90 การเรยี นรู้ถึงความหลากหลายของศาสนา ทำให้เราเห็นว่าในโลกใบนี้ ประกอบไปดว้ ยประชากรทม่ี ีความ หลากหลายทางศาสนา และอัตราการเตบิ โตของการนบั ถือศาสนามีความแตกต่างกนั อย่างไรก็ตาม เรายังไดเ้ รยี นรู้ ถึงวธิ กี ารท่ภี าครัฐจัดการกบั ประชากรท่นี บั ถอื ศาสนาตา่ งๆในรูปแบบท่ีแตกต่างกันออกไปผา่ นทางการจัด การศกึ ษาและกฎหมาย ซึ่งในปจั จุบนั ยังเป็นที่ถกเถยี งในประเด็นดา้ นสิทธเิ สรภี าพ – ประชาธิปไตย – และความ มน่ั คงของรัฐ ความหลากหลายทางชนชาติ นิยามของคำว่า ชนชาติ หมายถึง “กลุม่ ชนที่มีเช้ือชาติหรือกลมุ่ ชาติพนั ธ์ุเดยี วกัน และมวี ฒั นธรรมเป็น แบบเดยี วกัน อาจจะอาศัยอยู่ในประเทศเดยี วกนั หรือแยกยา้ ยกนั อย่ใู นหลายประเทศก็ได้” (บทวิทยรุ ายการ รู้ รกั ภาษาไทย, 2550 อ้างถึงใน สำนกั งานราชบัณฑิตยสภา, 2550) กรณตี วั อยา่ งเชน่ ชนชาติยวิ ท่ีไปอาศยั อยู่ในประเทศ ยโุ รป มีวฒั นธรรมเป็นของตัวเองทแี่ ตกต่างไปจากคนพื้นเมืองในประเทศ การเข้ามาในสหรัฐอเมรกิ าของชนชาติจนี ก่อใหเ้ กดิ China Town ในหลายพื้นท่ี ซงึ่ เปน็ สัญลักษณ์ทแี่ สดงออกถงึ ความเป็นชนชาตอิ นั มอี ัตลกั ษณ์เฉพาะ บางอย่างท่ีแตกตา่ งอยา่ งเหน็ ไดช้ ัด ชนชาติไทยเข้าไปอยู่ในเมอื งซิดนยี ์ ประเทศออสเตรเลีย ก็ไปสรา้ งสถานท่ีท่ี เรียกวา่ Thai Town ซึ่งในปัจจุบันเปน็ แหลง่ รวมรา้ นอาหารไทยและมีรา้ นขายของไทยอยู่ในบริเวณดังกลา่ ว เมื่อเราได้เรียนรถู้ ึงความหมายของคำวา่ ชนชาตแิ ล้ว ประการถัดไป เราจะไดเ้ รียนรู้ถงึ การยอมรับในความ เป็นรัฐในระดับสากล และความขัดแยง้ ระดับสากลในประเดน็ ของรัฐกับชนชาติ องคก์ ารสหประชาชาติไดย้ อมรบั ให้ South Sudan เข้ามาเปน็ ส่วนหน่งึ ของประเทศสมาชิกในองค์การสหประชาชาตเิ มื่อปี ค.ศ. 2011 ถือเปน็ ประเทศ สมาชิกลำดับที่ 193 ซึ่งเป็นประเทศสมาชิกรายลา่ สุดขององค์การสหประชาชาติ (United Nations, n.d.) ถงึ แม้ ประเทศสมาชิกองค์การสหประชาชาตจิ ะมีมากถึง 193 ประเทศ แต่ยังมปี ระเทศบางประเทศ ท่ีไม่ได้ถูกบรรจใุ หเ้ ขา้ ไปอยู่เป็นส่วนหน่ึงของประเทศสมาชกิ องค์การสหประชาชาติ ตวั อยา่ งเช่น ไตห้ วัน เหตุผลเพราะวา่ ไตห้ วันไม่ได้ ดำรงสถานะเป็นรัฐ แตถ่ ือเป็นส่วนหนึง่ ของประเทศจีน การไม่ไดเ้ ข้ามาเปน็ สมาชิกขององค์การสหประชาชาตแิ ละ การไม่ได้รบั การยอมรบั ว่า ไต้หวนั มสี ถานะเปน็ รัฐ ถือเป็นความขดั แยง้ ในระดับระหว่างประเทศ คนไตห้ วนั ไม่ถือวา่ ตนเองเป็นคนจนี ไม่ได้ตกเป็นเมอื งขน้ึ ของจีน มวี ฒั นธรรมเป็นของตนเอง และถือวา่ ตนเองเป็นคนไตห้ วัน แต่ใน มมุ มองของคนชนชาติจีนกลับมองว่า ไต้หวัน เป็นสว่ นหน่งึ ของประเทศจีน กรณขี องประเทศอสิ ราเอลและชาวปาเลสไตน์ ถือเป็นความขัดแย้งท่ีสง่ ผลกระทบตอ่ ชีวิตของคน ปาเลสไตน์ เนอื่ งจากกลมุ่ คนท้ังสองชนชาตอิ าศัยอยูใ่ นอาณาบริเวณเดียวกนั การประกาศก่อต้ังรัฐอสิ ราเอลมขี ้นึ ใน
91 วันท่ี 14 พฤษภาคม 1948 และประธานาธิบดสี หรัฐอเมริกา Harry S. Truman ได้ยอมรบั รัฐใหม่น้ใี นวันประกาศ การมีตัวตนของอสิ ราเอล นอกจากนย้ี งั สนบั สนุนให้ส่งประชาชนชาวยวิ ทก่ี ระจัดกระจายตัวอยูต่ ามดนิ แดนตา่ งๆให้ ไปรวมตวั กันอยู่ในพืน้ ทีบ่ ริเวณท่ีชาวปาเลสไตนเ์ ดิมอาศัยอยู่ และสนบั สนุนการสร้างรัฐของชนชาติยิว (Office of the Historian, n.d.) รูปภาพที่ 10: ภาพการสูญเสียพ้นื ทีข่ องชาวปาเลสไตน์ตั้งแต่ ค.ศ. 1947 จนถึงปจั จบุ ัน35 ชาวยวิ ไดอ้ พยพเข้ามาอยู่ในดินแดนของชาวปาเลสไตน์ ด้วยจดุ ประสงคห์ ลักคือการรวมชนชาติของตนไว้ ในผืนแผน่ เดียวกัน ภายใตห้ ลักการรวมกรงุ เยรูซาเล็มไวใ้ หเ้ ป็นเมืองหลวงของรัฐอิสราเอลช่ัวนิรันดร์ (Dumper, 1992: 32) ปัญหาคอื การเข้ามาของชาวยิวและการสรา้ งชาตอิ สิ ราเอลสง่ ผลกระทบต่อพื้นทีท่ ี่เคยเปน็ ดนิ แดนของ ชาวปาเลสไตน์ จากภาพจะเหน็ ได้ถึงการลดลงของพืน้ ท่แี ละดนิ แดนปาเลสไตน์เดิมถูกแบง่ ออกไปให้มีการกระจัด กระจายกัน วิธีการจัดการความขัดแยง้ ของชาติพันธ์ุโดยรฐั ตามนยิ ามของ สมศักด์ิ สามคั คธี รรม (2559) มีดว้ ยกนั 6 ประการ เรียงลำดับตามความรุนแรงของวธิ ีการจากมากไปนอ้ ย ได้แก่ 35 ภาพประกอบจาก https://icahd.org/2016/09/15/judaizing-palestine-a-campaign-against-house-demolitions-in-a-single-state/
92 1. การฆา่ ล้างเผ่าพันธ์ุ (Genocide) ถือเป็นวิธีการทีร่ นุ แรงท่ีสดุ ความหมายของ Genocide ไม่เคย ปรากฏมาก่อนจนกระท่งั ปี ค.ศ. 1944 โดย Raphael Lemkin โดยท่ีมาของคำว่า Geno ในภาษา กรกี หมายถงึ เชื้อชาติ หรอื เผา่ สว่ นคำว่า Cide มที ม่ี าจากภาษาละติน หมายความถึง การฆ่า ความหมายโดยรวมของ Genocide คือ อาชญากรรมความรนุ แรงทก่ี ระทำเพ่ือเปา้ ประสงค์ใน การกำจัดกลุ่มคน (เผ่าพันธ์ุ, เชอ้ื ชาติ) ใหห้ มดไป (United States Holocaust Memorial Museum, n.d.) ท่ผี า่ นมาเราจะใช้คำว่า Genocide กับเหตุการณฆ์ ่าลา้ งเผา่ พันธ์ชุ าวยวิ , การฆา่ ลา้ งชาว Tutsi ในประเทศรวนั ดา, ฯลฯ (Uvin, 1996) 2. การกวาดล้างชาติพนั ธ์ุ (Ethnic Cleansing) เป็นวธิ ีการท่มี ีความรนุ แรงรองลงมา ถึงแม้จะมีการ ฆาตกรรมกลมุ่ คน แต่การฆ่าลา้ งใหห้ มดไปไม่ใชเ้ ป้าประสงคห์ ลกั วิธกี ารน้ีมีจดุ ม่งุ หมายเพ่อื การ กวาดลา้ ง ไล่ต้อนให้กลมุ่ คนท่รี ฐั ไมต่ ้องการออกจากรัฐไป การใช้ความรุนแรงถือเป็นการสร้าง ความหวาดกลัวทส่ี ่งผลให้ ชนกลมุ่ นอ้ ยมีความหวาดระแวงในการใช้พ้นื ที่ของรฐั ตัวอย่างวธิ กี าร Ethnic Cleansing ที่กำลงั เกดิ ขน้ึ ไดแ้ ก่ กรณีของชาวโรฮิงญาในประเทศเมยี นมา (Aljazeera, March 6, 2018 [a]) 3. การกลืนกลายทางวัฒนธรรม (Assimilation) คอื การท่ีรฐั บาลใชน้ โยบายเป็นไปเพ่อื ให้ชนกลุ่ม นอ้ ย กลุ่มชาติพันธ์ุ ได้ปรบั ตัวเขา้ กบั วฒั นธรรมหลกั ของชาติ และกลายเปน็ ส่วนหน่งึ ของ วฒั นธรรมหลัก เช่น ในกรณขี องประเทศออสเตรเลีย รฐั สนับสนุนให้เยาวชนชาว Aborigine มา เขา้ เรยี นในโรงเรียนท่รี ัฐบาลจัดให้ สว่ นผ้ใู หญ่จะมีการสอนสร้างใหส้ ามารถมีความรู้เชงิ วชิ าชีพ (The Policy of Assimilation, 1961: 1-3) 4. การบูรณาการทางวัฒนธรรม (Integration) คือ การยอมรับวา่ วัฒนธรรมชนกลุ่มน้อยนัน้ ดำรงอยู่ ตามจรงิ รฐั ไม่ได้พยายามจะบบี บังคบั ใหช้ นกล่มุ น้อย กลุม่ ชาติพนั ธตุ์ ้องปรับตัวตามชนชาตหิ มู่ มาก แตช่ นกลุ่มน้อยตอ้ งยอมรบั ว่า วัฒนธรรมหลักท่ีดำรงอยู่ในรัฐยงั คงเป็นวฒั นธรรมของชนหมู่ มาก ซง่ึ ชนกลุ่มน้อยจะยังมีข้อเสียเปรยี บบางประการ เชน่ ภาษาหลักของทางราชการ ยังคงเปน็ ภาษาท่คี นสว่ นใหญใ่ ช้ และการเรยี นการสอนในโรงเรียนก็จะใชภ้ าษาทางราชการ ตวั อยา่ งทเี่ หน็ ไดจ้ ากการที่รัฐใช้วธิ กี าร Integration คอื ประเทศมาเลเซยี ท่ีมี ชนชาติจีน ชนชาตมิ าเลย์ ชนชาติ อินเดยี อาศยั อยูร่ ่วมกนั รัฐบาลใหก้ ารยอมรบั ในการดำรงอยขู่ องวัฒนธรรมตามชนชาติ แต่ วัฒนธรรมหลักยงั คงเป็นวฒั นธรรมมาเลย์
93 5. การใหส้ ถานะพเิ ศษแก่คนพ้ืนเมือง (Accommodation) คือ การทีร่ ฐั ให้การยอมรับในวัฒนธรรม ของคนกลุม่ น้อย สนับสนนุ ให้มีการดำรงไวซ้ ่งึ วฒั นธรรม และยังให้สทิ ธิพิเศษบางประการแกช่ น กลมุ่ น้อย วิธีการ Accommodation ปรากฏอย่ใู นประเทศสหรัฐอเมริกาที่ให้สทิ ธิชนกลมุ่ น้อย เชน่ บุคคลท่ีไม่ใชค่ นผิวขาว ในการรับไดร้ บั พิจารณาให้เขา้ ทำงานเพ่ือสนับสนุนความหลากหลาย ในสงั คม 6. สหพนั ธรฐั ทางชาตพิ ันธุ์ (Ethno – federalism) รฐั ยอมรับในการดำรงวฒั นธรรมของชนกลุม่ น้อย และรัฐได้กำหนดใหช้ นกลุม่ นอ้ ยมีดนิ แดนและเขตพ้นื ทก่ี ารปกครองเปน็ ของตนเอง แตย่ งั อยู่ ภายใตร้ ัฐบาลกลาง ทั้งน้ีตวั อย่างของรฐั ทมี่ ีการอนุญาตให้ชนกล่มุ น้อยไดม้ ีพ้ืนท่กี ารปกครองเปน็ ของตนเองได้แก่ แคนาดา รสั เซีย จะเห็นได้วา่ ภายในรัฐ สามารถประกอบไปด้วยบคุ คลจากหลากหลายชนชาติ และรฐั มวี ธิ กี ารจัดการใน ประเดน็ ของการยอมรับความหลากหลายทแี่ ตกตา่ งกัน ต้งั แตก่ ารจัดการกบั ความหลากหลายดว้ ยวิธีการรนุ แรง ไป จนถงึ การยอมรับในวฒั นธรรมและการมีตวั ตนของชนกลมุ่ น้อย ความหลากหลายทางเพศ จากการสำรวจของ The Australian Sex Survey ในปี 2016 พบวา่ มวี ธิ ีการระบุถงึ ความเปน็ เพศของ ตนเองได้แตกต่างกันไปถึง 33 แบบ ได้แก่ เพศ คำอธบิ าย 1. Woman • บคุ คลท่ีเกิดมาเปน็ เพศหญงิ และระบุตนเองวา่ เป็นเพศหญงิ 2. Man • บคุ คลทเี่ กิดมาเปน็ เพศชายและระบุว่าตนเองเปน็ เพศชาย 3. Transgender Man • บุคคลท่ีเกิดมาเปน็ เพศหญิง แต่นิยามตนเองวา่ ในขณะปัจจบุ ันเปน็ 4. Transgender Woman ผชู้ าย (บคุ คลอาจทำการผา่ ตัดหรอื ไมผ่ ่าตัดเพื่อเปลยี่ นแปลงเครื่อง เพศ) • บคุ คลทีเ่ กดิ มาเปน็ เพศชาย แต่นิยามตนเองว่าในขณะปจั จุบันเป็น ผูห้ ญิง (บุคคลอาจทำการผา่ ตัดหรอื ไม่ผา่ ตดั เพ่ือเปล่ียนแปลง เครือ่ งเพศ)
5. Trans Person 94 6. Trans Man • บุคคลที่ท้ังสภาวะทางอารมณ์และจติ ใจบง่ บอกวา่ ตนเองเป็นเพศ ตรงข้าม 7. Trans Woman • บคุ คลที่ถูกระบุวา่ เป็นเพศหญิงโดยกำเนิด แตป่ ัจจุบนั ระบุว่าตนเอง 8. Female to Male เปน็ เพศชาย 9. Male to Female 10. Transsexual • บุคคลทถ่ี ูกระบวุ ่าเป็นเพศชายโดยกำเนิด แตป่ จั จุบันระบวุ ่าตนเอง เป็นเพศหญิง 11. Cisgender 12. Cis Female • Transgender Man • Transgender Woman 13. Cis Male • บคุ คลทท่ี ั้งสภาวะทางอารมณ์และจติ ใจบ่งบอกวา่ ตนเองเป็นเพศ 14. Gender – Non ตรงขา้ ม Transsexual คือ บุคคลท่ีก้าวขา้ มความเปน็ เพศเดิมของ Conforming ตนเองไปสู่เพศตรงขา้ มผา่ นการกินฮอร์โมน, การแต่งกาย, และ การบำบัด 15. Non Gender • บคุ คลที่นยิ ามเพศของตนเองตามเพศกำเนิดของตนเอง 16. Non – Binary • บคุ คลที่เกิดมาเป็นเพศหญิงและระบตุ นเองวา่ เป็นผู้หญงิ 17. Neutrois • บคุ คลทเ่ี กิดมาเปน็ เพศชายและระบตุ นเองว่าเปน็ ผู้ชาย 18. Genderfluid 19. Genderqueer • บุคคลท่ีไมร่ ะบวุ ่าตนเองเปน็ เพศชายหรอื เพศหญงิ • บคุ คลผู้ไมร่ ะบเุ พศของตนเอง • บคุ คลท่ีไมอ่ ธิบายวา่ ตนเองเป็นผชู้ ายหรือผู้หญงิ แต่อาจอธบิ ายวา่ ตนเองอยูต่ รงไหนในแถบเพศ เชน่ มคี วามเอนเอียงไปทางผู้ชาย มากกวา่ ผูห้ ญิง แต่ไม่ใช้ผชู้ ายทั้ง 100 เปอร์เซ็นต์ • เพศกลาง (ไม่นยิ ามวา่ เปน็ เพศหญิง และ ไมน่ ยิ ามว่าเป็นเพศชาย) • บุคคลผเู้ ลอื กไม่ระบุเพศ ไมว่ ่าจะเปน็ ชายหรอื หญิง • บคุ คลผู้เลอื กไมร่ ะบเุ พศ ไม่ว่าจะเปน็ ชายหรอื หญงิ
95 20. Demigender • บคุ คลที่มีความสมั พนั ธ์กับการเป็นเพศหนง่ึ ๆ แต่ไม่ใช่ 100 เปอร์เซน็ ต์ คำวา่ Demi หมายถึง คร่ึงหน่ึง 21. Demiboy • บุคคลทม่ี ีส่วนของความเปน็ ชาย บคุ คลนจ้ี ะเกิดมาโดยถูกระบุว่า 22. Demigirl เป็นเพศชายหรอื เพศหญงิ ก็ได้ 23. Agender • บุคคลทมี่ ีส่วนของความเป็นหญิง บุคคลนจ้ี ะเกิดมาโดยถูกระบุวา่ 24. Intergender เปน็ เพศชายหรือเพศหญงิ ก็ได้ 25. Intersex 26. Pangender • บุคคลผไู้ ม่ระบเุ พศ 27. Poligender • บุคคลผ้มู ีความเป็นเพศระหว่างเพศชายและหญิงผสมกันอยู่ 28. Omnigender • บุคคลทถ่ี ือกำเนิดมาโดยมเี ครื่องเพศทั้งสองอยา่ งร่วมกนั 29. Bigender • บคุ คลที่ระบุว่ามคี วามเป็นเพศมากกว่า 1 เพศ • บุคคลที่ระบวุ ่ามีความเปน็ เพศมากกว่า 1 เพศ 30. Androgyne • บคุ คลทร่ี ะบวุ ่ามคี วามเปน็ เพศมากกว่า 1 เพศ 31. Androgyny • บคุ คลทร่ี ะบุวา่ เปน็ ทง้ั เพศหญิงและเพศชาย บางคนมี 32. Third Gender บคุ ลกิ ลกั ษณะแสดงออกมาทั้งสองเพศ 33. Trigender • บคุ คลผูไ้ มร่ ะบุเพศ • บุคคลผมู้ ีส่วนผสมระหวา่ งบคุ ลกิ ท่แี สดงออกถงึ ความเป็นชายและ ตารางที่ 4: ประเภทของเพศ ความเปน็ หญงิ • บคุ คลผ้ไู ม่ระบเุ พศวา่ เปน็ ชายหรือหญิง • บคุ คลผสู้ ลบั บุคลิกการแสดงออกไปมาระหว่างการเป็นผชู้ าย ผูห้ ญิง และ เพศอ่ืน ที่มา: The Australian Sex Survey, 2016 as cited in Jager, 2016 ผทู้ ี่ระบุตวั ตนวา่ ตนเองไม่ใช่เพศชายหรือเพศหญงิ ตามเพศกำเนิด มกั เรียกตนเองวา่ เป็น เกย์ (Gay) หรอื LGBT ซ่งึ ย่อมาจาก Lesbian (หญงิ รักหญงิ ), Gay (ชายรักชาย), Bisexual (บคุ คลทม่ี ีรสนิยมชอบทง้ั เพศหญิงและ เพศชาย), และ Transgender (บคุ คลข้ามเพศ)
96 ตามประวัติศาสตร์ มกี ารบนั ทึกถึงบุคคลท่รี ักและชอบพอบุคคลเพศเดยี วกันต้ังแต่ก่อนสมัยคริสตกาล แมก้ ระทง่ั ในไบเบิลยงั มีการพูดถงึ บุคคลท่ีรกั ในเพศเดียวกนั ในประเทศกรีซสมยั โบราณกอ่ นคริสตกาล มีบุคคล จำนวนมากรกั ชอบพอในเพศเดียวกัน ประเทศเคนยามีการใช้คำศพั ท์ “Female Husbands” เพอ่ื ระบุถึง พฤติกรรมทางเพศทแ่ี ตกตา่ งออกไปจากเพศกำเนดิ หรือศัพท์ของคนอินเดยี นแดง เรยี กเพศท่สี ามว่า “Two-Spirit” ซ่ึงถอื เปน็ พฤติกรรมทย่ี อมรบั ไดใ้ นสังคมคนพน้ื เมือง นอกจากนี้ คนจากทวปี แอฟรกิ าตอนเหนือ และ คนเกาะจาก อาณาบรเิ วณทะเลแปซฟิ ิค ต่างยอมรบั วถิ ีทางเพศในลักษณะน้เี ชน่ กนั หากแตพ่ ลเมืองในยโุ รปไมส่ ามารถยอมรบั ได้ (Morris, n.d.) เมือ่ คนยโุ รปอพยพเข้ามายงั อเมรกิ า ได้มกี ารสร้างกฎหมายในการหา้ มการมีพฤติกรรมรักร่วมเพศ และ หากพบผู้กระทำความผิด อาจถกู ตัดสินให้ถึงโทษประหารชวี ิต หรอื ตัดอวัยวะเพ่ือเป็นการลงโทษ โดยมีการลงโทษ จรงิ ในรัฐ New York และ Connecticut นอกจากนี้แล้ว การร่วมเพศในลักษณะทไ่ี มเ่ ป็นธรรมชาติ เช่นทางทวาร หนัก ถือวา่ ผิดกฎหมาย โดยกฎหมายการห้ามการร่วมเพศในลักษณะนยี้ งั คงอยู่ไปจนถึงศตวรรษท่ี 21 (Brooklyn Connections – Brooklyn Public Library, n.d.: 2) ในปัจจุบันวิธกี ารระบุอัตลกั ษณ์ทางเพศของบุคคลมีความหลากหลาย คำถามคือ เม่ือสังคมรบั รถู้ ึงความ หลากหลายทางเพศ น่นั แปลวา่ สังคมจะยอมรบั การมคี วามหลากหลายทางเพศมากขนึ้ ? อันทีจ่ รงิ แล้ว ในปี 2017 ยังมปี ระเทศถึง 72 ประเทศท่ีระบุวา่ การเปน็ เกยน์ น้ั ผิดกฎหมาย โดยใน 8 ประเทศ (หรือร้อยละ 11 ของประเทศท่ี ถอื วา่ การเปน็ เกย์ผดิ กฎหมาย) ได้ระบโุ ทษสงู สดุ ของการเป็นเกย์คือ การประหารชวี ิต โดยประเทศท่ียงั มีการลงโทษ ประหารชวี ติ เกย์ ได้แก่ อหิ ร่าน ซดู าน ซาอดุ ิอาระเบยี เยเมน บางพ้นื ท่ีของโซมาเลยี ไนจีเรยี ตอนเหนอื ซเี รยี และ อิรัก โดยในกรณีของอิหร่าน ซูดาน ซาอุดิอาระเบีย เยเมน บางพ้ืนท่ีของโซมาเลยี ไนจีเรียตอนเหนือ โทษประหาร ชีวติ กระทำภายใตก้ ฎหมายชะรอี ะฮ์ (Sharia) ส่วนกรณขี องซเี รยี และอิรกั การประหารชวี ิตไมไ่ ด้กระทำการโดยรัฐ แต่เปน็ ผ้ยู ึดอำนาจอื่น เชน่ Islamic State ที่ไมไ่ ดร้ ับการยอมรบั ใหเ้ ป็นรฐั บาล ในปัจจุบนั มีประเทศกวา่ 120 ประเทศท่วั โลกทีไ่ ม่ได้มกี ฎหมายลงโทษบุคคลเพศที่ 3 (Duncan, 2017) ระดบั ในการยอมรับการมีตัวตนของเพศที่สามในระดบั รฐั แบง่ ออกเป็น 4 ระดับ ได้แก่36 1. ยอมรบั การแต่งงานอย่างถูกต้องตามกฎหมายของคู่สมรสเพศเดยี วกัน ซึง่ โดยสว่ นใหญแ่ ลว้ ประเทศที่ ยอมรบั การสมรสจะอย่ใู นยโุ รปและทวปี อเมรกิ าเหนือ 36 อา้ งองิ จาก Duncan, 2017
97 2. ยอมรับการอยูร่ ่วมกนั เป็นคชู่ ีวติ (Civil Union) 3. ไม่มีโทษในทางกฎหมายสำหรับเพศท่ี 3 4. การเปน็ บุคคลเพศที่ 3 ถือว่ามีความผิดทางกฎหมาย ส่วนใหญ่กฎหมายนจี้ ะอยู่ในประเทศแถบ ตะวันออกกลางและแอฟริกา ขอ้ แตกตา่ งระหวา่ งการสมรส และ Civil Union ในองั กฤษคอื การทำ พิธสี มรสของคู่รกั เพศเดยี วกันไม่สามารถกระทำไดใ้ นสถานทปี่ ระกอบพิธีกรรมทางศาสนา (Travis, 2011) จะเห็นไดว้ า่ ในปจั จบุ ัน ถึงแม้จะมกี ารเปดิ กวา้ งมากขนึ้ ในการยอมรับเพศสภาพท่หี ลากหลาย แต่สำหรบั ใน หลายประเทศ สทิ ธิโดยรวมของเพศทีส่ ามยังถูกจำกัด ไมไ่ ดร้ บั การยอมรับใหม้ ีความเท่าเทยี มกันกบั ผ้ทู ่มี ีเพศสภาพ ตรงกบั เพศกำเนดิ มติ แิ หง่ ความเหล่ือมล้ำ ความหลากหลาย จากเรอื่ งสีผิว ไปจนถงึ การสรา้ งอารยธรรมในอนาคต ในปัจจุบนั ปฏิเสธมิได้ว่า แม้เราจะอยูใ่ นยุคศตวรรษที่ 21 แล้วก็ตาม หากแต่เรอ่ื งราวของความอยุตธิ รรม และอคตใิ นโครงสร้างทางสงั คม ชนชาติ เพศ ศาสนา ยังคงมอี ยู่จรงิ ในบทความทา้ ยบทที่ 3 นักศึกษาจะไดเ้ รียนรู้ ถึงเร่ืองราวของการปฏิบตั ิตนระหว่างตำรวจกับผตู้ ้องสงสัยด้วยความอยุตธิ รรม ซง่ึ เป็นกรณีท่ีเกิดขึ้นใน สหรัฐอเมริกา กรณขี องการหลอกเหย่ือบนโลกออนไลน์ผ่านปรากฏการณ์ท่เี รียกวา่ Romance Scam ทเี่ กิดข้นึ จาก ความสามารถในการเข้าถึงอนิ เทอรเ์ นต็ และการใชอ้ ินเทอร์เน็ตเป็นเครอ่ื งมอื ในการหลอกลวงบุคคลอน่ื นอกจากน้ี ยังมกี รณีของการชว่ ยเหลือในระดับระหวา่ งประเทศ หากแต่การชว่ ยเหลือ เกิดขน้ึ จากฐานความคดิ ทมี่ องว่า สถานภาพพน้ื ฐานไม่เท่าเทยี มกัน37 ทง้ั น้ี ในมติ เิ ชงิ บวก ยงั มีกลมุ่ อาสาสมคั ร / องคก์ ร ทีม่ สี ่วนในการชว่ ยเพ่ิมความเข้าใจในความแตกต่างทาง วัฒนธรรมและความหลากหลายในประเด็นต่าง ๆ เช่น โครงการ Host Family ท่ดี ำเนินกจิ กรรมโดยอาสาสมัคร ซ่งึ มีเปา้ ประสงคเ์ พ่ือใหน้ ักศึกษาต่างชาติได้เรยี นรถู้ ึงวฒั นธรรม วิถชี ีวิต และความเป็นอยขู่ องชาวอังกฤษ, Dignity 37 อ่านบทความเรือ่ ง ปี 2020 แลว้ ทำไมเรายงั เหยียดสีผวิ กันอยู่? / Her เรารกั กนั แบบไม่มีตัวตนไดไ้ หม? / หัวเราะทั้งนำ้ ตาไปกบั วันจมูกแดง ในทา้ ย บทท่ี 3
98 Kitchen สถานประกอบการทเ่ี นน้ การให้บริการผา่ นกลมุ่ เปราะบางทง้ั ทางดา้ นร่างกายและจติ ใจในประเทศ สงิ คโปร,์ การท่องเที่ยวโดยไม่เสียคา่ ใช้จ่ายผา่ นกระบวนการเป็นสมาชิกแพลตฟอร์มออนไลน์ เชน่ Couchsurfing38 นอกเหนือไปจาก 3 กรณีดังกลา่ ว ยงั มีประเด็นทีน่ ่าสนใจเกี่ยวกับการทำงานผา่ นกระบวนการคดั เลือกทางชาติพันธ์ุ ในอินเดีย39 สำหรบั ในโลกอนาคต หากเรามคี วามต้องการทจ่ี ะนำมนษุ ยเ์ คลอ่ื นย้ายไปยังอาณาจักรแห่งใหม่ นอกเหนือไปจากโลกท่ีเรากำลังอาศัยอยู่ ประเด็นทนี่ อกเหนอื ไปจากความสามารถทางดา้ นวทิ ยาศาสตร์ในการ ธำรงไวซ้ งึ่ การอยู่รอดของมนุษย์ เรายังจะต้องคำนึงถงึ สภาวะทางสังคมอีกด้วย เราจะสร้างอาณาจักรแหง่ ใหม่ สรา้ ง อารยธรรมใหม่อย่างไรให้เกดิ ความเทา่ เทยี มกนั ลดความเหลอื่ มล้ำ และปราศจากอคติดงั เช่นที่เป็นอยู่?40 สรุป ในบทท่ี 3 น้ี นกั ศกึ ษาได้เรยี นรถู้ งึ ความหมายของคำวา่ พหุวัฒนธรรม การเรียนการสอนมีการตง้ั คำถามถงึ คำ แปลของคำวา่ วฒั นธรรม ทีแ่ ตเ่ ดมิ หมายความถึงส่งิ ท่ดี ีงาม แตใ่ นความเป็นจริง วฒั นธรรมบางประการ ถือเปน็ ความเชือ่ ท่ลี ดคณุ ค่าสทิ ธิมนษุ ยชน เชน่ Rape Culture ซงึ่ เปน็ แนวความคิดของชายเปน็ ใหญ่และการใชค้ วาม รุนแรงทางเพศ ประเด็นของความยตุ ิธรรมและการไม่เลอื กปฏบิ ัติ ความหมายของคำวา่ ยตุ ธิ รรมน้นั ถูกแบ่งไปตามกระบวน ความคดิ เชงิ เหตผุ ลทางศีลธรรม ระหว่าง consequentialist moral reasoning และ categorical moral reasoning ทง้ั นี้ เราไดเ้ ห็นถงึ ความแตกตา่ งในกระบวนความคดิ ทีส่ ง่ ผลใหร้ ัฐมีการนำเสนอนโยบายเพื่อเพ่ิมพนู ความเท่าเทยี มกนั ที่ตา่ งกนั ออกไป และการไม่เลอื กปฏิบตั ิ ในเชงิ ทฤษฎเี ปน็ การสง่ เสริมสนบั สนนุ ความเทา่ เทยี มกนั แตก่ ารทีร่ ฐั เลือกปฏิบัติในบางกรณี เปน็ ไปเพื่อลดความเหล่อื มลำ้ ท่เี กิดขึ้นในสังคม ความหลากหลายทางวฒั นธรรม วฒั นธรรมในโลกใบน้ี มีความหลากหลายอยา่ งย่ิง ท้ังในเรือ่ งของการแต่งกาย ภาษา อาหาร เมื่อเราเรียนรู้ถึงวฒั นธรรมของบุคคลจากภาคอ่นื ของประเทศไทย และวัฒนธรรมของต่างชาติ เรา 38 อ่านบทความเรื่องโครงการ Host Family สำหรับนกั ศกึ ษาตา่ งชาติในสหราชอาณาจักร / Dignity Kitchen ครัวสรา้ งศักดิ์ศรขี องคนสิงคโปร์ / เท่ียว ฟรี นอนฟรี ชวี ติ ดีดีในยุคดิจทิ ัล ในท้ายบทที่ 3 39 อา่ นบทความเรือ่ ง Mumbai Dabbawalas: อาหารกลางวันจากบา้ น ส่งตรงถึงมอื คณุ ในท้ายบทที่ 3 40 อ่านบทความเรือ่ งเดินทางไปดาวอังคารดว้ ยตวั๋ เท่ียวเดยี ว ในทา้ ยบทท่ี 3
99 ควรเคารพในวัฒนธรรมของผู้อ่นื และไม่ละเมิดสทิ ธิของผู้อ่นื ในการดำรงไวซ้ ึง่ วัฒนธรรมของตน เว้นเสียแต่ วฒั นธรรมนน้ั ละเมดิ สทิ ธมิ นุษยชนผ้อู นื่ ความหลากหลายทางศาสนา ในแตล่ ะรัฐ มีความแตกต่างกันในการนับถือศาสนา ในปัจจุบนั ยงั มีบคุ คลอีกเปน็ จำนวนมากที่นบั ถอื ศาสนาท้องถิ่น และบคุ คลจำนวนมากอีกเชน่ เดยี วกันทไ่ี มน่ บั ถือศาสนา เราพบว่า การเรยี นการ สอนเรอื่ งศาสนาน้นั เป็นนโยบายของรัฐทีจ่ ะสง่ เสรมิ ใหเ้ ยาวชนได้เรยี นรู้ถงึ ศาสนาหนึ่งๆหรือหลากหลายศาสนา ทัง้ น้ี ในบางรัฐ เชน่ สหรฐั อเมริกา เลอื กท่จี ะใชน้ โยบายในการไม่มีนโยบายทางการศึกษาทีเ่ ขา้ มายงุ่ เกี่ยวกบั การ เรียนการสอนทางศาสนา ข้อดขี องการเรยี นรูใ้ นศาสนา คือ การทำความเข้าใจในศาสนาของตนเอง ที่สอนให้ทำ ความดี ละเวน้ ความชว่ั สำหรบั รฐั ทเ่ี ปิดโอกาสใหเ้ ยาวชนศึกษาศาสนาอ่ืนๆ จะทำให้เยาวชนไดเ้ ข้าใจในศาสนิกชน อน่ื ๆ ในปัจจบุ ัน รฐั ในยุโรป เริ่มมกี ารออกกฎหมายท่อี าจไปละเมิดต่อเสรภี าพทางศาสนา และอาจขัดต่อหลัก ประชาธปิ ไตย โดยเหตผุ ลทางความมนั่ คงและการอยู่ร่วมกันอยา่ งสันติสขุ ในอนาคต ประเด็นของการเพิ่มข้อจำกัด ทางศาสนามีแนวโน้มท่ีจะเพ่ิมมากขึ้นในรฐั ตะวันตก ซงึ่ เราจะต้องมาพิจารณาถึงผลกระทบทางสงั คมท่ีจะเกิดขึ้น หลงั จากกฎหมายได้ผลติ ออกมา ความหลากหลายทางชนชาติ ชนชาตมิ ลี ักษณะรว่ มกันบางอยา่ ง ไม่วา่ จะอยู่ในประเทศต่างถ่นิ เราจะสามารถ คาดเดาได้ว่าบุคคลท่เี ราพบเจอน้ัน เปน็ คนชนชาติใด จากลักษณะทา่ ทางและการกระทำ การมีชนชาติท่ี หลากหลาย ได้สง่ ผลให้ในบางกรณเี กดิ ข้อพิพาท ความขดั แย้ง จนในทส่ี ดุ นำไปส่คู วามรุนแรง ท้งั นี้ การเรียนรทู้ ี่จะ ยอมรับความหลากหลายของชนชาติและการเคล่ือนย้ายของกลุ่มชนชนชาติไปยังประเทศต่างๆ จะทำให้เราลดอคติ ท่ีมตี อ่ ชนชาติอืน่ ความหลากหลายทางเพศ เราสามารถเห็นความหลากหลายทางเพศได้จากสื่อและจากประสบการณ์การพบ เจอผู้คนทห่ี ลากหลาย ถึงแมเ้ ราจะอย่ใู นศตวรรษที่ 21 ประเดน็ เรอ่ื งความหลากหลายทางเพศและการยอมรับความ เท่าเทยี มกันทางเพศ ยงั คงเป็นประเด็นที่อ่อนไหว ท้งั ยังมีกฎหมายที่ออกกฎการหา้ มมพี ฤตกิ รรมรักรว่ มเพศ จำกดั สทิ ธิและเสรภี าพในการเลอื กเพศของพลเมือง คำถามทา้ ยบท 1. พหุวัฒนธรรมหมายความว่าอะไร? 2. อธบิ าย Consequentialist Moral Reasoning และ Categorical Moral Reasoning 3. ปจั จยั ใดทส่ี ามารถทำให้วฒั นธรรมเกดิ การเปลย่ี นแปลงได้?
100 4. วิธกี ารเรียนการสอนในประเด็นเร่อื งศาสนาในโรงเรียนของแต่ละประเทศมคี วามแตกตา่ งกนั อยา่ งไร? 5. ทำไมรัฐถึงตอ้ งมีการออกกฎหา้ มการแต่งกายบางอยา่ งในท่ีสาธารณะ? นักศกึ ษาคิดวา่ กฎหมายเหล่านขี้ ัด ต่อหลักสทิ ธมิ นุษยชนหรือไม่? 6. อธิบายถงึ วธิ ีการจดั การความขัดแยง้ ทางชาติพนั ธโ์ุ ดยรฐั 7. รฐั ในปจั จุบนั ยอมรบั ในการมีอยูข่ อง LGBT อย่างไรบ้าง กจิ กรรม กิจกรรมที่ 1 นกั ศึกษาจะถกู ถามคำถามในประเดน็ ทางศีลธรรม โดยเป็นคำถามที่ถูกถามในชัน้ เรียนของศาสตราจารย์ Sandel, Harvard University ในกิจกรรมน้ี นักศึกษาจะได้ฝึกการตัง้ โจทย์คำถามในประเด็นทเ่ี ก่ยี วขอ้ งกบั การ ตัดสนิ ใจผ่าน Moral Reasoning ในรปู แบบท่ีแตกต่างกนั กิจกรรมที่ 2 นักศึกษาชมภาพยนตร์สารคดีที่เกี่ยวข้องกับการฆ่าลา้ งเผ่าพันธใ์ุ นประเทศอินโดนีเซยี เร่ือง The Act of Killing (2012) และหลังจากกจิ กรรมชมภาพยนตร์ นักศึกษาจะได้มาวพิ ากษก์ นั ถึงความเหมาะสมของการจดั การ ของภาครัฐ การกระทำของพลเมอื งต่อพลเมอื งอน่ื ด้วยความรนุ แรง
101 ปี 2020 แล้ว ทำไมเรายังเหยียดสีผิวกนั อยู่? จากเหตุการณล์ ่าสดุ ในสหรัฐอเมรกิ าท่ีเกิดการจลาจลเน่อื งด้วยเหตผุ ลทปี่ ระชาชนไมพ่ อใจในกรณีที่ George Floyd ชายผวิ สไี ดเ้ สยี ชีวติ จากการถกู เจา้ หน้าทตี่ ำรวจจับกมุ ในกรณขี องการใชธ้ นบัตรปลอมซื้อสนิ คา้ โดย เจ้าหนา้ ทต่ี ำรวจใช้เข่าของตนเองกดน้ำหนกั ลงไปทคี่ อของ Floyd เพอ่ื ป้องกนั การหลบหนี ทั้งท่ี Floyd ไม่ได้มี แนวโน้มว่าจะหลบหนกี ารจบั กุม และในขณะที่ Floyd ถูกเข่ากดทับไปที่คอของเขานน้ั เขาได้พยายามส่ือสารกับ ตำรวจว่าเขาหายใจไม่ออก อย่างไรก็ตาม ตำรวจผ้ทู ำการควบคมุ ตัว Floyd มิได้มีปฏิกิริยาโต้ตอบต่อความต้องการ ของ Floyd จนเปน็ เหตทุ ่ีทำให้เขาเสียชวี ิตในทสี่ ุด (The New York Times, 28 May 2020) การกระทำของเจ้าหน้าท่ตี ำรวจ ส่งผลให้ประชาชนเกดิ ความไม่พอใจเป็นจำนวนมาก ประชาชนสว่ นหนง่ึ ไดเ้ ริม่ ทำการประทว้ งอย่างสงบและในเวลาตอ่ มาไดก้ ่อการจลาจลในหลายรฐั สง่ ผลใหป้ ระธานาธิบดีทรัมปต์ ้อง ออกมาชแ้ี จงผา่ นทวติ เตอร์และสือ่ ตา่ ง ๆ ถงึ บทบาทของประธานาธิบดใี นการมอี ำนาจส่งั การเพ่ือควบคุมเหตุการณ์ อยา่ งไรกต็ ามหลงั จากที่ทรัมป์มกี ารสง่ ออกข้อความผา่ นทวิตเตอร์ว่า “looting will lead to shooting” หรอื “การปล้นสะดมจะนำไปสู่การยงิ ” สง่ ผลให้ประชาชนตัง้ คำถามกับสภาวะความเป็นประธานาธิบดีที่ควรอย่เู คยี ง ขา้ งประชาชน มากกว่าทีจ่ ะมีการขม่ ขปู่ ระชาชนผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์ หลังจากข้อความดังกลา่ วมกี ารเผยแพร่ ออกไป ทางทวติ เตอรไ์ ด้ทำการซอ่ นขอ้ ความของประธานาธบิ ดี โดยเลือกท่จี ะไมล่ บข้อความนน้ั ทิ้งเพราะเปน็ ท่ี สนใจของสาธารณะ แต่เพราะข้อความนลี้ ะเมิดกฎของทวติ เตอร์จงึ ต้องทำการซ่อนข้อความ กฎท่ีทรัมปล์ ะเมิดคือ การไปสนับสนุนความรุนแรง โดยผ้ทู ี่ตอ้ งการอ่านข้อความจะต้องทำการกดอ่านข้อความทท่ี วิตเตอร์ของทรมั ป์ โดยตรง เพ่อื เข้าถงึ เน้ือหาท่ีถูกซ่อนอยู่ (Stelter and O’Sullivan, 2020) อนั ท่ีจรงิ แลว้ ปัญหาของความขัดแยง้ เพราะสีผวิ ยังคงมอี ยู่ในสหรฐั อเมริกาแม้ว่าปนี จี้ ะเป็นปี 2020 แลว้ ก็ ตาม ประเดน็ ที่นา่ สนใจประการหน่งึ เก่ยี วกับปญั หาการเหยียดผวิ คอื การเลอื กใชค้ ำในการอธบิ ายบุคคล ข้อ แตกตา่ งระหว่างสหราชอาณาจักรและสหรฐั อเมริกา คือในขณะทีค่ นอเมริกันแบง่ การเรยี กคนโดยแยกตามภมู หิ ลัง ทางเช้ือชาติออกเปน็ Asian American, African American หรอื Black, Hispanic, และ White ซ่งึ คำเหล่านี้คือ คำธรรมดาสามญั ทใี่ ชเ้ รียกกันในภาษาพูดและภาษาเขียนในโรงเรียน ทท่ี ำงาน สือ่ ส่ิงพิมพแ์ ละส่ือออนไลน์ นั่นคอื การระบุตวั ตนวา่ ตนเองคือ Black, Asian American, White, Hispanic, หรอื อนื่ ๆ ก่อนท่ีจะมีคำตามหลังเพมิ่ เตมิ วา่ American คนองั กฤษในทางตรงกันข้ามเรียกทุกคนรวมกันว่าเป็น British ถึงแม้การกรอกเอกสารในหลายกรณีจะมี การให้ระบุอยา่ งละเอยี ด เช่น การกรอกเอกสารของมหาวทิ ยาลยั ท่ีให้ระบุวา่ เปน็ คนเอเชียที่มภี มู หิ ลงั ทางเชื้อชาติ จากพน้ื ท่ีใด เช่น เอเชียใต้ ตะวันออกกลาง เอเชยี ตะวนั ออก หรือ อื่น ๆ (สำหรับชาวเอเชียตะวนั ออกเฉียงใตอ้ ยา่ ง
102 พวกเรามักจะต้องเช็กในชอ่ งว่าเป็นชาวเอเชยี ประเภทอ่นื ๆ อยู่เสมอ) เหตผุ ลประการหน่ึงวา่ ทำไมต้องมกี ารระบุ อยา่ งละเอยี ดเพราะสหราชอาณาจักรมีพลเมืองทย่ี ้ายมาจากประเทศบางประเทศเป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะ ประเทศในเครือจักรภพ เชน่ อินเดียและปากสี ถาน แต่การกรอกเอกสารทางการกบั การปฏิบัตใิ นชวี ติ ประจำวัน กลับมีความแตกต่างกันเป็นอย่างมาก คนองั กฤษท่ีมีพ่อหรอื แม่เป็นผอู้ พยพมาจากต่างประเทศมักจะระบุอยา่ ง ชดั เจนวา่ เขาคือคนอังกฤษ แต่พอ่ หรือแมม่ าจากประเทศ x เช่นเดียวกับคนอังกฤษทมี่ ีพ่อแม่ผู้อพยพมาจาก ประเทศในทวปี เอเชีย ที่จะแนะนำตัววา่ เปน็ คนอังกฤษ แตพ่ อ่ หรือแม่ของเขาอพยพมาจากประเทศอื่น โรงเรียนใน อังกฤษมีการปรับตัวตามลักษณะท่ีเปลย่ี นไปของจำนวนประชากรและภมู ิหลงั ทางเชื้อชาติ เช่น หลายโรงเรยี นในส หราชอาณาจกั รมีห้องสำหรับการสวดมนต์ เพอื่ รองรับในความหลากหลายทางศาสนาโดยเฉพาะ (Muslim engagement & development, 2019) จดุ ทสี่ ร้างความแตกต่างระหว่างสหรฐั อเมรกิ าและสหราชอาณาจกั รอีกประเดน็ หนง่ึ คือ ปริมาณของ จำนวนประชากรในแต่ละภมู ิหลังทางเชอ้ื ชาติ โดยในบรรดาประชากรท่ีอาศัยอยู่ในสหราชอาณาจกั ร ร้อยละ 87.2 คือ คนสหราชอาณาจักรผิวขาว, ในขณะทอ่ี งั กฤษและเวลส์ ร้อยละ 80 คือ คนสหราชอาณาจักรผิวขาว, รอ้ ยละ 6.8 คือ บคุ คลทม่ี ภี มู หิ ลังจากประเทศเอเชียใต้ (ปากสี ถาน บังคลาเทศ อนิ เดีย และอ่นื ๆ), ร้อยละ 3.4 คอื คนผวิ สี, ร้อย ละ 0.7 คือชาวจีน, รอ้ ยละ 0.4 คอื ชาวอาหรับ, และอื่น ๆ ร้อยละ 0.6 (Institute of Race Relations, n.d.) ในทาง ตรงกนั ข้าม ตัวเลขของประชากรและภูมหิ ลงั ทางเช้ือชาติของฝ่ังสหรฐั อเมริกาพบวา่ ในเชิงปรมิ าณ ตัวเลขในฝง่ั ท่ี ไมใ่ ช่คนผิวขาวมีจำนวนเพิม่ ข้ึนอย่างมนี ยั ยะสำคญั ตวั เลขลา่ สุดจากการสำรวจสำมะโนประชากรสหรัฐฯ ซึ่งมกี าร จดั ทำในทุก 10 ปีพบว่าประชากร Hispanic หรือ Latino มีปริมาณร้อยละ 18.3, ประชากร African American มี ปริมาณร้อยละ 13.4, และ Asian American มปี ริมาณรอ้ ยละ 5.9 ของจำนวนประชากรทั้งหมด ทำให้ White American มีจำนวนทงั้ ส้ินร้อยละ 76.5 (United States Census Bureau, 2018) ถงึ แม้ตัวเลขประชากรของ Hispanic และ Asian American จะมจี ำนวนไม่มาก แต่อตั ราการเพ่ิมขน้ึ ของประชากรทั้งสองประเภทในช่วงปี 2010 – 2018 เพ่ิมข้นึ ถงึ ร้อยละ 18.6 และ 27.4 ตามลำดับและถือเปน็ สองกลมุ่ ท่ีมจี ำนวนประชากรเพ่มิ ขึน้ สงู สุด (Frey, 2019) ในภาพรวม การเพ่มิ ขึ้นของจำนวนประชากรกลมุ่ อ่นื ท่ีไม่ใช่ประชากรผวิ ขาว ส่งผลอยา่ งมนี ยั ยะ สำคัญตอ่ การเปล่ียนแปลงโครงสรา้ งทางสังคมของสหรัฐฯ มกี ารคาดการณว์ ่าในปี 2045 ประชากรอนื่ ๆ ท่ีไม่ใช่ White American จะมีจำนวนรวมกันมากกวา่ White American ในทส่ี ุด (Frey, 2018) ขอ้ เท็จจรงิ ของการเพ่มิ จำนวนประชากรในสหรฐั ฯที่ไม่ใช่คนผวิ ขาว ย่อมส่งผลกระทบต่อความมน่ั คงของ คนผวิ ขาวในหลายประเด็น ไม่วา่ จะเป็นประเด็นทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคม และแม้กระทัง่ ภาษาทใ่ี ช้ การรสู้ ึกถึง ความไม่มั่นคงเลยสง่ ผลใหป้ ระชากรจำนวนหน่ึงได้กลายเป็นกลุ่มคนทส่ี นบั สนุนหลกั การ White Supremacist หรือหลกั การทค่ี นผวิ ขาวเป็นใหญ่ (ในสังคม) ประธานาธิบดีทรัมปแ์ ละหลักการหาเสยี ง Make America Great
103 Again ถือเปน็ สว่ นหนงึ่ ในการสนบั สนุนความเปน็ White Supremacist ผา่ นคอนเทนต์ท่ซี ำ้ เติมไปมาถึงการทำให้ อเมริกากลับมาเป็นใหญ่อกี ครั้ง แต่ความหมายนัยยะของคำวา่ อเมริกา ไดแ้ ฝงเฉพาะถงึ กลุ่มคนประเภทใดประเภท หน่งึ หรือไม่ (โดยเฉพาะคนผิวขาว) และในทีส่ ุดแลว้ แมก้ ระทั่งสมาชิกพรรคเดโมแครตยังเรียกทรัมป์ว่า “a white supremacist” (Montanaro, 2019) โดยสรปุ ทงั้ กรณีของการใชภ้ าษาอังกฤษแบบ American English ส่งผลให้เกดิ ความแตกตา่ งในการระบุ ภูมหิ ลังของเชื้อชาติ นอกจากน้ี การเปล่ียนแปลงของโครงสร้างประชากร ท่ปี ระชากรกลุ่มอ่ืน ๆ ทไ่ี มใ่ ช่กลมุ่ คนผวิ ขาวได้มีการเพิ่มจำนวนประชากรอย่างมีนัยยะสำคญั ส่งผลให้สภาวะความเป็นคนหมู่มากของคนผวิ ขาวเริม่ ถกู ท้า ทายจากการเปล่ยี นแปลงนี้ และในทส่ี ุดแล้ว เมื่อพวกเขากำลงั จะหมดสภาวะท่ีกมุ อำนาจในการช้ีทศิ ทางอนั เป็นไป ของประเทศ จึงส่งผลใหเ้ กิดแรงต่อต้านท่ีมีแนวโนม้ ทจี่ ะรนุ แรงขน้ึ ไปเรื่อย ๆ เพราะไมว่ า่ ใครก็อยากจะรสู้ ึกถึงความ มนั่ คง ไมอ่ ยากเหน็ การเปลีย่ นแปลง และอยากมีทย่ี ืนเปน็ ของตัวเองทั้งน้ัน
104 โครงการ Host Family สำหรับนกั ศกึ ษาต่างชาติในสหราชอาณาจกั ร ในแตล่ ะปมี นี ักศึกษาชาวตา่ งชาตจิ ำนวนมากเขา้ มาศึกษาต่อยงั สหราชอาณาจกั ร ในปกี ารศกึ ษา 2017 – 2018 สหราชอาณาจกั รมีนักเรียนต่างชาตจิ ำนวน 458,490 คน โดยในจำนวนน้ี นักศึกษาชาวต่างชาตทิ ่ีมีจำนวนมากทสี่ ุด เป็นนกั ศกึ ษาชาวจนี จำนวน 106,530 คน อันดับท่ี 2 นักศึกษาจากประเทศอนิ เดีย (19,750 คน), อันดับท่ี 3 นักศกึ ษาจากประเทศสหรัฐอเมรกิ า (18,885 คน), อนั ดบั ที่ 4 นักศกึ ษาจากฮ่องกง (ถูกนับแยกออกจากจีนในกรณี นี้ มีนักศึกษาจำนวน 16,350 คน), และ อนั ดบั ที่ 5 นักศึกษาจากประเทศมาเลเซยี (14,970 คน) ในส่วนของ ประเทศไทยติดลำดบั ท่ี 18 (6,270 คน) สาขาท่ีมีคนนยิ มเข้าเรยี นตอ่ มากทสี่ ดุ สามลำดับแรก ไดแ้ ก่ อนั ดับท่ี 1 ดา้ น บรหิ ารธรุ กิจ มีนักศึกษาตา่ งชาติเรยี นต่อในสาขาน้ีมากถงึ 126,955 คน หรือรอ้ ยละ 27.69 อนั ดบั ท่ี 2 ด้าน วิศวกรรมศาสตร์และเทคโนโลยี (52,635 คน – รอ้ ยละ 11.48), และอันดับท่ี 3 ดา้ นสังคมศาสตร์ (42,785 คน – รอ้ ยละ 9.33) (UK Council for International Student Affairs, 2019) การศกึ ษาต่อยังต่างประเทศส่งผลต่อการเปลี่ยนผ่านในพฤติกรรมและความคดิ เห็นทม่ี ตี ่อวฒั นธรรมดงั้ เดิม นักศกึ ษาหลายคนต้องปรับตวั ดา้ นภาษา เจอประสบการณ์ด้านลบที่เก่ยี วข้องกบั ขอ้ ห้ามทางศาสนาและวัฒนธรรม ของประเทศท่ีตนเองเคยอาศัยอยู่ เช่น ขอ้ หา้ มทางศาสนาในการดื่มของมนึ เมา แตเ่ มื่อมาเรยี นต่อยังสหราช อาณาจักรกลบั พบวา่ ภายในร้วั มหาวิทยาลัยมกี ารขายสุรา หรอื การเปดิ เผยเรื่องเพศและความสมั พันธข์ องนักศึกษา ในส่วนของข้อดี คอื นักศึกษาผู้พานพบกบั วฒั นธรรมต่างชาตอิ าจมีการยอมรบั ในความแตกต่างทางวฒั นธรรมได้ มากยง่ิ ขึน้ (Newsome & Cooper, 2016, p. 196 – 197) สำหรบั การเรยี นในระดับมธั ยมศึกษา นกั เรียนอาจไดม้ ีโอกาสพักอาศัยกับครอบครวั ชาวต่างชาติ หรอื อาศัยอย่กู ับนักเรยี นดว้ ยกนั ภายในหอพักของโรงเรียน ช่วงเวลาในการอาศยั อยู่กับบุคคลอืน่ ท่ีมใิ ช่คนในครอบครัว จะทำให้นักเรยี นไดเ้ รยี นรู้ถึงการใชช้ ีวิตร่วมกับผู้อืน่ และถ้าหากในช้นั เรียนมีความหลากหลาย นักเรียนจะได้เรียนรู้ ถึงความแตกตา่ งทางวัฒนธรรม ในทางตรงกันข้าม นักศึกษาในระดับอดุ มศึกษาถึงแมว้ ่าจะมีโอกาสในการเข้าพกั ท่ี หอพักของนักศกึ ษา แตไ่ ม่ใช่ทุกมหาวิทยาลยั จะมหี อพักที่กำกับดูแลโดยมหาวทิ ยาลยั รองรับนกั ศกึ ษาทุกคน ทำให้ นกั ศึกษาหลายคนต้องพกั อาศัยอย่หู อนอกกำกับของมหาวทิ ยาลยั และอาจมปี ฏสิ มั พันธ์กับนักศึกษาดว้ ยกนั เอง น้อยกวา่ เมื่อเทยี บกับกรณีของนักเรยี นในระดับมธั ยมศึกษา เพอื่ ให้นกั ศึกษาชาวต่างชาติได้มโี อกาสในการสัมผสั การใช้ชวี ติ แบบสหราชอาณาจกั ร โครงการ HOST UK จงึ ไดถ้ ือกำเนิดขนึ้ ในปี 1987 HOST UK ดำเนินงานผา่ นระบบอาสาสมคั รและถือเป็นองคก์ รการกศุ ล จุดประสงค์ หลักของโครงการคือการใหน้ ักศึกษาได้เรียนร้ถู ึงวิถีชวี ิตของพลเมืองสหราชอาณาจักร (HOST UK Official, n.d.) หลักการของ HOST UK คือนักศึกษาจะได้เข้าพักอาศยั กับครอบครวั อาสาสมัครในช่วงสดุ สัปดาหโ์ ดยเป็นการพัก
105 ค้างคนื กจิ กรรมที่ทำร่วมกับครอบครัวอาสาสมัคร ขึน้ อยู่กับการกำหนดของครอบครัวอาสาสมัคร ในบางครงั้ อาจมี กจิ กรรมแนวธรรมชาติ เช่น การเดนิ ปา่ ปีนเขา หรืออาจเป็นการท่องเทีย่ ว รว่ มกันทำอาหาร หรือแม้แต่การไปรว่ ม กจิ กรรมทางศาสนาในชว่ งเทศกาลครสิ ตม์ าส สำหรบั ค่าใชจ้ ่ายในการเขา้ ร่วมโครงการซึง่ เปน็ คา่ ดำเนนิ การท่ี ผูเ้ ขา้ รว่ มโครงการต้องรับผดิ ชอบราว 50 ปอนด์ ขนึ้ อยกู่ ับแตล่ ะมหาวทิ ยาลยั ในสหราชอาณาจกั ร บางมหาวทิ ยาลัย มกี ารจ่ายคา่ โครงการให้กบั นักศึกษา ทำใหน้ ักศึกษาไม่ตอ้ งออกค่าใช้จา่ ยใด ๆ ในขณะที่บางมหาวิทยาลัย นักศกึ ษา จะเป็นผรู้ ับผดิ ชอบค่าเข้ารว่ มโครงการเอง ท้งั นนี้ ักศึกษาไม่สามารถกำหนดได้ว่าจะได้เข้าพักยงั เมืองไหน แต่ สามารถระบุงบประมาณค่าเดินทางทม่ี ีได้ เช่น ในกรณีทีร่ ะบวุ ่าสามารถรับผิดชอบค่าเดนิ ทางได้มากกว่า 150 ปอนด์ อาจจะได้เดินทางไปพักอาศัยกบั ครอบครัวในประเทศไอร์แลนด์เหนือ ประสบการณ์ในการเขา้ พักอาศัยกับชาวอังกฤษถือเป็นโอกาสทห่ี าไม่ไดโ้ ดยงา่ ย การได้เรยี นรใู้ นวฒั นธรรม ทแ่ี ตกตา่ งจะทำใหน้ ักศึกษาเข้าใจในวถิ ชี ีวิตของชาวอังกฤษมากยิง่ ขึ้น ทง้ั น้กี ารเข้าร่วมโครงการ HOST UK จำกดั สทิ ธิเ์ ฉพาะนักศึกษาตา่ งชาติท่ศี ึกษาอยู่ในสหราชอาณาจักรเท่านนั้ โดยจะตอ้ งมีการรับรองว่าเป็นนักศึกษา มหาวิทยาลัยในสหราชอาณาจักรจรงิ ในส่วนของประเทศไทย ครอบครวั ชาวไทยสามารถเขา้ ร่วมโครงการในลกั ษณะน้ไี ด้ผา่ นองค์กร เชน่ องค์กร AFS Thailand โดยสามารถเข้ารว่ มเป็นครอบครวั อุปถัมภ์ ผ่านโครงการ 4 โครงการได้แก่ School – based programs, Community Service Programs, Teaching Assistant Program, และ โปรแกรมอ่ืน ๆ (AFS Thailand, n.d.) ในอนาคต ประเทศไทยมีแนวโน้มท่จี ะมนี ักศึกษาตา่ งชาตโิ ดยเฉพาะนักศกึ ษาจากประเทศจีนและประเทศ เพ่อื นบา้ นเขา้ มาศกึ ษาต่อในระดบั มหาวทิ ยาลัยในประเทศไทยมากขึ้น โครงการท่ีมีลักษณะคล้ายกับ HOST UK อาจช่วยใหน้ ักศึกษาชาวตา่ งชาติ เขา้ ใจในวฒั นธรรมและวิถีชีวิตแบบไทยในยุคศตวรรษท่ี 21 ไดม้ ากยิ่งข้นึ *หมายเหตุ ผเู้ ขียนเคยเข้ารว่ มโครงการ HOST UK ในชว่ งปี ค.ศ. 2010 – 2012 ค่าเข้าร่วมโครงการในปจั จุบนั อาจ มกี ารปรบั ราคาสงู มากขน้ึ และผเู้ ขียนเคยเปน็ นกั เรยี นแลกเปลี่ยนโครงการเอเอฟเอส ประเทศสหรัฐอเมริกา ประจำปกี ารศึกษา 2002 – 2003 และใชเ้ วลา 11 เดอื นพกั อาศัยอยูก่ บั ครอบครวั ชาวอเมรกิ นั 1 ครอบครวั ตลอด ชว่ งระยะเวลาท่ีเขา้ ร่วมโครงการ
106 Dignity Kitchen ครัวสรา้ งศักดิศ์ รีของคนสงิ คโปร์ ในประเทศสงิ คโปร์ มหี ้องครวั ขนาดใหญ่ทช่ี บุ ชีวิตคนจำนวนไม่นอ้ ยให้กลบั มามพี ้ืนท่ีของตนเองอกี คร้ัง ถือเปน็ ธุรกจิ เพอ่ื สงั คมทปี่ ระสบความสำเร็จจนคนจากหลายประเทศตอ้ งเดินทางมาดงู าน ในปี 2010 Seng Choon ผปู้ ระกอบการชาวสิงคโปร์ได้ทำโครงการ Dignity Kitchen ขน้ึ มาเพ่ือใหผ้ พู้ ิการ ทางสมอง ผูพ้ ิการทางร่างกาย ผดู้ ้อยโอกาสทางสงั คม และ ผ้มู ปี ัญหาทางสขุ ภาพจิต ได้มโี อกาสในการฝึกการ ทำงาน ณ โรงอาหารแห่งศักดศ์ิ รี เพื่อท่ีหลงั จากการฝกึ งานแลว้ เขาและเธอสามารถไปประกอบอาชีพในสถาน ประกอบการอ่ืนได้ (Project Dignity, n.d.) โมเดลธรุ กจิ ของ Dignity Kitchen ต้งั แตร่ ะยะแรกคือ การให้บริการอาหารกลางวันแก่ผสู้ ูงอายจุ าก บ้านพกั คนชรา โดยมีกจิ กรรมให้ร่วมทำในระหว่างการทานอาหาร เช่น การรอ้ งเพลง ท้งั น้อี าหารและเครอื่ งดมื่ จะ ถูกทำการผลิตโดยกลุ่มผ้พู ิการและผูด้ อ้ ยโอกาสทางสังคม ม้ืออาหารกลางวันที่มอบให้แก่ผู้สูงอายุไดร้ ับการ สนับสนนุ โดยบุคคลหรอื องค์กร ลักษณะของ Dignity Kitchen จะเป็นเหมือนกบั ฟู้ดคอร์ทในประเทศไทย คือมี ร้านอาหารจำนวนหลายรา้ นและมีร้านเคร่ืองดื่มอยู่ในบรเิ วณเดยี วกัน (Project Dignity, n.d.) เนื่องจาก Dignity Kitchen เปน็ ธุรกิจเพื่อสงั คมไมใ่ ช่องค์กรการกุศล องค์กรน้จี ึงมีกระบวนการคัดเลอื กผู้ พกิ ารและผู้ดอ้ ยโอกาสเข้ามาฝกึ งานท่ีห้องครวั นัน่ หมายความวา่ ไม่ใช่ทุกคนท่จี ะได้รบั คัดเลือกใหเ้ ขา้ ร่วมโครงการ ผ้ผู า่ นการฝกึ งานจะไดป้ ฏิบัติงานจริง ณ รา้ นอาหาร หรือร้านขายเครื่องดืม่ ของโครงการ และเม่อื ระยะเวลาการ ฝึกงานจบลง จะมีการอบรมผูไ้ ด้รับคดั เลอื กรนุ่ ใหม่ ผู้ทีผ่ า่ นการฝกึ งานแลว้ บางสว่ นจะไดร้ ับโอกาสใหเ้ ข้าไปทำงาน ยังองค์กรอื่น ๆ ต่อไป Seng Choon มีพ้ืนฐานในการทำธรุ กจิ มาก่อนทจ่ี ะมาทำโครงการ Dignity Kitchen ความถนัดของเขาคือ การวางระบบ เพราะเขาเรยี นจบดา้ นวิศวกรรมศาสตร์ นอกจากนี้ความถนดั อีกประการของเขาคือการฟืน้ ฟูกจิ การ ธรุ กจิ เมอ่ื คุณแม่ของเขาได้เสยี ชีวิตลงและไดท้ งิ้ เงนิ มรดกให้เขาจำนวนหน่ึง เขาไดน้ ำเงนิ มรดกมาทำโครงการ Dignity Kitchen โดยได้ทำการวางระบบการทำงานของพนกั งานฝึกงาน มีการประดิษฐอ์ ุปกรณเ์ พ่ืออำนวยความ สะดวกใหแ้ กผ่ ูพ้ ิการ เชน่ สร้างระบบทส่ี ามารถหงุ ขา้ วได้ทีละหลายหมอ้ ผ่านการกดดว้ ยนว้ิ เดียว ฝกึ ผพู้ ิการทาง สายตาให้เป็นพนักงานคิดเงินโดยการฝึกใชป้ ระสาทสัมผสั ทางมอื ฝึกผู้พิการทางการไดย้ นิ ให้สามารถรบั รายการ อาหารจากลูกค้าได้ และหน้าร้านจะมีการแปะโค้ดภาษามืออย่างงา่ ย เพ่ือให้ลูกค้าสามารถสง่ั เคร่ืองด่ืมจากผพู้ ิการ ทางการได้ยินได้เอง
107 นับถึงเดือนกรกฎาคม 2019 ธุรกจิ เพือ่ สงั คมที่กอ่ ต้ังโดย Seng Choon ไดฝ้ กึ อบรมผูพ้ ิการและ ผดู้ ้อยโอกาสไปแลว้ กว่า 796 คน สง่ มอบอาหารกลางวันให้แก่ผสู้ งู อายุแลว้ กวา่ 80,000 มือ้ อาหาร และราว 3 ใน 4 ของผู้ผ่านการอบรมจากโครงการได้งานทำกับพาร์ทเนอร์ของโครงการ (Project Dignity, n.d.) ในเดือนมกราคม ปี 2020 Dignity Kitchen ได้ทำการขยายสาขาไปยังฮ่องกง โดยยังคงวตั ถปุ ระสงคเ์ ดิมทกุ ประการตามตน้ ฉบับที่ ประเทศสงิ คโปร์ คอื การใหโ้ อกาสแด่ผพู้ ิการและผดู้ ้อยโอกาสทางสงั คม (Chan, 2020) อาหารท่ีถูกผลิตโดยผพู้ ิการและผู้ดอ้ ยโอกาสแห่งรา้ น Dignity Kitchen อาจมคี วามแตกตา่ งอยบู่ า้ งเม่ือ เปรียบเทียบกบั มอ้ื อาหารตามปกติ เช่น กระบวนการผลิตบางขน้ั ตอนอาจเปน็ ไปอยา่ งเชอื่ งช้า แต่ผเู้ ขียนสังเกตได้ ว่าทุกคนตา่ งต้งั ใจทำงาน ถงึ แม้ว่าแป้งแตล่ ะก้อนจะถูกปน้ั ใหมห่ ลายคร้ังเพราะไม่ถูกใจผู้ปนั้ แตน่ น่ั เปน็ เพราะผ้ปู น้ั อยากเห็นแปง้ ทม่ี ีมาตรฐานท่ีทำดว้ ยฝมี ือของตนเอง *หมายเหตุ ในปี 2018 ผู้เขียนได้ไปศึกษาดูงาน Dignity Kitchen ณ ประเทศสงิ คโปร์ และได้ฟงั การ บรรยายจากคุณ Seng Choon จงึ ขอทำการสรุปรายละเอยี ดของการฟังการบรรยายไว้ในบทความนี้
108 Her เรารกั กันแบบไม่มตี วั ตนไดไ้ หม? ภาพยนตร์เรอื่ ง Her (2013) กำกบั โดย Spike Jonze นำเสนอเร่ืองราวของชายโสดคนหน่ึงท่ีตัดสินใจทดลองมี ความรกั กับปัญญาประดิษฐ์ที่สามารถพกพาไปด้วยไดท้ ุกท่ีผ่านอุปกรณ์ทไ่ี ม่ได้มขี นาดใหญไ่ ปกว่าเครื่องไอพอด (iPod) หลายคนท่คี ิดว่าเร่ืองราวความรักระหว่างมนษุ ยผ์ ชู้ ายในภาพยนตร์ที่มตี ่อปัญญาประดษิ ฐเ์ พศหญิงไม่มที าง เป็นไปได้ อาจจะต้องคดิ ใหม่ เพราะในปัจจุบันความรักในรูปแบบดังกลา่ วมีอยู่จริง ทว่าไม่ได้เป็นความรักระหว่าง มนุษย์กับปัญญาประดิษฐ์ หากแต่เปน็ ความรกั อันหลอกลวงระหวา่ งมนษุ ย์กบั มนุษย์บนโลกออนไลน์ Romance Scam ถอื เปน็ คำทเี่ กย่ี วข้องโดยตรงกบั ความรักอันหลอกลวง โดยลักษณะของ romance scam คือความสมั พนั ธท์ ่ไี ม่มีอยู่จรงิ ผ่านทางเวบ็ ไซต์หาคู่, แพลตฟอรม์ โซเชียล, และอีเมล (Budd & Anderson, 2009; Stabek, 2009 as cited in Kopp et al., 2015, p. 207) วิธีการหลอกลวงเหยื่อเกิดขึ้นได้โดยการหาเหยื่อ ผ่านชอ่ งทางออนไลน์ โดยเปา้ หมายของผูห้ ลอกลวงประสงคจ์ ะใหเ้ หยื่อตกหลมุ รัก โดยในเบื้องตน้ ผู้หลอกลวงจะทำ การสรา้ งตวั ตนปลอมขนึ้ มา มีการสรา้ งเรอ่ื งราวของผู้หลอกลวงใหส้ มจริง หลังจากนน้ั จะทำการสง่ ข้อความหาเหย่ือ โดยตรงเป็นประจำ ในบางครงั้ ยงั มกี ารขอให้เหย่ือซื้อของขวญั ให้ เชน่ โทรศัพท์มือถือ ในระยะท่สี อง หลังจากท่ี เหยื่อเริม่ ชอบพอกับผู้หลอกลวงแล้ว ระยะน้จี ะมีการสรา้ งเรอื่ งราวเสมือนกบั สร้างความก้าวหน้าของความสัมพันธ์ โดยการหลอกวา่ จะเดนิ ทางมาพบกบั เหย่ือ และแน่นอนวา่ การเดนิ ทางจะต้องตดิ ปัญหาอปุ สรรค ทำให้ไม่สามารถ เดินทางมาหาได้ วิธแี ก้ไขมีอยูห่ นทางเดียวนั่นคือขอใหเ้ หย่ือทำการโอนเงินมาให้ และเม่อื เหยื่อโอนเงนิ มาให้ ผู้ หลอกลวงจะยังคงใช้วธิ ีการเชน่ นี้ในการรดี ทรัพย์จากเหย่ือ จนกว่าเหยอื่ จะรตู้ วั และเลิกติดตอ่ กันไปในท่ีสดุ (Sorell & Whitty, 2019; Buchanan & Whitty, 2014, p. 262) ทง้ั น้ี นอกเหนอื ไปจากการหลอกลวงเหยอ่ื ตามกลวธิ ี ขา้ งตน้ ผู้หลอกลวงยงั เพม่ิ ความน่าเช่อื ถือเพอ่ื ขอให้เหยอื่ ทำการโอนเงินเพ่มิ เติม เชน่ ในบางครงั้ มีการใหแ้ พทย์ตวั ปลอมโทรศัพท์ไปหาเหยอ่ื เพื่อให้เหย่ือช่วยเหลอื คนรักของตวั เองให้หายขาดจากโรคภัยด้วยการโอนเงินค่า รักษาพยาบาล นอกจากนยี้ งั มีกรณที ีเ่ หย่ืออาจตกไปอยู่ในอันตรายได้ เชน่ การขอให้เหย่อื เดนิ ทางมาหาผู้หลอกลวง ณ ประเทศในทวปี แอฟริกา โดยหากเหยือ่ เดินทางมาจริงอาจประสบกับความเส่ียงในการถูกลักพาตวั เพ่ือเรียกค่าไถ่ (SOCA, 2010; Whitty & Buchanan, 2012c as cited in Buchanan & Whitty, 2014, p. 262) Romance scam เร่ิมกลายเป็นท่ีรจู้ ักในเกาะองั กฤษราวปี 2007 โดยสามปีให้หลังจากการเกดิ ขนึ้ ของ romance scam ช่วงปี 2010 – 2011 พบวา่ พลเมืองสหราชอาณาจกั รถูกหลอกลวงด้วยวิธีการน้ไี ปถึง 592 คน โดยในจำนวนนก้ี ว่าร้อยละ 34 สูญเสียเงนิ มากกวา่ 5,000 ปอนด์ หรือราว 245,000 บาท ข้อสังเกตประการหนง่ึ ท่ี มตี อ่ กรณีการหลอกลวงแบบ romance scam คอื ยังมีเหตุการณ์ทเ่ี กิดขนึ้ จริงแตไ่ ม่ได้ถกู รายงานอย่างเป็นทางการ
109 เป็นจำนวนมาก โดยตัวเลขอาจมีมากถึง 230,000 คนทต่ี กเปน็ เหย่ือของ romance scam (Buchanan & Whitty, 2014, p. 262) โดยสรุป เรามีสทิ ธิท่ีจะตกเปน็ เหยือ่ ของความรักแบบท่ีไม่เคยพบเจอกันมากอ่ น ไม่ตา่ งจากตวั เอกของ ภาพยนตรเ์ ร่ือง Her ดงั นน้ั สงิ่ ท่ีเราคดิ ว่ามนั เป็นไปไม่ได้ มันไดเ้ ป็นไปแล้วในปจั จบุ ันและการหลอกลวงเช่นนี้ยงั คง จะเกิดขนึ้ ต่อไป เราไดแ้ ตห่ วงั วา่ เหยอ่ื คนนนั้ คงไม่ใชค่ ุณที่กำลังอา่ นบทความของเราอยู่ ณ ขณะนี้
110 Mumbai Dabbawalas: อาหารกลางวนั จากบา้ น สง่ ตรงถึงมือคุณ ในห้วงเวลาทปี่ ระเทศไทยมีทั้ง Grab Food, Line Man, Foodpanda และอน่ื ๆ อีกมากมายเป็นตวั เลอื กในการสงั่ อาหารมาทานยงั ที่พักอาศัยหรือท่ีทำงานแทนการทำอาหารทานเอง ทำให้คนเมืองจำนวนหน่งึ ให้ความสำคัญกบั การทำอาหารที่บ้านทานเองลดลง เพราะในท่ีสุดแล้ว ความสะดวกสบายของการใหบ้ ริการขนส่งอาหารในราคาที่ พรอ้ มจ่าย ถกู นบั เปน็ เหตผุ ลในการตัดสนิ ใจสงั่ อาหารผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์ ในเมืองมุมไบ ประเทศอินเดยี มีการใหบ้ ริการรบั ส่งอาหาร ไม่ตา่ งจากประเทศไทย แต่ความพิเศษของการ ส่งอาหารในมุมไบ ถูกจดั วางผา่ นระบบออฟไลน์ อาหารที่รบั สง่ เป็นอาหารท่ีทำเองที่บา้ น ส่งผา่ นมาในรปู แบบของ ป่ินโตอาหาร ด้วยฝีมือของ Dabbawalas เหล่ามนษุ ยน์ ักเดินทางขนส่งอาหารที่เดินทางไปส่งอาหารด้วยการข้นึ รถไฟและเดินเท้า คำว่า dabba แปลว่ากลอ่ ง ในทน่ี ีห้ มายถึงกล่องอาหาร และ wala หมายถงึ คนที่เกี่ยวข้องกับการ แลกเปลย่ี น เมอ่ื รวมคำว่า dabbawala เขา้ ไว้ดว้ ยกันจึงหมายความวา่ คนที่ทำหน้าท่ีในการขนส่งอาหารให้แก่ ผู้บริโภค (Pathak, 2010, p. 236) ประวตั ศิ าสตร์การขนสง่ อาหาร dabbawalas สามารถย้อนไปได้ถึงปี ค.ศ. 1890 โดยผู้คิดค้นธุรกิจแบบ dabbawala คนแรกคือ Mahadu Havji Bache ชาวเมืองปเู น ผู้เข้ามาทำงานยังเมืองมุมไบ Bache เลง็ เห็นวา่ มี ความต้องการของคนอินเดียที่ทำงานตามหน่วยงานรัฐภายใตก้ ารกำกับของสหราชอาณาจักรในการทานอาหารท่ี ทางบา้ นเป็นผทู้ ำให้ Bache จงึ สรรหาคนจากเมืองปเู นมาทำหน้าที่ในการขนส่งอาหาร โดยในระยะแรกใชค้ นเพยี ง 20 คน ก่อนท่ีจะขยายขนาดของการใหบ้ ริการ โดยระบบการรบั คนเขา้ ทำงานเป็นการคัดคนเข้าทำงานจาก ความสมั พนั ธท์ างพืน้ ถิ่น กล่าวคือ บคุ คลเหลา่ น้มี าจากพืน้ ทีเ่ ดียวกนั (Pathak, 2010, p. 236 – 237) ระบบการขนสง่ อาหารของ dabbawalas ถอื วา่ มปี ระสิทธภิ าพมาก เพราะมีการผดิ พลาดแค่เพยี ง 1 ครั้ง จาก 6 ล้านครั้งของการขนส่ง ดว้ ยการเดินทางโดยรถไฟและการเดนิ เท้าเพอ่ื ทำการขนส่งปิ่นโตอาหาร ทำให้ dabbawalas ถือเป็นหนงึ่ ในธุรกิจสายกรีน ในทุก ๆ วนั จะมี dabbawalas ทำงานราว 5,000 คน โดยสายงาน การทำงานของ dabbawalas จะถกู แบง่ ออกไปตามเขตของเมืองมุมไบ การเดินทางของ dabbawalas จะอยู่ใน เขตพ้ืนท่ี 25 กิโลเมตรของเส้นทางเดินรถไฟและอาศัยการเดนิ เทา้ โดยเฉลยี่ 10 กิโลเมตร เรม่ิ ตน้ จากการรบั อาหาร ปนิ่ โต แลว้ นำไปรวม ณ จุดรวมอาหารและจากจุดรวมอาหาร ปิน่ โตจะถกู คดั แยกเพ่ือเตรียมเดินทางไปยังเส้นทาง เดนิ รถไฟสายตา่ ง ๆ เม่ือป่ินโตเดนิ ทางมาถึงแต่ละสถานีรถไฟ เหล่า dabbawalas จะมารับปิ่นโตเพ่ือนำไปสง่ ต่อ ยังลกู ค้า โดยการขนส่งน้ีจะเป็นการขนสง่ อาหารกลางวัน (Ganapathy, Mahadevan, & Ravikeerthi, 2016)
111 ระบบการขนสง่ อาหารกลางวันไปยงั ทวั่ เมืองมุมไบโดยเหล่า dabbawalas เปน็ ท่ีรู้จักไปท่ัวโลก จากการตีพิมพ์ของ นติ ยสาร Forbes ในปี 1998 (Pathak, 2010, p. 240) นอกจากนี้ยงั มภี าพยนตร์เร่ือง The Lunchbox (2013) นำ แสดงโดยนักแสดงชื่อดังอย่าง Irrfan Khan The Lunchbox นำเสนอเร่ืองราวของการสง่ อาหารทผ่ี ิดพลาดโดย dabbawala ภาพยนตรเ์ รื่องน้ีทำให้ผู้ชมจากตา่ งประเทศไดร้ จู้ กั กับคำว่า dabbawala และประสทิ ธิภาพของการ ขนส่งอาหารท่ีมีการผิดพลาดนอ้ ยมาก ภายในภาพยนตรต์ ัวละครท่ีแสดงเป็น dabbawala มกี ารอ้างถงึ งานวิจัย จากมหาวทิ ยาลัยช่อื ดังในต่างประเทศเพ่ือยนื ยนั กบั ตัวเอกของเรอื่ งวา่ แทบเปน็ ไปไม่ได้เลยท่ีเขาจะส่งปิ่นโตอาหาร ผดิ ในข้อเท็จจริงแล้วมีงานวิชาการที่ตพี ิมพ์โดยอาจารย์จากมหาวิทยาลัยฮารว์ ารด์ เรือ่ ง “The Dabbawala System: On-Time Delivery, Every Time” อย่จู ริง Dabbawala ไม่ได้เปน็ เพยี งแค่ธรุ กจิ การขนส่งอาหาร หรอื ชอ่ื เรยี กคนขนสง่ อาหาร แต่เปน็ เร่ืองราวของ ประสิทธิภาพในดา้ นการขนส่งท่ีไม่ตอ้ งใช้เงินทนุ จำนวนมาก และเปน็ การเดนิ ทางโดยสน้ิ เปลอื งพลงั งานนอ้ ยเพราะ ใชก้ ารขนส่งสาธารณะ นอกจากน้ี dabbawala ยงั นำเสนอในประเดน็ ของท้องถิ่นศึกษา เช่น กระบวนการคัดเลือก คนท่ีมที ่ีมาจากความสัมพันธ์ในพ้ืนถิ่นเดียวกนั ถึงแม้การเลียนแบบวธิ กี าร dabbawala เพอ่ื นำมาปรับใชจ้ ะทำได้ ยาก เพราะเหตปุ ัจจัยที่ทำให้ประสบความสำเรจ็ มหี ลายประการ รวมไปถึงวฒั นธรรมการรับประทานอาหารของคน ท้องถน่ิ แต่ dabbawala ก็แสดงให้เห็นถงึ ความเชื่อมโยงในการทำธุรกจิ ให้ประสบความสำเรจ็ โดยการสรา้ งอัต ลกั ษณท์ ีโ่ ดดเด่นไมเ่ หมือนใคร
112 หวั เราะทงั้ น้ำตาไปกับวันจมูกแดง วนั จมูกแดง (Red Nose Day) ถอื กำเนิดข้นึ ในปี ค.ศ. 1988 โดยองคก์ ร Comic Relief ซึ่งเปน็ องคก์ รการกุศลในส หราชอาณาจกั ร ในทกุ ปเี วน้ ปจี ะมี 1 วันในสหราชอาณาจักรที่เป็นวันจมกู แดง หลกั การของวันจมูกแดงคอื การให้ ความช่วยเหลือด้านการเงินแกป่ ระเทศในทวปี แอฟริกาและสหราชอาณาจักรโดยผ่านการบริจาค สิง่ ที่ทำให้องค์กร Comic Relief มคี วามแตกต่างจากองค์กรการกุศลอ่นื คือการใช้ความตลกในการระดมทุน ดงั น้ันยอดการบริจาค ของวนั จมูกแดงจะมาจากการท่นี กั แสดงตลกรวมไปถึงนักแสดงคนอื่น ๆ ทำการแสดงละครหรอื กจิ กรรมท่ีสรา้ ง ความตลกขบขนั ใหแ้ ก่ผชู้ มในสหราชอาณาจักรผ่านการออกอากาศทางชอ่ ง BBC (Comic Relief, 2013) ประชาชนทว่ั ประเทศสามารถมสี ่วนร่วมกบั วนั จมูกแดงด้วยการซอื้ จมกู สีแดงทีว่ างขายตามรา้ นค้าทวั่ ไป ในสหราชอาณาจกั ร จมูกสีแดงมรี ปู ทรงกลมเหมือนจมูกที่ตวั ตลกใส่แตจ่ ะมลี วดลายทแ่ี ตกตา่ งกนั ออกไป นอกจาก การซ้ือจมูกสแี ดงแล้ว ยงั สามารถบริจาคเงินโดยตรงผ่านทางโครงการ หรือทำกิจกรรมระดมทนุ ของตนเองในนาม วันจมูกแดงและนำรายไดม้ อบใหก้ ับองคก์ ร Comic Relief เพือ่ ดำเนินการสาธารณประโยชนต์ อ่ ไป ผเู้ ขียนเคยเป็น ทง้ั ผซู้ ือ้ จมูกแดงและผู้บริจาคเงนิ ให้กับองค์กร Comic Relief ขอ้ สงั เกตท่มี ีต่อวันจมูกแดงคือชาวองั กฤษจำนวน มากตา่ งมสี ว่ นรว่ มทั้งก่อนและหลังวันจมูกแดง ในบางคร้งั เหน็ รถแท็กซใี่ ส่จมกู สีแดงไวห้ นา้ รถยนต์เพื่อแสดงออกวา่ สนบั สนนุ โครงการวนั จมูกแดง ในเบอ้ื งต้น สง่ิ ทจี่ ะต้องทราบเกี่ยวกบั คนองั กฤษคอื เขาเป็นคนที่สนบั สนนุ ด้านการ กุศลจนเป็นวัฒนธรรม คอื นอกจากวันจมกู แดงแล้ว ในชว่ งใกลว้ นั ทหารผา่ นศกึ จะเห็นชาวอังกฤษจำนวนไม่นอ้ ยท่ี ขนึ้ รถไฟใตด้ ินโดยมกี ารตดิ ดอกปอ๊ ปปบี้ นเส้ือเพื่อเป็นการรำลึกถึงวนั ทหารผ่านศึก จากรายงานโดย GoFundMe พบวา่ สหราชอาณาจักรเปน็ ประเทศที่มีอตั ราร้อยละของผูบ้ รจิ าคเพื่อการกศุ ลต่อจำนวนประชากรมากทสี่ ุดเป็น ลำดับท่ี 5 ของโลกรองลงมาจาก ประเทศไอร์แลนด์, สหรัฐอเมริกา, ออสเตรเลยี , และแคนาดา (GoFundMe, n.d. as cited in Whitehead, 2019) การแสดงตลกเพื่อทำการระดมทนุ สู่องคก์ ร Comic Relief ถือวา่ เปน็ โครงการทปี่ ระสบความสำเร็จมากใน การรวมนกั แสดงและบุคคลผู้มีชื่อเสียงจากท่ัวทง้ั ประเทศมาร่วมกจิ กรรม ตวั อยา่ งเชน่ ในปี 2011 Andy Murray นกั กีฬาเทนนสิ ชาวองั กฤษไดใ้ ห้เกียรตมิ าร่วมทำการแสดงตลกรว่ มกับนกั แสดงคนอื่น ๆ อยา่ งไรก็ตาม ในกรณีของ การสรา้ งคอนเทนต์ผ่านช่อง BBC จะมีการแนะนำโครงการ Red Nose Day คัน่ รายการแสดงละครตลก เพื่อ อธบิ ายว่าทำไมผู้ชมทางบา้ นถึงควรบริจาคเงนิ เข้าสู่โครงการ ในหลายครั้งเร่ืองราวท่ีถา่ ยทอดนำเสนอบทสมั ภาษณ์ และภาพทนี่ ่าสะเทือนใจ เช่น ฉายภาพเดก็ หญงิ จากทวีปแอฟรกิ าที่อายุไม่ถึงสบิ ปนี ัง่ ร้องไหเ้ พราะเธอหิวขา้ วและ
113 เธอไดแ้ ต่พดู ซ้ำ ๆ ผ่านกล้องวา่ “ฉันหวิ ขา้ วเหลือเกิน” ท่ีน่าสงสารไปกวา่ น้ันคือเธอเป็นเดก็ กำพรา้ ท่ีไม่มผี ปู้ กครอง คอยดแู ล หรือการฉายภาพเด็กชายอายไุ มเ่ กินสามขวบท่ีกำลังถูกแมลงวนั รมุ ตอมตามใบหนา้ และลำตวั โดยมี นกั แสดงชาวอังกฤษกล่าวผ่านกล้องวา่ เด็กคนนนี้ ่าสงสารอย่างไร41 กระบวนการสร้างคอนเทนตเ์ หล่านีท้ ำให้ สามารถมองได้อยา่ งน้อยสองมมุ มองคือ 1.) สรา้ งเร่ืองราวใหน้ า่ เหน็ ใจเพราะจะทำให้ผู้ชมรายการร้สู กึ วา่ ต้อง บรจิ าคเงนิ ช่วยเหลือเปน็ การเรง่ ดว่ น หรือ 2.) เร่อื งราวความน่าสงสารเหลา่ นเ้ี ป็นการฉายภาพซ้ำของความรสู้ ึกท่วี ่า พลเมอื งสหราชอาณาจักรคือพลเมืองจากประเทศโลกที่ 1 ควรทำหนา้ ทีใ่ นการชว่ ยเหลอื ประเทศโลกที่ 3 นอกจากนี้ยงั สามารถมองไปถึงว่าคอนเทนต์ได้สร้างภาพวา่ แอฟริกาเปน็ ดนิ แดนที่มีแตผ่ ูค้ นยากไร้ น่าสงสารเหน็ ใจ ซงึ่ อันที่จริงแลว้ การสื่อสารในลกั ษณะเช่นน้ี ไม่ได้ฉายภาพท้งั หมดของทวปี แอฟรกิ าและเปน็ การนำเสนอในมมุ มอง เพยี งดา้ นเดียว ในภาพรวมของโครงการ Red Nose Day ถอื วา่ ประสบความสำเร็จในการระดมทุนเป็นอยา่ งมาก โดย ในปี 2019 มีคนบริจาคเงนิ ให้กบั โครงการเป็นจำนวนถึง 63.9 ล้านปอนด์ (Comic Relief, n.d.) วนั Red Nose Day ในสหราชอาณาจกั ร จะกลับมาอีกครัง้ ในปี 2021 และเมื่อถงึ เวลานัน้ ผู้เขียนหวังว่าการแสดงตลกในคร้งั หน้า จะไม่ทำให้ผชู้ มทางบา้ นต้องเสียน้ำตาอกี 41 ผ้เู ขียนได้รับชมรายการของโครงการ Red Nose Day ผ่านทางชอ่ ง BBC ในขณะท่ศี ึกษาตอ่ ในสหราชอาณาจกั ร ปี ค.ศ. 2011
114 เทีย่ วฟรี นอนฟรี ชีวติ ดีดใี นยุคดจิ ิทัล จะเป็นอย่างไรเมื่อคณุ เดนิ ทางไปถงึ ยังประเทศยุโรป ก็มีคนมาชวนคุณไปเท่ียวฟรี โดยมีไกดผ์ ้รู อบรเู้ ส้นทางและ ประวตั ิศาสตร์พาคุณเดนิ ชมรอบเมือง นอกจากนย้ี ังมที ่ีพกั ฟรีใหแ้ ก่คุณได้นอนตามเมอื งตา่ ง ๆ โดยทีค่ ณุ ไม่ต้องไป จองโรงแรมหรอื ทีพ่ ักแบบ Airbnb ใหเ้ สียเวลา แนน่ อนว่าข้อเสนอน้ี หลายคนอาจคดิ ว่าไมน่ ่าเป็นจรงิ ได้ เพราะของ ฟรไี ม่น่าจะมีในโลก อยา่ งไรก็ตามบทความนีจ้ ะมานำเสนอการทอ่ งเท่ยี วแบบทางเลอื กท่ีจะมอบทงั้ ท่ีพกั และไกดน์ ำ เทยี่ วให้กบั คุณโดยไม่เสยี คา่ ใชจ้ า่ ย SANDEMANs New Europe กอ่ ตงั้ ในปี ค.ศ. 2003 โดย Chris Sandeman บัณฑิตจากมหาวทิ ยาลยั Yale (SANDEMANs New Europe, n.d.) เมอื่ Sandeman เรยี นจบ เขาได้ทำงานเปน็ ไกดใ์ นเบอร์ลิน แต่การเปน็ ไกด์ อาชีพของเขาไม่ประสบความสำเรจ็ จนต้องถูกใหอ้ อกจากงาน เขาเลยคิดไอเดยี “ทวั รฟ์ รี” ขึ้นมา เพื่อให้เขายังคงได้ ทำหนา้ ทใ่ี นการเปน็ ไกดแ์ ละหาลูกค้าตามโฮสเทลต่าง ๆ (Aim to Travel, 2013) หลักการทวั รฟ์ รีของ Sandeman คือการพาไปเดนิ เทย่ี วบริเวณรอบเมืองในเบอรล์ ิน ซง่ึ เป็นเมอื งที่มีสถานทส่ี ำคัญที่อยู่ใกล้กนั ในระยะทเี่ ดนิ ได้ ทัวรน์ ี้ ไมม่ ีการตง้ั ราคา แตจ่ ะอยู่ไดด้ ้วยเงนิ คา่ ทิปจากลกู ค้าท่เี ห็นสมควรวา่ ควรใหท้ ิปแกผ่ ้นู ำทัวรเ์ ปน็ จำนวนเงินเท่าไหร่ Chris Sandeman ไดก้ ลา่ วถึงหลกั การของบริษทั วา่ หากลูกค้าผู้มาเดนิ ทวั ร์ฟรีไม่พึงพอใจในการใหบ้ ริการ ก็ สามารถท่ีจะเดนิ ออกจากทัวร์โดยไมต่ ้องให้เงนิ ค่าทปิ แต่อย่างใด หลังจากการเปิดใหบ้ รกิ ารในเบอรล์ ินเพยี ง 6 เดือน บรษิ ัทของ Sanderman สามารถครองมูลค่าการตลาดของบริษัทนำเทีย่ วแบบเดินทวั รไ์ ดถ้ งึ ร้อยละ 50 ใน เบอรล์ นิ (Aim to Travel, 2013) ปจั จุบนั บริษทั มบี ริการทัวรฟ์ รีใน 20 เมืองทงั้ ในยุโรป สหรฐั อเมรกิ า และ ตะวันออกกลาง (SANDEMANs New Europe, n.d.) นอกจากเรอื่ งการเทย่ี วฟรีแล้ว ในปจั จุบันเราสามารถค้นหาท่ีพกั อาศัยฟรี ผา่ นการใช้บรกิ ารจากเว็บไซต์ Couchsurfing.com ไอเดยี ของเวบ็ ไซต์มีทมี่ าจากผกู้ ่อตงั้ Casey Fenton ในปี 1999 Fenton ได้เดินทางจากเมือง บอสตนั ประเทศสหรฐั อเมริกาไปยังประเทศไอซ์แลนดโ์ ดยไมไ่ ดม้ ีการวางแผนในการจองทพ่ี ัก เขาตดั สินใจทำการ แฮก็ ระบบข้อมลู ของมหาวิทยาลยั ไอซ์แลนด์ (University of Iceland) และทำการสง่ อีเมลไปหานักศึกษาราว 1,500 คนเพอ่ื ขอความชว่ ยเหลอื ในการให้ทพี่ ักอาศัยแก่เขา ปรากฎวา่ มคี นตอบรบั ใหเ้ ขาเข้าพักอาศัยเป็นจำนวน มาก เม่ือ Fenton กลับมายังสหรฐั อเมริกา เขาเลยนำเอาไอเดยี ท่ีได้จากการขอเขา้ พักอาศยั ฟรใี นไอซแ์ ลนด์มา เปดิ ตวั เว็บไซต์ Couchsurfing.com โดยองค์กรนี้ถอื เป็นองคก์ รท่ีไมแ่ สวงหาผลกำไร (Wikipedia, n.d.) หลกั การ ของการใช้บริการ Couchsurfing สามารถทำได้โดยกรอกขอ้ มูลเบื้องตน้ ของผู้ใช้บริการ โดยสามารถเลือกไดว้ า่ จะ เปน็ โฮสตผ์ ู้ให้บริการเปดิ ที่พักต้อนรบั ผู้มาพกั อาศัยหรือจะเป็นผ้ขู อเขา้ พักอาศยั เอง ผู้ขอเขา้ พกั อาศัยจะทำการสง่ ข้อความแนะนำตัวและเหตผุ ลในการขอเข้าพกั ไปยังโฮสต์โดยตรง หรือบางคร้งั สามารถท้ิงข้อมลู ไวใ้ นระบบเพ่อี ให้
115 โฮสต์ได้เสนอให้เขา้ พักอาศยั ทงั้ ผูเ้ ข้าพกั อาศัยและโฮสตต์ ้องทำการตกลงรว่ มกันทัง้ สองฝ่ายผ่านระบบ โดยทั้งสอง ฝ่ายสามารถเหน็ ข้อแนะนำตชิ มจากข้อมลู การเข้าพกั หรือการเปน็ โฮสตข์ องผู้ใช้บริการคนกอ่ น ๆ ปัจจุบัน ผูใ้ ชบ้ ริการและผใู้ ห้บริการ Couchsurfing มอี ยู่ทว่ั โลก โดยหลกั การเบอ้ื งตน้ ของ Couchsurfing คือโฮสต์ให้บริการ เขา้ พักอาศยั โดยไม่คดิ ค่าใชจ้ า่ ย แตอ่ าจมีเง่อื นไขทแี่ ตกตา่ งกันออกไปในแต่ละโฮสต์ เชน่ ห้ามสวมใส่รองเท้าภายใน บา้ น ห้ามนำเด็กเขา้ มาพักอาศัยภายในบา้ น หรอื ห้ามสูบบุหร่ภี ายในบ้าน ฯลฯ ทั้ง SANDERMANs New Europe และ Couchsurfing ถือเปน็ องคก์ รท่สี นบั สนุนเศรษฐกจิ แบบแบง่ ปนั หรอื sharing economy โดยนยิ ามของเศรษฐกิจแบบแบ่งปัน คือ การแลกเปลย่ี นระหว่างบุคคลในระยะส้นั โดย การแลกเปลยี่ นนี้อาจเปน็ สินค้าหรือการบริการ และมักกระทำผา่ นแพลตฟอรม์ ออนไลน์ (Chappelow, 2020) ตัวอย่างของเศรษฐกจิ แบบแบ่งปัน ไดแ้ ก่ Airbnb ทีผ่ ู้ให้บริการคือเจา้ ของสถานท่ที ่ีให้ผูเ้ ขา้ มาพักอาศยั ในชว่ ง ระยะเวลาตามทไ่ี ด้ตกลงกัน โดยผู้เข้าพักทำการจองที่พักผา่ นระบบออนไลน์ (Chappelow, 2020) ปจั จบุ ันอาชีพไกด์ทอ่ี าจถกู จำกดั ดว้ ยการสอบใบอนุญาต ซง่ึ หมายความว่าคนตา่ งชาตไิ ม่มสี ิทธิในการทำ อาชีพนี้ไดใ้ นประเทศทมี่ ีกฎหมายดงั กลา่ ว และโรงแรมทีจ่ ะต้องทำการขออนญุ าตเปดิ โรงแรมตามกฎหมาย กำลัง ถูกทา้ ทายโดยองคก์ รขา้ มชาติทมี่ าทั้งในรปู แบบขององค์กรไมแ่ สวงหาผลกำไรและสตาร์ทอัพ คำถามคือ ประเทศ ไทยที่พึ่งพิงรายไดจ้ ากการท่องเท่ียวจะเสียดลุ การค้าและสามารถจัดเก็บภาษไี ดน้ ้อยลงจากการเข้ามาขององคก์ ร เหลา่ นีน้ ับเป็นปรมิ าณเงินมากเท่าไหร่ และตวั เลขนมี้ แี นวโนม้ เพ่มิ ขึน้ อยา่ งไรในอนาคต
116 เดนิ ทางไปดาวองั คารด้วยต๋ัวเท่ียวเดียว จะเปน็ อยา่ งไรถ้าหากวา่ เราได้ไปอาศยั อยบู่ นดาวองั คารจรงิ ๆ ในปี 2011 โครงการ Mars One ไดถ้ ือกำเนิดข้ึน โดย มเี ป้าประสงค์ทจี่ ะพามนุษยเ์ ดินทางไปยงั ดาวองั คาร การเดนิ ทางในคร้ังนีเ้ ปน็ การเดินทางไปโดยมตี ๋ัวยานอวกาศ เพียงเทย่ี วเดียว และจะไมม่ ีการกลบั มาอีก (Mars One, n.d.; Chu, 2014) นนั่ แปลวา่ มนุษยท์ ี่ตดั สนิ ใจเดินทางไป ยงั ดาวอังคารกับโครงการ Mars One อาจไมม่ โี อกาสได้พบเจอกับครอบครัว ญาติ และเพ่ือนของตนเองอีกเลย ตลอดชีวติ หลังจากการเปิดตัวของโครงการ ในปี 2013 Mars One ได้ทำการเปิดรบั สมัครผ้เู ข้าร่วมโครงการเดนิ ทาง ไปยังดาวอังคารภายใตโ้ ครงการท่ีมชี ื่อวา่ the Astronaut Selection Program (ASP) โครงการนเี้ ปดิ โอกาสให้คน จากทัว่ โลกส่งใบสมคั รเข้ามายังโครงการ และหากไดร้ บั คัดเลือก เขาและเธอเหลา่ นั้นจะได้เดนิ ทางไปยังดาวอังคาร ในปี 2031 (Mars One, n.d.) ถงึ แม้วา่ โครงการ Mars One จะได้รับการตอบรับอยา่ งล้นหลามจากท่ัวทุกมมุ โลก แต่ก็เกดิ คำถามอยู่ไม่ นอ้ ยวา่ โครงการน้ีไดร้ ับการสนบั สนนุ โดยใคร เพราะจากเว็บไซตข์ องโครงการ ช้แี จงเอาไวว้ ่า Mars One ไดร้ บั การ สนบั สนุนทางการเงินราว 1 ล้านเหรียญสหรัฐ จากการบรจิ าค การขายสินค้า การลงทุน รายได้จากสปอนเซอร์ ฯลฯ แตไ่ ม่ไดม้ ีรฐั บาลหรือองคก์ รขนาดใหญ่ให้การสนับสนนุ ในปี 2014 นักวจิ ยั จากมหาวิทยาลัย Massachusetts Institute of Technology (MIT) ได้ทำการวจิ ยั ถึง ความเป็นไปไดโ้ ครงการ Mars One ผลปรากฏวา่ โครงการนม้ี ีชอ่ งโหวม่ ากมายในเชงิ วิทยาศาสตร์ เช่น การปลกู พืช บนดาวองั คารจะส่งผลใหเ้ กิดการสรา้ งออกซิเจนในระดับท่ีไม่ปลอดภยั และจะทำให้มนุษย์ขาดอากาศหายใจใน ท่สี ุด ในส่วนของน้ำ มีการคน้ พบนำ้ แข็งบนพืน้ ผิวของดาวอังคาร และทางโครงการ Mars One ไดร้ ะบุวา่ ผเู้ ขา้ รว่ ม โครงการอาจทำการละลายน้ำแขง็ บนพน้ื ผิวดาวองั คารเพื่อนำมาบรโิ ภค อยา่ งไรกต็ าม เทคโนโลยีในปัจจบุ นั ยงั ไม่ สามารถทำการละลายน้ำแขง็ จากดินและนำมาบรโิ ภคได้ (Chu, 2014) ท้ังนี้ นอกเหนือจากประเดน็ ปญั หาในเชิงวิทยาศาสตร์ของการไปอยบู่ นดาวอังคารอยา่ งไรให้มีชวี ิตรอด แล้ว ยงั มปี ระเดน็ ทางด้านสังคมวทิ ยาและจติ วทิ ยาท่ีจะต้องนำมาพิจารณาด้วย โครงการ Hawai’i Space Exploration Analog and Simulation (HI-SEAS) ถือเป็นโครงการทดลองที่ให้มนษุ ย์มาอาศัยอย่ดู ้วยกันใน สภาวการณท์ ่จี ำลองวา่ มนุษย์กำลังอาศัยอยู่บนดาวองั คาร โดยกลมุ่ ทที่ ำการทดลองเป็นระยะเวลาท่ยี าวนานทีส่ ุด ใชเ้ วลา 1 ปีในการอาศยั อยรู่ ว่ มกัน (Hersher, 2016) โดยท้ัง 6 ผู้ทำการทดลองต้องอาศยั อยรู่ ่วมกนั ในพนื้ ที่แคบ ใช้ หอ้ งน้ำร่วมกัน สามารถอาบนำ้ ได้เพียง 30 วินาทเี พ่ือประหยัดน้ำ ทานอาหารอวกาศ รับสง่ ข้อมลู ข่าวสารช้ากว่า เวลาทว่ั ไปราว 20 นาที และเมื่อออกจากพ้ืนทีอ่ าศัยจะต้องทำการสวมชุดอวกาศ (Koren, 2018) ผลปรากฏวา่
117 มนษุ ย์ผเู้ ข้ารับการทดลองอย่รู ่วมกัน เกดิ การทะเลาะกัน แบ่งพรรคแบง่ พวก ทำให้ผเู้ ขา้ ร่วมโครงการบางส่วนอยู่ อย่างไมม่ ีความสขุ (The Habitat, 2018) กอ่ นทเี่ ราจะหาวิธีเดินทางไปยงั ดาวอังคาร ซงึ่ คาดว่าไมว่ ันใดก็วนั หนึ่งทีม่ นุษยจ์ ะสามารถหาหนทางไปยงั ดาวอังคารได้ เราควรหนั มาให้ความสำคญั กับสภาวะของความเปน็ มนุษย์ ทง้ั ในสภาพจิตใจ สภาพสังคม ซงึ่ ล้วนมี ผลตอ่ การดำรงชวี ติ ของมนุษยท์ งั้ ในวนั นแี้ ละในอนาคตอันไกล
118 บทที่ 4 การสรา้ งทศั นคติเชิงบวกเพื่อการแกไ้ ขปัญหาความขัดแยง้ ดว้ ยสันตวิ ธิ ี หัวข้อ • ทัศนคติเชงิ บวก • ความรุนแรง • การแก้ไขปัญหาความขดั แย้งด้วยสันตวิ ิธี วตั ถุประสงค์ • นกั ศึกษาสามารถเรยี นรู้ถึงวธิ ีการสร้างทศั นคตเิ ชิงบวก • นักศกึ ษาเรียนรู้ท่จี ะแก้ไขปัญหาขอ้ ขัดแย้งทเี่ กิดขน้ึ ระหว่างตนเองและผอู้ ื่นด้วยสนั ตวิ ธิ ี • นกั ศกึ ษาสามารถเป็นสว่ นหน่งึ ของการลดปัญหาความขัดแยง้ ทางสังคม ทีเ่ กิดขึ้นจริงในสถานการณ์ ปัจจบุ ัน เกร่ินนำ ในชีวติ ประจำวนั ของเรา ต้องประสบกับเหตุแหง่ ความพงึ พอใจและความไมพ่ ึงพอใจด้วยเหตุผลต่างๆ ใน บทท่ี 4 เราจะได้เรยี นรู้กนั ถึง “ความสขุ ” ถึงแม้ทกุ คนจะเข้าใจว่า ความสุขแปลว่าอะไร แต่รู้หรือไม่ว่า ในปัจจุบัน เร่ิมมกี ารเรยี นการสอนวิชาที่เกยี่ วขอ้ งกบั ความสุขในหลายมหาวทิ ยาลยั หรอื น่นั แสดงว่า คนเราไม่รูว้ ่าทำอย่างไร ถึงจะมีความสขุ ? นอกจากการเรียนรู้ถงึ ความสุข เราจะไดเ้ รยี นรถู้ ึงความรนุ แรง ซง่ึ เปน็ ปัญหาท่ีก่อให้เกิดความทุกข์ แต่ใน ความเปน็ จรงิ แลว้ ชีวติ ของพวกเราจะต้องเจอกับความทุกข์อย่างหลีกเลยี่ งไม่ได้ การเรยี นรูเ้ ร่อื งความรุนแรง จะทำ ให้เราเขา้ ใจวา่ ส่ิงใดทีเ่ ราควรกระทำและไมค่ วรกระทำตอ่ ผู้อน่ื เพราะส่งิ น้ันอาจเป็นสิง่ ที่เรยี กว่าความรนุ แรง โดยท่ี เราได้กระทำไปอย่างไม่รู้ตัว และนอกจากการเรียนรูเ้ รอ่ื งความรนุ แรงแล้ว เรายงั จะไดเ้ รียนรู้ถงึ การแก้ไขปัญหา ความขดั แย้งดว้ ยสันตวิ ิธี ซึง่ เปน็ การคงไว้ซ่ึงสันติภาพโดยรวมของสงั คม
119 ทศั นคตเิ ชิงบวก การเรียนการสอนในรายวิชาทเี่ กี่ยวกับศาสตร์แหง่ ความสุข ถอื วา่ ได้รบั ความนิยมมากในประเทศ สหรัฐอเมริกา ดังจะเห็นไดจ้ ากการเปิดการเรียนการสอนเป็นระบบออนไลนผ์ า่ นเว็บไซต์ท่ีเรยี กวา่ Massive Open Online Course (MOOC) เช่น Coursera.org และ edX.org โดยมหาวิทยาลยั ชนั้ นำของโลกทีม่ ีการสอนศาสตร์ ความสุข ไดแ้ ก่ University of California, Berkley มีการสอนวิชา The Science of Happiness42 Yale University มกี ารสอนวชิ า The Science of Well-Being43 ซ่ึงเนอ้ื หาของการเรียนการสอนเก่ยี วข้องกับความสขุ โดยตรง วชิ าความสุขไม่ไดม้ ีการเรยี นการสอนผ่านคณะด้านวิทยาศาสตรส์ ายสุขภาพแต่เพียงเท่าน้ัน คณะทางดา้ น สายสงั คมศาสตร์ เชน่ บริหารธุรกจิ เศรษฐศาสตร์ ต่างมีวิชาการเรยี นการสอนและผลงานวิจยั ท่เี กี่ยวข้องกบั ความสขุ ด้วยเช่นกัน เชน่ Professor Raj Raghunathan จาก McCombs School of Business, The University of Texas at Austin ทำการสอนรายวชิ า A Life of Happiness and Fulfillment ซ่ึงมีนักเรียนลงทะเบียนเรยี น วชิ านี้ผ่าน Coursera มากเกิน 100,000 รายในต้นปี 2016 และรายวิชานก้ี ลายเป็นวิชาทีต่ ดิ อนั ดับ 1 ใน 10 ของ Coursera (Raghunathan, 2016: 4-5) สำหรบั วิชาทางด้านเศรษฐศาสตร์ Professor Nattavudh Powdthavee (ณัฐวุฒิ เผา่ ทว)ี ผูเ้ ชีย่ วชาญดา้ นเศรษฐศาสตร์ความสุขและเศรษฐศาสตร์พฤติกรรม เป็นผสู้ อนรายวชิ า The Economics of Wellbeing ณ The University of Warwick44 ดงั น้ันเราจะเหน็ ได้ว่าศาสตร์แห่งความสุข สามารถ นำไปประยุกตใ์ ช้ในหลากหลายสาขาวิชา ทศั นคติเชงิ บวก เก่ียวข้องอย่างไรกับความสุข? คำว่า ทัศนคติ ตามพจนานุกรมฉบับราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 แปลว่า “แนวความคดิ ” ดังนัน้ ทัศนคติเชิงบวก จึงหมายถึง แนวความคิดเชิงบวก ท้งั น้ี การมีความสุข ถอื เป็นพืน้ ฐานทัศนคตเิ ชิงบวก จากผลการจดั อนั ดับของ World Happiness Report, 2018 พบวา่ ประเทศทค่ี น มคี วามสขุ มากท่ีสุด 5 อันดบั แรก คือ ฟินแลนด์, นอรเ์ วย์, เดนมารก์ , ไอซแ์ ลนด์, และ สวสิ เซอร์แลนด์ ในส่วนของ เอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ สงิ คโปร์ ตดิ อนั ดบั ท่ี 34, มาเลเซยี อันดับท่ี 35, ไทย อนั ดับที่ 46, ฟิลิปปนิ ส์ อันดบั ท่ี 71, เวียดนาม อันดับที่ 95, อินโดนีเซีย อนั ดับท่ี 96, ลาว อนั ดับท่ี 110, กัมพูชา อนั ดับที่ 120, และ เมยี นมา อนั ดับท่ี 42 ดรู ายละเอยี ดของรายวชิ าเพ่ิมเติมไดท้ ี่ https://www.edx.org/course/the-science-of-happiness 43 ดูรายละเอยี ดของรายวชิ าเพม่ิ เติมได้ที่ https://www.coursera.org/learn/the-science-of-well-being 44 ดูรายละเอยี ดเพิม่ เติมไดท้ ่ี https://www.wbs.ac.uk/about/person/nattavudh-powdthavee
120 130 สำหรับประเทศท่ีมีความสุขนอ้ ยทส่ี ุด 5 อนั ดบั แรก ได้แก่ บูรนู ดี, เซน็ ทรัลแอฟริกนั รีพับลิก, เซาท์ซดู าน, แทนซาเนยี , และ เยเมน (Helliwell, Layard & Sachs, 2018: 20-23) เหตุผลวา่ ทำไมบุคคลในประเทศหนึง่ ถงึ มคี วามสุขมากกวา่ ประเทศอื่น ประการหนง่ึ คอื การมีคุณภาพชีวิต โดยรวมที่ดี จากการวัดผลโดย Social Progress Index โดย Social Progress หมายความถงึ “ความสามารถของ สังคมในการทำให้พลเมืองได้รบั ความต้องการข้ันพื้นฐาน สร้างพน้ื ทใ่ี ห้กบั พลเมอื งและสงั คมในการพฒั นาคณุ ภาพ ชวี ติ อยา่ งยั่งยืน นอกจากนี้ยงั ต้องสร้างปัจจัยทส่ี ง่ เสรมิ ใหพ้ ลเมืองสามารถใชศ้ กั ยภาพของตนเองไดอ้ ย่างเต็มท”่ี (Porter, Stern, & Green, 2017: 2-3) เกณฑ์การวดั คุณภาพของชวี ิตของ Social Progress Index แบง่ ออกเป็น 3 ข้อหลกั ไดแ้ ก่ • ความต้องการขัน้ พนื้ ฐานของมนุษย์ แบ่งออกเปน็ โภชนาการและการรกั ษาพยาบาลขั้นพืน้ ฐาน นำ้ ด่ืมและสขุ อนามยั ทอ่ี ยู่อาศัย และ ความปลอดภยั • สขุ ภาวะขัน้ พน้ื ฐาน แบง่ ออกเป็น การเขา้ ถึงความรขู้ ้นั พืน้ ฐาน การเข้าถึงข้อมูลและการส่ือสาร สุขภาพ และคุณภาพของส่งิ แวดล้อม • โอกาส แบง่ ออกเปน็ สิทธสิ ว่ นบคุ คล เสรีภาพสว่ นบคุ คล เสรภี าพในการเลือก การยอมรบั ความ คดิ เห็น การรู้สึกเป็นส่วนรว่ ม การเข้าถึงการศึกษาขน้ั สูง ผลของประเทศที่มคี ะแนน Social Progress Index สูงสดุ 5 อนั ดบั แรก ได้แก่ เดนมารก์ (90.57), ฟินแลนด์ (90.53), ไอซ์แลนด์ (90.27), นอร์เวย์ (90.27), และ สวสิ เซอร์แลนด์ (90.10) (Porter, Stern, & Green, 2017: 2-3) ถอื ว่าเปน็ ไปในทิศทางเดียวกบั ระดบั ความสขุ ของประชากรในประเทศน้นั ๆ เราสามารถอนุมานจากผล คะแนนของ Social Progress Index และ World Happiness Report ไดว้ า่ ความสขุ ของมนุษยส์ ่วนหนึ่งขึน้ อยู่ กบั สภาพแวดลอ้ มและสังคม ซึ่งสว่ นหนึ่งเปน็ ผลมาจากการจดั การผ่านนโยบายของภาครัฐ การจดั สรรสวสั ดกิ าร และการเมืองการปกครองทเี่ ปดิ กว้างใหป้ ระชาชนได้มสี ทิ ธิเสรีภาพและมโี อกาสในการใช้ศักยภาพทต่ี นเองมีอยู่ อย่างเต็มที่ หลังจากท่ีได้เหน็ ผลรวมของความสขุ และความก้าวหนา้ ทางสังคมของประชากรในระดับรัฐแลว้ ในระดับ หนว่ ยศึกษาทเี่ ล็กที่สดุ คือ การศกึ ษาความสุขในระดับบุคคล จากผลการศึกษาของวิทยาศาสตร์ความสุข พบวา่ อตั ราความสุขของมนุษย์ขน้ึ อยกู่ บั ยีนถึงร้อยละ 50 ซึ่งเปน็ สิง่ ท่ีเราไมส่ ามารถควบคมุ ได้ เพราะเปน็ ส่ิงทเ่ี รามมี า ต้งั แต่กำเนิด รอ้ ยละ 40 ของความสขุ ขึน้ อยู่กับกิจกรรมที่เราทำซึ่งเปน็ ส่งิ ท่ีเราสามารถควบคุมได้ และรอ้ ยละ 10
121 ขึ้นอยู่กับสถานการณท์ ี่เราเผชิญ เช่น เหตุการณ์สำคญั ในครอบครวั การสูญเสียเงนิ ชวี ติ คู่ ดงั นั้นถงึ แมจ้ ะมีปจั จัยท่ี ควบคุมความสุขไมไ่ ด้ถงึ กึ่งหนึ่ง แตเ่ รายังสามารถควบคุมได้ในอีกครึง่ ทเี่ หลือ (Lyubomirsky, 2008 as cited in Mendelsohn, 2008) ในทนี่ ้ีไม่ได้หมายความวา่ เราสามารถควบคุมเหตกุ ารณไ์ มใ่ ห้เกิดข้นึ เชน่ เราไมส่ ามารถ ควบคุมใหค้ นในครอบครวั เราไมเ่ จบ็ ปว่ ย คนรกั ไม่จากไป หรือ การลงทนุ ในตลาดห้นุ ไม่ขาดทนุ แตส่ ง่ิ ท่เี ราสามารถ ควบคมุ ได้ คือ วิธีการคิดและการปฏิบตั ติ นต่อเหตกุ ารณ์ท่ีเกิดข้ึน คนมีความสขุ มกั มพี ฤติกรรมอยา่ งไร? คนมีความสขุ มักจะมีองค์ประกอบรว่ มดังตอ่ ไปน้ี “มคี วามสุขใน ความสัมพันธท์ างสงั คม สามารถแสดงออกถึงความรสู้ กึ สำนึกบุญคุณได้โดยงา่ ย มักจะเปน็ คนแรกๆทีเ่ สนอตัว ชว่ ยเหลอื ผ้อู ืน่ มกี ารฝึกฝนการมองโลกในแงด่ ี อยู่กบั ปัจจบุ นั มคี วามสขุ กับปจั จุบัน ออกกำลงั กายหรือมกี ิจกรรมท่ี มกี ารใช้รา่ งกายเคลื่อนไหวเป็นนิสัย มกั เปน็ คนทม่ี ีความเช่ือในศาสนา มเี ป้าหมายท่ีมีความหมายและปฏบิ ัตติ าม เปา้ หมายนั้นอย่างจรงิ จงั ” (Argyle, 1999; Diener et al. 1999; Diener & Lucas, 1999; Lyubomirsky, 2001; and Myers, 2000 as cited in Lyubomirsky, 2008) จะเหน็ ได้ว่าการมีความสุขในความสมั พนั ธ์ทางสังคมถือเป็นองค์ประกอบหน่ึงของคนมคี วามสขุ การมี ความสมั พันธ์ทางสงั คมที่ดสี ง่ ผลดตี อ่ การลดระดบั ความขดั แยง้ ในสังคม รวมไปถึงการรู้สึกสำนกึ บุญคุณและการ ชว่ ยเหลอื ผู้อน่ื อยา่ งสม่ำเสมอเมือ่ มโี อกาส ท้ังน้ี เม่ือถามวา่ ทำอย่างไรเราถึงจะเปน็ ผมู้ ีความสุข คำตอบคือ ความสุข นั้นสามารถสรา้ งและฝกึ ฝนได้ เราสามารถคน้ หากจิ กรรมที่ใช้การเคลอ่ื นไหวทางร่างกายที่เราชอบและฝกึ ฝนในการ ทำกิจกรรมน้นั ๆอย่างสมำ่ เสมอ ฝกึ พูดคำว่าขอบคุณทุกครัง้ เมอ่ื มีใครทำอะไรให้กบั เราและช่ืนชมผู้อื่นอย่างจรงิ ใจ การเขียนจดหมายขอบคณุ ถือเปน็ อกี การฝกึ ฝนการสรา้ งความสุข ท้งั สร้างความสขุ ให้กับตวั เองและสรา้ งความสุข ใหก้ บั ผอู้ นื่ ความสุขเปน็ สงิ่ ที่บุคคลสามารถสร้างด้วยตนเองได้ เพื่อส่งเสริมใหเ้ รามีทัศนคติท่ีดีต่อโลก สังคม ผู้คนรอบ ขา้ ง และตนเอง เราสามารถฝึกฝนการสร้างความสขุ ให้แก่ตัวเราเองและบุคคลรอบข้าง ในส่วนของภาครฐั หน้าที่ ของรฐั คือการส่งเสริมสวัสดิการรฐั สนบั สนนุ ใหป้ ระชากรในประเทศไดร้ บั สวสั ดิการขัน้ พ้นื ฐานอย่างเพยี งพอ รัฐ ตอ้ งเปน็ ตัวแสดงหลักในการลดความเหล่อื มลำ้ ทางสรา้ งคม เปดิ โอกาสให้ประชาชนสามารถแสดงออกซึ่งเสรีภาพ ส่วนบุคคล รัฐควรหลกี เล่ยี งการสรา้ งความขัดแยง้ ภายในสังคมและในระดบั ระหว่างรฐั ทั้งน้ี เมือ่ ถามถงึ ความต้องการของนักศึกษาว่าในชีวติ นีต้ ้องการอะไร หลายคนจะมีความตอ้ งการที่แตกต่าง กันแกไป ไม่ว่าจะเป็นความต้องการทางทรัพยส์ ิน สขุ ภาพ ครอบครวั สตปิ ัญญา ความก้าวหนา้ ในหนา้ ท่ีการงาน แต่
122 เม่อื ขอใหน้ ักศึกษาคดิ ทบทวนในคำตอบอีกคร้ัง เชน่ ทำไมถงึ อยากมที รัพย์สมบัติมากๆ สดุ ท้ายคำตอบอาจจะ เปน็ ไปได้ว่า ที่สุดแลว้ ความต้องการสูงสดุ ของมนษุ ย์ คือ ความสุข ไม่วา่ จะเปน็ ความสขุ ในการมีความสัมพนั ธท์ ดี่ ีกบั ครอบครวั และคนรอบขา้ ง หรือความสุขภายในจิตใจของตนเอง ความรุนแรง ความรุนแรง (Violence) สามารถแบ่งประเภทเปน็ ความรุนแรงทางกาย ความรุนแรงทางเพศ ความรนุ แรง ทางจติ ใจ และ การทอดทง้ิ – เพิกเฉย โดยความรุนแรงแบ่งออกเปน็ 3 รปู แบบ ตามคำจำกดั ความของ Violence Prevention Alliance (n.d.) ได้แก่ • Self-directed Violence – ความรุนแรงต่อตนเองโดยตรง หมายถงึ ความรนุ แรงทผ่ี กู้ ระทำและเหยื่อเป็น คนคนเดยี วกนั ความรนุ แรงในลกั ษณะนี้ ได้แก่ การทำรา้ ยร่างกายตนเอง การฆ่าตัวตาย (Violence Prevention Alliance, n.d.; Krug, Dahlberg, Mercy, Zwi & Lozano, 2002: 6) • Interpersonal Violence – ความรนุ แรงระหวา่ งบุคคล ในกรณนี แี้ บง่ ออกเปน็ การกระทำความรนุ แรง ตอ่ เครือญาติ เชน่ ญาติพ่ีน้อง คนรัก บุตร โดยความรุนแรงเช่นน้ี มักเกดิ ข้นึ ภายในบ้าน และกระทำความ รนุ แรงต่อบุคคลภายนอก ซง่ึ จะแบง่ ออกเปน็ การกระทำความรุนแรงต่อคนรู้จกั เชน่ เพือ่ น และการ กระทำความรุนแรงตอ่ คนท่ไี ม่ร้จู ัก (Violence Prevention Alliance, n.d.; Krug, Dahlberg, Mercy, Zwi & Lozano, 2002: 6) • Collective Violence – ความรุนแรงกลมุ่ ความรนุ แรงในรปู แบบนี้ประกอบไปดว้ ยผู้กระทำระดับกลุ่ม โดยผู้กระทำความรนุ แรงจะถือวา่ ตนเองน้ันเปน็ สมาชกิ ของกลุ่ม ไมว่ ่ากลุ่มนน้ั จะเป็นกลุ่มท่มี กี ารจัดตงั้ ใน ลกั ษณะชวั่ คราวหรอื ถาวร ความรนุ แรงกลุ่มแบง่ ออกเปน็ หลายระดับ ได้แก่ ระหวา่ งกลุ่มกับบุคคล, ระหวา่ งกลุ่ม กับ กลุ่ม, ระหว่างรัฐ กบั กลมุ่ , ระหว่างรฐั กับ กลมุ่ ผูก้ ่อการรา้ ย โดยเปา้ ประสงค์ของการใช้ ความรุนแรงนเี้ ปน็ ไปเพื่อเป้าหมายทางดา้ นเศรษฐกจิ , สงั คม, หรือ การเมือง รปู แบบของความรนุ แรง ระดบั กล่มุ ประกอบไปดว้ ย การทำสงคราม การก่อการร้าย ความขัดแย้งทางการเมอื งท่ีมีมาตรการการใช้ ความรนุ แรงระหว่างรฐั , การใชค้ วามรุนแรงโดยรฐั ตอ่ ประชาชน เช่น การฆ่าลา้ งเผ่าพันธุ์ การทรมาน การ ข่มขนื ทางจติ ใจ และการกระทำอนื่ ทล่ี ะเมดิ ต่อสทิ ธิมนุษยชน, อาชญากรรมองคก์ ร (Krug, Dahlberg, Mercy, Zwi & Lozano, 2002: 215)
123 ปัญหาการใช้ความรนุ แรงทเี่ กิดข้นึ กับเยาวชนในสหรฐั อเมริกา จากสถิติพบว่า กวา่ รอ้ ยละ 74 ของเยาวชนอายุ ระหวา่ ง 10 -24 ปใี นสหรฐั อเมริกา เสียชีวิตดว้ ย 4 สาเหตุหลัก ได้แก่ อุบัตเิ หตุรถยนต์ ร้อยละ 22, การบาดเจ็บจาก สาเหตุอ่ืน รอ้ ยละ 20, การฆ่าตวั ตาย ร้อยละ 17, และการถกู ฆาตกรรม ร้อยละ 15 (Kann et al., 2018: 2) ใน สหรัฐอเมริกานกั เรยี นกว่า รอ้ ยละ 15.7 พกอาวธุ ตดิ ตัว ซง่ึ สง่ ผลใหน้ ักเรยี นรอ้ ยละ 6 เคยถูกข่มขูห่ รือทำร้ายดว้ ย อาวธุ , รอ้ ยละ 23.6 เคยทำรา้ ยร่างกาย หรอื ถูกทำรา้ ยร่างกาย, ร้อยละ 7.4 เคยถกู บงั คบั ใหม้ ีเพศสัมพนั ธ์ ซง่ึ เปน็ ตวั เลขที่เท่ากนั กับจำนวนนกั เรยี นที่พยายามฆา่ ตัวตาย (Kann et al., 2018: 13; 15; 20) ในปัจจุบนั การเขา้ ถงึ internet และ social media ทำใหผ้ คู้ นสามารถสอ่ื สารถงึ กนั ได้ง่ายขน้ึ จากสถิติเม่ือส้ิน ปี 2017 พบว่ามีประชากรจำนวนถงึ 4.1 พันลา้ นคนทเี่ ปน็ ผ้ใู ชง้ าน internet นน่ั แสดงวา่ อัตราการเข้าถึง internet ของประชากรโลกสูงถึงรอ้ ยละ 54 (Internet World Stats, 2018) นอกจากน้ี Facebook ยังมีผู้ใชง้ านมากกวา่ 2.2 พันล้านคนในปี 2018 และในทุกๆวัน มีคนใชง้ าน social network มากกวา่ 1.45 พันล้านคน (Aljazeera, 26 April, 2018 [b]) ปัญหาดา้ นความรนุ แรงที่เกิดขนึ้ จากการใช้ social media คอื cyberbullying ซ่งึ หมายถึง การรงั แกที่เกดิ ข้นึ ผ่านการใช้อปุ กรณด์ จิ ิทลั เช่น มอื ถือ, คอมพวิ เตอร์, และแท็บเลต็ โดยการรังแกนจ้ี ะออกมาในรปู แบบข้อความ, รูปภาพ, คลปิ ทส่ี ง่ ออกมาทาง SMS, โซเชยี ลมีเดีย เช่น Facebook, Twitter, Instagram, แอพพลเิ คชนั , เกม ออนไลน์ โดย ข้อความ, รูปภาพ, และคลปิ นั้นสามารถสง่ ต่อใหแ้ กบ่ คุ คลอน่ื และบุคคลอ่ืนสามารถเขยี นวิจารณ์บน แพลตฟอรม์ โดยเน้ือหาท่ีโพสต์เปน็ การทำใหผ้ ถู้ กู กลา่ วถงึ เกดิ ความอับอาย ถกู ดหู ม่นิ เกลยี ดชัง (Stopbullying.gov, 2018) สำหรบั ตัวเลขทีน่ กั เรียนอเมริกนั เคยถูก cyberbullying พบว่ามีสงู ถงึ เกือบร้อยละ 15 ของนักเรียนท่ัวประเทศ โดยจากสถติ ิ นักเรยี นหญงิ จะประสบปัญหาการถกู cyberbullying มากกวา่ นกั เรียนชาย (Kann et al., 2018: 17)45 ความรนุ แรงถือเป็นทางออกสุดทา้ ยในการแก้ไขปญั หาความขัดแย้ง ผลของการแก้ไขปัญหาความขดั แย้งด้วย ความรนุ แรงไมก่ ่อให้เกิดผลดตี ่อท้ังตนเองและผอู้ ่นื การใช้ความรนุ แรงก่อใหเ้ กิดผลตั้งแตผ่ ลกระทบทางด้านจติ ใจ ทงั้ ระยะสั้นและระยะยาว ผลกระทบทางด้านรา่ งกาย และสุดท้ายผลกระทบถึงชีวติ 45 ในบทความท้ายบทที่ 4 เรอ่ื ง Terrace House: เมื่อเรยี ลลติ โ้ี ชวส์ ามารถฆา่ คนได้? ถือเปน็ กรณตี วั อย่างของผลกระทบจาก Cyberbullying ทีเ่ กิดข้นึ หลังจากการไปออกรายการ Reality Show ในประเทศญป่ี ุน่
124 การแก้ไขปญั หาความขัดแย้งด้วยสนั ตวิ ธิ ี การแก้ไขปญั หาดว้ ยสนั ติวิธี เปน็ การแก้ไขปัญหาท่ีอย่ขู ัว้ ตรงกันขา้ มกับการแก้ไขปญั หาผ่านการใชค้ วาม รนุ แรง ขอ้ ดีของการแก้ไขปัญหาด้วยสนั ตวิ ิธี คอื การลดความเสี่ยงในการสญู เสีย ไมว่ า่ จะเป็นความสญู เสยี ทาง จติ ใจ รา่ งกาย หรือชีวิต บทความทางวิชาการที่กล่าวถึงวธิ ีการยตุ ิความขัดแย้ง มีความหลากหลายต้ังแต่การใชว้ ิธีการยุติความขัดแย้ง ในระดับองค์กร วธิ ีการยุตคิ วามขดั แยง้ ในโรงเรยี น ไปจนถงึ ยตุ ิความขัดแยง้ ในระดับสากล เช่น การท่ี United Nations ใช้ความพยายามเข้าไปยตุ คิ วามขัดแย้งในประเทศท่ีกำลงั อยใู่ น War Zone หรือพืน้ ท่ีทอ่ี ยู่ในเขตสงคราม - ความไมส่ งบ จะเหน็ ไดว้ ่าความขดั แย้งถือเปน็ เร่ืองสากล แต่ระดับของปญั หาความขัดแย้งมคี วามแตกตา่ งกัน เชน่ การแก้ไขปญั หาระหว่างการทะเลาะกนั ของนักเรียน 2 คน ย่อมมีวธิ ใี นการแก้ปัญหาท่รี วดเร็วกว่าการแก้ไขปัญหา ความขัดแย้งระหวา่ งเกาหลเี หนอื และเกาหลีใต้ซ่ึงเป็นปัญหาระดบั ระหว่างรฐั นอกจากนี้ จำนวนผ้ไู กลเ่ กล่ีย หรือ ผู้ทำหน้าทีเ่ ป็นตวั กลางในการแกป้ ญั หามจี ำนวนไมเ่ ท่ากนั ในกรณีของนักเรยี นทะเลาะกัน ครฝู า่ ยปกครองผ้มู ีความ รู้จักนกั เรยี นดีในระดับหน่ึงจะสามารถเข้าใจถงึ สาเหตุของปัญหาและรู้วธิ ียุติปัญหา นน่ั หมายความวา่ ไมจ่ ำเปน็ ต้อง ใช้คนกลางเป็นจำนวนมากในการไกลเ่ กลีย่ ปัญหา ในกรณีของเกาหลีเหนือและเกาหลใี ต้นน้ั ผทู้ เ่ี ขา้ ไปช่วยแกป้ ญั หา มที งั้ ภาครฐั อาจารย์มหาวิทยาลยั และองค์การระหว่างประเทศ แต่ละฝ่ายท่ีชว่ ยกนั แก้ปัญหาต่างมีความเขา้ ใจใน บรบิ ทของปญั หาไมเ่ ท่ากนั จากการนยิ ามของฮัสสนั ดูมาลี (2558: 33) การแกไ้ ขปญั หาความขัดแย้งดว้ ยสันตวิ ธิ ีมี 4 ประการหลัก ไดแ้ ก่ การไกลเ่ กลยี่ ข้อพิพาทผ่านบุคคลกลาง (Mediation), การใชว้ ธิ ีการทางกฎหมายในการไกล่เกลย่ี (Litigation) เชน่ การฟ้องร้อง, การประท้วง – และเผชิญหน้ากนั อย่างสันติ (Non-violence Confrontation), และ การจดั การความ ขัดแย้งแบบมสี ว่ นร่วม (Consensus Building Conflict Management) หมายถึง การให้ผู้ท่มี สี ว่ นไดส้ ่วนเสีย โดยตรงของความขัดแย้งน้นั มาหารือเพ่อื หาข้อแก้ไขหาทางออกร่วมกัน (สรวิศ ลมิ ปรังษี, 2555: 17-20 อ้างถึงใน ฮสั สัน ดูมาลี, 2558: 33)
125 รูปภาพที่ 11: ชาวเยอรมนั ยนื ประทว้ งหน้าสถานทตู เกาหลีเหนือดว้ ยความสงบ ตวั อยา่ งของการประทว้ งอย่างสนั ติ ผู้เขียนถา่ ยภาพน้ที ่หี น้าสถานทตู เกาหลเี หนือ, เบอร์ลิน, เยอรมนี พ.ศ. 2561 นิตยสาร Time (n.d.) ได้ทำการจัดอันดบั 10 ภาพการประท้วงอยา่ งสนั ติในประวัติศาสตร์ ดงั ต่อไปนี้ 1. John Lennon และ Yoko Ono ไดท้ ำการประทว้ งเพือ่ ต่อต้านสงครามเวยี ดนามดว้ ยการติดปา้ ยไวต้ รง หน้าต่างของโรงแรมที่พัก เป็นขอ้ ความวา่ “Hair Peace” และ “Bed Peace” โดยใชว้ ธิ ีการสะกดคำวา่ Please เปน็ Peace (สันติภาพ) 2. Henry David Thoreau ไดท้ ำการประท้วงรฐั บาล ด้วยวธิ กี ารเพิกเฉยผา่ นการปฏเิ สธจ่ายภาษี เพราะคิด ว่าทำไมเราต้องจ่ายเงินภาษีให้กับรัฐบาลภายใตก้ ฎหมายที่ไม่ยตุ ิธรรม 3. Inez Milholland Boissevain และคณะได้ขี่มา้ พร้อมแต่งชุดสขี าวเดนิ ทางมายงั วอชิงตัน ดีซี เพ่ือทำการ เรยี กรอ้ งให้รัฐบาลออกกฎหมายใหผ้ หู้ ญงิ สามารถไปเลอื กต้ังได้ 4. Mohandas Gandhi และคณะ เดนิ ทางไปผลติ เกลอื ก่อนหน้าทีจ่ ะเดินทางไปทำนาเกลอื รัฐบาลองั กฤษท่ี ควบคุมอนิ เดีย ห้ามคนอินเดียทำการผลติ เกลือเอง คานธใี ชเ้ วลาเดินทางด้วยเท้า 24 วัน และลงมือผลติ เกลอื ส่งผลใหเ้ กดิ การเคลื่อนไหวตามคานธีอย่างมากมาย
126 5. United Auto Workers ในชว่ งเศรษฐกจิ ตกตำ่ ของสหรัฐอเมริกา General Motors (GE) ได้โยกยา้ ยงาน ไปใหก้ ลมุ่ คนท่ีไม่ได้เป็นสมาชิกสหภาพ สมาชกิ เลยประทว้ งนัดหยดุ ทำงาน ส่งผลใหภ้ ายใน 2 อาทติ ย์ คน รว่ มกันนดั หยุดงานถึง 135,000 คน 6. Rosa Parks สตรผี สู้ รา้ งสญั ลกั ษณ์แหง่ ความเท่าเทียมกัน เหตกุ ารณเ์ กิดขึ้นเมื่อเธอปฏิเสธทีจ่ ะลกุ ขึ้น เพ่อื ใหช้ ายผิวขาวนั่ง จนกลายเปน็ เหตกุ ารณ์ที่เป็นแรงบนั ดาลใจให้กับคน African American ทัว่ ประเทศ 7. Martin Luther King Jr. และผู้ตดิ ตามอีกราว 200,000 คน เดินทางมาฟงั ประโยค “I have a dream…” อันโดง่ ดัง ท่ีวอชงิ ตัน ดซี ี 8. Tommie Smith และ John Carlos สองนักกีฬาเหรียญรางวัลโอลิมปิก (1968) กำหมัดชูมือข้ึน เพ่ือเป็น การแสดงออกถงึ การประทว้ งเชงิ สัญลักษณ์สำหรับความไม่เทา่ เทยี มกนั ผ่านการแบ่งแยกสีผิวใน สหรัฐอเมริกา 9. National Mobilization Committee ในปี 1967 หญิงสาวจากกลุ่มดงั กลา่ ว ยืนถือดอกไม้ท่ามกลาง ทหารท่ถี ืออาวุธ โดยเธอมาแสดงจดุ ยนื ในการต่อตา้ นสงครามเวียดนาม 10. ไม่มีใครทราบว่าชายผ้นู ้ันเป็นใคร เหตุการณ์เกดิ ข้นึ ที่กรุงปักกง่ิ มผี คู้ นเสียชวี ติ กว่า 200 คน ชายผนู้ ้ีไปยนื ขวางรถถังของทหาร จากตวั อย่างของเหตกุ ารณ์การประทว้ งอยา่ งสันตใิ นประวัติศาสตร์ พบวา่ วิธีการแก้ไขปัญหาความขดั แยง้ ดว้ ย สนั ตวิ ธิ มี ีความหลากหลาย แตล่ ะวิธมี ีการใชเ้ วลาและจำนวนคนในการเข้าแก้ปัญหาในระดบั ที่แตกต่างกนั ทง้ั น้ีจะ เหน็ ว่า ผูใ้ ช้วธิ ีการแกป้ ญั หาอยา่ งสนั ติ เชน่ คานธี สามารถดึงกลมุ่ คนใหม้ าเข้ารว่ มการประท้วงอย่างสันตไิ ด้เปน็ จำนวนมาก คานธีใช้หลักการทำให้ดูเปน็ ตัวอย่างในการฝ่าฝนื คำส่งั ของรัฐบาลอังกฤษ ในขณะทม่ี ารต์ นิ ลูเธอรค์ งิ จเู นยี ร์ ใชว้ ิธกี ารทเี่ ขาถนัด คือ การพูด เพราะแตเ่ ดิมเป็นนักเทศน์อยแู่ ลว้ ภาษาในการพูดของเขาสามารถตรงึ ความ ประทับใจให้กับคนจำนวนมากได้ นอกจากนใ้ี นกรณอี นื่ ๆ มกี ารแสดงออกในเชงิ สัญลักษณ์ เชน่ ดอกไม้ แทน สันตภิ าพ ซง่ึ เปน็ ภาพลกั ษณ์ตรงกนั ข้ามกบั ฝา่ ยรฐั บาลทก่ี ำลังถอื ปืน ในบทความท้ายบทท่ี 4 ถือเป็นสองกรณีของการแกไ้ ขปญั หาความขดั แย้งผา่ นการใชว้ ิธีการทางกฎหมายในการ ไกล่เกลยี่ (Litigation) ประเดน็ ที่นา่ สนใจสำหรบั ในสองกรณีดงั กลา่ ว คอื ก่อนทจ่ี ะมีการจดั การความขัดแย้งผ่าน กระบวนการทางศาล ในกรณีแรก มีการระดมทนุ ผา่ นทางโลกออนไลนบ์ นแพลตฟอร์มท่ีมีชือ่ วา่ GoFundMe เพ่ือ นำไปสนบั สนนุ การแกไ้ ขปัญหาการลว่ งละเมดิ ทางเพศ อีกกรณคี ือการนำเสนอเร่ืองราวของผู้ถูกกล่าวหาในคดี
127 ฆาตกรรม ซ่ึงนักขา่ วนำเรอื่ งราวของผูถ้ ูกกล่าวหามานำเสนอผา่ นพอดแคสต์ ทำให้เกดิ การเรียกร้องความยุตธิ รรม ให้กบั ผถู้ ูกกล่าวหา46 สรุป ในบทน้ี เราได้เรม่ิ ต้นเรียนรกู้ ันเรอ่ื งความสุข ปจั จบุ ัน การเรียนการสอนดา้ นศาสตร์แหง่ ความสุขกลายเป็น วชิ าทีม่ ีผสู้ นใจในการเรียนรเู้ ป็นจำนวนมาก ศาสตรแ์ หง่ ความสุขมกี ารเรยี นการสอนท้งั ในสายวิทยาศาสตร์สขุ ภาพ และสายสังคมศาสตร์ พบวา่ ในเชิงวทิ ยาศาสตร์ ความสขุ มาจากยนี ของมนุษย์ถึงกึง่ หนึง่ ซ่ึงเปน็ สิ่งท่มี นษุ ย์ไม่ สามารถควบคุมได้ เพราะถือเป็นลกั ษณะโดยธรรมชาติกำเนดิ อย่างไรก็ตามความสุขอีกคร่ึงทเี่ หลือ เป็นสิง่ ที่มนุษย์ สามารถเลือกทจี่ ะเรียนร้แู ละรับมือกับสถานการณ์ที่กำลังเผชญิ ด้วยทศั นคตเิ ชิงบวก ความสขุ สามารถสร้างได้จาก การฝึกฝน และความสุขสามารถสร้างได้จากกจิ กรรมธรรมดาสามญั เหตุผลที่เราศึกษาเร่ืองความสุขและทัศนคตเิ ชิงบวก กเ็ พือ่ เราจะไดห้ ลีกเลีย่ งการใชค้ วามรุนแรงในการ แกไ้ ขปญั หาความขัดแย้ง ความรุนแรง (Violence) มที ้ังความรุนแรงทางรา่ งกาย ความรุนแรงทางจิตใจ ความ รนุ แรงทางเพศ และการทอดทงิ้ ซง่ึ ถือเป็นความรนุ แรงอย่างหนึง่ ทผี่ มู้ ีอำนาจเหนือกวา่ กระทำกับผู้ไม่มีอำนาจ เชน่ การทพี่ ่อแมท่ ง้ิ บุตร รฐั บาลทอดท้ิงประชาชน องค์การระหวา่ งประเทศทอดทง้ิ รัฐที่กำลงั ประสบปัญหา ภายในประเทศ การใชค้ วามรุนแรงแบง่ ออกเปน็ การใช้ความรนุ แรงต่อตนเอง การใช้ความรุนแรงตอ่ บุคคลอื่น และ การใชค้ วามรนุ แรงโดยกลุ่ม ทั้งนีค้ วามรนุ แรงทสี่ ่งผลต่อจิตใจ เชน่ cyberbullying ถอื เป็นปญั หาทสี่ ่งผลกระทบตอ่ เยาวชนในยุคปัจจบุ ัน การแก้ไขปัญหาความขัดแย้งดว้ ยสันติวธิ ี ถือเป็นวิธกี ารแก้ไขปญั หาโดยหลีกเลีย่ งการใช้ความรุนแรง วธิ กี ารแกป้ ัญหาความขัดแย้งด้วยสันติวิธี ตามนิยามของฮัสสนั ดูมาลี (2558: 33) ได้แก่ การใช้คนกลางเป็นผใู้ ห้ การชว่ ยเหลือแก้ไขความขัดแย้งระหวา่ งคู่กรณี การใชว้ ิธกี ารทางกฎหมายโดยตรง การประท้วง และการสรรหา ความร่วมมอื ผา่ นการการประชมุ หารอื คำถามทา้ ยบท 1. ความสุขเกิดข้ึนไดจ้ ากปจั จยั ใดบา้ ง? 2. อธบิ ายถงึ Collective Violence 46 อ่านบทความเรื่อง GoFundMe / เม่ือ Podcast ทวงความยตุ ธิ รรม / เพราะเขาอาจไม่ใช่ฆาตกร? เพิม่ เตมิ ในท้ายบทท่ี 4
128 3. อธิบายถึง Cyberbullying 4. การแก้ไขปญั หาด้วยสนั ติวิธี มวี ธิ ีการอยา่ งไรบ้าง กจิ กรรม กิจกรรมท่ี 1 นกั ศกึ ษาเขียนถึงเร่ืองราวทอ่ี ยากจะขอบคณุ บุคคลอื่น อธิบายเหตผุ ลว่าทำไมตอ้ งขอบคุณบุคคลคนนั้น หลงั จากการเขยี นขอบคณุ ให้นกั ศึกษาเขียนขอบคุณตวั เองและเขยี นความภมู ใิ จในชวี ติ ของตนเองท่ีอยากจะเลา่ ให้ ผู้อนื่ ฟัง นกั ศึกษาทุกคนจะไดเ้ ลา่ เร่อื งราวของตนเองให้เพื่อนในชัน้ เรยี นฟัง กจิ กรรมท่ี 2 นกั ศกึ ษาทำแบบทดสอบวัดระดับความสุขเป็นภาษาองั กฤษของ Professor Raj Raghunathan ที่ เวบ็ ไซต์https://www.happysmarts.com/scale/current-happiness-levels/ กจิ กรรมที่ 3 นกั ศกึ ษาฝกึ กจิ กรรมการจดั การความขดั แย้ง ทัง้ น้ีมีการใช้กรณีตวั อย่างของความขัดแยง้ ทเ่ี กิดข้ึนจรงิ 3 กรณี ได้แก่ Cyberbullying, ความขัดแยง้ ภายในระหวา่ ง Hutu และ Tutsi ในประเทศรวนั ดา, และ ห้องเชยี ร์ นักศึกษาร่วมทำกจิ กรรมเปน็ กลุ่ม โดยสามารถเลือกที่จะหยบิ เอา 1 ปัญหาทีเ่ กิดขนึ้ จาก 3 ประเดน็ มานำเสนอในชัน้ เรียน โดยตอ้ งเสนอถึงทางออกของการแก้ปญั หาดว้ ยสันตวิ ิธี
129 GoFundMe โลกใบน้ยี ังมีคนที่ตอ้ งการความช่วยเหลือมากมาย และในหลายคร้งั การชว่ ยเหลอื สามารถทำไดโ้ ดยการอาศยั ธาร นำ้ ใจจากผคู้ นจำนวนมาก แพลตฟอรม์ GoFundMe ไดถ้ ือกำเนิดขึ้นในสหรัฐอเมริกาเมอ่ื ปี ค.ศ. 2010 โดย จดุ ประสงคข์ อง GoFundMe คือการเป็นแพลตฟอร์มระดมทนุ เพ่ือทำประโยชน์ให้แก่บคุ คลและชุมชน ทีผ่ ่านมา GoFundMe สามารถระดมทนุ ไปได้ถงึ 9 พันล้านเหรียญสหรัฐ และมกี ารบริจาคเงินไปแลว้ กวา่ 120 ล้านครั้ง (Radu & McManus, 2018, p. 134; GoFundMe, n.d. [a]) GoFundMe มกี ารแบง่ รปู แบบการระดมทนุ ออกเปน็ หลากหลายประเภท อาทเิ ช่น การระดมทุนด้าน การแพทย์, การศึกษา, การระดมทุนในกรณีฉุกเฉิน, การระดมทนุ เพื่อช่วยเหลือสตั ว์, การระดมทนุ เพ่ือองคก์ รไม่ แสวงหากำไร, และการระดมทนุ เพื่อความทรงจำ เช่น การระดมทุนเพ่ืองานศพ และ การระดมทนุ เพ่ือทวงคืนความ ยตุ ธิ รรมตอ่ ผู้ที่จากไปแล้ว (GoFundMe, n.d. [b]) วธิ กี ารขอระดมทุนสามารถทำไดโ้ ดยการโพสต์ข้อความอธิบายหลกั การและเหตผุ ลในการขอระดมทนุ ผู้ โพสต์สามารถใส่รปู ภาพหรือคลปิ วดิ ีโอลงไปในแพลตฟอรม์ ได้ ผ้ขู อระดมทุนจะต้องทำการกำหนดเพดานจำนวน เงินในการขอระดมทุน โดยแพลตฟอร์มจะมกี ารแสดงจำนวนผู้แชร์ ผู้กดติดตาม จำนวนผู้บรจิ าค รายชอื่ ผบู้ ริจาค จำนวนเงินบริจาคลา่ สุดเรียงตามลำดับ และยอดรวมของเงินบริจาค ทัง้ น้ผี ู้ใช้งานแพลตฟอร์มสามารถเขยี น ข้อคิดเหน็ ที่มีต่อการขอรบั บริจาคได้ องค์กร GoFundMe สามารถอย่ไู ดด้ ้วยการเกบ็ ค่าธรรมเนยี มจากผูบ้ ริจาค โดยค่าธรรมเนียมการบริจาคใน แตล่ ะประเทศจะมีจำนวนไม่เทา่ กัน ยกตัวอยา่ งเช่น ในสหรัฐอเมรกิ า สำหรบั การบริจาค 1 คร้งั จะมีคา่ ธรุ กรรมทาง การเงินร้อยละ 2.9 และ GoFundMe จะเก็บเงินจากการบรจิ าคอย่ทู ี่ 0.3 เหรยี ญสหรฐั ตอ่ ครง้ั ในกรณีของ โปรตเุ กส จะมีคา่ ธรรมเนียมเฉพาะของ GoFundMe ร้อยละ 5 ค่าธรุ กรรมทางการเงินรอ้ ยละ 2.55 และเก็บเงิน จากคา่ บริจาคครงั้ ละ 2.5 ยโู ร (GoFundMe, n.d. [c]) ท่ผี ่านมา โครงการที่สามารถระดมทนุ ได้สูงสุดจากแพลตฟอร์ม GoFundMe คือโครงการ TIME’S UP Legal Defense Fund โดยสามารถระดมทนุ ไปได้ถงึ 24.2 ล้านเหรยี ญสหรฐั การระดมทุนน้เี ป็นไปเพ่ือชว่ ยเหลือ สตรที ่ีตกเป็นเหย่ือของการถกู ล่วงละเมิดทางเพศในที่ทำงาน สาเหตุทโ่ี ครงการนปี้ ระสบความสำเร็จในดา้ นการ ระดมทุนเปน็ อย่างมาก เพราะการเคลอื่ นไหวในประเดน็ น้มี ที มี่ าหลงั จากการเปดิ โปงกรณีการลว่ งละเมิดทางเพศ นักแสดงหญิง โดยผูล้ ว่ งละเมิดคอื Harvey Weinstein ผรู้ ่วมก่อต้ังบริษทั Miramax ที่ผลิตภาพยนตร์เร่ือง The
130 King’s Speech, Pulp Fiction, Shakespeare in Love ฯลฯ (GoFundMe, n.d. [d]; Glusac, 2018; Farrow, 2017) ในกรณขี องประเทศไทย มแี พลตฟอรม์ การบริจาคเงนิ ชื่อว่า “เทใจ” ผู้ต้องการบรจิ าคเงินหรือสง่ โครงการ เพื่อขอพจิ ารณาการรบั บรจิ าคเงนิ สามารถเขา้ ไปยังเวบ็ ไซต์ www.taejai.com โดยทผ่ี า่ นมา เทใจสามารถทำการ ระดมทนุ เงินไปไดถ้ ึง 142.8 ล้านบาท จากผบู้ รจิ าคทงั้ หมด 72,475 ราย และมโี ครงการท่ีขอระดมทุนและสามารถ ได้รับเงินระดมทุนตามเป้าไปแล้วกวา่ 355 โครงการ (เทใจ, ม.ป.ป.)
131 Terrace House: เม่ือเรียลลติ ้ีโชวส์ ามารถฆา่ คนได้? บทความน้มี ิไดเ้ ป็นการชีน้ ำวา่ การเข้าร่วมรายการประเภทเรยี ลลติ ี้โชวจ์ ะเป็นการเพม่ิ ความเสี่ยงในการมีชวี ติ ท่สี ั้น ลง อย่างไรกต็ ามปฏิเสธไม่ได้วา่ กรณกี ารกอ่ อตั วนิ ิบาตกรรมของ ฮานะ คิมูระ (Hana Kimura) มจี ุดเริ่มตน้ จากการ ทเี่ ธอเข้าไปเปน็ ส่วนหน่ึงของรายการเรียลลิต้ีโชว์ “Terrace House” รายการ Terrace House เริม่ ออกอากาศตอนแรกในปี ค.ศ. 2012 โดยบริษัทผู้ผลติ คือ Fuji Television นบั จนถึงปัจจบุ นั รายการน้ีมจี ำนวนท้งั สิน้ 5 ซีรีสด์ ว้ ยกัน ความแตกต่างของ Terrace House กับรายการเรียลลติ ี้ โชวอ์ ื่น ๆ คือรายการน้ีไมม่ ีการคดั คนออก แต่เป็นการสมัครใจออกจากบ้านด้วยตนเอง ในแต่ละซีรสี ์จะใช้ ระยะเวลาไมเ่ ท่ากนั เชน่ ซรี สี ์แรก Boys × Girls Next Door (2012–2014) มีความยาวถงึ 97 ตอน ในขณะทซี่ รี สี ์ Aloha State (2016 – 2017) มคี วามยาวเพียง 36 ตอน โดยในแต่ละตอนจะนับเป็นเหตกุ ารณ์ทีเ่ กิดขนึ้ ภายใน ระยะเวลา 1 สัปดาห์ (Wikipedia, n.d.) Terrace House ในแตล่ ะซีรีสจ์ ะมีการเปลย่ี นสถานที่ถ่ายทำใหแ้ ตกตา่ งกันออกไป เช่น โตเกยี ว ฮาวาย นะ งะโนะ ผูเ้ ขา้ ร่วมรายการจะได้อาศยั อยูภ่ ายในบ้านโดยตวั บ้านแบง่ ออกเป็นพน้ื ทส่ี ่วนรวม ไดแ้ ก่ ห้องดูโทรทัศน์ (ซ่ึง บางครง้ั พวกเขาก็มารวมตวั กันดูรายการเรยี ลลติ ้โี ชวข์ องตวั เอง) ห้องทานขา้ ว หอ้ งน่ังเล่น และจะแบ่งห้องนอน ออกเปน็ ห้องนอนผู้ชาย – ผู้หญงิ โดยแต่ละห้องนอนสามารถรองรบั ผู้พกั อาศยั ได้ 3 คน ดงั นั้นบา้ นในซีรีสจ์ ะรับ พลเมืองประจำบ้านได้คราวละ 6 คน และเม่ือใดกต็ ามทม่ี ีคนสมคั รใจออกจากบ้านโดยไมห่ วนกลับมาอีก กจ็ ะมีคน เขา้ มาแทนทคี่ น ๆ นั้นในรายการตอนถดั ไป ผทู้ อี่ าศยั อยภู่ ายในบ้านจะถูกทำการบันทึกภาพเคลื่อนไหว และเมื่อเดนิ ทางออกไปข้างนอกบ้าน ใน บางครง้ั จะมีตากลอ้ งตามไปถ่ายทำนอกสถานที่ด้วย รายการ Terrace House เปน็ รายการทไี่ ม่มีบทการแสดง ดังนัน้ ผู้เข้าร่วมรายการจงึ สามารถแสดงออกถึงความเปน็ ตัวตนของตนเอง หรือเลือกแสร้งทำให้ตวั เองดดู ใี นสายตา ผชู้ มรายการก็สามารถทำได้ ในขณะทร่ี ายการออกอากาศจะมีการคอมเมนตพ์ ฤติกรรมของผู้อาศยั อยูใ่ นบ้านโดย พธิ ีกรชายหญิงจำนวน 6 ราย เทียบเทา่ กบั จำนวนสมาชิกภายในบา้ น เหตผุ ลที่ทำใหร้ ายการนีเ้ ป็นรายการยอดนยิ มของคนญปี่ นุ่ และคนทั่วโลก คอื การแสดงออกถึงความเปน็ ธรรมชาติทแี่ ทจ้ รงิ ของมนุษย์ และรายการนกี้ ำลังทำให้ผชู้ มเหน็ ธรรมชาตขิ องคนญีป่ ่นุ ในยุคมลิ เลนเนยี ลทีแ่ ตกต่าง จากความเป็นญี่ปุ่นแบบท่ีคนท่วั ไปคิด เชน่ เราอาจนกึ ภาพคนญ่ปี ่นุ ท่วั ไปในวัยทำงานใส่สทู เดนิ ทางขึน้ รถไฟเพ่อื ไป ยงั ที่ทำงาน ทำงานจนถึงกลางดึก ในบางคร้ังต้องร่วมพบปะสังสรรค์กับเพ่ือนรว่ มงานหลังงานเลกิ เดินทางขนึ้ รถไฟ กลับบา้ น และใชช้ ีวติ วนเวียนไม่ตา่ งจากนี้ แต่ผู้เขา้ รว่ มรายการ Terrace House เปน็ คนญ่ีปนุ่ ท่ีมีวฒั นธรรมในการ
132 ทำงานทีแ่ ตกตา่ งออกไป เช่น เปน็ ฟรแี ลนซ์, นกั กีฬาทมี ชาติ, นกั ดนตรี, นกั ร้อง, นางแบบ - นายแบบ, ชา่ งไม,้ นกั ศกึ ษาที่ทำงานพิเศษ ฯลฯ จากงานวิจยั ของ Lewis (2005, p. 68) พบวา่ ลกั ษณะสำคัญของชาวเอเชยี ในกระบวนการส่ือสาร ไดแ้ ก่ 1. มีลักษณะเก็บเนอ้ื เก็บตวั 2. มีความสุภาพ 3. เงยี บขรึม 4. คดิ แบบเงยี บ ๆ 5. ไมแ่ ทรกแซงการส่ือสารของผ้อู น่ื 6. ไมเ่ ช่ือใจคนที่พูดมาก 7. ใชค้ วามเงยี บเปน็ การแสดงออก 8. ใช้วิธกี ารทางการทูตก่อนทจ่ี ะเปดิ เผยความจริง 9. มีการแสดงสัญลักษณ์ทา่ ทางทางรา่ งกายน้อย (Lewis, 2005, p. 68 as cited in Nishimura, Nevgi, & Tella, 2008, p. 790 – 791) ทั้งนีก้ ารแสดงออกในแบบญป่ี ุ่น แมไ้ ม่ได้มีการสอ่ื สารโดยตรง แต่ผรู้ ับสารสามารถเขา้ ใจความหมายโดยนัย จากคำพดู และพฤติกรรมของผ้สู ง่ สาร เชน่ เม่ือเราอยากชวนเพอื่ นชาวญปี่ ่นุ ไปเท่ียว และได้ชวนเพื่อนชาวญ่ปี ุ่นไป เที่ยวทางวาจา หากเขาตอบกลับมาว่า “ขอคิดดกู ่อน” น่ันแปลวา่ เขาไมต่ กลงใจทจี่ ะไป ลกั ษณะการแสดงออก เช่นน้ี ผ้รู บั สารจะตอ้ งเข้าใจในบรบิ ทของชาวญีป่ นุ่ ในทัศนะของ Lewis (1999, p. 400) มองวา่ วฒั นธรรมของชาว ญป่ี ุ่นมีความเป็นเฉพาะตัวท่ีทำใหแ้ ตกต่างจากชาติอนื่ อยสู่ ามประการ ได้แก่ ประวัติศาสตรอ์ นั ยาวนานในการอยู่ อย่างโดดเดยี่ วของประเทศญ่ีปุ่น, ภาษาญี่ป่นุ , และลักษณะทางภูมิศาสตร์ของญปี่ ุน่ (Lewis, 1999, p. 400 as cited in Nishimura, Nevgi, & Tella, 2008, p. 790) ในสว่ นของภาษาญ่ีปนุ่ น้ันมีลักษณะในการสนบั สนนุ วฒั นธรรมการแสดงออกแบบไม่เปน็ ทางตรง ดงั กรณีตัวอย่างการหลกี เล่ียงการตอบปฏเิ สธทีจ่ ะไมไ่ ปเทีย่ ว หลกี เล่ยี งการเรยี กช่ือด้วยชื่อสว่ นบุคคล ให้ความเคารพในความเงียบท่ยี าวนาน และรอให้ฝา่ ยหนึ่งพดู ให้จบ เสียกอ่ นท่ีจะเป็นฝา่ ยพดู (Hall & Hall, 1990 as cited in Nishimura, Nevgi, & Tella, 2008, p. 790) จะเหน็ ไดว้ า่ การเกิดขน้ึ ของซีรีส์ Terrace House ในประเทศญป่ี นุ่ ส่งผลให้ผชู้ มได้เห็นถงึ การสือ่ สาร ระหวา่ งกันของผู้ท่ีอยู่ในบ้านโดยละเอียด ขอ้ มลู จาก Dooley & Hida (2020) พบว่าคิมูระถูกวพิ ากษว์ จิ ารณโ์ ดย ผคู้ นบนโลกออนไลน์ซึ่งนบั วา่ เปน็ การ cyberbullying โดยเหตุผลของท่ีเธอโดน cyberbullying เปน็ เพราะ
133 พฤติกรรมการพดู จาอยา่ งเปดิ เผยของเธอ และแนน่ อนว่าชาวญ่ปี นุ่ จำนวนมากไดเ้ หน็ พฤติกรรมของเธอผา่ นทาง รายการ Terrace House เปน็ ทคี่ าดการณว์ ่าผลจากการโดน cyberbullying ซ้ำ ๆ ทำใหค้ ิมูระตดั สนิ ใจจบชีวติ ลงดว้ ยวัยแคเ่ พยี ง 22 ปี ผลจากเรื่องราวอนั น่าเศร้าของคมิ รู ะทำใหผ้ ู้คนเรียกร้องให้มกี ารหยดุ การกลนั่ แกลง้ กันบนโลกออนไลน์ รัฐบาล ญป่ี ุ่นเองกไ็ ม่ได้นิ่งนอนใจและพยายามทจี่ ะจัดการบรรดามือคยี บ์ อรด์ อยา่ งไรกต็ ามประเดน็ การจัดการกบั บรรดาผู้ กลนั่ แกล้งเหย่ือบนโลกออนไลนย์ งั คงเปน็ ท่ีถกเถียงกัน ว่ารัฐบาลทม่ี าจากการเลือกตั้งและเปน็ รฐั บาลในประเทศ ประชาธิปไตยสามารถควบคุม - จำกัดสิทธแิ ละเสรภี าพในการแสดงออกของพลเมืองของตนเองได้ขนาดไหน เพราะ หากมีการเข้าควบคมุ มากไปอาจเขา้ ขา่ ยการลิดรอนสทิ ธแิ ละเสรีภาพในการแสดงออกของประชาชนได้ ทา้ ยที่สุดน้ี เราไดแ้ ตห่ วังว่าคิมูระจะเป็นเหยื่อรายสุดทา้ ยท่ีโดน cyberbullying อยา่ งไรกต็ ามการคาดหวัง เชน่ น้ีจะเปน็ จริงไดห้ ากทุกคนรว่ มมือร่วมใจกนั มจี ิตสำนกึ ท่ีดีในการไมก่ ล่ันแกลง้ คนอ่นื ไม่วา่ จะเปน็ การกลั่นแกลง้ กันบนโลกออนไลนห์ รอื ในชีวิตจริง #RIP #Kimura
134 เมอ่ื Podcast ทวงความยุติธรรม / เพราะเขาอาจไมใ่ ช่ฆาตกร? จะเปน็ อย่างไรถ้าหากมรี ายการพอดแคสตแ์ นวสืบสวน ทำหน้าทีเ่ ปน็ กระบอกเสยี งใหก้ บั ผูท้ ่ถี ูกกล่าวหาวา่ เป็น ฆาตกรท่ีถูกจบั และถูกลงโทษจองจำอยู่ในคุก วา่ ในท้ายท่สี ุดแล้วทางการอาจทำการจับแพะ! จนนำมาสู่การ เรียกรอ้ งทวงคืนความยุตธิ รรมใหแ้ กผ่ ้ถู ูกกลา่ วหาในท่ีสดุ พอดแคสตร์ ายการ Serial ถอื กำเนดิ มาจากทีมผู้สรา้ งรายการพอดแคสต์ This American Life รายการ Serial มีผูด้ ำเนนิ รายการคือ Sarah Koenig นกั ข่าวและผู้จดั รายการพอดแคสต์ ในปี 2014 รายการ Serial ได้ถือ กำเนดิ ข้นึ และผลจากการเกิดขึ้นของรายการนี้ ได้สง่ ผลต่อการเปล่ยี นแปลงในพฤติกรรมของผูฟ้ ังรายการพอด แคสตใ์ นสหรฐั อเมริกา กล่าวคือ จากเดิมท่ผี ู้ฟงั รายการพอดแคสต์ในสหรฐั ฯถือเป็นกลุม่ เฉพาะ Serial ไดส้ ่งผลให้ เกิดการเพิม่ ปริมาณของผู้ฟังพอดแคสตใ์ นสหรัฐอเมรกิ าเพิ่มข้นึ ประมาณการว่าใน 7 สัปดาห์ มยี อดดาวน์โหลด รายการ Serial สงู ถึง 10 ลา้ นครั้ง (Serial, n.d.; Edison Research, 2019 as cited in Klein, 2020, p. 29) ความแตกตา่ งระหว่างพอดแคสต์รายการ Serial เมื่อเปรยี บเทียบกับพอดแคสตร์ ายการอ่ืน ๆ คอื ลกั ษณะ ในการดำเนนิ เน้ือเรื่อง พอดแคสต์ทั่วไปจะเป็นการดำเนินรายการแบบพูดคยุ ผ่านการสมั ภาษณ์ เปน็ รายการท่มี ี พธิ กี รดำเนนิ รายการหลัก หรือรายการทีม่ พี ธิ ีกรมากกวา่ 1 คน แต่พอดแคสตร์ ายการ Serial พธิ กี รทำหนา้ ทีใ่ นการ เปน็ ผ้บู รรยายเนือ้ หา ตัดสลบั การนำเสียงของผู้ถูกสมั ภาษณห์ ลายรายเขา้ มายังรายการ พอดแคสต์ในลักษณะเช่นนี้ มีกระบวนการทำรายการไม่ต่างไปจากรายการสารคดีแตเ่ ป็นสารคดปี ระเภทเสยี ง ซ่ึงจะตอ้ งใชร้ ะยะเวลาในการ เก็บรวบรวมขอ้ มลู ยาวนานกวา่ รายการพอดแคสต์ทั่วไป Serial ซีรีสแ์ รก เปน็ เรอ่ื งราวเกี่ยวกับคดีฆาตกรรมในเมือง Baltimore รฐั Maryland โดยผถู้ กู ดำเนินคดี ในขอ้ หาฆาตกรรมคือ Adnan Syed สว่ นผู้ถกู ฆาตกรรมคือ Hae Min Lee อดีตแฟนสาวของเขา เหตุการณ์น้ี เกดิ ขึน้ ในปี 1999 และ Syed ไดถ้ ูกจองจำในคุกตงั้ แตห่ ลงั การถูกตัดสินวา่ มคี วามผดิ จวบจนถึงปจั จุบันเปน็ ระยะเวลากว่า 2 ทศวรรษ ทมี งานผจู้ ัดทำ Serial ได้ทำการลงพ้ืนทเ่ี พือ่ นำเสนอเรอ่ื งราวที่เกดิ ขนึ้ ผา่ นรปู แบบสื่อเชงิ สืบสวน (investigative journalism) ทัง้ นี้ข่าวเชงิ สบื สวนหมายถงึ “...การมงุ่ เปดิ โปงเร่อื งราวตา่ ง ๆ ทเ่ี กีย่ วขอ้ งกบั ประโยชน์สาธารณะซึง่ อาจถูกปกปดิ อยา่ งตั้งใจโดยผู้มีอำนาจหรอื อาจเปน็ เรื่องที่ถกู มองข้ามอย่างไม่ต้ังใจจากความ คลมุ เครือของเหตุการณ์ความวุ่นวายตา่ ง ๆ ทีต่ อ้ งใชว้ ธิ ีการวิเคราะห์ และ สืบหาหลกั ฐานทง้ั จากข้อมูล/ เอกสารท่ีมี ลักษณะเปดิ เผยอยู่แล้ว และขอ้ มลู / เอกสารที่มลี ักษณะปิดเป็น ความลบั ...” (Hunter, 2011 อ้างถงึ ใน มลู นิธิ สอื่ มวลชนศึกษา, 2557, น. 6)
135 จากการทำขา่ วเชงิ สืบสวนและถ่ายทอดเร่ืองราวลงไปในพอดแคสต์ ส่งผลให้ประชาชนสหรัฐฯ และผฟู้ งั รายการในตา่ งประเทศจำนวนหน่งึ ตัง้ คำถามหลงั จากการไดร้ ับขอ้ มูลผ่านรายการ Serial ว่า ตกลงแลว้ ใครกันท่ีเป็น ผฆู้ า่ Hae Min Lee เพราะรายการได้ทำการถ่ายทอดเร่ืองราวทเ่ี ป็นคณุ ให้แก่ Syed ผูถ้ กู กล่าวหา ท้ังนี้ ตลอด ระยะเวลาในการถูกจองจำของ Syed เขายนื ยนั ความบริสทุ ธ์ขิ องตนเองมาโดยตลอด วา่ ไมไ่ ด้มีส่วนร้เู หน็ ในการ ฆาตกรรม Hae Min Lee โดยสาเหตุท่เี ขาถูกตัดสนิ วา่ มีความผิด ส่วนหนง่ึ เปน็ เพราะ Syed ไม่สามารถอธิบายได้วา่ ในระยะเวลาทเ่ี กิดเหตุฆาตกรรม เขาได้ทำอะไรอยู่ นอกจากนี้ เขายงั ถูกกลา่ วหาโดยเพื่อนของเขา Jay Wilds วา่ Syed เป็นผ้ฆู าตกรรม Lee โดย Wilds ได้เล่าเหตกุ ารณก์ ารฆาตกรรมท่ีเกดิ ข้นึ ถงึ แมจ้ ะมีหลกั ฐานว่าเขาเองมคี วาม สบั สนในการเลา่ เหตกุ ารณ์แต่ผลจากการใหก้ ารตอ่ ศาล สง่ ผลให้ Syed ถูกตดั สนิ ว่ามคี วามผิดฐานก่อเหตุฆาตกรรม ในทสี่ ดุ (Serial, 2014; Wikipedia, n.d.) ผลของพอดแคสต์รายการ Serial ทำให้มกี ารสรา้ งรายการสารคดีจัดทำโดยชอ่ ง Home Box Office (HBO) ชอ่ื The Case Against Adnan Syed ออกอากาศในปี 2019 (Bernstein, 2019) มกี ารออกหนังสือที่ เกย่ี วข้องกบั Adnan Syed เชน่ Adnan's Story: The Search for Truth and Justice After Serial, ADNAN SYED: The Truth Behind The Serial Case and the Murder of Hae Min Lee, American Crime Stories Volume 1: Adnan Syed and Making a Murderer ฯลฯ นอกจากนี้ความเปน็ ทีน่ ยิ มของ Serial ยังส่งผลให้พอด แคสเตอร์ประจำรายการ Sarah Koenig ได้รบั คดั เลือกใหเ้ ปน็ 1 ใน 100 ผู้ทรงอทิ ธิพลในปี 2014 จากการจัดลำดับ โดย Time Magazine (Gorelick, 2015) ถึงแม้การสรา้ งพอดแคสตร์ ายการ Serial จะสง่ ผลให้ชวี ติ ของ Adnan Syed ไดร้ บั ความสนใจจาก ส่ือมวลชนและประชาชนเป็นจำนวนมาก แตท่ ้ายทส่ี ดุ แล้วเขายังคงถูกจองจำต่อไปโดยไม่มีโอกาสในการไดร้ ับการ เปิดการพิจารณาคดีของเขาอีกครั้ง (Fortin, 2019) สุดท้ายแลว้ สอ่ื สามารถทำหน้าทีใ่ นการเป็นกระบอกเสียง มวลชนได้ในระดบั หนึง่ แตท่ ้ายทส่ี ุดแลว้ กย็ ังไม่สามารถเปล่ียนผลการตัดสนิ ใจของฝา่ ยตุลาการในระดบั รฐั อยู่ดี
136 บทท่ี 5 การแสดงออกทางการเมืองภายใตก้ ฎหมาย ระเบยี บ และคา่ นิยมของชุมชนและสงั คม หัวข้อ • พลเมอื ง 1.0 และ พลเมือง 2.0 • ความหมายของการมสี ว่ นร่วมทางการเมือง • การมสี ว่ นร่วมทางการเมืองแบบออฟไลน์ • การมีสว่ นร่วมทางการเมืองแบบออนไลน์ • การมีส่วนร่วมทางการเมืองทั้งแบบออฟไลน์และออนไลน์ • ระดับการมสี ่วนร่วมทางการเมือง วตั ถปุ ระสงค์ • นักศึกษาสามารถแสดงออกถึงการมีส่วนร่วมทางการเมืองในระดับสถานศึกษา • นักศึกษาสามารถแสดงออกถึงการมีส่วนร่วมทางการเมืองในระดับท้องถน่ิ • นกั ศึกษาสามารถแสดงออกถึงการมีสว่ นรว่ มทางการเมืองในระดบั ประเทศ • นักศึกษาสามารถแสดงออกถึงการมสี ่วนร่วมทางการเมืองในระดับนานาชาติ เกรน่ิ นำ การแสดงออกทางการเมืองถือเปน็ สทิ ธิและเสรภี าพส่วนบุคคลท่ีพงึ กระทำได้ภายใตร้ ะบอบการปกครองแบบ ประชาธิปไตย ในบทน้ีนักศึกษาจะได้เรยี นรูถ้ ึงความหมายของพลเมืองแบบ 1.0 และ 2.0 ประเด็นหลกั ของบทน้ีท่ี เราจะศึกษากัน คือ การมสี ่วนรว่ มทางการเมือง สงั คมทปี่ ระชาชนเข้ามามสี ว่ นร่วมทางการเมือง ถอื วา่ เป็นสงั คมที่ ประชาชนสามารถตรวจสอบรัฐบาลได้ในระดบั หน่ึง รฐั ตา่ งๆบนโลกใบนี้ได้เลือกที่จะมีรูปแบบการปกครองที่ หลากหลาย ได้แก่ รัฐทมี่ ีการปกครองในรปู แบบประชาธปิ ไตย สงั คมนยิ ม ฟาสซสิ ต์ และคอมมิวนสิ ต์ อย่างไรก็ตาม ประชาธิปไตยถือเป็นรปู แบบการปกครองท่ีนยิ มใช้มากท่สี ุดในโลก แตเ่ มื่อเราพิจารณาความเป็นประชาธปิ ไตย จะ พบว่าแต่ละรฐั มีการปกครองแบบประชาธิปไตยในระดบั ความเข้มขน้ ทแี่ ตกตา่ งกัน ในบทนนี้ กั ศึกษาจะไดเ้ รียนรูถ้ ึง
137 กรณศี ึกษาจากต่างประเทศและจะทำให้นักศึกษาสามารถเรยี นรูไ้ ด้ว่า ประเทศไทยเราอยู่ตรงไหนบนโลกใบน้ีใน ประเด็นท่รี ัฐเปดิ โอกาสให้พลเมอื งมีสว่ นรว่ มทางการเมือง พลเมือง 1.0 และ พลเมือง 2.0 ในยุคดิจิทัล มีคำศัพท์ใหมๆ่ ท่ีเกย่ี วข้องกับเทคโนโลยเี กดิ ขึน้ มามากมาย เชน่ นักวิชาการเลอื กท่ีจะอธบิ าย พัฒนาการของเวบ็ ไซตด์ ้วยการแบ่งการเกดิ ขึน้ ของเวบ็ ไซต์ออกเป็นยุค ไดแ้ ก่ Web 1.0, Web 2.0, Web 3.0, และ Web 4.0 (Aghaei, Nematbakhsh, & Farsani, 2012: 1) นอกจากการอธบิ ายในประเดน็ ของเทคโนโลยีดว้ ยกนั เองแลว้ ในแตล่ ะประเทศยังอธิบายถงึ การเปลยี่ นผา่ นการพัฒนาประเทศด้วยตวั เลข ดังจะเห็นได้จากกรณขี อง ประเทศไทยที่มกี ารออกนโยบาย ประเทศไทย 4.0 ประเทศญีป่ นุ่ มีการพูดถึงสังคม 5.0 หรือ Society 5.0 (Granrath, 2017) สำหรบั การใหน้ ิยามคำว่าพลเมืองในปัจจุบัน นอกเหนือไปจากนยิ ามตามกฎหมาย ชนนิ ทร เพ็ญสตู ร (2561) ได้แบ่งการนิยามคำวา่ พลเมอื งออกเปน็ พลเมือง 1.0 และ พลเมือง 2.0; “นิยามของพลเมือง 1.0 คอื พลเมืองทไี่ ม่ไดม้ คี วามกระตือรือรน้ หรือ มีความกระตอื รอื รน้ ในระดับน้อยในการมีสว่ นร่วมทางสังคมและการเมอื ง พลเมืองในรปู แบบนี้ ไมม่ กี ารตอ่ ตา้ น ภาครฐั เป็นเพียงผรู้ ับเสนอข้อนโยบายของภาครฐั ขอ้ ดีคือเปน็ พลเมอื งทีไ่ มม่ กี ารตา้ นการ กระทำของรัฐ เช่อื ฟงั ในคำสงั่ ของรฐั และมีการเสนอข้อคิดเห็นต่อรฐั ในระดบั ที่น้อยมาก ถึงไม่มี เลย ขอ้ เสยี คือ พลเมืองแบบ 1.0 สามารถจะยอมรบั หรอื หวาดกลวั เกนิ กวา่ ท่ีจะต่อต้านรฐั ใน กรณที ร่ี ัฐได้ทำการละเมดิ สทิ ธิมนษุ ยชนขัน้ พนื้ ฐานของตนเองและพลเมืองในรฐั ” (ชนินทร เพ็ญ สตู ร, 2561: 3) “นิยามของพลเมืองแบบ 2.0 คอื พลเมืองท่มี คี วามกระตอื ตือรน้ ในการมสี ่วนรว่ มกับ ภาครฐั ในการเป็นผูช้ ว่ ยผลติ คิดค้นนโยบายสาธารณะ มีความรสู้ กึ ของการเปน็ เจ้าของรฐั มี สภาวะของความเป็นผสู้ ร้าง สภาวะผนู้ ำสงู รสู้ กึ เปน็ ส่วนหน่ึงของสงั คมและเมอ่ื มีเหตุการณ์ใดก็ ตามท่พี ลเมอื ง 2.0 เห็นวา่ ขัดต่อหลกั สิทธิมนษุ ยชน หรอื ภาครฐั สมควรจะต้องทำการปรับปรุง หรือสรา้ งนโยบายใดใด พลเมือง 2.0 จะทำการเปลีย่ นแปลงผ่านการเรยี กร้อง ผ่านการรวมพลัง ของพลเมือง 2.0 ในรูปแบบของสังคมชมุ ชน ไปจนถึงการสร้างการเปลีย่ นแปลงด้วยตนเอง ข้อดี ของพลเมือง 2.0 คอื เปน็ พลเมอื งทสี่ ามารถสร้างความเปลยี่ นแปลงโดยไมต่ อ้ งรอรบั การ ช่วยเหลือจากภาครัฐเปน็ หลัก ถือเปน็ การชว่ ยเหลอื แบ่งเบาภาระงานของภาครัฐ ชมุ ชนท่มี ี พลเมอื ง 2.0 อาศัยอยรู่ ว่ มกนั ถือเปน็ ชมุ ชนเขม้ แขง็ ขอ้ เสียคือ ภาครัฐอาจควบคุมพลเมอื ง 2.0 ไดย้ าก พลเมอื งแบบ 2.0 อาจมีขอ้ เรยี กรอ้ งตอ่ ภาครฐั เสมอื นว่าภาครัฐจะตอ้ งเตรยี มพร้อมตอ่
138 การเปลย่ี นแปลงทางนโยบายอยูต่ ลอดเวลา นโยบายทภ่ี าครัฐคดิ ค้นข้ึนอาจถกู พลเมืองเรียกร้อง ใหเ้ ปลี่ยนแปลงก่อนท่จี ะมกี ารนำนโยบายออกไปใช้ ทำให้เสยี เวลาในการพัฒนาประเทศ เพราะ สภาวะการตดั สนิ ใจประกอบไปด้วยบคุ คลหลายส่วนกว่าทีจ่ ะออกมา 1 นโยบาย” (ชนินทร เพ็ญ สูตร, 2561: 4) รปู ภาพท่ี 12: ภาพชายชาวเยอรมันผตู้ ่อตา้ นฮิตเลอร์47, ผู้เขียนถ่ายภาพน้ีท่ีพิพธิ ภัณฑ์ Topography of Terror, เบอร์ลนิ , เยอรมนี พ.ศ. 2561 จากรปู ภาพที่ 12 จะเหน็ ได้ว่า ชายชาวเยอรมันคนหนงึ่ (คาดการณว์ ่าน่าจะช่ือ August Landmesser)48 เลอื กทจี่ ะไม่ทำท่าทางเคารพฮิตเลอร์ อันทจ่ี ริงแล้ว การไม่เคารพและศรทั ธาในผ้นู ำในสมยั ทนี่ าซเี รืองอำนาจ ถือว่า มคี วามผดิ เราไม่สามารถเข้าใจเหตุผลท่ีแทจ้ ริงของการต่อต้านรฐั บาลของชายผนู้ ี้ได้ เพราะไมม่ บี ทสมั ภาษณ์ใดท่ี เกย่ี วขอ้ งกับเหตุการณ์น้ีบนั ทึกไว้เป็นหลักฐาน ชายคนดงั กล่าว ถือวา่ เปน็ พลเมืองแบบ 2.0 คอื ในกรณที ภ่ี าครฐั มี การกระทำที่ขดั ต่อหลักสทิ ธิมนษุ ยชน พลเมอื งไม่จำเป็นต้องทำตามคำสงั่ ของรฐั อยา่ งไรก็ตาม คำอธิบายพลเมอื ง แบบ 1.0 และ 2.0 เหมาะสมทจ่ี ะใช้อธบิ ายพลเมืองภายใต้ระบอบประชาธปิ ไตย 47 แปลมาจากคำบรรยายใตภ้ าพทพี่ บใน Topography of Terror, เบอรล์ ิน, เยอรมนี 48 แปลมาจากคำบรรยายใตภ้ าพทพี่ บใน Topography of Terror, เบอรล์ นิ , เยอรมนี
139 รปู ภาพท่ี 13: ภาพครูชาวเยอรมันถกู Sturmabteilumg (SA) และ Schutzstaffel (SS) ทำการลงโทษ ดว้ ยการแขวนป้ายประจานตอ่ หน้าธารกำนัล เหตุผลเพราะคณุ ครูห้ามใหเ้ ดก็ นกั เรียนทำท่าทางเคารพตอ่ ฮติ เลอร์ดว้ ยการพดู คำว่า Heil Hitler!49, ผเู้ ขยี นถ่ายภาพน้ีที่พพิ ธิ ภณั ฑ์ Topography of Terror, เบอรล์ นิ , เยอรมนี พ.ศ. 2561 จากรูปภาพที่ 13 จะเห็นได้ว่า ทางการเยอรมนีได้ทำการลงโทษคุณครูโดยวธิ ีการทลี่ ะเมิดสิทธิมนุษยชน ซง่ึ ถอื เปน็ การใชค้ วามรุนแรงทางจิตใจ โดยการทำใหเ้ กดิ ความอบั อาย เป็นที่ถกู ดูหมนิ่ เกลยี ดชงั ต่อบุคคลอ่ืน คำถาม คือ คุณครูชาวเยอรมนั ในรปู ภาพ ถอื เปน็ พลเมืองแบบ 1.0 หรือ 2.0? คำตอบคือ เป็นพลเมืองแบบ 2.0 เพราะ คุณครูคงจะเล็งเห็นวา่ รฐั กำลังใช้อำนาจไปในทางที่ไม่ถูกตอ้ ง จึงไม่ต้องการให้เดก็ นักเรียนทีอ่ ยู่ในความดแู ลถูก หล่อหลอมใหเ้ กิดความศรทั ธาตอ่ ผูน้ ำที่นำเอาระบบอำนาจท่ีไม่ถูกต้องมาใช้ พลเมืองในอุดมคตขิ องรัฐประชาธปิ ไตย คอื พลเมืองแบบ 2.0 เพราะการเปน็ พลเมืองแบบ 2.0 น้ัน ถอื เปน็ พลเมืองท่ีช่วยทำหนา้ ท่ีในการตรวจสอบและถ่วงดุลอำนาจรัฐอีกทาง กระบวนการตรวจสอบภาครฐั จะส่งผลให้ ปัญหาการคอร์รัปชันและการออกนโยบายเพื่อเอ้ือแกผ่ ลประโยชน์ของตนเองลดลง สังคมพลเมืองแบบ 2.0 คอื สงั คมที่ภาคประชาชนเข้มแข็ง ในขณะทีส่ งั คมพลเมืองแบบ 1.0 คอื สงั คมทภ่ี าคประชาชนออ่ นแอและตอ้ งเปน็ ผู้ รองรับนโยบายจากภาครฐั แต่เพยี งฝ่ายเดยี วโดยปราศจากข้อโตแ้ ยง้ 49 แปลมาจากคำบรรยายใต้ภาพทพ่ี บใน Topography of Terror, เบอร์ลนิ , เยอรมนี
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
