7. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Hücreleme Kazanım Baraj Yeni Sisteme Nitelikli ve . Sistemli Sıralı Aşamalı Uygun Özgün Sorular TUAAYHKUTIMLALLYIUA MEB Örnek Sorularına Benzer FEN BİLİMLERİ SORU BANKASI MANTIK VE MUHAKEME DESTEKLİ

www.zekakupuyayinlari.com.tr Copyright © Batuksan Eğitim ve Yayıncılık Hizmetleri A.Ş. Bu kitabın her hakkı saklıdır (Noter huzurunda ve patent merkezinde). Hangi amaçla olursa olsun, kitabın tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğrafının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması, yayınlanması ya da kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar, gerekli cezai sorumluluğu ve kitabın hazırlanmasındaki mali külfeti peşinen kabullenmiş sayılır. Grafik & Tasarım Zeka Küpü Grafik Tasarım Servisi ISBN: 978-605-7534-36-1 Baskı - Cilt () İrtibat Adresi Batuksan Eğitim ve Yayıncılık Hizmetleri A.Ş. Sinanpaşa Mah. Ortabahçe Cad. No: 5 Beşiktaş / İstanbul Telefon: (0 212) 227 00 91 - (0 212) 227 89 00 Bu kitaptaki soruların herhangi bir şekilde fotokopi ile veya diğer kayıt cihazlarıyla çoğaltılmasına, başka bir kaynakta kullanılmasına ve depolanmasına rastladığınızda bu durumu bize bildirirseniz millî gelirin kaybolmasını engellemiş olursunuz. İrtibat telefonu: (0 212) 227 89 00

İSTİKLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri \"toprak!\" diyerek geçme, tanı: Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehid oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ? Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ! Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli: Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâ-mahrem eli. Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar -ki şehadetleri dînin temeli- Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan, İlâhi, boşanıp kanlı yaşım, Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir îmânı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerred gibi yerden na'şım; \"Medeniyet!\" dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif Ersoy

İÇİNDEKİLER ÜNİTE 1: Güneş Sistemi ve Ötesi ................................................................................................................................................ 5 ÜNİTE 2: Hücre ve Bölünmeler .................................................................................................................................................. 42 ÜNİTE 3: Kuvvet ve Enerji.......................................................................................................................................................... 65 ÜNİTE 4: Saf Madde ve Karışımlar ............................................................................................................................................ 87 ÜNİTE 5: Işığın Madde ile Etkileşimi ........................................................................................................................................ 126 ÜNİTE 6: Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme ................................................................................................................... 154 ÜNİTE 7: Elektrik Devreleri ...................................................................................................................................................... 182 CEVAP ANAHTARI.................................................................................................................................................. 197

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 1 TEST UZAY TEKNOLOJİLERİ 1. Uzay gözlemlerinin geçmişi tarih öncesi çağlara kadar uzanır. O zamanlarda çıplak gözle yapılan gözlemler 17. yüzyılda teleskobun icadı ile büyük hız kazandı. Teknolojinin ilerlemesi ile uzay araştırmaları uzaydan yapılmaya başlandı. Bu gelişmeler ile beraber birçok teknolojik araç üretildi. Aşağıdaki bu araçların açıklamaları ve görselleri karışık olarak verilmiştir. Uzay mekiği Dünya yörüngesinde dolaşan büyük uzay araçlarıdır. İçinde astronotların yaşayabile- ceği bir ortam bulunur, deney ve araştırma- ların uzaydan yapılmasına imkân sağlar. Uzay roketi Uç kısmı uçuşu kolaylaştıracak şekilde ya- pılmış, yakıt, motor ve egzozdan oluşan silindir şeklindeki araçlardır. Uzaya uydu veya uzay aracı yollamak için kullanılır. Uzay istasyonu Dünya ile uzay istasyonları arasında astro- notların gidip gelmesini sağlayan ve tekrar kullanılabilir şekilde üretilen araçlardır. Uzay sondası Uzay boşluğunda dolaşarak uzay araştırma- ları için bilimsel veriler toplayan araçlardır. Bu araçlarda astronot bulunmaz. Buna göre kutulardaki bilgilerin karşısına doğru görsellerin gelmesi için hangi değişikliğin yapılması gerekir? A) Uzay roketi ile uzay sondası yer değiştirmeli. B) Uzay mekiği ile uzay istasyonu yer değiştirmeli. C) Uzay istasyonu ile uzay roketi yer değiştirmeli. D) Uzay sondası ile uzay mekiği yer değiştirmeli. 7. Sınıf 5 Fen Bilimleri

1 GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİTEST 2. Uzay teleskopları; uzay mekiği ya da uzay roketi yardımıyla uzayda belli bir yörüngeye yerleştirilen, Dünya’daki olum- suz hava şartlarından ve ışık kirliliğinden etkilenmeden doğrudan uzayı gözlemlemeyi sağlayan teleskoplardır. Adını Amerikalı uzay bilimci Edwin Hubble’dan alan Hubble uzay teleskobu Nisan 1990’da NASA ve ESA’nın or- tak girişimleri ile fırlatılmıştır. Ancak mühendisler ana aynanın, teleskobun çalışmasını engelleyecek şekilde yan- lış yerleştirildiğini fark eder. NASA, 1993 yılında hatayı düzeltmek için bir uzay mekiği gönderir ve hata düzeltilir. Hubble uzay teleskobu, uzayda bakımı astronotlar tarafından yapılacak şekilde tasarlanmış tek teleskoptur. Beş kez bakım uçuşu gerçekleştirilmiştir. 2020 yılında fırlatılması ve hizmete girmesi planlanan James Webb Space Telescope (JWST) Dünya'dan yakla- şık 1 600 000 km uzaklıkta Lagrange noktasındaki yörüngesine yerleşecektir ki bu mesafe Dünya ile Ay arasın- daki mesafenin 4 katından fazladır. JWST üzerinde yer alacak olan hassas aygıtlar, dev gezegenlerin ve geze- gen sistemlerinin kızıl ötesi görüntülerini çekme ve tayflarını ölçerek yaşlarını ve kütlelerini belirleme imkânına sahip olacaktır. Verilen metinden hareketle, I. Uzay teleskopları sayesinde gezegenler hakkındaki bilgi birikimimiz giderek artacaktır. II. James Webb uzay teleskobu, bakımı Dünya ile Ay arasındaki yörüngesinde gerçekleştirilecek şekilde tasar- lanmaktadır. III. JWST teleskobunun yörüngesine yerleşmesi ile Hubble teleskobunun görevi sona erecektir. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III  D) I, II ve III Fen Bilimleri 6 7. Sınıf

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 1 TEST Baraj Sorusu 3. Sovyetler Birliği (SSCB), insanlığın ilk kez Dünya dışına yol- culuk yapmasını sağlayan ve uzay çağını başlatan Sputnik 1 uydusunu 4 Ekim 1957'de uzaya göndermişti. ABD de Aralık 1957'de Vanguard TV3 roketiyle yörüngeye bir uydu fırlatmaya çalıştı ancak başarısız oldu. ABD, Şubat 1958'de Explorer 1 uydusunu uzaya gönderinceye kadar bu alanda bir başarı elde edemedi. Sovyetler Birliği ile ABD ara- sında başlayan uzay yarışı tüm hızıyla devam etti. Bu yarış sı- rasında uzaya ilk kez bir canlı (köpek Laika) gönderildi. 1953 Sputnik 1 yılında Explorer 6 ile yörüngeden Dünya'nın ilk fotoğrafı çekildi. 1961 yılında Yuri Gagarin uzaya ilk kez giden insan oldu. 1963'te Valentina Tereşkova uzaya giden ilk kadın oldu ve 1969 yılında Neil Armstrong Ay'a ilk kez ayak basan insan olarak tarihteki yerini aldı. Uzay yarışı, ABD ile Sovyetler Birliği'nin işbirliği yaptığı Apollo- Soyuz Test Projesi ile son buldu. Uzaya giden ilk canlı Laika Uzaya giden ilk insan Yuri Gagarin Uzaya giden ilk kadın Valentina Tereshkova Buna göre, I. Uzay hakkındaki bilgilerimizin artmasında Sovyetler Birliği'nin katkısı büyüktür. II. İnsanoğlu uzaya insan göndermeden önce köpek göndererek uzaydaki canlı yaşamını test etmiştir. III. ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki uzay yarışı olmasaydı uzay çalışmaları son bulurdu. ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III  D) I, II ve III 7. Sınıf 7 Fen Bilimleri

TEST 2 GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ TÜRKİYE'NİN UZAYA GÖNDERDİĞİ UYDULAR VE GÖREVLERİ 1. 2008 2009 Türksat 3A 2003 Rasat 2012 2001 (Tübitak) Göktürk II Türksat 2A Bilsat (Tübitak) 2014 Türksat 4A 1996 Türksat 1C 2015 Türksat 4B 1994 2016 Türksat 1B Göktürk I 1994 2018 2016 Türksat 1A Göktürk III İhbar İkaz Keşif gözetleme uydusu Uydu Sistemi Haberleşme uydusu İhbar ikaz uydusu Blok I Teknoloji ilerledikçe birçok ülke kendi yapa y uydusunu yapıp Dünya yörüngesine yerleştirmiştir. Türkiye de bu ül- keler arasında yer almaktadır. Türkiye'nin uzay çalışmaları 1994 yılında Türksat 1A'nın uzaya fırlatılmasıyla baş- lamıştır. Ancak uzaya fırlatılan uydu 12 dakika sonra fırlatıcı rokette meydana gelen arıza sebebiyle okyanusa düşmüştür. Sonraki yıllarda uzay ile ilgili çalışmalar yerli ve yabancı iştirakçiler ile devam etmiştir. Türkiye'nin uzay- da 3 haberleşme, 3 gözlem ve keşif uydusu olmak üzere 6 tane aktif uydusu bulunmaktadır. Yukarıdaki görsel Türkiye'nin uzay filosunu oluşturan uyduları göstermektedir. Verilen bilgiler ve görsel incelendiğinde, I. Türkiye'nin uzaya gönderdiği ve ömrünü tamamlamış uyduları vardır. II. Haberleşme uydularının isimleri \"Türksat\" ile başlamaktadır. III. Türkiye'nin ilk gözlem uydusu \"Bilsat\"tır. IV. Türkiye gelecek beş yıl içerisinde uzaya uydu göndermeyi planlamamaktadır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I   B) I ve II  C) I, II ve III  D) I, II, III ve IV Fen Bilimleri 8 7. Sınıf

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 3 TEST UZAY KİRLİLİĞİNİN NEDENLERİ VE OLASI SONUÇLARI 1. Başlangıçta uzay enkazı terimi, Güneş sisteminde bu- 1957 1993 2018 lunan doğal kalıntıları tarif etmekteydi. Uzay çöpü de- nildiğinde asteroitler, kuyruklu yıldızlar ve meteoritler akıllara geliyordu. 1979’da NASA’nın Yörüngesel En- kaz Programı'nın başlamasıyla insanoğlu uzay enka- zının şekil değiştirdiğini gördü. Dünya yörüngesine otur- tulmuş eski uydular, terkedilmiş uzay sondaları, roketlerin parçaları, dağılma ve çarpışmalardan gelen parçalar da Dünya’nın etrafında başıboş ve tehlikeli bir şekilde dönmekteydi. Yapılan hesaplamalara göre son 60 yıllık uzay programları neticesinde oluşan uzay çöplerinin %40’ı Çin, %27,5’i ABD ve %25,5’i Rusya tarafından bırakılmış. Şu anda belirtilen sayılara göre, 10 cm’den büyük olan 21.000 parça uzay çöpü yörüngede dolaşmakta. Ayrıca 1 ile 10 cm arasında boyutlara sahip 500.000 parça da söz konusu. Bunların büyük bir çoğunluğu oldukça hızlı bir şekilde hareket ediyor. Buna göre uzay kirliliği ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenemez? A) Uzay kirliliğine büyük ölçüde gelişmiş ülkeler sebep olduğu için çözüm yollarında da büyük katkıyı bu ülkeler sağlamalıdır. B) Dünya'da olduğu gibi uzayda da doğal ve yapay kirlilikten bahsedebiliriz. C) 1-10 cm arasında boyutlara sahip parçalar uzay kirliliği oluşturmaz. D) Uzay kirliliğinin %93 gibi büyük bir kısmının üç ülkeye ait olması uzay çalışmalarına çok az ülkenin ağırlık verdiğini düşündürebilir. 2. Uzay kirliliği sorunu, insan yapımı ilk uydu Sputnik I’in, 4 Ekim 1957’de fırlatılmasıyla ortaya çıkmıştır. Sputnik I yörüngede üç ay kalmıştır ama çalışma süresi yalnızca üç haftadır. Ömrü tükenen uydu Dünya’nın çevresinde, yüksek bir hızla boş yere iki aydan faz- la dönüp durmuş ve sonra da Dünya’ya düşmüştür. Bu yüzden de uzay çağını açan Sputnik I, gerçekte uzay kirliliğine güzel ve somut bir örnektir. Sputnik I’in fırlatılmasından günümüze kadar uzay araştırmaları alanında çok sayıda ve önemli gelişmeler yaşandı. Bunları gerçek- leştirmek için 4.000'den fazla, çok aşamalı roket uzaya gönderildi. Bunların üst aşamaları hep uzaya bırakıldı. Bu yolculuklar sırasında kimi zaman roketlerde, kimi zaman da taşıdıkları yüklerde patlamalar oldu; patlamaların enkazı uzaya yayıldı. Yörüngedeki uyduların büyük bir bölümünün ömrü tükendi ve şu anda başıboş olarak dolanıyor. Uzay kirliliğinin şimdilik insanların günlük yaşamına doğrudan bir etkisi yoktur. Ancak önlem alınmazsa uzay kirli- liği önümüzdeki 25 - 30 yıl içinde uzay araştırmaları açısından çok ciddi bir sorun olacaktır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu sorunlardan biri değildir? A) Uzaydaki gereksiz nesneler bir uydu ile çarpışacak olursa uydunun yörüngesini değiştirip Dünya’ya düşmesi- ne sebep olabilir. B) Bu nesneler uzaydaki insanlı bir roket ile çarpıştığında roketin düşmesine ve astronotların hayatını kaybetme- sine sebep olabilir. C) Enkaz parçalarının artması ile bir dizi zincirleme çarpışma başlayabilir ve büyük parçalar küçük parçalara dönüşerek Dünya yüzeyine güvenli iniş yapabilir. D) Enkaz parçalarındaki artış gelecekte uzay çalışmalarına bir süre ara verilmesine neden olabilir. 7. Sınıf 9 Fen Bilimleri

TEST 3 GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ Baraj Sorusu 3. Uzaya fırlatılan eski roketlerle emekli uydulardan kalma uzay çöpleri Dünya çevresinde mermiden hızlı tur atarak kazaya davetiye çıkarıyor. Japonlar yörüngedeki enkazı kaldırmak için dev metal ağlar kullanmayı planlıyor. Tasarladıkları uzay çöpçüleri mıknatıslı ağlarla tüm döküntüleri balık ağı gibi yakalayıp toplayacak. Hubble Teleskobu 2020’li yılların başında emekli olacak ve görevi bittiğinde bir uzay aracı gönderilecektir. Bu ara- cın yakalama mekanizması kullanılarak Hubble’a bağlanılıp Güney Pasifik üzerinden Dünya’ya yönlendirilerek Hubble'ın okyanusa düşürülmesi planlanmaktadır. Gelecekteki projeler için en mantıklı çözüm bundan sonra gön- derilecek uyduları ve araçları görev süreleri dolduktan sonra bir şekilde yok edilebilir ve Güneş'in ısı etkisiyle ta- mamen buharlaşabilir yapmak olacaktır. Uzay araçlarının üzerlerindeki sensör, cıvata gibi kopabilecek küçük par- çaların azaltılması da kısa vadede hedeflenebilir. Yukarıda verilen metne göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Uzay çöplerinin temizlenmesi için en mantıklı çözüm bundan sonra gönderilecek araçların görev süresi bitme- den yok edilebilir şekilde tasarlanmasıdır. B) Uzaydaki parçaların sürekli okyanusa düşürülmesi durumunda ileride okyanus kirliliğini de gündeme getirebilir. C) Tüm ülkelerin ortak sahası olan uzayda oluşan kirlilik sadece uzayda çalışma yapan ülkeleri tehdit etmektedir. D) Bundan sonraki araçların uzay çöpü yaratmayacak şekilde tasarlanması ile uzay kirliliği sona erecektir. Fen Bilimleri 10 7. Sınıf

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 4 TEST TEKNOLOJİ İLE UZAY ARAŞTIRMALARI ARASINDAKİ İLİŞKİ 1. Uzayda tükenmez kalem yazmadığı için NASA iki yıllık araştırma sürecinde bir kalem geliştirdi. Mucidinin adını alan bu kalem uzayda yazmakla kalmıyor; su altında, – 45 derece soğukta, 200 derece sıcaklıkta ve ıslak yüzey- lerde de çalışıyor. 100 yıl gibi uzun bir raf ömrüne de sahip olan Fisher adlı kalem, yer çekiminden bağımsız ve- ya dik olarak da kullanılabiliyor. Bu sayede astronotlar mekik içinde bu kalemi rahatlıkla kullanabiliyor. Fisher mar- ka uzay kalemi ilk olarak 1967'de uzaya gönderilen Apollo 7 ile macerasına başladıktan sonra, Rus kozmonotlar tarafından MİR'de kullanıldı. Uzay araştırmaları için geliştirilen alet ve teknolojiler sadece uzayla sınırlı kalmamakta aynı zamanda günlük hayata da uyarlanarak farklı alanlarda kullanılmaktadır. I. Yapay kalp pompası II. Akıllı giysi Kalp nakli yapılmayı bekleyen hastalar, sol ka- Sıcaklığa göre sıvı ile gaz halleri arasında deği- rıncık yardımcı aygıtı (LVAD) ile hayata tutuna- şen bir kimyasalla dolu mikroskobik kapsüller ba- biliyor. Diğer pompalara nazaran daha ufak ol- rındırarak faz değiştirebilen kumaşlar artık yatak- makla beraber pille çalışabiliyor. larda, giysilerde veya çoraplarda kullanılabiliyor. III. Ateşe dayanıklı boya IV. Kızılötesi termometresi Ateşe dayanıklı boya, kaplama ve uçaklar için Milyonlarca yıl uzaktaki gezegenlerin sıcaklığı- yangına dayanıklı boya olarak kullanılmaya nı, salınan termal radyasyonu ölçerek bulma- başlandı. Boya ayrıca, binalardaki çelik yapı- sı için geliştirilen bu teknoloji, kulak zarınızdan ları güçlendirmek için de tercih ediliyor. salınan ısıyı kontrol ederek vücut sıcaklığınızı ölçüyor. Buna göre yukarıdakilerden hangileri bu teknolojilere örnek verilebilir? A) I ve II  B) I, III ve IV  C) II, III ve IV  D) I, II, III ve IV 7. Sınıf 11 Fen Bilimleri

TEST 5 GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ TELESKOBUN YAPISI VE ÖNEMİ 1. Teleskobun icadından sonra insanoğlunun uzaya olan merakı daha çok arttı. İlk teleskop 1608 yılında Hollandalı gözlükçü Hans Lippershey tarafından icat edildi. Bu teleskop oldukça ilkeldi, cisimleri gerçek boyutundan ancak beş kat daha büyük gösterebiliyordu. Uzay biliminde kullanılabilecek ilk teleskop 1609 yılında Galileo tarafından icat edildi. Galileo teleskopla yaptığı incelemeler ile Venüs'ün görünüşünün değiştiğini ve gezegenlerin Dünya'nın değil de Güneş'in etrafında döndüğünü ispatladı. Günümüzde en yaygın kullanılan optik teleskoplar mercekli, aynalı ya da hem mercekli hem aynalı olabilir. Aşa- ğıda Şekil - I’de teleskobun yapısı Şekil - II’de ise aynalı ve mercekli teleskopların şematik gösterimi verilmiştir. (Şekil - I) Teleskop Bulucu Kırıcı Teleskop açıklığı dürbün mercek açıklığı Teleskop tüpü Göz Göz Kundak merceği merceği Üç ayak Netlik ayar Gelen tekerleği ışınlar Teleskobun yapısı Teleskopta ışığın göze ulaşması (Şekil - II) Göz merceği Çukur ayna Odak Birincil mercek Gelen ışın Gelen ışın Düz ayna Mercekli teleskop Göz merceği Aynalı teleskop Buna göre, I. Aynalı teloskopta gelen ışın çukur ayna tarafından toplanır. II. Mercekli teleskopta gelen ışın birincil mercek tarafından toplanır. III. Aynalı teleskoptaki düz ayna ile mercekli teleskoptaki göz merceği ışığı yansıtmaktadır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II  D) I, II ve III Fen Bilimleri 12 7. Sınıf

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 5 TEST 2. Neden 90 metre uzaklıktaki yazıyı okuyamıyoruz? Teleskobun icadından sonra ise insanoğlunun uzaya olan Yazıyı görünür hâle merakı çok daha fazla arttı. İlk teleskop 1608 yılında Hollandalı getirebilen bir araç gözlükçü Hans Lippershey tarafından icat edildi. Bu teleskop var mı? oldukça ilkeldi, cisimleri gerçek boyutundan ancak be kat daha büyük gösterebiliyordu. Uzay biliminde kullanılabilecek ilk teleskop 1609 yılında Galileo tarafından icat edildi. Galileo teleskopla yaptığı incelemeler ile Venüs'ün görünü ünün deği tiğini ve gezegenlerin Dünya'nın değil de Güne 'in etrafında döndüğünü ispatladı. 90 metre Yukarıdaki soruları soran öğrenciye arkadaşı aşağıdaki görselle cevap verir: Gelen ışık Görüntü bu merceğe düşer Objektif mercek ve gözümüzde büyük odaklanan yerden ışığı alır. görünmesi sağlanır. Gelen ışık toplanır. (Odaklama) Yazının gözümüzde retina üzerine düşen boyutu çok ufak kalıyor ve okunamıyor. Şekildeki gibi bir sistemle uzak- taki yazının görüntüsü okunur hâle getirilebilir. Teleskoplar ışığı ne kadar alırsa, görüntüyü o kadar büyütebilir. Arkadaşının cevapları doğrultusunda öğrencinin yaptığı, I. Teleskopta farklı büyüklükte mercekler kullanılabilir. II. Objektif merceğinin büyüklüğü ile görüntü büyüklüğü ters orantılıdır. III. Objektif mercek gelen ışıkları bir noktada toplar. yorumlarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II  D) II ve III Baraj Sorusu 3. Basit bir teleskop modeli yapmak isteyen bir grup öğrenci aynı tür ve farklı yarıçaptaki mercekleri kullanarak aşa- ğıdaki düzenekleri oluşturuyor. 1. deney düzeneği 2. deney düzeneği x x y 3r y 2r• r• • r• Gözlemci küçük görüntü elde etti Gözlemci büyük görüntü elde etti Öğrencilerin oluşturdukları düzeneklerden elde ettikleri ters ve farklı büyüklükteki görüntüler için arkadaşları aşağı- daki yorumlar yapıyor: I. Düzeneklerdeki bağımsız değişken: Merceğin yarıçapı Kontrollü değişken: Merceğin türü Bağımlı değişken: Görüntü büyüklüğüdür. II. İkinci deney düzeneğindeki teleskop birinci deney düzeneğindeki teleskoptan daha fazla ışık toplar ve daha iyi görüntü oluşturur. III. Düzeneklerde silindir uzunlukları da bağımsız değişkendir. Buna göre arkadaşlarının yaptığı yorumlardan hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) Yalnız III  C) I ve II  D) I, II ve III 7. Sınıf 13 Fen Bilimleri

TEST 6 GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ TELESKOP ÇEŞİTLERİ 1. Mercekli teleskopYıldızdan x Teleskoplar 17. yy'ın başından bu yana kullanılmak- gelen paralel tadır. İlk teleskoplarda, uzaktaki bir cismin ışığını top- Birincil Göz layan bir mercek vardı. Cihaza giren ışık ışınları bü- mercekışınmerceği külerek odakta bir görüntü oluşturur başka bir mercek ise görüntüyü büyüterek astronomun görmesini sağlardı. Çukur ayna Bugün kullanılan teleskopların yapısında ise ayna vardır. Gelen ışın Düz ayna İlk aynalı teleskop 1668'de İngiliz Isaac Newton tarafın- dan tasarlandı. 20. yy'a kadar her iki tür teleskop da eşit düzeyde kullanılıyordu. Ama daha sonra aynalı teleskop- lar yaygınlaştı. Göz merceği Yansıtıcı çanak 20. yy'ın sonuna gelindiğinde astronomlar uzaydan gelen rad- yo dalgalarını elektrik sinyallerine dönüştürüp görüntü elde eden teleskoplar yardımıyla araştırmalarını sürdürdü. Alıcı Dönen kaide Yukarıda bir öğrencinin teleskop çeşitleri için hazırladığı çalışma görülmektedir. Buna göre öğrencinin çalışmasından aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılamaz? A) Teleskoplar uzaydan gelen ışık ve radyo dalgalarını toplayarak görüntü sağlar. B) Işığın kırılmasından yararlanılan ilk aynalı teleskobu İngiliz Isaac Newton tasarlamıştır. C) Geçmişten günümüze teleskoplar da teknolojiye paralel olarak gelişmiştir. D) Mercekli teleskopta ışığın kırılmasından, aynalı teleskopta ise ışığın yansıma özelliğinden faydalanılır. Fen Bilimleri 14 7. Sınıf

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 6 TEST Baraj Sorusu 2. Mor ötesi ışık Radyo dalgaları Mikrodalga Kızılötesi Görünür ışık X-ray ışınları Gama ışınları    Elektromanyetik spektrum (Işık tayfı ) Işık, uzayda ışık hızı ile yayılan bir tür dalgadır. Dalgaların iki önemli özelliği, dalga boyu ve frekanstır. Işık ışınları- nın frekanslarına ya da dalga boylarına göre sıralanmasıyla ışık tayfı elde edilir. İnsan gözü tarafından algılanabi- len görünür ışık, bu tayfın ortalarında yer alır. Işığın enerjisi frekansı ile doğru orantılı, dalga boyu ile ters orantılı- dır. Kızılötesi ışık ışınlarının dalga boyu görünür ışıktan daha uzundur, dolayısıyla enerjileri daha azdır. X-ışınları ve gama ışınları ise morötesi ışıktan daha kısa dalga boylu yani daha yüksek enerjilidir. Optik teleskoplar elektro- manyetik spektrumun görünür kısmından ışık toplayan ve bazı mercek sistemleri ile bunları odaklayan teleskoplar- dır. Elektromanyetik spektrumdaki kısa dalga boylarına sahip ışınlar yayan uzak nesneleri gözlemlemek üzere ta- sarlanmış bazı teleskoplar vardır. Dünya atmosferi bu ışınları geçirmediğinden dolayı bu teleskoplar; roketler, balonlar veya suni uyduların üzerine yerleştirilerek atmosfer dışına çıkarılır. Buna göre, Radyo teleskobu X-ışını teleskobu Gama ışını teleskobu teleskoplarından hangileri atmosfer dışına çıkarılan teleskoplardandır? A) Yalnız X-ışını teleskobu B) Yalnız gama ışını teleskobu C) X-ışını ve gama ışını teleskobu D) Gama ışını ve radyo teleskobu 7. Sınıf 15 Fen Bilimleri

TEST 7 GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ IŞIK KİRLİLİĞİ 1. Işık kirliliği; yanlış yerde, yanlış miktarda, yanlış yönde ve yanlış zamanda ışık kullanılmasıdır. Uzaydan uydular- la alınan gece görüntüleri, dış aydınlatma lambalarından çıkan ışığın önemli bir bölümünün uzaya gittiğini kanıt- lamaktadır. Diğer önemli kısmı da yer atmosferi içindeki moleküller ve tozlar tarafından atmosfer içine saçmakta, gece gökyüzünün doğal parlaklığından daha parlak olmasına neden olmaktadır. Bu ışık kirliliğinin kaynağı kısmen aydınlatılmış yer yüzeyindeki nesnelerden yansıyan ışık olmasına karşın, esas kaynak kötü tasarlanmış ve kural- lara uymayan armatürlerdir. Yapay gök parlaklığı; vatandaşların gökyüzünü seyretmelerini, amatör gök bilimcilerin özel araçlarıyla gök cisim- lerini izlemelerini engellemektedir fakat profesyonel gök bilimine etkisi daha çok olmaktadır. Aralık 2001 de P. Cinzano ve arkadaşları (İtalya), DMSP uydu gözlemlerinden, “gece gökyüzü yapay parlaklığı”nı veren önemli bir dünya atlası yayınladı. Atlasta verilen sayısal değerlere göre, Türkiye’de nüfusun %79’u yapay gök parlaklığı olan yerlerde yaşamaktadır. 1997 yılında Dünya'nın bir kısmı ve Türkiye’nin uzaydan gece görünümü: 02.09.1997 Dünya'nın bir kısmı 02.09.1997 Türkiye İstanbul Bursa İzmir Ankara Konya Kayseri Antalya Adana 10 15 20 25 30 35 (%) Bu görüntülerde solda yapay gök parlaklığı, sağda ise Türkiye'den uzaya kaçan ışık haritası görülüyor; her ikisin- de de etki maviden kırmızıya doğru artmaktadır. Türkiye’de nüfusun %70’i aysız bir gecede, Ay’ın ilkdördün evre- sinde oluşan parlaklıktan daha parlak gökyüzü altında yaşamaktadır. Nüfusun %25’i Samanyolu’nu hiç göreme- mektedir. Verilen metin ve görsellere göre, I. İstanbul, İzmir gibi illerde yaşayan vatandaşlar nüfusun daha az olduğu illerde yaşayan vatandaşlara göre ge- ce daha az yıldız gözlemleyebilmektedir. II. Gök bilimcilerin en iyi gözlem yapabileceği yerler haritadaki kırmızı renkli alanlardır. III. Ülkeler ışık kirliliğine kalıcı çözüm bulmak için armatürlerin kullanımı ve üretimi ile ilgili caydırıcı kurallar koy- malıdır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II  D) I ve III Fen Bilimleri 16 7. Sınıf

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 8 TEST TELESKOBUN GÖK BİLİMİNİN GELİŞİMİNDEKİ ÖNEMİ 1. Teleskobu ilk defa kimin icat ettiği ile ilgili birkaç bilgi bulunmaktadır. İddialardan birine gö- re, 1608 yılında Hollanda’da Hans Lippers- hey adındaki bir mercek yapımcısı rastlan- tı sonucunda bulmuştur. Art arda duran iki mercekten yapılmış olan bu teleskop, ya- kındaki kilisenin rüzgâr gülünü çok daha bü- yük olarak göstermiştir. Galileo, teleskobun gerçek potansiyelini an- layan ilk kişi olmuş ve 1609 yılında icadını kanıtlamıştır. Venedik Dükü yaklaşan bir düşman donanmasının fark edilmesini sağlayan bu aracı hemen benim- semiş ve Galileo’ya sipariş vermiştir. Galileo; Ay’daki dağları, Jüpiter’in en büyük dört uydusunu, Venüs’ün evre- lerini, Samanyolu Gök Adası’ndaki yıldız alanlarını ve Güneş lekelerini kapsayan çalışmaları ile tarihi dönüm nok- talarına imza atmıştır. 1721 yılında İngiliz J. Hadley, ilk aynalı teleskobun yapımına imza atmış, 1798 yılında William ve John Herschel 122 cm çaplı, 1845 yılında ise L. Rose 183 cm çaplı teleskop yapmıştır. 1990 yılında uzaya yerleştirilen Hubble adındaki teleskop ise şimdiye kadar yapılmış en ileri teknolojideki teleskoptur. Verilen metinden hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Teleskop icat edilmeseydi uzay ve gök cisimleri hakkında yeterli bilgiye sahip olamazdık. B) Teleskop tarih içinde yeni icatlar ile gelişip Hubble teleskobu ile gelecekteki son şeklini almıştır. C) Devlet adamları faydasını bizzat gözlemledikleri icatları desteklemiştir. D) Tarihte bazı icatlar rastlantı sonucu bulunup başka icatlara rehber olabilir. Baraj Sorusu 2. Galileo'nun yaptığı teleskop ile birlikte gök cisimlerinin hareketi ve yapısı incelenmeye başlanmıştır. Gelişen teknoloji ile daha büyük ve daha etkin teleskoplar yapılmış ve buna bağlı olarak gökyüzün- den elde edilen veriler artmıştır. Dünya'nın atmosferinden dolayı yeryüzünde bulunan bir teleskop ile yıldızlardan yayılan ışık net gözlemlenemez. Gece gökyüzüne baktığımızda yıldızların titrer gibi görünmesinin sebebi atmosferdir. Uzay ile ilgili daha net veriler elde etmek için NASA 1990 yılında uzay boşluğuna Hubble uzay teleskobunu göndermiştir. Böylece uzay ile ilgili daha net verilere ulaşılmıştır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Atmosfer nedeniyle yeryüzündeki teleskoplar ile net görüntüler elde edilememektedir. B) Uzay araştırmalarında teleskobun kullanılması Galileo ile başlamıştır. C) Teleskoplar geçmişten günümüze gelişimini sürdürmüş buna bağlı olarak uzayla ilgili elde edilen veriler art- mıştır. D) Hubble Uzay Teleskobu Dünya'nın yörüngesinde dolanarak Dünya ile ilgili veriler toplamaktadır. 7. Sınıf 17 Fen Bilimleri

TEST 9 GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 1. RASATHANE KURULMA YERLERİNİN TAŞIMASI GEREKEN ŞARTLAR Şekil - I Şekil - II Astronomların, gökyüzü ile ilgili araştırma ve çalışmalarını yürüttükleri yerlere rasathane (gözlemevi) denir. Göz- lemevleri, içinde bir veya daha fazla teleskobun, atölyelerin ve çalışma odalarının bulunduğu büyük binalardan oluşur. Optik gözlemevlerinde teleskop, radyo gözlemevlerinde ise uzaydaki radyo sinyallerini toplayan büyük çanaklar bulunur. Optik gözlemevlerinde kullanılan teleskoplar ve uzaydan alınacak görüntülerin olumsuz etkilenmemesi için ışık kaynaklarından uzak yerlere kurulur. Uzay cisimlerinin fotoğraflarını çekebilmek için ay ışığının olmadığı geceler seçilir. Mevsim ve iklim şartları da rasathane programlarına tesir eder. Ülkemizde en gelişmiş optik göz- lemevi Antalya’da Toros Dağları’nda kurulmuştur. Radyo gözlemevlerinin kurulması için bir bina gereklidir. Radyo dalgaları bulutlarla gelir. Buharlaşmanın yüksek olması radyo yayılımını olumsuz yönde etkiler. Arecibo (Aresibo) Gözlemevi, kurulduğu tarihte 300 metre çapıyla dünyadaki en büyük radyo teleskobuydu. Antalya Gözlemevi Arecibo Gözlemevi Verilen bilgiler ve görseller incelendiğinde aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Optik gözlemevleri şehir merkezine uzak yerlere kurulur. B) Optik gözlemevlerinin kurulduğu yerlerin bulutsuz gece sayısının az olması istenir. C) Şekil-I'deki gözlemevi optik, Şekil-II'deki gözlemevi ise radyo gözlemevi olabilir. D) Hem optik hem radyo gözlemevlerinin kurulduğu yerlerde havadaki nem oranının düşük olması istenir. Fen Bilimleri 18 7. Sınıf

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 10 TEST BATILI VE TÜRK İSLAM GÖK BİLİMCİLERİNİN KATKILARI 1. Hem batılı hem de Türk İslam astronomlarının kültürel farklılıkları olmasına rağmen gök biliminin gelişmesinde önemli katkıları vardır. Aşağıda bu bilim insanlarını içeren bir bulmaca verilmiştir. 1) Dünyanın ilk rasathanesini kuran, Celali tak- 2 vimini hazırlayan İranlı bilim insanıdır. 2) Cebir ilmiyle ilgilenen ilk Türk bilim insanıdır. 3) Fatih Külliyesi'nde bir Güneş saati yapmış, Ay'ın 1 3 ilk haritasını çıkarmıştır. 56 4) Modern gök biliminin kurucusu kabul edilir. Ge- 4 zegenlerin Güneş etrafında döndükleri esası- na dayanan bir teori öne sürmüştür. 5) Gezegenlerin Güneş'e olan uzaklıklarını he- saplamış, Güneş'in gezegenlere olan çekim gücünü içeren, kendi adıyla anılan üç önemli yasa oluşturmuştur. 6) Dünya'nın döndüğünü belirten, Japonya ve Amerika'nın varlığından ilk bahseden bilim in- sanıdır. Bulmaca doğru bir şekilde doldurulduğunda daire içindeki harfler ile hangi seçenekteki kelime oluşturu- labilir? A) MEKİK  B) BİLİM  C) YAPAY  D) UZAY Baraj Sorusu 2. Fen Bilimleri öğretmeni beş öğrencisinden astronomi bilimine katkıları olan Batılı ve Türk-İslam astronomları hak- kında birer çalışma yapmalarını istemiştir. Öğrencilerin yaptığı çalışmalar ile ilgili şu bilgiler bilinmektedir: • Çalışma yapcak öğrenciler Zeynep, Elif, Ömer, Kerim ve Burcu'dur. • Türk-İslam astronomları hakkında çalışma yapan tek kişi erkek öğrencidir. • Elif, Büyük Patlama Teorisi'ni ilk ortaya atan bilim insanı hakkında çalışma getirmiştir. • Ömer; ALS hastalığıyla 43 yıl yaşayan, kara delik mekaniğinin dört kanununu keşfeden bilim insanı hakkında çalışma getirmiştir. Buna göre öğrencilerin yaptıkları çalışmalar ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Zeynep, evrenin oluşumundan günümüze kadar sabit kalmayıp sürekli genişlediğini ispatlayan Edwin Hubble hakkında çalışma getirmiştir. B) Elif, Georges Lemaitre; Ömer ise Stephan Hawking hakkında çalışma getirmiştir. C) Burcu, Batlamyus'un yaptığı çalışmadan sonra ilk kapsamlı yıldız cetvelini yapan bilim insanı hakkında çalış- ma getirmiştir. D) Ay'ın evrelerini incelemiş; Ay'da krater, dağlar ve vadiler görmüş bilim insanı hakkında bir kız öğrenci çalışma getirmiştir. 7. Sınıf 19 Fen Bilimleri

TEST 11 GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 1. YILDIZ OLUŞUM SÜRECİ YILDIZIN DOĞUMU YILDIZIN ÖLÜMÜ Yıldızlar da canlılar gibi doğar, büyür ve ölür. Yıldızlar, bulutsu adı verilen gaz ve toz bulutlarından oluşur. Kendi kütle çekim kuvvetinin etkisiyle sıkışmaya başlayan bulutsu küçük parçalara ayrılır. Bu parçaların sıcaklığı ve yo- ğunluğu giderek artar. Sıcaklık belli bir dereceye ulaştığında, bulutsu parçalarının yapısında enerji üreten deği- şimler meydana gelir. Bu değişimlerin başlaması bir yıldızın doğumu olarak kabul edilir. Yıldızlar sonsuza kadar var olamaz. Merkezlerinde bulunan yakıt zamanla biter. Böyle bir durumda yıldız değişime uğrar ve sonuçta ölür. Büyük kütleli yıldızların hayatları süpernova patlaması ile son bulur ve yıldızdan geriye nötron yıldızları veya ka- ra delikler kalır. Küçük kütleli yıldızların dış katmanları uzaya saçılır ve merkezlerinde metal ve karbon yığını olan beyaz cüce kalır. Ölen yıldızlar arkalarında toz ve gaz bulutu bırakır ve bunlar sonunda bulutsu hâlini alır. Verilen metin ve görselden yola çıkarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Yıldızların gelişimi ve yaşam süresi başlangıçtaki kütlelerine bağlıdır. B) Büyük kütleli yıldızların ömrü karadelik ile sonlanır. C) Yıldızların merkezinde bulunan yakıt ömürlerini belirler. D) Yıldızların kütleleri ile enerjileri arasında ters orantı vardır. Baraj Sorusu 2. Aşağıda verilen matruşka bebekler bir yıldızın oluşum sürecini temsil etmektedirler. Başlangıç Bitiş X Y Z TW Buna göre verilen matruşka bebeklere karşılık gelen yıldız oluşum süreci hangi seçenekteki gibi eşleşti- rilemez? A) X - Bulutsu  B) Y - Küçük kütleli yıldız Y - Küçük kütleli yıldız Z - Kırmızı dev C) X - Bulutsu D) T - Gezegenimsi bulutsu T - Gezegenimsi bulutsu W - Süpernova Fen Bilimleri 20 7. Sınıf

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 12 TEST BULUTSU ÖRNEKLERİ 1. Uzayda kendi ekseni etrafında dönen, gaz ve tozlardan oluşmuş, tüm yıldızların doğum yeri olan gök cismine bu- lutsu denir. Bulutsular, yıldızların ham maddesidir. Bazı bulutsular parlak, bazı bulutsular karanlık gözlemlenir. Gökyüzündeki en parlak bulutsu Orion Bulutsusu iken Atbaşı Bulutsusu karanlık olarak gözlemlenen bulutsuya örnektir. Bulutsular görünen şekillerine göre bazı türlere ayrılır. Bu türlerin özellikleri şu şekildedir: • Sahip olduğu hidrojen elementinin verdiği salma çizgisinden dolayı bu adı almıştır. • Yoğun olmaları sebebiyle içerisinden veya arkasından hiçbir ışık geçirmezler. • Yakınında bulunan bir yıldızdan aldıkları ışık sayesinde aydınlanırlar. •  Büyük kütleli yıldızların ömürlerinin sonunda şiddetli bir süpernova patlaması sonucu katmanlarını uzaya saç- tığı dağınık yapılardaki bulutsu türüdür. Seçeneklerde verilen bulutsu türlerinden hangisi yukarıda özellikleri verilen bulutsu türlerinden birine ait değildir? A) B) Gezegenimsi Bulutsu Salma Bulutsu C) D) Karanlık Bulutsu Yansıma Bulutsu Baraj Sorusu 2. Bir yıldız, ömrünün sonuna yaklaştığında çekirdeğindeki aşırı boyutlara ulaşan nükleer füzyon sonucu hidrostatik dengesini yitirir ve şişmeye başlayarak kırmızı dev evresine girer. Bu evrede yıldız o kadar fazla şişer ki sonunda yıldızın çekirdeğinin çevresinde bulunan katmanlarının tamamı uzay boşluğuna savrulmaya başlar. Yıldızın çekir- değinden trilyonlarca kilometre uzaklara savrulan bu maddeler, gördüğümüz gezegenimsi bulutsuları meydana getirir. Fakat yıldızın uzaya dağılan atıklarından oluşan bu enkaz o kadar seyrektir ki biz sadece kürenin bakış açı- mıza göre kenar kısmında kalan daha kalın bölgesini net biçimde görebiliriz. Bu durum bir sabun köpüğünün or- tasını saydam, kenarlarını ise renkli halka şeklinde görmemizle benzer bir görsel yanılgıdır. Buna göre gezegenimsi bulutsular ile ilgili, I. Birkaç milyar yıl sonra Güneş de gezegenimsi bulutsuya dönüşücektir. II. Gezegenimsi bulutsular “halka” şeklinde değil, aksine çoğunlukla küresel bir yapıya sahiptir. III. Gezegenimsi bulutsular Güneş sistemindeki benzedikleri gezegenin ismini alır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II  D) I ve III 7. Sınıf 21 Fen Bilimleri

TEST 13 GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ KARA DELİK KAVRAMI 1. Yıldızlar, kendilerinden önce gelen gaz ve toz bulutu içinde (nebulalarda) oluşur. Nebulalar ise daha önceden ömürlerini tamamlamış yıldızların etrafa saçtığı gaz ve toz bulutlarıdır. Bu gaz ve toz bulutu içinde belli miktarda hidrojen atomu bulunur; bu atomların sayısı sonsuz değildir. Dolayısıyla bir nebula içinde oluşan yıldızın tükete- bileceği hidrojen miktarı da sınırlıdır. Bir süre sonra yıldız, hidrojen yakıtını tüketir. Böylece füzyon tepkimesi gide- rek yavaşlar; ancak kütle çekiminin etkisi değişmez. Kütle çekimi ağır bastıkça hidrostatik denge bozulmaya ve yıldız kendi içine doğru çökmeye başlar. Yıldızın gövdesini oluşturan ağır elementler içeri doğru çökmeye başla- dıkça atomların etrafındaki elektronlar birbirlerine fazlasıyla yaklaşır ve atomlar birbirlerini itmeye başlar. Bu itiş kuvveti bir noktada kütle çekimine fazlasıyla üstün gelir ve yıldız muhteşem bir güçle patlar. Bu olaya süpernova adı verilir. Patlayan yıldızdan geriye çekirdek içinde sıkışmış şekilde madde kalır. Bunlar kimi zaman daha farklı sınıfta yıldızları oluşturur. Ancak kendi üzerine çöken yıldızın kütlesi belirli bir sınırın üzerindeyse, kara delikler gi- bi akıl almaz yoğunlukta gök cisimleri oluşur. Buna göre, I. Yıldızların doğum ve ölümleri arasında bir döngü vardır. II. Yıldızın gövdesini oluşturan ağır elementlerin cinsi yıldızın ömrünü belirler. III. Her süpernova patlamasının sonunda kara delik oluşur. ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II  D) I ve III Baraj Sorusu 2. Dev bir yıldız söndüğünde kendi ağırlığı altında çöküp kara deliğe dönüşür. Ancak Güneş'ten 25 kat büyük yıldızlar kara delik oluştu- rabilir. Kara deliklerin çekim gücü o kadar fazladır ki ışığı bile ken- dine çeker. Bu da kara deliklerin saptanmasını ve fotoğraflanması- nı neredeyse imkansız hâle getirir. Kara deliğin olay ufku bir kara deliğe artık ışığın bile kaçamayacağı kadar yakın olan yörünge uzaklığıdır. Olay ufkunu geçen her cisim, bir daha görülememek ve geri dönmemek üzere kara delik ile bütünleşir ve kaybolur. Yani bir kara delik, hangi dalga boyunda bakarsak bakalım asla teleskopla görülemez. Event Horizon Teleskobu ile elde edilip basın toplantısında gösterilen \"ilk kara delik fotoğrafı\" aslın- da Messier 87 (M 87) galaksisinin merkezinde bulunan Güneş'in 6,5 milyar katı kütleye sahip süper kütleli kara deliğin olay ufkuna ait. İlk defa bir kara deliğin görüntüsünün elde edildiğini öğrenen Mert internette araştırma yaparken bir bilim insanı- nın yukarıda belirtilen açıklamasını okur. Mert okuduğu bu açıklamadan aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılamaz? A) Kara deliklerin fotoğraflanmasının zorluğunun nedeni çekim gücünün çok fazla olmasıdır. B) Event Horizon Teleskobu ile elde edilen fotoğraf M87 galaksisinin merkezindeki kara deliğin çevresindeki yörüngede yüksek hızla dolanan gazın yaptığı ışımanın görüntüsüdür. C) Kara deliğe ulaşan ışık geri yansımadığı için siyah izlenimi verir. D) Kara delik oluşturabilecek yıldızlar en az Güneş kadar büyük olmalıdır. Fen Bilimleri 22 7. Sınıf

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 14 TEST 1. YILDIZ ÇEŞİTLERİ R136a1 Sarı cüce Mavi cüce Kırmızı cüce Yıldızlar, ısı ve ışık kaynağı olan, yanıp sönen, titreşen, ışık noktaları gibi gözüken sıcak gaz kütleleridir. Yıldızlar çoğu kez kümeler hâlinde doğar. Galaksimizde her yıl 30-40 yıldızın doğduğu tahmin edilmektedir. Yıldızlar, kütlelerine ve buna bağlı olan parlaklıklarına ve yaydıkları ışığın özelliklerine göre sınıflara ayrılır. En büyük kütleye sahip olan ve bu kütleyi ayakta tutabilmek için merkezlerindeki yakıtı çok daha fazla kullanan, dolayısıyla en kısa ömürlü “mavi” yıldızlar 2,5-16 Güneş kütlesi aralığındadır. 1,6 - 2,5 Güneş kütlesindeki “beyaz” yıldızların ömürleri ise 1 milyar yıl kadardır. 1,1 - 1,6 Güneş kütleli, “sarı - beyaz” yıldızlar ortalama 3 milyar yıl ömürlüdür. Bu üç sınıfa ait büyük kütleli yıldızlar son derece ender görülür. Hepsi birlikte, gök adamız Samanyolu Galaksisi'ndeki yıldızların ancak %3’ünü meydana getirir. Güneş'imizin de dahil olduğu “sarı” yıldızların Samanyolu Galaksisi'ndeki tüm yıldızlara oranı %7 kadardır. Güneş’in ömrünün 12 milyar yıl kadar olduğu hesaplanıyor ve bu ömrün 4,5 milyarını tüketmiş olduğu biliniyor. Güneş’ten biraz daha az kütleli (0,6 - 0,9 Güneş kütlesi) ve biraz daha soğuk olan, ortalama 50 milyar yıl kadar ömürlü “turuncu cüce” yıldızlar Samanyolu Galaksisi'ndeki yıldızların %13’ü kadardır. 0,08 - 0,6 Güneş kütlesindeki “kırmızı cüce” yıldızların Samanyolu Galaksisi'ndeki oranı %76'dır. Bunların en küçüklerinin ömürlerinin ortalama 100 trilyon yıl olabileceği hesaplanıyor. Verilen bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Samanyolu Galaksisi'nde büyük oranda bulunan yıldızların kütlesi Güneş’ten azdır. B) Güneş’le birlikte doğup ömrü tükenen yıldızlar mavi veya beyaz renklidir. C) Güneş’le birlikte doğup yaşamakta olan yıldızlar sarı - beyaz renklidir. D) Samanyolu Galaksisi'ndeki Güneş’ten büyük yıldızların oranı Güneş’ten küçük olanlardan azdır. 7. Sınıf 23 Fen Bilimleri

TEST15 GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ TAKIMYILDIZLARI 1. Dünya’dan bakıldığında gökyüzündeki bazı yıldızlar bir aradaymış gibi görünür. Bu şekilde birden fazla yıldızın bir arada bulunmasıyla oluşan yıldız kümelerine takımyıldızı denir. Takımyıldızında bulunan D Takımyıldızlarının D Büyükayı yıldızlar bir aradaymış Y görüntüleri bitkilere, Y Boğa gibi görünmelerine hayvanlara ve günlük Yılan rağmen birbirinden çok hayatta kullanılan bazı uzakta bulunur. nesnelere benzetilmiştir. Büyükayı, Boğa, Büyük D Köpek, Yılan, Küçükayı, Y Ejderha, Çoban, Kuzey Tacı ve Orion (Avcı) takımyıldızlarına birer örnektir. Büyük Köpek Takımyıldızları ile ilgili yukarıda verilen ifadelerin doğru veya yanlış olma durumlarına göre ilerlenildiğin- de hangi takımyıldızı görseline ulaşılır? A) Büyükayı  B) Boğa  C) Yılan  D) Büyük Köpek Baraj Sorusu 2. Küçükayı takımyıldızı Büyükayı takımyıldızı Orion takımyıldızı Takımyıldızı fotoğraflarının olduğu sergiyi inceleyen öğrenciler arasında geçen diyalog şu şekildedir: Cenk : Görüyor musunuz? Takımyıldızlarına bakıldığında görüntüleri bazı hayvan ve nesnelere benzetilmiş. Tuna : Bu benzetmeler, bence gökyüzü gözlemini kolaylaştırır. Şule : Küçükayı takımyıldızı kepçeyi andırmıyor mu? Merve : Bazı burçların isimlerini takımyıldızlarına örnek verebiliriz değil mi? Buna göre hangi öğrencinin ifadesine panodaki resimlere bakılarak ulaşılamaz? A) Cenk  B) Tuna  C) Şule  D) Merve Fen Bilimleri 24 7. Sınıf

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 16 TEST GÖK CİSİMLERİ ARASINDAKİ UZAKLIĞIN IŞIK YILI CİNSİNDEN İFADE EDİLMESİ 1. . Işık yılı, astronomide bir uzunluk birimi olarak kullanılır ve ışığın bir yılda kat ettiği mesafe anlamına gelir. Işık sa- niyede 300.000 kilometre yol kat eder. Bu durumda bir ışık yılı 9.500.000.000.000 kilometreye eşittir. (9.500.000.000.000.000 metre yaklaşık 1010 metre.) Yani gökbilimciler bir yıldız için 10 ışık yılı uzakta diyorsa, as- lında kastettikleri şey yıldızın 95 trilyon kilometre ötede olduğudur. Güneş bizden 150.000.000 kilometre uzaktadır. Dolayısıyla Güneş'ten çıkan ışığın Dünya'ya ulaşması yaklaşık olarak 500 saniye, yani 8 dakika 20 saniye kadar sürer. Ancak daha uzak bir cisme bakacak olursak örneğin M13 yıldız kümesi bizden 25.100 ışık yılı uzakta yer alır. Bu da yaklaşık 240.000.000.000.000.000 (240 katrilyon) kilometreye denk gelir ki evrenin büyüklüğü düşünüldüğünde M13'ten çıkan bir ışık Dünya'ya 25.100 yıl sonra ulaşır. Böylesi büyük ve bol sıfırlı sayıları hem yazmak, hem de dile getirmek zor olduğundan astronomlar gezegenlerin, yıldızların ve galaksilerin aralarındaki uzaklıkları belirlemek için bizim günlük hayatta kullandığımız uzunluk ölçü birimleri yerine, onları bu kalabalık sayılardan kurtaracak olan ışık yılı kavramını tercih eder. Verilen bilgi ve görsellerden hareketle, I. Astronomi bilimi gezegenler arası uzaklığı daha anlaşılır hâle getirmek için matematik biliminden faydalan- mıştır. II. Proxima Centauri’nin Dünya’dan 4,24 ışık yılı uzakta olması demek, bu yıldızdan gelen ışınların 4,24 yıl son- ra Dünya’ya ulaştığı anlamına gelir. III. Atlas Okyanusu'nun en güneyinde bulunan Tristan da Cunha Adası, Dünya üzerinde ana karalara en uzak yerleşim bölgesidir. Bu adanın, kendisine en yakın kara parçası olan St Helena Adası'na olan uzaklığı da ışık yılı ile ifade edilir. çıkarımlarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II  C) I ve II  D) I, II ve III 7. Sınıf 25 Fen Bilimleri

TEST 17 GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ GALAKSİ ÇEŞİTLERİ 1. Yıldızlardan, yıldızlar arası gaz ve toz bulutlarından, kara deliklerden, gezegenler ve doğal uydularından oluşan dev sistemlere galaksi ya da gök ada denir. Galaksiler şekillerine göre eliptik, sarmal, düzensiz ve çubuklu sarmal olmak üzere dört grupta incelenir. Güneş sistemi sekiz gezegeni ile birlikte Samanyolu Galaksisi'nde yer alır. Sa- manyolu Galaksisi'ne en yakın galaksi ise Andromeda Galaksisi'dir. Samanyolu ve Andromeda Galaksisi hangi galaksi grubundadır? A) B) Eliptik Galaksi Sarmal Galaksi C) D) Düzensiz Galaksi Çubuklu Sarmal Galaksi Baraj Sorusu Düzensiz Fen Bilimleri öğretmeni öğrencilerin galaksiler konusunu daha iyi öğrenebilme- Eliptik leri için galaksi çarkıfeleği oluşturmuştur. Çarkıfeleği çeviren öğrenci kendisi- 2. Düzensiz ne çıkan galaksi türünün özelliğini söyleyecektir. Üç öğrencinin çarkıfeleği çe- Sarmal Eliptik virdikten sonra söylediği özellikler şu şekildedir: Sarmal Eliptik I. öğrenci: Belirgin bir biçimleri yoktur. Yıldızlardan oluşan bulutlara benzerler. Düzensiz Yeni yıldızların doğabileceği çok sayıda gaz ve toz bulutu içerirler. II. öğrenci:Y apılarında çok az miktarda gaz ve toz bulunur. Yassılaştırılmış top- lara benzerler. Üyeleri genellikle yaşlıdır ve kırmızı renktedirler. III. öğrenci: Ortalarında yıldızlardan oluşan bir şişkinlik olup bu şişkinlikten dı- şarıya doğru kıvrılarak uzanan kolları bulunur. Buna göre öğrencilerin çevirdikleri galaksi türleri ile eşleştirilmesi hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) B) C) D) Eliptik I II I III Düzensiz III I II I Sarmal I III III II Fen Bilimleri 26 7. Sınıf

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 18 TEST EVREN 1. Evren, atomlardan galaksilere kadar var olan her şeydir. Astronomlar evreni incelemeye başladıklarından bu za- mana kadar onun nasıl ortaya çıktığını merak ettikleri için teleskoplarla uzayın derinliklerine bakarak evrenin baş- langıcına ilişkin ipuçları bulmaya çalışmıştır. Bu süreçte evrenin nasıl oluştuğu ile ilgili birçok farklı görüş ortaya atılmıştır. Ancak bu görüşler iki farklı temelde birleşmektedir. 1. Newton'un \"Hareketsiz ve Başlangıcı Olmayan Evren\" görüşü: • Evren sonsuzdan beri vardır ve varlığını şu anki hâli ile sonsuza kadar devam ettirecektir. 2. Evrenin bir başlangıcı olduğu görüşü: • Bu görüş \"Big Bang (Büyük Patlama) Teorisi\"ne dayandırılmaktadır. • Bu teoriye göre evren bundan 13,7 milyar yıl önce çok büyük bir patlama ile ortaya çıkmıştır. • Bu görüş Georges Lemaitre tarafından 1927 yılında ortaya atılmıştır. • 1929 yılında Edwin Hubble'ın galaksilerin birbirinden uzaklaştığını bulması bu görüşü desteklemektedir. Evren'in öyküsünün kısaca anlatıldığı yukarıdaki makaleye göre, I. En son ortaya atılan görüşe göre evrenin bir başlangıcı vardır. II. Galaksilerin hem birbirinden hem de Dünya'dan uzaklaşması Newton'un \"Evren önceden bu şekilde idi son- suza kadar bu şekilde kalacaktır.\" görüşünü çürütür. III. Dünya ile uzayın birleşimine \"Evren\" denilebilir. IV. Teleskoplar ile yapılan çalışmalarla, \"Evren'in sonu nasıl olacak?\" sorusuna ilişkin teoriler ileri sürülmüştür. yorumlarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I   B) I ve IV  C) I, II ve III  D) I, III ve IV 7. Sınıf 27 Fen Bilimleri

TEST18 GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ Baraj Sorusu 2. Evrenin oluşumunu anlatan, insanlar arasında en kabul gören teori hiç şüphesiz Büyük Patlama (Big Bang) Teorisi'dir. Büyük Patlama Kronolojisi: • Büyük Patlama’dan hemen önce: Patlamanın öncesinin nasıl olduğu bilinmemektedir. Ancak hiç kimse uzay ve zamanın ilk defa ne şekilde ortaya çıktığını bilmemektedir. • Büyük Patlama anı: Maddeyi oluşturan ufak boyutlu parçacıklar meydana gelir. Bu oluşumun ne şekilde oldu- ğu hakkında net fikir yürütülememektedir. Evren bu hâli ile 2,5 cm çapındadır. • İlk üç dakika: Evrendeki bütün hidrojen atomları oluşmuş hâldedir. Evren bu aşamada çok hızlı büyüyerek 500 trilyon km’lik bir çapa ulaştı. • Büyük Patlama'dan 300 bin yıl sonra: Evren hâlâ yanıcı olan sıcaklığını korumaktaydı. Ortamda sadece basit birtakım elementler bulunmaktaydı. Çoğunlukla hidrojen ve helyum elementi vardı. Evrende tespit edilen en eski ışık, bu zamandan kalma ışıktır. • Büyük Patlama'dan 100 milyon yıl sonra: Evren yeterince soğuduğu için görünür bir ışık yoktu. İlk yıldızlar he- nüz oluşmamıştı. Evrene karanlık hakimdi. • Büyük Patlama'dan bir milyar yıl sonra: Yavaş yavaş ilk yıldızlar parlamaya başlamıştı. Birçok yıldız yer çekimi kuvveti sayesinde bir araya gelip galaksileri oluşturdu. Genişleme devam etmekteydi. • Patlamadan 13,7 milyar yıl sonra: Günümüz evreninin ilk şekilleri oluşmaya başlamıştı. Güneş sistemimiz ev- rende sadece bir atom boyutunda olsa da genişlemeye devam ediyordu. Verilen açıklamalar incelendiğinde aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz? A) Büyük Patlama'dan önce ve patlama anı ile ilgili net bir görüş ortaya atılamamıştır. B) Patlama anından ilk üç dakika içinde evrenin çapının 2,5 cm’den 500 trilyon km’ye ulaşması patlamanın çok şiddetli olduğunu düşündürebilir. C) 200 milyardan fazla yıldız barındıran Samanyolu Galaksisi içinde bulunan Güneş sistemi, evrende bir atom boyutunda ise evrenin büyüklüğü Güneş sisteminin 200 milyar katı kadardır. D) Büyük Patlama'dan bir milyar yıl sonra ilk yıldızlar parlamaya başladığına göre yıldız oluşum süreci çok yavaş gerçekleşmektedir. Fen Bilimleri 28 7. Sınıf

BAŞARI ÖLÇME TESTİ - I 19 TEST 1. Teleskobu bulan kişi Hollandalı Hans Lippershey'dir. Galileo, Lippershey'nin teleskobunu geliştirerek uzay göz- lemlerinde kullanan ilk kişi olmuştur. Onur, Galileo'nun teleskobunu araştırdıktan sonra kendisine Şekil-I'deki teleskop modelini yapmıştır. Onur'un yap- tığı teleskobun çalışma prensibi ise Şekil-II'deki gibidir. Görüntü Gök cismi D) I, II ve III x Odak noktası Şekil - I Şekil - II Onur'un yaptığı bu teleskop ile ilgili, I. İki tane mercek kGulölarünnmtüıştır. Gök cismi II. Uzaktaki cisimlerin xgörüntüsü odak noktasında oluşmaktadır. III. Gök cisimlerindenOgdealken ışınlar iki kez kırılarak gözlemciye ulaşmaktadır. noktası ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I   B) I ve II  C) II ve III  2. Ülkemizdeki bazı gözlemevleri Gözlemevinin konumu Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Astrofizik   Çanakkale merkezine 10 km uzakta, yerden 410 m yüksekte kuruludur. Araştırma Merkezi ve Ulupınar Gözlemevi Ege Üniversitesi Gözlemevi Deniz seviyesinden 632 m yüksekte, İzmir'in güneydoğusun- da Nif Dağı eteklerindeki Kurudağ'da kuruludur. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Deniz seviyesinden 687 m yüksekte, Şarköy'de kuruludur. Tübitak Ulusal Gözlemevi Antalya'dan 40 km uzakta, Saklıkent'te bulunan Bakırlıtepe'de deniz seviyesinden 2500 m yüksekte kuruludur. Fen Bilimleri öğretmeni öğrencilerinden, ülkemizdeki bazı gözlemevleri ve konumları ile ilgili verilen tablodan yararlanarak gözlemevlerinin kurulabileceği yerlerin özelliklerine ait bir liste oluşturmalarını istemiştir. Buna göre oluşturulan listelerden hangisi bu yerlerin taşıması gereken şartları eksiksiz olarak sağlamak- tadır? A) • Deniz seviyesinden yüksek B) • Deniz seviyesinden yüksek • Şehir merkezinden uzak • Şehir merkezinden uzak • Havadaki nem oranı yüksek • Az bulutlu • Işık kaynaklarından uzak • Işık kaynaklarına yakın C) • Deniz seviyesinden yüksek D) • Deniz seviyesine yakın • Şehir merkezinden uzak • Şehir merkezinden uzak • Hava kirliliği ve toz oranı düşük • Havadaki nem oranı az • Işık kaynaklarından uzak • Işık kaynaklarından uzak 7. Sınıf 29 Fen Bilimleri

TEST19 BAŞARI ÖLÇME TESTİ - I 3. NASA'nın \"Sefer 53\" adını verdiği yolculukta mürettebat ye- rel saatle 02.37'de Kazakistan'ın Jezkazgan kentine iniş ger- çekleştirmiştir. \"Sefer 53\" mürettebatı uzayda bulunduğu süre içerisinde yö- rüngedeki laboratuvarlarda biyoloji, biyoteknoloji, yeryüzü ve bazı fizik alanlarındaki yüzlerce deney üzerinde çalışma- larda bulunmuştur. Yapılan bu araştırmalardan bir tanesi de insan ve hayvan- da idrar sistemi enfeksiyonundan sorumlu olan E. coli bakterisinin antibiyotiğe karşı direncinin yer- çekimsiz ortamda test edilmesidir. NASA'nın verdiği bilgilere göre \"Sefer 53\" mürettebatının yeryüzüne inmesiyle uluslararası uzay is- tasyonunda oluşan boşluğu \"Sefer 54\" mürettebatı dolduracaktır. Bu yeni mürettebat Kazakistan'ın Baykonur şehrinden fırlatılacak roketle uzay istasyonuna ulaşacak ve yeni üç mürettebat gelene ka- dar uzay istasyonunda çalışmalarına devam edecektir. NASA ile ilgili verilen bu habere göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Uluslararası uzay istasyonundaki mürettebatlar belirli aralıklarla değişmektedir. B) Sefer 53 mürettebatı uzayda yer çekimsiz ortamda yeni bir bakteri türü keşfetmiştir. C) Astronotlar uzayda bir çok alanda yüzlerce çalışma yapabilmektedir. D) NASA Kazakistan'da bulunan uzay üslerini sık sık kullanmaktadır. 4. Son 40 yıl içerisinde uzay araştırmaları alanında önem- li ve çok sayıda gelişme yaşandı. Ay'a, Mars'a Venüs'e Jüpiter'e, Satürn'e, astroidlere, kuyruklu yıldızlara hat- ta Güneş sisteminin dışına uzay araçları yollandı. De- ğişik amaçlı binlerce uydu, Dünya'nın çevresine yerleş- tirildi. Uzay istasyonları kuruldu. Farklı dalga boylarında uzayı inceleyen uzay teleskopları yörüngeye yerleştiril- di. Tüm bunları gerçekleştirebilmek için dört binden faz- la çok aşamalı roket uzaya gönderildi. Bunların üst aşa- maları hep uzaya bırakıldı. Bu yolculuklar sırasında kimi zaman roketlerde, kimi zaman da taşıdıkları yük- lerde patlamalar oldu. Patlamaların enkazı uzaya yayıldı. Ömrünü tamamlayan uydular uzayda başı boş dolan- maya başladı. Yukarıda uzay kirliliğine sebep olan faktörler belirtilmiştir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi uzay kirliliğinin oluşturacağı olumsuz etkilerden biri değildir? A) Uluslararası uzay istasyonlarının çalışmalarına engel olabilir. B) Uzayda başı boş dolanan uydular, kontrolsüz bir şekilde yeryüzüne düşüp zarar verebilir. C) Kontrolsüz uydular haberleşme, meteoroloji gibi alanlarda üretilen yapay uydulara çarpıp onlara zarar verebilir. D) Dünya'ya düşmekte olan gök taşlarının yeryüzüne ulaşmasına engel olabilir. Fen Bilimleri 30 7. Sınıf

BAŞARI ÖLÇME TESTİ - I 19 TEST 5. Avrupa Uzaktan Algılama Casus uydular, Uydusu (ERS), fay güçlü teleskop- lar kullanarak Landsat, Brezilya'da hatlarındaki değişiklikleri yağmur ormanlarının radarla belirleyerek deprem olası sorunlu tahminine yardımcı oluyor. noktaları kesildiği alanları belirliyor. belirleyebiliyor. Meteostat İkinci Nesil Nasa'nın Aqua adlı (MSG) uydu, kasırga ve uydusu Dünya'daki su siklon gibi hava cephelerini döngüsünü inceliyor. izlemek için Atlas Okyanusu'nun üzerindeki yere göre sabit yörüngede bulunuyor. Uzay teknoloji fuarına giden bir grup öğrenci duvardaki afişi incelerken aralarında şu konuşmalar geçiyor: Cenk: Meteorologlar bazı hava olayı tahminleri için Dünya çevresinde konumlandırılmış meteoroloji uydularından gelen bilgileri kullanır. Bu uydular bulutların şekillerini gözlemler. Dünya atmosferini takip eder, sıcaklık de- ğişimlerini kaydeder ve fırtınaları işler. Elif : İletişim uyduları günlük yaşamın öylesine alışılmış bir parçasıdır ki çoğu kez onları kullandığımızın farkına bile varmayız. Melis: O rmanlar, buzullar, okyanuslar gibi doğal kaynakları inceleyen uydular kim bilir Dünya yüzeyinin tamamını kaç defa görüntülemiştir. Fatih: Y ön bulma uyduları, Dünya üzerindeki herhangi bir konumu noktasal olarak gösterir. Kara, deniz ve hava ulaşımına katkı sağlar. Verilen afişte hangi öğrencilerin açıklamalarına ilişkin görseller yer almaktadır? A) Cenk ve Fatih B) Elif ve Fatih C) Cenk ve Melis D) Cenk, Melis ve Fatih 7. Sınıf 31 Fen Bilimleri

TEST 19 BAŞARI ÖLÇME TESTİ - I 6. Uzay teknolojisi; çeşitli araçlarla uzaya çıkılmasını sağlayan, uzayda yapılan araştırma sonuçlarını, farklı uydu ve gezegenlerden elde edilen verileri ve örnek maddeleri Dünya'ya ulaştıran teknolojidir. Yukarıdaki açıklamayı yapan öğretmen, öğrencilerinden Bilim ve Teknoloji Haftası için uzay teknolojileri ile ilgili çevrelerindekileri bilinçlendirecek sunumlar hazırlamalarını ister. Buna göre öğrencilerin uzay teknolojileri ile ilgili hazırladıkları aşağıdaki sunumlardan hangisinin içeriği amacına uygun değildir? A) B) Dünya'nın yörüngesine yerleştirilir ve uzun süre yö- Uzay istasyonları ile Dünya arasındaki ulaşımı rüngede kalır. Uzay boşluğunda insanların konak- sağlamak için üretilmiştir. Roket gibi fırlatılır ve laması ve çalışması için hazırlanan platformdur. görevi bittiğinde uçaklar gibi yeryüzüne indirilir. İlk uzay istasyonu Salyut-1 İlk uzay mekiği Colombia C) D) Trafik problemlerine çözüm getiren, taksi ve tes- İnsanlar tarafından tasarlanan haberleşme, me- limat amaçlı kullanılan, batarya ve şarj ihtiyacı teoroloji, askeri ya da navigasyon amaçlı kullanı- olmadan hidrojen yakıt hücresi ile çalışan uçan lan, Dünya'nın yörüngesinde dolanan araçlardır. otomobildir. Türkiye'nin haberleşme uydusu Türksat 4B Skai Fen Bilimleri 32 7. Sınıf

BAŞARI ÖLÇME TESTİ - I 19 TEST 7. Pek çok kişi şu soruyu sıkça sorar: Neden dünyada bu kadar problemimiz varken uzaya gidiyoruz, uzay progra- mının bana bir yararı mı var? Birçok insan uzay çalışmalarının kendi günlük yaşam kalitesini nasıl artırdığını bil- mez. Uzay uçuşlarına yönelik teknoloji uygulamaları binlerce yan ürünün geliştirilmesini sağlamaktadır. Bu yan ürünler ulusal güvenlik, ekonomi, yaşam tarzı ve verimlilik gibi konularda gelişmeye katkıda bulunmaktadır. Bun- lardan birkaçını şu şekilde sıralayabiliriz. 1 Morötesi ışınları çok iyi ab- sorbe eden, plastikle güç- Astronotların başlıklarının lendirilmiş çizilmez camlara uzaydaki toz ve atıklardan sahip gözlük zarar görmemesi ve çizil- memesi için geliştirilen çi- zilmez camlar 2 Sırt ağrısından şikayetçi milyonlarca insanın der- Uzay araçlarındaki koltuk- dine deva olan hafızalı ların, iniş esnasında astro- yatak notların vücuduna daha az zarar vermesi için icat edi- Günümüzde sigara içenle- len açık hücreli poliüretan/ rin ve aniden çıkan yangın- silikon sünger ların ortak kabusu olan duman dedektörü 3 Diş yapılarında bozukluk Uzay istasyonunun her- olanların kurtarıcısı görün- hangi bir yerinde bir yan- mez diş teli gın ya da zehirli gaz sızın- tısı olursa astronotları uyarmak için kullanılan dedektör 4 Uzay araçlarında kullanılan robotik teknolojileri geliştir- mek amacıyla geliştirilen kas sistemleri 5 Uzuvlarını kazalarda kay- beden insanların en büyük Kızılötesi ışınlarla füzeleri yardımcısı yapay uzuv takip eden antenlerin sı- caktan etkilenmemesi için geliştirilen polikristalin alü- mina (Gelişmiş seramik) Yukarıda uzay çalışmaları sayesinde geliştirilen teknolojiler ile ilgili örnekler verilirken bir yerde hata yapılmıştır. Buna göre yapılan hatanın düzeltilmesi için hangi kutulardaki ifadeler yer değiştirilmelidir? A) 4 ile 5  B) 2 ile 3  C) 1 ile 5  D) 2 ile 4 7. Sınıf 33 Fen Bilimleri

19 BAŞARI ÖLÇME TESTİ - ITEST 8. Aşağıdaki görsellerde teleskobun icadından günümüze kadar üretilen teleskoplara bazı örnekler verilmiştir. Galileo teleskobu Hubble uzay teleskobu Keck teleskobu Hans Lippershey 1608'de ilk teleskobu icat ettiğinde bu teleskop cisimlerin boyutlarını ancak beş kat büyütebiliyordu. Galileo tarafından 1609'da icat edilen ilk teleskop ise cisimlerin boyunu sadece yirmi kat büyütebilmişti. Ancak yaptığı incelemeler sonucunda Galileo, Dünya'nın Güneş etrafında dolandığını tespit edebilmişti. 1990 yılında fırlatılan Hubble uzay teleskobu, uzak yıldız sistemlerini ve nebulaları gözlemlemek için dünyadaki teleskoplara göre çok daha iyiydi. Dev karadeliklerle ilgili kesin kanıtlara ulaşılmasını sağladı. Günümüzde dünyanın en büyük teleskobu olan Kech teleskobu diğer teleskopların gördüğü alanın sekiz katını görebilmektedir. Parçalı ayna sisteminin kullanıldığı ilk teleskop olan Kech ile çok sönük ve uzak gök cisimleri bile rahatlıkla gözlemlenebilmektedir. Yukarıdaki makaleyi okuyan öğrenciler makaleyle ilgili aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşamaz? A) Evrenin yapısı ile ilgili pek çok detayın öğrenilmesi, teleskopların gelişmesiyle gerçekleşmiştir. B) Küçük teleskoplarla Ay, gök taşları ve yakındaki gezegenler incelenebilirken büyük teleskoplarla çok daha uzaktaki gök cisimleri ve yıldızlar gözlemlenebilir. C) Teleskobun bulunması gök cisimlerinin hareketlerinin daha net olarak anlaşılmasını sağlamıştır. D) Hubble uzay teleskobunda kullanılan materyallerin çeşitleri Kech teleskobunda kullanılanlardan farklıdır. Fen Bilimleri 34 7. Sınıf

BAŞARI ÖLÇME TESTİ - I 19 TEST 9. Ali Kuşçu (1403 - 1474) Uluğ Bey (1394 - 1449) Kopernik (1473 - 1543) Caca Bey (1240 - 1301) Ali Kuşçu : Dünya ve diğer gezegenlerin Güneş etrafında döndükleri esasına dayanan bir teori öne sürdü. Uluğ Bey : Semerkant'ta rasathane kurdu. Kopernik : Risale-i Fil Heye (Astronomi Risalesi) adlı eserinde gezegenlerin hareketinden ve birbirine olan uzak- lığından bahsetti. Caca Bey: Selçuklu Dönemi'nde kendi adına kurduğu medrese dünyanın ilk gök bilimi okuludur. Yukarıda astronomi biliminin doğuşu ve gelişimine katkısı olan bilim insanları ile ilgili metni inceleyen öğ- rencilerin, I. Astronomi bilimindeki gelişmeler Caca Bey ile başlamıştır. II. Batılı gök bilimciler gibi Türk İslam gök bilimcilerinin de astronomi bilimine katkıları olmuştur. III. Bilim insanlarının eşleştirilmesinde Ali Kuşçu ve Kopernik için verilen bilgiler yer değiştiğinde verilen bilgilerin hepsi doğru olur. yorumlarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II  B) Yalnız III  C) I ve II  D) II ve III 10. Işığın istenmeyen ya da gerekmeyen yeri aydınlatması hem rahatsız edici ışık hem de boşa giden enerji demek- tir. Gözün alışık olduğu aydınlatma düzeyini aşan ışık, gözün görme yetisinin bozulmasına, nesnelerin görünürlü- ğünün kaybolmasına, gece yol ve çevre güvenliğinin olumsuz etkilenmesine neden olur. Gökyüzüne doğru yayı- lan yapay ışık, gökyüzünün parlaklığını artırır; gökyüzünün doğal güzelliği ve yıldızlar kaybolur. Işık kirliliği, gecenin doğal karanlık düzeyini bozduğu için doğal yaşamı (hayvanlar, bitkiler, doğal çevre) da olumsuz etkiler. Işık kirliliğinin önlenmesi için bazı önlemler alınabilir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu önlemlerden biri değildir? A) Fazla ışıklandırmadan kaçınılmalı, kabul edilen standartlara göre herhangi bir iş için doğru ışık miktarı kulla- nılmalıdır. B) Kısmen dekoratif amaçlı projektörler, ticari ve reklam amaçlı ışıklandırmalar ve spor sahalarında kullanılan pro- jektörler gece yarısından sabahın erken saatlerine kadar açık tutulmalıdır. C) Park ve bahçelerde büyük oranda gökyüzüne ışık gönderen armatürlerin kullanılmasından kaçınılmalı, bunla- rın yerine yatay ve düşey aydınlık düzeylerini oluşturan armatürler kullanılmalıdır. D) Büyükşehirlerde yoğun olarak araç trafiğine açık olan caddelerin çok sayıda direkli lambalarla aydınlatılması yerine, daha seyrek sayıda direkli lambalarla aydınlatılmalı ve yol kenarlarına sürücülerin dikkatini çekecek kedi gözü veya parlayan maddeler konulmalıdır. 7. Sınıf 35 Fen Bilimleri

TEST 19 BAŞARI ÖLÇME TESTİ - I 11. Washington Post gazetesinde yer alan Christian Davenport imzalı bir makaleye göre son beş yılda Dünya'nın yö- rüngesindeki uydu sayısı %40 artarak 1400'e ulaştı. Konuyla ilgili Sputnik'e konuşan Uydu Endüstrisi Birliği Baş- kanı Tom Stroup, uzaydaki bu yoğunluk nedeniyle çarpışmaların gerçekleşebileceğini ve uzay kirliliğini belli oran- da azaltmak için uluslararası bir yönetmeliğin hazırlanması gerektiğini ifade etti. 1966 yılında uzayda sadece ABD ve Sovyetler Birliği'ne ait uydular vardı. Bugün ise 58 ülke ve 20 organizasyon uzayda uyduya sahip. Uydu fırlatma kapasitesine sahip bazı ülkelerin askeri ve istihbarat amaçlı uydularını gizle- mesi nedeniyle, yörüngedeki aktif uydu sayısını kesin olarak bilmek mümkün değil. ABDAvBeD RveusRyuas'yyaa’yAaitaiUt zUazyayİsİstatassyyoonnuu ÇÇaallıışşmmaalalarırı 700 Bazı ülkelere ait uydu sayıları - 2016 141 13 14 20 48 600 576 500 AUB.S D 16 RRuusssyiaan 14 Spacewalks 400 Spacewalks 11 12 300 200 181 5 97 140 100 55 39 31 27 23 4 5 5 4 3 6 3 4 3 2 4 1 0 31 4 3 3 3 3 3 3 2 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ABD Çin Rusya Japonya İngiltere Hindistan Kanada Almanya Türkiye Yukarıdaki makale ve grafikleri inceleyen İlayda, uzay kirliliğinin sebepleri ve önlenmesi ile ilgili bazı görüşler be- lirtmiştir. Sebepler: 1a  Gelişmekte olan ülkelerin uzay teknolojilerine ağırlık vermesi 2a  Özellikle ABD, Çin ve Rusya gibi ülkeleri kirlilik ve atık konusunda sınırlayacak uluslararası yönetmelik ol- maması 3a  Atıkları ve kullanım dışı araçları uzaydan temizleyecek teknolojik yatırımların yetersiz olması Çözüm önerileri: 1b  Ömrü tükenen uyduların ve uzay araçlarının Dünya'ya kontrollü inişlerinin sağlanması 2b  Avrupa ülkelerinin mevcut uluslararası uzay yönetmeliklerine uyması 3b  Gelişmiş ülkelerin uzay çalışmaları konusunda rekabet anlayışıyla değil ortaklık anlayışıyla hareket etmesi Yukarıda verilen makale ve grafikler de dikkate alındığında İlayda'nın uzay kirliliği hakkında belirttiği sebep ve çözüm önerilerinden hangilerine katılmak mümkün değildir? Sebep Çözüm önerisi A) 1a 2b B) 2a 3b C) 3a 1b D) 1a 1b Fen Bilimleri 36 7. Sınıf

BAŞARI ÖLÇME TESTİ - II 20 TEST 1. Peki haberdeki ışık yılı birimi Uluslararası Astronomi Birliğinin (IAU) 100. neyi ifade eder? Hangi kuruluş yıldönümü kapsamında Türkiye, 457 durumlarda kullanılır? ışık yılı uzaklıktaki WASP-52 kodlu yıldıza ve yörüngesindeki gezegenine isim verecek. Nisa Öğretmen işlediği konu ile ilgili öğrencilerinde merak uyandırmak için sınıfta bir haber paylaşır ve ardından iki soru sorar. Bazı öğrencilerin cevapları şu şekildedir: I. Işığın bir yılda aldığı yolu belirtir. II. Işık yılı birimi zaman değil, bir uzaklık birimidir. III. Evrendeki zaman kavramını belirtir. IV. Gezegenlerin dönüş hızını belirtmede kullanılan bir zaman birimidir. Buna göre kaç numaralı cevaplar doğrudur? A) I ve II   B) II ve III  C) I, II ve III  D) I, II, III, ve IV 2. Fen bilimleri öğretmeni \"Uzay Kirliliği\" konusunu öğrencilerin ilgisini çekecek şekilde anlatmak için Oscar ödüllü Gravity filmini izletir. Filmin konusu şu şekildedir: Dr. Ryan Stone zeki bir tıp mühendisidir ve emekliliğinden önce son görevine çıkan yetenekli ve deneyimli astro- not Matt Kowalsky'nin yönetimindeki mekikte ilk uzay yolculuğuna çıkar. Her şey yolunda gibi görünürken rutin bir keşif yürüyüşü sırasında bir felaket yaşanır. Mekik, bir cismin çarpması sonucu paramparça olur. İki bilim insanı uzay boşluğunda yapayalnız kalır. Yeryüzü ile iletişimleri tamamen kopmuştur ve sonsuz karanlıkla baş başadır- lar. Şimdi korkunun yerini panik alır, üstelik var olan sınırlı oksijenleri de gitgide tükenmektedir. İkili eve, Dünya'ya dönüş yolunu bulabilecek midir? Filmin sonunda öğretmen öğrencilerinden, Dr. Ryan Stone ve Matt Kowalsky'nin başına gelenleri düşünerek uzay- daki gereksiz nesnelerin tüm insanlığa ne gibi zararlar verebileceği hakkında tahminlerde bulunmalarını ister. Buna göre aşağıdakilerden hangisi öğrencilerin yaptığı doğru tahminlerden biri değildir? A) Dünya’nın etrafında çok yüksek bir hızda turlayan bu nesneler, yanlış bir hesaplama sonucu astronotları ve uyduları büyük bir risk altında bırakabilir. B) Bu nesneler herhangi bir ülkenin haberleşme uydusuna isabet ettiğinde o ülkenin haberleşme ağı tamamen etkisiz hâle gelebilir. C) Yüksek hızla atmosfere giren bu nesnelerin Dünya üzerine düşmesi can ve mal kaybına neden olabilir. D) Kullanım süresi sona eren ve hurdaya çıkan bu nesneler sera etkisine neden olabilir. 7. Sınıf 37 Fen Bilimleri

20 BAŞARI ÖLÇME TESTİ - IITEST 3. Uzayda geniş yer kaplayan, çok sayıda yıldız, yıldızlar arası toz ve gaz bulutları ve gezegenleri içine alan siste- me \"gök ada (galaksi)\" denir. Melisa aşağıda hazırladığı balık kılçığı modelinde Samanyolu ve Andromeda galaksilerine ait bazı özellikleri sı- ralamak istemiştir. Güneş sistemi, bu Merkezden dışa Kuzey Yarım Küre'den Dünya'dan teleskop kullanıl- galaksinin Avcı doğru açılan kolları gözlemlendiği en uygun aylar madan çıplak gözle görülen kolunda yer alır. temmuz, ağustos ve eylüldür. vardır. tek gök adadır. 1 3 Samanyolu 2 4 Andromeda a b c d Sarmal biçimli olup Kendi çevresindeki Gözlemlenecek en Samanyolu yaklaşık 1 trilyon yıldıza dönüşünü 230 milyon uygun aylar Galaksisi'ne en yakın galaksidir. ev sahipliği yapar. yılda tamamlar. ekim-şubat arasıdır. Modelde bazı hatalar tespit edildiğine göre Melisa kaç numaralı özelliklerin yerini değiştirirse doğru sıra- lamayı elde etmiş olur? A) 2 - a  B) 4 - b  C) 3 - d  D) 1 - c 4. Uzay teknolojilerinin hızla geliştiğini gören dünyanın gelişmiş ülkeleri, uzayı geleceğin mücadele alanı olarak ni- telendirmiş ve bu alanda millî uzay politikalarını yönlendirecek birer uzay kurumu kurmuşlardır. Örneğin ABD'de NASA, İngiltere'de BNSC, Rusya'da RSA adlarıyla millî uzay ajansları kurulmuştur. Söz konusu şirketler bu alan- daki çalışmaları yönlendirerek üniversite, araştırma kuruluşları ve üretim yapacak şirketler arasında yüksek bir koordinasyon sağlamıştır. Bu kapsamda çalışmalara başlayan Türkiye, 2017 yılında Türk Uzay Ajansının (TUA) kurulması için karar almıştır. Aşağıdakilerden hangisi Türk Uzay Ajansının kurulmasının ülkemize sağlayacağı faydalardan biri değil- dir? A) Uzay ve havacılık bilim ve teknolojilerinde dışa bağımlılık azalacaktır. B) Ülkemizin uzaya yönelik hak ve menfaatlerinin korunması sağlanacaktır. C) TÜBİTAK ve üniversiteler gibi kurumlar çalışmalarını uzay dışındaki alanlarda yoğunlaştıracaktır. D) Haberleşme ve savunma alanlarında daha hızlı gelişmeler sağlanacaktır. Fen Bilimleri 38 7. Sınıf

BAŞARI ÖLÇME TESTİ - II TEST20 5. II31 Ocak 1958 I Turksat 1B 10 Ağustos 1994 III 17 Ağustos 2011 Rasat Explorer - 1  Göreve devam eden aktif uydu b Türk yapımı uydu  Görevi sonlandırılmış uydu VIII 13 Haziran 2008 18 Aralık 2012 IV  Yer gözlem uydusu Türksat 3A Göktürk - 2  Yabancı yapım uydu 9 Temmuz 1996 23 Eylül 2003 4 Ekim 1957 V  Keşif uydusu  Haberleşme uydusu VII Sputnik - 1 Türksat 1C VI Bilsat Uzayda uydu sahibi 58 ülkeden biri olan Türkiye'ye ve diğer ülkelere ait uydularla ilgili verilen şemayı doğru şe- kilde tamamlamak isteyen öğrenci yukarıda verilen uydulara hangi seçenekte gösterildiği gibi yapıştırılamaz? A) I -  B) III -   C) V - b   D) III -  VI -  VIII -  II -  IV -  6. Berat Fen Bilimleri dersinde \"Güneş Şekil - 1 Şekil - 2 Sistemi ve Gök Cisimleri\" konusu ile Fen Bilimleri ilgili sınıfta yandaki etkinliği yapmıştır. Beyaz renkteki bir balonu biraz şişir- dikten sonra üzerinde kırmızı tahta kalemi ile noktalar işaretliyor. (Şekil-1) Daha sonra balonu biraz daha şişiri- yor. (Şekil-2) Berat yaptığı bu etkinlik ile aşağıdakilerden hangisini kanıtlamaya çalışmıştır? A) Evren'in hareketsiz ve başlangıcının olmadığını B) Evren'in sürekli genişlediğini C) Yıldızların oluşum sürecini D) Kara deliklerin büyük kütleleri yuttuğunu 7. Sınıf 39

TEST20 BAŞARI ÖLÇME TESTİ - II 7. Mars 8. Öğrencileriyle gök cisimleri hakkında etkinlik yap- mak isteyen Merve Öğretmen, evrende bulunan ba- zı gök cisimlerinin isimlerinin yazılı olduğu kartlar ha- zırlar ve tahtaya üç kavramın tanımını yapar. Teleskobun icadından önce 1) Yıldız oluşum sürecinin başlangıcında sıcak gaz ve toz bulutlarının oluşturduğu küme 2) Birden fazla yıldızın bir arada bulunması ile olu- şan yıldız kümesi 3) Yıldızlardan, yıldızlar arası gaz ve toz bulutların- dan, kara deliklerden, gezegenler ve onların do- ğal uydularından oluşan dev sistem Teleskobun icadından sonra - 1609 Emel • Sevgi Akif • Kelebek • Ejderha • Kuzey Tacı • Samanyolu • Atbaşı • Boğa • Çoban • Andromeda • Tarantula Mars yörüngesine ilk uzay aracı oturtulması - 1971 Etkinlik şu şekilde gerçekleşecektir: Zeka Küpü Yayınları Öğretmen her bir öğrencisine hazırladığı kartlardan verir. Öğrenci kartındaki gök cismi için şu kurala gö- re adım atar: 1 Numaralı kavrama örnek olacak her bir gök cismi için 1, 2 numaralı kavrama örnek olacak her bir gök cismi için 2, 3 numaralı kavrama örnek olacak her bir gök cismi için ise 3 adım atar. Uzay Teleskobun icadından sonra - 1990 Bitiş Emel Gelecekte Mars'a yapılması planlanan yaşam alanı Bitiş Sevgi Yukarıda teleskobun icadıyla hızlanan uzay araştır- Bitiş malarındaki bazı gelişmeler sıralı olarak görselleş- Akif tirilmiştir. Buna göre öğrencilerin parkurdaki son konumla- Bu görsellere bakıldığında teleskobun icadıyla rıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? ilgili hangisi söylenemez? (Parkurlar eşit bölmelendirilmiştir.) A) Teleskop zaman içinde geliştirilmiş ve yeni ke- A) En fazla adımı Akif atmıştır. şiflere olanak sağlamıştır. B) En az adımı Sevgi atmıştır. C) Bitiş çizgisine en uzak Emel'dir. B) Özellikle uzay araştırmalarında hep aynı tür te- D) Emel ve Sevgi aynı hizadadır. leskop kullanılmıştır. 7. Sınıf C) Teleskobun sunduğu imkânlar insanlığa uzayın kapılarını açmış ve yeni fırsatlar sunmuştur. D) Teleskobun geliştirilmesiyle özellikle uzay tek- nolojisinde birçok teknolojik araç ve cihazın icat edilmesi mümkün olmuştur. Fen Bilimleri 40

BAŞARI ÖLÇME TESTİ - II 20 TEST 9. Aşağıda bazı gök adalar ile ilgili şu bilgiler verilmiştir: Sombrero Samanyolu NGC 55 Eliptik bir görünüme sahiptir. Sarmal bir yapısı vardır. Düzensiz bir şekle sahiptir. Yıldız üretimi çok yavaştır. Kollarında yıldız oluşumu Yıldız oluşumu hızlıdır. Yaşlı yıldızlardan oluşur. hızlıdır. Yaşlı ve genç  Hem genç hem de yaşlı yıldızlardan oluşur. yıldızlar barındırır. Buna göre gök adalarla ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz? A) Farklı şekillerde bulunabilirler. B) Yıldız üretme durumları birbirinden farklı olabilir. C) Bir gök adadaki bütün yıldızlar birlikte doğmuştur. D) Bir gök adadaki yıldızların yaşı aynı olmayabilir. 10. Teknolojinin çok gelişmediği dönemlerde aynalı ve mer- cekli olmak üzere iki çeşidi bulunan teleskopların günü- müzde daha fazla çeşidi vardır. En çok tercih edilen op- tik teleskoplar; görüntüyü ters gösterme özelliği taşır. Bu özellik pek çok kişiye garip gelse de bunun amacı yıldız- ların etrafına yaydığı ışığı toplamaktır. Çünkü teleskop- ların güçlü performans sergilemeleri için önemli ışık kay- naklarına ihtiyaç vardır. Diğer yandan objektif çapı ne kadar büyük olursa görüntülediği alan da o kadar artar. Aynalı teleskopların ışığı daha çok toplaması görüntüle- me kalitesini de artırmaktadır. Dünyanın en büyük teles- Aperture Spherical Radio Telescope kobu uzayda yaşam arama çalışmalarına katkı sağlamak için 2016 yılında Çin’de üretildi. Five hundred meter Aperture Spherical Telescope (FAST) adı verilen bu uzay göz- lem aracının, Guizhou dağlık bölgesinin tepelerinde faaliyete geçtiği bilinmektedir. Puerto Rico’da bulunan ken- dinden önceki Arecibo Gözlemevi’ni geride bırakan, yaklaşık 30 futbol sahası büyüklüğündeki FAST, uzay araş- tırmaları ile akıllı yaşam belirtilerinin incelenmesine fırsat vermektedir. Buna göre, I. Teleskoplar en iyi düzeyde fayda sağlamak için şehir merkezlerinin dışına kurulur. II. Cisimleri görebilmemiz için ışığa ihtiyaç olması gibi teloskopların güçlü performans sergilemesi için de ışığa ihtiyaç vardır. III. Görme olayı gerçekleşirken gözün sarı leke kısmında cisimlerin görüntüsünün ters oluşması ile optik teleskop- ların görüntüyü ters gösterme özelliği arasında ilişki kurulabilir. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız II   B) I ve III  C) II ve III  D) I, II ve III 7. Sınıf 41 Fen Bilimleri

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 1 TEST ATOMUN YAPISI VE TEMEL PARÇACIKLARI 1. Çevremizde gördüğümüz birçok madde bütünmüş gibi görünür. Yakından incelendiğinde ise çok küçük parçalar- dan meydana geldiği anlaşılır. Doğadaki tüm maddeleri oluşturan bu görülemeyecek kadar küçük parçalara, atom denir. Atom parçalanamayacak kadar küçük parçacık anlamına gelir. Günümüzde atomların pozitif (+) yüklü pro- tonlar, negatif (–) yüklü elektronlar ve yüksüz nötronlardan oluştuğu bilinmektedir. Aşağıda atomu oluşturan taneciklerle ilgili bir tablo verilmiştir. Yükü Sembolü Bulunduğu yer Proton Pozitif (+) p+ Çekirdek Nötron Yüksüz n° Çekirdek Elektron Negatif (–) e– Katmanlar Buna göre, atomu oluşturan parçacıkların atom modeli üzerindeki gösterilişi seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir? A) e– B) p+ C) e– D) p+ n° p+ n° e–e– n° p+ p+ e– p+ n° n° n° Çekirdek e– p+ Katman e– Katman Çekirdek Katman Çekirdek Katman Çekirdek 2. Atomlar çekirdek ve katman olarak iki kısımdan oluşur. Bu kısımlarda yük cinsi farklı olan parçacıklar bulunur. Aşağıdaki şemada atomu oluşturan parçacıklar hakkında bilgi verilmiştir. Atom Katman Çekirdek Elektron Proton Nötron • Sembolü e– dir. • Sembolü p+ dir. • Sembolü n° dir. • Elektrik yükü –'dir. • Elektrik yükü +'dır. • Elektrik yükü 0'dır. • K ütlesi, protonun 1/2000 kadar • Kütlesi elektronun yak- • Kütlesi elektronun yak- olduğu için önemsenmez. laşık 2000 katıdır. laşık 2000 katıdır. Yukarıdaki şema incelendiğinde atom ile ilgili, I. Atomun kütlesinin büyük bir çoğunluğu çekirdekte toplanmıştır. II. Elektriksel yüke sahip atom parçacıkları atomun kütlesini oluşturur. III. Proton ve nötron hareketli parçacıklardır. çıkarımlarından hangileri yapılamaz? A) Yalnız III   B) I ve II  C) I ve III  D) II ve III 7. Sınıf 87 Fen Bilimleri

TEST 1 SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 3. Fen bilimleri öğretmeni öğrencilerinden atomun yapısını oluşturan temel parçacıklar olan proton, nötron ve elektro- nun özelliklerini anlatan bir şiir yazmalarını istemiştir. Sınıftaki öğrencilerden Esra, Seda ve Elif aşağıdaki şiirleri ya- zarak arkadaşlarına okumuştur. Esra Seda Elif Yüklü taneciğim Diğer parçacıkları etkilemem. Protondan etkilenirim. Atom çekirdeğinde bulunurum. Rahatlıkla hareket ederim. Çok hızlı hareket ederim. Nötron yakın dostumdur. Kütlemi soracak olursan Katmanlarda döndüğümden Atomun kütlesini oluştururum. Protonla yaklaşık aynı değerdeyim. Atoma hacim veririm. Şiirleri dinleyen öğretmen bazı hatalar olduğunu söyleyerek sınıftaki öğrencilerden bu şiirlerle ilgili yorum yapma- larını istemiştir. Buna göre şiirlerle ilgili yapılan aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır? A) Esra, protonu tarif ediyor fakat atomun kütlesini tek başına oluşturmadığını bilmiyor. B) Seda, nötronu tarif ediyor fakat çekirdek içinde hareket etmediğini bilmiyor. C) Seda, nötronun kütle durumunu yanlış biliyor. D) Elif, elektronu tarif ediyor ve hareket durumu ile konumunu doğru biliyor. Baraj Sorusu 4. Atomlar, çekirdek ve katman (yörünge) olarak iki kısımdan oluşur. Çekirdekte, yüklü ve yüksüz parçacıklar yanyana bulunurken katmanlarda yüklü parçacıklar vardır. Proton ve elektron sayısı birbirine eşit olan atomlara nötr atom denir. Nötr bir atomun yapısında bulunan kısımlar ve parçacıklar aşağıdaki modelde harfler ile gösterilmiştir. Aşağıdaki atom modelinde gösterilen kısımlar ile ilgili olarak, N 1 O ile gösterilen kısım çekirdek, N ile gösterilen kısımlar ise yörüngelerdir. L 2 M parçacığı proton ise L parçacığı nötrondur. M K 3 K, yörüngede dolanan yüksüz tanecik elektrondur. 4 Bu atomun kesinlikle üç protonu vardır. O tabloda verilen bilgiler doğru veya yanlış olarak değerlendirilirse seçeneklerden hangisindeki gibi olur? A) 1 Yanlış   B) 1 Doğru   C) 1 Doğru   D) 1 Doğru 2 Yanlış 2 Doğru 3 Doğru 3 Yanlış 2 Doğru 2 Yanlış 4 Doğru 4 Yanlış 3 Yanlış 3 Yanlış 4 Doğru 4 Doğru Fen Bilimleri 88 7. Sınıf

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 2 TEST GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE ATOM KAVRAMI İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER 1. Atomlar, çıplak gözle görülmez, duyu organlarıyla algılanamaz. Bir maddenin atomlarının özellikleri tek tek ölçü- lemez. Buna rağmen bilim insanları, geçmişten günümüze kadar atom ile ilgili sırları çözmek için deneyler yap- mıştır. Yapılan deneyler sonucunda atom ile ilgili yeni modeller ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan her bilimsel model bir önceki modelin eksikliğini gidermiştir. Böylece atom kavramı ile ilgili düşünceler adım adım değişmiştir. Bu de- ğişimi tarihsel süreçte şu şekilde gösterebiliriz: Democritus Dalton Atom parçalanamaz. Bütün maddeler aynı tür Atom, içi dolu berk küreciklere benzer. Atom par- atomlardan meydana gelmiştir. Maddelerin birbi- çalanamaz. Bir maddeyi oluşturan atomların ta- rinden farklı olmasının nedeni maddeyi oluşturan mamı aynı özelliklere sahipken örneğin demir ve atomların sayısının ve diziliş biçiminin farklı ol- bakır gibi maddeleri oluşturan atomlar birbirinden masıdır. farklıdır. Rutherford Thomson Atom kütlesinin büyük çoğun- Atom modeli üzümlü keke benzer. Kekin hamur luğu bir merkezde toplanır. Bu kısmı pozitif (+) yükleri temsil ederken kekin ha- merkeze çekirdek denir. Atom- muruna serpilmiş üzümler negatif (–) yükleri tem- daki pozitif yükler ise proton sil eder. Atomlar küçük parçalardan oluştuğu için olarak adlandırılır. parçalanabilir. Bohr Modern atom modeli Pozitif (+) yüklü protonlar, atomun merkezinde Bu modelde çekirdekte proton ve nötronlar bulu- bulunur. Negatif (–) yüklü elektronlar, atom çekir- nur. Elektronlar çok hızlı hareket ettikleri için deği etrafında rastgele değil çekirdeğe belli uzak- belirli yerleri yoktur. Sadece bulunma ihtimali yük- lıktaki enerji yörüngelerinde dolanır. sek olan bölgeler vardır. Elektronların bulunma ihtimalinin yüksek olduğu bu bölgelere elektron bulutu denir. Atom ile ilgili çalışma yapan bilim insanlarının yaptıkları çalışmalar sırasıyla verilmiştir. Atom kavramı ile ilgili, K - Farklı maddelerin atomları da birbirinden farklıdır. L - Elektronlar, Güneş sistemindeki gezegenlerin Güneş etrafında dolanması gibi çekirdeğin etrafında dolanır. ifadeleri bilim insanları tarafından benimsenmiştir. Buna göre K ve L ifadelerini benimseyen bilim insanları seçeneklerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? A) B) C) D) K Democritus Dalton Thomson Rutherford L Thomson Rutherford Bohr Modern atom modeli 7. Sınıf 89 Fen Bilimleri

TEST 2 SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 2. Yaptığı bilimsel çalışmalarda atomun çekirdeğini ve çekirdeğin, atomun kütlesinin bü- yük çoğunluğunu oluşturduğunu keşfetmiştir. Atomdaki pozitif yüklü parçacığa proton ismini vermiştir. Atomdaki proton sayısının elektron sayısına eşit olduğunu belirtmiştir. Tarık Öğretmen bilim insanlarından Rutherford'un atom modeliyle ilgili yukarıdaki bil- gileri tahtaya yazdıktan sonra öğrencilerinden daha önce anlattığı atom modellerini de hatırlayarak konuyla ilgili çıkarım yapmalarını istemiştir. Öğrencilerden bazılarının çı- karımları şu şekildedir: Ekin : Bir önceki atom modelinde elektronların hareketli oldukları bilinmiyordu. Sema : Atomun kütlesini çekirdekteki protonların oluşturduğu söylenebilir. Lale : Atomların çekirdeğinde yüksüz parçacıkların bulunduğu söylenebilir. Murat : Elektronların çekirdek etrafında rastgele değil belli uzaklıktaki yörüngelerinde dolandığı söylenebilir. Buna göre yukarıdaki öğrencilerden hangisinin çıkarımı verilen model için doğru olmaz? A) Lale ve Murat B) Ekin ve Sema C) Ekin ve Murat D) Sema, Lale ve Murat 3. \"Geçmişten günümüze atom modellerinin tarihsel serüveni\" konulu bir sunum yapan Murat aşağıdaki şemayı tahtaya yansıtmıştır. Democritus Niels Bohr Joseph John Modern Atom Thomson Teorisi M.Ö. 400 1803 1897 1911 1913 1930 1932 John Dalton Ernest Rutherford James Chadwick –+– + +– + – Murat, şemadaki zaman şeridinde atom modellerini oluşturan bilim insanlarının adlarını, modellerin oluşturuldu- ğu tarihleri ve modellemeyi çizerken bazı hatalar yapmıştır. Bu zaman şeridini inceleyen arkadaşları sırayla söz alarak şu önerilerde bulunur: I. Ernest Rutherford ile Joseph Thomson'ın atom modeli görselleri karşılıklı yer değiştirmelidir. II. Niels Bohr ile Joseph Thomson, atom modeli görselleri ile birlikte karşılıklı yer değiştirmelidir. III. James Chadwick ile modern atom teorisi, atom modeli görselleri ile birlikte karşılıklı yer değiştirmelidir. Murat, arkadaşlarının hangi önerilerini uygularsa zaman şeridindeki hataları tamamen düzeltilmiş olur? A) I ve III  B) I ve II  C) II ve III  D) I, II ve III Fen Bilimleri 90 7. Sınıf

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 2 TEST 4. Bilimsel bir çalışma sırasında araştırılan konu üzerinde çeşitli nitel ve nicel gözlemler yapılır. Bu gözlemler sonu- cunda bilimsel probleme dayalı geçici bir çözüm yolu bulunur. Bu geçici çözüm yoluna hipotez denir. Daha son- ra hipoteze dayalı birçok deney ve gözlem yapılır. Deney ve gözlemler her defasında hipotezi doğrularsa hipotez teoriye dönüşür. Bilimsel bir teori, geçerlilik ve güvenilirliği bilimsel yöntemlerle tespit edilmiş olan, tutarlılığı bulunan bilgiler ve açıklamalar bütünüdür. Bugüne kadar birçok konuda değişik teoriler oluşturulmuştur. Fakat zaman içinde elde edilen yeni bilgiler teorilerin değişikliğe uğramasına yol açmıştır. Örneğin daha önce kabul gören atom mo- deli teorileri zamanla değişip gelişmiştir. 1766 - 1844 + –+ – 1856 - 1940 Dalton Atom Modeli – Thomson Atom Modeli • Atom parçalanamaz. – ++ • Atom parçalanabilir. • Bir maddeyi oluşturan atomlar + –+ • Atomda (+) ve (–) yüklü tanecikler ++ aynıdır. + bulunur. • İçi dolu berk küreciklere benzer. – –– + – • (+) ve (–) yükler atom içinde karış- +–+ – mış hâldedir. Buna göre Dalton ve Thomson'un atom modelleri de dikkate alındığında atom teorileri ile ilgili, 1. Hipotezlerin deney ve gözlemler ile en az bir defa doğrulanması yeterli olmuştur. 2. 1900'lü yıllarda, Dalton atom modeline ait yukarıdaki ifadelerin geçerliliği kalmamıştır. 3. Teknolojik gelişmelere bağlı olarak yapılan deneyler sonucunda zamanla Thomson atom teorisi geçerlilik kazanırken Dalton atom teorisi geçerliliğini kaybetmiştir. verilenlerden hangisi çıkartılabilir? A) Yalnız 1  B) 1 ve 2  C) 2 ve 3  D) 1, 2 ve 3 Baraj Sorusu 5. Deniz Öğretmen, tarihsel süreç içinde değişen atom teorilerini anlattıktan sonra öğrencilerinden geç- mişten günümüze kadarki atom teorilerinden biri- ni temsil eden bir model hazırlamasını istemiştir. Bu amaçla Beyza, turuncu ve mavi misketlerden eşit sayıda alarak yuvarlak bir cam kap içine karı- şık şekilde doldurmuştur. Selim ise beyaz karton üzerine mavi kağıt parçalarını daire oluşturacak şe- kilde yapıştırmıştır. Bu dairenin merkezine mavi Selim'in modeli Beyza'nın modeli düğmeden 2 tane mor düğmeden 2 tane yapıştır- mıştır. Mavi kağıt parçaları üzerine biri biraz dışta diğeri biraz içte olacak şekilde iki sarı düğme yapıştırmıştır. Deniz Öğretmen, atom teorilerine ait görüşlerden bazılarını aşağıda belirterek Beyza ve Selim'den modelini ha- zırladığı atom teorisine ait ifadeleri söylemelerini istemiştir. I. Atomlar, içi dolu berk kürelere benzer II. Atomda (+) ve (–) yüklü tanecikler bulunur ve hareketsizdir. III. Elektronlar, atom çekirdeği etrafında belirli uzaklıktaki yörüngelerinde döner. IV. Elektronlar, elektron bulutu denilen bulunma ihtimalinin yüksek olduğu bölgelerde yüksek hızla döner. Buna göre Beyza ve Selim'in söylediği ifadeler seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir? A) B) C) D) Beyza I, II II I II Selim III, IV III IV IV 7. Sınıf 91 Fen Bilimleri

TEST 3 SAF MADDE VE KARIŞIMLAR AYNI VEYA FARKLI ATOMLARIN BİR ARAYA GELEREK MOLEKÜL OLUŞTURMASI 1. Doğada var olan tüm maddeler atomlardan meydana gelir. Bazı maddeler tek tek atomlardan oluşan bir yapıya sa- hipken bazı maddelerin yapısı ise iki ya da daha fazla atom bulunduran gruplardan oluşur. Atom grupları aynı cins veya farklı cins atomlardan oluşabilir. Aynı ya da farklı cins en az iki atomun birbirine bağlanması sonucu oluşan atom gruplarına molekül denir. Fen bilimleri öğretmeni yukarıdaki bilgileri verdikten sonra renkli oyun hamurları ve kürdanlar kullanılarak aşağı- daki etkinliği yaptırmaya karar veriyor. Etkinlik yapılışı; • İki ya da daha fazla atomu temsil edecek şekilde farklı renklerde oyun hamuru belirleyelim. • Belirlediğimiz renklerde hamur topları oluşturalım. • Oluşturduğumuz hamur toplarını kürdan yardımıyla birbirine tutturalım. • Oluşturduğumuz modeli sınıf arkadaşlarımıza tanıtalım. Yusuf Hasan Kerim Etkinlik sonucunda molekül modellerini hazırlayan öğrencilerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru olamaz? A) Yusuf ve Kerim farklı cins atomlardan oluşan farklı molekül modelleri hazırlamıştır. B) Hasan, aynı cins atomlardan oluşan farklı molekül modelleri hazırlamıştır. C) Kerim'in hazırladığı modellerden ikisinin atom sayıları ve cinsleri aynıdır. D) Her üç öğrenci de atom sayısı üç olan farklı cins atomlardan oluşan molekül modelleri hazırlamıştır. 2. Atom grupları aynı cins veya farklı cins atomlardan oluşabilir. Esin ve Elif'in proje ödevi için çizdikleri üç farklı molekül modeli aşağıdaki gibidir. 1. model 2. model 3. model Esin’in çizdiği molekül modelleri Elif’in çizdiği molekül modelleri Sınıfta Esin ve Elif'in çizmiş olduğu molekül modellerini değerlendiren öğretmen, I. Elif ve Esin çizdikleri molekül modellerinde üç farklı atom kullanmıştır. II. Esin'in farklı cins atomlardan oluşan en fazla atom sayılı molekülü 3. modeldir. III. Elif'in molekül modellerinde atom çeşidi en fazla olan 3. modeldir. IV. Esin'in aynı cins atomlardan oluşan molekülleri 2 ve 3. modeldir. ifadelerinden hangilerini söylerle doğru bir açıklama yapmış olur? A) I ve II   B) II ve IV  C) I ve III  D) III ve IV 7. Sınıf Fen Bilimleri 92

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 3 TEST 3. Atom ve molekül kavramlarını karıştıran Erol için öğretmeni bir kavram haritası hazırlayarak sosyal çevresinden benzetmeler kullanıyor. Öğretmenin yaptığı çizimler aşağıdaki gibidir: Atom Atom Atom Atom Atom Molekül Molekül Aile şirketi örneği Diğer şirket örneği Ali Cengiz Veli Cengiz Ali Cengiz Efe Mert Veli Cengiz Şirketlerde ortaklık olağan bir durum olduğuna göre verilen modellerle anlatılmak istenen kavramlar ile il- gili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Molekül, aynı cins atomların bir araya gelmesiyle oluşabileceği gibi, farklı cins atomların bir araya gelmesiyle de oluşabilir. B) Soyadlar, farklı atom türlerini belirtmek için kullanılmıştır. C) Molekül oluşurken atomlar arasında ortaklık yapıldığına vurgu yapılmıştır. D) Moleküllerin oluşumunda en fazla üç atom yer alabilir. Baraj Sorusu 4. Aslı Öğretmen Fen bilimleri etkinliği için sınıftaki öğrencilerden gruplar oluşturur. 1 ve 2. gruba farklı sayıda stra- for küreler ve kürdanlar vermiştir. 1. gruptan ellerindeki farklı renkteki küreleri ve kürdanları kullanarak farklı atom- lardan oluşan; 2. gruptan ise aynı atomlardan oluşan toplam üç atomlu molekül modelleri oluşturmalarını ister. 1. grup malzemeler x 4 adet kırmızı, 2 adet mavi strafor küre x 10 adet kürdan 2. grup malzemeler x 3 adet sarı, 2 adet gri strafor küre x 20 adet kürdan Öğrencilere verilen malzemeler yukarıdaki gibi olduğuna göre aşağıdakilerden hangisi 1 ve 2. grubun ha- zırladığı molekül modellerinden biridir? A) B) C) D) 1. grup 2. grup 7. Sınıf 93 Fen Bilimleri

TEST 4 SAF MADDE VE KARIŞIMLAR SAF MADDELERİN ELEMENT VE BİLEŞİK OLARAK SINIFLANDIRILMASI 1. Aynı tür tanecik içeren maddelere saf madde denir ve elementler ve bileşikler olarak sınıflandırılır. Derste saf maddelerin çeşitlerini anlatmak isteyen öğretmen ismi \"E\" harfi ile başlayan 4 kişiyi ve \"Z\" harfi ile baş- layan 2 kişiyi sınıfın önüne alır ve bazı etkinlikler yaptırır. Yapılan her etkinliği temsili olarak tahtaya çizer. 1. Gösteri: İsimleri aynı harfle başlayan kişilerin el ele tutuş- EEEE ZZ madan bir arada grup olmalarını ister. EE EZ 2. Gösteri: Önce ismi aynı harfle başlayanların kendi araların- ZZ EZ da ikişerli olarak el ele tutuşmasını ister. Sonra da farklı harf- lerle başlayanların bir araya gelip el ele tutuşmasını ister. EZ EE EZ ZZ 3. Gösteri: Bu etkinlikte Emel Öğretmen önce, ismi E ve Z ile başlayanların el ele tutuşmalarını ister. Sonra, ismi E harfi ile başlayanların ikili grup, Z ile başlayanların diğer ikili grubu oluş- turmasını ister. Yapılan bu çalışmada ulaşılmak istenen hedef aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) E elementini oluşturan atomlar ile Z elementini oluşturan atomların farklı olduğunu göstermek B) Saf maddelerin, aynı veya farklı cins atom gruplarından oluştuğunu göstermek C) Bileşiklerin ayrıştırıldığında farklı cins molekül grupları oluşturduğunu göstermek D) Bileşiklerin moleküler olmayan yapıda bulunabileceğini göstermek 2. Fen bilimleri öğretmeni X, Y ve Z maddelerine ait aşağıdaki grafikleri tahtaya çizmiş ve tahtaya kaldırdığı üç öğren- ciden bu maddeler ile ilgili bilgi istemiştir. Yapısındaki Toplam atom türü sayısı atom sayısı 3 7 2 1 Madde 3 Madde X YZ 2 X YZ Verilen grafiklerden yararlanarak saf X, Y, Z maddeleri ile ilgili öğrencilerin verdiği bilgiler şu şekildedir: Esin: X maddesi, molekül yapılı bileşik olup HNO3 olabilir. Lale: Y maddesi, bileşik olup kimyasal yollarla kendini oluşturan elementlere ayrıştırılamaz. Doğa: Z maddesi, aynı cins atomlardan oluşan atomik yapılı bir elementtir ve O3 gazı olabilir. Buna göre öğretmenin öğrencilerle ilgili aşağıdaki değerlendirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Esin, X maddesini doğru tanımlamış fakat yanlış örnek vermiştir. B) Lale'nin Y maddesi hakkında verdiği bilgilerin tamamı yanlış değildir. C) Doğa, Z maddesini yanlış tanımlamış fakat doğru örnek vermiştir. D) Esin'in verdiği örnek Lale'nin maddesi için uygundur. Fen Bilimleri 94 7. Sınıf

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 4 TEST 3. Saf maddelerle ilgili kavram haritası hazırlayan öğretmen öğrencilerinden saf maddelere ait dört farklı tanecik modelinin gösterildiği kartlar hazırlamalarını istemiştir. Saf Madde Öğrencilerin getirdiği kartlar Element Bileşik Atomik yapıda Moleküler yapıda Moleküllü yapıda Moleküllü yapıda olanlar olanlar olanlar olmayanlar KL M N Buna göre yukarıda verilen kavram haritasının doğru tamamlanabilmesi için K, L, M ve N ile gösterilen yerlere kartlardaki modeller hangi seçenekteki gibi yerleştirilmelidir? K L MN A) B) C) D) Baraj Sorusu 4. Aşağıda aynı cins ve farklı cins atomlardan oluşan saf maddelerin molekül modellerinin bulunduğu bir tablo görül- mektedir. Bu tabloda Neslihan, iki atomlu element ve bileşik; Furkan üç atomlu bileşik; Anıl ise dört atomlu bileşik- leri seçecektir. 1. sütun 2. sütun 3. sütun 4. sütun 5. sütun Neslihan Furkan Anıl Buna göre Neslihan, Furkan ve Anıl'ın seçmiş olduğu element ve bileşik molekül modelleri ile ilgili aşağı- daki ifadelerden hangisi doğrudur? A) 3. sütunda bulunan modellerin sadece biri seçilmiştir. B) Anıl'ın seçim yaptığı sütundaki maddelerin hepsi bileşiktir. C) Furkan, farklı sütunlardan seçim yapabilir. D) Neslihan'ın seçim yaptığı sütunların tümünden diğer kişiler de seçim yapabilir. 7. Sınıf 95 Fen Bilimleri