การประเมินสุขภาพวัยผู้ใหญ่และผู้สูงอายุระบบประสาท

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)การประเมนิ สุขภาพวยั ผู้ใหญ่และ ผู้สูงอายุ ระบบประสาท อาจารย์จิรานวุ ฒั น์ ชาญสงู เนนิกลมุ่ วชิ าพื้นฐานการพยาบาล การพยาบาลผู้ใหญ่และผสู้ งอายุอ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 1

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรังBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) Nervous System1. Central Nervous System : CNS – Brain (Cerebrum, Cerebellum, Brain stem, Diencephalon) – Spinal cord2. Peripheral Nervous System : PNS – Cranial Nerve – Spinal & peripheral Nervesอ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 2

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Brain Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) Occipital L. Cerebrum Temporal L.• Frontal lobe ควบคุม ---> Cerellum – Voluntary skeletal Spinal cord movement & fine motor movement 3• Parietal lobe ควบคุม ---> – Tactile sensation: temperature, pressure, pain, shape & size, texture, two- point discrimination, visual smell auditory sensation, body position อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Brain Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) 4Cerebrum • Occipital lope: vision center & visual data • Temporal lope: perception of sounds, taste, smell, balance • Limbic system: patterns of behaviors, affection, fear, aggression อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Brain Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) 5 Cerebellum• ต้งั อย่สู ่วนข้างของ pons, medulla oblongata• ทาให้ voluntary muscle (กล้ามเนื้อทอ่ี ยู่ ในอานาจจิตใจ) มี tone (ความตงึ ตวั )• ทาให้ synnergic control (กล้ามเนื้อ ทางานรวมกนั เป็ นหมู่ต่างๆ มีการประสานงานกนั เป็ นอย่างด)ี• ทาให้ co-ordination (การประสานงาน) ของกล้ามเนื้อ อย่ใู นท่าตรงเสมอจะเกยี่ วข้องกบั Equilibrium (การทรงตัว) อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Brain Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) 6 Brain stem• เป็น pathway ระหวา่ ง cerebral cortex กบั spinal cord ประกอบดว้ ย midbrain, pons, medulla• ควบคุมเกี่ยวกบั involuntary function (การทางานของ กล้ามเนื้อทอี่ ยู่นอกเหนืออานาจ จิตใจ) ของร่างกาย อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน

เป็นสถานีถา่ ยทวอทิ ดยหาลรือยั พศนูยายบ์กาลลาบงรสมง่ คราวชาชมนรู้สนกึ ี ตรัง Brain Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) Diencephalon เป็นสถานีถา่ ยทอด หรือ ศูนยก์ ลางส่งความรู้สึก กระแสความรู้สึกจะผา่ นเขา้ มาใน diencephalon แลว้ จึงส่งไปยงั ซีรีบรัมอ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 7

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Spinal cord Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)การถ่ายทอดกระแสประสาท (neural signals)ระหวา่ งสมองและส่วนต่างๆ ของร่างกาย(H)From: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Anatomy_and_physiology_of_animals_The_spinal_cord.jpg 8 อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Peripheral Nervous systemBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)Cranial nerves (CN) – ควบคุม Motor & Sensoryอ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 9

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)Cranial nerves (CN) – ควบคุม Motor & Sensoryอ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 10

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Motor SystemBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)Motor pathway ประกอบด้วย- Upper motor neurons- Synapses(จุดประสานประสาท) (in brain & spinal cord)- Lower motor neurons อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 11

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรังBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) Motor cortexBrain stem Corticospinal tractSpinal cord อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน เพญ็ จนั ทร์ สุวรรณแสง โมไนยพงค,์ 255012

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Principal motor pathwaysBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)• Corticospinal (pyramidal) tract • เริ่มตน้ จาก motor cortex ในสมอง และเคล่ือนลง มายงั medulla ลงไปสู่ anterior horn cell ทาหนา้ ที่ควบคุม » Voluntary movement » Fine movement อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 13

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Principal motor pathwaysBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)• Basal ganglia system • เป็นระบบการเชื่อมต่อ motor pathway ต้งั แต่ cerebral cortex, basal ganglia, brain stem, spinal cord ทาหนา้ ท่ีควบคุม » Muscle tone » Body movement ---> gait อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 14

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Principal motor pathwaysBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)• Cerebellar system • ทาหนา้ ที่ coordinate motor activity » Equilibrium » Posture control อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 15

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) Sensory Pathways• Sensory receptors รับความรู้สึก (sensation) จาก skin, mucous membrane, muscle, tendon viscera• ชนิดของ sensation • Pain, temperature, crude touch • Position, vibration, fine touchอ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 16

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Sensory PathwaysBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) เพญ็ จนั ทร์ สุวรรณแสง โมไนยพงค,์ 2550 อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 17

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Peripheral nerveBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) Sensation Sensory receptor Spinal cord Posterior rootPosterior column Spinothalamic tract - Position - Pain - Vibration - Temperature - Fine touch - Crude touch Thalamus Thalamus อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 18

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรังBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) Reflexes• Reflex ของประสาทสมอง (light reflex, consensual light reflex, corneal reflex, gag reflex, jaw reflex)• DTR• Superficial reflex• Pathologic reflex or Abnormal reflexอ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 19

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Reflex arcBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) integration center or interneuron Deep Tendon Reflexes (DTR)sensory receptor sensory neuroneffectors motor neuron บริเวณที่มี interneuron รวมกนั มากที่สุดคือ สมอง อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 20

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรังBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)Deep Tendon Reflexes (DTR) เป็น muscle stretch reflexes ถือวา่ เป็นinvoluntary response ซ่ึงเก่ียวขอ้ งกบั- Afferent (sensory) neuron (เขา้ ศูนย)์- Efferent (motor) neuron (ออกศูนย)์อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 21

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) ประสิทธิภาพของ DTR ขนึ้ อยู่กบั• Intact sensory nerve• Function synapse• Intact motor nerve• Neuromuscular junction• Competent muscleอ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 22

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Spinal segment involvementBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) Triceps reflex --> C6,7 Biceps reflex --> C5,6Brachioradialis reflex -->C5,6 Knee reflex --> L2,3,4 Ankle reflex --> Sacral1อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 23

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) ทกั ษะทใ่ี ช้การตรวจ• Inspection• Percussion• Palpationอ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 24

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง อปุ กรณ์ทใี่ ช้ในการตรวจ Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)• ไฟฉาย (penlight)• ไม้กดลนิ้ (tongue blade)• ส้อมเสียง (tuning forks)• ไม้เคาะเข่า (knee jerk)• สาลี (cotton wisp)• วตั ถุทดสอบกลนิ่ (สบู่ กาแฟ ฯลฯ)• วตั ถุทดสอบการรับรส (เกลือ/ นา้ ตาล)• วตั ถุทดสอบความรู้สึก เช่น เขม็ ซอนปลาย นา้ เยน็ /อุ่น อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 25

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)การประเมนิ ภาวะสุขภาพระบบประสาท• ซักประวตั แิ ละตรวจร่างกายส่ิงต่อไปนี้1.Mental status 262.Cranial nerves3.Motor system4.Sensory system5.Reflexes อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)• General Appearance • สภาพร่างกายทว่ั ไป • สีหนา้ (facial expression) • เส้ือผา้ และการแต่งกาย (dress & grooming) • กิริยาท่าทาง (Posture) • สุขวทิ ยาส่วนบุคคล (personal hygiene)อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 27

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรังBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)1. Mental Status Examination• level of consciousness– Alert ---> รู้สึกตวั ดี/โตต้ อบไดป้ กติ– Drowsiness/ Lethargy ---> ง่วงซึม สบั สน พดู จารู้เรื่อง– Stuporous ---> ซึม ซึมมากข้ึน พดู จาไม่ค่อยรู้เร่ือง– Semicoma ---> ใกลห้ มดสติ เป็นภาวะท่ีมีอาการง่วงซึมมากข้ึน แต่ยงั สามารถตอบสนองไดโ้ ดยการกระตุน้ ดว้ ยความเจบ็ ปวดแรงๆ (Deep pain stimulation) กดแรงๆท่ีหนา้ อก/ โคนเลบ็ ผปู้ ่ วย จะพอรู้สึกตวั บา้ ง (งอแขน ขาเหยยี ด, แขนและขาเหยยี ด)– Coma ---> หมดสติ ไม่รู้สึกตวั ไม่สามารถปลุกใหต้ ื่นได้ ไม่ตอบสนองต่อส่ิงกระตุน้ Afifi & Berman, 2005 อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 28

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Mental Status ExaminationBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)• ขอ้ ควรระวงั ผปู้ ่ วยท่ี LOC ระดบั Stuporous, Semicoma, coma – ประเมิน Airways, Breathing, Circulation (PP, B.P.) – ไม่ dilated pupils ---> จะประเมิน coma ผดิ – ไม่ยกศีรษะผปู้ ่ วยชิดอก อาจเป็นอนั ตรายหากมีความ ผดิ ปกติของกระดูกคอ อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 29

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Mental Status ExaminationBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)• Cognitive function– Orientation ---> (Places, Person, Time)– Memory ---> Attention (3-object test) ---> Recent memory ---> Remote memory– Calculation (serial 7s) 30 อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Mental Status Examination Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)• การ(speech)• การพดู ไม่ชดั แต่ถูกหลกั ภาษา (dysarthria)• การพดู ผดิ หลกั ภาษา/ ฟังภาษาพดู ไม่เขา้ ใจ(dysphasia)• ไม่พดู เลย (mute) อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 31

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Mental Status ExaminationBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)• การตดั สินใจ (Judgment)test judgment - พบจดหมายติดแสตมป์ จ่าหนา้ ซองตกควรทาอยา่ งไร• อารมณ์และกริ ิยาท่าทาง (mood & manner) อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 32

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง2. Cranial Nerve: CNBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน Jarvis, 2008 33

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง CN I : Olfactory Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) Nose (Smell)Sensory ---> อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน Jarvis, 2008 34

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง CN I : Olfactory NerveBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 35

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) ความผดิ ปกติทตี่ รวจพบ....• Anosmia ---> การไม่ได้กลนิ่ อะไรเลย พบในผู้ป่ วยทมี่ ีรอยโรคท.่ี .. olfactory bulb, nerve, tractอ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 36

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรังBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) ที่มา: http://www.symptomsbook.com/Facts-Statistics-Lump-Research-Genes-Statistics- อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน Facts-hypogeusia-Disease-Hypogeusia-Diagnosed-Research.htm 37

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรังBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน Sherwood, 2001 38

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง ความผดิ ปกติที่ตรวจพบ....Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)• Hyposmia ---> การได้กลนิ่ ผดิ เพยี้ น พบร่วมกบั การรับรสผดิ ไปดว้ ย (hypogeusia) พบในรายท่ีมี viral respiratory illness, Zinc deficiency• Olfactory hallucination พบในรายที่มี uncinate fits ซ่ึงมี epileptic focus ที่ anterior และ mesial ของ temporal lobe• Decreased smell sensation ---> ความรู้สึกกลน่ิ ลดลงพบในคนปกติท่ีมี nasal obstruction และrespiratory illness อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 39

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง CN II : Optic Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)Sensory ---> Eye(visual acuity & visual field)อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 40

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรังBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)CN II : Optic ---> visual acuityอ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 41

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรังBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) CN II : Optic ---> visual fieldอ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 42

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง CN III : OculomotorBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)motor---> Eye (EOM & Pupil reaction) อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 43

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรังBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)CN III : Oculomotor ---> EOMsuperior inferior superior rectus oblique rectus Medial rectusInferior Inferiorrectus rectusสังเกตส่ันกระตุก (Nystagmus) ของลูกตาหรือไม่ ถ้ามี Nystagmus มาก แสดงว่ากล้ามเนื้อตามอี าการอ่อนล้า หรือมคี วามผดิ ปกตเิ กยี่ วกบั ประสาทสมองทค่ี วบคุมกล้ามเนื้อตา อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 44

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรังBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) CN III : Oculomotor ---> Pupil reactionDirect reactionConsensual reaction 45อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) CN IV : Trochlermotor---> Eye (EOM)Superior 46obliqueอ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรังBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) Eye convergence Good Pooraccommodation accommodation อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 47

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง Boromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) CN VI : Abducensmotor---> Eye (EOM)Lateral Lateralrectus rectus สังเกตสั่นกระตุก (Nystagmus) ของลูกตาหรือไม่ ถ้ามี Nystagmus มากแสดงว่ากล้ามเนื้อตามีอาการอ่อนล้า หรือมีความผิดปกติเก่ียวกับประสาทสมองท่ีควบคุมกล้ามเนื้อตา อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 48

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรังBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT) CN : III, IV, VI (EOM)superior inferior superior rectus oblique rectus (III) (III) (III)Lateral Medial LateralRectus Rectus Rectus (VI) (VI) (III) Inferior Inferior rectus Superior Rectus (III) oblique (III) (IV) Rt. อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน Lt. 49

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง SummarizeBoromarajonani college of Nursing, Trang (BCNT)CN II : Optic (visual acuity & visual field)CN III : OculomotorCN IV (EOM & Pupil reaction)CN VI : Trochler (EOM: downward & inward eye movement) : Abducens (EOM: lateral eye movement) อ.จิรานุวฒั น์ ชาญสูงเนิน 50