8. SINIF HERYERDE FEN BİLİMLERİ

SINIF8 ÖĞRETEN SORULARLA ADIM ADIM ZİRVEYE! HER YERDE - FEN BİLİMLERİ FEN BİLİMLERİ 2 ya da 3 ders saatinde bir; Ödev olarak kullanılabilen, Konu bitirme sınavı olarak kullanılabilen, Ders içi soru çözüm uygulamalarında kullanılabilen, Ve açıklamalı sorular üzerinden konuları kavratan 48 FÖY (Toplam 530 sorudan oluşmaktadır.) 8. SINIF Tamamı Video Çözümlü www.zekakupuyayinlari.com.tr Akıllı Tahtaya Uyumlu ? Yeni Nesil Sorular

Neden Her Yerde? Ödev Föyü Konu Bitirme Sınavı Okulda öğrendiğin konuları, açıklamalı Kazanımları yeteri kadar kavrayıp sorular üzerinden tekrar edip pekiştirebilirsin. kavrayamadığını ölçebilirsin. Ders İçi Uygulamaları Ders içi uygulamalarında ister öğretmeninle ister bireysel olarak soruları çözerek konuları pekiştirebilirsin. BİLGİYİ ÖĞREN, ÖRNEĞİ İNCELE, SORUYU ÇÖZ Bilgi 2. 6DELWPDNDUDODUGDNXYYHWWHQND]DQ§\\RNWXU6DGHFHX\\JXODQDQNXYYHWLQ\\¶Q¼Q¼GHßLğWLULU<DQL\\DQGDYH Bilgi Örnek ULOHQVLVWHPGH\\¼N¼GHQJHGHWXWDELOPHNL§LQX\\JXODQDQNXYYHW\\¼N¼QDßñUOñßñQDHğLWWLU Örnek Kuvvet Soru +DUHNHWOLPDNDUDODUGDNXYYHWWHQND]DQ§YDUGñU<DQL\\DQGDYHULOHQVLVWHPGH\\¼N¼ Kuvvet Kuvvet GHQJHOH\\HELOPHNL§LQX\\JXODQDQNXYYHW\\¼N¼QDßñUOñßñQñQ\\DUñVñQDHğLWWLU Yük Kuvvet Yük Yük Yük %XQDJ¶UHDğDßñGDYHULOHQVLVWHPOHUGHQKDQJLVLQGHNXYYHWWHQND]DQ§\\RNWXU? 6¼UW¼QPHOHUYHPDNDUDDßñUOñNODUñ¶QHP senmemektedir.) A) B) C) D) ➤ ➤ ➤ ➤ ➤ ➤➤ ➤➤ ➤ ➤ ➤ 3. 6DELWYHKDUHNHWOLPDNDUDODUñQELUOLNWHNXOODQñOGñßñVLVWHPOHUHSDODQJDGHQLU Bilgi 3DODQJDODUGDNXOODQñODQKDUHNHWOLPDNDUDVD\\ñVñYHLSLQEDßODQñğğHNOLQHJ¶UHNXYYHWND]DQFñGHßLğHELOLU Örnek ➤ Soru ➤ ➤ ➤ ➤ ➤➤ ➤➤ Hareketli makaraya Hareketli makaraya Hareketli makaraya 2 kuvvet etki etmektedir. 3 kuvvet etki etmektedir. 4 kuvvet etki etmektedir. Yük Yük Yük <¼N¼QEXOXQGXßXKDUHNHWOLPDNDUD <¼N¼QEDßOñEXOXQGXßXKDUHNHWOLPD 6LVWHPGHWDQHKDUHNHWOLPDNDUDNXO \\DNXYYHWHWNLHWWLßLQGHQNDWNXY NDUD\\DNXYYHWHWNLHWWLßLQGHQNXY ODQñOPñğWñU%XPDNDUDODUDHWNLHGHQ YHWND]DQFñYDUGñU<DQL\\¼N¼QDßñUOñ YHWWHQNDWND]DQ§YDUGñU<DQL\\¼ NXYYHWYDUGñU.XYYHWWHQNDWND]DQ§ ßñQñQ\\DUñVñNDGDUNXYYHWX\\JXOD\\DUDN N¼Q DßUñOñßñQñQ  ¼ NDGDU NXYYHW YDUGñU<DQL\\¼N¼QDßñUOñßñQñQ ¼ND sistemi dengeleyebiliriz. uygulayarak sistemi dengeleyebiliriz. GDUNXYYHWX\\JXOD\\DUDNVLVWHPLGHQ geleyebiliriz. %LOJLOHUHJ¶UHDğDßñGDYHULOHQVLVWHPOHULQKDQJLVLQGHNXYYHWND]DQFñGLßHUOHULQHJ¶UHGDKDID]ODGñU? (Sürtünmeler ve PDNDUDDßñUOñNODUñ¶QHPVHQPHPHNWHGLU A) B) C) D) 8. Sınıf FÖY - 28 Gökçeali Mahallesi Balkan Sokak No: 35 Çatalca / İstanbul Tel: (0 212) 227 00 91 [email protected] http://zekakupuyayinlari.com.tr

KAZANIM ADI BULUNDUĞU SON 4 YILDA FÖY ÇIKAN SORU Mevsimlerin oluşumuna yönelik tahminlerde bulunur. İklim ve hava olayları arasındaki farkı açıklar. NUMARASI SAYISI İklim biliminin (klimatoloji) bir bilim dalı olduğunu ve bu alanda çalışan uzmanlara iklim bilimci (klimatolog) adı verildiğini söyler. 1-2 Nükleotid, gen, DNA ve kromozom kavramlarını açıklayarak bu kavramlar arasında ilişki kurar. DNA’nın yapısını model üzerinde gösterir. - DNA’nın kendini nasıl eşlediğini ifade eder. 3 Kalıtım ile ilgili kavramları tanımlar. Tek karakter çaprazlamaları ile ilgili problemler çözerek sonuçlar hakkında yorum yapar. 4 Tek karakter çaprazlamaları ile ilgili problemler çözerek sonuçlar hakkında yorum yapar. - Akraba evliliklerinin genetik sonuçlarını tartışır. 5 Örneklerden yola çıkarak mutasyonu açıklar. 6 Örneklerden yola çıkarak modifikasyonu açıklar. 7 Mutasyonla modifikasyon arasındaki farklar ile ilgili çıkarımda bulunur. 8 Canlıların yaşadıkları çevreye uyumlarını gözlem yaparak açıklar. 9 Genetik mühendisliğini ve biyoteknolojiyi ilişkilendirir. Biyoteknolojik uygulamalar kapsamında oluşturulan ikilemlerle bu uygulamaların insanlık için yararlı ve zararlı yönlerini tartışır. 10 Gelecekteki genetik mühendisliği ve biyoteknoloji uygulamalarının neler olabileceği hakkında tahminde bulunur. 11 Katı basıncını etkileyen değişkenleri deneyerek keşfeder. 12 - 13 Sıvı basıncını etkileyen değişkenleri tahmin eder ve tahminleri test eder. Gazların da sıvılara benzer şekilde basınç uyguladıkları belirtilir. Açık hava basıncı örneklendirilir. 14 Katı, sıvı ve gazların basınç özleliklerinin günlük yaşam ve teknolojiki uygulamalarına örnekler verir. 15 Periyodik sistemde, grup ve periyotların nasıl oluşturulduğunu açıklar. 16 Elementleri periyodik tablo üzerinde metal, yarımetal ve ametal olarak sınıflandırır. 17 Fiziksel ve kimyasal değişim arasındaki farkları, çeşitli olayları gözlemleyerek açıklar. 18 Bileşiklerin kimyasal tepkime sonucunda oluştuğunu bilir. 19 Asit ve bazların genel özelliklerini ifade eder. Asit ve bazlara günlük yaşamdan örnekler verir. 20 Günlük hayatta ulaşılabilecek malzemeleri asit-baz ayracı olarak kullanır. 21 Maddelerin asitlik ve bazlık durumlarına ilişkin pH değerlerini kullanarak çıkarımda bulunur. 22 - 23 Asit ve bazların çeşitli maddeler üzerindeki etkilerini gözlemler. Asit ve bazların temizlik malzemesi olarak kullanılması esnasında oluşabilecek tehlikelerle ilgili gerekli tedbirleri alır. 24 - 25 Asit yağmurlarının önlenmesine yönelik çözüm önerileri sunar. 26 Isınmanın maddenin cinsine, kütlesine ve/veya sıcaklık değişimine bağlı olduğunu deney yaparak keşfeder. Hâl değiştirmek için gerekli ısının maddenin cinsi ve kütlesiyle ilişkili olduğunu deneye yaparak keşfeder. 27 Maddelerin hâl değişimi ve ısınma grafiğini çizerek yorumlar. 28 Günlük yaşamda meydana gelen hâl değişimleri ile ısı alışverişini ilişkilendirir. 29 30 Geçmişten günümüze Türkiye’deki kimya endüstrisinin gelişimini araştırır. 31 Kimya endüstrisinde meslek dallarını araştırır ve gelecekti yeni meslek alanları hakkında öneriler sunar. 32 - 33 Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden açıklar. (Sabit makara, hareketli makara ve palangalar.) 34 Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden açıklar. (Kaldıraç ve eğik düzlem.) 35 Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden açıklar. (Çıkrık, dişli çark ve kasnaklar.) 36 Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden açıklar. (Bileşik makineler.) 37 - 38 Besin zincirindeki üretici, tüketici, ayrıştırıcılara örnekler verir. 39 Bitkilerde besin üretiminde fotosentezin önemini fark eder. Fotosentez hızını etkileyen faktörler ile ilgili çıkarımlarda bulunur. 40 - 41 Canlılarda solunumun önemini belirtir. Madde döngülerini şema üzerinde göstererek açıklar. 42 - 43 Küresel iklim değişikliklerinin nedenlerini ve olası sonuçlarını tartışır. 44 - 45 Kaynakların kullanımında tasarruflu olmaya özen gösterir. 46 Geri dönüşüm için katı atıkların ayrıştırılmasının önemini açıklar. 47 Geri dönüşümün ülke ekonomisine katkısına ilişkin araştırma verilerini kullanarak çözüm öneriler sunar. 48 Elektriklenmeyi, bazı doğa olayları ve teknolojideki uygulama örnekleri ile açıklar. Elektrik yüklerini sınıflandırarak aynı ve farkı cins elektrik yüklerinin birbirine etkisini açıklar. Deneyler yaparak elektriklenme çeşitlerini fark eder. Topraklamayı açıklar. Elektrik enerjisinin ısı, ışık ve hareket enerjisine dönüştüğünü uygulamalarla örnekler verir. Elektrik enerjisinin ısı, ışık veya hareket enerjisine dönüşümü temel alan bir model tasarlar. Güç santrallerinde elektrik enerjisinin nasıl üretildiğini açıklar. Güç santrallerinin avantaj ve dezavantajları konusunda fikirler üretir. Elektrik enerjisinin bilinçli ve tasarruflu kullanılmasının aile ve ülke ekonomisi bakımından önemini tartışır. Evlerde elektriği tasarruflu kullanmaya özen gösterir.

1. föy • Mevsimlerin oluşumuna yönelik tahminlerde bulunur. 3071 1. Dünya, Kuzey ve Güney kutup noktaları ile Dünya'nın merkezinden geçtiği var sayılan Kuzey kutup Dönme \"dönme ekseni\" etrafında, batıdan doğuya doğru kendi etrafında döner. noktası ekseni Dünya, kendi etrafındaki bu dönüşü 24 saatte tamamlar ve bunun sonucunda gece - Güney kutup gündüz oluşur. noktası Aşağıda Dünya, Satürn ve Mars gezegenlerinin kendi eksenleri etrafında dönme süre- lerini gösteren bir tablo verilmiştir. Gezegen Kendi Ekseni Etrafında Dönme Süreleri Dünya 24 saat Satürn 10,6 saat Mars 24,7 saat Tabloya göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Satürn gezegeninde bir gün, Dünya'daki bir günden kısadır. B) Mars gezegeninde bir gün 24,7 saattir. C) D ünya kendi ekseni etrafında bir kez döndüğünde, Satürn gezegeninde iki gün yaşanmış olur. D) Mars gezegeninde bir gün, Dünya'nın kendi ekseni etrafında bir kez dönme süresinden kısadır. 2. Dünya kendi ekseni etrafında dönerken Güneş ışınları Dünya'nın bir tarafını aydınlatırken diğer tarafı karanlıkta kalır. Aydınla- nan kısım gündüz, karanlıkta kalan kısım ise gece olur. Aşağıdaki görselde Güneş ışınlarının Dünya'ya geliş şekli verilmiştir. K N L M Buna göre, I. K ve L şehirlerinde gündüz yaşanmaktadır. II. M ve N şehirlerinde gece yaşanmaktadır. III. Dünya batıdan doğuya doğru döndüğü için daha doğuda olan L şehri, K şehrinden önce aydınlanır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III 8. Sınıf FÖY - 1

3. Dünya kendi etrafında dönerken aynı zamanda Güneş etrafında da dolanır. Dünya, Güneş etrafında dolanırken belli bir yörün- geyi takip eder. Dünya'nın izlediği bu yörüngeye \"dolanma düzlemi\" ya da \"yörünge düzlemi\" denir. Dünya'nın dolanma düzle- mindeki hareketi 1 yıl (365 gün 6 saat) sürer ve mevsimlerin oluşmasını sağlar. Yukarıda Dünya'nın dönme ve dolanma hareketleri kırmızı ve yeşil oklarla gösterilmiştir. Buna göre, I. ile gösterilen dolanma hareketidir ve 365 gün, 6 saat sürer. II. ile gösterilen dönme hareketidir ve gece ile gündüzün oluşmasını sağlar. III. ile gösterilen hareket sonucu mevsimler oluşur. ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 4. Lunaparka giden Dilek, aşağıdaki görselde verilen oyuncağa binmiştir. Dilek'in bindiği fincan kendi etrafında dönerken aynı an- da çaydanlığın etrafında da dönmektedir. Dünya'nın dönme ve dolanma hareketleri ile lunaparktaki oyuncak arasında bağlantı kurulduğunda aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Dilek'in oturduğu fincanın kendi etrafında dönmesi ile Dünya'nın hareketleri arasında bağlantı kurulursa; fincanın bir tam tur atması, bir gün oluşumuna benzetilebilir. B) Dilek'in oturduğu fincanın çaydanlığın etrafında dönmesi ile Dünya'nın hareketleri arasında bağlantı kurulursa, fincanın bir tam tur atması 24 saatte gerçekleşir diyebiliriz. C) Dilek'in oturduğu fincanın kendi etrafında dönmesi ile Dünya'nın hareketleri arasında bağlantı kurulursa; fincanın bir tam tur atması, gece ile gündüz oluşumuna benzetilebilir. D) Dilek'in oturduğu fincanın çaydanlığın etrafında dönmesi ile Dünya hareketleri arasında bağlantı kurulursa; fincanın bir tam tur atması, mevsimlerin ortaya çıkmasına benzetilebilir. 8. Sınıf FÖY - 1

5. Ekvator düzlemi ile Dünya'nın dolanma düzlemi arasında 23°27' Dönme ekseni (23 derece 27 dakika) lık bir açı vardır. Bu durum dönme ekseni- 23º27’ nin eğik olmasına sebep olur. Ekvator Güneş Bir yüzeye dik olarak gelen ışınlar yüzeyde toplu hâlde bulundu- düzlemi ğundan, aydınlanan yüzeyde birim alanda bulunan ısı enerjisi faz- Dolanma 23º27’ la olur. Yüzeye eğik gelen ışınlar, yüzeyde daha fazla alana yayı- düzlemi lır. Bunun sonucunda birim yüzeye daha az ısı enerjisi bırakır. Aşağıda ışık kaynaklarına eşit uzaklıkta bulunan özdeş levhalara, 10 dakika boyunca özdeş fenerler kullanılarak ışık gönderiliyor. 1. deney 2. deney Levha, yere dik konuluyor. Levha, yere göre eğik konuluyor. Yukarıda yapılan deneyler sonucunda 1. deneyde aydınlanan alandaki sıcaklığın, 2. deneydekinden daha fazla olduğu görül- müştür. Buna göre yapılan deneyler ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) 1. deneyde fenerden çıkan ışınlar yüzeye dik açıyla geldiğinden, ışınlar daha az alanı aydınlatmaktadır. B) 2. deneyde fenerden çıkan ışınlar yüzeye eğik açıyla geldiği için daha fazla alanı aydınlatır. C) 1 . deneyde yüzeye dik gelen ışınlar bir arada olduğu için birim yüzeye düşen ısı enerjisi daha fazladır. D) 2. deneyde yüzeye eğik açıyla gelen ışınlar, yüzeye daha fazla ısı enerjisi bırakır. 6. Dünya'nın eksen eğikliğinden dolayı, Dünya üzerinde her noktaya eşit miktarda Güneş ışını gelmez. Güneş ışınlarının dik açıy- le geldiği bölgelerde birim yüzeye düşen ışık miktarı fazladır. Güneş ışınlarının eğik açıyla geldiği bölgelerde birim yüzeye dü- şen ışık miktarı azdır. Birim yüzeye düşen ışık miktarı arttıkça, bölgedeki sıcaklık miktarı artar. Yanda Dünya'nın herhangi bir anda Güneş etrafındaki konumu ve ekvatora eşit uzaklıkta bu- K lunan K ve L şehirlerine Güneş ışınlarının geliş açıları gösterilmiştir. L Buna göre Güneş ışınlarının K ve L şehirlerine geliş açısı ile ilgili aşağıda verilen ifa- delerden hangisi yanlıştır? A) Güneş ışınlarının farklı açılarla gelmesinin temel sebebi, Dünya ekseninin eğik olmasıdır. B) Güneş ışınları L şehrine dike yakın bir açıyla gelmektedir. C) Güneş ışınları K şehrine eğik açıyla gelmektedir. D) Güneş ışınları L şehrine dike yakın bir açıyla geldiği için L şehri, K şehrine göre daha soğuktur. 7. Dünya bu konumdayken Kuzey Yarım Küre'de Dünya bu konumdayken Kuzey Yarım Küre'de kış, Güney Yarım Küre'de yaz mevsimi yaşanır. yaz, Güney Yarım Küre'de kış mevsimi yaşanır. Yukarıdaki görsellerde Dünya'nın dolanma hareketi yaparken farklı yerlerdeki konumları ve sonuçları verilmiştir. Sadece bu görsellere bakılarak aşağıdaki yorumlardan hangisine ulaşılabilir? A) Eksen eğikliği, aynı anda Dünya'nın farklı bölgelerinde farklı mevsimlerin yaşanmasını sağlar. B) Eksen eğikliği, Dünya'nın her bölgesinde aynı mevsimin yaşanmasını sağlar. C) E ksen eğikliği, gece ve gündüz oluşmasında etkilidir. D) Eksen eğikliği, Güneş ışınlarının Dünya yüzeyine aynı açılarla düşmesini sağlar. FÖY - 1 8. Sınıf

8. Güneş ışınlarının dik veya dike yakın açılarla geldiği bölgelerin sıcaklığı, eğik açıyla geldiği bölgelerin sıcaklığından fazladır. K Güneş ışınları Kuzey Yarım Küre’ye eğik açılarla gelir. L Güneş ışınları Güney Yarım Küre’ye dik veya dike yakın açılarla gelir. Yukarıdaki görselde Dünya'nın Güneş'e göre konumu ve bu konumdayken K ve L bölgelerine düşen Güneş ışığı ile ilgili bilgi- ler verilmiştir. Buna göre, I. K bölgesinde kış, L bölgesinde yaz mevsimi yaşanır. II. K bölgesinde birim yüzeye düşen ışık miktarı, L bölgesine düşen ışık miktarından azdır. III. Bölgelerin sıcaklıkları arasındaki ilişki K > L'dir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 9. Eksen eğikliği, Dünya'nın Güneş etrafında dolanırken Gü- 10. neş ışınlarının yere düşme açılarının değişmesine ve böy- lece mevsimlerin oluşmasına sebep olur. Eksen eğikliği olmasaydı gece ve gündüz süreleri hep eşit olur, aynı böl- gede yıl boyunca aynı mevsim yaşanırdı. Gölge yok Kısa gölge Daha uzun gölge Bir cismin üzerine Güneş ışınları dik açıyla geldiğinde göl- ge oluşmaz. Dike yakın açıyla geldiğinde kısa gölge, eğik açıyla geldiğinde ise oluşan gölge boyu daha uzun olur. 0,1° 30° Güneş ışığının geliş açısına bağlı olarak gölge boyu de- Merkür Neptün ğişir. Öğle saatinde Güneş ışınları dike yakın olarak gel- diği için gölge boyu bu saatlerde en küçüktür. Zeka Küpü Yayınları Aynı konumda bulunan Murat ve Tuna 170 cm boyunda- dır. Aynı gün gölge boylarını ayrı ayrı ölçüp aşağıdaki tab- loya yazmışlardır. 25° 27° Murat'ın Gölge Boyu Tuna'nın Gölge Boyu Mars Satürn 162 cm 173 cm Yukarıdaki görselde bazı gezegenler ve eksen eğiklikleri Tabloyu inceleyen öğrencilerden; gösterilmiştir. Melek : Murat'ın ölçüm yaptığı saat, öğle saatine daha Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? yakındır. A) Merkür gezegeninde mevsim oluşumu yoktur. Suat : Ölçüm yaptıkları saat kesinlikle farklıdır. B) Neptün'de yıl boyunca gece ve gündüz süreleri sürek- Şirin : Tuna, gölge boyunu sabah erken saatlerde ölç- li değişir. müş olabilir. C) Mars gezegeninde yıl boyunca aynı bölgede farklı mev- Buna göre hangi öğrencilerin yorumları doğrudur? simler yaşanır. D) Satürn gezegeninde Güneş ışınları her bölgeye dik A) Yalnız Melek B) Melek ve Şirin C) Suat ve Şirin D) Melek, Suat ve Şirin açıyla düşer. 8. Sınıf FÖY - 1

2. föy • Mevsimlerin oluşumuna yönelik tahminlerde bulunur. 3072 1. Dünya'nın Güneş etrafında dolanması ve dönme ekseninin eğikliği sonucunda mevsimler oluşur. Dünya; Güneş etrafında dolanırken eksen eğikliğinden dolayı Kuzey ve Güney Yarım Küre'lere Güneş ışınları farklı açıyla ge- lir. Eksen eğikliğinden dolayı Kuzey Yarım Küre'de kış mevsimi yaşanırken Güney Yarım Küre'de yaz mevsimi yaşanmaktadır. Bir öğrenci, fen bilimleri dersinde yapacağı sunum için bazı ülkelerin konumlarını tablodaki gibi belirtiyor. Ülke Konumu Mevsim Türkiye Kuzey Yarım Küre ..................... Avustralya Güney Yarım Küre ..................... Japonya Kuzey Yarım Küre ..................... Arjantin Güney Yarım Küre ..................... Öğrenci aynı tarihte yaşanan mevsimlerin yazılı olduğu bölümü hangi seçenekteki gibi tamamlarsa sunumu doğru şe- kilde yapabilir? A) Mevsim B) Mevsim C) Mevsim D) Mevsim Kış Yaz Yaz Yaz Yaz Yaz Kış Kış Yaz Kış Yaz Kış Kış Kış Kış Yaz 2. Kuzey kutup noktası Yengeç Dönencesi Ekvator Oğlak Dönencesi Güney kutup noktası Dünya'nın Güneş etrafındaki hareketi sırasında bazı özel tarihler ortaya çıkar. Bu tarihler 21 Haziran ve 21 Aralık tarihleridir. 21 Aralık ve 21 Haziran, mevsim başlangıç tarihleridir. • 21 Haziran tarihinde Güneş ışınları Yengeç Dönencesi'ne öğle vakti dik açıyla gelir. • 21 Aralık tarihinde Güneş ışınları Oğlak Dönencesi'ne öğle vakti dik açıyla gelir. Buna göre, I. 21 Haziran tarihinde Kuzey Yarım Küre'de yaz mevsimi başlamaktadır. II. 21 Aralık tarihinde Güney Yarım Küre'de yaz mevsimi başlamaktadır. III. 21 Aralık tarihinde Kuzey Yarım Küre'de kış mevsimi başlamaktadır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III FÖY - 2 8. Sınıf

3. Aşağıdaki tabloda 21 Haziran ve 21 Aralık tarihlerinde 5. 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde Güneş ışınları ekvatora Dünya'nın konumu gösterilmiştir. dik açıyla gelir. 21 Mart tarihinde Kuzey Yarım Küre'de ilk- bahar, Güney Yarım Küre'de sonbahar başlarken 23 Ey- Yaz Kış lül tarihinde ise tam tersi yaşanır. Ayrıca bu tarihlerde Dün- ya'nın her yerinde gece - gündüz süreleri eşittir. (Ekinoks) 21 Kış Yaz Haziran 21 Aşağıda 23 Eylül tarihinde Dünya'nın üç farklı bölgesinde- ki A, B ve C şehirlerinin konumları verilmiştir. Aralık 21 Haziran: 21 Aralık: A Yengeç Dönencesi B Ekvator çizgisi Kuzey Yarım Küre'de en Kuzey Yarım Küre'de en C Oğlak Dönencesi kısa gece, en uzun gün- uzun gece, en kısa gün- düz; Güney Yarım Kü- düz; Güney Yarım Kü- Buna göre, re'de en uzun gece, en re'de en kısa gece, en I. A şehrinde ilkbahar yaşanmaktadır. kısa gündüz yaşanır. Bu uzun gündüz yaşanır. II. B şehrinde sonbahar yaşanmaktadır. tarihten itibaren Kuzey Bu tarihten itibaren Ku- Yarım Küre'de gündüz- zey Yarım Küre'de gün- III. A, B ve C şehirlerinde gece - gündüz süreleri eşittir. ler kısalmaya, geceler düzler uzamaya, gece- ifadelerinden hangileri yanlıştır? uzamaya; Güney Yarım ler kısalmaya; Güney Küre'de gündüzler uza- Yarım Küre'de gündüz- maya, geceler kısalma- ler kısalmaya, geceler ya başlar. uzamaya başlar. Buna göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III A) 21 Haziran'da Türkiye'de en uzun gündüz yaşanır. Zeka Küpü Yayınları B) 21 Haziran'da Türkiye'de yaz mevsimi yaşanmaktadır. C) 21 Aralık'tan itibaren Kuzey Yarım Küre'de gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlar. D) 21 Aralık'ta Türkiye'de kış mevsimi yaşanmaktadır. 6. Nilüfer'in fen bilimleri dersi için hazırladığı etkinlikte verdi- ği bilgileri kontrol eden öğretmeni şekildeki gibi işaretleme yapmıştır. 4. Güney Yarım Küre'de en uzun gecenin yaşandığı tarihte Olaylar Tarih Kontrol Dünya üzerindeki farklı ülkelerle ilgili şu bilgiler veriliyor: T  1. Yengeç dönencesinde yer • K ülkesinde en kısa gece yaşanmaktadır. alan bir bölge için bu tarihte U  sonbahar mevsimi yaşanmak-   • L ülkesinde en uzun gündüz yaşanmaktadır. tadır. 2. Bu tarihte Dünya'nın her ye- rinde gece - gündüz eşitliği ya- şanır. 3. Bu tarihte Güneş ışınları Oğ- lak Dönencesi'ne dik gelmekte- dir. • M ülkesinde kış mevsimi yaşanmaktadır. Buna göre Nilüfer'in hazırladığı etkinlikte T, U ve  sembolleri ile belirttiği tarihler hangi seçenekte doğ- Buna göre K, L ve M ülkelerinin bulundukları yarım kü- ru verilmiştir? reler hangi seçenekte doğru verilmiştir? Kuzey Yarım Küre Güney Yarım Küre T U  A) K, L M B) K A) 21 Kasım 21 Mart 21 Aralık C) M L, M B) 11 Ekim 23 Eylül 21 Haziran D) L, M K, L C) 10 Nisan 21 Mart 21 Aralık D) 12 Mayıs 23 Eylül 21 Haziran K 8. Sınıf FÖY - 2

7. Aşağıda Dünya'nın dört farklı konumuna ait bilgiler verilmiştir. Güney Yarım Küre’de gündüzler kısalır, geceler uzar. 21 Mart (Ekinoks) Kuzey Yarım Küre’de gündüzler uzar, geceler kısalır. İlkbahar Kış Sonbahar Yaz Yaz 21 Aralık Kış Sonbahar Güney Yarım Küre’de gündüzler uzar, geceler kısalır. 21 Haziran İlkbahar Kuzey Yarım Küre’de gündüzler kısalır, geceler uzar. 23 Eylül (Ekinoks) Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Kuzey Yarım Küre'de yazdan sonbahara geçilirken gündüz süresi, gece süresinden uzundur. B) Güney Yarım Küre'de ilkbahardan yaza geçilirken gündüz süresi, gece süresinden uzundur. C) Kuzey Yarım Küre'de kıştan ilkbahara geçilirken gündüz süresi, gece süresinden uzundur. D) Güney Yarım Küre'de sonbahardan kışa geçilirken gece süresi, gündüz süresinden uzundur. 8. Aşağıdaki görselde 21 Aralık tarihinde Dünya'nın Güneş 9. Bulunduğu şehirde Güneş'in doğuş ve batış saatlerini kay- karşısındaki konumu gösterilmiştir. deden Ezgi, elde ettiği değerlere göre aşağıdaki tabloyu Yengeç oluşturmuştur. Dönencesi Ekvator Zeka Küpü Yayınları Gündüz Süresi Gece Süresi Oğlak 11 saat 47 dakika 12 saat 13 dakika Dönencesi 11 saat 20 dakika 12 saat 40 dakika 11 saat 6 dakika 12 saat 54 dakika Buna göre 21 Aralık tarihinde, 10 saat 45 dakika 13 saat 15 dakika I. Kuzey Yarım Küre'de en uzun gece, Güney Yarım Kü- re'de en uzun gündüz yaşanır. Buna göre Ezgi'nin gözlem yaptığı yarım küre ve tarih II. Güney Yarım Küre'de ilkbahar mevsimi son bulur, yaz aralığı verilen seçeneklerden hangisindeki gibi olma- mevsimi başlar. lıdır? III. Güneş ışınları Yengeç Dönencesi'ne dik, Oğlak Dö- A) Kuzey Yarım Küre - 21 Mart - 21 Haziran nencesi'ne eğik açıyla düşer. B) Kuzey Yarım Küre - 23 Eylül - 21 Aralık C) Güney Yarım Küre - 21 Aralık - 21 Mart durumlarından hangileri yaşanır? D) Güney Yarım Küre - 23 Eylül - 21 Aralık A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III 8. Sınıf FÖY - 2

10. Hatice Hanım, yurt dışında yaşayan oğlu Mehmet ile aşağıdaki telefon konuşmasını yapıyor. Mehmet Oğlum, burada havalar çok sıcak. Haziran ayındayız ve çok bunalıyoruz. Hatice Hanım Burada ise yoğun bir kar yağışı var. Yılın en soğuk gün- lerini yaşıyoruz. Buna göre Mehmet'in yaşadığı şehir ve Dünya'nın konumu aşağıdakilerden hangisinde doğru gösterilmiştir? A) B) C) D) 11. Bir cisme Güneş ışınlarının geliş açısı büyüdükçe gölge boyu kısalır. Güneş ışınları 21 Aralık tarihinde Oğlak Dönencesi'ne, 21 Haziran tarihinde Yengeç Dönencesi'ne öğle vakti dik açıyla gelir. Güneş ışınları bir cisme dik açıyla gelirse gölge oluşmaz. Aşağıdaki grafikte bir cismin Dünya üzerindeki aynı konumda, farklı tarihlerde saat 12.00'deki gölge boyları verilmiştir. Gölge Boyu Zaman Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru olabilir? A) Cisim, Yengeç Dönence'si üzerinde yer alır. B) Cisim, Oğlak Dönence'si üzerinde yer alır. C) Cisim, Ekvator düzlemi üzerinde yer alır. D) Cisim, Kuzey Yarım Küre'de yer alır. 12. Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığı sabit değildir. Dünya, Güneş'e bazen yaklaşırken bazen uzaklaşır. Ancak bu yaklaşma ve uzaklaşma mevsimlerin oluşumunu etkilemez. Buna göre seçeneklerde verilen öğrenci görüşlerinden hangisi \"Dünya'nın Güneş'e yaklaşıp uzaklaşmasının mevsimle- rin oluşmasını etkilemediği\" bilgisini destekler? A) B) Dünya, Güneş'ten uzaklaştığın- Dünya, Güneş'e yaklaştığında birim yüzeye düşen ışık ışını da birim yüzeye düşen ışık ışı- miktarı azaldığı için mevsimle- nı miktarı azaldığı için mevsim- rin oluşumunu etkilemez. lerin oluşumunu etkilemez. C) D) Dünya, Güneş'ten uzaklaştığın- Dünya, Güneş'e yaklaştığında da Güneş ışınlarının geliş açı- Güneş ışınlarının geliş açısı de- sı azaldığı için mevsimlerin olu- ğişmediği için mevsimlerin olu- şumunu etkilemez. şumunu etkilemez. 8. Sınıf FÖY - 2

3. föy • İklim ve hava olayları arasındaki farkı açıklar. • İklim biliminin (klimatoloji) bir bilim dalı olduğunu ve bu alanda çalışan uzmanlara iklim bilimci (klimatolog) adı verildi- ğini söyler. 3073 1. Belirli bir yerde ve kısa süre içinde etkili olan hava şartlarına \"hava olayları\" denir. Hava olaylarında değişkenlik fazladır. (An- lık veya saatlik olabilir.) Buna göre aşağıdakilerden hangisi hava olaylarına bir örnek olamaz? A) Ankara'da hava, sabah güneşli iken öğleden sonra yağmur yağmaya başladı. B) Sabah yürüyüş yaparken aniden kar yağmaya başladı. C) Konya'da uzun yıllardır kuraklık yaşanıyor. D) Kara yolunda görülen sis yüzünden sürücüler zor anlar yaşadı. 2. Sıcak hava balonlarında, balon içerisindeki hava ısıtılarak 3. Atmosferde bulunan gazlar, ağırlıklarından dolayı yeryü- balonun yerden yükselmesi sağlanır. Sıcaklığı artan ha- zünde basınç oluşmasına neden olur. Hava sıcaklığında vanın tanecikleri arasındaki mesafe artar ve balon yüksel- oluşan değişimler, yüzeyde alçak veya yüksek basınç alan- meye başlar. ların oluşmasına neden olur. Isıtılan balonun hacminin artıp kütlesinin sabit kalmasın- Görsellerde alçak ve yüksek basınç alanlarının oluşumu dan dolayı yoğunluğu azalır. Bu sebeple balon yükselir. ile ilgili bilgiler verilmiştir. Bu tarz hareketlere yükseltici hava hareketleri denir. Yükselen Alçak Basınç Alanı: Aşağıya inmek istendiğinde ise balon içerisindeki gaza da- hava ha az ısı verilir. Yoğunluğu artan hava tanecikleri alçaltıcı Isı alarak sıcaklığı artan hava hareketi yaparak yavaş yavaş yere iner. havanın yoğunluğu azalır. Havanın yeryüzüne yap- tığı basınç da azalır ve alçak basınç alanı oluşur. Zeka Küpü Yayınları Alçalan Yüksek Basınç Alanı: hava Isı vererek sıcaklığı aza- lan havanın yoğunluğu artar. Havanın yeryüzüne yaptığı basınç artar ve yüksek basınç alanı olu- şur. Buna göre, Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? I. Isınan hava yükselir. II. Soğuyan hava, alçaltıcı hava hareketi yapar. A) Alçak basınç alanlarının oluşumu, sıcak hava balonla- rının yükselmesine benzetilebilir. III. Soğutulan balondaki havanın hacmi azalır ve yoğun- luğu artar. B) Yüksek basınç alanlarında hava sıcaklığı azaldığı için havanın yoğunluğu artar. ifadelerinden hangileri doğrudur? C) Alçak basınç alanlarında havanın yoğunluğunun azal- A) I ve II B) I ve III ması, yeryüzüne uyguladığı basıncın artmasını sağlar. C) II ve III D) I, II ve III D) Yüksek basınç alanlarında hava alçalırken yüzeye uy- FÖY - 3 gulanan basınç artar. 8. Sınıf

4. Bölgeler arası sıcaklık farkları rüzgârları oluşturur. Havanın sıcak olduğu bölgelerde alçak basınç alanı, soğuk olduğu bölge- lerde ise yüksek basınç alanı oluşur. Hava daima basıncın yüksek olduğu yerden, basıncın düşük olduğu yere doğru hareket eder. Yatay yönlü bu hava hareketlerine \"rüzgâr\" denir. Aşağıda tahta çubuk, pervane ve mumlar ile kurulmuş bir deney düzeneği verilmiştir. Pervane Tahta çubuk Mum 1. düzenek 2. düzenek Deney sonucunda düzeneklerdeki pervanelerin ikisi de dönmeye başlamıştır. Fakat dönme hızları karşılaştırıldığında 2. düze- nekteki pervanenin dönüş hızının daha hızlı olduğu görülmüştür. Buna göre bu deney ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Isı etkisiyle havada meydana gelen sıcaklık değişimleri, havada basınç farkına neden olmuş ve pervanelerin dönmesini sağlamıştır. (Rüzgâr oluşumu) B) Mum sayısının artması, basınç farkının artmasına ve pervanenin daha hızlı dönmesine neden olmuştur. C) 2. düzenekte bölgeler arası sıcaklık farkının artması, rüzgâr şiddetinin artmasına ve pervanenin daha hızlı dönmesine ne- den olmuştur. D) 2. düzenekte sıcaklığın artması alçaltıcı hava hareketlerine sebep olduğundan, alçak hava basınç alanı oluşturmuştur. 5. Atmosferin içerdiği su buharı miktarına \"nem\" adı verilir. 6. Nem (havadaki su buharı); hava içerisinde az orana sa- Hava sıcaklığı arttıkça, havadaki nem (su buharı) artar. hip olmasına rağmen, hava olaylarının gerçekleşmesinde Balıkesir'e ait 3 günlük hava sıcaklık değeri aşağıda veri- çok büyük bir öneme sahiptir. Yağmur, kar, dolu, sis, kıra- len grafikteki gibidir. ğı ve çiy; karşılaştığımız hava olaylarındandır. Sıcaklık (°C) Bir öğrenci, bazı hava olayları ile ilgili aşağıdaki bilgileri topluyor. Yağmur: Yeryüzünde buharlaşarak yükselen su buharının, atmosferin üst katmanlarında soğuk hava ile karşılaşıp yo- ğuşması sonucunda oluşur. Kar: Bulutların yapısındaki su damlacıklarının, sıfırın al- tındaki bir sıcaklıkta buz kristallerine dönüşmesidir. 1. gün 2. gün 3. gün Gün Zeka Küpü Yayınları Dolu: Sıcak ve nemli hava kütlesindeki yağmur damlacık- larının aniden soğuyarak donması sonucu, buz tanecikle- rinin oluşmasıdır. Buna göre, Sis: Yere yakın su buharının yoğuşması sonucunda orta- ya çıkan çok küçük su damlacıklarından meydana gelen I. 1. gün havadaki nem miktarı, diğer günlerdeki nem olaydır. miktarlarından daha fazladır. II. Havadaki nem miktarları arasındaki ilişki; Buna göre, 1. gün > 3. gün > 2. gün şeklindedir. Buz kalıpları III. 3. gün nemin fazla olması sıcaklığı düşürmüş olabilir. Su damlacıkları ifadelerinden hangileri doğrudur? Su buharı Su A) Yalnız I B) I ve II Isıtıcı C) II ve III D) I, II ve III yukarıdaki deneyi tasarlayan öğrenci hangi hava ola- yını açıklamak istemiştir? A) Yağmur B) Kar C) Dolu D) Sis 8. Sınıf FÖY - 3

7. Kırağı Özellikle sabaha karşı ye- Çiy Havadaki nemin, sıcaklı- re yakın su buharının yo- ğın sıfırın altında olduğu ğunlaşması sonucunda olu- zamanlarda yeryüzüne şan su damlacıklarının çarparak sıvı hâle geçme- yaprak veya farklı yüzeyler- den doğrudan katı hâlde- de birikmesidir. ki buza dönüşmesidir. Aşağıda iki bölgeye ait gece sıcaklık değerleri tabloları verilmiştir. I. bölge 21.00 23.00 01.00 03.00 05.00 II. bölge 21.00 23.00 01.00 03.00 05.00 5°C 3°C 2°C 2°C 3°C 2°C 1°C −2°C −3°C 1°C Verilen sıcaklık değişimlerine göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) I. bölgede yapraklar üzerinde çiy görülebilir. B) II. bölgede kırağılaşma görülme ihtimali vardır. C) I. bölgedeki nem (havadaki su buharı) oranı daha düşüktür. D) II. bölge Kuzey yarım kürede ise ölçüm yapılan tarih 3 Aralık olabilir. 8. Ömer, iklim ile ilgili aşağıdaki bilgi kartını hazırlamıştır.  İklim geniş bir bölgede uzun yıllar devam eden hava olaylarının ortalamasıdır.  Kesinlik bildirir, değişkenlik azdır.  Belirtirken; kurak, yağışlı, soğuk ve sıcak gibi ifadeler kullanılır.  Örneğin; ........................................ Buna göre Ömer, bilgi kartında iklime örnek olarak hangi ifadeyi yazamaz? A) Konya'da kışlar sert ve soğuk geçer. B) Karadeniz Bölgesi'nde sonbahar mevsimi yağışlı geçer. C) Samsun'da bugün hava yağışlı ve bulutlu olabilir. D) Çöller, sıcaklığın yüksek olduğu kurak bölgelerdir. 9. Atmosferdeki hava olaylarının artmasını ve yeryüzündeki iklim türlerini ele alarak inceleme yapan bilim insanlarına \"klimatolog (iklim bilimci)\" denir. İklim ile ilgilenen bilim dalına ise \"klimatoloji\" denir. Bir bölgede meydana gelen hava olaylarını araştırarak hava durumunu belirleyen uzmanlara \"meteorolog\" denir. Hava olayla- rı ile ilgilenen bilim dalına ise \"meteoroloji\" denir. Aşağıda üç çiftçinin yapmak istedikleri çalışmalar verilmiştir. Hüseyin Bey: Kiraz ağaçları çiçek açtığında olumsuz hava koşullarından etkilenmemesi için tedbirler almak istiyor. Hasan Bey: Rize'de daha önce yetiştirilmemiş olan kiviyi, tarlasında yetiştirmek istiyor. Ömer Bey: Ekvator bölgesinde yetişen bir kabak türünü, Edirne'deki bahçesinde yetiştirmek istiyor. Buna göre çiftçilerin hangi alanlarda çalışan bilim insanlarına danışması daha uygundur? Hüseyin Bey Hasan Bey Ömer Bey A) Klimatolog Klimatolog Meteorolog B) Meteorolog Klimatolog Meteorolog C) Meteorolog Klimatolog Klimatolog D) Klimatolog Meteorolog Meteorolog FÖY - 3 8. Sınıf

10. Güneş ışınlarının bir kısmının yeryüzünden uzaya yayıl- 12. CO2, metan ve su buharı sera gazlarındandır. Sera gaz- masını engelleyen gazlara \"sera gazları\" denir. Sera gaz- ları; fosil yakıt kullanımı, fabrika bacalarından çıkan zarar- larının atmosferdeki artışı, Dünya'nın ortalama sıcaklığı- lı gazlar ve orman yangınları gibi insani etkiler sonucun- nın artmasına ve küresel iklim değişikliğine sebep olur. da artar. Sera gazlarının, Dünya'yı giderek daha sıcak veya daha soğuk hâle getirme etkisi vardır. Aşağıda ülkemizin X,Y, Z ve T ile belirtilen şehirlerindeki sera gazlarının salınımına ait bir grafik verilmiştir. Aşağıda sera gazlarının, Güneş ışınlarının bir bölümünün yansıyıp uzaya gitmesini engelleyerek tekrar geriye yan- Sera Gazlarının Salınımı sıması gösterilmiştir. Atmosfer Şehir X YZT Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Sera gazlarının artması, küresel ısınmanın artmasına Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? ve buzulların erimesine sebep olur. A) Hava kirliliğinin en fazla olduğu şehir X'tir. B) Sera gazlarını, Dünya'yı saran bir battaniyeye benze- B) Fabrikalaşmanın en fazla olduğu şehir Y'dir. C) Z şehrinde fosil yakıt kullanımı, X şehrindeki fosil ya- tebiliriz. C) Sera gazlarının etkisiyle Dünya'nın sıcaklığının artma- kıt kullanımından fazla olabilir. D) T şehrinde yenilenebilir enerji (rüzgâr enerjisi, güneş sı, yeryüzündeki bitki çeşitliliğini artırır. D) Küresel ısınma iklim değişikliğine neden olduğundan, enerjisi) kullanımı, Y şehrindeki yenilenebilir enerjiden fazla olabilir. klimatologların çalışma alanlarından biridir. Zeka Küpü Yayınları 11. Vildan Öğretmen, öğrencilerinden Dünya üzerinde mey- 13. dana gelen olumsuz bir olaya örnek vererek çözüm öne- risi bulmalarını istiyor. Öğrencilerden; Kyoto protokolü, küresel iklim değişikliği ile müca- dele etmek için Birleşmiş Milletler'in 1997 yılında Yağmur: Olay: Sera etkisi Japonya'nın Kyoto şehrinde düzenlediği çevre top- lantısında katılımcı ülkelerin kabul ettiği bir anlaş- Çözüm: Atmosfere zararlı gaz yayan fabrika madır. Bu protokolü imzalayan ülkeler, sera gazla- bacalarına filtre takılmalı. rının salınımını azaltmak için çeşitli önlemler almayı kabul etmişlerdir. İpek: Olay: Küresel ısınma Buna göre aşağıdakilerden hangisi Kyoto protokolün- Çözüm: Yenilenebilir enerji kaynaklarının kul- de yer alan önlemlerden biri olamaz? lanımının artırılması. A) Yenilenebilir enerji kullanımını artırmaya yönelik çalış- Sedat: Olay: İklim değişimleri malar yapmak Çözüm: Hava kirliliğinin azalması için insan- B) Ağaçlandırma çalışmalarını artırmak ları bilinçlendirmeliyiz. C) T oplu taşıma yerine, halkı kendi araçlarını kullanmaya önerilerini sunuyorlar. teşvik etmek D) Fosil yakıt kullanımını azaltmak Buna göre hangi öğrencilerin söylediği olay ve çözüm önerisi doğru kabul edilebilir? FÖY - 3 A) Yağmur ve İpek B) Yağmur ve Sedat C) İpek ve Sedat D) Yağmur, İpek ve Sedat 8. Sınıf

4. föy • Nükleotid, gen, DNA ve kromozom kavramlarını açıklayarak bu kavramlar arasında ilişki kurar. • DNA'nın yapısını model üzerinde gösterir. • DNA'nın kendini nasıl eşlediğini ifade eder. 3074 1. DNA’nın temel yapı birimine nükleotid denir. Bir nükleotid molekülü; fosfat, şeker ve organik baz olmak üzere üç molekülden oluşur. Organik bazlar dört çeşittir. Nükleotidlerde şeker; fosfat ve organik bazın ortasında bulunur. Aşağıda nükleotidi oluşturan yapılar sembolik olarak gösterilmiştir. Nükleotid = Fosfat + Şeker + Organik Baz Fosfat Deoksiriboz Adenin Organik Baz Sitozin Timin Guanin Şekeri PD AT GC Verilen bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi bir nükleotidin doğru gösterimi olabilir? A) B) P D C) P D) P T D G C D A P G 2. Nükleotidler, yapılarındaki organik bazlara göre isimlendirilir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi timin nükleotidir? A) P A B) P G C) P C D) P T D D D D 3. DNA nükleotidlerden oluşur. Yanda bir DNA molekülünün bir kısmı veril- P A D miştir. DT P Verilen molekülle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) 6 nükleotidden oluşmuştur. P C G D B) Yapısında 2 tane adenin nükleotidi vardır. D P C) Yapısında 6 tane şeker vardır. D) Yapısında 4 tane organik baz vardır. P A T D D P FÖY - 4 8. Sınıf

4. DNA molekülünde nükleotidler belirli bir düzene göre karşılıklı olarak bulunmaktadır. Adenin nükleotidinin karşısına timin nük- leotidi, guanin nükleotidinin karşısına ise sitozin nükleotidi gelir. A G C T G AT Verilen bilgilere göre yukarıdaki DNA zincirinin karşısına gelecek zincir hangi seçenekteki gibi olmalıdır? A) B) C) D) TA G T CG T TCGACT A TCGGC T A GA C T C G A 5. Nükleotidler çeşitli sayı ve sırada dizilerek genleri oluşturur. Tüm kalıtsal bilgiler DNA üzerindeki genlerde şifrelenmiş olarak kayıtlıdır. Aşağıda A ve B canlılarının bazı genlerinin bulunduğu DNA kesiti verilmiştir. A canlısı B canlısı A GG T T GGG A T CC AA TGCTGCA T TC T C C A A C C C T A GG T T ACGACGT AAG Göz rengi geni Tüy rengi geni Göz rengi geni Pul rengi geni Verilen bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) F arklı canlıların aynı karakterine ait genler aynıdır. B) Bir canlının farklı karakterlerine ait genler farklıdır. C) Genlerin farklı olmasının sebebi, nükleotid sayı ve dizilişlerinin farklı olmasıdır. D) Canlıların kendi özelliklerine göre farklılaşmış genler vardır. 6. Aşağıda bir canlıya ait kromozomlardan 3 tanesine ait bilgi ve kromozomlarının şekli verilmiştir. Kromozom Gen sayısı Baz sayısı 1 3.148 247.200.000 2 902 242.750.000 3 1.436 199.450.000 Verilen tabloya göre, I. Bir canlıdaki kromozomların şekli ve büyüklüğü farklı olabilir. II. Kromozomların içerdiği gen ve nükleotid sayıları birbirinden farklı olabilir. III. Kromozomların farklı büyüklükte olması içlerindeki gen sayısından kaynaklanabilir. çıkarımlarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I, II ve III 7. Aşağıda canlılardaki kromozom sayıları ile ilgili bilgiler ve bazı canlı türlerinin kromozom sayılarına ait bir tablo verilmiştir. • Bir türün bütün bireylerinde kromozom sayısı aynıdır. • Farklı canlı türlerinin kromozom sayıları aynı olabilir. • Kromozom sayısı ile canlı gelişmişliği arasında bağlantı yoktur. Canlı türü K L M N P T Kromozom sayısı 32 2 16 216 16 34 Yukarıda verilen bilgiler ve tabloya göre yapılan yorumlardan hangisi doğrudur? A) En gelişmiş canlı N canlısıdır. B) M ve P canlıları farklı tür olabilir. C) L canlısı mikroskobik canlıdır. D) K ve T canlıları kesinlikle aynı tür canlıdır. 8. Sınıf FÖY - 4

8. Aşağıda kalıtsal yapıların görselleri numaralandırılarak verilmiştir. Mavi sepet 12 Pembe sepet Almira, 1 ve 2 numaralı yapılara ait özellikleri kâğıda yazmıştır. 1 numaralı kavram ile ilgili özelliklerin yazılı olduğu kâğıtları pembe sepete, 2 numaralı kavram ile ilgili özelliklerin yazılı olduğu kâğıtları mavi sepete atmıştır. Buna göre aşağıdaki seçeneklerde 1 ve 2 numaralı kavramlara ait olan özelliklerden hangileri yanlış sepetlere atılmıştır? Pembe Sepet Mavi Sepet A) Aynü türün tüm sağlıklı bireylerinde eşit sayıda bulunur. Gelişmiş yapılı canlılarda, çekirdekte bulunur. B) Farklı türden canlılarda eşit sayıda bulunabilir. Çift zincirli sarmal yapıdan oluşur. C) Sayısına bakılarak canlının gelişmişliği hakkında yorum Eşlenmesi sırasında oluşan tüm hataları onarabilir. yapılabilir. D) Hücre bölünmesi öncesinde DNA'nın kısalıp kalınlaşarak Hücredeki yaşamsal faaliyetleri kontrol eder. etrafının özel bir proteinle sarılmasıyla oluşur. 9. Kromozom DNA Gen Nükleotid I II III IV Yukarıdaki kavramlar basitten karmaşığa doğru sıralandığında hangi seçenekteki sonuca ulaşılır? A) I - II - IV - III B) II - I - III - IV C) IV - III - II - I D) III - IV - II - I 10. Çekirdeğin içerisinde bulunan genetik materyaller ile ilgili aşağıda bir şekil verilmiştir. 12 3 4 8. Sınıf Buna göre numaralandırılmış yapılar ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) 1 numaralı yapı hücre bölünmesi başlangıcında oluşur. B) 2 numaralı yapı canlıya özgü tüm kalıtsal özelliklerin şifrelendirildiği bölümdür. C) 3 numaralı yapı DNA’da belirli karakterlerin şifrelendiği kısımdır. D) 4 numaralı yapıların farklı olması bulundurdukları şekerden kaynaklanır. FÖY - 4

11. DNA, hücrenin yönetim ve kontrol merkezi olduğundan her hücrede bulunmak zorundadır. Bu nedenle yeni hücreler oluşma- dan önce DNA kendini eşleyerek sayısını 2 katına çıkarır. DNA’nın kendini eşlemesi şu şekilde gerçekleşir: • DNA kendini eşleyeceği zaman karşılıklı zincirlerde bulunan nükleotidler birbirinden ayrılır. DNA iki zincir hâline gelir. • Her bir zincirin karşısına sitoplazmada serbest hâlde dolaşan uygun nükleotidler sırayla yerleşir. Aşağıda bir DNA eşleşmesi verilmiştir. 1. zincir 1. zincir 3. zincir 1. zincir 2. zincir 1. zincir 2. zincir A AT CGT AT 1. DNA AT A T C CG G GC A AT CG CG T TA GC GC AT AT 2. zincir 4. zincir 2. zincir TA TA AT AT CG Ana DNA Zincir ayrılır GC CG 2. DNA AT GC AT TA TA Yeni nükleotidler Oluşan yeni karşıya dizilir DNA’lar Verilen eşlenme modeli ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) 1. zincir ile 4. zincirin nükleotid dizilimi aynıdır. B) 2. zincirdeki adenin sayısı, 3. zincirdeki adenin sayısına eşittir. C) 1 ve 2. DNA birbirinin kopyasıdır. D) 2. zincir ile 4. zincirdeki nükleotid sayısı farklıdır. 12. DNA eşlenirken bazı hatalar görülebilir. Bu hatalardan bir kısmı onarılabilirken, bir kısmı onarılamaz. Bir nükleotidin karşısına yanlış nükleotid yerleşmesi ya da nükleotid yerleşmemesi gibi hatalar onarılabilir. Ancak DNA ipliğinin her iki tarafında nükle- otid olmaması gibi hatalar onarılamaz. Aşağıda bir DNA’nın eşlenmesi sırasında iki parçasında meydana gelen hatalar gösterilmiştir. A C T G GC A A T G CA TGACT GG T G AT CG CT A C CC GT CTGA 1. parça 2. parça Verilen bilgilere göre DNA parçalarında meydana gelen hatalarla ilgili, I. 1. parçada meydana gelen hatalar yanlış nükleotid yerleşmesi olduğundan onarılabilir. II. 2. parçada tek zincirde meydana gelen nükleotid eksikliği, timin nükleotidi karşısına adenin nükleotidinin gelmesi ile onarı- labilir. III. 2. parçada iki zincirde meydana gelen nükleotid eksikliği onarılamaz. çıkarımlarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) I, II ve III 8. Sınıf FÖY - 4

5. föy • Kalıtım ile ilgili kavramları tanımlar. 3075 1. Kalıtsal özelliklerin bir kuşaktan bir sonraki kuşağa aktarımına kalıtım denir. Mendel, yaptığı çalışmalar ile kalıtımı açıklayan ilk bilim insanıdır ve kalıtım ile ilgili bazı kavramlar kullanmıştır. Canlıların genetik olarak sahip olduğu göz rengi, saç şekli, tohum rengi, boy uzunluğu, tüy rengi gibi her bir özellik karakter ola- rak ifade edilir. Genetik ve çevresel etkenlerle oluşan karakterlerin canlının dış görünüşündeki yansımasına fenotip denir. Ör- neğin insanın göz rengi karakteri bakımından mavi gözlü ya da kahverengi gözlü olması fenotiptir. Buna göre aşağıdaki canlılarda verilen karakterlerin hangisinin fenotipi doğru ifade edilmemiştir? A) B) C) D) Karakter : Saç şekli Karakter : Tohum rengi Karakter : Çiçek rengi Karakter : Kıl rengi Fenotip : Kahverengi saçlı Fenotip : Sarı tohumlu Fenotip : Mor çiçekli Fenotip : Kahverengi kıllı 2. Aşağıda Özdemir ailesine ait bir soyağacı verilmiştir. Dede Babaanne Yeşil gözlü Kahverengi gözlü Kahverengi, düz saçlı Sarı, düz saçlı Seda Ali Eda Kahverengi gözlü Kahverengi gözlü Kahverengi gözlü Kahverengi, kıvırcık saçlı Kahverengi, düz saçlı Kahverengi, düz saçlı Ekrem Yeşil gözlü Sarı, kıvırcık saçlı Buna göre verilen soy ağacı ile ilgili, I. Genetik özellikler, genler ile kuşaktan kuşağa aktarılır. II. Ekrem, yeşil göz genini dedesinden, sarı saç genini babaannesinden almıştır. III. Seda'nın anne ya da babasında kıvırcık saç geni bulunur. ifadelerinden hangilerine ulaşılabilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 8. Sınıf FÖY - 5

3. Canlılarda bir karakterin oluşmasında, her biri bir atadan gelen iki gen bulunur. Canlıya bir karakter ile ilgili anne ve babadan gelen gen çiftine \"alel gen\" denir. Atalardan gelen bu genler aynı olabileceği gibi farklı da olabilir. Her iki atadan gelen genler aynı ise canlı o karakter bakımından homozigot, farklı ise heterozigottur. Aşağıda bireylere bir özellik ile anneden ve babadan gelen genler verilmiştir. Buna göre seçeneklerden hangisinde verilen karakterlere ait genlerin homozigot / heterozigot olma durumu doğru ve- rilmiştir? A) Anne Baba B) Anne Baba Homozigot sarı saç Homozigot siyah saç Homozigot uzun boy Homozigot kısa boy Çocuğun saç rengi karakteri Çocuğun boy uzunluğu karakteri Homozigot Heterozigot C) Anne Baba D) Anne Baba Homozigot kıvırcık saç Homozigot düz saç Homozigot mavi göz Homozigot mavi göz Çocuğun saç şekli karakteri Çocuğun göz rengi karakteri Homozigot Heterozigot 4. Canlıların sahip olduğu gen yapısına genotip denir. Canlının bir karakter bakımından genotipi ifade edilirken isteğe bağlı bir harfin büyük ve küçük hâli kullanılır. Örneğin ; kk, LL, Pp gibi. Saç rengi karakteri için A, a; kan grubu için B, b harfleri kullanılarak bu karakterler için genotip çeşidinin harfler ile ifade edilmesi hangi seçenekteki gibi olamaz? A) Homozigot saç rengi: AA B) Heterozigot saç rengi: Aa C) Homozigot kan grubu: bb D) Heterozigot kan grubu: BB 5, 6, 7 ve 8. sorularda aşağıdaki tablo ve bilgiden yararlanılacaktır. Bir karakterin genotipi AA ya da Aa olduğunda fenotipi A karakterine ait özellik gösterir. Tek başına olduğunda bile etkisini gös- terdiği için A geni, baskın gendir. Fenotipte etkisini tek başına olduğunda gösteremediği için a geni çekinik gendir. a geni sa- dece yanında kendisi gibi a geni olduğunda, yani aa genotipinde iken fenotipte gözükür. Bu gene çekinik gen denir. Çekinik genler küçük harfle, baskın genler büyük harfle gösterilir. Baskın gen Çekinik gen Baskın gen Çekinik gen Meyve rengi Bitki Boyu Yeşil Sarı Uzun Kısa 5. Aşağıdaki karakterlerin hangisinin harf ile ifade edilmesi doğrudur? A) Yeşil meyve geni: a B) Sarı meyve geni: c C) Uzun boy geni: b D) Kısa boy geni: L 8. Sınıf FÖY - 5

6. Genotip ifade edilirken harflendirmenin yanında fenotipte görülen özellik ve homozigot - heterozigot olma durumları da ifade edilir. Örneğin; bezelyelerde meyve renginde yeşil olma geni, sarı olma genine baskındır. Bu durumda fenotipi yeşil meyve olan bir bezelye her iki atadan da yeşil meyve geni almışsa genotipi; homozigot baskın (AA) şeklinde ifade edilir. Aşağıda bir bezelyenin boy uzunluğu karakterinde fenotipi ve atalardan aldığı genler verilmiştir. ÇeBkainsikkıngegnen Çekinik gen 1. ataBdaasnkıngegleenn gen ÇeBkainsikkıngegnen 2. ataÇdeakinnikgegleenn gen SaYrıeşil Bitki Boyu Bitki Boyu KısUazun Kaısaa Baskın gen Sarı Kısa boylu bezelye UAzAun BaFseknınotgipen Çekinik gen Uzun boylu bezelye Çekinik gen Bitki Boyu Yeşil Sarı Uzun boUyzluunbezelye Kısa Buna göre fenotipi verilen bezelyenin genotipi hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) Homozigot baskın (AA) B) Heterozigot baskın (Aa) C) Homozigot çekinik (aa) D) Heterozigot çekinik (Aa) 7. Fenotipte baskın karakterde görülen bir özelliğin genotipi homozigot baskın (AA) ya da heterozigot baskın (Aa) olabilir. Yeşil meyve renginde bir bezelyenin genotipinin harf ile ifade edilmesi hangi seçenekteki gibi olamaz? A) KK B) Ee C) FF D) gg 8. Fenotipte çekinik karakterde görülen bir özelliğin genotipi sadece homozigot çekinik (aa) olabilir. Kısa boylu bir bezelyenin genotipinin harf ile ifade edilmesi hangi seçenekteki gibi olabilir? A) bb B) De C) PP D) LL 9. Bezelyelerde mor çiçek geni, beyaz çiçek genine baskındır. Mor çiçek geni A, beyaz çiçek geni küçük a ile gösterilecek olursa mor ve beyaz çiçeklerin genotipi, I II III AA (homozigot baskın) Aa (heterozigot baskın) aa (homozigot çekinik) ifadelerinden hangileri gibi olabilir? D) I, II ve III 8. Sınıf A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II FÖY - 5

10. İnsanlarda koyu renk göz geni, açık renk göz genine baskındır. Mavi gözlü çocuk Kahverengi gözlü çocuk I II Buna göre yukarıdaki çocukların belirtilen karakterlerine ait genotipleri hangi seçenekteki gibi olamaz? A) I. çocuk homozigot çekinik B) I. çocuk heterozigot çekinik C) II. çocuk homozigot baskın D) II. çocuk heterozigot baskın 11. Hem homozigot baskın hem de heterozigot baskın genotipli karakter fenotipte baskın gözükürken, çekinik karakter sadece ho- mozigot çekinik durumda fenotipte gözükür. Baskın gen Çekinik gen Baskın gen Çekinik gen Tohum rengi Çiçeğin durumu Sarı Yeşil Yanda Uçta Yukarıdaki tabloya göre hangi seçenekte genotipi verilen karakterin fenotipinde gözüken özellik yanlış verilmiştir? Karakter Genotip Fenotipte Görülen A) Tohum rengi BB (homozigot baskın) Sarı tohum B) Tohum rengi bb (homozigot çekinik) Yeşil tohum C) Çiçeğin durumu Dd (heterozigot baskın) Uçta çiçek D) Çiçeğin durumu DD (homozigot baskın) Yanda çiçek 12. Aşağıda bazı bezelye bitkilerinin belirli karakterlerine ait fenotip ve genotip bilgileri verilmiştir. Uzun boy geni: A Yuvarlak tohum geni: B Kısa boy geni : a Buruşuk tohum geni : b 12 Genotip: AA (homozigot baskın) Genotip: Bb (heterozigot baskın) Fenotip: Uzun boylu Fenotip: Yuvarlak tohumlu Verilen bilgilere göre bezelyeler ile ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz? A) B oy uzunluğu karakterinde uzun boy geni kısa boy genine baskındır. B) Tohum şekli karakterinde yuvarlak tohum geni, buruşuk tohum genine baskındır. C) 1. bezelyede hem çekinik hem baskın gen vardır. D) 2. bezelyede buruşuk olma geni fenotipte etkisini gösterememiştir. 8. Sınıf FÖY - 5

6. föy • Tek karakter çaprazlamaları ile ilgili problemler çözerek sonuç- lar hakkında yorum yapar. 3076 1. Kalıtsal özelliklerin yavrulara nasıl aktarıldığı ile ilgili önemli çalışmalar Gregor Mendel tarafından gerçekleştirilmiştir. Mendel yaptığı çalışmalarda bezelye bitkisini kullanmıştır. Aşağıdakilerden hangisi Mendel’in çalışmalarında bezelye bitkisini seçmesinin sebeplerinden biri değildir? A) Tohum rengi, tohum şekli, çiçek rengi gibi incelenecek özellik sayısının fazla olması B) Çabuk büyümesi C) Kolay yetiştirilmesi D) Çiçek renginin güzel olması 2. Mendel kalıtımı açıklamak için çaprazlama yöntemini kullanmış, genotipleri bilinen bireylerin çaprazlanması sonucunda özel- liklerin önceden tahmin edilen olasılıklarla ortaya çıkacağı sonucuna ulaşmıştır. Çaprazlama şu şekilde yapılır: • Çaprazlanacak bireylerin genotipleri yazılır. • 1. atadan gelebilecek genler ile 2. atadan gelebilecek genler sırası ile birleştirilir. Çaprazlamalarda büyük ve küçük harf yanyana geldiğinde büyük harf önce yazılır. Örneğin, genotipi Aa ve AA olan iki bireyi çaprazlayalım. 1. ata 2. ata Uzun boylu bezelye Kısa boylu bezelye Aa aa Atalardan gelebilecek Aa aa genler Atalardan gelen genlerin Aa Aa aa aa birleşme olasılıkları 1 2 3 4 Verilen bilgilere göre yukarıdaki çaprazlama ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) 1. ihtimalde 1. atadan A, 2. atadan a geni gelmiştir. B) 3. ihtimalde her iki atadan da a geni gelmiştir. C) Çaprazlama sonucunda ya Aa ya da aa genotipli bireyler oluşabilir. D) Çaprazlanan ataların her ikisi de homozigot genotiplidir. FÖY - 6 8. Sınıf

3. Aşağıda heterozigot uzun boylu iki bezelyenin çaprazlanması verilmiştir. Uzun boylu bezelye Uu Uzun boylu bezelye Uu 123 4 Buna göre numaralar ile belirtilen yerlerde oluşabilecek döllerin genotipi hangi seçenekteki gibidir? 1234 A) UU Uu uu uu B) Uu UU Uu UU C) UU Uu Uu uu D) Uu uu UU Uu 4. Çaprazlamada bir diğer yöntem de punnet karesi yöntemidir. Bu yöntemde önce iki atanın, çaprazlaması yapılacak karakteri- ne ait genleri punnet karesinin ilk satır ve sütununa şekildeki gibi yazılır. Daha sonra 1. satır 1. sütun, 1. satır 2. sütun, 2. satır 1. sütun, 2. satır 2. sütun şeklinde genler çaprazlanır. I. ata A a II. ata AA Aa aa A a Aa Verilen bilgilere göre aşağıdaki çaprazlamalardan hangisi yanlıştır? A) I. ata a a B) I. ata A A II. ata II. ata AA AA Aa A Aa Aa A A Aa Aa a Aa C) I. ata A a D) I. ata a a II. ata Aa aa II. ata Aa Aa aa Aa a A a Aa a aa 8. Sınıf FÖY - 6

5, 6 ve 7. sorular aşağıdaki bilgiye göre çözülecektir. Mendel, çalışmalarında olasılık kurallarından bazılarını kalıtıma uygulamıştır. Çaprazlama sonucu oluşacak döllerin hangi oran- da oluşacağını oran ile ifade etmiştir. Örneğin aşağıdaki çaprazlamalarda oluşabilecek 4 dölden biri homozigot sarı, ikisi he- terozigot sarı, biri ise homozigot yeşil genotiplidir. Yani üç tanesi sarı, bir tanesi yeşil fenotiplidir. Heterozigot Heterozigot sarı tohumlu sarı tohumlu Ss x Ss SS Ss Ss ss Sarı Sarı Sarı Yeşil Bu durumda; Fenotipte: 4 ihtimalden 3’ü sarı olduğundan sarı olma olasılığı 3/4 (%75) 4 ihtimalden 1’i yeşil olduğundan yeşil olma olasılığı 1/4 (%25) Genotipte: 4 ihtimalden 1’i homozigot baskın olduğundan homozigot baskın olma olasılığı 1/4 (%25) 4 ihtimalden 2’si heterozigot baskın olduğundan heterozigot baskın olma olasılığı 2/4 (%50) 4 ihtimalden 1’i homozigot çekinik olduğundan homozigot çekinik olma olasılığı 1/4 (%25) Aşağıda mor ve beyaz çiçekli iki bezelyenin çaprazlanması verilmiştir. Mor çiçekli Beyaz çiçekli bezelye bezelye Mm x mm Mm Mm mm mm 5. Yukarıdaki çaprazlamada fenotip oranı hangi seçenekteki gibidir? A) %25 mor çiçekli B) %75 mor çiçekli %75 beyaz çiçekli %25 beyaz çiçekli C) %50 mor çiçekli D) %100 mor çiçekli %50 beyaz çiçekli 6. Yukarıdaki çaprazlamada genotip oranı hangi seçenekteki gibidir? A) %50 heterozigot baskın B) %25 homozigot baskın %50 homozigot çekinik %75 heterozigot baskın C) %50 homozigot baskın D) %75 homozigot baskın %50 homozigot çekinik %25 heterozigot baskın 7. Yukarıdaki çaprazlamada saf döl bezelye oluşma olasılığı % kaçtır? A) %25 B) %50 C) %75 D) %100 8. Sınıf FÖY - 6

8. Bezelyelerin karakterinde çiçeğin yanda olma özelliği, uçta olma özelliğine baskındır. Bir araştırmacı, homozigot çiçeği uçta bezelye ile homozigot çiçeği yanda bezelye bitkilerini çaprazlıyor. Homozigot Homozigot Yanda çiçek Uçta çiçek X Buna göre araştırmacının çarpazlaması sonucunda aşağıdaki ihtimallerden hangisi gerçekleşir? A) %100 heterozigot baskın genotipli bezelyeler. B) %50 heterozigot baskın genotipli bezelyeler. C) %100 homozigot baskın genotipli bezelyeler. D) %50 homozigot çekinik genotipli bezelyeler. 9. Bezelyelerde sarı tohum geni, yeşil tohum genine baskındır. Heterozigot sarı tohumlu ve homozigot yeşil tohumlu bezelyeler çaprazlanıyor. Heterozigot Homozigot sarı yeşil X Çaprazlama sonucunda oluşacak döllerin fenotip oranını gösteren grafik hangi seçenekteki gibi olabilir? A) Oran (%) B) Oran (%) C) Oran (%) D) Oran (%) 100 75 75 75 75 50 50 50 50 25 25 25 25 0 Fenotip 0 Fenotip 0 Fenotip 0 Fenotip 10. Bir araştırmacı buruşuk ve düz tohumlu bezelyeleri çaprazladığında oluşan bezelyelerin genotip oranları aşağıdaki gibi olmuştur. Oran (%) 50 25 0 Genotip AA Aa aa Buna göre araştırmacının çarpazlama yaptığı bezelyelerin genotipi hangi seçenekteki gibidir? A) Homozigot baskın x Homozigot çekinik B) Heterozigot baskın x Heterozigot baskın C) Heterozigot baskın x Homozigot çekinik D) Homozigot çekinik x Homozigot çekinik 8. Sınıf FÖY - 6

7. föy • Tek karakter çaprazlamaları ile ilgili problemler çözerek so- nuçları hakkında yorum yapar. • Akraba evliliklerinin genetik sonuçlarını tartışır. 3077 1. Mendel çalışmalarında öncelikle tek özellik bakımından farklı olan bezelyeleri dölledi. Uzun ve kısa boylu bezelyelerin saf döl- lerini döllediğinde, birinci kuşakta sadece uzun boylu bezelye elde edildiğini gördü. Mendel daha sonra elde ettiği uzun boylu bezelyeleri kendi aralarında döllediğinde %75 oranında uzun, %25 oranında kısa boylu bezelye elde etti. F1 Dölü Fenotip birinci kuşak UU uu Genotip Fenotip Uu Uu Uu Uu Genotip F2 Dölü Fenotip ikinci kuşak UU Uu Uu uu Genotip Verilen bilgilere göre Mendel’in yaptığı çalışma ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) B irinci kuşakta oluşan bezelyelerin hepsi homozigot uzun boyludur. B) Birinci kuşakta oluşan bezelyelerde hem fenotip hem genotipte tek çeşit vardır. C) İkinci kuşakta oluşan bezelyelerin %75’i homozigot uzun boyludur. D) İkinci kuşakta oluşan bezelyelerin %25’i baskın fenotiptedir. 2. Bir çiftçi saf döl yeşil ve sarı meyveli bezelyeleri ektiğinde 1. yıl tarlasında sadece yeşil meyveli bezelyeler elde etmiştir. Elde ettiği bu yeşil meyveli bezelyeleri 2. yıl tarlasına ektiğinde hem yaşil hem sarı meyveli bezelyeler elde etmiştir. Saf döl Saf döl 1. yıl ekilenler: X 1. yıl oluşanlar: 2. yıl ekilenler: X 1 2. yıl oluşanlar: 2 Çiftçinin iki yıllık ekim işlemleri sonucunda elde ettiği verilere göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Birinci yıl oluşan bezelyelerin hepsi heterozigot baskın genotiplidir. B) Sarı meyve geni 1. yıl heterozigot durumda etkisini gösteremediğine göre çekinik karakterdir. C) 1 ve 2 numaralı bezelyelerin fenotipi aynıdır. D) 2. yıl sarı meyve oluşma olasılığı %50’dir. FÖY - 7 8. Sınıf

3 ve 4. sorular aşağıdaki bilgi ve görsele göre çözülecektir. Bezelyelerde görülen karakter aktarımı diğer canlılarda da benzerlik gösterir. Hayvanların sahip olduğu kıl rengi, kıl uzunluğu; insanların sahip olduğu saç şekli, göz rengi, kan grubu gibi özellikler de kalıtsal özellikler olup biri anneden diğeri babadan ge- len genler ile temsil edilir. Farelerde siyah kıl rengi geni, kahverengi kıl rengi genine baskındır. Heterozigot siyah ve kahverengi kıl rengine sahip iki fa- re çaprazlanıyor. x Ss ss Ss Ss ss ss 3. Yapılan çaprazlamanın fenotip oranı hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) %50 siyah kıllı B) %75 kahverengi kıllı %50 kahverengi kıllı %25 siyah kıllı C) %25 siyah kıllı D) %100 kahverengi kıllı %75 kahverengi kıllı 4. Yapılan çaprazlamanın genotip oranı hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) %25 heterozigot baskın B) %25 heterozigot baskın %75 homozigot çekinik %75 homozigot baskın C) %50 heterozigot baskın D) %75 heterozigot baskın %50 homozgiot çekinik %25 homozigot baskın 5. İnsanlarda kıvırcık saç geni, düz saç genine baskındır. Homozigot kıvırcık saçlı baba ile düz saçlı annenin çocuklarının üçü de kıvırcık saçlıdır. Buna göre ailenin saç şekli karakteri ile ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yanlıştır? A) Çocukların hepsi heterozigot baskın genotiplidir. B) Düz saç geni çocuklarda çekinik kalmıştır. C) Ailenin düz saçlı çocuklarının olma olasılığı yoktur. D) Çocukların fenotipi birbirinden farklıdır. 8. Sınıf FÖY - 7

6. İnsanlarda iki çeşit kromozom bulunur. Bunlardan biri saç rengi, göz rengi gibi özellikleri belirleyen vücut kromozomlarıdır. Di- ğeri ise cinsiyeti belirleyen cinsiyet (eşeysel) kromozomlarıdır. Vücut kromozomları sayı ile gösterilirken cinsiyeti kromozomla- rı X ve Y harfleri ile ifade edilir. Bu kromozomlar çiftler hâlinde bulunur ve; dişilerde → XX , erkeklerde → XY şeklinde ifade edilir. İnsanların kromozom sayısı 46 olduğundan annenin kromozom gösterimi 44 + XX şeklindedir ve mayoz bölünme sonucu olu- şan yumurta hücresi (üreme hücresi) 22 + X kromozomu taşır. Babanın kromozom gösterimi ise 44 + XY şeklindedir ve ma- yoz bölünme sonucu oluşan sperm hücresi (üreme hücresi) 22 + X veya 22 + Y kromozomu taşır. X kromozomu taşıyan sperm ve yumurta hücresinin döllenmesi sonucunda doğacak çocuk kız, X kromozomu taşıyan yumurta hücresi ile Y kromozomu ta- şıyan sperm hücresinin döllenmesi sonucu doğacak çocuk erkek olur. Bu durumu şu şeklide gösterebiliriz: Anne Baba 44 + XX 44 + XY Mayoz bölünme 22 + X 22 + X 22 + X 22 + Y sonucu oluşan Yumurta hücresi Yumurta hücresi Sperm hücresi Sperm hücresi üreme hücreleri Döllenme sonu 44 + XX 44 + XY 44 + XX 44 + XY oluşabilecek döller KIZ ERKEK KIZ ERKEK Verilen bilgi ve şekle göre aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz? A) Bir ailenin doğacak her çocuğunun kız olma olasılığı %50’dir. B) Bir ailenin doğacak her çocuğunun erkek olma olasılığı %50’dir. C) İ nsanlarda cinsiyeti belirleyen gen babadan gelmektedir. D) Erkeklerde mayoz bölünme sonucu oluşan sperm hücreleri birbirinin aynısıdır. 7. Genler sadece saç rengi, boy uzunluğu gibi özellikleri değil bazı hastalıkları da taşır. Genlerle taşınan ve dölden döle aktarıla- bilen hastalıklara kalıtsal hastalıklar denir. Bunlardan bazıları baskın, bazıları çekinik genlerle taşınır. Aşağıda bir ailenin çekinik genler ile taşınan bir hastalığa ait genotipleri verilmiştir. Anne Baba Hastalık geni: a aa Aa Sağlıklı gen : A Aa Aa aa 8. Sınıf 1 23 Buna göre bu aile ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Annenin genotipinde iki çekinik gen yanyana geldiği için anne hastadır. B) Babanın genotipinde bir tane çekinik gen olduğu için baba hasta değildir. C) 1. ve 2. çocuk sağlıklı iken 3. çocuk hastadır. D) Ailenin doğacak her çocuğunda hastalık olma ihtimali %25’tir. FÖY - 7

8. Hastalık geni taşımalarına rağmen bazı insanlar hasta olmayabilir. Hem sağlam gene hem hastalık genine sahip olan bu bi- reylere \"taşıyıcı\" adı verilir. Aşağıda vücut hücrelerinde çekinik gen ile taşınan bir hastalık bakımından bir ailenin genotipi verilmiştir. Taşıyıcı Taşıyıcı Sağlıklı gen (baskın) Hastalık geni (çekinik) Sağlıklı Taşıyıcı Taşıyıcı Hasta Verilen bilgilerden ve görselden yararlanılarak vücut hücrelerinde çekinik genle taşınan kalıtsal hastalıklar ile ilgili, I. Bir hastalık bakımından taşıyıcı anne babanın çocuklarının hasta olma ihtimali %25’tir. II. Bir hastalık bakımından taşıyıcı anne babanın çocuklarında hastalık geni olmama ihtimali %75’tir. III. Anne baba sağlıklı görülse de hastalık geni taşıyorlarsa çocuklarında bu hastalık çıkabilir. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 9. Aralarında kan bağı olan bireyler arasında yapılan evliliklere \"akraba evliliği\" denir. Hastalıklar kalıtsal olarak aktarılır ve akra- balar arasında genetik benzerlik fazladır. Akraba evliliği yapan bireylerde çekinik olarak taşınan hastalık genlerinin yan yana gelmesi ve doğacak çocuklarda genetik hastalıkların görülme olasılığı yüksektir. Aşağıda bir ailenin çekinik gen ile taşınan bir hastalık bakımından soy ağacı verilmiştir. Nine Dede Aa aa Aa aa Aa aa Aa Aa 1 Aa Aa 2 aa Aa aa Aa FÖY - 7 Verilen ailenin soyağacı da dikkate alındığında aşağıdakilerden hangisi söylemez? A) Dedede olan hastalık sadece üçüncü kuşakta ortaya çıkmıştır. B) 1 ve 2 numaralı bireyler akraba evliliği yapmıştır. C) 1 ve 2 numaralı bireyler hastalık geni taşıdığından çocuklarından birinde hastalık ortaya çıkmıştır. D) Akraba evliliği yapan taşıyıcı bireylerin tüm çocuklarında hastalık görülmeyebilir. 8. Sınıf

14. föy • Gazların da sıvılara benzer şekilde basınç uyguladıkları be- lirtilir. Açık hava basıncı örneklendirilir. 3084 1. Hava, hem yeryüzüne hem de içerisinde bulunan tüm yüzeylere ağırlığı nedeniyle bir kuvvet uygular. Havanın ağırlığı nedeni ile birim yüzeye uyguladığı kuvvete “açık hava basıncı” veya “atmosfer basıncı” denir. Bir miktar su ile dolu bir bardağın ağzına bir kâğıt koyup bardağı hiç hava almayacak şekilde kâğıtla birlikte ters çevirirseniz kâğıdın yere düşmediğini gözlemlersiniz. Bunun sebebi barda- ğın içerisindeki su ve gaz basıncının, açık hava basıncı ile dengelenmesidir. I II III Vantuzun havası alınarak duvara doğru Pipet içindeki havayı çektikten sonra Çay bardağı aradaki hava boşaltılarak ittirilip bastırıldığında duvara yapışması içeceğin ağzımıza doğru gelmesi çay tabağına konulduğunda, çay tabağının bardakla birlikte kalkması olaylarından hangilerinin gerçekleşme sebebi açık hava basıncıdır? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I, II ve III 2. Otto von Guericke 1657 yılında Almanya’nın Magdeburg kentinde yarıçapları 0,1 m olan bakırdan yapılmış iki yarım küreyi bir- birine tutturmuş ve içlerindeki havayı bir vakum pompasıyla boşaltmıştır. Daha sonra bu kürelerin sağ ucunu bir halatla sekiz ata, sol ucunu da sekiz ata bağlamış. Atlar, küreleri birbirinde ayıramamıştır. Buna göre Otto von Guericke’in bu deneyi yapmasının amacı aşağıdakilerden hangisidir? 8. Sınıf A) Açık hava basıncının büyüklüğünü göstermek B) Birbirine değen katıların basınç uyguladığını göstermek C) Katı basıncının, gaz basıncından büyük olduğunu göstermek D) Açık hava basıncının sabit bir değeri olduğunu göstermek FÖY - 14

3. Fen bilimleri öğretmeni yandaki deneyi yapıyor. • Haşlanmış bir yumurtanın kabuklarını soyarak şişenin ağzına yerleşti- riyor ve yumurtanın şişenin içine girmediği gözlemleniyor. • Şişenin içine bir parça kâğıt yakılıp atılıyor ve zamanla yumurtanın ön- ce bir kısmı, daha sonra tamamı şişenin içine giriyor. Deneyden sonra öğrencilerinden deney ile ilgili gözlemlerini çıkarım ya- parak yazmalarını istiyor. Bir öğrencinin gözlemleri şu şekildedir: 1. İlk durumda açık hava basıncı şişenin içindeki gaz basıncına eşit oldu- ğundan, yumurta şişenin içen düşmemiştir. 2. Şişenin içene atılan yanan kâğıt yanarken ortamdaki oksijeni kullandığından, zamanla şişe içindeki gaz basıncı azalır. 3. Son durumda açık hava basıncı, şişenin içindeki gaz basıncından küçük olduğundan yumurta şişenin içine düşmüştür. 4. Yumurtanın şişenin içine düşmesinin sebebi zamanla açık hava basıncının değişmesidir. Buna göre öğrenci ilk olarak raporunun hangi maddesinde yanlışlık yapmıştır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 4. Açık hava basıncının etkilerini gözlemlemek için aşağıdaki deney yapılıyor. 3. 1. 2. ▪ İçi boş pet şişeye bir delik açılıyor. ▪ İçi boş pet şişeye bir delik açılıyor. ▪ İçi boş pet şişeye iki delik açılıyor. ▪ Delik, parmak ile kapatılıp içerisine ▪ Delik, parmak ile kapatılıp içerisine ▪ Delikler, parmak ile kapatılıp içerisine sıvı yağ konuluyor. sıvı yağ konuluyor. yarısına kadar sıvı yağ konuluyor. ▪ Şişenin kapağı açık bırakılarak yağın ▪ Şişenin kapağı kapatılarak yağın ▪ Şişenin kapağı kapatılarak yağın akışı gözlemleniyor. akışı gözlemleniyor. akışı gözlemleniyor. Buna göre yapılan deney ile ilgili aşağıdaki çıkarımlarından hangisi yanlıştır? A) Birinci durumda yağın akmasında hem sıvı hem de açık hava basıncı etkili olmuştur. B) İkinci durumda şişenin içindeki basınç, açık hava basıncı ile dengelendiği için yağ akmamıştır. C) İkinci durumda şişe içerisinde sadece sıvı basıncı vardır. D) Üçüncü durumda ikinci delikten içeri giren hava, şişe içerisindeki yağı iterek akmasını sağlamıştır. 5. Yandaki görselde, eskiden şişelere kolonya doldurmak için kullanılan dü- zenekler verilmiştir. Pompaya kuvvet uygulandığında, kolonya ince borudan yükselerek üst- teki cam boruya dolar. Daha sonra da yükselen kolonya, boş şişelere doldurulur. Verilen düzenekler ile ilgili, I. Düzenekte hem sıvı hem açık hava basıncının etkisi görülmüştür. II. Pompaya kuvvet uygulandığında içindeki gaz, kolonyaya basınç uy- gulayarak borudan yükselmesini sağlamıştır. III. Düzenek içindeki basınç, açık hava basıncından küçük olduğu için kolonya borudan akabilmiştir. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I, II ve III FÖY - 14 8. Sınıf

6. Açık hava basıncını ilk ölçen bilim insanı Torricelli, deniz seviyesinde bir Hava Boşluk metrelik cam boruyu cıva ile doldurup bu boruyu cıva ile dolu başka bir ka- 76 cm bın içerisine ters çevirmiştir. 0 °C sıcaklıkta yaptığı bu deneyde cam boru- daki cıva seviyesinin azalarak 76 cm’de sabit kaldığını gözlemlemiştir. Bu- Deniz radan yola çıkarak açık hava basıncının 76 cm yüksekliğindeki cıvanın yapmış olduğu sıvı basıncına eşit olduğunu bulmuştur. Cıva Bir araştırmacı yine deniz seviyesinde 0 °C sıcaklıkta iki farklı sıvı ile bu deneyi tekrarladığında aşağıdaki sonuçları elde etmiştir. XY X 50 cm Y KL N 30 cm M Buna göre araştırmacının yaptığı deneylerin sonucuna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Tüplerdeki sıvı seviyelerinin faklı olmasının sebebi, sıvıların yoğunluklarının farklı olmasıdır. B) Tüplerdeki sıvı seviyeleri, sıvı basıncı ve açık hava basıncı eşit olunca sabitlenmiştir. C) L ve N noktalarındaki sıvı basıncı, birbirine ve açık hava basıncına eşittir. D) K noktasındaki açık hava basıncı, L noktasındaki sıvı basıncına eşittir. 7. Plastik balon şişirildiğinde balon, içindeki gaz için kapalı ve esnek bir kap görevi görür. Balonun iç basıncı daima dış basınca eşit olur. Dış basınç artarsa balonun iç basıncının da dengeleyecek şekilde artması gerekir. Bu durumda balonun hacmi aza- lır. Eğer dış basınç azalırsa iç basıncın da azalması için balonun hacmi artar. Yukarıdaki bilgiyi veren fen bilimleri öğretmeni şu deneyi yapar: Şişirdiği bir balonu vakum kabının içerisine yerleştirir. 1. adımda pompa yardımı ile kap içine hava verir ve balonun küçüldüğü gözlemlenir. 2. adımda ise kabın içindeki havayı vakumlayarak havanın bir kısmını boşaltır ve balonun şiştiği gözlemlenir. 1. adım 2. adım Öğretmen daha sonra öğrencilerinin aşağıdaki etkinliği doldurmalarını ister. Hangi durumda vakum kabındaki basınç artmıştır? Hangi durum balonun iç basıncını azalmıştır? Hangi durumda balonun iç basıncı vakum kabının basıncına eşittir? Buna göre etkinliğin doğru doldurulmuş şekli hangi seçenekteki gibi olmalıdır? A) I B) I C) II D) I II II I II I II I I ve II 8. Sınıf FÖY - 14

8. Yandaki resimde de görüldüğü gibi, açık hava basıncının değeri yeryüzüne yakın yerlerde en büyüktür. Yükseklere çıkıldıkça üzerimizde bulunan ha- vanın yoğunluğu azalacağı için açık hava basıncı da azalır. Ancak öğrencilerde yükseklere çıkıldıkça açık hava basıncının artacağı şeklinde bir kavram yanılgısı vardır. Buna göre öğrencilerdeki kavram yanılgısı aşağıdaki örneklerden han- gisi ile giderilemez? A) Yükseklere çıktıkça kulak tıkanıklığı oluşması B) Uçan balonun yükseldikçe hacminin artması C) Barometrenin borusundaki cıva seviyesin yükseldikçe azalması D) Bir cismin ağırlığının Ekvatordan kutuplara gidildikçe artması 9. Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça ortamda bulunan gaz yoğunluğu azaldığı için, açık Deniz M hava basıncı da azalır. L K Aşağıda verilen balona baktığımızda; balona dışarıdan açık hava basıncının, içeriden ise balonun içindeki gaz basıncının etki ettiği gösterilmiştir. Balonun hacminde değişimler yapılarak iç basıncı, açık hava basıncına eşitlenmektedir. Buna göre K, L ve M noktalarında balonun hacminin karşılaştırılması aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru veril- miştir? A) VK > VL > VM B) VK = VL = VM C) VM > VL > VK D) VL > VM > VK 10. Bir öğrenci aşağıdaki deneyi yapıyor. • Bir behere su koyup içerisinde mum yakıyor. • Mumun üzerine deney tüpü kapatıyor. • Tüpün içindeki oksijen gazı bittiğinde mum sönüyor ve tüpün içinde sıvı yükseliyor. 1. adım 2. adım 3. adım Buna göre öğrenci deneyi, I. Deneyi, deniz seviyesinden daha yüksekte yapması II. Deneyde sudan daha yoğun bir sıvı kullanması III. Deneyde daha geniş bir beher kullanması şartlarından hangileri ile tekrarlarsa tüpün içindeki sıvı seviyesi daha az olurdu? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I, II ve III FÖY - 14 8. Sınıf

15. föy • Katı, sıvı ve gazların basınç özelliklerinin günlük yaşam ve teknolojideki uygulamalarına örnekler verir. 3085 1. Günlük hayatta karşılaşılan pek çok olayda basıncın etkisinden yararlanılır. Aşağıdakilerden hangisi katıların basınç özelliklerinin günlük yaşam ve teknolojideki kullanım alanlarından birine ör- nek verilemez? A) Kramponların çim sahaya tutunabilmeleri için tabanlarının dişli yapılması B) P ulluğun toprağa kolay batması için uç demirinin sivri yapılması C) Ağırlığı fazla olan iş makinelerinin zeminde batmaması için paletlerinin geniş tasarlanması D) Varillerdeki sıvıları boşaltmak için pompa kullanılması 2. Gazlar yüksek basınca dayanıklı çelik kaplar içerisinde sıvılaştırılmış olarak depolanır. İhtiyaç duyulduğunda bu kapların va- naları açılır. Yüksek basınçtan kurtulan sıvı, gaz hâline geçer. Buna göre, I. Oksijen tüpü II. Deodorant III. Gaz basıncıyla çalışan otobüs kapısı uygulamalarından hangileri bu duruma örnek gösterilebilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I, II ve III 3. Elektrikli robotun içerisinde elektrik motoru ve motora bağlı fan bulunmaktadır. Fanın dönmesi ile birlikte, fanın ön tarafında basınç aynı kalırken fanın arka tarafında basınç azalır. Bu oluşturulan basınç farkından dolayı emme kuvveti oluşur ve robot toz ve kir- leri haznesine doğru çekmeye başlar. Buna göre, I. Elektrikli süpürgenin toz ve kirleri içine doğru çekmesinde açık hava basıncı etkilidir. II. Robotun haznesinde açık hava basıncından daha düşük basınçlı ortam oluşturulur. III. Toz ve kirler alçak basınç alanından yüksek basınç alanına doğru hareket etmektedir. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I, II ve III 8. Sınıf FÖY - 15

4. Hidrolik lift sistemi, Pascal Prensibi’nin günlük hayattaki kullanım alanlarından biridir. Küçük silindire kuvvet uygulandığında si- lindir yağı sıkıştırır ve sıvı basıncı oluşur. Bu basınç büyük silindire iletilir. Büyük silindirin yüzeyi daha geniş olduğundan bura- da oluşan kuvvet daha büyük olur. Bu şekilde küçük bir kuvvet ile ağır arabalar kaldırılabilir. F Büyük silindir Yağ Küçük silindir Verilen bilgi ve şekle göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Lift sisteminde sıvıların basıncı iletme özelliğinden yararlanılmıştır. B) Küçük piston daha küçük yapılırsa daha büyük yükler kaldırılabilir. C) Büyük piston daha büyük yapılırsa daha büyük yükler kaldırılabilir. D) Küçük pistona uygulanan kuvvet, büyük pistonun arabaya uyguladığı kuvvete eşittir. 5. Aşağıda, bir araç tamirhanesinde bazı bölümler verilmiştir. Bu bölümlerde sıvıların ve gazların basıncı iletme özelliğinden ya- rarlanılmıştır. I. Arabanın kaldırılması II. Lastiğin şişirilmesi III. Arabanın boyanması Buna göre bu bölümlerde kullanılan sıvıların veya gazların basıncı iletme özelliği hangi seçenekte doğru eşleştirilmiştir? A) Sıvıların Basıncı İletme Özelliği Gazların Basıncı İletme Özelliği B) I ve II Yalnız III C) I ve III Yalnız II D) I ve III Yalnız II Yalnız III 8. Sınıf II ve III FÖY - 15

6. Piston yukarı çekildiğinde alttaki subap açılır ve silindir içine su dolar. Piston aşağı itilince sıvı basıncından dolayı alt subap ka- panır, yan subap açılır. Su açılan subaptan dışarı çıkar. Aşağıda emme basma tulumbaların çalışma şekli gösterilmiştir. Piston Yan subap Piston Piston Yan subap P0 P0 P0 Yan subap Alt Yan Alt subap subap subap 1 2 3 D) I, II ve III Buna göre emme basma tulumbalar ile ilgili, I. Hem gazların hem sıvıların basıncı iletme özelliğinden yararlanılmıştır. II. Piston yukarı kaldırıldığında, su seviyesinin yükselmesinde açık hava basıncı etkilidir. III. Yan subapın kap tabanına olan yüksekliği değişirse tulumbanın ağzından çıkan suyun hızı değişir. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 7. Aşağıdaki şekilde hidrolik fren düzeneği verilmiştir. Fren pedalı Fren hidrolik sıvısı Fren borusu Fren balatası Fren pistonu Fren diski Hidrolik fren sisteminde, fren sistemine uygulanan kuvvetin etkisiyle hidrolik sıvı sıkıştırılır. Pascal prensibiyle, hidrolik sıvının hareketi pistonlara iletilir. Bu şekilde balatalar diske sürterek yavaşlama ve durma gerçekleşir. Buna göre hidrolik fren sistemi ile ilgili, I. Hidrolik fren sistemi, katılara uygulanan kuvvetin aynen iletilmesi prensibinden yararlanır. II. Hidrolik sıvıya uygulanan basıncın, sıvının her yerine eşit olarak iletilmesiyle sistem çalışır. III. Hidrolik fren sisteminde yüzey alanları değiştirilerek küçük bir kuvvetin etkisinin daha büyük olması sağlanabilir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III FÖY - 15 8. Sınıf

8. Şişirici (kimyasal Şişirici Hava maddeler) Hava (kimyasal yastığı maddeler) yastığı Darbe Azot DARBE algılayıcı gazı Darbe algılayıcı (a) (b) Hava yastıkları çok hızlı gerçekleşen bir kimyasal reaksiyon sonucu oluşan gaz genleşmesiyle çalışırlar. Darbe algılayıcı, ka- za anında belirli bir oranın üzerinde bir sinyal algılarsa işlemci, ısıtıcıyı ateşler. Ateşleyici, bir tüp içinde kıvılcım çakar. Kıvılcı- mın yaydığı ısının etkisiyle yanma meydana gelir ve kimyasal madde (sodyum azide) yanarak, zararsız olan nitrojen gazı açı- ğa çıkmış olur. Açığa çıkan bu gaz hava yastığına dolar ve şişer. Daha sonra ise üzerinde bulunan delikler sayesinde hava inmiş olur. Buna göre hava yastıkları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Gazların basıncı iletme özelliğinden yararlanılmıştır. B) Sistemde deliklerden hava tahliyesi olmasaydı kazazede boğulabilirdi. C) Yastık şişerken yastık içindeki gazın basıncı, yastık dışındaki gazın basıncından fazladır. D) Darbe anında darbe algılayıcının ateşleyiciye temasında sıvıların basıncı iletmesi etkili olmuştur. 9. İnsanlar, günlük hayatta basıncı artırarak ya da azaltarak iş yapma kolaylığı sağlar. 1. Domatesin bıçakla dilimlenme- 2. Traktörün arka tekerlerinin 3. Kayak yaparken kayak si daha büyük olması takımları kullanılması 4. Raptiyenin ucunun sivri olması 5. Karlı yollarda tekerlere zincir 6. Ördeklerin perdeli ayaklara takılması sahip olması Buna göre basıncın artırılması ve azaltılmasını sağlayan durumlar aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru gruplan- dırılmıştır? A) B) C) D) Basıncı Artıran 2-3-6 1-4-5 1-3-5 2-4-6 Basıncı Azaltan 1- 4 - 5 2-3-6 2-4-6 1-3-5 8. Sınıf FÖY - 15

16. föy • Periyodik sistemde, grup ve periyotların nasıl oluşturuldu- ğunu açıklar. 3086 1. Atomlar, proton sayılarına göre çizelgeye yerleştirildiğinde, elementlerin özellikleri belli aralıklarla tekrar eder. Bu nedenle bu tabloya periyodik sistem (periyodik tablo) adı verilmiştir. Tarih boyunca keşfedilen elementler, fiziksel ve kimyasal özellerine bağlı olarak farklı bilim insanları tarafından gruplandırıla- rak farklı periyodik sistemler oluşturulmuştur. Aşağıda bazı bilim insanları ve araştırmalarına ilişkin bilgiler verilmiştir. Johann Wolfgang Döbereiner Dimitri Mendeleyev Elementleri benzer özelliklerine Elementleri artan atom ağırlıklarına göre göre üçerli şekilde gruplandıra- sıralamıştır. Aynı zamanda keşfedilmemiş rak tarihteki ilk periyodik tablo- elementler olabileceğini düşünerek tablo- yu oluşturmuştur. sunda bazı yerleri boş bırakmıştır. John Newlands Henry Moseley Elementleri sekizli gruplar hâlin- Elementlerin atom numaralarına gö- de sıralamıştır. re sıralanmasının doğru olacağını deneysel olarak ispat etmiştir. Buna göre, I. Yeni elementler bulundukça elementlerin sınıflandırılma yöntemleri de değişmiştir. II. Elementler farklı özellikleri dikkate alınarak gruplandırılıp farklı periyodik sistemler meydana gelmiştir. III. Araştırma yapan bilim insanlarının kendi zamanında yaptığı periyodik tablo çalışmaları, doğruluğunu ve geçerliliğini sürdür- mektedir. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız II  B) I ve II  C) I ve III  D) I, II ve III 2. Fen bilimleri dersinde öğrenciler, periyodik sistemin oluşum sürecinde çalışma yapan bir bilim insanını araştırarak sınıfta su- num yapacaklardır. Bazı öğrencilerin araştırmalarına ait yaptığı sunumlar aşağıda verilmiştir. Hasan Emel Ali Elementleri sekizli gruplara ayırarak Elementlerin atom numarasına göre Benzer özellikleri olan Lityum, Sodyum sıralamıştır. sıralanması gerektiğini belirten ilk bi- ve Potasyum elementlerini üçlü grup- lim insanıdır. lar hâlinde sınıflamıştır. Buna göre hangi seçenekte verilen bilim insanının çalışmalarına ait sunum yapılmamıştır? A) Moseley  B) Döbereiner  C) Mendeleyev  D) Newlands 8. Sınıf FÖY - 16

3. Periyodik sistemde elementler, artan atom numaralarına göre dikey ve yatay sıralar oluşturur. Periyodik sistemdeki düşey sı- ralara grup, yatay sıralara periyot adı verilir. Buna göre periyodik tablolarda mor ile renklendirilmiş bölümlerden hangisinde “grup” doğru gösterilmiştir? A) B) C) D) 4. I II III Yukarıda verilen periyodik tabloların hangilerinde işaretlenmiş kısımlar “periyot” olarak adlandırılır? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) II ve III  D) I, II ve III 5. Periyodik tabloda elementlerin yerleri grup ve periyot numaraları ile belirtilir. L N K M Buna göre K, L, M ve N elementlerinin bulunduğu grup ve periyotlar aşağıdakilerden hangisinde yanlış verilmiştir? A) K elementi 4. periyot, 2A grubunda bulunur. B) L elementi 3. periyot, 8A grubunda bulunur. C) M elementi 7. periyot, 1A grubunda bulunur. D) N elementi 3. periyot, 2A grubunda bulunur. 8. Sınıf FÖY - 16

6. ve 7. sorular aşağıda verilen periyodik tabloya göre çözülecektir. 6. Elementlerin özelliklerine göre sınıflandırılabilmesi için, farklı bilim insanlarının yaptığı çalışmalar ile günümüzde geçerli olan aşağıdaki periyodik tablo oluşturulmuştur. 1A 8A 1. periyot 2A 3A 4A 5A 6A 7A 2. periyot 3. periyot B grubu 4. periyot 5. periyot 6. periyot 7. periyot Periyodik tabloda 7 tane periyot, 8 tane A grubu ve 10 tane B grubu olmak üzere 18 tane de grup vardır. Buna göre özelliklerinden bazıları belirtilen periyodik tablo ile ilgili, I. En az element 1. periyotta bulunur. II. 2 ve 3. periyotta bulunan element sayısı aynıdır. III. 4. periyottan itibaren 2A ve 3A grupları arasında B grubu elementleri vardır. ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) Yalnız II  B) I ve II  C) II ve III  D) I, II ve III 7. Fen bilimleri dersinde Burcu Öğretmen “Aynı grupta yer 8. Aşağıda verilen periyodik tablonun bir parçasında element- alan elementler benzer kimyasal özellik gösterir.” bilgisini ler, semboller ile gösterilmiştir. vermiş ve öğrencilerinden bu bilgiyi destekleyen element örneklerini defterlerine yazmalarını istemiştir. ▲U Bazı öğrencilerin yazdığı örnekler şunlardır:  Ömer : Azot (N) ve ....................  Kübra : Alüminyum (Al) ve ............... Ceyda : Lityum (Li) ve .................... Zeka Küpü Yayınları Salih : Neon (Ne) ve .................... Öğrencilerden Kübra ve Ceyda’nın doğru, Ömer ve Sa- Tabloda yer alan elementler ile ilgili aşağıdaki cümleler lih’in yanlış element örnekleri verdiği bilinmektedir. doğru ise “D”, yanlış ise “Y” olarak değerlendirilecektir. Buna göre öğrencilerin örneklerinde boş bırakılan yer- 1. (..........) Grup numarası en küçük olan “” elementidir. lerde hangi seçenekteki elementler yazıyor olabilir? 2. (..........) “U” ve “” elementleri aynı grupta yer alır. Ömer Kübra Ceyda Salih 3. (..........) “▲” ve “U” elementleri aynı periyotta yer alır. A) Fosfor Magnezyum Berilyum Argon Buna göre numaralı cümlelerin doğru değerlendirme- si hangi seçenekte verilmiştir? B) Flor Silisyum Magnezyum Karbon A) 1. (D) B) 1. (D) C) 1. (Y) D) 1. (Y) 2. (D) 2. (D) 2. (D) 2. (Y) C) Oksijen Bor Sodyum Flor 3. (D) 3. (Y) 3. (D) 3. (D) D) Karbon Sodyum Hidrojen Helyum FÖY - 16 8. Sınıf

9. Elementlerin elektron dizilimini yaparak cetveldeki yerleri 10. Aşağıdaki tabloda bazı elementlerin grup ve periyot bilgi- bulunabilir. Atom çekirdeğinin etrafında katman şeklinde leri verilmiştir. bulunan kısımların her birine yörünge ya da katman denir. Bu yörüngelerde elektronlar bulunur. Aşağıda azot (N) ve magnezyum (Mg) elementlerinin pe- Element Adı Grup Periyot riyodik cetveldeki yerlerinin bulunmasına ait örnekler ve- Azot N7 5A I rilmiştir. Helyum He2 II 1. 7A 3. 12 2. periyot III N7 : 25 5A grubu Zeka Küpü Yayınları 123 3. periyot Mg12 : 2A grubu 282 Sadece verilen elementlerin elektron dağılımı örnek- Buna göre tabloda boş bırakılan I, II ve III numaralı yer- leri ile ilgili, lere yazılması gerekenler hangi seçenekte doğru ve- rilmiştir? I. Katman sayısı, elementin hangi periyotta bulunduğu- nu belirtir. I II III A) 2. II. Son katmandaki elektron sayısı, elementin hangi grup- B) 2. 2A Cl17 ta yer aldığını belirtir. C) 3. 8A Cl17 D) 3. 2A F9 III. İlk katmanda en fazla iki elektron bulunabilir 8A F9 ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) Yalnız III  B) I ve II  C) II ve III  D) I, II ve III 11. Bir elementin yer aldığı periyodu bulabilmek için, o elementin elektron dizilimi yapılarak katman sayısına bakılır. Grubunu bu- labilmek için ise dizilimin son katmanında yer alan değerlik elektron sayısına bakılır. Değerlik elektron sayısı, elementin son enerji katmanında bulunan sayıdır. Aşağıda verilen periyodik cetvel görseli incelenerek tabloda yer alan sorular uygun şekilde cevaplandırılacaktır. 1A Atom 17 Soldan sağa 8A numarası 1 2 2A 3A 4A 5A 6A 7A Yukarıdan aşağıya 34 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Soru No Sorular Yönler 1 Atom numarası hangi yönde azalır? 2 Katman sayısı hangi yönde artar? 3 Grup numarası hangi yönde değişmez? 4 Son katmandaki elektron sayısı hangi yönde değişmez? Verilen bilgiler dikkate alınarak tablodaki soruları yukarıdaki yön işaretlerini çizerek cevaplandıran kişi ile ilgili hangi seçenekteki yorum yapılabilir? A) Tüm sorulara doğru cevap vermiştir. B) 1 ve 2. sorulara doğru, 3 ve 4. sorulara yanlış cevap vermiştir. C) 2 ve 4. sorulara doğru, 1 ve 3. sorulara yanlış cevap vermiştir. D) 1, 2 ve 4. sorulara doğru, 3. soruya yanlış cevap vermiştir. 8. Sınıf FÖY - 16

17. föy • Elementleri periyodik tablo üzerinde metal, yarımetal ve ametal olarak sınıflandırır. 3087 1. Yediğimiz besinler, soluduğumuz hava, üzerine bastığımız toprak, kullandığımız eşyalar elementlerden oluşmaktadır. Sahip ol- dukları özelliklere göre elementlerin kullanım alanları da farklıdır. Bu elementler özelliklerine göre üç farklı grup altında incelenebilir. Bu gruplar; metal, yarımetal ve ametaldir. Aşağıda verilen periyodik tabloda her bir renk ile gösterilen metal, yarımetal ve ametal elementlerinin ait olduğu sınıflar belir- tilmiştir. : Metal : Yarımetal : Ametal 1A 8A 2A 3A 4A 5A 6A 7A B grubu Renklere göre verilen sınıflandırma incelendiğinde, I. Periyodik tabloda metal olan element sayısı, yarımetal ve ametal olan element sayısından fazladır. II. Ametal olan elementler, 1A grubunda yer alan hidrojen elementi hariç periyodik tablonun sağ tarafında yer alır. III. Yarımetal olan elementler, periyodik tabloda metal ve ametal olan elementlerin ara kısmında bulunur. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II  B) I ve III  C) II ve III  D) I, II ve III 2. Periyodik tabloda elementler üç sınıfta incelenir; metal, yarımetal ve ametal. Buna göre hangi seçenekte verilen elementlerin hepsi aynı sınıfta yer alır? A)   B)   C)   D) • Bor • Silisyum • Helyum • Hidrojen • Karbon • Fosfor • Neon • Lityum • Azot • Kükürt • Argon • Sodyum FÖY - 17 8. Sınıf

3. Aşağıda verilen periyodik tablo üzerinde bazı elementler numaralandırılarak belirtilmiştir. I II V III IV Tablodaki elementler metal, ametal ve yarımetal olarak sınıflandırılacaktır. Buna göre doğru sınıflandırma hangi seçenekte verilmiştir? Metal Ametal Yarımetal A) I, V III, IV II B) I, V II, III IV C) I II, III D) I II, III, IV IV, V IV 4. Ametallerin özel bir grubu olan 8A grubu elementleri \"soygaz\" olarak adlandırılır. Soygazlar ile ilgili hangi seçenekte yer alan ifade yanlıştır? A) Periyodik tablonun en sağında yer alır. B) Helyum, neon ve argon bu grupta yer alan elementlere örnektir. C) Hepsi son yörüngesinde 8 elektron bulundurur. D) Periyodik tablonun 7 periyodunda da soygaz elementi vardır. 5. Periyodik tabloda her sınıfta bulunan elementler farklı özelliklere sahiptir. Aşağıdaki tabloda metal, ametal ve yarımetal elementlere ait bazı özellikler verilmiştir. Metal Ametal Yarımetal • Yüzeyleri parlaktır. • Yüzeyleri mattır. • Parlak veya mat görünümlü olabilir. • İşlenebilir. • İşlenemezler, kırılgandırlar. • İşlenebilirler, kırılgan değildirler. • Tel veya levha hâline getirilebilir. • Tel veya levha hâline getirilemez. • Isı ve elektriği metallerden kötü, • Elektriği ve ısıyı iyi iletir. • Elektriği ve ısıyı iyi iletmez. • Cıva (Hg) hariç oda sıcaklığında katı • Oda sıcaklığında katı, sıvı ve gaz ametallerden iyi iletir. • Oda sıcaklığında katı hâlde bulunur. hâlde bulunur. hâlde bulunur. Buna göre tabloda verilen özellikler incelendiğinde hangi seçenekteki çıkarım yapılamaz? A) Madde oda sıcaklığında katı hâlde ise hem metal hem ametal hem de yarımetal özellikteki bir element olabilir. B) Metaller elektriği iyi iletirken yarımetaller kısmen iletir, ametaller ise asla iletmez. C) Metaller ve bazı yarımetaller parlak yüzeye sahip olabilirken ametaller mat yüzeye sahiptir. D) Ametaller kırılgan özelliğe sahip olduğu için işlenemezken metal ve yarımetaller kırılgan olmadıkları için işlenebilirler. 8. Sınıf FÖY - 17

6. Aşağıda verilen parçada boş bırakılan numaralı yerler uygun şekilde doldurulacaktır. Alüminyum elementi, tel veya levha hâline getirilerek işlenen bir elementtir. Periyodik tabloda .........I.......... sınıfında yer alan bu element ile aynı periyotta ve periyodik tablonun en sağında bulunan ..........I.I......... olan argon elementi ise ........I.I.I......... sınıfında yer aldığı için tel veya levha hâline getirilip işlenemez. Buna göre numaralı yerlere yazılması gereken ifadeler hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) I. Ametal B) I. Metal C) I. Yarımetal D) I. Metal II. Soygaz II. Ametal II. Ametal II. Soygaz III. Ametal III. Yarımetal III. Soygaz III. Ametal 7. Fen bilimleri dersinde Ömer, Cansu ve Esin bazı elementlerin özelliklerini sınıf arkadaşlarına anlatmıştır. Ömer Cansu Esin • Oda koşullarında katı, sıvı ve • Tel veya levha hâline getirilebi- • Parlak veya mat görünümlü ola- gaz hâlde bulunabilirler. lirler. bilirler. • Soygazlar bu sınıfta yer alırlar. • Periyodik tablonun sol tarafında • Kırılgan değildirler, bu yüzden daha fazla bulunurlar. işlenebilirler. Buna göre öğrencilerin özelliklerini söylediği element sınıfları aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? Ömer Cansu Esin A) Metal Ametal Yarımetal B) Ametal Metal Yarımetal C) Yarımetal Metal D) Ametal Yarımetal Ametal Metal 8. Aşağıda fen bilimleri dersinde Beyza Öğretmen'in sorduğu sorular ve bazı öğrencilerin cevapları verilmiştir. 1. Ametaller iyi bir ısı iletkeni midir? 2. Yarımetallerin hepsi mat görünümlü müdür? 3. Tüm metaller oda sıcaklığında katı hâlde mi bulunur. 1. Evet 1. Hayır 1. Hayır 1. Hayır 2. Evet 2. Evet 2. Hayır 2. Hayır 3. Evet 3. Evet 3. Evet 3. Hayır Öğrencilerin Beyza Öğretmen'in üç sorusuna sırası ile verdikleri cevaplar incelendiğinde hangi öğrencinin tüm soru- ları doğru cevapladığı söylenebilir? A) Meltem B) Ömer C) Burcu D) Hasan FÖY - 17 8. Sınıf

9. Yarımetaller; fiziksel özellikleri bakımından metallere, kimyasal özellikleri bakımından ametallere benzer. Yarımetallerin periyodik tablodaki konumu aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak gösterilmiştir? A) B) C) D) 10. Aşağıda verilen şemadaki ifadeler doğru değerlendirilerek \"oksijen\" elementine ulaşılmıştır. I Metal Ametal Yüzeyleri mat görünümlüdür. II Ametal Yarımetal Metal Yarımetal Hidrojen Azot Oksijen Helyum Buna göre şemada boş bırakılan I ve II numaralı ifadeler aşağıdakilerden hangisi olmalıdır? I II A) Tel veya levha hâline getirilemezler. İşlenebilir özelliktedirler. B) Isı ve elektriği iyi iletemezler. Oda sıcaklığında katı, sıvı ve gaz hâlde bulunabilirler. C) İşlenebilir özelliktedirler. Tel veya levha hâline getirilemezler. D) Oda sıcaklığında katı, sıvı ve gaz hâlde bulunabilirler. Isı ve elektriği iyi iletemezler. 11. Aşağıda periyodik tablodan bir kesit verilmiştir.     Tablo üzerinde gösterilen semboller ile ilgili, I. , yarımetal ise , ametal olabilir. II. , ametal ise , metal olabilir. III. , ametal ise , yarımetal olabilir. ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III  D) II ve III FÖY - 17 8. Sınıf

18. föy • Fiziksel ve kimyasal değişim arasındaki farkları, çeşitli olayları gözlemleyerek açıklar. 3088 1. Maddede iki türlü değişim gerçekleşir. Bunlardan biri fiziksel, diğeri kimyasal değişimdir. Maddenin sadece görünümünde, yani dış yapısında meydana gelen değişimlere \"fiziksel değişim\" denir. Fiziksel değişimde maddenin kimliği korunur. Hâl değişimi, çözünme, kesme, kırma, yırtma, koparma, rendeleme, ezme gibi olaylar fiziksel deği- şime sebep olur. Maddenin hem dış hem iç yapısının değişerek yeni maddeler oluşturmasına \"kimyasal değişim\" denir. Fotosentez, solunum, sindirim, mayalanma, paslanma, yanma, pişme, haşlama, çürüme, küflenme gibi olaylar kimyasal değişime neden olmaktadır. Aşağıdaki tabloda fiziksel ve kimyasal değişimlere örnekler verilmiştir. 1. Demirin paslanması 2. Buzun erimesi 3. Ekmeğin kızartılması 4. Suyun kaynaması 5. Kömürün yanması 6. Havucun rendelenmesi 7. Yaprağın sararması 8. Yumurtanın çatlaması Buna göre tablodaki numaralı örneklerin doğru gruplandırılması hangi seçenekte verilmiştir? Fiziksel Değişim Kimyasal Değişim A) 1, 3, 5, 7 2, 4, 6, 8 B) 2, 6, 7, 8 1, 3, 4, 5 C) 2, 4, 6, 8 1, 3, 5, 7 D) 1, 3, 4, 5 2, 6, 7, 8 2. Aşağıda verilen örneklerden hangisinde maddenin sadece dış yapısında değişim meydana gelmiştir? A) B) C) D) Mumun erimesi Elmanın çürümesi Etin pişirilmesi Hamurun mayalanması FÖY - 18 8. Sınıf

3. Patlıcan Musakka Tarifi: 4 adet patlıcan yıkanır ve dilimlenir. (I) Dilimlenen patlıcanlar kızgın yağ bulunan tavanın için- de arkalı önlü pişirilir. (II) Daha sonra yarım kilo et, kıyma hâline getirilir. (III) Kabuğu soyu- lup doğranan soğanlar, bir tencerede pembeleşinceye kadar pişirilir ve kıyma da üzerine ek- lenip pişirilmeye devam edilir. (IV) Bir tepsi içine kızartılan patlıcanlar ve kıyma sıra ile üst üste koyulur ve 2 adet domates rendelenip üzerlerine dökülerek fırına verilir. (V) Yukarıda verilen tarifte numaralı cümlelerde yapılan işlemler ile ilgili hangi seçenekti yorum yapılabilir? A) I, II ve III numaralı cümlelerde fiziksel değişim; IV ve V numaralı cümlelerde kimyasal değişim olayları vardır. B) I, III ve IV numaralı cümlelerde fiziksel değişim; II ve V numaralı cümlelerde kimyasal değişim olayları vardır. C) II ve IV numaralı cümlelerde fiziksel değişim, I ve IV numaralı cümlelerde kimyasal değişim, III numaralı cümlede ise hem fiziksel hem kimyasal değişim olayları vardır. D) I ve III numaralı cümlelerde fiziksel değişim, II numaralı cümlede kimyasal değişim, IV ve V numaralı cümlelerde ise hem fiziksel hem kimyasal değişim olayları vardır. 4. Ham petrol Sıvılaştırılmış Fırın petrol gazı (LPG) Işık ışını Benzin Motorin Prizma Fuel - oil 1 Işığın kırılması Şeker Parafin 2 Şekerin suda çözünmesi asfalt 3 Petrolün ayrıştırılması Yukarıda verilen örneklerde meydana gelen değişimler ile ilgili hangi seçenekte yer alan ifade doğrudur? A) Üçü de fiziksel değişim örneğidir. B) 1 ve 2, fiziksel değişim; 3, kimyasal değişim örneğidir. C) 1 ve 3, kimyasal değişim; 2, fiziksel değişim örneğidir. D) Üçü de kimyasal değişim örneğidir. 5. Aşağıda verilen tabloda yer alan örnekler, fiziksel ve kimyasal değişim olma durumlarına göre \"\" işareti koyularak belirlene- cektir. Örnekler Bitkilerin Ekmeğin I Yağmurun II Gökkuşağının fotosentez sindirilmesi  yağması oluşması Fiziksel Değişim yapması Kimyasal Değişim      Tablodaki işaretlemeler doğru olduğuna göre I ve II numaralı örnekler hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) I. Mumun erimesi B) I. Naftalinin süblimleşmesi II. Patetesin dilimlenmesi II. Limonun küflenmesi C) I. Suyun buharlaşması D) I. Patatesin kızartılması II. Naftalinin süblimleşmesi II. Mumun erimesi 8. Sınıf FÖY - 18

6. Aşağıda süte uygulanan işlemler ve sonucunda ayran elde edilmesine ait bazı örnekler verilmiştir. + Yoğurt Süt 1. basamak: 2. basamak: 3. basamak: Sütün tencereye koyulup kaynatıl- Kaynatılan sütün, yoğurt eklenerek Mayalanan yoğurttan ayran yapıl- ması mayalanması ması Yapılan işlemlerdeki açıklamalar dikkate alındığında, I. 1. basamakta maddenin iç yapısı korunmuştur. II. 2. basamakta maddenin kimliği değişmiştir. III. 3. basamakta maddenin sadece şekli ve fiziksel görünümü değişmiştir. ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) Yalnız II  B) I ve III  C) II ve III  D) I, II ve III 7. Fen bilimleri dersinde Ayşe ve Ömer, maddelerde meydana gelen değişimlere şu örnekleri vermişlerdir. Demirin .............................. Yumurtanın ......................... Ayşe Ömer Ayşe'nin fiziksel, Ömer'in kimyasal değişim örneği verdiği bilindiğine göre cümlelerin devamında hangi seçenekteki ifadeler yer almaz? Ayşe A) B) C) D) Ömer paslanması yamulması bükülmesi boyanması çatlaması haşlanması çatlaması kırılması 8. 1. olay Maya Su 2. olay Un Tuz Karıştırma Tuz çubuğu Su Tuzlu su İspirto ocağı Tuz, su içine dökülür ve ka- Tuzlu su ispirto ocağına ko- Un, maya, su ve tuz bir kap Hamurun ılık bir ortamda rıştırma çubuğu ile karıştı- yularak kaynama sıcaklığı- içinde karıştırılıp yoğurulur. belli süre bekletilerek ma- rılarak çözünmesi sağlanır. na ulaşana kadar ısıtılır. yalanması sağlanır. Yukarıda açıklamaları verilen 1 ve 2. olaylar ile ilgili hangi seçenekteki yorum yapılabilir? 8. Sınıf A) 1. olaydaki \"çözünme\" ve 2. olaydaki \"hamurun kabarması\" işlemleri, fiziksel değişim örnekleridir. B) 1. olaydaki \"çözünme\" ve \"kaynama\", 2. olaydaki \"yoğrulma\" işlemleri fiziksel değişim örnekleridir. C) 1. olaydaki \"kaynama\" ve 2. olaydaki \"mayalanma\" işlemleri kimyasal değişim örnekleridir. D) 1. olaydaki \"kaynama\", 2. olaydaki \"yoğrulma\" ve \"mayalanma\" işlemleri kimyasal değişim örnekleridir. FÖY - 18