20201123-Human4.0-published

140 ความหมายของการมสี ว่ นร่วมทางการเมือง ความหมายของการมสี ่วนร่วมทางการเมอื ง หรือ Political Participation คอื กจิ กรรมที่บุคคลทำโดย คาดหวังวา่ จะมีอทิ ธพิ ลต่อองคป์ ระกอบ หรือ นโยบายของรฐั บาลของเขา (Hague & Harrop, 2013: 130) สำหรับ คำนิยามการมีสว่ นรว่ มทางการเมอื งอย่างกวา้ งๆ คือ “กจิ กรรมที่พลเมืองได้กระทำที่กระทบต่อการเมือง” (Deth, 2016: 2) ท้งั นี้ การทพ่ี ลเมืองตดิ ต่อโดยตรงกับนักการเมืองหรอื หัวคะแนนของนักการเมืองถือเป็นการมีส่วนร่วม ทางการเมอื งในรปู แบบที่เปน็ ทางการ แต่ในความเป็นจรงิ แลว้ ไม่ใช่วา่ พลเมอื งทุกคนทจ่ี ะสามารถเขา้ ถึง สมาชกิ สภาผูแ้ ทนราษฎร หรือแม้กระทง่ั ผูใ้ หญ่บา้ นได้ เราสามารถมสี ว่ นรว่ มทางการเมืองท่ีเป็นทางการน้อยกวา่ ใน รปู แบบแรกไดแ้ ก่ ลงช่ือคดั ค้าน เป็นสว่ นหนงึ่ ของการประท้วง หรอื แมก้ ระท่ังทำตวั เปน็ ผูก้ อ่ การรา้ ยตอ่ ตา้ นรฐั (Hague & Harrop, 2013: 130) นอกเหนือจากทไ่ี ด้กลา่ วมาแล้ว กจิ กรรมการมสี ว่ นร่วมทางการเมือง ไดแ้ ก่ การเลือกตัง้ , การติดตอ่ เจ้าหนา้ ที่รฐั และแจ้งถงึ ประเด็นทต่ี อ้ งการใหม้ ีการเปลี่ยนแปลง, Boycott (คว่ำบาตร) ไม่ยอมซ้ือสินค้า – ไม่เข้าใช้ บริการ, การชมุ นมุ , ไปเป็นอาสาสมัคร, เขียนเว็บบล็อก, ซอื้ สินคา้ แฟร์เทรด, ประทว้ งด้วยการอดอาหาร, ประทว้ งขู่ ฆ่าตัวตาย, ฆ่าตัวตายเพื่อประทว้ ง, กองโจรทำสวน (Guerrilla Gardening), มีสว่ นรว่ มใน Flash Mob หรอื การมี สว่ นร่วมในกิจกรรมกบั กลมุ่ ใดกลุ่มหนึ่ง แล้วสลายตวั ไปอยา่ งรวดเร็ว (Deth, 2016: 2) การมสี ว่ นร่วมทางการเมืองสามารถถูกแบ่งออกเป็นหลากหลายประเภท ได้แก่ การมีสว่ นรว่ มทางการ เมืองในแบบท่ีเปน็ ทางการและการมสี ่วนร่วมทางการเมอื งในรปู แบบที่ไม่เป็นทางการ (Hague & Harrop, 2013) เส้นการแบ่งระหวา่ งความเป็นทางการและไมเ่ ป็นทางการ ไดแ้ ก่ การมสี ว่ นรว่ มทางการเมืองที่เป็นกจิ กรรมที่ทาง ภาครฐั ไดจ้ ดั ขึ้น เช่น การเลือกต้ังในทุกระดบั ตัง้ แต่ ผใู้ หญ่บา้ น ไปจนถึงการเลือกต้งั ระดับประเทศ การลงประชามติ กับ การมีสว่ นรว่ มทางการเมืองทเ่ี ป็นกจิ กรรมทร่ี ฐั ไมไ่ ด้เป็นผ้จู ดั เช่น การเขา้ ร่วมรณรงค์ด้วยการประท้วงอดอาหาร ทง้ั นี้ ถา้ เราใช้ตวั ชวี้ ัดจากความเปน็ ทางการและความไมเ่ ป็นทางการของการมีส่วนรว่ มทางการเมือง พลเมืองแบบ 1.0 จะเปน็ พลเมืองท่ีมสี ว่ นรว่ มทางการเมืองในรูปแบบทเี่ ป็นทางการเท่านน้ั สว่ นพลเมืองแบบ 2.0 คือพลเมอื งท่ีมี สว่ นร่วมทางการเมืองในรปู แบบท่ไี มเ่ ป็นทางการ หรอื มีสว่ นร่วมทางการเมืองทั้งแบบท่ีไมเ่ ปน็ ทางการและเป็น ทางการ

141 นอกจากการแบ่งการมีส่วนรว่ มทางการเมืองในรปู แบบทเ่ี ป็นทางการและไมท่ างการแลว้ การมสี ่วนรว่ ม ทางการเมอื งยังสามารถถูกแบง่ ออกไดเ้ ป็น การมีส่วนร่วมทางการเมืองแบบออฟไลน์ การมีสว่ นร่วมทางการเมือง แบบออนไลน์ และการมสี ่วนร่วมทางการเมอื งทงั้ แบบออฟไลน์และออนไลน์ การมสี ว่ นร่วมทางการเมืองแบบออฟไลน์ การมีส่วนรว่ มทางการเมืองแบบออฟไลน์ถือว่าเป็นการมีส่วนร่วมทางการเมืองในรปู แบบทเี่ กา่ แก่ท่สี ุด การมสี ว่ นรว่ มทางการเมืองแบบออฟไลน์ คือ การมสี ่วนรว่ มทางการเมืองโดยปราศจากการใชอ้ ุปกรณเ์ ทคโนโลยีที่ สามารถเชอื่ มต่อกับระบบอนิ เตอรเ์ นต็ บคุ คลที่ต้องการมีส่วนร่วมทางการเมืองแบบออฟไลน์ สามารถกระทำไดท้ ง้ั การมีสว่ นรว่ มในรปู แบบ ปจั เจกบคุ คล และรูปแบบหมู่คณะ การมสี ่วนร่วมในระดับปัจเจกบุคคล ได้แก่ การไปเลือกต้ัง การไปลงประชามติ ซง่ึ เปน็ กิจกรรมท่ีโดยปกติแล้วสามารถทำคนเดียวได้ สว่ นกิจกรรมในรูปแบบคณะ อาทิเชน่ การรวมตัวกันประท้วง เรยี กร้องในประเดน็ ทตี่ อ้ งการให้ภาครัฐมกี ารเปลี่ยนแปลง หากเปน็ การเรยี กร้องในนามปัจเจกบคุ คล อาจไม่สง่ ผล ใหภ้ าครัฐต้องหันมาให้ความสนใจไดเ้ ท่ากับการประทว้ งในระดับหมูค่ ณะ อยา่ งไรกต็ าม ปฏเิ สธไม่ไดว้ า่ การ เปลี่ยนแปลงครง้ั ย่งิ ใหญ่ในประวตั ศิ าสตรส์ ามารถเริ่มตน้ เกิดขน้ึ ได้ดว้ ยบคุ คลเพยี งคนเดียว เช่น กรณขี อง โรซา พารค์ ส์, คานธี, แม่ชเี ทเรซา่ ฯลฯ ตัวอย่างของการมีส่วนรว่ มในรปู แบบออฟไลนใ์ นอดตี ทีผ่ า่ นมาไดแ้ ก่ การประท้วงรฐั บาลตอ่ ต้านการทำ สงครามเวียดนามของคนอเมริกนั ในช่วงเดอื นตลุ าคมปี ค.ศ. 1969 มีคนเขา้ รว่ มการประท้วงรฐั บาลอเมรกิ นั ทว่ั ประเทศเป็นจำนวนกวา่ 2 ล้านคน นอกจากน้ีในปี 1970 นักศึกษาอเมริกนั รวมตวั กันประทว้ งรัฐบาลและทำการปดิ วทิ ยาลยั และมหาวิทยาลัยกว่า 500 แห่งท่ัวประเทศ (Wells, 1999) ในกรณีของประเทศไทย กลุ่มนสิ ติ นกั ศึกษาเคยมีการรวมตัวกันประท้วงครั้งใหญเ่ พื่อต่อตา้ นรฐั บาลเผดจ็ การจนนำไปสกู่ ารใช้ความรนุ แรงต่อประชาชน ในวันท่ี 14 ตลุ าคม 2516 จนเป็นเหตุให้มีผเู้ สยี ชวี ิตถึง 77 คน (ศลิ ปวัฒนธรรม, 14 ตุลาคม, 2560) ในเหตกุ ารณ์พฤษภาทมิฬปี 2535 บุคคลทัว่ ไปเคยรวมตวั กันต่อต้านพลเอกสุ จนิ ดา คราประยูรท่ีข้นึ มาดำรงตำแหน่งนายกรฐั มนตรหี ลงั จากทีท่ ำการรัฐประหารรัฐบาลเลอื กต้งั มีคนมารว่ มกัน ชุมนุมต่อต้านรฐั บาลพลเอกสจุ นิ ดามากถึง 500,000 คน (คมชัดลึก, 17 พฤษภาคม, 2560) การต่อต้านรฐั บาล

142 ทกั ษิณ ชินวตั ร ก่อนการรัฐประหารปี 2549 การชุมนมุ คนเส้อื แดงปี 2553 และ ชุมนมุ ต่อตา้ นรฐั บาลย่ิงลกั ษณ์ ชนิ วตั ร กอ่ นการรัฐประหารปี 2557 เหตุการณท์ งั้ หมดน้ถี ือเป็นการมสี ่วนร่วมทางการเมืองในรปู แบบออฟไลน์50 อีกกรณีตัวอย่างของการมีสว่ นร่วมทางการเมืองในประเทศไทย คือ กรณีการประท้วงการถกู เลิกจ้างของ พนกั งานทท่ี ำงานในโรงงานชุดช้ันใน ในระยะแรกพนกั งานเหล่านปี้ ระทว้ งอยู่หน้าโรงงานเปน็ เวลาถึง 4 เดือน และ เมอ่ื ไมม่ ีการเปลยี่ นแปลง พนักงานเหลา่ น้จี งึ ไปประทว้ งต่อรัฐบาล จนในทส่ี ุดได้คิดวธิ ีการประทว้ งท่ีมาจากความ ถนดั ของพวกเธอ น่นั คือการนำเอาจกั รเย็บผา้ ไปวางไวท้ กี่ ระทรวงการคลัง และใช้พน้ื ท่ีบริเวณกระทรวงการคลังใน การเย็บชดุ ชัน้ ใน เพื่อที่จะบอกกบั รฐั บาลว่าพวกเธอเปน็ แรงงานฝีมอื ปัจจุบนั อดีตพนักงานท่ีถกู เลิกจ้างเหล่านี้ ได้ รวมตัวกนั เปิดกิจการชุดช้ันในเลก็ ๆภายใต้ยีห่ ้อ “Try Arm” สิ่งที่เปล่ียนไปคือ พวกเธอทุกคนเป็นเจา้ ของกจิ การ รว่ มกัน มรี ายไดเ้ พิ่มขึ้น และไดส้ ร้างแรงบนั ดาลใจให้กบั ผู้หญงิ ไทยท่กี ำลงั ประสบกับสภาวะการถูกเลิกจา้ งเชน่ พวก เธอ (สามญั ชนคนไทย, 4 กรกฎาคม, 2558) การมสี ว่ นร่วมทางการเมืองแบบออฟไลน์ได้รบั ความนยิ มเป็นอย่างมากในช่วง 1960s ซ่ึงเป็นชว่ งที่ Social Movement มีการเจรญิ เติบโตอย่างมาก (Escobar, 1992) นิยามของ Social Movement หรือ การเคลื่อนไหว ทางสงั คม หมายถึง “ปฏบิ ัติการของกลมุ่ คนท่ีมเี ปา้ หมายเดียวกนั คือ ตอ้ งการเปล่ยี นแปลงสังคมที่พวกเขาอาศยั อยู่ ในประเดน็ ตา่ งๆ เชน่ การเมือง ส่ิงแวดล้อม เชอ้ื ชาติ สิทธผิ หู้ ญิง LGBT โรคเอดส์ คนพกิ าร ฯลฯ” (แอมเนสต้ี อนิ เตอรเ์ นชน่ั แนล ประเทศไทย, 2560) โดยการเคลอ่ื นไหวทางสังคมนน้ั เติบโตไปพร้อมกบั “อดุ มการณ์เสรนี ิยม ประชาธิปไตย” (ศนู ยม์ านุษยวทิ ยาสริ นิ ธร อ้างถงึ ใน แอมเนสต้ี อินเตอร์เนช่ันแนล ประเทศไทย, 2560) ตวั อย่าง ของการเคลื่อนไหวทางสังคมในปจั จุบัน ได้แก่ กิจกรรม Pride ซึง่ เปน็ กิจกรรมท่ีจัดขึ้นเพอื่ สนับสนุนในสิทธิของ LGBT ทว่ั โลก โดยกิจกรรม Pride จะไม่ได้มีการจัดกจิ กรรมแตเ่ พยี งในเมืองใดเมืองหนึ่ง แต่เปน็ การจัดกจิ กรรมใน หลากหลายสถานทท่ี ั่วโลก ดงั นน้ั กิจกรรม Pride ถือเป็นกิจกรรมในระดบั นานาชาติทช่ี าว LGBT และผสู้ นับสนนุ ให้การตอบรับต่อกิจกรรมและเขา้ ไปมีสว่ นร่วมภายในงาน เชน่ การแสดง การร้องเพลง การเดินขบวนพาเหรด ฯลฯ การมีสว่ นร่วมทางการเมืองแบบออฟไลนย์ ังคงมีความสำคัญในปจั จุบัน และมคี วามหมายทก่ี วา้ งออกไป ไกลกว่าแคก่ ารเลือกต้ัง หรอื การลงประชามติ จะเหน็ ได้ว่าในประเทศไทย การมีสว่ นร่วมทางการเมอื งแบบออฟไลน์ สามารถส่งผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองในระดบั ชาติ โดยเฉพาะการชุมนุมประทว้ งเพ่ือขับไลผ่ ู้นำ 50 การต่อต้านรฐั บาลทกั ษณิ ชนิ วตั ร กอ่ นการรฐั ประหารปี 2549 การชมุ นมุ คนเส้ือแดงปี 2553 และ ชุมนุมตอ่ ตา้ นรฐั บาลยิง่ ลกั ษณ์ ชนิ วัตร ก่อนการ รฐั ประหารปี 2557 ประกอบไปด้วยกจิ กรรมทางการเมืองทงั้ ในรูปแบบออนไลนแ์ ละออฟไลน์ อย่างไรก็ตาม ในประเด็นของการประท้วงแบบออฟไลนใ์ น ทีน่ ้คี อื การทำกิจกรรมประทว้ ง – ชมุ นนุ มต่อตา้ นตามสถานทีต่ า่ งๆ

143 ประเทศ อย่างไรกต็ าม ประเทศไทยมคี วามหลากหลายในประเด็นการประท้วงท่นี อกเหนือไปจากประเด็นทาง การเมืองแบบเดิม เชน่ การขับไล่ผูน้ ำ การเรยี กร้องให้รัฐบาลชว่ ยเหลืออันเน่ืองมาจากปัญหาเศรษฐกจิ หรือไม?่ การมสี ่วนรว่ มทางการเมืองในรูปแบบออนไลน์ วิธกี ารมสี ่วนรว่ มทางการเมืองในรูปแบบออนไลน์ไดร้ บั ความนิยมจากบุคคลท่ัวไปเปน็ จำนวนมาก ข้อดี ของการมสี ่วนร่วมแบบออนไลน์ คอื การประหยดั คา่ ใช้จ่ายและประหยัดเวลา เมอื่ เปรียบเทียบกับยุคก่อนการ เกิดขึน้ ของ World Wide Web บคุ คลท่ตี ้องการมสี ว่ นร่วมทางการเมอื งสามารถเขา้ ไปมสี ว่ นร่วมโดยตอ้ งเดินทาง ไปยงั สถานทีจ่ ัดกจิ กรรม ณ วนั และเวลาตามที่กำหนด ข้อจำกัดคือ หากบุคคลใดท่ีอยากเข้ารว่ มกจิ กรรมแตส่ ถานที่ จัดกิจกรรมทางการเมืองนัน้ อยู่ไกล อาจทำไดเ้ พียงการสนบั สนุนด้านอืน่ เช่น การบรจิ าคเงนิ การรว่ มลงชื่อคัดคา้ น โดยการส่งเอกสารยนื ยนั การมีตัวตนทางไปรษณีย์ ผ้จู ัดกจิ กรรมทางการเมืองเองต้องอาศัยการประชาสมั พนั ธใ์ หค้ น มาเข้าร่วมผา่ นวธิ กี าร offline เชน่ นติ ยสาร การสง่ จดหมายเชญิ การโทรศพั ท์ การตั้งซุม้ ประชาสัมพันธก์ ิจกรรม ซ่ึงเป็นการสิน้ เปลอื งคา่ ใชจ้ า่ ยของผู้จัดงาน การมีสว่ นร่วมทางการเมืองในรปู แบบออนไลน์ มคี วามสำคัญและสามารถส่งผลกระทบต่อระบบการเมือง ไดไ้ ม่น้อยไปกวา่ การมีส่วนร่วมทางการเมืองแบบออฟไลน์ โดยคำว่าการมสี ่วนรว่ มทางการเมืองแบบออนไลน์นัน้ หมายถงึ การท่บี ุคคลมีส่วนร่วมทางการเมอื งผ่านทางอินเตอรเ์ น็ต เช่น การโพสต์ข้อความออนไลนแ์ สดงความ คิดเห็นทางการเมืองผ่านเวบ็ ไซต์, หน้าเว็บของตนเอง, ไดอารอี อนไลน์, การลงชอ่ื คัดค้านผ่านเว็บไซต์, การสร้าง เวบ็ ไซตเ์ พ่ือระดมความคิดเห็นบคุ คลอ่ืน, การโพสต์ความคดิ เหน็ ลงบนโซเชยี ลมีเดยี เชน่ Twitter, Facebook, Instagram, การ live สดแสดงความเห็นทางการเมือง, การทำ poll ออนไลนเ์ พื่อเกบ็ ข้อมลู ทางการเมือง ฯลฯ ตัวอยา่ งของการมีสว่ นร่วมทางการเมืองแบบออนไลน์ ได้แก่ • การเขา้ ไปลงชือ่ เพื่อสนบั สนนุ รณรงคป์ ระเดน็ ทเ่ี ราสนใจผ่านทาง Change.org ซึ่งเปน็ แพลตฟอร์ม ออนไลน์ที่ใหบ้ ุคคลท่ัวไปมาสร้างประเดน็ ในการรณรงค์ และลงช่อื สนับสนนุ ในประเดน็ ดงั กลา่ ว โดย ณ วนั ที่ 3 กนั ยายน 2561 มีคนเขา้ มาใชง้ านเวบ็ ไซตน์ แี้ ลว้ กว่า 248 ลา้ นคนทั่วโลก มปี ระเด็นในการรณรงคท์ ่ี ประสบความสำเร็จแลว้ กว่า 29,526 ประเด็น ใน 196 ประเทศ ในกรณีของประเทศไทยท่มี กี ารรณรงค์ ผา่ น Change.org แลว้ ประสบความสำเร็จไดแ้ ก่ การรณรงค์ให้นกั ศึกษามหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่สามารถเขา้ รับพระราชทานปริญญาบตั รโดยการแตง่ กายตามเพศสภาพ ในประเด็นนี้ผูท้ ำการสร้างประเดน็ ในการ รณรงคค์ ือ กล่มุ ความหลากหลายมช. มีผ้รู ว่ มลงช่ือสนับสนนุ กวา่ 2,498 คน ข้อสงั เกตที่นา่ สนใจเก่ยี วกับ

144 Change.org คือ ผ้รู ิเร่ิมการรณรงคม์ ีท้ังในรูปแบบของกลุม่ องคก์ ร และรายบุคคล ในบางกรณีมบี ุคคลที่มี ชอื่ เสยี งเข้ามาริเริ่มการรณรงค์ เช่น คณุ สง่า ดามาพงษ์ เปน็ ผูร้ เิ ร่มิ รณรงค์ให้มนี กั โภชนาการในโรงเรยี น นอกจากน้ีประเทศไทยยังมีประเดน็ การรณรงค์ท่นี ่าสนใจอีกหลายกรณี ได้แก่ การรณรงคย์ กเลิกการแบ่ง เปอร์เซ็นตค์ ่าปรับจราจรให้ตำรวจ, รณรงค์ใหห้ า้ งร้านคิดเงนิ ค่าถงุ พลาสตกิ เพ่ือลดปรมิ าณขยะ, ขอคืน พน้ื ท่ีป่าดอยสเุ ทพจากศาลอุทธรณ์ ภาค 5, รณรงคส์ นับสนุนการการุณยฆาต (การตายโดยความสมคั รใจ), รณรงคส์ นบั สนุนการทำแทง้ เม่ือท้องโดยไมพ่ ร้อม (Change.org) • การตดิ แฮชแท็กบนทวิตเตอร์ หรอื social media อนื่ ๆ เชน่ #MeToo มที ่ีมาจาก Tarana Burke ผจู้ ัดตั้ง กลุ่มการเคล่ือนไหวในปี 2006 เพอ่ื ชว่ ยเหลือผ้ทู ี่เคยประสบกบั การล่วงละเมิดทางเพศ โดยเฉพาะหญิงผิวสี ที่ยากจน ในเวลาต่อมา #MeToo กลายเป็นทีร่ ้จู ักของคนทว่ั โลก กลุม่ #MeToo Movement เลยขยาย วงกว้างจากทแี่ ตเ่ ดมิ เนน้ ไปท่ีการให้ความช่วยเหลอื แกเ่ หยื่อผวิ สี เปน็ การช่วยเหลอื บุคคลท่ีถกู ลว่ งละเมดิ ทางเพศทั่วโลก หลกั การของ #MeToo คอื “You are not alone” ซึง่ ในปจั จบุ ัน #MeToo ไดห้ ลายเปน็ แรงบันดาลใจของสตรที ั่วโลกในการเปดิ โปง/ฟอ้ งร้องผ้ทู ่ีคกุ คามทางเพศตนเอง (me too., n.d.) ทผ่ี ่านมา #MeToo ถือว่าประสบความสำเรจ็ ในประเทศญปี่ นุ่ ดังเชน่ กรณขี องขา้ ราชการช้ันสูงของประเทศ ตอ้ ง ลาออกเพราะไปใช้ภาษาคุกคามทางเพศกับนกั ข่าวหญงิ และถกู เปดิ โปง (BBC News, April 19, 2018) • Revolution 2.0 ในประเทศอยี ิปต์ ในปี 2009 มผี ้ใู ช้งาน Facebook ในอยี ิปต์ราว 800,000 คน (Attiaa, Aziza, Friedmana, and Elhusseiny, 2011: 370) การใหส้ ิทธเิ สรีภาพประชาชนอยา่ งจำกดั ของรัฐบาล เผดจ็ การ Mubarak สง่ ผลให้คนรุน่ ใหม่สว่ นหนงึ่ ตอ้ งพงึ่ social media ในการจดั ต้งั กลมุ่ ต่อต้านรัฐบาล ผา่ นโลกออนไลน์ (Shapiro, 2009 as cited in Attiaa, Aziza, Friedmana, and Elhusseiny, 2011: 370) นักกจิ กรรมทางการเมืองใช้ Facebook เป็นทรี่ ะบายเพือ่ ให้บุคคลอื่นได้รบั รู้ถึงสภาวะในประเทศ อยี ปิ ต์ และใช้เปน็ ที่นัดหมายรวมพลกนั ประท้วงรฐั บาลจนในที่สุดสามารถกดดนั ให้รฐั บาล Mubarak ตอ้ ง ลงจากอำนาจ (Ghonim, 2012) จากตัวอยา่ งทย่ี กมาอธิบายถึงการมีสว่ นรว่ มทางการเมืองออนไลน์ พบวา่ ผลของการมีส่วนร่วมทางการเมือง แบบออนไลนน์ ัน้ สามารถสง่ ผลกระทบในระดับโลก เช่น #MeToo สง่ ผลให้เกดิ การเปลี่ยนแปลงการปกครองโดย ยุติเผดจ็ การท่ีมีมาอย่างยาวนาน ผ่านเหตกุ ารณ์ Revolution 2.0 และ กอ่ ใหเ้ กิดการเปล่ียนแปลงในประเด็น รอบตวั ของเรา เช่น การรณรงคส์ ทิ ธิเทา่ เทยี มกันทางเพศ ขอ้ ดีของการใชว้ ิธีการออนไลน์ คอื การประหยัด งบประมาณ และ ความสามารถในการกระจายขา่ วได้อยา่ งรวดเรว็ ด้วยประสทิ ธภิ าพของแพลตฟอรม์ ออนไลน์ ใน

145 ส่วนของข้อเสยี ของการใชว้ ิธีการออนไลน์ คอื การพิจารณาถงึ เสน้ แบ่งระหว่างความเป็นสว่ นตวั /สว่ นรวม การใช้ วธิ กี ารเรยี กร้องทางการเมืองดว้ ยการ cyberbullying การมีสว่ นรว่ มทางการเมอื งท้ังแบบออฟไลน์และออนไลน์ ในปจั จุบัน เสน้ แบง่ ระหวา่ งการมสี ว่ นร่วมทางการเมืองแบบออฟไลน์และแบบออนไลน์มคี วามแคบลง สง่ ผลใหก้ ิจกรรมที่มจี ดุ ประสงคท์ างการเมืองต้องใช้วธิ กี ารระดมคนเข้ามามสี ว่ นร่วมทง้ั ในรปู แบบออนไลน์และ ออฟไลน์ เช่น การจดั กจิ กรรมรณรงค์การต่อต้านการละเมิดสิทธมิ นษุ ยชนขององคก์ ร XX มกี ารรับสมัครสมาชิกใน รปู แบบออนไลนแ์ ละออฟไลน์ คอื การลงทะเบยี นผา่ นหน้าเว็บไซต์ และการรับสมัครสมาชกิ ตามทส่ี าธารณะ มกี าร ประกาศจดั กิจกรรมบนหนา้ Facebook และมีกิจกรรมทีต่ ้องการให้สมาชกิ เข้าร่วมตามจริง การมสี ่วนรว่ มทางการเมืองของบคุ คลในหลายกรณี เกิดข้ึนทง้ั รูปแบบออนไลนแ์ ละออฟไลน์ และอนั ทีจ่ รงิ แลว้ เหตกุ ารณ์ Revolution 2.0 จะไมส่ ามารถประสบความสำเรจ็ ไดห้ ากขาดกิจกรรมทง้ั ในรูปแบบออนไลน์ คือ การโพสต์บนหน้า Facebook และกิจกรรมออฟไลน์ คือ การรวมตัวกันชุมนุมประท้วงรฐั บาลเผดจ็ การ อีกกิจกรรม การมสี ่วนรว่ มทางการเมืองท่ีผสมรวมท้งั รปู แบบออนไลนแ์ ละออฟไลน์ คอื การเขา้ ร่วมกิจกรรม flash mob ซง่ึ เปน็ การเข้ารว่ มกจิ กรรมและจะสลายตวั ไปอย่างรวดเร็วเมื่อกจิ กรรมน้นั จบไป ทัง้ นี้ กจิ กรรม flash mob มกั จะมกี าร นดั แนะให้ผทู้ ีส่ นใจ สมาชกิ กลุ่มเขา้ รว่ มตอบรบั การร่วมทำกิจกรรมผา่ น Facebook และไปรว่ มกิจกรรม ณ สถานที่ วันและเวลาตามทีม่ ีการนดั หมายผา่ นทางโซเชียลมเี ดยี ข้อดีของกิจกรรมทางการเมืองท้ังแบบออฟไลน์และออนไลน์ คือ การสามารถระดมปัจเจกบคุ คลจำนวน มากที่อาจไม่จำเป็นต้องสมาชิกของกลมุ่ ให้เข้าร่วมกจิ กรรมผ่านการชักชวนทั้งในรปู แบบออนไลน์และออฟไลน์ กิจกรรมทางการเมอื งแบบออฟไลนแ์ ละออนไลน์ ถือเป็นทางเลือกใหค้ นรนุ่ ใหม่ไดเ้ ข้ามามีส่วนรว่ มทางการเมือง แบบเขา้ ถึงได้มากข้ึน เช่น การรับรถู้ งึ กิจกรรมของพรรคการเมือง XX และรบั ชมกิจกรรมของพรรคการเมืองผา่ น live สด แตเ่ ม่อื พรรคการเมืองเดนิ ทางมายังถ่ินที่ตนเองอยู่ ก็สามารถเข้าไปร่วมทำกิจกรรมด้วยได้ ข้อเสียของ กจิ กรรมทางการเมืองแบบออฟไลนแ์ ละออนไลน์คอื อาจก่อให้เกดิ ความเหนื่อยลา้ ทางการเมอื ง หมายความถึงการ ที่บุคคลได้รบั ข้อมูลเป็นจำนวนมากผา่ นรูปแบบออนไลน์และการชกั ชวนให้เขา้ ทำกิจกรรมจริงท่อี าจมมี ากเกนิ ไป สง่ ผลใหบ้ ุคคลเกิดสภาวะการเบอ่ื การเมือง และเลือกท่ีจะไมใ่ สใ่ จในการมีส่วนร่วมทางการเมืองไปในระยะส้นั ระยะยาว หรอื ไมม่ สี ่วนรว่ มทางการเมืองแบบถาวร

146 ระดบั การมีส่วนร่วมทางการเมือง ภายใต้โลกประชาธปิ ไตย การมีสว่ นร่วมทางการเมืองสามารถทำไดต้ ้งั แต่ในระดับท้องถ่นิ ระดับจังหวัด ระดบั ภูมิภาค ระดบั ประเทศ ไปจนถงึ ระดบั โลก บุคคลที่ดำรงอยูภ่ ายใตร้ ะบอบประชาธปิ ไตยสามารถเข้าไปมีส่วน รว่ มทางการเมอื งไดต้ ามความสมคั รใจ ในทางตรงกันข้าม การมสี ว่ นร่วมทางการเมอื งในประเทศที่มนี โยบายการ ปกครองประเทศในรปู แบบของเผดจ็ การ มักเป็นการมีส่วนรว่ มทางการเมืองในรปู แบบของการถกู จดั ต้ัง (Mobilized Participation) ไม่ใช่การมีส่วนร่วมแบบสมคั รใจ นอกเหนือไปจากนแ้ี ล้ว การมีสว่ นร่วมทางการเมือง ภายใตเ้ ผดจ็ การสามารถทำได้อย่างจำกัด หรอื ไม่สามารถทำได้เลย ในกรณีท่ีสามารถทำได้อย่างจำกัด รฐั บาลอาจ เปิดโอกาสใหป้ ระชาชนสามารถมสี ่วนรว่ มทางการเมืองในระดบั ท้องถิน่ แตไ่ ม่สามารถมสี ่วนร่วมทางการเมืองใน ระดบั ที่เหนือไปกวา่ น้ันเพ่ือไม่ใหเ้ ป็นอนั ตรายต่อการตอ่ ต้านการปกครองจากสว่ นกลาง การมสี ่วนร่วมทางการเมือง ภายใตร้ ะบอบคอมมวิ นิสต์นน้ั ประกอบไปด้วยบุคคลจำนวนมาก แต่ถอื เป็นการมีส่วนรว่ มทางการเมืองท่ีมีคุณภาพ ในระดับต่ำ เพราะไม่ได้เกิดจากความต้องการจากประชาชนโดยตรง (Hague & Harrop, 2013: 143-144) ในประเดน็ ของการวัดระดับการมีส่วนร่วมทางการเมืองของพลเมือง เช่นใน Great Britain (องั กฤษ สกอตแลนด์ และ เวลส)์ ปี 2011 มีการตง้ั คำถามว่า พลเมืองเคยแสดงออกทางการเมืองในทางใดบา้ ง (Hansard Society, 2012; Kavanagh & Cowley, 2010 as cited in Hague & Harrop, 2013: 133) ผลปรากฏวา่ ; • มีการใช้สทิ ธิไปเลือกตั้ง (รอ้ ยละ 65) • มีการพูดคยุ เกี่ยวกับการเมอื ง (รอ้ ยละ 35) • ลงชอ่ื คดั ค้านทั้งในรปู แบบออฟไลนแ์ ละออนไลน์ (ร้อยละ 27) • เสนอความคิดเหน็ ตอ่ ผู้แทน (ร้อยละ 13) • Boycott การซอื้ สนิ ค้า (ร้อยละ 10) • เสนอแนะความคดิ เหน็ ทางการเมอื งออนไลน์ (รอ้ ยละ 6) • เขา้ ร่วมประชุมทางการเมอื ง (รอ้ ยละ 4) • เดนิ ขบวนประท้วง (ร้อยละ 4) • เป็นสมาชิกพรรคการเมืองหรือบริจาคเงิน (ร้อยละ 3)

147 • เป็นส่วนหน่งึ ของการหาเสียงการเลือกต้งั (ร้อยละ 2) จะเห็นไดว้ ่า คนสว่ นมากของสงั คมมีส่วนร่วมทางการเมืองผา่ นการเลอื กต้งั ในขณะทกี่ ิจกรรมที่ต้องใชเ้ วลา ในการลงมือปฏบิ ตั ิ เช่น การชว่ ยหาเสยี งเลอื กตงั้ กลบั มีผู้มีส่วนร่วมน้อยทส่ี ดุ รวมไปถึงการบรจิ าคเงนิ และการเป็น สมาชิกพรรค น่นั อาจแสดงให้เหน็ วา่ คนส่วนใหญข่ องสงั คม มรี ะดับการมสี ว่ นร่วมทางการเมอื งน้อย และอาจมีภาพ ลบต่อการเมืองโดยรวม ถงึ เลอื กท่จี ะมสี ่วนรว่ มกับพรรคการเมืองโดยตรงน้อยมาก เราสามารถรับรู้ได้วา่ เราเปน็ บคุ คลท่ีมสี ว่ นร่วมทางการเมืองในแบบใดจากการจำแนกบุคคลออกเป็น 4 ประเภทของ Verba et al. (1978) ไดแ้ ก่ Voters, Campaigners, Communal Activists, และ Contactors โดย voters คอื ผู้ทไ่ี ปใช้สทิ ธิเลือกต้ังท่ัวไป, voter campaigners คอื ผทู้ ี่ช่วยลงมอื หาเสียงเลอื กตั้ง, communal activists คอื ผู้ที่มสี ่วนรว่ มในกลมุ่ หรอื สมาคมในประเดน็ ที่ตนเองสนใจ, และ contactors คือ ผู้ทมี่ ปี ญั หาสว่ นตัว อะไรก็ตดิ ต่อเจ้าหน้าที่ (Verba et al., 1978 as cited in Hague & Harrop, 2013: 132 - 133) ปญั หาการแบง่ บุคคลออกเปน็ 4 ประเภทของ Verba et al. คอื ในหลายกรณี บคุ คลอาจมีส่วนร่วมทางการเมอื งท้งั 4 รูปแบบ หรอื มากกวา่ 1 รปู แบบขน้ึ ไป ทำให้การจำแนกการมีส่วนร่วมทางการเมืองในลักษณะนี้ ไมส่ ามารถบ่งบอกอะไรไป ไดม้ ากกว่าการอธิบายว่า เราได้มีสว่ นร่วมทางการเมืองอย่างไร การวดั ระดับการมีส่วนรว่ มทางการเมืองของบุคคลเปน็ เร่ืองทซี่ บั ซอ้ น ทำให้การวัดผลนิยมวัดผลแยกกันไป ในแต่ละด้าน เช่น การวดั ผลการมสี ว่ นร่วมทางการเมืองผ่านการเลือกตั้งในประเทศ X เปรยี บเทียบกบั ประเทศ Y การวดั ผลการตน่ื ตัวของ Social Movement ในประเทศสหรฐั อเมรกิ าผา่ นการวัดจำนวนสมาชิกและจำนวนคร้ังใน การเขา้ ร่วมกิจกรรมของสมาชกิ รายปี ฯลฯ อนงึ่ เราสามารถรบั รู้ได้ในเบอื้ งต้นวา่ เรามสี ่วนร่วมทางการเมืองมาก หรอื นอ้ ย จากการใชน้ ยิ ามของพลเมือง 1.0 และ 2.0 เข้ามาชว่ ยในการวัดระดบั การมสี ว่ นร่วมทางการเมืองของเรา ในกรณีท่ีเรามีส่วนรว่ มทางการเมืองสูงกว่าระดับปกติ เช่น นอกเหนือไปจากการไปเลอื กต้ัง เรายังเปน็ สมาชกิ ของ กลุ่มการเมอื งทีไ่ ม่เปน็ ทางการอ่ืนๆ ในกรณีนีถ้ ือว่าเรามรี ะดับการมสี ่วนรว่ มทางการเมืองที่สูงกว่าปกติ เพราะได้เข้า ร่วมในกจิ กรรมท่ีนอกเหนือไปจากการกำหนดให้โดยรฐั หากเราเพยี งแต่ไปเลือกต้งั ทุก 4 ปี ไปใชส้ ิทธลิ งทะเบยี น เพอื่ ขอสวัสดกิ ารรัฐตามเวลา และไปลงประชามติตามท่ีรัฐกำหนดใหไ้ ปโหวต นั่นถือว่าเราเป็นผ้มู ีสว่ นร่วมทางการ เมอื งในระดับปกติ และประการสดุ ท้าย ในกรณที ่เี ราไม่ได้ไปเลือกตง้ั ในทุกคร้งั ท่ีมีการเลือกตงั้ คือ ไปบ้างไม่ไปบา้ ง หรอื ไม่ไปใชส้ ิทธิเลย นั่นหมายความวา่ เรามีส่วนร่วมทางการเมืองในระดบั ทต่ี ำ่ กว่าปกติ

148 สรปุ พลเมอื งในยุคดิจิทัลสามารถถูกแบง่ ออกได้เป็นรหสั เลข คือ พลเมอื งแบบ 1.0 ทห่ี มายถงึ พลเมอื งที่ไร้ความ กระตือรือร้น เป็นพลเมืองที่อยใู่ นสภาพของการเปน็ ผรู้ บั ไมม่ ีการขดั ขืนหรือตงั้ คำถามกับภาครฐั ถ้าเปรยี บเทียบให้ เห็นภาพ พลเมืองแบบ 1.0 คอื พลเมืองทยี่ ินยอมให้รฐั ทำการละเมิดสทิ ธิมนุษยชนของตนเอง ของผูอ้ ืน่ และของ สังคม ในขณะทีพ่ ลเมืองแบบ 2.0 คอื พลเมืองที่อยู่ในข้อตรงกนั ข้ามกับพลเมือง 1.0 อย่างส้ินเชงิ คือเปน็ พลเมืองท่ี มีความกระตือรือร้นต่อสิทธแิ ละเสรีภาพของตนเอง เปน็ พลเมืองผู้มีส่วนรว่ มทางการเมืองอย่างแขง่ ขนั ซงึ่ จะทำ หนา้ ทใี่ นการตรวจสอบการทำงานของภาครฐั ได้เป็นอยา่ งดี ประเดน็ หลักของบทน้ีเป็นการพดู ถึงการมสี ่วนร่วมทางการเมอื ง ที่หลายคนอาจเขา้ ใจว่า การมีส่วนร่วม ทางการเมือง คือ การไปเลือกตง้ั การไปลงประชามติ อย่างไรก็ตาม ความหมายของการมีส่วนรว่ มทางการเมืองมี ความหมายที่กว้างมาก คือ กิจกรรมทีเ่ ราทำโดยมีเป้าประสงคท์ จี่ ะเปลย่ี นแปลงผลทางการเมือง ทัง้ นี้ เราแบ่งการมี สว่ นรว่ มทางการเมืองออกเป็น การมีสว่ นรว่ มทางการเมอื งแบบออฟไลน์ การมสี ว่ นร่วมทางการเมืองแบบออนไลน์ และลกู คร่ึง คือ การมสี ว่ นรว่ มทางการเมืองท้ังแบบออฟไลนแ์ ละออนไลน์ ซึง่ ในปัจจุบนั กจิ กรรมท่ีพลเมืองเข้าไปมี สว่ นรว่ มมีแนวทางเป็นไปในกิจกรรมทีม่ ีท้งั รปู แบบออนไลน์และออฟไลน์ ในประเด็นสุดท้าย เราได้เรยี นรูถ้ งึ การวัดระดับการมีส่วนรว่ มทางการเมือง การวดั ระดบั ทางการเมืองเป็น เรือ่ งท่ีซับซอ้ น แต่ถา้ เอาหลกั การพลเมือง 1.0 และ พลเมือง 2.0 มาใช้เป็นตัวชวี้ ดั จะพบวา่ การมสี ว่ นร่วมทางการ เมอื งของเราอย่ใู นระดบั สูงกวา่ ปกติ ตำ่ กวา่ ปกติ คือ การไม่มีส่วนร่วมทางการเมือง ไม่แม้กระท่ังไปเลือกตัง้ หรอื อยู่ ในระดบั ปกติ บทความท้ายบทที่ 5 จำนวน 2 บทความ เป็นการนำเสนอการแกไ้ ขปญั หาการมสี ่วนรว่ มทางการเมอื ง และ การแก้ไขปัญหาเมืองผ่านการสรา้ งสรรค์คอนเทนต์ที่แปลกใหม่ บทความเร่ือง Democracy Voucher Program: คปู องประชาธปิ ไตยจากซแี อตเทลิ เลา่ ถงึ การเปดิ โอกาสให้ผ้สู มัครทางการเมืองได้มีโอกาสรับเงินบริจาคเพ่ือใชใ้ น การหาเสยี งโดยตรงจากประชาชนผา่ นระบบคปู อง บทความเรือ่ ง ศาสตราจารย์สตเิ ฟื่องแห่งเมอื งโบโกตา เล่าถงึ เรอื่ งราวการเปลยี่ นเมืองจากการใชน้ โยบายท่เี กดิ จากการทดลองทางสังคม คำถามทา้ ยบท 1. อธิบายถงึ นิยามของพลเมือง 1.0 และ พลเมือง 2.0 พร้อมยกตัวอยา่ งประกอบ 2. อธิบายถึงความหมายและความสำคญั ของการมีสว่ นรว่ มทางการเมือง

149 3. เราสามารถมีสว่ นร่วมทางการเมอื งแบบออนไลน์ไดอ้ ย่างไรบา้ ง กิจกรรม กจิ กรรมท่ี 1 นักศกึ ษาหาภาพข่าวทเ่ี กี่ยวข้องกับการมีสว่ นร่วมทางการเมอื งในอดตี ของทั้งในประเทศและตา่ งประเทศ อธิบายว่าจากรูปภาพ ถือเป็นการมสี ่วนร่วมทางการเมืองในรปู แบบใด

150 Democracy Voucher Program: คูปองประชาธิปไตยจากซแี อตเทิล ปฏเิ สธไม่ไดว้ ่าราคาของการหาเสียงเลอื กต้ังนั้นมมี ลู ค่าสงู มาก และมแี นวโนม้ ทจี่ ะสูงข้นึ ไปอย่างต่อเน่อื งในทุกปี ปจั จัยท่สี ง่ ผลใหค้ า่ ใช้จ่ายในการหาเสยี งเลือกต้ังมแี นวโนม้ สูงข้ึน สว่ นหน่งึ เป็นเพราะอตั ราเงินเฟ้อทเี่ พม่ิ ขน้ึ ทำให้ แมก้ ระทงั่ ราคาของการซอื้ เสียงก็มมี ูลคา่ สงู ขึ้น ในปี พ.ศ. 2533 ราคาของการซือ้ เสยี งการเลือกตั้งท้องถนิ่ ใน ประเทศไทย อยู่ที่ราคาหัวละ 100 – 300 บาท ในขณะทีร่ าคาการซ้ือเสยี งเลอื กตง้ั ทอ้ งถิ่นปี พ.ศ. 2555 ราคาข้ึนไป สงู ถึงหัวละ 1,000 บาท (Arghiros, 1993, p. 139-140; Manager Online, 1 June 2012 as cited in Chanintorn, 2015, p. 51, 179) ในสหรัฐอเมรกิ าค่าใช้จ่ายในการหาเสียงเลือกตั้งประธานาธิบดสี หรฐั ฯอยู่ท่ี 1.4 พนั ลา้ นเหรยี ญสหรัฐในปี 2000, 1.9 พันล้านเหรียญสหรฐั ในปี 2004, และ 2.3 พนั ล้านเหรยี ญในปี 2016 (OpenSecrets.org, n.d.) จะเหน็ ได้ว่าดว้ ยมูลคา่ อันมหาศาลของค่าใชจ้ า่ ยในการหาเสียง ทำให้บคุ คลท่วั ไปที่ไมไ่ ดผ้ ่านการรบั รองจากพรรคการเมือง ขนาดใหญ่อยา่ ง Democrats หรอื Republican แทบจะไมม่ ีโอกาสในการชนะเลือกต้ัง เพราะคงไมส่ ามารถทำการ ระดมทุนและทรัพยากรในการหาเสียงได้ทัดเทยี มกับตวั แทนของพรรคการเมืองขนาดใหญ่ ท้ังนีผ้ ู้สนบั สนุนทนุ ราย ใหญม่ ักเปน็ ผู้สนับสนุนในนามขององค์กร ซึง่ ประกอบไปดว้ ยกลุ่มผลประโยชน์ทห่ี วงั ผลจากการเลือกต้ัง เช่น กลุม่ อตุ สาหกรรมรถยนต์ ซึง่ คาดหวงั วา่ เมอ่ื บคุ คลหรือพรรคการเมอื งที่องค์กรสนบั สนนุ ชนะการเลอื กตัง้ เขาหรือเธอจะ ตอบแทนการได้รบั การสนับสนุนผา่ นการผลกั ดนั นโยบายสาธารณะที่กอ่ ให้เกิดประโยชน์แก่กลุ่มผ้สู นับสนุนทนุ การเลอื กตงั้ ท้องถนิ่ ในสหรฐั อเมริกาเองก็ไม่ตา่ งจากการเลือกต้ังระดับชาติ ทีม่ ีการระดมทุนจากผสู้ นบั สนนุ มาเพื่อใช้ในการหาเสียงเลือกต้ัง ถา้ เช่นน้นั เราอาจอนมุ านไดว้ า่ ผสู้ มัครที่มีความสามารถในการระดมทุน ยอ่ มมี โอกาสมากกว่าในการชนะการเลือกตัง้ ปญั หาท่เี กดิ ขึน้ จากกระบวนการระดมทุนผา่ นองคก์ รและกลมุ่ ผลประโยชน์ คือสดุ ทา้ ยแลว้ ผชู้ นะการเลือกตั้งจะฟงั เสยี งของประชาชนมากแคไ่ หนในเมอ่ื ประชาชนสว่ นใหญ่ไม่ไดใ้ ห้การ สนับสนุนทางการเงินแก่ผู้สมัครรบั เลือกตั้ง รัฐบาลเมืองซีแอตเทลิ ได้คิดหาวธิ ีในการแก้ไขปญั หาของการระดมทุนสำหรบั การลงแข่งขันเลือกต้ังใน ระดบั ท้องถ่นิ โดยตั้งโครงการทมี่ ีช่ือว่า “Democracy Voucher Program” ซง่ึ เป้าหมายของโครงการนี้จะส่งเสริม ให้ประชาชนไดเ้ ข้ามามีส่วนร่วมในกระบวนการเลือกตัง้ มากขึ้นหรอื แมก้ ระท่ังลงสมคั รเลือกต้ังเสียเอง โดยมีการ ผ่านร่างกฎหมายในปี 2015 ซ่ึงร่างกฎหมายนี้มที ม่ี าจากการที่ประชาชนชาวซีแอตเทิลได้สนบั สนนุ ให้เกิดการ เปลยี่ นแปลงของกระบวนการเลือกตง้ั เพราะต้องการเห็นความโปรง่ ใส - ซือ่ สัตย์ ปราศจากการคอร์รปั ชัน โดย จำกัดวงเงนิ ในการบรจิ าค พร้อมทงั้ ห้ามผรู้ ับเหมาก่อสรา้ งบางรายจากการสนบั สนนุ การเงินใหก้ บั ผู้สมัครรบั เลอื กตั้ง (Seattle.gov, n.d.)

151 Democracy Voucher Program เปิดโอกาสให้พลเมืองซีแอตเทลิ ได้ใช้คูปองในการสนบั สนนุ ผู้สมัครรับ เลือกตง้ั โดยเงินท่รี ัฐสนบั สนุนโครงการน้ีมาจากภาษที ่ดี ินมูลค่า 3 ล้านเหรยี ญสหรฐั และผ้จู ดั การโครงการคือ Seattle Ethics and Election Commission (SEEC) จะเปน็ ผทู้ ำการแจกคูปองให้แก่พลเมืองซแี อตเทิลที่มี คุณสมบัติตามเกณฑ์ (มอี ายุ 18 ปีขึ้นไป เป็นผู้อาศยั อยู่ในซแี อตเทลิ เปน็ พลเมืองสหรัฐฯ หรอื ถือกรนี การด์ ) คปู อง ท่ีไดร้ บั มีมลู คา่ แทนเงนิ สดในการสนบั สนนุ การเลอื กต้ัง โดยสามารถมอบคปู องให้กบั ผู้สมัครรบั เลือกต้ังโดยตรงหรอื สง่ ไปที่ SEEC เจ้าของคปู องจะตอ้ งเขยี นชอื่ ผู้สมัครรับเลือกต้งั ท่ีต้องการมอบเงนิ สนบั สนุนและลงชื่อกำกับ หลังจาก นั้น SEEC จะเปน็ ผู้ทำการมอบเงินสนบั สนุนให้แกผ่ สู้ มัครรับเลอื กตง้ั จากขอ้ มูลลา่ สดุ ในปี 2019 ผู้ลงสมัครรบั เลือกต้ังท่ีได้รับคูปองสนบั สนุนสูงสุด ได้รบั คปู องจำนวน 4,189 ใบ คิดเปน็ จำนวนเงนิ สนับสนนุ ถึง 104,725 เหรียญ สหรฐั (ประมาณ 3.3 ลา้ นบาท) (Seattle.gov, 2019) ในอนาคตเราอาจไดเ้ ห็นโมเดลของเมืองซีแอตเทลิ ไปอยู่ในเมืองอืน่ ๆ ของสหรัฐอเมรกิ า และหากโครงการ นีป้ ระสบความสำเรจ็ ในระยะยาว คอื มคี นทีไ่ ดร้ บั การเลือกตง้ั เพราะทนุ สนับสนุนจากคปู องท่ีประชาชนมอบใหเ้ ป็น จำนวนมาก เราอาจไดเ้ ห็นประชาธปิ ไตยทป่ี ราศจากผลประโยชนข์ องกลุ่มนายทนุ ถือเป็นประชาธิปไตยของ ประชาชน โดยประชาชน เพอ่ื ประชาชนอยา่ งแทจ้ รงิ

152 ศาสตราจารยแ์ ละนายกเทศมนตรสี ตเิ ฟอื่ งแห่งเมืองโบโกตา กลายเป็นขา่ วโด่งดังไปทัว่ โลกเม่อื ศาสตราจารย์คนหนง่ึ เลือกท่ีจะหนั หลงั ให้กบั วงการวิชาการแลว้ มุ่งหน้าเข้าสู่การ เป็นนักการเมืองและใชว้ ิธีการทดลองวิจยั ในแบบทต่ี นเองถนัดมาทำการทดลองทางสังคมกับเมืองท่ีตนเองเป็น นายกเทศมนตรี ศาสตราจารย์ Antanas Mockus เคยเป็นศาสตราจารยป์ ระจำ ณ Columbian National University โดยเปน็ ผู้เชย่ี วชาญทั้งทางด้านคณติ ศาสตร์และดา้ นปรัชญา ก่อนหน้าที่เขาจะลาออกจากมหาวทิ ยาลัย เขาดำรง ตำแหนง่ สุดท้ายเป็นอธิการบดี Mockus ไม่เคยมปี ระสบการณท์ างการเมืองมาก่อน อย่างไรก็ตาม เม่ือเขาตัดสินใจ ลงสมคั รรับเลือกต้ังเป็นนายกเทศมนตรีของเมอื งโบโกตา (Bogotá) ประเทศโคลอมเบยี เขากลบั ไดร้ ับคะแนนเสียง อย่างทว่ มทน้ จากประชาชน สว่ นหนงึ่ เปน็ เพราะประชาชนเหน็ ว่าเขาเป็นคนทจี่ ริงใจ และถา้ หากนับจากสถติ ิแลว้ ชาวโบโกตาเลอื กท่ีจะให้ความไวว้ างใจกบั นกั วชิ าการมากกว่านักการเมือง โดยประชาชนไวใ้ จนักวิชาการถึงร้อยละ 60 ในขณะท่ีนักการเมอื งกลับไดร้ ับการไวว้ างใจเพยี งร้อยละ 6 (The Harvard Gazette, 11 March 2004; Mockus as cited in The Guardian, 28 October 2013) Mockus เลือกที่จะทำการทดลองทางสงั คมเพื่อแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นในเมืองโบโกตา โบโกตาถือเป็นเมือง หนึ่งในประเทศโคลอมเบียทมี่ ีปัญหาด้านความรนุ แรง คอรร์ ัปชัน ปญั หาการจราจรอันเนื่องมาจากผู้คนไมเ่ คารพ กฎหมาย และยังมีกลุ่มเยาวชนทที่ ำการปลน้ ชงิ ทรัพย์และขโมยของ (The Harvard Gazette, 11 March 2004) วธิ ีการทดลองของ Mockus กระทำโดยปราศจากการใชค้ วามรนุ แรง ในการแก้ไขปัญหาการไมเ่ คารพกฎจราจร Mockus ในฐานะนายกเทศมนตรไี ดท้ ำการวา่ จา้ งตัวตลกละครใบ้จำนวน 420 รายในการเขา้ ควบคุมการจราจร โดยเหล่าตัวละครใบจ้ ะเดนิ ไปตามถนนเพ่ือสอดสอ่ งผู้กระทำผิดกฎจราจร และหากพบผกู้ ระทำผิดกฎจะทำการ แสดงในทนั ที เช่น แสรง้ ทำวา่ ไดร้ ับบาดเจ็บ เม่อื ผู้ขับขย่ี านพาหนะละเมิดการใหท้ างกับผู้เดินขา้ มทางมา้ ลาย ตัว ละครใบเ้ หล่านี้ได้ทำหน้าที่ทดแทนตำรวจจราจรผ้รู ับสนิ บน การทดลองทางสงั คมอีกประการที่ Mockus ได้คดิ คน้ คอื การพิมพบ์ ตั รทีเ่ รียกว่าบตั รพลเมืองจำนวน 350,000 ใบแจกให้กบั ประชาชน โดยบตั รพลเมืองจะมรี ูปประกอบ ด้านหนง่ึ เป็นการยกน้วิ โป้งขนึ้ และอีกดา้ นเป็นรูปมือคว่ำน้วิ โป้ง รปู ยกนิว้ โป้งข้นึ มีไว้สำหรับการสนับสนุนการ ปฏบิ ัตติ ามกฎจราจรของรถยนต์ ในขณะทีร่ ูปน้วิ โป้งช้ลี งเปน็ การตอบสนองในทิศทางตรงกันขา้ ม ผลจากการ ทดลองของ Mockus ปรากฏวา่ ภายในระยะเวลาราว 10 ปี อตั ราการเสยี ชีวิตจากอบุ ัตเิ หตุบนถนนลดลงมากกวา่ รอ้ ยละ 50 และ Mockus สามารถย้ายตำรวจทป่ี ฏบิ ตั หิ นา้ ที่โดยมิชอบออกไปจากการปฏิบตั หิ นา้ ท่ีถึง 1,800 นาย (The Guardian, 28 October 2013; The Harvard Gazette, 11 March 2004; & Mockus, 2015)

153 สำหรบั ประเด็นอืน่ ๆ ทางสังคม Mockus ได้รเิ รมิ่ กิจกรรม “คืนสำหรบั สุภาพสตรี” โดยร้องขอความ รว่ มมือจากผชู้ ายเมืองโบโกตาให้อยู่บา้ นเพือ่ เลย้ี งดลู ูก และให้โอกาสผหู้ ญงิ ในการเท่ยี วราตรี ปรากฎว่าในสามคนื แรกของโครงการมผี ู้หญิงท่ีได้ออกจากบ้านเพ่ือท่องเทยี่ วสังสรรคใ์ นยามคำ่ คนื มากถงึ 700,000 ราย (The Harvard Gazette, 11 March 2004) การก้าวเข้ามาดำรงตำแหน่งของ Mockus ผา่ นการเลือกตั้ง ไดพ้ ิสจู นว์ า่ ในสายตาของประชาชน เขาคือ บุคคลท่ีเหมาะสมในการแก้ไขปญั หาเมืองโบโกตา เขาไดร้ ับการเลอื กตัง้ ถงึ สองสมัย และเมอ่ื การดำรงตำแหน่งของ เขาเป็นปัญหาต่อกลุม่ ก่อความไม่สงบฝา่ ยซ้าย Mockus เลือกท่ีจะใสเ่ ส้อื กันกระสุนในการปอ้ งกนั ตัว แตเ่ ป็นเสื้อกัน กระสนุ ทม่ี ีรูตรงหน้าอกเป็นรูปหวั ใจ ซ่งึ เป็นสัญลกั ษณ์ท่ีเขาทำไวเ้ พ่ือแสดงความม่ันใจ และสดุ ท้ายก็ไมม่ ีใครทำรา้ ย เขาได้ (Mockus, 2015) เรือ่ งราวของ Mockus และการทดลองเมืองถอื เปน็ กรณีศึกษาทีน่ ำส่งต่อผ่านสอ่ื ท้ังในและต่างประเทศ ถงึ แม้ว่าในปจั จุบนั เขาจะไม่ได้ดำรงตำแหนง่ นายกเทศมนตรีของเมืองโบโกตาแลว้ แต่เขายงั ถกู รับเชญิ ไปบรรยาย เรอื่ งราวการทดลองทางสังคม แลกเปลีย่ นความรูก้ ับนกั ศึกษาจากมหาวทิ ยาลัยตา่ ง ๆ Mockus เป็นตวั อย่างทที่ ำให้ เราเหน็ ว่า ไม่จำเปน็ ต้องแก้ปัญหาความรนุ แรงด้วยความรนุ แรง การแกไ้ ขปัญหาทเ่ี ห็นผลสามารถเกิดมาจาก ความคิดสร้างสรรค์ทไี่ มจ่ ำเป็นต้องใชง้ บประมาณจำนวนมาก และสามารถสง่ ผลกระทบเชิงบวกในระยะยาว

154 บทสรุป การไดส้ ิทธิในการเปน็ พลเมืองในรฐั ใดรัฐหนึง่ ต้งั แต่กำเนดิ ถอื เป็นสทิ ธิพเิ ศษ เพราะมบี ุคคลจำนวนหนึ่งท่ี ยังไมม่ ีสิทธใิ นการเปน็ พลเมืองของรฐั ใดทั้งสิ้น กลายเป็นบุคคลไร้สญั ชาตทิ ั้งๆท่ีอาจจะถือกำเนดิ และอาศัยอยูใ่ นรฐั นัน้ มาโดยตลอด นอกเหนอื จากบุคคลไรส้ ญั ชาติ ยงั มีผู้ขอล้ีภัย ผ้ลู ้ภี ัย ผอู้ พยพเพราะเหตุผลทางเศรษฐกิจ ท่ตี ้องการ แสวงหาโอกาสท่ดี ีขึ้นใหแ้ ก่ชวี ิต และบุคคลเหล่านที้ ง้ั หมด ยงั ไม่ไดร้ บั การรบั รองให้เป็นพลเมอื งในรฐั ทต่ี นเองไป อาศัยอยู่ หรือ ต้องการร้องขอไปอาศยั อยู่ ความพิเศษของการเปน็ พลเมืองภายใตร้ ะบอบประชาธปิ ไตย คือ การได้ รับประกันจากรัฐบาลในการรับรองสิทธิและเสรีภาพสว่ นบุคคล ตราบใดทสี่ ิทธเิ สรภี าพน้นั ไม่ไปกระทบสิทธิ เสรภี าพของผู้อื่น ประการถัดมาคอื การไดร้ ับสทิ ธทิ างการเมอื ง ทงั้ สิทธใิ นการมีสว่ นร่วมทางการเมือง การประท้วง รฐั บาลในประเด็นท่ตี นเองไมเ่ หน็ ด้วย ไปจนถงึ การเข้าไปเป็นผู้ลงสมัครรบั เลือกต้งั ทางการเมืองโดยตรง และ ประการสุดท้าย สิทธิทางสังคม ได้แก่ สทิ ธใิ นการได้รับสวสั ดกิ ารจากภาครัฐ เช่น เงินเบี้ยเลยี้ งผู้สูงอายุ การไดร้ บั การรักษาทางการแพทย์ ฯลฯ สิทธิ และ หน้าท่ี มีความหมายทแี่ ตกต่างกนั เม่ือมีการพูดถึงสิทธิ สงิ่ ที่ผู้คนจะนกึ ถงึ คือ เราจะไดร้ ับสทิ ธิ อะไร ไมว่ า่ จะเป็นสทิ ธิในการรับมรดก สิทธิในการได้เขา้ ศกึ ษาตอ่ ในระดับอดุ มศกึ ษา การยืนยนั สทิ ธใิ นการเข้า หอพักนกั ศึกษา อยา่ งไรกต็ าม หลงั จากท่เี รารับทราบในสิทธขิ องเราแลว้ เราควรเรียนรูถ้ ึงหนา้ ทข่ี องเราดว้ ยเชน่ กัน ความรบั ผิดชอบต่อตนเองไม่ให้ไปเบยี ดเบยี นผอู้ ืน่ ถือเป็นหน้าทท่ี พ่ี ลเมอื งพงึ กระทำ ความรับผดิ ชอบในที่นี้ มตี ง้ั แต่ ความรบั ผิดชอบต่อตนเอง เช่น การจดั การเร่ืองการเงินส่วนบคุ คล ความรับผิดชอบในการปฏิบัติตามกฎหมาย การ เคารพกฎจราจร แมก้ ระท่ังการบริโภคแอลกอฮอล์ ถงึ แม้จะเปน็ สิทธิของเราที่จะบริโภคแอลกอฮอล์ แต่เมื่อมองไป ในระยะยาวแลว้ หากเรามีเงนิ เพียงพอในการรักษาตวั จากโรคทเ่ี กดิ จากการบริโภคแอลกอฮอล์ ถือเปน็ โชคอันดี ของเรา แต่ถา้ หากเรากลายเปน็ หน้เี พราะแอลกอฮอล์ เป็นภาระแก่สังคม เพราะมีโรคท่ีตอ้ งดแู ลรักษาและอาจ สง่ ผลกระทบต่อการทำงาน ยังจะถือวา่ เรามีสิทธใิ นการเปน็ ภาระของสังคมหรือไม่? นอกจากน้ียังมปี ระเดน็ อกี มากมายทีเ่ ราจะต้องใส่ใจ เพราะสง่ิ เหล่าน้คี ือปญั หาท่ีเกิดจากการกระทำของเราสว่ นหนงึ่ เช่น ปัญหาขยะ และการ จัดการขยะท่จี ะส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ปญั หาในระดับประเทศ เช่น สงั คมผูส้ ูงอายุ การทุจรติ คอรร์ ปั ชัน เรา ในฐานะพลเมอื งไทย จะมสี ่วนช่วยเหลอื รัฐไดอ้ ย่างไร นอกจากปญั หาภายในประเทศ เรายงั จะต้องสวมแวน่ ตาอีก กรอบหนง่ึ คอื การเป็นพลเมอื งของโลก ซ่งึ เราจะพบว่า โลกใบนย้ี ังคงมปี ัญหามากมายท่จี ำเปน็ จะต้องได้รับการ แกไ้ ข การเรียนรู้ถงึ ความเหลื่อมล้ำในสงั คม จะทำใหเ้ ราขยายการมองจากมมุ ของเราแต่เพียงผู้เดยี วไปเปน็ การมอง ในฐานะผู้มสี ่วนไดส้ ว่ นเสยี กับปัญหาสากลที่เกิดขน้ึ ในปจั จบุ ัน

155 ในช่วงการดำรงชวี ติ อย่ขู องเรานัน้ เราอาจพบเหน็ กับความหลากหลายบนโลกใบนี้ ประเทศไทยถือเป็น ประเทศที่มีผู้คนทม่ี ลี ักษณะความเหมอื นร่วมกันบางอย่าง เชน่ พลเมืองไทยสว่ นมากนั้น พดู ภาษาเดียวกัน คือ ภาษาไทย ซึ่งเป็นภาษาราชการของประเทศ พลเมืองไทยส่วนใหญน่ บั ถอื ศาสนาพุทธ แต่ในความเหมือนร่วมน้นั ยงั มคี วามแตกตา่ งอยู่ เชน่ ความแตกตา่ งของวฒั นธรรมทอ้ งถ่นิ และการยา้ ยเขา้ มาของประชากรต่างถ่ิน สง่ ผลให้เรา ได้รับเอาอทิ ธิพลทางวัฒนธรรมบางอย่างมาจากผคู้ นจากพื้นทอี่ ืน่ ไม่ว่าจะโดยตัง้ ใจหรอื ไม่ หรือ การได้รับเอา วฒั นธรรมท่ีกา้ วขา้ มผ่านมาในรูปแบบของบรษิ ทั หา้ งร้าน องคก์ ร สถานประกอบการ เชน่ การเข้ามาของ ร้านอาหารจากต่างประเทศ สง่ิ เหล่านีส้ ง่ ผลกระทบให้ชวี ติ ของเราและบุคคลรอบข้างเกิดการเปลีย่ นแปลงอยู่ ตลอดเวลา การเขา้ มาของส่งิ แปลกใหม่นนั้ ผู้คนจะปฏิบัติต่อการเปลี่ยนแปลงในสองรูปแบบ คือ ยอมรับ และ ต่อต้าน อย่างไรก็ตาม เพ่อื การอยู่ร่วมกนั อยา่ งสงบสขุ เราควรเรยี นรูท้ ี่จะปฏิบัตติ ่อผู้อน่ื ดว้ ยความยตุ ิธรรมผ่านการ ตัดสินใจทางจรยิ ธรรมทีเ่ ราคิดวา่ สง่ ผลดีตอ่ สถานการณน์ ้ันๆ การยอมรับในความหลากหลายทางวัฒนธรรม ความ หลากหลายทางศาสนา ความหลากหลายทางชนชาติ และการยอมรับความหลากหลายทางเพศ จะสง่ ผลให้ พลเมอื งโลกสามารถอย่รู ่วมกันอยา่ งสงบสุข จากข้อเท็จจรงิ เรายงั คงพบเห็นขอ้ ขดั แย้งอนั เกิดจากการกีดกันทางเพศ ข้อขัดแย้งทางชนชัน้ และการเขา้ ยดึ ทรัพยากรธรรมชาติ ข้อขดั แยง้ ทางศาสนาสง่ ผลใหเ้ กิดสภาวะของการยอมรบั /ไมย่ อมรับในความเช่ือของศาสนา ผอู้ ่ืน คำถามคอื เราจะมีวธิ กี ารในการจดั การกับความขัดแยง้ อย่างไร การจัดการกบั ความขดั แย้ง มที ั้งวธิ กี ารใช้ ความรนุ แรง ซ่ึงแบ่งออกเปน็ ความรุนแรงทางกาย ความรุนแรงทางเพศ ความรุนแรงทางจติ ใจ และการทอดทิ้ง จะ เห็นไดว้ ่า การแก้ไขปัญหาขอ้ ขัดแยง้ ด้วยวิธกี ารรุนแรง ย่อมไม่สง่ ผลดีในระยะยาว จะเหน็ ไดจ้ ากตวั อย่างใน ประวตั ศิ าสตร์ การทำสงครามโลกของเยอรมนั ส่งผลใหเ้ ศรษฐกิจประเทศเยอรมนีตกต่ำเป็นระยะเวลาท่ียาวนาน การกีดกันการพบปะกันระหวา่ งประชากรเกาหลีเหนอื และเกาหลใี ต้ ถือเปน็ การพรากสถาบันครอบครวั ออกจาก กนั วธิ ีการแก้ไขความขดั แย้งอย่างสนั ตวิ ธิ ี ถอื เปน็ การแกไ้ ขความขดั แย้งทีจ่ ะส่งผลใหเ้ กิดการสูญเสยี นอ้ ยทีส่ ุด โดย วิธกี ารแก้ไขปญั หาดว้ ยสันตวิ ิธนี ้นั มีหลากหลายรปู แบบ อยทู่ ี่การเลอื กใช้ให้เหมาะสมกบั แต่ละสถานการณ์และ ขนาดของความขัดแยง้ ในสงั คมประชาธปิ ไตย การมีส่วนร่วมทางการเมืองของพลเมือง ถือเป็นการสนับสนนุ ทางตรงให้ระบอบ ประชาธิปไตยยงั คงเจรญิ เติบโตไดใ้ นรฐั พลเมืองของรัฐสามารถถูกแบ่งออกเป็น พลเมืองที่มีความกระตือรอื รน้ ใน การมสี ว่ นร่วมทางการเมือง และพลเมอื งท่ีไมไ่ ด้มคี วามกระตือรือรน้ ในการมีส่วนร่วมทางการเมอื ง ในรัฐ ประชาธิปไตยท่ีแทจ้ ริง จะไม่มีการบีบบังคบั ให้พลเมืองต้องมสี ว่ นร่วมทางการเมือง เพราะการบงั คับถือเปน็ การ

156 ละเมดิ สิทธิประการหนงึ่ อย่างไรกต็ าม รัฐที่มีพลเมืองท่ีตน่ื ตัวทางการมีส่วนรว่ มทางการเมอื ง จะส่งผลดีต่อการ ตรวจสอบการทำงานของภาครัฐ การมีส่วนรว่ มทางการเมืองน้ันมีความหมายครอบคลุมที่กวา้ งมาก และไม่ไดจ้ ำกดั แคก่ ารไปเลอื กต้ัง อยา่ งไรกต็ าม บุคคลส่วนใหญ่ยังคงมสี ่วนรว่ มทางการเมืองเพยี งการไปเลือกต้ังในทุกการครอบรอบวาระการคงอยู่ ของนักการเมอื ง ทั้งน้ี เทคโนโลยีในปัจจบุ ัน ส่งผลให้การมสี ่วนรว่ มทางการเมืองสะดวกสบายมากขนึ้ เช่น การ คัดคา้ นในประเด็นทเี่ ราไมเ่ หน็ ดว้ ยผ่านการลงช่อื ออนไลน์ การสรา้ งกระแสเพ่ือให้พลเมอื งเกดิ การต่ืนตัวในประเดน็ ตา่ งๆผา่ นการใช้แฮชแท็กทางโซเชยี ลมเี ดีย ถึงแม้การมีสว่ นร่วมทางการเมืองแบบออนไลนจ์ ะสร้างความ สะดวกสบายแกผ่ ู้ทต่ี ้องการมีส่วนร่วม วธิ กี ารแบบออฟไลนก์ ็มคี วามสำคัญไม่ต่างกัน ดังจะเหน็ จากกรณี Revolution 2.0 ในประเทศอียิปต์ที่ผนู้ ำเผด็จการยุติอำนาจของตนเองเป็นเพราะการมีส่วนรว่ มทางการเมืองทั้ง แบบออนไลนแ์ ละออฟไลน์ โดยสรปุ แล้ว การเป็นพลเมือง มคี วามหมายที่ลกึ ซึ้งกวา่ การได้รับสิทธใิ นการเป็นพลเมือง การใชส้ ิทธขิ อง ความเปน็ พลเมือง คำวา่ พลเมืองทำใหเ้ ราไดเ้ ห็นถงึ ความแตกต่างระหว่างการได้สทิ ธเิ ป็นพลเมืองและการถูกกีดกัน สทิ ธิไม่ใหเ้ ป็นพลเมอื ง นอกจากการรับรถู้ ึงความแตกตา่ งในประเด็นทธี่ รรมดาสามัญที่สุดแล้ว เราควรเรียนรู้ที่จะ ปฏบิ ัติตนเป็นพลเมืองท่ีมคี ุณคา่ ตอ่ ตนเองและสังคม และกอ่ นที่เราจะตัดสินผู้อน่ื เราต้องแยกแยะใหอ้ อกว่าเรา ตัดสนิ ด้วยพนื้ ฐานของอคติ หรือ พน้ื ฐานของความจริง

157 แนวคำตอบท้ายบท แนวคำตอบทา้ ยบท : คำถามทา้ ยบทที่ 1 1. สิทธิ และ เสรภี าพมีความแตกต่างกนั อยา่ งไร - สิทธิตามทใ่ี ชใ้ นรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย คือ ส่ิงที่พงึ มีเป็นลกั ษณะเฉพาะส่วนบคุ คล เชน่ ช่อื เสียงสว่ นบุคคล เกยี รตยิ ศสว่ นบคุ คล ไม่มบี ุคคลอ่นื ใดสามารถขอโอนใช้ชอ่ื เสยี งของเราไปเป็นของเขา ได้ เชน่ เดยี วกนั กบั การมีสทิ ธใิ นทรพั ย์สินและการสืบมรดก ไม่มีบุคคลอื่นใดสามารถมีสิทธิในทรพั ย์สินของ เราได้ และไม่มีบคุ คลใดสามารถรับมรดกแทนเราได้ หากเราไมย่ ินยอม - ในสว่ นของความหมายของคำว่าเสรภี าพนน้ั ไม่ได้เป็นไปในลกั ษณะเฉพาะส่วนบคุ คล กล่าวคือ ไมว่ ่าใครก็ สามารถมีเสรีภาพในการนบั ถือศาสนาได้ และภายใต้รฐั ธรรมนญู เดยี วกนั น้ี ไม่ว่าใครกส็ ามารถเปล่ียนการ นับถือจากศาสนาพุทธไปยังศาสนาอนื่ ได้ หรือ แมก้ ระทั่งเปลยี่ นจากศาสนาพุทธ ไปเป็นศาสนาคริสต์ และ กลับมานับถือศาสนาพทุ ธอกี ครัง้ ก็ย่อมสามารถทำได้ และไมว่ า่ ใครก็สามารถมีเสรภี าพในการแสดงความ คิดเห็นในทีส่ าธารณะได้ 2. การได้มาซึ่งความเป็นพลเมอื งในปัจจบุ ัน มวี ิธกี ารใดบ้าง - การได้มาซง่ึ ความเป็นพลเมือง สามารถถูกแบ่งออกไดเ้ ป็น 2 รูปแบบหลัก คือ การได้มาซ่ึงความเป็น พลเมืองโดยกำเนดิ แบง่ ออกเป็น การใช้หลกั jus sanguinis และ jus soli (อธิบายความหมายเพ่มิ เติมใน ขอ้ ท่ี 3) และ การได้มาซง่ึ ความเปน็ พลเมืองในภายหลังจากการกำเนดิ ได้แก่ การแปลงสัญชาติ หรอื การ โอนสญั ชาติ (Naturalization) คือ กระบวนการทภ่ี าครฐั ได้มอบสญั ชาติใหแ้ ก่พลเมอื งตา่ งชาติ หรอื มอบ สัญชาตใิ หก้ บั บคุ คลท่แี ต่เดิมไมไ่ ดร้ ับสัญชาตขิ องรฐั นน้ั ๆ มาตง้ั แต่กำเนิด, การแต่งงาน (Marriage), และ การลงทนุ ซ้ือความเป็นพลเมือง (Citizenship by Investment) 3. จงบอกขอ้ แตกต่างระหว่าง jus sanguinis และ jus soli - Jus soli หมายถึง การเกิดภายในดินแดนของประเทศหนึ่งๆ ในรูปแบบ jus soli บคุ คลยอ่ มได้สญั ชาตโิ ดย ยดึ หลักดินแดนท่เี กิดเปน็ สำคัญ (Scott, 1930: 58) - Jus sanguinis หมายถงึ การสบื สนั ดานโลหิต ในรูปแบบ jus sanguinis บุคคลย่อมไดส้ ัญชาตผิ า่ นการ สบื สายโลหติ (Scott, 1930: 58)

158 4. ความเป็นพลเมืองถูกแบ่งออกเปน็ 3 บริบท ไดแ้ ก่ บริบททางความเป็นพลเมือง บรบิ ททางการเมือง และ บรบิ ททางสงั คม อธิบายถึงความเปน็ พลเมืองในแตล่ ะบรบิ ท - บรบิ ทของความเป็นพลเมืองทเ่ี กย่ี วกับพลเมือง นิยามความหมายของความเป็นพลเมอื งกอปรด้วย เสรีภาพสว่ นบุคคลและสิทธขิ ั้นพื้นฐานสว่ นบุคคล กล่าวคือ พลเมืองย่อมไดร้ ับเสรภี าพและสิทธขิ ้ันพื้นฐาน สว่ นบคุ คล - บริบทของความเป็นพลเมืองทเ่ี กีย่ วกับการเมอื ง นยิ ามความหมายของความเปน็ พลเมอื งกอปรด้วย สิทธิ ในการมสี ่วนร่วมทางการเมือง กลา่ วคอื พลเมืองจะมีสิทธิในการมสี ่วนร่วมทางการเมือง - บรบิ ทของความเป็นพลเมืองทเ่ี กย่ี วกับสงั คม นิยามความหมายของความเปน็ พลเมืองกอปรด้วย สทิ ธใิ น การได้รับสวสั ดิการจากภาครัฐ ท้ังสวัสดกิ ารทางด้าน เศรษฐกิจ การรักษาความปลอดภัย การศึกษา และ สังคม 5. การใหส้ ทิ ธใิ นการลงทุนซ้ือความเปน็ พลเมือง ถูกต้องหรือไม่ เพราะอะไร? - การให้สิทธิในการลงทุนซื้อความเป็นพลเมือง ขนึ้ อย่กู บั การกำหนดโดยรัฐ หากมองในมมุ มองของกฎหมาย หากรฐั ใหส้ ทิ ธกิ ารเป็นพลเมอื งผา่ นการลงทุนซื้อความเปน็ พลเมอื ง เมื่อผู้ซื้อสิทธิกระทำอยา่ งถูกต้องตาม ขนั้ ตอนของกฎหมาย บุคคลผูน้ ัน้ ย่อมมสี ทิ ธิตามกฎหมายในการได้มาซ่งึ ความเป็นพลเมือง อย่างไรก็ตาม หากมองผา่ นมมุ มองของพลเมือง กฎหมายในกรณีน้ีอาจไมไ่ ดผ้ ่านจากการเหน็ ชอบของพลเมอื ง แต่เปน็ การผ่านการเหน็ ชอบจากผแู้ ทนพลเมอื ง อาทิเชน่ สภาผู้แทนราษฎร / ฝ่ายนติ ิบญั ญตั ิ

159 แนวคำตอบทา้ ยบท : คำถามทา้ ยบทท่ี 2 1. อธบิ ายถงึ ความสำคญั ของการเรียนร้เู ร่อื งการเงนิ สว่ นบคุ คล - การเรยี นรู้เร่อื งการเงินสว่ นบุคคลจะช่วยให้เราเรยี นรู้ถงึ วธิ ีการจดั การเงิน การออม การลงทนุ การกระจาย ความเส่ยี ง การที่บคุ คลกลายเป็นหน้ี หากวา่ หน้ีนั้นเปน็ หน้เี สยี ย่อมจะส่งผลกระทบในเชิงลบต่อ ประเทศชาติ เช่น เมื่อครอบครัวเป็นหน้ี อาจก่อให้เกดิ ความเครยี ด บ่ันทอนสขุ ภาพจิต ส่งผลลบต่อ ประสทิ ธิภาพในการทำงาน ทำให้ผลงานของบริษทั หรือองค์กรถกู ผลติ ออกมาไดค้ ุณภาพที่ตกต่ำลง ปัญหา ทีเ่ กิดจากความเครยี ดยงั ส่งผลเสียต่อสุขภาพกาย เป็นการเพม่ิ ภาระในการใช้จ่ายไปกับคา่ รกั ษาพยาบาล จะเห็นได้วา่ ปญั หาหน่ึงอาจสง่ ผลกระทบนำไปสู่ปญั หาอนื่ ซ่ึงจะสง่ ผลกระทบในแง่ลบโดยรวมท้ังในระยะ ส้ัน และ ระยะยาวได้ 2. เสน้ แบง่ ความยากจน คือ อะไร? เส้นแบ่งความยากจน ณ ปจั จุบัน สอดคล้องกับความเป็นจริงหรือไม่ เพราะอะไร? - เส้นแบ่งความยากจน หรอื Poverty Line ถูกกำหนดโดย World Bank (ธนาคารโลก) เพ่อื เปน็ การวดั ว่า ประชากรบนโลกยงั อยู่ในสภาวะของความยากจนเปน็ จำนวนประมาณเท่าไหร่ เส้นแบ่งความยากจนในปี ค.ศ. 2015 มีมูลค่าเทา่ กบั $1.90 (ตอ่ วัน) หากบคุ คลใดมีรายได้น้อยกวา่ วนั ละ $1.90 ถอื วา่ เปน็ บคุ คล ยากจน เส้นแบง่ ความยากจนมีการเปลี่ยนแปลงตามราคาค่าใชจ้ ่ายท่ีเพิ่มข้ึน ต้งั แต่คา่ อาหาร คา่ ที่พักอาศยั ไปจนถึงค่าเสอ้ื ผา้ ในปี 2008 เสน้ แบ่งความยากจนจะอยู่ท่ี $1.25 พบว่าหากใช้หลักเกณฑเ์ ส้นแบ่งความ ยากจนท่ี $1.90 จะมีคนยากจนอยบู่ นโลกใบนป้ี ระมาณ 900 ลา้ นคนในปี 2012 (The World Bank, 2015) - ในประเด็นของการสะท้อนความเปน็ จรงิ ของเสน้ แบ่งความยากจน จะเหน็ ไดว้ า่ การกำหนดเส้นแบง่ ความ ยากจน ถูกกำหนดในปี ค.ศ. 2015 และไม่ไดม้ ีการปรบั ปรุงเปลยี่ นแปลงในรายปี กลา่ วคอื เส้นแบ่งความ ยากจนก่อนหน้าปี ค.ศ. 2015 ถกู กำหนดข้ึนในปี ค.ศ. 2008 ระยะห่างในชว่ งเวลา 7 ปี ท่ไี ม่มกี ารปรบั ปรุง เกณฑส์ ่งผลใหเ้ สน้ แบ่งความยากจนไม่ไดส้ ะทอ้ นความเปน็ จรงิ ตามคา่ เงนิ เฟ้อรายปี 3. สังคมผสู้ ูงอายุ คอื อะไร? รฐั ไทยควรจัดการกับการเกดิ ขน้ึ ของสงั คมผู้สงู อายุอย่างไร? - สงั คมผู้สูงอายุ (Aging Society) คอื สงั คมท่ีมีประชากรอายุ 60 ปขี ึน้ ไปมากกว่ารอ้ ยละ 10 หรอื ประชากร ท่ีมีอายุ 65 ปีขนึ้ ไป มากกว่ารอ้ ยละ 7 ของจำนวนประชากรทง้ั ประเทศ สงั คมผสู้ ูงอายุโดยสมบูรณ์ (Aged

160 Society) คอื สังคมทมี่ ีประชากรอายุ 60 ปขี ึ้นไปมากกว่าร้อยละ 20 หรือ ประชากรท่ีมีอายุ 65 ปีขึ้นไป มากกว่าร้อยละ 14 ของจำนวนประชากรทั้งประเทศ และ สังคมผู้สูงอายุระดบั สุดยอด Super-Aged Society คอื สงั คมท่ีมีประชากรผมู้ อี ายตุ ั้งแต่ 65 ปีขน้ึ ไปมากกว่าร้อยละ 20 ของจำนวนประชากรทัง้ ประเทศ (ชมพูนุท พรหมภกั ดิ์, 2556: 1, 3) - ในส่วนของประเทศไทย ความพร้อมของภาครฐั ในการจัดการเพ่ือผู้สงู อายุ ยังจะต้องมีการปรบั ปรงุ ใน หลายด้าน ทั้งดา้ นสวสั ดิการทผี่ ้สู งู อายุควรได้รับตามความเหมาะสมแกก่ ารดำรงชีวิตหลงั การเกษียณ การ เพิ่มการผลติ บุคลากรทางการแพทย์ การกระจายบุคลากรทางการแพทยใ์ นประเทศไทยเพือ่ ลดความ เหล่ือมล้ำในการเขา้ ถงึ บรกิ ารทางการแพทย์ ดงั นั้นโจทยห์ นงึ่ ท่ีรฐั ไทยอาจจะต้องศึกษาจากในกรณีของ ต่างประเทศ ได้แก่ การจัดการแบบรฐั สวัสดกิ าร ซง่ึ จะประกอบไปด้วยการเกบ็ ภาษีในอัตราทีส่ งู ขนึ้ และนำ ภาษีเหล่านัน้ ไปกระจายออกเปน็ สวสั ดิการใหแ้ กป่ ระชาชน 4. SDGs คือ อะไร? และมีความสำคัญอย่างไรต่อสงั คมโลก? นักศกึ ษาคดิ วา่ ปัญหาใดควรได้รบั การแก้ไขก่อน? เพราะอะไร? - Sustainable Development Goals (SDGs) หรือ เปา้ หมายการพฒั นาทีย่ ัง่ ยืน ท้ังน้ี เป้าหมายการพฒั นา ที่ย่งั ยนื ถอื เป็นเป้าหมายท่ีองค์การสหประชาชาติตั้งไวจ้ นถึง ค.ศ. 2030 โดยเปน็ เปา้ หมายท่มี ีอายุ 15 ปี นบั ตัง้ แต่ ค.ศ. 2015 เป็นต้นมา ทัง้ นี้องค์การสหประชาชาติได้สนับสนนุ ใหร้ ฐั ไดพ้ ฒั นาใน 17 ประเด็น ได้แก่ 1. No Poverty – ไม่มีความยากจน 2. Zero Hunger – ไม่มีความหิวโหย 3. Good Health and Well-being – การมีสขุ ภาพและความเปน็ อยทู่ ่ีดี 4. Quality Education – คุณภาพการศกึ ษา 5. Gender Equality – ความเทา่ เทียมกันทางเพศ 6. Clean Water and Sanitation – นำ้ ดมื่ สะอาดและสขุ อนามยั 7. Affordable and Clean Energy – พลังงานสะอาดในราคาทเี่ ออ้ื มถึงได้ 8. Decent Work and Economic Growth – งานท่เี หมาะสมและการเติบโตทางเศรษฐกจิ 9. Industry, Innovation, and Infrastructure – อตุ สาหกรรม, นวตั กรรม, และโครงสรา้ งพนื้ ฐาน 10. Reduced Inequalities – ลดความไมเ่ ท่าเทียมกนั

161 11. Sustainable Cities and Communities – เมืองและสังคมยงั่ ยืน 12. Responsible Consumption and Production – การบริโภคและการผลิตอย่างมีความรับผดิ ชอบ 13. Climate Action – การเคลือ่ นไหวในประเดน็ ทเี่ กยี่ วกับภูมิอากาศ 14. Life Below Water – ชวี ิตใต้ผนื น้ำ 15. Life On Land – ชวี ิตบนผนื ดนิ 16. Peace, Justice and Strong Institutions – ความสงบสขุ และความยุตธิ รรม รวมไปถึงองค์กร เข้มแข็ง 17. Partnerships for the Goals – สร้างความรว่ มเม่อื เพ่ือบรรลเุ ป้าหมาย (UN ประเทศไทย, ม.ป.ป.[ก]) สำหรับปัญหาทคี่ วรได้รบั การแก้ไขก่อน ในขั้นพนื้ ฐานทสี่ ุด คอื การขจัดความยากจน ซึ่งถอื เป็นประเด็น แรกที่ United Nations ได้เลง็ เหน็ ในความสำคญั ในการแก้ปญั หา อย่างไรก็ตามหลงั จากเกดิ เหตุการณ์ COVID – 19 พบว่าปญั หาความยากจนได้ทวคี วามรนุ แรงขน้ึ ทำให้เป้าหมายในการขจัดความยากจนถูก เคลอ่ื นออกไปจากเป้าหมายท่ีวางไว้แต่เดมิ ทง้ั นผ้ี ลจาก COVID – 19 ในปี ค.ศ. 2020 ทำใหป้ ระชากร จำนวน 71 ลา้ นคนตกอยู่ในขอบขา่ ยของการเปน็ ผทู้ ม่ี ีความยากขนข้นั รุนแรง (United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Sustainable Development, n.d.) 5. คิดว่าปัญหาการคอร์รัปชนั ต้องใช้วธิ กี ารใดจึงจะสามารถลดอัตราการคอร์รัปชนั ไดด้ ีท่ีสุด อธิบายเหตุผล ประกอบ - หากเปรยี บเทยี บในกรณีทไี่ ด้เรียนรู้จากบทเรยี นประจำบทท่ี 2 พบวา่ ในกรณขี องประเทศอาณานคิ มของ สหราชอาณาจักร ใชค้ วามเข้มแขง็ ของวฒั นธรรมการใชก้ ฎหมายซึง่ ส่งผลใหบ้ คุ คลไม่กระทำการคอรร์ ัปชัน อย่างไรกต็ าม ถึงแม้จะมีกระบวนการใชว้ ธิ ีการทางกฎหมาย ยังคงมีปจั จัยอน่ื ๆ ที่จะช่วยลดการคอร์รปั ชัน จาก Transparency International (2016) พบวา่ มี 5 กระบวนการในการลดอัตราการคอร์รัปชัน ได้แก่ o การหยดุ การไมต่ ้องรับโทษ (End impunity) ในกรณีน้หี มายถงึ การบังคบั ใชก้ ฎหมาย เพื่อมใิ ห้ ผ้กู ระทำผิดไม่ต้องรบั โทษ o ปฏริ ปู ระบบราชการและการจดั การดา้ นการเงนิ (Reform public administration and finance management) ความหมายในกรณนี หี้ มายถงึ การพัฒนาการจัดการดา้ นการเงนิ และ พฒั นาความเข้มแขง็ ของฝา่ ยตรวจสอบภายใน

162 o สนับสนุนความโปรง่ ใสและการเข้าถึงขอ้ มูล (Promote transparency and access information) รัฐท่ปี ระสบความสำเร็จในการลดอัตราการคอร์รปั ชนั มักมกี ารสนับสนุนการ เปิดเผยการทำงานของภาครัฐ เปดิ เสรภี าพให้แกส่ ่ือและการเขา้ ถงึ ข้อมูล o ให้อำนาจแกป่ ระชาชน (Empower citizens) การให้อำนาจแก่ประชาชนในการตรวจสอบการ ทำงานของภาครฐั จะก่อให้เกิดผลเชงิ บวกอย่างยง่ั ยนื ต่อการสรา้ งความไว้วางใจร่วมกนั ระหวา่ ง ภาครัฐและประชาชน ตวั อยา่ งของการตรวจสอบโดยภาคประชาชนไดม้ ีสว่ นช่วยแบ่งเบาภาระ ของภาครัฐในกระบวนการทำงาน เช่น การตรวจสอบการกระทำความผิดในชว่ งการเลือกตงั้ โดย ประชาชน o ปิดชอ่ งโหวใ่ นระดับนานาชาติ (Close international loopholes) การอุดช่องโหว่ในระดบั นานาชาติ จะสง่ ผลให้ผ้กู ระทำการคอรร์ ัปชนั ไม่สามารถเคล่อื นยา้ ยหรือทำการฟอกเงินยงั ตา่ งประเทศ อันจะเปน็ ช่องโหวใ่ นการติดตามการเคลื่อนไหวทางการเงนิ

163 แนวคำตอบทา้ ยบท : คำถามทา้ ยบทท่ี 3 1. พหุวฒั นธรรมหมายความวา่ อะไร? - พหวุ ัฒนธรรม เกิดมาจากคำ 2 คำ คอื พหุ และ วฒั นธรรม ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 พหุ หมายความว่า “มาก” สว่ นคำวา่ วฒั นธรรม หมายความวา่ “สงิ่ ทที่ ำความเจริญงอกงามให้แก่หมู่ คณะ เชน่ วฒั นธรรมไทย วัฒนธรรมในการแต่งกาย, วถิ ีชวี ติ ของหม่คู ณะ เช่น วฒั นธรรมพ้ืนบ้าน วัฒนธรรมชาวเขา” ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑติ ฯ ไม่ปรากฏของความหมายคำว่า พหวุ ฒั นธรรม แต่ เมื่อรวมความหมายจากคำสองคำเข้าด้วยกัน พหุวัฒนธรรม คือ สิง่ ท่ีทำความเจรญิ งอกงามให้แกห่ มู่คณะ ในลกั ษณะที่หลากหลาย หรือ วฒั นธรรมอันหลากหลาย อย่างไรกต็ าม คำว่า วฒั นธรรม หรอื Culture ในภาษาอังกฤษ ไม่ได้มีความหมายเป็นไปในเชงิ บวกทงั้ หมด เชน่ ในสหรัฐอเมริกา มวี ฒั นธรรมทเี่ รียกวา่ Rape Culture ซ่ึงเป็นคำที่เร่ิมมีการถูกพูดถึงตัง้ แต่ช่วง 1970s เปน็ ตน้ มา Rape Culture คอื วฒั นธรรมที่มีความเช่ือว่าการใชค้ วามรุนแรงท่กี ระทำโดยผูช้ ายตอ่ ผู้หญงิ ถือเป็นความเปน็ จรงิ ในชวี ิตอย่างหนึง่ และการใช้ความรุนแรงน้เี ชือ่ มโยงกับเรือ่ งทางเพศ โดยถือวา่ เปน็ สิทธิของผชู้ ายทจ่ี ะมีเพศสัมพันธ์กบั ผ้หู ญงิ (Phipps, Ringrose, Renold, & Jackson, 2018) ดงั จะเห็นได้ จากตวั อย่างในความหมายของ Rape Culture การแปลคำวา่ วัฒนธรรม จงึ หลีกเล่ยี งการแปลว่า “ส่งิ ทีท่ ำ ความเจรญิ งอกงามใหแ้ ก่หมคู่ ณะ” แตเ่ ป็น “ส่งิ ทนี่ ยิ มประพฤติ – ความเชื่อในหมู่คณะ” แทน ดงั นน้ั ความหมายของคำวา่ พหุวฒั นธรรม คือ “ส่ิงทีน่ ิยมประพฤติ – ความเชอื่ ในหมู่คณะในลกั ษณะท่ี หลากหลาย” หรอื “วัฒนธรรมอนั หลากหลาย” 2. อธิบาย Consequentialist Moral Reasoning และ Categorical Moral Reasoning - Consequentialist Moral Reasoning (เหตุผลทางศีลธรรมเชงิ ผลลพั ธ)์ คือ เรานำพาศลี ธรรมไปผูกเอาไว้ กับผลทจี่ ะเกิดข้ึนจากการกระทำ และ Categorical Moral Reasoning (เหตุผลทางศลี ธรรมเชิงเด็ดขาด) คอื เราวางเสน้ ศลี ธรรมไวท้ ่หี นา้ ทีแ่ ละสิทธิ โดยไม่ไดค้ ำนงึ ถงึ ผลลพั ธข์ องการกระทำ (Sandel, 2009) 3. ปัจจัยใดทส่ี ามารถทำใหว้ ัฒนธรรมเกดิ การเปลยี่ นแปลงได้? - วัฒนธรรมสามารถเกดิ การเปลยี่ นแปลงจากปัจจัยภายในประเทศและปัจจยั ภายนอกประเทศ ตวั อย่างเช่น วัฒนธรรมของคนอเมริกันในระยะแรก ไดร้ ับอิทธพิ ลมาจากคนอังกฤษ นนั่ เปน็ เพราะคนองั กฤษได้ย้ายถ่ิน

164 ท่ีอยู่มายังสหรัฐอเมริกาและนำเอาวฒั นธรรมดง้ั เดิมของตนเองเข้ามาดว้ ย ในกาลต่อมา คนอเมริกันเร่มิ มี การสรา้ งวฒั นธรรมของตนเองขนึ้ มา ทง้ั อาหาร การแต่งกาย ฯลฯ และวัฒนธรรมแบบอเมริกันได้ส่งผา่ นไป ยงั ประเทศตา่ งๆ จะเห็นไดว้ ่า อาหารประเภท Junk Food ของคนอเมริกนั ได้กลายมาเปน็ ส่วนหนง่ึ ของ วัฒนธรรมการกินของคนในหลายชาติ 4. วิธกี ารเรียนการสอนในประเด็นเรือ่ งศาสนาในโรงเรียนของแตล่ ะประเทศมคี วามแตกตา่ งกนั อย่างไร? - ในประเทศสหรฐั อเมริกา มกี ารระบไุ ว้ชัดเจนภายใต้ Bill of Rights ในประเด็นของสทิ ธิสว่ นบุคคลในการ นบั ถอื ศาสนา ระบบการศกึ ษาของสหรัฐฯ ไม่มกี ารเรียนการสอนศาสนาในโรงเรยี นรฐั บาล ยกเว้นแตก่ รณี การสอนในเชิงประวตั ิศาสตร์ วฒั นธรรม และขอ้ เท็จจรงิ (Franken, 2016) ดังนน้ั ผทู้ ตี่ อ้ งการเรียนรเู้ รื่อง ศาสนาในเชงิ ลกึ กว่าแงม่ มุ ทางประวัตศิ าสตรแ์ ละวัฒนธรรม สามารถเข้าเรียนได้ในโรงเรียนเอกชน หรอื โรงเรียนสอนศาสนาโดยตรง ในขณะท่ปี ระเทศไทยมีการเรียนการสอนทเี่ นน้ ไปท่ีพระพุทธศาสนา ประเทศสหรัฐอเมรกิ าไม่มกี ารสอน ศาสนาในโรงเรยี นรัฐบาล รัฐบาลเบลเยยี มเลือกท่จี ะรับรู้ถึงการมีอยขู่ องศาสนาบางศาสนาและรัฐบาลให้ การอปุ ถัมภแ์ ก่ศาสนา แตม่ เี พียง 6 ศาสนาท่รี ัฐบาลสนบั สนุนอย่างเป็นทางการ ได้แก่ คาทอลกิ , โปรแตส แตนต,์ ยดู าห์, แองกลิคัน, อสิ ลาม, ครสิ ต์ออโธดอ็ กซ์, และ สนับสนนุ ความเช่ือทไ่ี มน่ ับอยู่ในศาสนา คือ Non Confessional Freethinkers โดยการสนบั สนนุ ของรฐั มาในรปู แบบเงนิ เดอื นและบำนาญ และ เมอ่ื ศาสนาและความเช่อื ไดร้ ับการสนับสนนุ ทางการเงนิ จากรฐั อย่างเป็นทางการ นักเรยี นโรงเรยี นรัฐบาล สามารถเลอื กที่จะเรยี นรู้เร่ืองศาสนาด้วยตนเอง เชน่ นาย Andrew เลอื กศกึ ษาเฉพาะศาสนาอิสลาม ผูท้ ำ การสอนศาสนาอิสลามให้แก่นาย Andrew จะไม่ใช่ครูอาจารยข์ องภาครัฐ แตเ่ ปน็ ผู้สอนศาสนาเป็น ผูร้ ับผดิ ชอบท้งั ในการสอนและการวางแผนการสอน (Franken, 2016) 5. ทำไมรัฐถึงตอ้ งมกี ารออกกฎห้ามการแต่งกายบางอยา่ งในที่สาธารณะ? นกั ศึกษาคิดว่ากฎหมายเหลา่ นี้ขดั ต่อหลักสทิ ธิมนุษยชนหรือไม่? - ในปี ค.ศ. 2004 ฝร่ังเศสออกกฎหมายห้ามเยาวชนที่เข้าเรียนโรงเรยี นรัฐบาลสวม Hijab (ฮิญาบ) ใน โรงเรยี น (Hamdan, 2007) ในเวลาต่อมากฎหมายได้ครอบคลุมถึงการห้ามสวมใส่ Burka51 (บรู ก์ า) ในท่ี 51 สามารถสะกดแทนด้วย Burqa

165 สาธารณะตงั้ แต่ปี 2010 เป็นต้นมาและผ้ทู ี่ไม่ทำตามกฎหมายจะต้องถกู ปรับเปน็ จำนวนเงินสูงถึง 150 ยโู ร (Leane, 2011: 1033) ไม่เฉพาะแต่ในประเทศฝรง่ั เศสเท่านนั้ ที่มีการหา้ มสวมใสเ่ สื้อผ้าท่ีปกปิดร่างกายแบบมิดชิดตามหลัก ศาสนา ประเทศ บัลแกเรยี 52 (2016) เบลเยียม (2011) เยอรมนี53 (2017) แคนาดาเฉพาะ Quebec54 (2017) และออสเตรยี (2017) ตา่ งก็ออกกฎหมายในการห้ามสวมใส่ Burka ในพน้ื ที่สาธารณะเช่นกนั โดย เหตุผลทภี่ าครฐั ช้ีแจง้ วา่ ทำไมถึงต้องออกนโยบายห้ามการสวมใสเ่ สื้อผ้าลกั ษณะดังกล่าวน้ัน มีความ แตกตา่ งกันออกไป เชน่ เหตผุ ลทางความปลอดภัย (บลั แกเรีย) การดำรงอยู่รว่ มกันและการปกป้องสทิ ธิ และเสรภี าพ (เบลเยียม) ฯลฯ (Stack, 2017) การออกกฎหมายหา้ มการแต่งกายซงึ่ ไปกระทบกบั หลกั ความเชอื่ ของศาสนา ส่งผลใหเ้ กดิ การถกเถียงกันอย่างกวา้ งขวาง ทัง้ ประเด็นการละเมิดสทิ ธิในด้านการ ละเมดิ ความเชื่อทางศาสนา ละเมดิ สิทธิเสรภี าพอันพึงมีของบคุ คลภายใต้สงั คมประชาธปิ ไตย 6. อธิบายถึงวธิ กี ารจัดการความขัดแย้งทางชาตพิ นั ธุ์โดยรฐั วธิ กี ารจัดการความขัดแยง้ ของชาติพนั ธุโ์ ดยรัฐ ตามนิยามของ สมศักดิ์ สามคั คีธรรม (2559) มดี ้วยกัน 6 ประการ เรียงลำดบั ตามความรนุ แรงของวิธกี ารจากมากไปนอ้ ย ได้แก่ - การฆ่าลา้ งเผ่าพนั ธ์ุ (Genocide) ถือเป็นวิธีการทีร่ นุ แรงทส่ี ุด ความหมายของ Genocide ไมเ่ คยปรากฏมา ก่อนจนกระทั่งปี ค.ศ. 1944 โดย Raphael Lemkin โดยท่ีมาของคำวา่ Geno ในภาษากรกี หมายถึงเชอื้ ชาติ หรอื เผ่า สว่ นคำว่า Cide มที ี่มาจากภาษาละติน หมายความถึง การฆ่า ความหมายโดยรวมของ Genocide คอื อาชญากรรมความรนุ แรงทก่ี ระทำเพื่อเป้าประสงค์ในการกำจดั กลุม่ คน (เผา่ พนั ธุ์, เชือ้ ชาต)ิ ให้หมดไป (United States Holocaust Memorial Museum, n.d.) ท่ผี ่านมาเราจะใช้คำวา่ Genocide กับเหตุการณ์ฆา่ ลา้ งเผา่ พันธ์ชุ าวยิว, การฆ่าลา้ งชาว Tutsi ในประเทศรวันดา, ฯลฯ (Uvin, 1996) - การกวาดลา้ งชาติพันธุ์ (Ethnic Cleansing) เป็นวธิ ีการทมี่ ีความรุนแรงรองลงมา ถึงแมจ้ ะมกี ารฆาตกรรม กลมุ่ คน แต่การฆา่ ลา้ งให้หมดไปไมใ่ ชเ้ ปา้ ประสงคห์ ลกั วิธกี ารนม้ี ีจดุ มงุ่ หมายเพือ่ การกวาดล้าง ไล่ตอ้ นให้ 52 ห้ามเฉพาะสถานทร่ี าชการ โรงเรียน และองค์กรทางวัฒนธรรม 53 กรณขี องประเทศเยอรมนี หา้ มสวมใส่ ณ ขณะเวลาขบั รถเทา่ น้ัน 54 กรณขี องแคนาดา ผู้ฝา่ ฝืนข้อหา้ มจะไมไ่ ดร้ ับการบรกิ ารสาธารณะจากภาครัฐ

166 กลุ่มคนทรี่ ฐั ไม่ต้องการออกจากรฐั ไป การใชค้ วามรนุ แรงถือเปน็ การสร้างความหวาดกลัวที่ส่งผลให้ ชน กลุ่มนอ้ ยมคี วามหวาดระแวงในการใชพ้ ื้นที่ของรัฐ ตัวอย่างวธิ กี าร Ethnic Cleansing ทก่ี ำลงั เกดิ ขน้ึ ได้แก่ กรณขี องชาวโรฮิงญาในประเทศเมียนมา (Aljazeera, March 6, 2018 [a]) - การกลืนกลายทางวัฒนธรรม (Assimilation) คอื การทร่ี ัฐบาลใช้นโยบายเป็นไปเพื่อให้ชนกลุม่ นอ้ ย กลมุ่ ชาติพนั ธ์ุ ได้ปรบั ตัวเขา้ กบั วฒั นธรรมหลักของชาติ และกลายเป็นสว่ นหนึ่งของวฒั นธรรมหลัก เชน่ ในกรณี ของประเทศออสเตรเลยี รฐั สนบั สนุนใหเ้ ยาวชนชาว Aborigine มาเขา้ เรยี นในโรงเรียนที่รฐั บาลจัดให้ ส่วนผ้ใู หญจ่ ะมกี ารสอนสรา้ งใหส้ ามารถมคี วามรู้เชงิ วชิ าชพี (The Policy of Assimilation, 1961: 1-3) - การบูรณาการทางวฒั นธรรม (Integration) คือ การยอมรับว่าวฒั นธรรมชนกล่มุ นอ้ ยนัน้ ดำรงอยู่ตามจริง รัฐไมไ่ ด้พยายามจะบบี บังคบั ใหช้ นกล่มุ น้อย กลมุ่ ชาติพันธุ์ตอ้ งปรับตวั ตามชนชาตหิ มู่มาก แตช่ นกล่มุ น้อย ตอ้ งยอมรบั วา่ วฒั นธรรมหลกั ท่ีดำรงอยู่ในรัฐยงั คงเปน็ วัฒนธรรมของชนหมมู่ าก ซ่งึ ชนกล่มุ นอ้ ยจะยงั มี ขอ้ เสยี เปรยี บบางประการ เช่น ภาษาหลักของทางราชการ ยังคงเปน็ ภาษาทค่ี นสว่ นใหญใ่ ช้ และการเรียน การสอนในโรงเรียนกจ็ ะใช้ภาษาทางราชการ ตวั อย่างที่เห็นไดจ้ ากการท่รี ฐั ใชว้ ิธกี าร Integration คอื ประเทศมาเลเซีย ทม่ี ี ชนชาตจิ ีน ชนชาตมิ าเลย์ ชนชาตอิ ินเดีย อาศัยอยู่รว่ มกนั รฐั บาลใหก้ ารยอมรบั ใน การดำรงอยูข่ องวัฒนธรรมตามชนชาติ แต่วัฒนธรรมหลักยงั คงเป็นวฒั นธรรมมาเลย์ - การให้สถานะพเิ ศษแก่คนพ้นื เมอื ง (Accommodation) คือ การที่รฐั ให้การยอมรับในวัฒนธรรมของคน กลุ่มน้อย สนบั สนนุ ให้มีการดำรงไวซ้ ึ่งวฒั นธรรม และยังให้สทิ ธิพเิ ศษบางประการแกช่ นกล่มุ นอ้ ย วธิ ีการ Accommodation ปรากฏอยใู่ นประเทศสหรฐั อเมริกาท่ใี หส้ ทิ ธชิ นกล่มุ นอ้ ย เชน่ บุคคลท่ไี ม่ใชค่ นผวิ ขาว ในการรบั ได้รับพิจารณาให้เข้าทำงานเพอื่ สนบั สนุนความหลากหลายในสงั คม - สหพนั ธรฐั ทางชาติพนั ธ์ุ (Ethno – federalism) รฐั ยอมรบั ในการดำรงวฒั นธรรมของชนกลมุ่ น้อย และรฐั ไดก้ ำหนดให้ชนกลมุ่ นอ้ ยมดี ินแดนและเขตพ้นื ที่การปกครองเป็นของตนเอง แตย่ ังอยภู่ ายใตร้ ฐั บาลกลาง ทงั้ น้ตี วั อยา่ งของรฐั ท่มี กี ารอนุญาตให้ชนกลมุ่ น้อยได้มีพ้นื ท่ีการปกครองเปน็ ของตนเองได้แก่ แคนาดา รสั เซีย 7. รัฐในปจั จบุ ันยอมรบั ในการมีอยขู่ อง LGBT อย่างไรบ้าง ในปัจจบุ นั ระดับในการยอมรับการมีตวั ตนของเพศที่สามในระดับรัฐ แบง่ ออกเปน็ 4 ระดบั ได้แก่55 55 อา้ งอิงจาก Duncan, 2017

167 - ยอมรับการแตง่ งานอยา่ งถกู ต้องตามกฎหมายของคู่สมรสเพศเดยี วกัน ซ่งึ โดยส่วนใหญ่แลว้ ประเทศที่ ยอมรับการสมรสจะอย่ใู นยุโรปและทวีปอเมรกิ าเหนือ - ยอมรบั การอยู่รว่ มกนั เป็นคู่ชีวิต (Civil Union) - ไม่มีโทษในทางกฎหมายสำหรับเพศท่ี 3 - การเป็นบุคคลเพศท่ี 3 ถือว่ามีความผิดทางกฎหมาย สว่ นใหญก่ ฎหมายนี้จะอยใู่ นประเทศแถบตะวันออก กลางและแอฟรกิ า ข้อแตกต่างระหวา่ งการสมรส และ Civil Union ในองั กฤษคอื การทำพธิ สี มรสของครู่ ัก เพศเดียวกนั ไม่สามารถกระทำได้ในสถานทีป่ ระกอบพธิ กี รรมทางศาสนา (Travis, 2011)

168 แนวคำตอบทา้ ยบท : คำถามท้ายบทที่ 4 1. ความสขุ เกิดข้ึนได้จากปจั จยั ใดบา้ ง? - ความสุขนนั้ สามารถสร้างและฝึกฝนได้ เราสามารถค้นหากจิ กรรมที่ใชก้ ารเคลื่อนไหวทางรา่ งกายท่ีเรา ชอบและฝึกฝนในการทำกิจกรรมน้นั ๆ อยา่ งสม่ำเสมอ ฝกึ พดู คำวา่ ขอบคณุ ทุกคร้งั เมอื่ มีใครทำอะไรใหก้ ับ เราและชน่ื ชมผ้อู น่ื อยา่ งจรงิ ใจ การเขียนจดหมายขอบคณุ ถือเปน็ อีกการฝึกฝนการสร้างความสขุ ท้งั สรา้ ง ความสขุ ใหก้ บั ตัวเองและสร้างความสุขให้กบั ผอู้ ่ืน - ความสขุ เปน็ ส่ิงทบี่ ุคคลสามารถสรา้ งดว้ ยตนเองได้ เพ่ือสง่ เสริมให้เรามีทศั นคตทิ ี่ดตี อ่ โลก สังคม ผ้คู นรอบ ข้าง และตนเอง เราสามารถฝึกฝนการสรา้ งความสุขใหแ้ กต่ ัวเราเองและบุคคลรอบข้าง ในส่วนของภาครัฐ หนา้ ทข่ี องรัฐคือการส่งเสรมิ สวสั ดกิ ารรฐั สนับสนนุ ใหป้ ระชากรในประเทศได้รบั สวัสดกิ ารขั้นพ้ืนฐานอยา่ ง เพยี งพอ รฐั ตอ้ งเป็นตัวแสดงหลกั ในการลดความเหลื่อมล้ำทางสร้างคม เปิดโอกาสให้ประชาชนสามารถ แสดงออกซึง่ เสรีภาพสว่ นบุคคล รัฐควรหลีกเลี่ยงการสรา้ งความขัดแย้งภายในสงั คมและในระดับระหวา่ ง รัฐ สรปุ คอื ความสขุ สามารถเกิดขนึ้ ได้จากหลากหลายปจั จยั และบุคคลทว่ั ไป สามารถท่จี ะสรา้ งความสขุ ได้ ดว้ ยตนเอง 2. อธบิ ายถึง Collective Violence - Collective Violence – ความรุนแรงกล่มุ ความรนุ แรงในรูปแบบนี้ประกอบไปดว้ ยผู้กระทำระดับกลุ่ม โดยผกู้ ระทำความรนุ แรงจะถือวา่ ตนเองนั้นเป็นสมาชกิ ของกล่มุ ไมว่ า่ กลุ่มน้ันจะเป็นกลุ่มท่มี กี ารจัดตงั้ ใน ลกั ษณะช่ัวคราวหรอื ถาวร ความรุนแรงกลุ่มแบ่งออกเป็นหลายระดับ ไดแ้ ก่ ระหว่างกลุ่มกับบคุ คล, ระหวา่ งกลมุ่ กับ กล่มุ , ระหว่างรฐั กบั กล่มุ , ระหวา่ งรฐั กบั กลุม่ ผ้กู ่อการรา้ ย โดยเปา้ ประสงคข์ องการใช้ ความรุนแรงนเ้ี ป็นไปเพื่อเป้าหมายทางด้านเศรษฐกจิ , สังคม, หรือ การเมือง รูปแบบของความรุนแรง ระดบั กล่มุ ประกอบไปดว้ ย การทำสงคราม การก่อการร้าย ความขดั แย้งทางการเมืองที่มีมาตรการการใช้ ความรุนแรงระหว่างรัฐ, การใช้ความรุนแรงโดยรฐั ต่อประชาชน เช่น การฆ่าลา้ งเผา่ พันธ์ุ การทรมาน การ ข่มขืนทางจติ ใจ และการกระทำอ่นื ทลี่ ะเมดิ ต่อสทิ ธิมนุษยชน, อาชญากรรมองคก์ ร (Krug, Dahlberg, Mercy, Zwi & Lozano, 2002: 215)

169 3. อธิบายถึง Cyberbullying - Cyberbullying หมายถึง การรังแกท่เี กิดขึ้นผ่านการใช้อปุ กรณด์ จิ ทิ ลั เช่น มอื ถือ, คอมพวิ เตอร์, และแทบ็ เลต็ โดยการรังแกนจ้ี ะออกมาในรปู แบบข้อความ, รูปภาพ, คลปิ ท่ีส่งออกมาทาง SMS, โซเชยี ลมีเดยี เชน่ Facebook, Twitter, Instagram, แอพพลิเคชัน, เกมออนไลน์ โดย ข้อความ, รูปภาพ, และคลปิ น้นั สามารถสง่ ตอ่ ใหแ้ ก่บคุ คลอื่น และบคุ คลอืน่ สามารถเขยี นวจิ ารณ์บนแพลตฟอร์ม โดยเนอ้ื หาท่โี พสต์เปน็ การทำให้ผถู้ ูกกล่าวถึงเกิดความอบั อาย ถูกดูหมน่ิ เกลยี ดชงั (Stopbullying.gov, 2018) 4. การแก้ไขปัญหาดว้ ยสนั ติวธิ ี มวี ธิ ีการอย่างไรบ้าง - จากการนยิ ามของฮัสสนั ดมู าลี (2558: 33) การแก้ไขปัญหาความขัดแย้งดว้ ยสนั ตวิ ธิ มี ี 4 ประการหลัก ไดแ้ ก่ การไกล่เกลย่ี ข้อพิพาทผ่านบุคคลกลาง (Mediation), การใชว้ ิธีการทางกฎหมายในการไกล่เกลย่ี (Litigation) เชน่ การฟ้องรอ้ ง, การประทว้ ง – และเผชญิ หนา้ กันอยา่ งสนั ติ (Non-violence Confrontation), และ การจดั การความขดั แยง้ แบบมีสว่ นรว่ ม (Consensus Building Conflict Management) หมายถงึ การใหผ้ ู้ที่มีสว่ นได้ส่วนเสียโดยตรงของความขดั แย้งน้ัน มาหารือเพื่อหาข้อแก้ไข หาทางออกร่วมกัน (สรวศิ ลมิ ปรงั ษี, 2555: 17-20 อา้ งถงึ ใน ฮสั สนั ดมู าลี, 2558: 33)

170 แนวคำตอบท้ายบท : คำถามทา้ ยบทท่ี 5 1. อธบิ ายถึงนิยามของพลเมือง 1.0 และ พลเมือง 2.0 พร้อมยกตัวอยา่ งประกอบ สำหรบั การใหน้ ยิ ามคำว่าพลเมอื งในปจั จบุ ัน นอกเหนือไปจากนิยามตามกฎหมาย ชนินทร เพญ็ สูตร (2561) ได้แบ่งการนิยามคำวา่ พลเมืองออกเปน็ พลเมือง 1.0 และ พลเมือง 2.0; “นยิ ามของพลเมอื ง 1.0 คอื พลเมอื งทีไ่ ม่ไดม้ คี วามกระตอื รือร้น หรือ มีความกระตือรือร้นในระดบั นอ้ ยในการมีส่วนรว่ มทางสังคมและการเมอื ง พลเมอื งในรูปแบบนี้ ไมม่ กี ารตอ่ ต้านภาครัฐ เปน็ เพยี ง ผู้รับเสนอขอ้ นโยบายของภาครัฐ ข้อดีคือเปน็ พลเมอื งท่ไี มม่ กี ารต้านการกระทำของรัฐ เช่อื ฟงั ในคำส่ัง ของรัฐ และมีการเสนอข้อคิดเหน็ ต่อรฐั ในระดับทนี่ ้อยมาก ถึงไมม่ ีเลย ข้อเสยี คอื พลเมืองแบบ 1.0 สามารถจะยอมรบั หรอื หวาดกลวั เกินกวา่ ท่จี ะตอ่ ต้านรฐั ในกรณที ร่ี ฐั ได้ทำการละเมดิ สิทธิมนุษยชนขน้ั พืน้ ฐานของตนเองและพลเมืองในรฐั ” (ชนินทร เพ็ญสูตร, 2561: 3) “นยิ ามของพลเมืองแบบ 2.0 คอื พลเมอื งที่มีความกระตือตือร้นในการมีสว่ นรว่ มกบั ภาครัฐในการ เป็นผชู้ ่วยผลิต คดิ คน้ นโยบายสาธารณะ มคี วามรู้สกึ ของการเป็นเจา้ ของรัฐ มสี ภาวะของความเปน็ ผ้สู ร้าง สภาวะผู้นำสูง รสู้ กึ เปน็ ส่วนหนึง่ ของสังคมและเม่ือมีเหตกุ ารณ์ใดก็ตามท่พี ลเมือง 2.0 เหน็ ว่า ขัดตอ่ หลักสิทธมิ นษุ ยชน หรอื ภาครัฐสมควรจะตอ้ งทำการปรับปรงุ หรอื สรา้ งนโยบายใดใด พลเมือง 2.0 จะทำการเปล่ียนแปลงผ่านการเรียกรอ้ ง ผ่านการรวมพลังของพลเมือง 2.0 ในรูปแบบของสงั คม ชุมชน ไปจนถงึ การสรา้ งการเปลย่ี นแปลงด้วยตนเอง ข้อดขี องพลเมอื ง 2.0 คอื เป็นพลเมอื งทีส่ ามารถ สรา้ งความเปลย่ี นแปลงโดยไม่ตอ้ งรอรับการชว่ ยเหลอื จากภาครัฐเปน็ หลัก ถอื เป็นการช่วยเหลอื แบ่ง เบาภาระงานของภาครฐั ชมุ ชนทม่ี พี ลเมือง 2.0 อาศยั อยรู่ ่วมกัน ถอื เปน็ ชุมชนเข้มแขง็ ข้อเสียคอื ภาครัฐอาจควบคมุ พลเมือง 2.0 ไดย้ าก พลเมอื งแบบ 2.0 อาจมีขอ้ เรียกรอ้ งต่อภาครฐั เสมอื นวา่ ภาครฐั จะตอ้ งเตรยี มพร้อมตอ่ การเปล่ียนแปลงทางนโยบายอยตู่ ลอดเวลา นโยบายที่ภาครัฐคดิ คน้ ขึ้น อาจถกู พลเมอื งเรยี กรอ้ งให้เปลย่ี นแปลงก่อนท่ีจะมกี ารนำนโยบายออกไปใช้ ทำใหเ้ สียเวลาในการ พัฒนาประเทศ เพราะสภาวะการตัดสินใจประกอบไปดว้ ยบคุ คลหลายส่วนกว่าท่ีจะออกมา 1 นโยบาย” (ชนินทร เพ็ญสตู ร, 2561: 4) 2. อธิบายถงึ ความหมายและความสำคญั ของการมีส่วนรว่ มทางการเมือง - ความหมายของการมีส่วนรว่ มทางการเมือง หรือ Political Participation คอื กิจกรรมทบ่ี ุคคลทำโดย คาดหวงั วา่ จะมีอิทธพิ ลต่อองคป์ ระกอบ หรอื นโยบายของรัฐบาลของเขา (Hague & Harrop, 2013: 130)

171 สำหรบั คำนยิ ามการมีส่วนรว่ มทางการเมืองอย่างกว้างๆ คือ “กจิ กรรมท่ีพลเมืองไดก้ ระทำที่กระทบต่อ การเมือง” (Deth, 2016: 2) ความสำคญั ของการมสี ว่ นรว่ มทางการเมืองแบบมิได้ถกู บังคับจากทางภาครัฐ คอื การแสดงออกซง่ึ สิทธิ ภายใต้ระบอบประชาธิปไตย การมีส่วนร่วมทางการเมืองก่อให้เกดิ การตรวจสอบภาครัฐผา่ นการส่งสารที่ แสดงออกถึงการสนบั สนุนหรือการคดั คา้ นการบรหิ ารงานโดยภาครัฐ 3. เราสามารถมีส่วนร่วมทางการเมอื งแบบออนไลน์ไดอ้ ย่างไรบา้ ง - การโพสต์ข้อความออนไลน์แสดงความคดิ เห็นทางการเมอื งผ่านเว็บไซต์, หนา้ เว็บของตนเอง, ไดอารี ออนไลน์, การลงชือ่ คดั คา้ นผ่านเวบ็ ไซต์, การสรา้ งเว็บไซต์เพื่อระดมความคิดเหน็ บุคคลอ่ืน, การโพสต์ ความคิดเหน็ ลงบนโซเชยี ลมเี ดีย เชน่ Twitter, Facebook, Instagram, การ live สดแสดงความเห็นทาง การเมือง, การทำ poll ออนไลนเ์ พอื่ เกบ็ ข้อมลู ทางการเมือง ฯลฯ

172 บรรณานุกรม ภาษาไทย กรมการขนส่งทางบก. (2561). กรมการขนสง่ ทางบก เผยรถจดทะเบียนใหม่ปา้ ยแดง เดือนมกราคม 2561 รวมทั่ว ประเทศ 268,989 คัน. สืบคน้ เมอื่ 26 สิงหาคม 2561. https://www.dlt.go.th/th/public- news/view.php?_did=1954 กรมกิจการผ้สู ูงอายุ. (2560). สถติ ผิ สู้ งู อายุของประเทศไทย 77 จงั หวัด ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 2560. สบื ค้นเมอื่ 26 สิงหาคม 2561. http://www.dop.go.th/download/knowledge/th1533055363-125_1.pdf ______________. (ม.ป.ป.). สิทธิและสวัสดิการผ้สู ูงอาย.ุ สืบคน้ เมือ่ 26 สิงหาคม 2561. http://www.dop.go.th/download/laws/benefit_th_20160507132133_1.pdf กรมควบคุมมลพิษ. (ม.ป.ป.). ปัญหาสงิ่ แวดล้อมจากขยะมูลฝอย. สบื คน้ เม่ือ 26 สงิ หาคม 2561. http://www.pcd.go.th/info_serv/waste_rubbish.htm กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความม่ันคงของมนษุ ย์. (ม.ป.ป.). จำนวนเตียง สดั สว่ นเตยี งต่อประชากร จำนวน ผู้ปว่ ยใน จำนวนวนั อยูผ่ ปู้ ว่ ยใน และอัตราการครองเตยี ง จำแนกรายภาค ปี พ.ศ. 2545 - 2558 สำนักงาน คณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแห่งชาติ. สืบค้นเมอื่ 27 สิงหาคม 2561. https://www.m- society.go.th/ewt_news.php?nid=18548 คณะกรรมการกลมุ่ ความร่วมมือทางวิชาการเพ่ือพัฒนามาตรฐานการเรยี นการสอนและการวจิ ัยด้านบริหารธรุ กจิ แห่งประเทศไทย. (2555). แนวทางความรบั ผิดชอบต่อสงั คมของกจิ การ. สืบค้นเม่ือ 26 สงิ หาคม 2561. https://www.set.or.th/sustainable_dev/th/sr/publication/files/corporate_social_responsibili ty.pdf คณะกรรมการสทิ ธิมนุษยชนแหง่ ชาติ. (2558). คู่มอื การทำความเข้าใจ เรือ่ ง สทิ ธิพลเมืองและสิทธทิ างการเมือง. กรุงเทพฯ: สำนักงานคณะกรรมการสทิ ธิมนษุ ยชนแหง่ ชาติ คมชดั ลกึ . (2560). วันนี้ในอดีต 17 พ.ค.2535 กำเนิด‘พฤษภาทมิฬ’. สืบค้นเมือ่ 3 กนั ยายน 2561. http://www.komchadluek.net/news/today-in-history/277321

173 ชนนิ ทร เพญ็ สตู ร. (2561). ความรู้ ความเข้าใจ และความคิดเห็นต่อการเป็นพลเมอื ง (Citizenship) ของนักศกึ ษา มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม่. ในการประชมุ วิชาการ Thailand Research Expo: Symposium 2018. Centara Grand Central World Convention Centre, Central World. กรุงเทพฯ. 9-13 สงิ หาคม, 2561. ชมพนู ุท พรหมภักดิ์. (2556). การเข้าสู่สงั คมผ้สู งู อายขุ องประเทศไทย (Aging society in Thailand). สืบค้นเมื่อ 26 สิงหาคม 2561. http://library.senate.go.th/document/Ext6078/6078440_0002.PDF ฐติ ิมดี อาพัทธนานนท์. (2556). เนอื้ หาความเปน็ พหุวัฒนธรรมในแบบเรยี นไทย. วารสารสังคมล่มุ น้ําโขง, 9(1), 107-130 ตลาดหลกั ทรัพย์แห่งประเทศไทย. (ม.ป.ป.). ตราสารหน.ี้ สบื คน้ เมือ่ 25 สิงหาคม 2561. https://www.set.or.th/th/products/bonds/bonds_p1.html เทใจ. (ม.ป.ป.). สบื คน้ เมือ่ 12 มถิ ุนายน พ.ศ. 2563, จาก https://taejai.com/th/ ไทยรฐั ออนไลน์. (2560 [ก]). เชก็ ผลลงทะเบยี นคนจน 15 ก.ย. 3 ชอ่ งทาง มีผู้ผา่ นเกณฑ์ 11.4 ล้านคน.56 สืบค้น เม่อื 25 สงิ หาคม 2561. https://www.thairath.co.th/content/1068847 ___________. (2560 [ข]). เงื่อนไขใชบ้ ัตรคนจน ชำระคา่ สนิ ค้า คา่ โดยสาร ดรู ายละเอียดที่น่!ี !. สืบค้นเมอ่ื 25 สงิ หาคม 2561. https://www.thairath.co.th/content/1076409 ___________. (2561). สรุปยอด 'เมาแล้วขับ' ปีใหม่ กว่า 6,000 คดี สงกรานตน์ เ้ี ข้มก.ม. สืบคน้ เมอื่ 25สงิ หาคม 2561. https://www.thairath.co.th/content/1172010 ___________. (2563). ตรวจสอบสถานะเราไม่ทิง้ กนั งดโอนเงนิ 2 วนั ผผู้ า่ นเกณฑ์รอรับเงนิ 25 พ.ค. 63. สืบคน้ เมือ่ 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2563, จาก https://www.thairath.co.th/news/business/1851124 ธนาคารแหง่ ประเทศไทย. (2561). อตั ราดอกเบีย้ เงนิ ฝากสำหรบั บคุ ลธรรมดา ของธนาคารพาณชิ ย์ ประจำวันท่ี 24 สงิ หาคม 2561. สืบค้นเม่ือ 25 สิงหาคม 2561. https://www.bot.or.th/thai/statistics/_layouts/application/interest_rate/in_rate.aspx 56 หัวขอ้ ในไทยรัฐออนไลน์สะกดคำวา่ เชค็ เป็น เช็ก

174 ป๋วย อึ๊งภากรณ์. (2530). คณุ ภาพชีวิต ปฏทิ นิ แห่งความหวงั จากครรภม์ ารดาถงึ เชิงตะกอน. สบื ค้นเมอ่ื 22 สิงหาคม 2561. http://www.openbase.in.th/files/ebook/pueyungphakorn/life.pdf พงษ์พลิ ัย วรรณราช. (ม.ป.ป.). “สิทธ”ิ และ “เสรีภาพ” แท้จรงิ แล้วเหมือนหรอื ต่างกันอย่างไร. สบื ค้นเมอื่ 21 สิงหาคม 2561. http://web.krisdika.go.th/activityDetail.jsp?actType=I&actCode=83&head=4&item=n5 พระราชบญั ญัติควบคมุ เคร่ืองด่มื แอลกอฮอล์ พ.ศ. ๒๕๕๑. (2551). สืบค้นเม่ือ 25 สิงหาคม 2561. http://old.ddc.moph.go.th/law/showimg5.php?id=77 มติชนออนไลน์. (2561). บ้านพกั คนชรา ‘บา้ นบางแค’ ในวันทต่ี อ้ ง ‘ต่อควิ ’ จองข้ามปี. สบื คน้ เมือ่ 26 สิงหาคม 2561. https://www.matichon.co.th/lifestyle/news_824450 มูลนิธิสื่อมวลชนศกึ ษา. (2557). รายงานฉบับสมบูรณ์ สอ่ื เชงิ สบื สวน (Investigative Journalism) ในทีวีดจิ ติ อล ชอ่ งข่าวสารและสาระ (22 สิงหาคม - 22 กันยายน 2557). สบื ค้นเมื่อ 7 มถิ ุนายน พ.ศ. 2563, จาก http://www.nbtc.go.th รฐั ธรรมนญู แหง่ ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐. (2561). กรงุ เทพฯ: กลุ่มงานการพิมพ์ สำนักการพิมพ์ สำนักงานเลขาธกิ ารวฒุ สิ ภา รัฐธรรมนญู แหง่ ราชอาณาจักรไทย. (2560). หมวด ๓ สทิ ธแิ ละเสรภี าพของปวงชนชาวไทย. สืบคน้ เม่ือ 7 มิถนุ ายน พ.ศ. 2563, จาก https://library2.parliament.go.th/giventake/content_thcons/20cons2560.pdf ศิลปวัฒนธรรม. (2560). 14 ตุลาคม 2516: รัฐบาลทหารใชก้ ำลงั สงั หารผ้ชู ุมนุมเรียกรอ้ งประชาธปิ ไตย แต่สุดทา้ ย ส้ินอำนาจ. สบื คน้ เม่ือ 3 กนั ยายน 2561. https://www.silpa-mag.com/this-day-in- history/article_3350 สถาบนั วจิ ัยเศรษฐกจิ ปว๋ ย อึง๊ ภากรณ.์ (2562). สอ่ งพฤติกรรมการออมของคนไทย ผ่านข้อมูลบญั ชเี งินฝากธนาคาร กว่า 80 ล้านบญั ชีจาก DPA การสง่ เสริมการออมของคนไทยไปถึงไหน และควรทำอะไรเพิ่ม. สบื ค้นเม่ือ 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2563, จาก https://www.pier.or.th/ สมศักด์ิ สามัคคธี รรม. (2559). ชาติพันธแ์ุ ละการจดั การความขดั แยง้ ทางชาติพนั ธ์.ุ วารสารพัฒนาสังคม, 18 (ฉบับ พิเศษ), 157-174.

175 สามญั ชนคนไทย. (2558). ชวี ติ 300. สบื คน้ เม่อื 3 กนั ยายน 2561. https://www.youtube.com/watch?v=0WJM9DmjQpQ สำนักข่าวอสิ รา. (2560). สถิติใหม่ คนไทยตายบนถนนท่ี 1 ของโลก แค่รณรงค์แจกพระคงไม่รอด. สืบค้นเมื่อ 25 สงิ หาคม 2561. https://www.isranews.org/isranews-scoop/62419-accident-62419.html สำนักงบประมาณ สำนักนายกรฐั มนตร.ี (2561). งบประมาณโดยสงั เขป ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๒. สืบค้นเม่อื 25 สิงหาคม 2561. http://budget.parliament.go.th/bbebook62/FILEROOM/CABILIBRARY62/DRAWER01/GENERAL /DATA0000/00000501.PDF สำนกั งานกองทนุ สนบั สนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.). (2555). “จน เครียด กนิ เหลา้ ”. สบื ค้นเมอื่ 25 สิงหาคม 2561. http://www.thaihealth.or.th/Content/16708-%22จน%20เครยี ด%20กินเหลา้ %22.html สำนกั งานพฒั นาระบบขอ้ มลู ขา่ วสารสขุ ภาพ. (2560). บคุ ลากรทางการแพทย์ และสาธารณสขุ . สืบค้นเมอื่ 26 สงิ หาคม 2561. https://www.hiso.or.th/hiso/picture/reportHealth/ThaiHealth2017/thai2017_13.pdf สำนักงานราชบณั ฑิตยสภา. (2550). ชนชาติ (๖ กมุ ภาพนั ธ์ ๒๕๕๐). สบื ค้นเมอ่ื 29 สิงหาคม 2561. http://www.royin.go.th/?knowledges ___________________. (2554 [ก]). พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑติ ยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ “พหุ”. สบื คน้ เม่ือ 31 สิงหาคม 2561. http://www.royin.go.th/dictionary/index.php ___________________. (2554 [ข]). พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ “วัฒนธรรม”. สืบคน้ เม่อื 31 สงิ หาคม 2561. http://www.royin.go.th/dictionary/index.php ___________________. (2554 [ค]). พจนานกุ รม ฉบับราชบณั ฑติ ยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ “ยุติธรรม”. สบื คน้ เม่อื 31 สิงหาคม 2561. http://www.royin.go.th/dictionary/index.php ___________________. (2554 [ง]). พจนานกุ รม ฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ “ทัศนคต”ิ . สืบคน้ เมื่อ 31 สงิ หาคม 2561. http://www.royin.go.th/dictionary/index.php

176 ___________________. (2555). ทจุ รติ (๑๕ พฤษภาคม ๒๕๕๕). สบื คน้ เม่อื 29 สิงหาคม 2561. http://www.royin.go.th/?knowledges สำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2560). การสาํ รวจแรงงานนอกระบบ พ.ศ. 2560 The Informal Employment Survey 2017. สืบคน้ เม่ือ 26 สิงหาคม 2561. http://www.nso.go.th/sites/2014/DocLib13/ด้าน สังคม/สาขาแรงงาน/แรงงานนอกระบบ/แรงงานนอกระบบ_2560/Full_report2560.pdf สำนักจดั การกากของเสยี และสารอันตราย กรมควบคมุ มลพษิ . (2560). รายงานสถานการณข์ ยะมูลฝอยชมุ ชนของ ประเทศไทยปี พ.ศ. 2559. สบื คน้ เมือ่ 26 สิงหาคม 2561. http://infofile.pcd.go.th/waste/wsthaz_annual59.pdf สำนกั วิชาการและมาตรฐานการศกึ ษา สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้นื ฐาน กระทรวงศึกษาธกิ าร. (ม.ป.ป.). ตัวชวี้ ดั และสาระการเรียนรแู้ กนกลาง กลมุ่ สาระการเรยี นร้สู ังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 29 สิงหาคม 2561. https://drive.google.com/file/d/0B9t56k6dmUe5Z202Wmw5S1dvOGM/view แอมเนสต้ี อนิ เตอรเ์ นช่นั แนล ประเทศไทย. (2560). Social Movement คอื อะไร? ทำไมถึงสำคญั ?. สบื ค้นเมื่อ 3 กันยายน 2561. https://www.amnesty.or.th/latest/blog/47 ฮัสสัน ดูมาลี. (2558). ความขัดแย้งและการจัดการความขัดแยง้ กรณี การเลี้ยงหอยแครงในอา่ วปัตตานี. สาร อาศรมวฒั นธรรมวลยั ลักษณ์, 15(2), 29-44. BBC News. (ม.ป.ป.). ผลู้ ี้ภยั ทางการเมอื ง: คนเหน็ ต่าง หรอื พวกหนักแผน่ ดนิ . สืบคน้ เม่อื 7 มิถุนายน พ.ศ. 2563, จาก https://www.bbc.com/thai/extra/Y0IB3TQXys/thai_exiles#group--iCIbkgWYIv Change.org. (n.d.). เวบ็ ไซต์เพอ่ื สร้างการเปลีย่ นแปลง. สืบคน้ เมอื่ 3 กันยายน 2561. https://www.change.org/th iLaw. (ม.ป.ป.) เกยี่ วกบั เรา. สืบค้นเมอื่ 29 พฤษภาคม พ.ศ. 2563, จาก https://ilaw.or.th/about Journey D. (ม.ป.ป.). สบื คน้ เม่ือ 29 พฤษภาคม พ.ศ. 2563, จาก http://journey-d.com/ TCIJ. (2560 [ก]). แจงคณุ สมบตั ิ 5 ขอ้ ลงทะเบียนคนจนรอบใหม่. สบื ค้นเม่ือ 25 สงิ หาคม 2561. https://www.tcijthai.com/news/2017/09/current/6817

177 ____. (2560 [ข]). ตน้ ทุนดูแลคนชราพุ่ง คาดอีก 10-15 ปีทะลุ 6-7 แสนลา้ น. สืบคน้ เมื่อ 27 สงิ หาคม 2561. https://www.tcijthai.com/news/2017/11/scoop/7501 The United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). (n.d. [d]). จำนวนผลู้ ภี้ ัยในประเทศไทย. สืบคน้ เมื่อ 7 มิถนุ ายน พ.ศ. 2563, จาก https://www.unhcr.or.th/node/323 United Nations, ประเทศไทย. (ม.ป.ป. [ก]). เป้าหมายการพัฒนาอยา่ งยงั่ ยนื ของประเทศไทย. สบื คน้ เม่ือ 23 สงิ หาคม 2561. https://www.un.or.th/globalgoals/th/the-goals/ _______________________. (ม.ป.ป. [ข]). ขจัดความยากจน – เป้าหมาย. สืบคน้ เมื่อ 23สิงหาคม 2561. ภาษาองั กฤษ African Population and Health Research Center (APHRC). (2014). Retrieved August 25, 2018, from https://www.kibera.org.uk/Reports/Nairobi%20Slum%20Survey%202012.pdf AFS Thailand. (n.d.). AFS Host Family Programs. Retrieved June 7, 2020, from https://afsthailand.org/host-a-student/ Aghaei, Sareh, Mohammad Ali Nematbakhsh, & Hadi Khosravi Farsani. (2012). Evolution of the World Wide Web: From WEB 1.0 TO WEB 4.0. International Journal of Web & Semantic Technology, 3(1), 1-10. Aim to Travel. (2013). Interview with Chris Sandeman of Sandeman's New Europe [Video file]. Retrieved June 5, 2020, from https://www.youtube.com/watch?v=7RMzHA9FGU8 Aljazeera. (2018 [b]). Number of active Facebook users increased despite scandals. Retrieved September 1, 2018, from https://www.aljazeera.com/news/2018/04/number-active- facebook-users-increased-scandals-180426073628185.html

178 Aljazeera. (2018 [a]). Rohingya 'ethnic cleansing in Myanmar continues': UN. Retrieved August 30, 2018, from https://www.aljazeera.com/news/2018/03/rohingya-ethnic-cleansing-myanmar- continues-180306062135668.html Amnesty International. (2017). Do you know the difference between a refugee and an asylum seeker? The most common refugee terminology explained. Retrieved August 22, 2018, from https://www.amnesty.org.au/refugee-and-an-asylum-seeker-difference/ Anti-slavery. (n.d.). What is modern slavery?. Retrieved August 25, 2018, from https://www.antislavery.org/slavery-today/modern-slavery/ AP News. (2017). How AP collected, parsed data on China’s investor immigrants. Retrieved August 22, 2018, from https://apnews.com/11a539b89e214ea491676304e017be5c/How-AP- collected,-parsed-data-on-China's-investor-immigrants Attiaa, Ashraf M., Nergis Aziza, Barry Friedmana, & Mahdy F. Elhusseiny. (2011). Commentary: The impact of social networking tools on political change in Egypt’s ‘‘Revolution 2.0’’. Electronic Commerce Research and Applications, 10 (4), 369-374. Ball, J. (2014). Explained: how is it possible to triple tuition fees and raise no extra cash?. Retrieved June 11, 2020, from https://www.theguardian.com/news/datablog/2014/mar/21/explained-triple-tuition-fees- no-extra-cash BBC News. (2018). #MeToo hits Japan as Junichi Fukuda quits over harassment claims. Retrieved September 3, 2018 from https://www.bbc.com/news/world-asia-43819001.

179 BBC News. (2019). Displaced people: Why are more fleeing home than ever before?. Retrieved June 7, 2020, from https://www.bbc.com/news/world-49638793 Berlin University Alliance. (2019). When Food Grows in the Middle of the City: The EdiCitNet project promotes local and sustainable food production in cities. Retrieved June 9, 2020, from https://www.berlin-university-alliance.de/en/impressions/20191002-edible- cities/index.html Bernstein, A. (2019). The Case Against Adnan Syed: what happened after Serial?. Retrieved June 7, 2020, from https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2019/feb/28/the-case-against- adnan-syed-what-happened-after-serial Briscoe, G., & Mulligan, C. (2014). The hackathon phenomenon. Retrieved June 13, 2020, from https://qmro.qmul.ac.uk/xmlui/bitstream/handle/123456789/11418/Briscoe%20Digital%20I nnovation:%20The%20Hackathon%20Phenomenon%202014%20Published.pdf?sequence= 2 Brooklyn Connections – Brooklyn Public Library. (n.d.). Social Movements Project Packet: The Lesbian, Gay, Bisexual, and Transgender Movement. Retrieved August 30, 2018, from https://www.bklynlibrary.org/sites/default/files/documents/brooklyn- collection/connections/7_14_16_LGBT%20Project%20Packet.pdf Buchanan, T., & Whitty, M. T. (2014). The online dating romance scam: causes and consequences of victimhood. Psychology, Crime & Law, 20(3), 261-283. Cai, Belinda. (2016). Until Citizenship Do We Part: How People Pull off Green Card Marriages. Retrieved August 22, 2018, from https://www.vice.com/en_us/article/zngkje/until- citizenship-do-we-part-how-people-pull-off-green-card-marriages Chan, B. (2020). ‘I look at their ability, not their disability’: Dignity Kitchen founder on training his Hong Kong workforce. Retrieved June 7, 2020, from https://www.scmp.com/lifestyle/food- drink/article/3049790/i-look-their-ability-not-their-disability-social-enterprise

180 Chanintorn Pensute. (2015). Candidates, Vote-Canvassers, and Voters in Thai Provincial Administrative Organisation Elections (Doctoral dissertation, University of Leeds). Channel 4. (2011, 4 March). The People’s Supermarket [Video file]. Retrieved May 30, 2020, from https://www.channel4.com/press/news/peoples-supermarket Chappelow, J. (2020). Sharing Economy. Retrieved June 5, 2020, from https://www.investopedia.com/terms/s/sharing-economy.asp Che, Jayoung. (2017). Citizenship and the Social Position of Athenian Women in the Classical Age. A Prospect for Overcoming the Antithesis of Male and Female. Athens Journal of History, 3(2), 97-118. Chikhale, S. N., & Gohad, V. D. (2018). „Multidimensional Construct About The Robot Citizenship Law's In Saudi Arabia “. International Journal of Innovative Research and Advanced Studies (IJIRAS), 5(1), 106-108. Chu, J. (2014). Mars One (and done?). MIT team independently assesses the technical feasibility of the proposed Mars One mission. Retrieved June 5, 2020, from http://news.mit.edu/2014/technical-feasibility-mars-one-1014 Coate, Stephen & Glenn C. Loury. (1993). Will Affirmative-Action Policies Eliminate Negative Stereotypes. American Economic Association, 83(5), 1220-1240. Collinson, Patrick & Rob Davies. (2018). Q&A: Why is the Turkish lira in freefall and should we worry?. Retrieved August 25, 2018, from https://www.theguardian.com/world/2018/aug/12/qa-why-is-the-turkish-lira-in-freefall-and- should-we-worry Comic Relief. (n.d.). Red Nose Day 2019. Retrieved June 12, 2020, from https://www.comicrelief.com/rednoseday

181 ___________. (2013). Our History. Retrieved June 12, 2020, from web.archive.org/web/20130314084851/http://www.comicrelief.com/about-us/our-history Connective Cities. (n.d.). Andernach - The Eatable City. Retrieved June 9, 2020, from https://www.connective-cities.net/en/good-practice-details/gutepraktik/andernach-the- eatable-city-1/ Cordon, M. (2019). Brunei-based legacy planning startup Memori secures additional seed investment. Retrieved June 10, 2020, from https://www.techinasia.com/memori-secures- additional-seed-investment Cornell Law School. (n.d.). Non – profit organizations Retrieved May 29, 2020, from https://www.law.cornell.edu/wex/non-profit_organizations Danish Board of Technology. (2019). AI 360: Steering AI for societal benefit. Retrieved September 2, 2018 from https://tekno.dk/article/ai-360-steering-ai-for-societal-benefit/?lang=en Deth, Jan W. van. (2016). What is Political Participation?. Retrieved September 2, 2018 from http://politics.oxfordre.com/view/10.1093/acrefore/9780190228637.001.0001/acrefore- 9780190228637-e-68 Dooley, B & H. Hida. (2020). After Reality Star’s Death, Japan Vows to Rip the Mask Off Online Hate. Retrieved June 2, 2020, from https://www.nytimes.com/2020/06/01/business/hana- kimura-terrace-house.html Dumper, Michael. (1992). Israeli settlement in the Old City of Jerusalem. Journal of Palestine Studies, 21(4), 32-53. Duncan, Pamela. (2017). Gay relationships are still criminalised in 72 countries, report finds. Retrieved August 30, 2018, from https://www.theguardian.com/world/2017/jul/27/gay- relationships-still-criminalised-countries-report

182 Edible Cities Network. (n.d.). Edible Cities Solutions for a better world!. Retrieved June 9, 2020, from https://www.edicitnet.com/cities/ Escobar, Arturo. (1992). Imagining a Post-Development Era? Critical Thought, Development and Social Movements. Social text, (31/32), 20-56. European Union. (2018). Data protection and online privacy. Retrieved August 29, 2018, from https://europa.eu/youreurope/citizens/consumers/internet-telecoms/data-protection- online-privacy/index_en.htm Farrow, R. (2017). From Aggressive Overtures to Sexual Assault: Harvey Weinstein’s Accusers Tell Their Stories. Retrieved June 12, 2020, from https://www.newyorker.com/news/news- desk/from-aggressive-overtures-to-sexual-assault-harvey-weinsteins-accusers-tell-their- stories Ferreira, C. M., & Serpa, S. (2018). Society 5.0 and Social Development. Management and Organizational Studies (5), 26-31. Financial Times. (2019). How Lush took on the cosmetics industry [Video file]. Retrieved June 11, 2020, from https://www.ft.com/video/3583e60d-0cfd-409e-b8e1-86799663e73e Fingleton, Eamonn. (2012). For Third-raters Who Want to Get Into Harvard, It Helps To Have Parents With $10 million to Grease the Skids. Retrieved August 29, 2018, from https://www.forbes.com/sites/eamonnfingleton/2012/11/30/do-the-ivy-league-universities- discriminate-against-asian-americans/#3017db39812e Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). n.d. Food Loss and Food Waste. Retrieved August 23, 2018, from http://www.fao.org/food-loss-and-food-waste/en/ _____________________________________________________. (n.d.). Food Loss and Food Waste. Retrieved June 10, 2020, from http://www.fao.org/food-loss-and-food-waste/en/

183 _____________________________________________________. (2019). Understanding the issue before taking action. Retrieved June 10, 2020, from http://www.fao.org/state-of-food- agriculture/en/ Forbes. (n.d). The World's Most Valuable Brands. Retrieved June 13, 2020, from https://www.forbes.com/powerful-brands/list/#tab:rank Fortin, J. (2019). Adnan Syed of ‘Serial’ Is Denied a New Trial by Maryland Court of Appeals. Retrieved June 7, 2020, from https://www.nytimes.com/2019/03/08/us/adnan-syed-case- conviction.html Franken, Leni. (2016). Religious Freedom in Education: The United States Versus Belgium. Religion & Education, 43(2), 191-207. Frey, W.H. (2018). The US will become ‘minority white’ in 2045, Census projects. Retrieved June 2, 2020, from https://www.brookings.edu/blog/the-avenue/2018/03/14/the-us-will- become-minority-white-in-2045-census-projects/ ________. (2019). Six maps that reveal America’s expanding racial diversity. Retrieved June 2, 2020, from https://www.brookings.edu/research/americas-racial-diversity-in-six- maps/?gclid=CjwKCAjw8df2BRA3EiwAvfZWaJBVCGC_X6x2S6ECg44L1BjWNqsIqYo0ZOalZfOc SV_CpMwNi6SdpRoChE4QAvD_BwE Fukuda, K. (2020). Science, technology and innovation ecosystem transformation toward society 5.0. International Journal of Production Economics, 220, 107460. Fukuyama, M. (2018). Society 5.0: Aiming for a new human-centered society. Japan Spotlight, 1, 47-50. Ganapathy, V., Mahadevan, P., & Ravikeerthi, J. V. (2016). An Empirical Study of the Feasibility of Introducing the Mumbai Dabbawala Food Delivery System in Bangalore. SAMVAD, 12, 9-22.

184 Ghonim, Wael. (2012). Revolution 2.0: The Power of the People is Greater than the People in Power: A Memoir. Boston: Houghton Mifflin Harcourt. Glusac, M. (2018). The most successful GoFundMe campaigns of all time. Retrieved June 12, 2020, from https://www.insider.com/best-gofundme-campaigns-2018-11 GoFundMe. (n.d. [a]). Success Stories. Retrieved June 12, 2020, from https://www.gofundme.com/c/success _________. (n.d. [b]). Fundraising Categories. Retrieved June 12, 2020, from https://www.gofundme.com/start _________. (n.d. [c]). Pricing and Fees. Retrieved June 12, 2020, from https://www.gofundme.com/pricing _________. (n.d. [d]). TIME'S UP Legal Defense Fund. Retrieved June 12, 2020, from https://www.gofundme.com/f/timesup Gorelick, R. (2015). ‘Serial’ is first – ever podcast to win Peabody award; creator Sarah Koenig makes Time’s 100 most influential people list [Updated]. Retrieved June 7, 2020, from https://www.baltimoresun.com/features/baltimore-insider/bal-serial-peabody-podcasts- 20150420-story.html Grameen Foundation. (n.d.). Unleashing the power of the poor. Retrieved June 1, 2020, from https://grameenfoundation.org/about-us/why-grameen Granrath, Lorenz. (2017). Japan’s Society 5.0: Going Beyond Industry 4.0. Retrieved September 2, 2018 from https://www.japanindustrynews.com/2017/08/japans-society-5-0-going-beyond- industry-4-0/ Green School. (n.d.). Become a Green School Student. Retrieved June 10, 2020, from https://www.greenschool.org/bali/admissions/?t=gs.org

185 Gupta, Sanjeev, Hamid Davoodi, & Erwin Tiongson. (2001). Corruption and the provision of health care and education services in The Political Economy of Corruption. Jain, Arvind K. London and New York: Routledge. Pp. 111-141. Hackett, Conrad & David McClendon. (2017). Christians remain world’s largest religious group, but they are declining in Europe. Retrieved August 29, 2018, from http://www.pewresearch.org/fact-tank/2017/04/05/christians-remain-worlds-largest- religious-group-but-they-are-declining-in-europe/ Hague, Rod & Martin Harrop. (2013). Comparative government and politics (Vol. 9). New York: Palgrave Macmillan. Hamdan, Amani. (2007).The Issue of Hijab in France: Reflections and Analysis. Muslim World Journal of Human Rights, 4(2), 1-27. Hawthorne, J. (2017). 5 Reasons why donations to the poor may bring bad results!. Retrieved June 1, 2020, from https://businessconnectworld.com/2017/06/07/donating-to-poor- makes-them-more-poor/ Helliwell, John F., Richard Layard & Jeffrey D. Sachs (eds.). (2018). World Happiness Report 2018. Retrieved August 28, 2018, from https://s3.amazonaws.com/happiness- report/2018/WHR_web.pdf Hersher, R. (2016). 'Mars Mission' Crew Emerges From Yearlong Simulation In Hawaii. Retrieved June 5, 2020, from https://www.npr.org/sections/thetwoway/2016/08/29/491794937/mars- mission-crew-emerges-from-yearlong-simulation-in-hawaii Ho, S. (2020). Green School Bali Recognised By World Economic Forum Future Schools Report. Retrieved June 10, 2020, from https://www.greenqueen.com.hk/green-school-bali- recognised-world-economic-forum-future-schools-report/ HOST UK Official. (n.d.). About. Retrieved June 7, 2020, from https://www.facebook.com/pg/HOSTUK/about/?ref=page_internal

186 Institute of Race Relations. (n.d.). Ethnicity and Religion Statistics. Retrieved June 2, 2020, from http://www.irr.org.uk/research/statistics/ethnicity-and-religion/ Internal Revenue Service (IRS). (n.d.). Immigration Terms and Definitions Involving Aliens. Retrieved August 22, 2018, from https://www.irs.gov/individuals/international-taxpayers/immigration- terms-and-definitions-involving-aliens International Monetary Fund (IMF). (2018). Inflation rate, average consumer prices. Retrieved August 25, 2018, from http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIPCH@WEO/OEMDC/ Internet World Stats. (2018). World Internet Usage and Population Statistics Dec 31, 2017 – Update. Retrieved September 1, 2018, from https://www.internetworldstats.com/stats.htm Jacobs, Peter. (2013). RANKED: The Ivy League Schools From Worst To Best. Retrieved August 29, 2018, from https://www.businessinsider.com/the-ivy-league-schools-ranked-2013-9 Jager, Chris. (2016). Explained: The 33 Gender Identities Recognised by The Australian Sex Survey. Retrieved August 30, 2018, from https://www.lifehacker.com.au/2016/07/explained-the-33-gender-identities-recognised-by- the-2016-australian-sex-survey/ Kann, Laura et al.,. (2018). Youth Risk Behavior Surveillance — United States, 2017. Surveillance Summaries, 67(8), 1-114. Karlan, D., P. Tantia, & S. Welch. (2019). Behavioral Economics and Donor Nudges: Impulse or Deliberation? Retrieved May 27, 2020, from https://ssir.org/articles/entry/behavioral_economics_and_donor_nudges_impulse_or_delib eration Klein, A. (2020). The opinion podcast: A visceral form of persuasion. Prompt: A Journal of Academic Writing Assignments, 4(1), 29-40.

187 Knapp, Robert C. (2011). Invisible Romans: Prostitutes, Outlaws, Slaves, Gladiators, Ordinary Men and Women … the Romans that History Forgot. London: Profile Books LTD. Kopp, C., Layton, R., Sillitoe, J., & Gondal, I. (2015). The Role of Love stories in Romance Scams: A Qualitative Analysis of Fraudulent Profiles. International Journal of Cyber Criminology, 9(2). Koren, M. (2018). When a Mars Simulation Goes Wrong. Retrieved June 5, 2020, from https://www.theatlantic.com/science/archive/2018/06/mars-simulation-hi-seas-nasa- hawaii/553532/ Krug, Etienne G., Linda L. Dahlberg, James A. Mercy, Anthony B. Zwi & Rafael Lozano. (2002). World report on violence and health. Retrieved September 1, 2018, from http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/42495/9?sequence=1 Law Library of Congress, The. (2012). Citizenship Based on Birth in Country. Retrieved August 22, 2018, from https://www.loc.gov/law/help/citizenship-birth-country/citizenship-birth- country.pdf Leane, Geoffrey WG. (2011). Rights of Ethnic Minorities in Liberal Democracies: Has France Gone Too Far in Banning Muslim Women from Wearing the Burka?. Human Rights Quarterly, 33, 1032-1061. Lichy, Jessica. (2012). Towards an international culture: Gen Y students and SNS?. Active Learning in Higher Education, 13(2), 101-116. Lush. (n.d. [a]). Our Story. Retrieved June 11, 2020, from https://au.lush.com/article/ourstory#:~:text=LUSH%20Fresh%20Handmade%20Cosmetics %2C%20as,incredible%20talents%20to%20the%20business. ____. (n.d. [b]). 0 Things You Should Know about Lush Packaging. Retrieved June 11, 2020, from https://www.lushusa.com/stories/article_10-things-lush-packaging.html ____. (n.d. [c]). Charitable Giving. Retrieved June 11, 2020, from https://www.lushusa.com/charity-pot.html

188 ____. (2017). How To Use: Wash Cards | Lush [Video file]. Retrieved June 11, 2020, from https://www.youtube.com/watch?v=iWeCJMiIb1w Lynch, Ashley., Thomas Best, Sarah Catherine Gutierrez, & Joshua A. Daily. (2018). What should I do with my student loans? A proposed strategy for educational debt management. Journal of graduate medical education, 10(1), 11-15. Lyubomirsky, Sonja. (2008). The How, What, When, and Why of Happiness. Retrieved September 1, 2018, from http://sonjalyubomirsky.com/files/2012/09/Layous-Lyubomirsky-in-press.pdf Marquis, C., & Park, A. (2014). Inside the buy-one give-one model. Stanford Social Innovation Review, Winter: 28-33 Mars One. (n.d.). Roadmap. Retrieved June 5, 2020, from http://www.mars- one.com/mission/roadmap Marshall, T. H. (1950). Citizenship and social class (Vol. 11). Cambridge. Mauro, Paolo. (1995). Corruption and growth. The quarterly journal of economics, 110(3), 681- 712. McKie, A. (2020). SOAS faces ‘viability problems’ amid pandemic crisis, director warns. Retrieved June 11, 2020, from https://www.timeshighereducation.com/news/soas-faces-viability- problems-amid-pandemic-crisis-director-warns#survey-answer me too. (n.d.). Vision. Retrieved September 2, 2018 from https://metoomvmt.org/ Meltzer, Tom. (2013). Want to buy citizenship? It helps if you're one of the super-rich. Retrieved August 22, 2018, from https://www.theguardian.com/uk-news/shortcuts/2013/dec/10/want- to-buy-citizenship-super-rich-malta-passports Memori. (n.d. [b]). A safe place for your documents and data. Retrieved June 10, 2020, from https://memori.io/vault

189 Memori. (n.d. [a]). How to make a Will online in 4 simple steps with Memori. Retrieved June 10, 2020, from https://memori.io/will Mendelsohn, Michael. (2008). Positive Psychology: The Science of Happiness. Retrieved August 28, 2018, from https://abcnews.go.com/Health/story?id=4115033&page=1 Merriam – Webster. (n.d.). Corruption. Retrieved August 29, 2018, from https://www.merriam- webster.com/dictionary/corruption Mockus, Antanas. (2015). The Art of Changing a City. Retrieved May 30, 2020, from https://www.nytimes.com/2015/07/17/opinion/the-art-of-changing-a-city.html Montanaro, D. (2019). Democratic Candidates Call Trump A White Supremacist, A Label Some Say Is 'Too Simple'. Retrieved June 2, 2020, from https://www.npr.org/2019/08/15/751215391/democratic-candidates-call-trump-a-white- supremacist-a-label-some-say-is-too-sim Morris, Bonnie J. (n.d.). History of Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender Social Movements. Retrieved August 30, 2018, from http://www.apa.org/pi/lgbt/resources/history.aspx Muslim engagement & development. (2019). Prayer. Spaces in Schools. Retrieved June 2, 2020, from https://www.mend.org.uk/prayer-spaces-schools/ Myers, Joe. (2016). Countries where you can buy citizenship. Retrieved August 22, 2018, from https://www.weforum.org/agenda/2016/07/countries-selling-citizenship/ Nash, Kieran. (2017). The Difference between an Expat and an Immigrant Semantics. Retrieved August 22, 2018, from http://www.bbc.com/capital/story/20170119-who-should-be-called- an-expat National Center for Constitutional Studies. (n.d.). The Bill of Rights (Amendments 1 - 10). Retrieved August 29, 2018, from https://nccs.net/blogs/americas-founding-documents/bill- of-rights-amendments-1-10