yoğun olduğu ve ihracata en fazla katkı sağlayan ildir. C) Sektör yatırımcıları genellikle deniz yolu imkânları da olan sahile yakın kentlerde fabrikalar kurmuştur. D) Kimya sektöründeki fabrikalar çoğunlukla yüksek kapasitede üretime ve istihdama sahiptir. 5 8. Sınıf