อัั ตลัั กษณ์์ ชาวดิิ จิิ ทัั ลไทย กัับการปลููกฝัั งหลัักคุุณธรรม ในยุุค “Technological Disruption” 50
นวััตกรรมการสื่่�อสารในยุุคดิิจิิทััลโดยเฉพาะอย่่างยิ่ �งอิินเทอร์์เน็็ตและเทคโนโลยีี ได้้เข้้ามามีีบทบาทต่่อการมีีปฏิิสััมพัันธ์์ของมนุุษย์์ แทรกซึึมในทุุกส่่วนของกิิจกรรม ในชีีวิิตประจำ�ำ วัันของคนรุ่่�นใหม่่ ซึ่่�งส่่งผลกระทบทั้้�งในเชิิงบวก-เชิิงลบ และผลลััพธ์์ จากผลกระทบเหล่่านั้้�นยัังสามารถก่่อให้้เกิิดผลกระทบอื่�น ๆ ตามมาอีีกเป็็นระลอก ซึ่ง่� สร้า้ งความพลิกิ ผันั และปั่่น� ป่ว่ น หรือื ที่่เ� รีียกว่า่ เป็น็ ภาวะ “Technological Disruption” ซึ่่�งเป็็นปรากฏการณ์์ที่่ม� ีีการกล่่าวถึงึ กัันมากในปััจจุบุ ััน โดยอิินเทอร์์เน็็ตและเทคโนโลยีี เหล่่านี้�้ได้้เข้้ามาเปลี่่�ยนรููปแบบในการสื่่�อสาร ค่่านิิยม ความเชื่�อ ความคิิด และ อุุดมการณ์์ในการมองโลก รวมถึึงสร้้างพื้้�นที่่�ในการปฏิิสัังสรรค์์เชิิงสัังคมรููปแบบ ใหม่่ ๆ อีีกทั้้�งยัังมีีบทบาทต่่อการเปลี่่�ยนแปลงวิิถีีการดำ�ำ เนิินชีีวิิตของสมาชิิกในสัังคม จากรููปแบบออฟไลน์์ (Offline) ในพื้้น� ที่่แ� ห่ง่ ความจริงิ มาเป็น็ รููปแบบออนไลน์์ (Online) บนพื้้�นที่่�สัังคมเสมืือนมากยิ่�งขึ้�น การเปลี่่�ยนแปลงนี้�้ส่่งผลต่่อการประกอบสร้้างตััวตน หรืืออััตลัักษณ์์ของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ รวมถึึงเข้้ามามีีส่่วนในการสร้้างค่่านิิยม การเลืือกรัับหลัักคุุณธรรมที่่�หลากหลายมาปรัับใช้้ในชีีวิิตประจำำ�วัันโดยไม่่ยึึดติิด อยู่่�กัับชุุดความคิิดใดความคิิดหนึ่่�งเฉกเช่่นสัังคมไทยในอดีีต ดัังที่่�สะท้้อนผ่่านคำ�ำ พููด ของชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ ดังั นี้�้ “ผมมองว่่า อัตั ลักั ษณ์แ์ ละหลัักคุณุ ธรรมของคนรุ่่�นใหม่่แตกต่่างจากคนรุ่่�นก่อ่ น คืือ อััตลัักษณ์์และหลัักคุุณธรรมของคนรุ่�่นใหม่่เป็็นองค์์รวมของการผสมผสาน ของคุุณธรรมจากหลากหลายสัังคมวััฒนธรรมมากกว่่า เราสามารถเลืือกรัับ ชุุดความคิิดมาได้้จากหลายพื้้�นที่่� ซึ่�งต่่างจากคนรุ่่�นก่่อนที่่�ส่่วนมากอััตลัักษณ์์และ หลัักคุุณธรรมของเขาจะยึึดติิดอยู่ �กัับความคิิดแค่่ชุุดเดีียวที่่�ผลิิตขึ้ �นมาจากสัังคม ของเขาเอง ไม่ก่ ็ส็ ังั คมเพื่่อ� นบ้า้ นจากการติิดต่่อนิดิ ๆ หน่่อย ๆ ดังั นั้้น� อัตั ลักั ษณ์์ และหลัักคุุณธรรมของคนรุ่่�นก่่อนจะมีีลัักษณะตายตััว แข็็งทื่่�อ และมีีการ เปลี่่�ยนแปลงต่ำ��ำ ในขณะที่่�คนรุ่่�นใหม่่ค่่อนข้้างหลากหลายผสมผสาน บางทีีก็็ ขัดั แย้้งกันั ไปเอง เป็น็ พลวััต” (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศชาย กรุุงเทพฯ อายุุ 19-23 ปี)ี 51
แม้้ว่่าเทคโนโลยีีในยุุคดิิจิิทััลจะเข้้ามามีีบทบาทและอิิทธิิพลต่่อสัังคมทั่่�วทุุกพื้้�นที่่� ของโลก แต่่ด้ว้ ยวัฒั นธรรมที่่�แตกต่่างกันั ในแต่ล่ ะสัังคม ทำำ�ให้ร้ ููปแบบการเปลี่่ย� นแปลง ที่่เ� กิดิ ขึ้้�น เช่น่ การเลือื กรับั เทคโนโลยีีหรือื ระดับั ของผลกระทบที่่จ� ะเกิดิ ขึ้้น� ในส่ว่ นต่า่ ง ๆ ของสัังคม มีีความแตกต่่างกััน จึึงนัับเป็็นความท้้าทายอย่่างยิ่�งในแต่่ละสัังคม ไม่่เว้้น แม้้แต่่สัังคมไทย ในการรัับมืือต่่อการเปลี่่�ยนแปลงที่่�จะเกิิดขึ้้�นในทุุกมิิติิ ไม่่ว่่าจะเป็็น มิิติิด้้านเศรษฐกิิจ มิิติิด้้านการเมืือง มิิติิด้้านการศึึกษา รวมถึึงมิิติิด้้านสัังคมและ วัฒั นธรรม การเปลี่่ย� นแปลงดังั กล่า่ วผลักั ดันั ให้เ้ กิดิ การตั้้ง� คำำ�ถาม การย้อ้ นกลับั ไปทบทวน รวมถึึงการเข้้าใจปรากฏการณ์์การประกอบสร้้างชุุดความคิิดต่่าง ๆ ในเชิิงสัังคม เสีียใหม่ว่ ่า่ ชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยมีลี ักั ษณะตัวั ตนที่่เ� หมืือนหรืือแตกต่า่ งจากชาวดิจิ ิทิ ัลั ในชาติิ อื่น�่ ๆ หรืือไม่่ อย่า่ งไร แนวคิดิ หนึ่่ง� ที่่ม� ีีความน่า่ สนใจในการย้อ้ นกลับั ไปทบทวนคือื ความ เกี่ �ยวข้้องระหว่่างอััตลัักษณ์์ของชาวดิิจิิทััลไทยกัับการประกอบสร้้างหลัักคุุณธรรม ที่่�เป็็นเสมืือนกุุญแจสำำ�คััญในการทำำ�ความเข้้าใจชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ อีีกทั้้�งตอบโจทย์์ ต่่อสัังคมที่่�ยัังขาดองค์์ความรู้้�ว่่า ปรากฏการณ์์สัังคมรููปแบบใหม่่ในโลกไร้้พรมแดนนี้�้ ได้เ้ สริมิ สร้า้ งหลักั ของการมองคุณุ ธรรมในการดำ�ำ เนินิ ชีีวิติ ของคนรุ่่�นใหม่ไ่ ปในทิศิ ทางใด อััตลัักษณ์์กัับการตีีความหลัักคุณุ ธรรม ความสััมพัันธ์์ของอััตลัักษณ์์ (Identity) และหลัักคุุณธรรม มีีความเกี่�ยวพััน กัันอย่่างลึึกซึ้�ง เพราะทั้้�งคู่่�คืือสิ่�งที่่�ตััวบุุคคลเล็็งเห็็นว่่า “มีีคุุณค่่า” สามารถ นำำ�มา “ให้้นิิยามในความเป็็นตััวตน” ของเขา และยัังบ่่งบอกถึึงคุุณสมบััติิโดยรวม ที่่�คนรุ่่�นใหม่่ยึึดถืือและคิิดว่่าสำ�ำ คััญต่่อการดำ�ำ รงชีีวิิตในสัังคมไทยผ่่านรููปแบบของ “พฤติิกรรม” อััตลัักษณ์์ร่่วมที่่�ชาวดิิจิิทััลไทยมีีความเข้้าใจเรื่�องการระบุุตััวตน (Self) จึึงเป็็นผลลััพธ์์ที่่�เกิิดจากการปะทะกัันระหว่่างแรงจากสภาพแวดล้้อมภายนอก (External Force) เช่่น เทคโนโลยีี สัังคม วััฒนธรรม การรัับค่่านิิยมใหม่่ ๆ เป็็นต้้น กัับแรงขัับภายในจิิตใจ (Intrinsic Drive) อัันได้้แก่่ ความต้้องการ ความปรารถนา ความคิิดของการให้้เหตุุผล และความคิิดของการให้้ความสำำ�คััญที่่�ส่่งผลกระทบต่่อ ตััวเขา จะเห็็นได้้ว่่าตััวตนซึ่�่งเกิิดจากอััตลัักษณ์์จึึงมีีความลื่�นไหล ประกอบมาจากห้้วง คำ�ำ นึึงถึึงตนเองในหลายสภาพการณ์์ที่่�สามารถแสดงออกมาในรููปแบบของตััวตนที่่� 52
อยากเป็็น (Ideal Self) ตััวตนที่่�เป็็นอยู่� (Current Self) และตััวตนที่่�กลััวว่่าจะเป็็น (Fear Self) ในขณะที่่�คุุณธรรมเองยัังเป็็นเสมืือนกระจกที่่�สะท้้อนชุุดคุุณค่่าต่่าง ๆ ที่่� คอยกำำ�กับั และทำ�ำ ให้บ้ ุคุ คลมีีส่ว่ นร่ว่ มกับั สังั คมหรือื เกิดิ ข้อ้ โต้แ้ ย้ง้ ในสิ่่ง� ที่่พ� วกเขาเห็น็ ต่า่ ง ในงานวิจิ ัยั นี้ไ�้ ด้ศ้ ึกึ ษาชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยรุ่่�นใหม่ท่ ี่่เ� ป็น็ กลุ่�มคนชาวไทยที่่อ� ยู่�ในช่ว่ งวัยั รุ่่�น อายุุ 13-23 ปีี ช่่วงวััยนี้�้เองเป็็นช่่วงที่่�มีีพััฒนาการด้้านร่่างกายและจิิตใจอย่่างรวดเร็็ว เป็็นวััยแห่่งการเปลี่่�ยนแปลงทางด้้านความคิิดและความรู้้�สึึก เนื่่�องจากในช่่วงวััยนี้�้ ผู้�้ ปกครองมักั ให้อ้ ิิสรภาพในการตัดั สิินใจด้ว้ ยตัวั เองมากขึ้น� อีีกทั้้�งยังั อยู่�ในช่ว่ งเวลาของ การค้้นหาตััวตน การเปลี่่�ยนผ่่านในช่่วงเวลานี้�้ของกลุ่�มวััยรุ่่�นชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่จึึงทำำ�ให้้ เกิิดการตั้้�งคำ�ำ ถามกัับตนเองในหลาย ๆ เรื่�อง เพราะได้้รัับชุุดข้้อมููลอัันหลากหลาย ที่่ต� นเองต้้องนำ�ำ มาตัดั สินิ ใจจนทำำ�ให้้ความรู้�้ สึึก ความคิดิ มีีความลื่น� ไหลอยู่่�ตลอดเวลา โดยเฉพาะในยุคุ ของชาวดิิจิทิ ัลั ไทยรุ่่�นใหม่ท่ ี่่บ� ริบิ ททางสังั คม อาทิิ พื้้น� ที่่ใ� นการเกิดิ ปฏิสิ ัมั พันั ธ์ท์ างสัังคม มีีความทัับซ้อ้ นกันั ระหว่า่ งโลกออนไลน์แ์ ละโลกออฟไลน์์ รวมถึึง ตััวแสดงต่่าง ๆ ที่่�คนเหล่่านี้�้ต้้องปฏิิสััมพัันธ์์ด้้วยมีีความหลากหลายมากยิ่�งขึ้�น ทำำ�ให้้ คนรุ่่�นใหม่่เหล่่านี้้�จำำ�เป็็นต้้องโอบรัับชุุดค่่านิิยมจากพื้้�นที่่�ต่่าง ๆ ซึ่�่งในบางครั้�งก็็มีีความ ขัดั แย้ง้ กัันเอง ดัังที่่ส� ะท้อ้ นผ่า่ นคำ�ำ พููดของชาวดิจิ ิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ ดังั นี้้� “โลกดิิจิิทััลมัันทำำ�ให้้คนแตกต่่างทางสัังคมวััฒนธรรมกัันสามารถแสดงออกได้้ มากขึ้้�น ดัังนั้้�นเราจะเห็็นอะไรที่่�มัันผิิดแปลกไปจากความเชื่�อเดิิม ๆ ของเรา อยู่ �บ่่อยครั้ �งอย่่างต่่อเนื่่�องและเข้้มข้้นขึ้ �นตลอดเวลาที่่�เราอยู่ �ในพื้้�นที่่�โลกดิิจิิทััล ทำ�ำ ให้้ผู้�้คนสามารถส่่งผ่่านแนวคิิดโดยไม่่จำำ�กััดเรื่�องพื้้�นที่่�และเวลาได้้มากขึ้้�น มัันทำำ�ให้้คนในสัังคมหนึ่่�ง ๆ ในฐานะคนรุ่่�นใหม่่อย่่างผมคนหนึ่่�งสามารถรัับ หลัักคุุณธรรมจากพื้้�นที่่�ต่่าง ๆ เข้้ามาได้้มากกว่่าหนึ่่�งช่่องทาง ยกตััวอย่่างเช่่น เมื่�อก่่อนผู้�้ ชายต้้องลุุกให้้ผู้�้หญิิงนั่่�ง แต่่พอกาลเวลามัันเปลี่่�ยนไป มัันมีีเรื่�อง Equality มากขึ้้�น มัันก็็ไม่่จำำ�เป็็นที่่�จะต้้องลุุกให้้ผู้้�หญิิง ซึ่�งช่่องทางสำ�ำ คััญที่่�ทำ�ำ ให้้ แนวคิิดนั้้�นส่่งผ่่านเข้้ามาได้้ก็็คืือโลกดิิจิิทััล แต่่ในขณะเดีียวกััน เราเองก็็เรีียนรู้้� มาจากพ่่อแม่่ที่�บ้้านด้้วย อย่่างเช่่น คนที่่�บ้้านเป็็นคนที่่�ชอบช่่วยเหลืือคนอื่�น 53
จะยกเรื่�องของคนอื่�นมาคิิดก่่อนเรื่�องของตนเอง เราก็็เลยดููแล้้วจำำ� ๆ มา เพราะฉะนั้้�นเราก็็มัักจะคิิดมากและสัับสนเสมอว่่า เวลาเรานั่่�งอยู่�บนรถเมล์์หรืือ บีีทีีเอสนั้้�น เราควรจะต้้องลุุกให้้ผู้้�หญิิงนั่่�งไหม ซึ่�งมัันก็็เป็็นสิิทธิิของเราที่่�จะนั่่�ง แต่่มัันก็็ทำำ�ให้เ้ รารู้�้ สึึกแย่่ได้้เหมือื นกันั ถ้้าไม่่ลุุก” (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศชาย กรุุงเทพฯ อายุุ 19-23 ปีี) “อััตลักั ษณ์์หรืือหลักั คุุณธรรมที่่ย� ึึดถืือในทุกุ วันั นี้้ก� ็ม็ าจากหลายส่่วน ก็็จะมีีจาก อิินเทอร์์เน็็ตบ้้าง หรืือจะมีีเป็็นประสบการณ์์ที่่�ผู้�คนอื่่�นบอกมาบ้้าง อย่่างเช่่น ผู้ใ้� หญ่่เขาสอนมาว่่าเราควรทำำ�สิ่่ง� ที่่ด� ีี สิ่ง� ไหนที่่ถ� ููกต้อ้ งอย่่างนี้้น� ะ แต่่ทุุกวันั นี้้� เรารู้อ�้ ะไร เยอะขึ้น� คุุณธรรมมันั ไม่ไ่ ด้ม้ ีชี ุุดเดียี ว ตัวั ตนก็ส็ ร้า้ งได้ห้ ลากหลายผ่่านโลกออนไลน์์ หนููคิิดว่่า เราไม่่ควรยึึดถืืออะไรทั้้�งนั้้�นมาเป็็นแบบ เพราะทุุกวัันนี้้� ทุุกอย่่าง มัันเปลี่�ยนแปลงอย่่างรวดเร็็ว แต่่เราก็็สามารถเอาคำ�ำ สอนของเขามาเก็็บ แล้้วค่่อยมาแก้้ไข หรืือว่่าทำ�ำ ให้้มัันดีีขึ้�นในรููปแบบของเราได้้ โดยไม่่จำ�ำ เป็็นต้้อง เหมืือนหรืือยึึดตามเป๊๊ะ ๆ เพราะว่่าเดี๋�ยวนี้้�ยุุคสมััยมัันก็็ไม่่มีีอะไรเหมืือนเดิิมแล้้ว มีแี ต่่แตกต่่างกันั มากขึ้้�น” (ชาวดิจิ ิิทัลั รุ่่�นใหม่่ เพศหญิิง เชีียงใหม่่ อายุุ 19-23 ปีี) “เทคโนโลยีีเข้้ามาทำ�ำ ให้้ชีีวิิตเปลี่�ยนมากค่่ะ มีีอิิสระในการใช้้ชีีวิิตและการ ตัดั สินิ ใจอะไรต่า่ ง ๆ มากขึ้น�้ เมื่�อ่ อยู่�ใ่ นโลกโซเชีียล เราก็็จะมีีความเป็็นตััวของ ตััวเองสููง คิิดและเปิิดรัับความรู้�อะไรใหม่่ ๆ ได้้ตลอดเวลา โดยเฉพาะเรื่่�อง อััตลัักษณ์์และหลัักคุุณธรรม เราสามารถเอามาจากทั้้�งพ่่อแม่่ ไลฟ์์โค้้ช เน็็ตไอดอลต่่าง ๆ ว่่าเขาคิิดอะไรหรืือทำ�ำ อะไร แล้้วเราค่่อยปรัับให้้มัันเข้้ากัับเรา หนููว่่าเดี๋�ยวนี้้�เรื่�องอััตลัักษณ์์และหลัักคุุณธรรมมัันไม่่ได้้ fix แล้้วค่่ะ เปลี่่�ยนไป เรื่�อย ๆ ตามความคิดิ เรา ว่่าเรากำำ�ลัังอินิ อยู่�กับั เรื่อ� งอะไร ตอนไหน” (ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ เพศหญิงิ นครพนม อายุุ 19-23 ปี)ี จะเห็็นได้้ว่่า บทบาทของเทคโนโลยีีและสภาวะสัังคมรอบตััวเข้้ามามีีอิิทธิิพล อย่่างมากต่่อการประกอบสร้้างอััตลัักษณ์์และความหลากหลายในหลัักคุุณธรรมของ ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ อีีกทั้้�งส่่งผลให้้ทั้้�งความคิิดเรื่�องอััตลัักษณ์์และหลัักคุุณธรรม 54
มีีความสลัับซัับซ้้อนและเปลี่่�ยนแปลงอย่่างรวดเร็็วอยู่่�ตลอดเวลา ผิิดกัับในยุุคก่่อน ที่่� ส า ม า รถร ะ บุุ ไ ด้้ ถึึ ง ค ว า ม เ ป็็ น ก ลุ่ � ม ก้้ อ นข อ ง อัั ตลัั ก ษ ณ์์ รุ่่�นวัั ย แ ล ะ ก า รชี้้� ใ ห้้ เ ห็็ น ถึึ ง ชุุดคุุณธรรมหลัักที่่�คนในสังั คมไทยนั้้�นยึดึ ถือื สืืบทอดกัันมา หลักั คุณุ ธรรมที่่ห� ลากหลายของชาวดิจิ ิิทัลั ไทยรุ่่�นใหม่่ ในมุุมมองของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ หลัักคุุณธรรมนั้้�นสามารถมีีได้้หลายชุุด นอกจากความเป็็นปััจเจกชนที่่�ทำำ�ให้้เกิิดความแตกต่่างระหว่่างชุุดคุุณธรรมของแต่่ละ บุุคคลแล้้ว ความหลากหลายของหลัักคุุณธรรมยัังผัันแปรไปตามบริิบทและเงื่�อนไข อาทิิ รุ่่�นวัยั บริิบทพื้้น� ที่่� เพศสภาพ ศาสนา สถานภาพทางสัังคมและเศรษฐกิจิ อีีกด้ว้ ย ช่่วงวัยั กัับความหลากหลายของหลักั คุุณธรรม คนรุ่่�นใหม่่ในแต่่ละรุ่่�นวััยหรืือแม้้แต่่คนที่่�อยู่�ในรุ่่�นวััยเดีียวกััน แต่่มีีการดำ�ำ เนิิน ชีีวิิตและมีีปฏิิสััมพัันธ์์ภายใต้้สิ่�งแวดล้้อมที่่�แตกต่่างกััน การวิิจััยนี้�้พบว่่า ภายใต้้กลุ่�ม ชาวดิิจิิทัลั รุ่่�นใหม่ด่ ้ว้ ยกันั เองที่่�มีีอยู่� 3 กลุ่�มอายุุ คืือชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ตอนต้น้ (นัักเรีียน มัธั ยมศึกึ ษาตอนต้น้ ) ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่ต่ อนกลาง (นักั เรีียนมัธั ยมศึกึ ษาตอนปลาย) และ ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ตอนปลาย (นัักศึึกษาระดัับมหาวิิทยาลััยและผู้้�ที่�เพิ่่�งจบการศึึกษา มาเริ่�มเข้้าสู่่�วััยทำำ�งาน) มีีความคิิดในเรื่�องหลัักคุุณธรรมที่่�ได้้รัับอิิทธิิพลจากผู้้�ปกครอง โรงเรีียน การดำำ�เนิินชีีวิิตส่่วนตััว และสัังคมรอบข้้างแตกต่่างกััน อีีกทั้้�งยัังมีีพััฒนาการ ของการให้้คำ�ำ นิิยามและความเข้้าใจ แม้้แต่่การยึึดจุุดยืืนภายใต้้ประเภทหลัักคุุณธรรม นั้้�น ๆ ตามสิ่�งที่่�ตนเองให้้คุุณค่่า ความสำำ�คััญที่่�ยึึดโยงกัับชีีวิิตประจำำ�วัันและโลกทััศน์์ ของตน หากยกตััวอย่่างของหลัักคุุณธรรมที่่�ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ได้้นำ�ำ มาใช้้ในชีีวิิต ประจำ�ำ วันั เช่่น เรื่�องวิินััย มาเป็็นเครื่�องทดสอบ จะเห็็นจุุดยืนื ของการยึึดโยงการขยาย โลกทััศน์์ความคิิดความเข้้าใจเรื่ �องวิินััยที่่�สะท้้อนให้้เห็็นถึึงพััฒนาการของความคิิด ประสบการณ์์ชีีวิิต และสิ่�งที่่�ได้้เรีียนรู้้�จากระบบการศึึกษา ทำ�ำ ให้้ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่เริ่�ม ที่่�จะใช้้ความคิิดเชิิงวิิพากษ์์ในการสร้้างกรอบและเงื่�อนไขของหลัักคุุณธรรมนั้้�น ๆ ที่่ต� นจะเลือื กเป็็นแนวทางในการดำ�ำ เนิินชีีวิติ 55
“ในชีีวิติ ประจำำ�วััน ผมใช้้วิินััย วิินัยั ในการตรงต่อ่ เวลา ต้้องตื่่น� แต่่เช้า้ ไปโรงเรียี น ทุุกวันั และมีรี ะเบีียบ ทำำ�ตามกฎเกณฑ์ต์ ่า่ ง ๆ ของโรงเรียี นที่่ค� รููบอก ที่่พ� ่่อแม่่ บอก” (ชาวดิจิ ิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ตอนต้น้ กรุุงเทพฯ อายุุ 13-15 ปีี) “วิินััย คืือ การยึึดมั่่�นในหน้้าที่่�และความรัับผิิดชอบที่่�มีีต่่อตนเองให้้มากที่่�สุุด มีีการจััดระเบีียบตััวเอง ต้้องไม่่ให้้มีีการละเมิิดหรืือทำ�ำ ร้้ายผู้�้อื่�นจากการใช้้วิินััย ที่่ไ� ม่่ถููกต้อ้ ง” (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ตอนกลาง กรุุงเทพฯ อายุุ 16-18 ปีี) “วิินััย คืือ กฎเกณฑ์์ที่่�มีีเหตุุผลมารองรัับ อธิิบายได้้ สามารถเปลี่�ยนแปลงได้้ ตามความเหมาะสม ตามบริิบททางสัังคมและยุุคสมััย และต้้องเป็็นกฎเกณฑ์์ ที่่�ดีี ไม่่ผลิิตซ้ำำ��ความไม่่เท่่าเทีียมหรืือลิิดรอนสิิทธิิเสรีีภาพ คำำ�นึึงถึึงหลัักสิิทธิิ- มนุษุ ยชน” (ชาวดิจิ ิิทััลรุ่่�นใหม่่ตอนปลาย กรุงุ เทพฯ อายุุ 19-23 ปี)ี หากมองให้้ลึึกซึ้�งจะเห็็นว่่า การประกอบสร้้างหลัักคุุณธรรมของชาวดิิจิิทััล ตอนต้้น (นัักเรีียนมััธยมศึึกษาตอนต้้น) ยัังคงอยู่�ในกรอบของสัังคมไทยของการรัักษา คุณุ งามความดีีตามแบบฉบับั ที่่ส� ังั คมคาดหวังั ไว้้ รัฐั อยากจะให้เ้ ป็น็ ส่ว่ นชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ ตอนกลาง (นัักเรีียนมััธยมศึึกษาตอนปลาย) จะเริ่�มให้ค้ วามสำำ�คัญั กับั ตัวั เอง สิทิ ธิิ และ ความรัับผิิดชอบต่อ่ ผู้้�อื่น� มากยิ่�งขึ้น� เริ่�มที่่จ� ะกล้้าตั้ง� คำ�ำ ถามและวิิพากษ์ต์ ่อ่ หลักั คุุณธรรม ตามที่่�ตนเห็็นว่่าไม่่สมควร แต่่ยัังคงแสดงออกภายใต้้กรอบและบริิบทที่่�ค่่อนข้้างจำำ�กััด ด้้วยวัยั และประสบการณ์์ ซึ่่�งแตกต่า่ งจากชาวดิจิ ิิทัลั รุ่่�นใหม่ต่ อนปลาย (นักั ศึกึ ษาระดับั มหาวิิทยาลััย หรืือผู้้�ที่�เพิ่่�งจบมาเริ่�มเข้้าทำ�ำ งาน) จะเห็็นได้้ว่่า บริิบทของหลัักคุุณธรรม ถููกยกระดับั ให้ม้ ีีการเชื่อ� มโยงทั้้ง� ในระดัับปัจั เจกบุคุ คล ระดับั สังั คม ไปจนถึงึ ระดับั สากล และเป็็นรุ่่�นวััยแห่่งการตั้้�งคำ�ำ ถามเพื่่�อโต้้แย้้งต่่อหลัักคุุณธรรมเดิิมที่่�มีีอยู่�ในสัังคมไทย อีีกทั้้�งยัังเป็น็ วััยที่่�เริ่�มกล้า้ แสดงออกถึึงความเป็น็ ตัวั ตน ความคิดิ ที่่�สร้้างสรรค์์ เปิดิ ใจรับั ความแตกต่่าง และมองเห็็นสภาพปััญหาทางสัังคมที่่�เกิิดขึ้้�นในสัังคมไทยได้้เป็็นอย่่างดีี 56
ดัังนั้้�นแม้้ว่่าชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่จะเกิิดและเติิบโตมาภายใต้้อิิทธิิพลของเทคโนโลยีี ที่่�คล้้าย ๆ กััน แต่่ไม่่ได้้หมายความว่่า ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ที่่�สามารถแบ่่งออกได้้เป็็น 3 ช่่วงวััยนี้จ�้ ะไม่่มีีความแตกต่่างในแง่ม่ ุมุ ของการตีีความหลัักคุุณธรรม ความแตกต่่างในการมองหลัักคุุณธรรมยิ่ �งชััดขึ้้�นเมื่ �อเปรีียบเทีียบระหว่่างชาว ดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่กัับชาวดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่า ในสัังคมยุุคปััจจุุบัันที่่�เทคโนโลยีีมีีการพััฒนาและ เปลี่่�ยนแปลงอย่่างรวดเร็็วนั้้�น ทำ�ำ ให้้กลุ่�มชาวดิิจิิทััลถููกแยกออกเป็็นกลุ่�มชาวดิิจิิทััล รุ่่�นใหม่่และกลุ่�มชาวดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่าอย่่างเห็็นได้้ชััด ถึึงแม้้ในภาพรวม ทั้้�งสองกลุ่�มต่่างก็็ เติิบโตขึ้้�นมาท่่ามกลางอุุปกรณ์์เทคโนโลยีีและมีีการเรีียนรู้้�ในการใช้้เทคโนโลยีีที่่�เกิิดขึ้้�น มาอย่่างรวดเร็็วเหมืือนกััน แต่่ผลกระทบทางเทคโนโลยีีที่่�เกิิดขึ้้�นต่่อชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ และชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นเก่า่ ย่่อมมีีความแตกต่า่ งกันั เมื่่อ� ชาวดิจิ ิิทัลั เล่า่ เรื่�่องศาสนา นอกจากนั้้�น งานวิิจััยนี้�้ยัังค้้นพบว่่า มุุมมองในการประกอบสร้้างหลัักคุุณธรรม ระหว่า่ งชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นเก่า่ กับั ชาวดิจิ ิิทัลั รุ่่�นใหม่ท่ ี่่ส� ะท้อ้ นความแตกต่า่ งก็ค็ ือื บทบาทของ ศาสนาในการเข้้ามามีีอิิทธิิพลต่่อเรื่�องหลัักคุุณธรรม โดยชาวดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่าส่่วนใหญ่่ จะมองว่่า สถาบัันศาสนายัังคงมีีบทบาทต่่อการประกอบสร้้างคุุณธรรมในกลุ่�มตน แต่่ สำำ�หรัับชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่มองว่่า บทบาทของสถาบัันศาสนานั้้�นอาจมีีอิิทธิิพลมากน้้อย แตกต่า่ งกัันไปต่่อการประกอบสร้า้ งหลัักคุณุ ธรรม “บทบาทสถาบันั ทางศาสนากับั คนยุุคดิจิ ิทิ ััลที่่อ� ยู่ใ� นวััยเดีียวกันั นั้้�นมีีบทบาทมาก พอสมควร เช่่น คุุณธรรม คืือแม้้จะเป็็นคนที่่�มีีคุุณวุุฒิิ มีีคุุณภาพมากแค่่ไหน แต่่สุุดท้้ายไม่่มีีคุุณธรรมในจิิตใจตามศาสนาที่่�เป็็นสมาชิิกควบคู่ �กัันไปก็็ไม่่อาจ ทำำ�ให้้ชีีวิิตประสบความสำ�ำ เร็็จได้้ เพราะฉะนั้้�นการที่่�จะดำำ�เนิินชีีวิิตอยู่�ในสัังคม ให้้ได้้อย่่างมีีคุุณภาพที่่�สุุดจะต้้องมีีคุุณธรรมที่่�ได้้รัับการสั่�งสอนมา สุุจริิต วิินััย พอเพีียง จิิตอาสา อาจจะมีีมากหรืือน้อ้ ยแตกต่่างกันั ไปในแต่่ละคน” (ชาวดิจิ ิทิ ััลรุ่่�นเก่า่ นครพนม อายุุ 24-29 ปีี) 57
“ผมคิิดว่่าบทบาทศาสนามีีน้้อย เพราะจากที่่�ฟัังข่่าวมา คนรุ่�่นผมในปััจจุุบััน เลือื กที่่จ� ะไม่่นับั ถือื ศาสนา ผมว่่าเขาเลืือกที่่จ� ะเชื่อ่� ในบางอย่า่ งสิ่ง� ที่่ท� ำำ�ให้ส้ บายใจ ส่่วนหนึ่่�งก็็จากยุุคดิิจิิทััลด้้วยที่่�ให้้ทุุกคนเห็็นความเป็็นจริิง เข้้าใจชีีวิิตอย่่างที่่�เห็็น ตามประสบการณ์์ต่่าง ๆ มากขึ้น�้ ” (ชาวดิจิ ิิทััลรุ่่�นใหม่่ นครพนม อายุุ 19-23 ปี)ี บริิบทของพื้้น� ที่่�กับั ความแตกต่่างในทััศนคติทิ ี่่ม� ีีต่่อหลัักคุุณธรรม บริิบทของพื้้�นที่่�อาจส่่งผลต่่อความเหมืือนและความต่่างในการประกอบสร้้าง ความรู้้�ความเข้้าใจและทััศนคติิเกี่ �ยวกัับการนำำ�หลัักคุุณธรรมมาประยุุกต์์ใช้้ของชาว ดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ งานวิิจััยนี้้�ได้้ตั้�งข้้อสัังเกตว่่า สิ่�งที่่�ส่่งผลต่่อการรัับรู้�้ การสร้้างภาพจำ�ำ และการตีีความคุุณธรรมของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ คืือบริิบท สภาวะ และสิ่�งแวดล้้อม ในพื้้�นที่่�มากกว่่าพื้้�นที่่�ในเชิิงกายภาพโดยตรง ซึ่�่งงานวิิจััยนี้�้พบว่่าชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ ที่่�มาจากพื้้�นที่่�ที่่�มีีความเป็็นเมืืองสููงกัับพื้้�นที่่�ที่่�เป็็นเมืืองรองมีีความเข้้าใจและมีีทััศนคติิ ต่อ่ การนำำ�หลัักคุณุ ธรรมด้้าน “ความพอเพีียง” ไปประยุกุ ต์ใ์ ช้้ที่่�แตกต่า่ งกััน คุุณธรรมด้้านความพอเพีียงเป็็นหนึ่่�งในคุุณธรรม 4 ประการที่่�คณะกรรมการ- ส่่งเสริิมคุุณธรรมแห่่งชาติิกำำ�หนดให้้เป็็นคุุณธรรมพื้้�นฐานที่่�สำำ�คััญและพยายามปลููกฝััง ในสัังคมไทย และได้้ให้้นิยิ ามว่า่ ความพอเพีียง หมายถึงึ “ความพอเพียี งในการดำำ�เนิิน ชีีวิิตแบบทางสายกลาง มีีเหตุุมีีผล ใช้้ความรู้�้ในการตััดสิินใจอย่่างรอบคอบ มีีความ พอประมาณ พอดีี ไม่่เบีียดเบีียนตนเอง สัังคม และสิ่�งแวดล้้อม ไม่่ประมาท สร้้าง ภููมิิคุ้้�มกัันที่่�ดีี รู้�้เท่่าทัันการเปลี่่�ยนแปลง” (คณะกรรมการส่่งเสริิมคุุณธรรมแห่่งชาติิ, 2562, น. 28) ซึ่�่งคุุณธรรมด้้านความพอเพีียงนี้้�มีีที่่�มาจากแนวคิิดเรื่�องปรััชญา เศรษฐกิิจพอเพีียงของพระบาทสมเด็็จพระเจ้้าอยู่่�หััวรััชกาลที่่� 9 โดยหลัักปรััชญา เศรษฐกิิจพอเพีียงเป็็นหลัักที่่�ประกอบด้้วยคุุณสมบััติิ 3 ประการ และ 2 เงื่�อนไข ได้้แก่่ คุุณสมบััติิด้้านความพอประมาณ ความมีีเหตุุผล และภููมิิคุ้�มกััน ประกอบกัับ เงื่�อนไขด้้านความรู้�้ที่�นำำ�ไปใช้้ในการพิิจารณาหรืือวางแผน และเงื่�อนไขคุุณธรรมในการ ดำำ�เนินิ ชีีวิติ (สุุเมธ ตันั ติิเวชกุุล, 2551) 58
งานวิิจััยนี้้�พบว่่า ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ที่่�มาจากพื้้�นที่่�ที่่�มีีความเป็็นเมืืองสููง ได้้แก่่ เมืืองหลวง (กรุุงเทพมหานคร) และเมืืองหลััก (จัังหวััดเชีียงใหม่่) มีีการตีีความและ มีีความเข้้าใจเกี่ย� วกับั คุณุ ธรรมด้้านความพอเพีียงที่่�คล้า้ ยคลึึงกันั ดัังตััวอย่า่ งต่อ่ ไปนี้้� “ความพอเพีียงกัับคนยุุคนี้้�ต้้องเปลี่่�ยนความหมาย พอเพีียงเราจะคิิดถึึงการ ประหยัดั อดออม แต่ต่ อนนี้้อ� าจจะไม่ม่ ีแี ล้ว้ ในการเก็บ็ ผักั เก็บ็ ผลไม้ก้ ินิ ตามชนบท มัันไม่่มีีแล้้ว อาจจะเปลี่่�ยนความหมายเป็็นการประหยััดเสีียมากกว่่า ความ พอเพีียงเปลี่่�ยนไป ปััจจุุบัันค่่าครองชีีพก็็สููงขึ้�น อาจจะทำำ�ให้้เราหาเงิินไม่่ทััน คนส่่วนใหญ่่ไม่่ได้้มีีเงิินเก็บ็ ที่่จ� ะใช้ช้ ีีวิิตแบบพอเพียี งอย่า่ งนั้้น� ได้”้ (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เชีียงใหม่่ อายุุ 19-23 ปี)ี จากมุุมมองของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ในสัังคมเมืืองส่่วนหนึ่่�งเข้้าใจว่่าความพอเพีียง นั้้�นมีีความจำำ�เพาะกัับมิิติิการเกษตรเป็็นหลััก และยัังคงมีีกรอบความคิิดที่่�ว่่าหลัักการ พอเพีียงคืือการประหยััดและไม่่สามารถแข่่งขัันหรืือหารายได้้จำ�ำ นวนมากได้้ ซึ่่�งสะท้้อนให้้เห็็นว่่าชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ในพื้้�นที่่�ที่่�มีีความเป็็นเมืืองสููงมีีการรัับรู้�้และความ เข้้าใจในเรื่ �องหลัักปรััชญาเศรษฐกิิจพอเพีียงที่่�ไม่่ได้้ครอบคลุุมเท่่ากัับความหมาย องค์์รวมดัังที่่�ปรากฏในคำำ�นิิยาม เนื่่�องจากหลัักปรััชญาเศรษฐกิิจพอเพีียงตาม ค ว า ม ห ม า ย ที่่� แ ท้้ จ ริิ ง นั้้� น เ ป็็ น แ น ว คิิ ดที่่� มุ่ � ง ใ ห้้ เ กิิ ด ค ว า ม ส ม ดุุ ล ใ น ก า รดำำ�ร ง ชีีวิิ ต ในหลากหลายมิิติิ ทั้้�งในมิิติิด้้านเศรษฐกิิจ สัังคม สิ่�งแวดล้้อม และวััฒนธรรม โดยเน้้นเรื่�องการใช้้สติิปััญญาพิิจารณาเหตุุผลอัันเหมาะควร การรู้้�จัักประมาณ และการมีีภููมิิคุ้ �มกัันพร้้อมรัับต่่อการเปลี่่�ยนแปลงอย่่างรวดเร็็วจากโลกภายนอก (กรชนก สนิิทวงค์์ และณรงค์์ เจนใจ, 2563) ซึ่่�งหลัักการนี้้�สามารถนำำ�ไปประยุุกต์์ ใช้้ได้้ในทุุกระดัับ ตั้�งแต่่ระดัับบุุคคล ครอบครััว ชุุมชน ไปจนถึึงระดัับรััฐ ดัังนั้้�นหลัักเศรษฐกิิจพอเพีียงจึึงไม่่ได้้มีีความจำ�ำ เพาะสำำ�หรัับกลุ่�มเกษตรกร คนยากจน และไม่่ได้้เน้้นเรื่�องการรััดเข็็มขััดหรืือตระหนี่่�ถี่�เหนีียว ในทาง ตรงกัันข้้าม ความพอเพีียงนั้้�นสามารถนำ�ำ ไปสู่่�การพััฒนาเพื่่�อสร้้างความร่ำ��ำ รวยได้้ ตราบใดที่่�ตั้�งอยู่�บนรากฐานที่่�มั่�นคง มีีเหตุุผล มีีคุุณธรรม ไม่่เบีียดเบีียนตนเอง และผู้้�อื่�น (สำำ�นัักงานคณะกรรมการพััฒนาการเศรษฐกิิจและสัังคมแห่่งชาติิ, 2554) 59
อย่่างไรก็็ตาม ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ในเมืืองรอง เช่่น จัังหวััดนครพนม มีีมุุมมอง เรื่�องความพอเพีียงที่่�แตกต่่างออกไปจากชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ในพื้้น� ที่่ท� ี่่ม� ีีความเป็็นเมืืองสููง โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่ง� มุมุ มองเกี่ย� วกับั การเชื่�อมโยงแนวคิดิ เรื่อ� งความพอเพีียงมาประยุกุ ต์์ ใช้้ในวิิถีีชีีวิิตได้้ในหลากหลายมิิติิ เช่่น ความพอประมาณ ความมีีเหตุุผลในการเลืือก บริิโภคหรืือซื้�อสิินค้้าตามความจำำ�เป็็น แต่่ไม่่เน้้นว่่าจะต้้องประหยััดเท่่านั้้�น และการมีี ภููมิิคุ้�มกันั ต่่อผลกระทบต่า่ ง ๆ ดังั ตััวอย่่างต่่อไปนี้้� “พอเพีียงเป็็นหลัักคุุณธรรมที่่�คนในนครพนมใช้้นะ พอเพีียง หมายถึึง ความพอประมาณ ความมีีเหตุุผล รวมถึึงความจำำ�เป็็นที่่�จะต้้องมีีระบบ ภููมิิคุ้�มกัันในตััวที่่�ดีีพอสมควรต่่อการกระทบใด ๆ คิิดก่่อนซื้�อ คิิดเสมอว่่า สิ่�งที่่�กำำ�ลัังจะซื้�อนั้้�นจำ�ำ เป็็นหรืือไม่่ ของที่่�มีีอยู่�แล้้วยัังใช้้ได้้ดีีหรืือเปล่่า หาก พิิจารณาแล้้วว่่าไม่่จำ�ำ เป็็นก็็ไม่่ต้้องซื้�อ และใช้้ของเก่่าให้้คุ้้�มค่่าก่่อน ไม่่จำำ�เป็็นต้้อง กิินของแพง หากนาน ๆ ครั้�งให้้รางวััลชีีวิิตกัับตััวเองบ้้างก็็ไม่่เป็็นไร แต่่ไม่่ใช่่ว่่า ต้อ้ งกินิ ข้้าวนอกบ้้านทุุกมื้้อ� ทำำ�อาหารกิินเองบ้า้ ง ถููกกว่่า ได้้คุุณค่่าทางโภชนาการ มากกว่่า และยัังสามารถเลืือกสิ่่ง� ที่่�ดีใี ห้้กับั สุุขภาพของตัวั เองได้้ด้ว้ ย” (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ นครพนม อายุุ 19-23 ปี)ี เมื่�อพิิจารณามุุมมองชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ทั้้�ง 3 บริิบทพื้้�นที่่� จะเห็็นได้้ว่่าแม้้จะเป็็น ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่วััยเดีียวกััน แต่่กลัับมีีการตีีความเรื่�องความพอเพีียงแตกต่่างกััน ออกไป โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่ง� ทัศั นคติทิ ี่่ม� ีีต่อ่ การนำำ�หลักั คุณุ ธรรมพอเพีียงมาปรับั ใช้ใ้ นชีีวิติ ประจำำ�วันั ทั้้ง� นี้�้ อาจเป็น็ เพราะชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่ใ่ นพื้้น� ที่่ท�ี่่ม� ีีความเป็น็ เมือื งสููงถููกแวดล้อ้ ม ไปด้้วยบริิบทและสภาพแวดล้้อมที่่�ได้้รัับอิิทธิิพลจากกระแสโลกาภิิวััตน์์ ทุุนนิิยม และ บริิโภคนิิยมที่่�เข้้มข้้นมากกว่่าพื้้�นที่่�ที่่�มีีความเป็็นเมืืองน้้อย จึึงอาจเป็็นเหตุุให้้ชาวดิิจิิทััล รุ่่�นใหม่่ในสัังคมเมืืองมุ่ �งความสนใจไปที่่�การแข่่งขัันทางเศรษฐกิิจและความก้้าวหน้้า ทัันสมััย ทำำ�ให้้ความเข้้าใจที่่�มีีต่่อหลัักคุุณธรรมเรื่�องความพอเพีียงถููกลดทอนลง และถููกมองแยกส่่วน เนื่่�องจากเมื่�อพิิจารณาโดยผิิวเผิินแล้้ว ความพอเพีียงอาจฟัังดูู ขััดแย้้งกัับการแสวงหาความมั่ �งคั่�งและการต่่อสู้้�แข่่งขัันในสัังคม นอกจากนี้้� ที่่�ผ่่านมา ได้้มีีการนำ�ำ หลัักปรััชญาเศรษฐกิิจพอเพีียงไปประยุุกต์์ใช้้อย่่างแพร่่หลายและเป็็น 60
รููปธรรมที่่�ชััดเจนในภาคเกษตรกรรม โดยมีีเกษตรกรรมตามแนวทฤษฎีีใหม่่เป็็นหลััก (ไสว บุุญมา, 2559) จึึงอาจส่่งผลต่่อภาพจำำ�และการรัับรู้้�ของคนจำำ�นวนมาก ใ ห้้ เ กิิ ด ค ว า ม เข้้ า ใ จ ว่่ า ห ลัั ก ก า ร พ อ เ พีี ย ง ต้้ อ ง เชื่ � อ ม โ ย ง กัั บ ก า รทำำ� ก า ร เ ก ษ ตร ดัังนั้้�นชาวดิิจิิทััลในสัังคมเมืืองจึึงมองว่่าหลัักคุุณธรรมเรื่�องความพอเพีียงมีีข้้อจำ�ำ กััด ในการนำำ�มาประยุุกต์์ใช้้กัับวิิถีีชีีวิิตของตนซึ่�่งไม่่ได้้ทำ�ำ การเกษตรแต่่ต้้องต่่อสู้้� แข่่งขัันในเมืือง ทั้้�งที่่�ในความเป็็นจริิงแล้้ว หลัักปรััชญาเศรษฐกิิจพอเพีียง สามารถที่่�จะนำ�ำ ไปปรัับใช้้กัับผู้้�คนสัังคมในทุุกระดัับและหลากหลายอาชีีพ อีีกทั้้�ง ยัังเป็็นการวางรากฐานในเรื่�องการคิิดวิิเคราะห์์อย่่างมีีเหตุุผล รู้้�จัักพอประมาณ ไม่่สุุดโต่่ง และมีีภููมิิคุ้�มกัันต่่อความเปลี่่�ยนแปลง ซึ่�่งสามารถนำำ�ไปประยุุกต์์ใช้้ สภาพสังั คมเมือื งได้้ เรื่อ�่ งเล่่าของชาวพื้้น� ที่่� หลัักคุุณธรรมที่่�ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่โดยเฉพาะในกรุุงเทพฯ คิิดว่่ารััฐ สถาบััน การศึึกษา และคนในสัังคม ควรให้้ความสำ�ำ คััญมากขึ้้�น คืือการเคารพสิิทธิิ การ ยอมรัับซึ่�่งความหลากหลายและความแตกต่่างทางความคิิด การใส่่ใจคนรอบข้้าง การใส่่ใจเรื่อ� งการเมือื ง การเปิิดรัับต่อ่ ความเปลี่่ย� นแปลง ไม่่ยึึดติดิ กรอบค่่านิิยมดั้�งเดิิม ที่่�ไม่่สอดคล้้องกัับวิิถีีชีีวิิตในปััจจุุบััน การรู้�้ จัักการปรัับตััว การมีีวิิจารณญาณในการ รับั ฟังั ข้้อมููลข่า่ วสาร เป็น็ ต้้น เรื่�องเล่า่ จากชาวดิจิ ิิทัลั กรุงุ เทพฯ “การเคารพสิิทธิิ อย่่างที่่�บอกว่่า มนุุษย์์อยู่่�ร่่วมกัันในสัังคม การที่่�เราจะอยู่�่ ร่่วมกัันอย่่างสงบสุุขได้้ต้้องเคารพในสิิทธิิของผู้้�อื่�น และมนุุษย์์ทุุกคนเกิิดมา มีีค่่า เราไม่่สามารถละเลยใครได้้ เราต้้องมองความสำ�ำ คััญของทุุกคนเช่่นกััน เราถึึงจะสามารถอยู่�ร่่วมกัันได้้อย่่างสงบสุุขได้้ และเมื่�อเราเห็็นความสำ�ำ คััญของ ผู้�้อื่�น ความคิิดของเขาก็็จะถููกนำ�ำ มาพิิจารณา มัันเป็็นส่่วนหนึ่่�งที่่�ทำำ�ให้้สัังคม เกิิดการพัฒั นาก้า้ วหน้้าขึ้น� ไปอีีกด้้วย” 61
“การยอมรัับซึ่�งความหลากหลายและความแตกต่่างทางความคิิด เพราะบางครั้�ง การที่่�สัังคมเป็็น Collective มากเกิินไปมัันจะทำำ�ให้้เราเปิิดรัับความแตกต่่าง ได้้ยากขึ้้�น ถ้้าเรายึึดเอาไว้้ได้้ว่่าคนเราสามารถแตกต่่างกัันได้้ ทุุกคนควรมอง อะไรที่่เ� ป็็นปััจเจกบ้า้ ง” “การใส่่ใจคนรอบข้้าง สมััยนี้้�ทุุกคนใส่่ใจกัันน้้อยลง สัังคมมัันเร็็วขึ้�น มองแต่่ ตััวเองมากขึ้้�น สัังคมกรุุงเทพฯ อาจจะทำ�ำ ให้้เราเห็็นแก่่ตััวมากขึ้้�นด้้วย ถ้้าเรา ไม่่ทำำ�แบบนี้้�เราก็็จะไม่่ได้้สิิทธิินั้้�น เราต้้องมองข้้ามความเดืือดร้้อนของคนอื่�นไป เราอาจจะต้้องทำำ�ตััวแย่่ ๆ คนอื่�นอาจจะได้้รัับผลกระทบจากการกระทำำ�ที่่�แย่่ ๆ ของเราไปด้้วย แต่่ก็็เพื่่�อความอยู่�รอดของเรา บางครั้�งมัันก็็ต้้องบีีบบัังคัับให้้เรา ต้้องทำ�ำ ตััวแย่่ ๆ แบบนั้้�นไป ตััวอย่่างเช่่น ถ้้าเราไม่่รีีบเบีียดขึ้้�นรถไฟฟ้้า เราก็็จะ ไม่ไ่ ด้้ขึ้�นสัักทีี เวลานั่่ง� รถเมล์์ เราก็เ็ มื่�อย ถ้้าเราไม่่รีีบพุ่ง�่ ตััวเข้า้ ไปนั่่ง� เราก็็จะไม่ไ่ ด้้ นั่่�ง เราเคยอ่่านเรื่�องที่่�คนรอรถเมล์์นาน ๆ แล้้วมีีคุุณยายมาถามว่่า จะข้้ามถนน หรือื เปล่่า เขาก็็คิดิ ในใจว่่าจะทำ�ำ ยังั ไงดีี รถเมล์ก์ ็ม็ า แต่่ก็ค็ วรจะช่่วยยายหรือื เปล่่า? มันั เป็น็ เรื่อ� งแบบนั้้น� สังั คมมันั ทำ�ำ ให้เ้ ราช่ว่ ยคนอื่น�่ น้อ้ ยลง เราก็ไ็ ม่ก่ ล้า้ ช่ว่ ยคนอื่น�่ เพราะเราก็็ไม่่รู้ �ว่ามาหลอกกันั หรืือเปล่า่ ถ้า้ เราเจอขอทาน พ่่อเราจะชอบให้เ้ งินิ ขอทาน แต่่ตอนเรามาอยู่ก� รุุงเทพฯ ใหม่่ ๆ เราก็ร็ ู้้�สึึกว่่า เราช่่วยไม่ไ่ ด้้แล้ว้ เพราะ ไม่่รู้�ว่าเป็็นพวกต้้มตุ๋๋�นอย่่างที่่�ออกข่่าวหรืือเปล่่า ตอนเรีียนมััธยม เราจะชอบรัับ โบรชัวั ร์์จากทุุกคนที่่แ� จกเพราะเขาจะได้แ้ จกเสร็จ็ ไว ๆ จะได้ก้ ลัับบ้้าน แต่่กลับั มีี ครั้ง� หนึ่่ง� ที่่�เราเคยโดนยัดั ใส่่มืือ แล้ว้ เรียี กเงิิน 20 บาท หลัังจากนั้้�นเราก็ไ็ ม่เ่ คยคิิด จะรับั อีีกเลย เดินิ หนีีตลอด ไม่่อยากมีีปัญั หาตามมา” “การใส่่ใจเรื่่�องการเมืือง เพราะการเมืืองเป็็นเรื่�่องของทุุกคน เรารู้�้ สึึกมากว่่า เราต้้องตระหนัักรู้�้ได้้แล้้วว่่า ทุุกอย่่างที่่�หน่่วยปกครองทำำ�มัันจะส่่งผลกระทบ ต่่อเรา และจะอยู่ไ� ปเฉย ๆ ปล่่อยให้เ้ ขาทำำ�อะไรก็็ได้้ แบบนั้้น� ไม่ไ่ ด้้ เพราะการที่่� เราปล่่อยให้้เขาทำ�ำ อะไรก็็ได้้ มัันไม่่ได้้มีีแค่่เราที่่�ไม่่สนใจ และการที่่�เราไม่่สนใจ มันั เป็น็ หนึ่่ง� เสียี งที่่ห� ายไปในการที่่ท� ำ�ำ ให้ม้ ันั ดีขี ึ้น�้ สำำ�หรับั คนอื่น�่ ๆ ในสังั คมด้ว้ ย” 62
“การเปิิดรัับต่่อความเปลี่ �ยนแปลง เพราะเราคิิดว่่า การที่่�คนรุ่่�นก่่อนๆ ยึึดติิด เขากลััวการเปลี่�ยนแปลงหรืือสิ่�งใหม่่ ๆ ที่่�เขาไม่่รู้้�ว่่ามัันจะพาเขาไปจุุดไหน เขาก็็เลยปิิดกั้้�น ซึ่�งเรามองว่่า มัันก็็เป็็นปััญหาเหมืือนกัันนะ แต่่คนรุ่่�นใหม่่ สามารถเข้้าใจความแตกต่่างว่่ามัันมีีอะไรมากกว่่าที่่�เรารู้�้ และเปิิดใจพร้้อมรัับ กับั การเปลี่่ย� นแปลง ความจริิงไม่ไ่ ด้ม้ ีแี ค่่เพียี งด้า้ นเดีียว” “คำ�ำ ว่่า หลัักคุุณธรรม มัันทำำ�ให้้เรานึึกถึึงความเป็็น Conservative เราว่่ามััน ไม่่ควรมีีค่่านิิยมที่่�ยึึดเอาไว้้ มัันควรจะเปลี่�ยนไปเรื่�่อย ๆ ตามสัังคม ตามเวลา ยิ่�งยุุคนี้้�มีีเทคโนโลยีีเข้้ามา ทุุกอย่่างมัันเปลี่่�ยนไปเร็็วมาก การมีีหลัักคุุณธรรม ยึึดเอาไว้้มัันทำำ�ให้้เราไม่่ไปไหน เพราะมัันจะเป็็นสิ่�งที่่�รั้�งเราเอาไว้้เมื่�อสัังคม มันั พััฒนาไปไกลแล้้ว” “การรู้้�จักปรับั ตัวั สามารถปรับั ไปตามการเปลี่ย� นแปลงได้โ้ ดยที่่เ� ราไม่ไ่ ด้ท้ รมาน และไม่ท่ ำ�ำ ให้ค้ นอื่น่� เดืือดร้้อนด้้วย เช่่น เศรษฐกิจิ แย่่ คนจน คนส่่วนใหญ่่ก็็อยาก ได้เ้ งินิ ถ้า้ เราไปปล้น้ มันั ก็ไ็ ม่ใ่ ช่่ ความยืืดหยุ่่�นในที่่น� ี้้ค� ืือ การปรับั ตัวั ที่่ไ� ม่เ่ ดืือดร้อ้ น คนอื่่�นด้้วย แล้้วก็ต็ ้อ้ งมีี Cultural Sensitivity คือื ยุุคนี้้ม� ันั ผ่่าน Globalization มีีแนวคิิดเรื่�องโลกไร้้พรมแดน มัันเลยมีีการปะทะกัันเกิิดขึ้้�น มีีการแบ่่งพวกเขา พวกเราทั้้�งที่่�จริิง ๆ มัันไม่่มีีอะไรเลย เราสร้้างความแตกแยกจากสิ่่�งที่่�ไม่่ได้้มีี อะไรเลย เราแค่่แตกต่่างกััน คุุณเป็็นชาติินี้้� ชาติินั้้น� แล้ว้ ยังั ไง มันั ไม่่ได้ม้ ีีผลอะไร ดัังนั้้�นการมีีความยืืดหยุ่่�นในการทำ�ำ ความเข้้าใจวััฒนธรรม การเข้้าใจคนอื่�นโดยที่่� ไม่่มััวแต่่ยึึดว่่าเราเป็็นใครหรืือเขาเป็น็ ใคร มัันก็็จะทำ�ำ ให้โ้ ลกของเราน่่ารัักขึ้้�น” “การมีีวิจิ ารณญาณในการรัับฟัังข้้อมููลข่า่ วสารเรื่่�องราวต่่าง ๆ เพราะทุุกวัันนี้้� มีีการหลั่�งไหลของข่่าวสารข้้อมููลความรู้้�มากมาย เราควรที่่�จะเช็็คความถููกต้้อง ของข้อ้ มููลกันั อย่่าเชื่อ� อะไรง่่าย ๆ หรืือรัับฟัังแบบมั่ว� ๆ เราจะได้ไ้ ม่ต่ กเป็็นเหยื่อ� และรู้้�เท่่าทััน นี่่�ก็็เป็็นหลัักคุุณธรรมที่่�ทำำ�ให้้เราไม่่ส่ งต่่อข้้อมููลผิิด ๆ ไปสู่่�คนอื่�น เหมือื นเราก็อ็ ยู่ใ� นวงจรที่่ช� ่่วยหลอกลวงหรือื ประชาสัมั พันั ธ์์ Fake News” 63
งานวิจิ ัยั นี้ย�้ ังั ได้ค้ ้น้ พบว่า่ บริบิ ทของวัฒั นธรรมท้อ้ งถิ่น� และการดำ�ำ เนินิ ชีีวิติ ในแต่ล่ ะ พื้้�นที่่�ยัังมีีความเชื่�อมโยงกัับวิิธีีคิิดต่่อหลัักคุุณธรรมที่่�ควรให้้ความสำ�ำ คััญ ดัังที่่�ปรากฏ ในบทสััมภาษณ์์ของชาวดิิจิิทััลจัังหวััดเชีียงใหม่่ที่่�ให้้ความสำำ�คััญกัับการรัับฟัังและ ให้้โอกาสผู้�้ที่�อาวุุโสน้้อยกว่่า ความเสมอภาคเท่่าเทีียม อดทน เสีียสละ การไม่่ เอารัดั เอาเปรีียบ และเห็น็ อกเห็็นใจซึ่ง�่ กันั และกันั เป็็นต้น้ เรื่�องเล่่าจากชาวดิิจิทิ ััล เชีียงใหม่่ “รับั ฟัังผู้้�น้อ้ ย ส่่วนมากจะยึึดติดิ คำำ�ว่่า รัับฟังั ผู้้�ที่�อายุุแก่่กว่่าเรา ก็็อยากให้ม้ ีีหลักั ที่่�ว่่า บางทีีเราก็็ควรรัับฟัังความเห็็นจากผู้้�น้้อยบ้้าง เพราะว่่าบางทีีมัันก็็อาจจะมีี เหตุุผลของเขา ก็เ็ ลยอยากให้ม้ ีหี ลักั คุุณธรรมข้้อนี้้�เอามาใช้เ้ ยอะ ๆ” “น่่าจะเป็็นความเท่่าเทีียมกััน ความเสมอภาค ไม่่เอารััดเอาเปรีียบ เรามอง ย้อ้ นในสมััยก่่อน เมื่�อก่่อนคนที่่�โตกว่่าก็็จะกดขี่่�คนที่่�เด็ก็ กว่่า แต่่ในสมััยนี้้พ� ยายาม ทำ�ำ ให้ค้ วามคิดิ ของคนสมััยนั้้�นเปลี่่�ยน อยากให้ท้ ุกุ คนมีีความเสมอภาคกันั ได้ร้ ับั อะไรที่่�เท่่า ๆ กััน ไม่่มีีการแบ่่งว่่าได้้เยอะกว่่าได้้น้้อยกว่่า คนที่่�เล็็กกว่่าก็็จะเป็็น คนใช้ข้ องคนที่่โ� ตกว่่า” “อยากให้้มีีความอดทนและเสีียสละให้้มาก ๆ เพราะปััจจุุบัันสัังคมไทยความ เสียี สละและความอดทนค่่อนข้้างจะเห็็นได้ย้ าก” “ความเห็็นอกเห็็นใจ หมายถึึงว่่าการที่่�คนเราอาจจะไม่่มีีความเอื้�อเฟื้�้อเผื่�อแผ่่ คนเราอาจจะอยู่�ด้้วยตััวของตััวเอง เราก็็อยู่�ส่่วนเรา เขาก็็อยู่�ส่่วนเขา ไม่่มีีมิิตร- สััมพัันธ์ท์ ี่่�ดีี จิิตใจคนต้้องเข้ม้ แข็็ง” ในขณะที่่�ชาวดิิจิิทััลในจัังหวััดนครพนมค่่อนข้้างให้้ความสำำ�คััญกัับความเป็็น สัังคมส่่วนรวม ไม่่ได้้ยึึดภาวะของความเป็็นปััจเจกบุุคคลมาเหนืือชุุมชน เห็็นบทบาท ของตนเองในฐานะปััจเจกบุุคคลที่่�จะต้้องเสีียสละและการเป็็นแบบอย่่างที่่�ดีีแก่่คนใน 64
สัังคม อีีกทั้้�งยัังมีีจุุดเน้้นที่่�สะท้้อนให้้เห็็นว่่า พวกเขายัังได้้รัับอิิทธิิพลจากสถาบัันทาง ศาสนาและหลัักคุุณธรรมที่่�ควรสนัับสนุุนเพื่่�อลดปััญหาที่่�เกิิดขึ้้�นในสัังคมไทย นั่่�นคืือ การส่ง่ เสริมิ ค่า่ นิยิ มให้เ้ ห็น็ คุณุ ค่า่ ของรากเหง้า้ ความเป็น็ ไทย การอนุรุ ักั ษ์ไ์ ว้ซ้ ึ่ง่� วัฒั นธรรม ประเพณีีไทยที่่ส� ืบื สานกัันมา เรื่�องเล่า่ จากชาวดิจิ ิิทััล นครพนม “คิิดว่่า หนึ่่�ง ต้้องซื่่�อสััตย์์ เสีียสละ และอดทน มีีอุุดมการณ์์ในสิ่่�งที่่�ดีีงามเพื่่�อ ส่่วนรวม เพราะความซื่่�อสััตย์์ ความอดทนจะเป็็นการนำ�ำ ไปสู่่�ความสำ�ำ เร็็จของ อุุดมการณ์์ และสอง ต้้องมีีความรัักชาติิ ศาสนา พระมหากษััตริิย์์ เพราะเรา เกิิดมาบนพื้้�นแผ่่นดิินไทย ควรรัักษาไว้้ซึ่�งความเป็็นไทย มีีศาสนาที่่�สอนให้้เป็็น คนดีี มีีพระราชาทรงห่่วงใยประชาชนทุุก ๆ คน” “ทุุกวัันนี้้�เรามัักจะเห็็นผู้�้คนแตกแยกหรืือไม่่ให้้ความเคารพกััน ซึ่�งแสดงให้้เห็็นถึึง การที่่�ไม่่มีีระเบีียบในสัังคม อย่่างแรกต้้องเริ่�มที่่ต� ััวเราเอง เราควรที่่�จะมีีระเบีียบ วิินััย เคารพกฎหมาย และเคารพผู้�้หลัักผู้�้ใหญ่่ และสิ่�งเหล่่านี้้�จะเป็็นต้้นแบบให้้ อีกี หลาย ๆ คนเพื่่�อที่่จ� ะทำ�ำ ให้ส้ ัังคมไทยนั้้น� เจริิญ” “การเป็็นคนดีีเข้้าวััดทำำ�บุุญรัักษาศีีลห้้า รัักษาศีีลแปด คืือการทำ�ำ บุุญเยอะ ๆ ตายไปจะได้้ขึ้�นสวรรค์์ การทำ�ำ ดีีตอบคุุณพ่่อคุุณแม่่และผู้้�เลี้�ยงดููเรา การทำำ� ความดีี ทำำ�ประโยชน์์ให้ก้ ัับผู้�อื่น� ” “รักั ษาวััฒนธรรมประเพณีีไทยอันั งดงาม ประชาชนชาวไทยควรที่่จ� ะภาคภููมิิใจ กัับประเพณี ี ศิิลปะอันั งดงาม และวัฒั นธรรมดั้�งเดิิม เช่่น วัันปีใี หม่ข่ องประเทศ ไทย สงกรานต์์ ในขณะนี้้�ค่่านิิยมของตะวัันตกเข้้ามามีีบทบาทกัับการพููดจา กิิริิยา การแต่่งกาย ซึ่�งทำำ�ให้้ประเพณีีเราถดถอยลง เพราะเหตุุนี้้�เราควรที่่�จะเป็็น ต้น้ แบบในการอนุุรัักษ์์และสืืบทอดให้ถ้ ึึงรุ่�่นน้้องของเราเรีียนรู้�้ต่อไป” 65
เพศสภาพกัับความหลากหลายของหลัักคุุณธรรม หากพิิจารณาถึึงความเกี่ �ยวพัันของเพศสภาพกัับความหลากหลายของหลััก คุุณธรรม ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ในงานวิิจััยนี้้�มองว่่า เพศสภาพที่่�แตกต่่างกัันไม่่ได้้เป็็น เงื่�อนไขสำ�ำ คััญที่่�จะทำำ�ให้้บุุคคลมีีมุุมมองหรืือตีีความหลัักคุุณธรรมแตกต่่างกัันไป แต่่ ขึ้�นอยู่่�กัับตััวปััจเจกบุุคคลและบริิบทของการขััดเกลาทางสัังคมมากกว่่า ว่่าจะเลืือกรัับ ชุุดคุณุ ธรรมชุดุ ใดมานำำ�ทางในการดำำ�เนิินชีีวิติ ดังั การให้้สััมภาษณ์ต์ ่อ่ ไปนี้�้ “หนููว่่าคุุณธรรมไม่่ว่ าจะเรื่�องใดก็็อาจจะมาจากการถููกปลููกฝัังของครอบครััว โรงเรีียน หรืือแม้้แต่่เพื่่�อนฝููง ส่่วนเพศสภาพนั้้�นหนููว่่าไม่่เกี่�ยวค่่ะ หนููว่่าอาจจะ เกี่ย� วแค่่ตััวบุุคคลว่่าจะปฏิิบััติติ ัวั แบบไหนหรืือจะสร้้างแบบไหน” (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศหญิงิ ) “ส่ว่ นตัวั คิดิ ว่า่ เพศสภาพไม่ม่ ีบี ทบาทต่อ่ การสร้า้ งความยึึดมั่่น� ในหลักั คุณุ ธรรม แต่่อาจจะขึ้�นอยู่�กัับตััวบุุคคลนั้้�น ๆ มากกว่่า ทั้้�งความคิิดความอ่่าน การกระทำ�ำ การปลููกฝัังจากครอบครััว ศาสนา วัฒั นธรรม รวมถึึงประสบการณ์์ค่่ะ” (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ เพศหญิิง) “คิดิ ว่่า เพศสภาพไม่่มีีบทบาทต่่อการคิดิ เรื่อ่� งคุณุ ธรรมเท่่าไหร่่นะครับั ผมคิดิ ว่่า จะเพศไหน ทุุกคนต่่างก็็มีวี ิจิ ารณญาณส่่วนบุุคคลในการสร้้างคุุณธรรมของตัวั เอง ทั้้�งนั้้�น จะดีีจะชั่�วก็็อยู่�ที่่�ตััวเราเองมากกว่่าว่่ามีีมโนสำ�ำ นึึกคุุณธรรมอย่่างไร และ ให้้คุุณค่่ากัับหลัักคุุณธรรมอัันไหน จากประสบการณ์์ตรงของเราทั้้�งทางตรงและ ทางอ้้อม เพศสภาพไม่่ได้ม้ ีอี ิิทธิิพลขนาดนั้้�นครับั ” (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ เพศชาย) “อย่่างที่่�กล่่าวแหละครัับ เพศหรืือวััยไม่่ได้้เป็็นตััวเปลี่�ยนแปลงหรืือทำ�ำ อะไร ให้เ้ ปลี่ย� นไป มันั ขึ้น�้ อยู่�่ กับั ตัวั ของเราเองที่่ม� ีคี วามรับั ผิดิ ชอบมากขนาดไหน เพราะ ทุุกคนมีีสิิทธิิที่่�จะคิิดและทำ�ำ ฉะนั้้�นผมคิิดว่่าไม่่มีีอะไรทำำ�ให้้แตกต่่างไป 66
หรืือเปลี่่�ยนไปนอกจากตััวเองครัับ ถึึงผมไม่่ใช่่ชายแท้้นะครัับ ผมคิิดว่่า เพื่่�อนที่่�เป็็นแบบผมก็็มีี หลากหลายประเภท บางคนก็็ดููเป็็นคนดีีต่่อสัังคม พููดจาดีี แต่่อีีกด้้านหนึ่่�งกลัับตรงกัันข้้าม ผมเชื่�อว่่าคนแบบนี้้�น่่าจะมีีทุุกเพศ ทุุกวััย การกระทำำ� มัันอยู่�ที่่�เราเป็็นตััวกำ�ำ หนด ทุุกคนรู้�้ จัักผิิดชอบชั่�วดีีหมด แต่่การกระทำ�ำ นี่่�แหละจะเป็็นตััวบ่่งบอกว่่า เขาคนนั้้�นมีีความคิิด นิิสััยใจคอ เป็็นอย่่างไร เพราะสัังคมปััจจุุบัันมัักดููคนที่่�ภายนอก แต่่งตััวดีี ใช้้ของแพง ติิดหรูู แต่่ชั่่�วก็็มีีเยอะเเยะไป บางคนแต่่งตััวธรรมดาแต่่มีีน้ำำ��ใจลุุกให้้คนแก่่นั่่�ง ในรถเมล์์ นี่่�เป็็นจุุดเล็ก็ ๆ ของการทำำ�ดีที ี่่�ไม่ไ่ ด้้หวัังการตอบแทน ทุุกอย่่างมัันอยู่�ที่่� เราจะทำำ�หรือื เปล่่าเท่่านั้้�น” (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศทางเลืือก) อย่า่ งไรก็ต็ าม เป็น็ ที่่น� ่า่ สังั เกตว่า่ ชาวดิจิ ิทิ ัลั ที่่เ� ป็น็ หญิงิ และเพศทางเลือื กมีีแนวโน้ม้ ที่่�จะเน้้นย้ำ�ำ�ในส่่วนของการเคารพสิิทธิิเสรีีภาพ ความเท่่าเทีียม ว่่าเป็็นหลัักคุุณธรรม ที่่�สำำ�คััญที่่�ต้้องมีี ในขณะที่่�เพศชาย ถ้้ากล่่าวถึึงประเด็็นนี้้�มัักพููดว่่าไม่่ได้้เป็็นปััญหา ในสัังคมไทยอีีกต่่อไป “ผมว่่าสมััยนี้้�ผู้�้ ชาย-ผู้�้หญิิงก็็มีีสิิทธิิเท่่าเทีียมกัันแล้้วนะ ทำ�ำ เท่่ากัันหมด ไม่่ใช่่ว่่า ผู้�้ ชายควรทำ�ำ มากกว่่า ซึ่ง� สมัยั ก่่อนอาจจะเป็น็ แบบนั้้น� แต่่สมัยั นี้้ก� ็เ็ ห็น็ ทำ�ำ เท่่าเทียี ม กัันทั้้ง� สองฝ่า่ ย” (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศชาย) “ค่่านิิยมต่่อผู้�หญิิงที่่�ยัังคงถููกว่่าไม่่เท่่าเทีียมกัับผู้้�ชาย แม้้ว่่าสัังคมเปลี่�ยนไป เรายัังรู้�้ สึึกว่่าผู้�้หญิิงรู้�้ สึึกท้้อถอยในชีีวิิตมากกว่่าผู้�้ ชายนะ ว่่าทำ�ำ ไมชีีวิิตการเป็็น ผู้�้หญิิงมัันยากจััง และไม่่ใช่่แค่่เราที่่�เจอหรืือมีีความคิิดแบบนี้้� ผู้�้หญิิงทั่่�วโลกที่่�ต้้อง พบเจอไม่่มากก็็น้้อยหรืืออาจจะทั้้�งในแบบที่่�แย่่กว่่าเราก็็ได้้ มัันน่่าเศร้้าใจนะ ตอนนั้้�นเราดููหนัังเรื่�อง On The Basis of Sex ผู้้�หญิิงคนหนึ่่ง� เขาเก่่งมาก และ เป็็นผู้�้หญิิงคนแรกที่่�มีีสิิทธิิได้้เรีียนใน Harvard Law School แต่่กลัับไม่่มีี โอกาสได้้เป็็นผู้้�พิิพากษาเพราะเพศสภาพที่่�เป็็นผู้้�หญิิงว่่าความไม่่ได้้ แต่่สุุดท้้าย 67
ก็็มีีมหาวิิทยาลััยหนึ่่�งรัับเธอเป็็นอาจารย์์ ด้้วยเหตุุผลที่่�ว่่า การรัับผู้�้หญิิงเข้้ามา มัันทำ�ำ ให้้มหาวิิทยาลััยดููดีีเฉย ๆ ดููเปิิดกว้้าง แต่่ก็็ยัังกดทัับความเป็็นผู้�้หญิิง ให้้ต่ำ��ำ กว่่าผู้�้ ชายไว้้อยู่�ดีี จนสุุดท้้ายเธอก็็ไปต่่อสู้�้ กัับศาลเรื่�องนี้้� จนถึึงตอนที่่�เขา แก่่มาก น่่าจะ 70-80 ปีี แม้ว้ ่่าจะชนะคดีี มันั ก็น็ ่่าคิิดนะว่่ากี่�ปีีที่่เ� ธอต้อ้ งเผชิญิ กัับ เรื่�องที่่�ไม่่เป็็นธรรมในชีีวิิต เรามองว่่าผู้�หญิิงยัังคงไม่่ถููกยกให้้เท่่าเทีียมกัับผู้้�ชาย ถ้้าเท่่าเทีียมแล้้วมัันจะมีีประเด็็นปััญหาที่่�เกิิดขึ้้�นที่่�เกี่ �ยวข้้องกัับความรุุนแรงหรืือ ความไม่เ่ ป็็นธรรมต่่อผู้้�หญิิงให้้เห็็นอยู่�เรื่อ� ย ๆ อีีกทำำ�ไม” (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ เพศหญิงิ ) “ส่่วนเรื่�องผู้�้หญิิง มัันยากมาก ไม่่รู้�จะทำำ�ยัังไง เราจนปััญญาจนอยากจะสาปส่่ง ไม่่อยากเป็็นผู้�้หญิิงแล้้ว แล้้วเราเคยเห็็นอย่่างล่่าสุุดก็็ตาม มัันจะมีี ฉ า กที่่� ตัั ว ล ะ ค ร ห นึ่่� ง ไ ป ว า ง ย า แ ม่่ ข อ ง อีี กตัั ว ล ะ ค ร แ ล้้ ว โ ด น ผัั ว ตัั ว เ อ ง ต บ แล้้วในคอมเมนต์์ก็็แบบเนี่่�ยต้้องโดนสัักทีี เอามัันเลย สะใจมาก แล้้วทุุกคนก็็ดููเลิิฟการที่่�ผู้�หญิิงทำ�ำ ตััวไม่่ดีีแล้้วต้้องโดนสามีีตบ กลายเป็็นว่่า ถููกแล้้วที่่�สามีีต้้องสั่�งสอนภรรยา เราก็็แบบ ทำำ�ไมมัันถึึงแบบนั้้�น คุุณแม่่ ตอนที่่�เรียี นภาษาอังั กฤษตอนปีี 2 อาจารย์์ก็็สอนเรื่�องผู้�ห้ ญิิง เขาบอกว่่า ที่่�มัันน่่าเศร้้าเพราะมัันก็็ยัังมีีผู้�้หญิิงอีีกมากที่่�โดนกดที่่�เห็็นว่่าสิ่�งนี้้�ถููกแล้้ว แต่่พอ เราพููดไปว่่า ถ้้าคุุณโดนบ้้างล่่ะ เขาก็็จะบอกว่่า ฉัันจะไม่่ทำ�ำ หรอก ฉัันไม่่เป็็น แบบนั้้�น คืือไม่่ว่ายัังไง การใช้้ความรุุนแรงมัันก็็ไม่่ถููกหรืือเปล่่า ไม่่พอใจอะไร ก็็ไปแจ้้งตำำ�รวจไหม ไปตบมัันไม่่ได้้ คืือละครมัันดีีนะแต่่มัันวนลููปในสิ่�งที่่�ทุุกคน พยายามจะรณรงค์์ว่่าเมื่ �อไหร่่ละครแบบนี้้�มัันจะหายไป แล้้วฟีีดในเฟซบุ๊๊�กพอเรา กดไปครั้�งหนึ่่ง� กลิ่่�นกาสะลองมัันก็็จะรัันมาเรื่�อย ๆ ใช่่ไหม คือื สุุดท้้ายแล้้วความ คิิดนี้้�มัันก็็ไม่่ได้้หายไปไหน มัันก็็ยัังอยู่�ของมัันแบบนั้้�น มัันเป็็นคำ�ำ ว่่า Respect เคารพ ซึ่�งมัันเป็็นสิ่�งที่่�ฟัังดููยากมาก มัันเข้้าใจได้้แค่่ว่่าคุุณต้้องเคารพเรา อย่่าง แคมเปญ Don’t tell me how to dress ก็็มาแค่่ช่่วงสงกรานต์์ ตอนนี้้ก� ็็หายไป แล้ว้ ไม่ไ่ ด้้พููดอะไรต่่อ พี่่เ� ฟลอร์์ (นักั เคลื่อ� นไหวประเด็็นสตรีีนิิยม) ก็ย็ ัังเป็น็ สนาม อารมณ์์ของผู้้�คนในโลกออนไลน์์ มัันยาก ผู้้�หญิิงด้้วยกัันก็็ยัังไม่่ได้้มองว่่าผู้้�หญิิง เป็็นพวกเดียี วกันั ด้้วยซ้ำ�ำ� เหมือื นเห็็นตัวั เองเป็น็ อีกี พวกหนึ่่�ง ซึ่�งคือื พวกไหนก็ไ็ ม่่รู้”� (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ เพศหญิงิ ) 68
“อ๋๋อ เราว่่าคนรุ่�่นก่่อนมีีคุุณธรรมที่่�ไร้้สาระเยอะ เช่่น เรื่�องผู้้�หญิิง สมััยก่่อน ต้้องเป็็นช้้างเท้้าหลััง ถ้้ามีีปากมีีเสีียงมากก็็จะดููไม่่ดีี แต่่ในขณะที่่�ทุุกวัันนี้้�โลก มัันก็็เปลี่่�ยนไป ผู้้�หญิิงทำ�ำ อะไรได้้มากขึ้้�นโดยที่่�คนไม่่ได้้มองว่่าผู้้�หญิิงคนนี้้�เลว หรืือเรื่�อง free sex ที่่�ดููมีีความเข้้าใจกัันมากขึ้้�น สมััยก่่อนถ้้าใครมีี one night stand หรืือทำำ�อะไรพวกนี้้�ก็็จะถููกมองว่่าแย่่ เลว ไปเลย แต่่ทุุกวัันนี้้�มััน เปิิดกว้้างขึ้�น มีีคนเข้้าใจและยอมรัับมากขึ้้�น ทั้้�งที่่�จริิง ๆ มัันก็็ร่่างกายใคร ร่่างกายมััน จะนอนกัับใครมัันก็็เป็็นสิิทธิิของเขา เราว่่าจริิง ๆ มัันไม่่ได้้มีีอะไร ที่่เ� ป็็นคุุณธรรมของเราแท้้ ๆ หรอก แต่่ก่่อนอย่่างในนางทาส ผู้้�หญิงิ ยัังใส่่เกาะอก กัันทุุกคนเลย ไม่เ่ ห็็นมีีใครบอกว่่าโป๊๊ แต่่เดี๋�ยวนี้้�ใครใส่่เกาะอกก็็จะบอกว่่า ได้ย้ ังั ไง คือื มันั ก็แ็ ปรเปลี่่ย� นไป เราว่่ามันั เป็น็ อิทิ ธิพิ ลจากข้า้ งนอก ไม่ใ่ ช่่จากตัวั เรา เมื่อ� ก่่อน ผู้�้หญิิงก็็เปลืือย ไม่่ใส่่อะไร เหมืือนกัับผู้้�ชายนั่่�นแหละ จนมาในยุุควิิกตอเรีีย อะไรสัักอย่่าง ถึึงจะไปรัับเข้้ามา แล้้วทุุกวัันนี้้�กระแสโลกมัันก็็นะ สิิทธิิมัันเข้้ามา แล้้วคนก็็รู้�เ้ รื่�องพวกนี้้�มากขึ้้�น” (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศหญิงิ ) “ค่่านิิยมทางเพศที่่�มากขึ้้�นค่่ะ คืือปััจจุุบัันค่่านิิยมทางเพศมีีน้้อยค่่ะ เอาแค่่ใน ประเทศไทยนะคะ เหมืือนจะเปิิดกว้้างเกี่�ยวกัับทางเพศแต่่ก็็ยัังไม่่กว้้างจริิง ๆ เพราะฉะนั้้�นก็็เลยอยากให้้ตััวของคนเรามีีค่่านิิยมทางเพศที่่�มากขึ้้�นกว่่านี้้�เปิิดรัับ ให้้มันั มากกว่่านี้้� เช่่นเปิิดรับั เพศที่่� 3 เพศอื่น� ๆ ปััจจุุบัันมีเี ยอะมากขึ้้น� เช่่น ทอม ดี้� สาวประเภทสอง แปลงเพศ หรืือยัังไม่่แปลง หรืืออะไรก็็ตาม ก็็อยากให้้ เปิิดรัับมากขึ้้�น ค่่านิิยมเกี่�ยวกัับรููปร่่างลัักษณะ ปััจจุุบัันเหมืือนคนเราจะยึึดติิด กัับคำ�ำ ว่่าคนนี้้�ต้้องดููดีี คนนี้้�จะต้้องเป็็นแบบคนนั้้�น คนนี้้�นะถึึงจะดีี บางทีีมัันก็็ ไม่่ต้้องยึึดติดิ กันั แบบนี้้�ก็ไ็ ด้้ คนเรามัันจะดีตี ้อ้ งดีีจากภายในจิิตใจ” (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศหญิิง) “หนููคาดหวัังว่่าหนููต้้องประสบความสำำ�เร็็จในชีีวิิต ทั้้�งเรื่�องของการงาน การเงิิน ครอบครััว ความรััก หรืือทำำ�ในสิ่�งที่่�เราอยากเป็็น อย่่างหนููอยากเป็็นนางงาม แต่่ คนอาจจะคิดิ ว่่าหนููเป็น็ ไม่่ได้ห้ รอก อย่่างหนููเป็็น LGBT เป็็นไม่ไ่ ด้ห้ รอก ทำ�ำ ไมล่่ะ 69
อย่่างสเปนยัังจััดได้้เลย หนููก็็คิิดว่่าประเทศไทยต้้องมีีจััดขึ้้�นได้้บ้้างแหละ หนูู อยากให้้มีีการเปิิดกว้้าง ในเรื่อ� ง Transgender LGBT อย่่างนี้้ม� ากขึ้้�น หนููอยาก เป็็นนางงาม แต่่ประเทศไทยยัังไม่่ได้้มีีการเปิิดกว้้างสำ�ำ หรัับเพศของหนูู อย่่าง เวทีีการประกวดเนี่่�ยคุุณต้้องใช้้คำ�ำ นำำ�หน้้าว่่านางสาวเท่่านั้้�น คุุณต้้องแปลงเพศ แล้้วคุุณถึงึ จะประกวดได้้” (ชาวดิิจิิทัลั รุ่่�นใหม่่ เพศทางเลืือก) “ความรัักที่่�ให้้ทุุกเพศอย่่างเท่่าเทีียม ต่่อให้้เขาคนนั้้�นจะไม่่ชอบกลุ่่�มของเรา เราก็จ็ ะไม่ไ่ ปตัดั สินิ เขาที่่เ� พศหรือื สีผี ิวิ หรือื การสร้า้ งความแตกต่่างที่่โ� ดดเด่่นขึ้น� มา” (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศทางเลืือก) ศาสนากัับความหลากหลายของหลัักคุณุ ธรรม ศาสนาเป็็นหลัักคำ�ำ สอนที่่�ยึึดเหนี่่�ยวจิิตใจของมนุุษย์์ แต่่ความแตกต่่างกัันในการ นัับถืือศาสนาก็็เป็็นสาเหตุุสำำ�คััญให้้เกิิดวิิธีีคิิดที่่�แตกต่่างกัันในการใช้้ชีีวิิต ในงานวิิจััยนี้�้ มีีผู้้�ที่�นับั ถือื ศาสนาพุทุ ธร้้อยละ 89 ผู้้�ที่น� ับั ถืือศาสนาอิสิ ลามร้้อยละ 4.8 และผู้�้ที่น� ัับถือื ศาสนาคริิสต์ร์ ้้อยละ 3.2 รวมถึึงผู้�้ที่บ� อกว่า่ ตนไม่่นับั ถือื ศาสนาใดร้้อยละ 3 ซึ่ง�่ จากการ ประมวลคำำ�ตอบจากคำำ�สััมภาษณ์์ของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ ทั้้�งหมดมัักตอบเรื่�อง หลัักคุุณธรรมคล้้าย ๆ กััน ยกเว้้นชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ที่่�นัับถืือศาสนาอิิสลามมีีคำ�ำ ตอบ ที่่�มีีลัักษณะเฉพาะ ในที่่�นี้้�จึึงได้้หยิิบยกประเด็็นที่่�น่่าสนใจเกี่�ยวกัับอิิทธิิพลของ ศาสนาอิิสลามในการประกอบ-สร้้างหลัักคุุณธรรมต่่อการดำำ�เนิินชีีวิิตในสัังคม ยุคุ ปััจจุบุ ันั ในแต่่ละด้า้ นได้้ ดังั ต่่อไปนี้้� คุณุ ธรรมกับั หลัักการปฏิิบััติติ ัวั ในสัังคม จากการสััมภาษณ์์ชาวดิิจิิทััลถึึงมุุมมองที่่�มีีต่่อสัังคมและการวางตััว การปฏิิบััติิตััว ในการอยู่�ร่่วมกัันในสัังคม ในกรณีีของผู้้�นัับถืือศาสนาอิิสลาม สิ่�งที่่�ชาวดิิจิิทััลมุุสลิิม มีีมุมุ มองเป็็นแนวทางเดีียวกันั เกี่ย� วกับั สิ่ง� สำ�ำ คััญที่่ค� วรมีีในสังั คมปััจจุบุ ััน คืือการมีีน้ำ�ำ�ใจ ต่่อกััน การแบ่่งปันั การไม่เ่ ห็น็ แก่่ตัวั ซึ่่ง� มีีอยู่�ในหะดีีษ (คำำ�สอน) ในหลักั ศาสนาอิิสลาม 70
โดยผู้�ให้ส้ ัมั ภาษณ์ท์ ั้้ง� หมดมองตรงกันั ว่า่ ในยุคุ ปัจั จุบุ ันั ด้ว้ ยสภาพสังั คมเมืืองที่่ท� ุกุ คน ต่่างเร่่งรีีบและเห็็นแก่่ผลประโยชน์์มากขึ้้�น เอาเปรีียบกัันมากขึ้�้น จนทำำ�ให้้เกิิดเป็็น ความขััดแย้้งต่่อกัันตามที่่�เห็็นในข่่าวประจำำ�วััน จึึงมองว่่าการอยู่�ร่่วมกัันในสัังคมควรมีี น้ำ�ำ�ใจ เอื้�อเฟื้้�อเผื่�อแผ่่ เห็็นแก่่ส่่วนรวม ไม่่เอาเปรีียบ ไม่่เบีียดเบีียน เพราะถ้้าทุุกคน มีีน้ำ�ำ� ใจต่่อกััน สัังคมก็็จะอยู่�ร่่วมกัันอย่่างสงบสุุข โดยการมีีน้ำ�ำ� ใจไม่่จำ�ำ เป็็นต้้องไป แจกของหรืือบริิจาคเป็็นทรััพย์์สิิน อาจเป็็นการช่่วยเหลืือในสิ่่�งเล็็กน้้อยเท่่าที่่�ตนเอง สามารถช่่วยเหลือื ได้้โดยไม่เ่ ดืือดร้้อน และต้อ้ งระวังั การถููกเอาเปรีียบ สิ่�งสำ�ำ คััญในสัังคมอีีกประการที่่�ชาวดิิจิิทััลมุุสลิิมส่่วนมากมองว่่าควรมีีในสัังคม ปััจจุุบััน นอกจากการมีีน้ำ��ำ ใจต่่อกัันคืือความซื่�อสััตย์์ เช่่นเดีียวกัันกัับชาวดิิจิิทััล ที่่น� ับั ถืือศาสนาอื่�น ๆ ที่่ม� องว่่าการใช้้ชีีวิติ สังั คม โดยเฉพาะปััจจุบุ ันั ต้อ้ งมีีความซื่�อสััตย์์ เพราะจะทำำ�ให้้ได้้รัับการยอมรัับจากคนในสัังคมและทำ�ำ ให้้สามารถดำ�ำ เนิินชีีวิิตได้้อย่่าง ปกติสิ ุุข โดยยกตัวั อย่่างที่่�เห็็นชััดเจนจากข่่าวการทุจุ ริติ ของนักั การเมือื ง ข่่าวคดีีการโกง ที่่�พบเห็็นบ่่อยครั้�งบนหน้้าสื่�อ จะเห็็นได้้ว่่าผู้�้ที่�ทำ�ำ การทุุจริิตเป็็นที่่�น่่ารัังเกีียจของสัังคม และนำำ�มาซึ่�่งความเสื่�อมเสีียให้้กัับอาชีีพ รวมถึึงตััวเองและครอบครััวด้้วย โดยชาว ดิิจิิทััลได้้ให้้คำ�ำ นิิยามของความซื่�อสััตย์์ในบริิบทของการทำ�ำ ตามหน้้าที่่�รัับผิิดชอบ การ ไม่่โกง การไม่่โกหก การไม่่ทุุจริิต การทำ�ำ ตามกฎ การให้้เกีียรติิ และการรัักษาสััจจะ ซึ่�่งทางศาสนาอิิสลามมองว่่า ความซื่�อสััตย์์ หรืืออะมานะฮฺฺ (อีีมาน) เป็็นหััวใจสำำ�คััญ ของการใช้้ชีีวิติ ที่่ม� นุุษย์ท์ ุุกคนต้้องมีี ไม่ว่ ่่าคนนั้้�นจะนัับถืือศาสนาใด ๆ ก็ต็ าม สัังคมพหุวุ ัฒั นธรรมกับั ประเด็็นการเหยีียดศาสนา ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ที่่�นัับถืือศาสนาอิิสลามมัักจะได้้ยิินหรืือเคยมีีประสบการณ์์ พบเห็็นพฤติิกรรมการหมิ่่�นศาสนา เชื้้�อชาติิ วััฒนธรรมที่่�แตกต่่างของคนในสัังคม สำำ�หรัับกรณีีของชาวดิิจิิทััลมุุสลิิมทั้้�งหมดล้้วนมีีประสบการณ์์การถููกล้้อเลีียนด้้าน ศาสนาโดยทางคำำ�พููด การเหยีียดทางสื่�อในรููปแบบการล้้อเลีียน มุุกตลก การเหยีียด บนสัังคมโซเชีียล หรืือการล้้อเลีียนในชั้้�นเรีียน ซึ่�่งชาวดิิจิิทััลมุุสลิิมได้้มีีความเห็็น ที่่�คล้้ายคลึึงกัันต่่อประเด็็นนี้�้ คืือมีีความเข้้าใจว่่าผู้�้ ล้้อเลีียนไม่่มีีความรู้้�ความเข้้าใจ ที่่�ถููกต้้องต่่อศาสนาอิิสลาม และเห็็นว่่าถ้้าหากมีีการอธิิบาย อาจทำ�ำ ให้้พฤติิกรรม 71
เหยีียดศาสนาและความขััดแย้้งซึ่่�งมาจากความเข้้าใจที่่�ผิิดหมดไปได้้ จริิงอยู่�ที่�อาจมีี ชาวมุุสลิิมบางส่่วนที่่�ไม่่พอใจเมื่�อถููกหมิ่�น ซึ่�่งเป็็นเรื่�องปกติิของคนเรา แต่่การเคารพ ให้้เกีียรติิกัันแม้้จะต่่างศาสนาถืือเป็็นสิ่่�งที่่�มุุสลิิมพึึงควรปฏิิบััติิ ซึ่่�งข้้อปฏิิบััติิในการ เคารพ ให้้เกีียรติิ และไม่ด่ ่า่ ทอลบหลู่� ศาสนาอื่น� นี้้�มีีบััญญัตั ิไิ ว้ใ้ นคัมั ภีีร์์อััลกุุรอาน บ้า้ น โรงเรีียน ชุุมชน: รากฐานคุุณธรรมของชาวดิจิ ิิทััลมุุสลิิม สำ�ำ หรัับชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ที่่�นัับถืือศาสนาอิิสลามยัังมองว่่ามีีความแตกต่่าง ในด้้านการศึึกษาศาสนาอีีกด้้วย กล่่าวคืือ หากยึึดถืือศาสนาอิิสลามแล้้วนั้้�น เยาวชน จะต้อ้ งศึึกษาตามหลักั สููตรอิสิ ลามศึึกษาในชั้้น� เรียี นหรืือศาสนสถานในชุมุ ชนเพิ่่ม� เติมิ โดยเป็็นสิ่่�งที่่�ชาวมุุสลิิมทุุกคนต้้องเรีียน เพราะเกี่�ยวข้้องกัับการปฏิิบััติิตนตามศาสนกิิจ ของศาสนาอิสิ ลาม โดยเริ่ม� จากการฝึกึ อ่า่ นอััลกุุรอานไปจนถึึงการเรีียนรู้้�เรื่�องข้้อปฏิบิ ััติิ ต่่าง ๆ ทางศาสนา เพื่่�อให้้มีีความรู้�้ความเข้้าใจที่่�ถููกต้้องในหลัักธรรมของศาสนาและ สามารถปฏิิบััติิตนตามหลัักธรรมของศาสนาได้้โดยสมบููรณ์์ กล่่าวได้้ว่่า เป็็นการศึึกษา เพื่่�อขััดเกลาทางศีีลธรรม เป็็นแนวทางการประกอบกิิจวััตรประจำ�ำ วััน และการใช้้ชีีวิิต เพื่่�อการอยู่�ร่่วมกัันอย่่างสัันติิสุุข ถ้้าปฏิิบััติิถููกต้้องตามหลัักศาสนาก็็จะทำำ�ในสิ่่�งที่่�ดีี สิ่�งที่่�ถููกต้้อง ประกอบอาชีีพสุุจริิต มีีชีีวิิตที่่�ดีี คล้้ายกัันกัับทางศาสนาพุุทธที่่�มีีมรรค มีีองค์์ 8 เป็น็ หลักั ปฏิิบััติใิ นการดำำ�เนิินชีีวิิต นอกจากนั้้�น ชาวดิิจิิทััลมุุสลิิมยัังมีีแนวโน้้มที่่�จะให้้ความสนใจในอาชีีพที่่�มีีความ มั่�นคง ได้แ้ ก่่ การรัับราชการ เนื่่�องจากเห็น็ ว่่าเป็็นอาชีีพที่่�มีีความมั่�นคงในชีีวิิต และเป็็น อาชีีพที่่�ทางครอบครัวั ผู้้�ปกครอง ให้ก้ ารสนัับสนุนุ นอกจากนั้้�นยังั ให้้ความสนใจอาชีีพ ตามทัักษะความถนััด เช่่น การทำำ�อาหาร เปิิดร้้านขายอาหารเครื่�องดื่�ม ร้้านเสื้�อผ้้า เครื่�องประดัับ กราฟิิกดีีไซน์์ โปรแกรมเมอร์์ นัักกีีฬา โดยมีีเป้้าหมายในอนาคต ที่่�คล้้ายกััน คืือการประกอบอาชีีพที่่�ให้้รายได้้ที่่�สามารถดููแลสมาชิิกทุุกคนในครอบครััว และตอบแทนพระคุุณของพ่่อแม่ไ่ ด้้ 72
ชนชั้้น� กัับการประกอบสร้า้ งหลัักคุณุ ธรรม ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่โดยส่่วนใหญ่่มีีความเห็็นว่่า ความแตกต่่างทางชนชั้้�นระหว่่าง คนรวยกัับคนจนหรืือชนชั้้�นของคนที่่�มีีต้้นทุุนชีีวิิตมากกว่่านั้้�นจะมีีผลต่่อการ ประกอบสร้้างคุุณธรรม เนื่่�องจากเงื่�อนไขดัังกล่่าวมีีผลต่่อโอกาสในการดำำ�เนิินชีีวิิต ตลอดจนแรงผลัักดัันและแรงกดดัันที่่�บีีบบัังคัับให้้ต้้องเลืือกและลัังเลต่่อการปฏิิบััติิ ตามหลักั คุณุ ธรรม “ฐานะทางเศรษฐกิิจหรืือชนชั้้�นมีีบทบาทให้้คนยึึดถืือหลัักชุุดคุุณธรรมที่่� แตกต่่างกััน บางคนที่่�เป็็นคนฐานะยากจน โดยจริิง ๆ พื้้�นฐานเป็็นคนซื่�อสััตย์์ แต่่ด้้วยฐานะและอาจจะหาลู่�ทางในการทำำ�มาหากิินไม่่ได้้จนต้้องลัักขโมย ไม่่ได้้ อยากทำ�ำ แต่่มันั จำ�ำ เป็็น” (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ กรุงุ เทพฯ อายุุ 13-15 ปีี) “อยากรวย ถ้้ามีีเงิินมัันใช้้ชีีวิิตง่ ายขึ้้�น มัันทำำ�ให้้เราเข้้าถึึงเทคโนโลยีีง่ ายขึ้้�น เอาง่่าย ๆ แค่่มีีเงิินซื้้�อไอโฟนก็็รู้�สึกว่่าชีีวิิตง่่ายขึ้�้นแล้้ว สิ่่�งที่่�มีีในตััวเครื่่�องมััน ช่่วยเราได้้มาก ซึ่�งโทรศััพท์์ที่่�ราคาต่ำ��ำ กว่่ามัันไม่่มีีสิ่�งอำำ�นวยความสะดวกเหล่่านี้้� หรืืออาจมีีแต่่ทำ�ำ งานได้้ไม่่ดีีเท่่า มีีเงิินซื้�อเทคโนโลยีีที่่�ดีี ก็็จะช่่วยทำำ�เกรด ทำ�ำ พอร์์ตโฟลิิโอของเราให้้ดีี เพื่่�อทำ�ำ ให้้เรซููเม่่ของเรามััน Outstanding อาจจะยััง ไม่่ดีีพอหรอก แต่่ก็็ทำำ�อยู่�และไม่่หยุุดที่่�จะพััฒนาความคิิดของตััวเอง พยายาม ตามโลกให้้ทัันว่่าเขาทำ�ำ อะไรกัันอยู่� โดยเฉพาะเรื่�องเทคโนโลยีีที่่�เราจะต้้องตาม ให้้ทัันว่่าเขาพููดถึึงอะไรกัันอยู่� ทั้้�งหมดเพื่่�อให้้เรามีีงานที่่�ดีี แล้้วฝัันอย่่างอื่�น มัันจะตามมาเอง” (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เชีียงใหม่่ อายุุ 16-18 ปีี) “ผมคิดิ ว่า่ ฐานะทางเศรษฐกิจิ หรืือชนชั้้น� มีบี ทบาทให้ค้ นยึึดถืือหลักั ชุดุ คุณุ ธรรม ที่่�แตกต่่างกัันครัับ คนที่่�ฐานะใกล้้เคีียงกัันมัันจะเข้้าใจกัันมากกว่่าครัับ จะรู้้�จััก การให้้เกียี รติซิึ่�งกัันและกััน และการอยู่ใ� นสังั คมก็ต็ ่่างกััน ชนชั้�นดีีหน่่อยก็็จะอยู่�ใน 73
สังั คมของเขา ชนชั้น� ลงมาหน่่อยก็อ็ ยู่ส� ่่วนเขา ต่่อให้ก้ ารศึกึ ษาหรือื เรีียนเหมือื นกันั แต่่สัังคมที่่เ� ขาอยู่�นั้้น� ต่่างกััน ยัังไงความคิดิ ก็ต็ ่่างกัันอยู่ด� ีคี รับั ” (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ นครพนม อายุุ 16-18 ปีี) “ความยากจนก็็เป็็นปััญหาเหมืือนกััน มัันก็็จะมีีคนทำ�ำ ผิิดบ้้าง อย่่างเช่่น ค้้า ยาเสพติิด ที่่�เขาทำำ�ไปก็็เพราะว่่าเงิินมัันดีี อย่่างเขาเล่่นแชร์์พนัันกััน มัันก็็ได้้ เงิินดีี เขาก็็ไม่่คิิดถึึงความดีี ไม่่คิิดถึึงคุุณธรรมอะไรละ เขาก็็จะทำ�ำ ให้้ตััวเองสบาย มัันก็็จะมีีข่่าวอะไรออกมาเยอะแยะ ฆ่่าชิิงทรััพย์์อะไรอย่่างงี้� หรืือไม่่ก็็จะเป็็น พวกที่่เ� ห็น็ แก่่ตัวั ทำำ�เพื่่อ� ตัวั เอง แต่่เพราะความที่่เ� ขาไม่ม่ ีจี ะกินิ บางทีมี ันั ทำ�ำ ให้ค้ น ทำ�ำ ผิิดได้้เลยนะ แต่่ถ้้าเขามีีเงิิน เป็็นคนรวยเขาก็็คงไม่่มาทำำ�แบบนี้้�กััน เขามีี ทางเลืือกมากกว่่า ความจริิงคนทุุกคนเขาก็็อยากเป็็นคนดีีนั่่�นแหละ แต่่เขามีี ทางเลืือกไม่่มาก และทางเลืือกที่่�เขามีีบางครั้�งมัันก็็เป็็นทางที่่�ทำำ�ได้้ง่ าย มัันได้้ เร็็ว อะไรอย่่างนี้้�เขาก็็ไหลไปตามสิ่่�งที่่�มัันไม่่ดีี จนสุุดท้้ายเขาก็็ได้้ผลในสิ่�งที่่�มััน ไม่ด่ ีีตามมา” (ชาวดิจิ ิิทัลั รุ่่�นใหม่่ กรุุงเทพฯ อายุุ 19-23 ปีี) “โครงสร้้างของสัังคมไทย คนรวยสามารถรวยได้ม้ ากยิ่�งขึ้�้น ซึ่่ง� สามารถกดดััน หรืือเอารััดเอาเปรีียบคนที่่�จนกว่่า ทำำ�ให้้คนชนชั้�นกลางอย่่างเรา การที่่�จะก้้าว ไปสู่่�จุุดสููง ๆ ได้้นั้้�นก็็ค่่อนข้้างยาก ไม่่เหมืือนพวกเขาที่่�ก้้าวกระโดดสููงขึ้�นไปอีีก ในขณะที่่�อยู่�จุุดต่ำ��ำ ไม่่มีีทางเงยหน้้าอ้้าปากได้้เลย แต่่สัังคมเราในปััจจุุบัันก็็ทำ�ำ ให้้ เรากล้้าฝัันได้้มากยิ่่�งขึ้�น เพราะเรามีีบุุคคลตััวอย่่างหลาย ๆ คนในปััจจุุบัันที่่�เขา กล้้าฝััน กล้้าที่่�จะทำำ� มีีความพยายาม และมีีแพสชััน ที่่�จะ Affort ตััวเองให้้ไป อยู่�จุุดจุุดนั้้�นได้้ และสัังคมเราในปััจจุุบัันนั้้�นมีีการเปิิดกว้้างมากยิ่่�งขึ้�น และมีี เทคโนโลยีีและอะไรอีีกหลาย ๆ อย่่างที่่�มาทำำ�ให้้เราสามารถใช้ช้ ีีวิิตหรืือสร้้างเนื้้�อ สร้้างตััวให้้ไปอยู่�จุุดจุุดนั้้�นได้้ง่ ายขึ้้�น แต่่มัันเป็็นแค่่ส่่วนหนึ่่�งที่่�ทำำ�ให้้ผมมองว่่าง่ าย แต่่มัันยัังมีีอีีกส่่วนหนึ่่�งที่่�ทำ�ำ ให้้มองว่่ายาก เช่่น ปััญหาสัังคม ระบบชนชั้�น การ แข่่งขันั เพราะหลายคนก็ม็ ีกี ารพัฒั นาความสามารถมากขึ้้น� ถ้า้ เราไม่ห่ ยุุด เราก็ต็ ้อ้ ง คอยพัฒั นาตััวเอง ต้อ้ งตามงานเสมอ ซึ่�งบางคนไม่่มีที ุุนหรือื เงินิ พอที่่�จะซัพั พอร์์ต ตััวเองให้้ได้้รัับการฝึึกฝน เพราะเดี๋�ยวนี้้�จะทำำ�อะไรก็็ต้้องใช้้เงิิน หากเราไม่่มีี 74
ทุุนทรััพย์์ เราก็็ไม่่สามารถยืนื จุุดนั้้น� ได้้เลย ส่่วนที่่ส� ร้้างความฝัันได้ง้่ายขึ้้�นเลยก็ค็ ือื แบบแผนตััวอย่่างเป็็นปััจจุุบััน เช่่น ตัวั อย่่างของบุุคคลต่่าง ๆ ความเปิดิ กว้้างของ สัังคม และส่่วนที่่�ความฝัันเป็็นไปได้้ยาก คืือปััญหาทางสัังคมชนชั้�น ทุุนทรััพย์์ ผมหวัังว่่าสัังคมไทยจะมีีระบบการจััดการสิ่่�งต่่าง ๆ ไม่่ว่ าจะเป็็นการคมนาคม การจััดการ การบริหิ ารของฝ่า่ ยบริิหารต่่าง ๆ รวมถึึงการใช้ก้ ฎหมาย เพื่่อ� ที่่�จะได้้ มาซััพพอร์์ตชีีวิิตของเราให้้ดีีขึ้�น เนื่่�องจากการใช้้กฎหมายยัังมีีช่่องโหว่่มากมาย หากเกิิดขึ้้�นกัับเรา มัันไม่่ทำ�ำ ให้้เรารู้�้ สึึกปลอดภััย เพราะคนที่่�มีีอำำ�นาจกดขี่่�ข่่มเหง เราได้ค้ นที่่ม� ีอี ำ�ำ นาจเท่่านั้้น� ถึงึ จะเปลี่่ย� นแปลงหรือื ร่่างมันั ขึ้น� มาได้้ ซึ่ง� เราไม่ส่ ามารถ ทำำ�อะไรได้้เลย ถึึงแม้้เราจะมีีความรู้�้ แต่่คนที่่�มีีเงิินหรืืออำ�ำ นาจก็็เปลี่่�ยนแปลง มันั ได้้ เราจึึงถููกเขากดขี่่”� (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ กรุงุ เทพฯ อายุุ 19-23 ปี)ี ปััจจััยต่่าง ๆ ข้้างต้้นสะท้้อนให้้เห็็นว่่า การสอนหลัักคุุณธรรมในปััจจุุบัันให้้ สอดคล้้องกัับมุุมมองของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่เป็็นเรื่ �องที่่�มีีความท้้าทายมากยิ่ �งขึ้ �น เนื่่�องจากชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ประกอบสร้้างหลัักคุุณธรรมผ่่านมุุมมองของตนเอง ซึ่่�งมีีความลุ่�มลึึก ซัับซ้้อน แต่่สะท้้อนที่่�มาที่่�ไปที่่�ค่่อนข้้างชััดเจน มุุมมองเหล่่านี้�้ เชื่อ� มโยงกับั อัตั ลักั ษณ์โ์ ดยตรง การประกอบสร้า้ งหลักั คุณุ ธรรมของคนรุ่่�นนี้จ�้ ึงึ อยู่�ภายใต้้ เงื่�อนไขที่่�หลากหลาย อาทิิ ต้้องเน้้นความเป็็นปััจเจก เท่่าทัันต่่อความเปลี่่�ยนแปลง ที่่�รวดเร็็ว ให้้คุุณค่่ากัับความหลากหลาย หลัักคุุณธรรมต้้องมีีเหตุุผลรองรัับ สามารถ อธิิบายได้้ มีีความยืืดหยุ่่�น และสามารถนำ�ำ ไปประยุกุ ต์ใ์ ช้ไ้ ด้้จริงิ มุุมมองนี้้�สะท้้อนให้้เห็็นว่่าผลกระทบจากเทคโนโลยีีที่่�มีีต่่ออััตลัักษณ์์ในมิิติิต่่าง ๆ เป็็นส่่วนสำ�ำ คััญที่่�ทำ�ำ ให้้การสอนหลัักคุุณธรรมต้้องคำ�ำ นึึงถึึงสิ่�งเหล่่านี้�้ ดัังนั้้�นการสอน หลัักคุุณธรรมให้้แก่่ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่จึึงต้้องอาศััยความเข้้าใจเกี่ �ยวกัับอััตลัักษณ์์ เพราะอัตั ลักั ษณ์ข์ องชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่น่ ี้เ�้ ปรีียบเสมือื นเป็น็ กรอบในการกำ�ำ หนดคุณุ ธรรม ของยุุคสมััยพวกเขา ผู้้�มีีส่่วนเกี่�ยวข้้องในการสอนและปลููกฝัังหลัักคุุณธรรม ไม่่ว่่า จะเป็็นผู้้�ปกครอง ครูู รวมถึึงนายจ้้างหรืือผู้�้ บัังคัับบััญชา จึึงจำำ�เป็็นต้้องปรัับตััว ปรัับ กระบวนทััศน์์เพื่่�อให้้หลัักคุุณธรรมที่่�ต้้องการถ่่ายทอดนั้้�นสอดรัับกัับวิิธีีคิิด การตีีความ และการนำ�ำ ไปประยุกุ ต์ใ์ ช้้ได้จ้ ริิงของชาวดิจิ ิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ 75
การเรียี นรู้้�หลักั คุณุ ธรรม (Moral Education) ที่่ส� อดรับั กับั อัตั ลักั ษณ์ข์ องชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยรุ่่�นใหม่่ รููป 1 ภาพแสดงอััตลักั ษณ์ส์ ำำ�คััญของชาวดิิจิิทัลั รุ่่�นใหม่่ ประกอบด้้วยลักั ษณะ ดัังต่่อไปนี้้� มคี วามกล้าแสดงออก (Freedom of Self-Expression) มีจุดยืนชดั เจน พฒั นาตัวเอง แต่ก็เปดิ กว้างต่อ และจดั ลำ�ดับงาน เพื่อให้ เท่าทนั ตอ่ สง่ิ ใหมๆ่ ตลอดเวลา การต่อรองทางความคิด (Seek for Self-development (Have a Standpoint and Use Prioritization and Open Thoughts in Life) for Negotiation) อตั ลักษณข์ อง ชาวดิจทิ ัลไทยรนุ่ ใหม่ (Thai Digital Natives’ Identities) ชอบเลอื กรบั สาร ชื่นชอบการสรา้ ง ที่หลากหลาย ความเทา่ เทียมและ (Like to Gather รับผดิ ชอบต่อสังคม Various Sources of (Equality and Social Information) Responsibility) มคี วามยืดหยุ่นใน การปรบั มมุ มองและวถิ ีชวี ติ (Flexible and Adaptive) รููปภาพข้้างต้้นแสดงอััตลัักษณ์์ที่่�ส่่งผลต่่อการประกอบสร้้างหลัักคุุณธรรมของ ชาวดิิจิิทััลไทยจากการสััมภาษณ์์แบบเจาะลึึก และการวิิเคราะห์์ข้้อมููลที่่�ได้้จากชาว ดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่และรููปแบบของการปลููกฝัังหลัักคุุณธรรมจากผู้�้ ที่ �เกี่ �ยวข้้องกัับ ชาวดิิจิิทััลไทย อัันได้้แก่่ ผู้้�ปกครอง ครูู/อาจารย์์ และนายจ้้าง/ผู้�้ บัังคัับบััญชา ซึ่่�งหากบุุคคลแวดล้้อมเหล่่านี้�้สามารถยอมรัับที่่�จะทำำ�ความเข้้าใจพร้้อมจะเปิิดใจ 76
และปรัับตััวให้้สอดรัับกัับอััตลัักษณ์์และความเป็็นตััวตนของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ รวมถึึงค่่านิิยมที่่�เปลี่่�ยนแปลงไปในยุุคปััจจุุบััน จะนำำ�ไปสู่่�การสร้้างการสอนและ การเรีียนรู้�้หลัักคุุณธรรม (Moral Education) ในแต่่ละช่่วงชีีวิิตของชาวดิิจิิทััลไทยที่่� สอดรัับกัับความเป็็นคนรุ่่�นใหม่ไ่ ด้้เป็น็ อย่า่ งดีี ทั้้ง� นี้ม�้ ีีข้้อเสนอแนะดัังต่่อไปนี้�้ บทบาทของผู้�ปกครองกัับการขัดั เกลาหลัักคุุณธรรมในครอบครััว อัตั ลักั ษณ์แ์ ละคุณุ ลักั ษณะที่่โ� ดดเด่น่ ของชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยรุ่่�นใหม่ค่ ือื การมีีความมั่น� ใจ และรัับข้้อมููลข่่าวสารจากหลากหลายแหล่่ง ทำ�ำ ให้้คนในช่่วงวััยนี้้�มีีนิิสััยเปรีียบเทีียบ คิดิ วิเิ คราะห์์ วิพิ ากษ์ว์ ิิจารณ์์อยู่่�ตลอดเวลา ผู้�้ ปกครองจึึงควรเปลี่่�ยนบทบาทจากผู้้�อบรม สั่�งสอน (Teaching and Preaching) เป็็นผู้�้ชี้�แนะ (Guidance) และผู้�้เป็็นต้้นแบบ (Role Model) ในการปลููกฝังั ลููกหลานชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยรุ่่�นใหม่่ การสั่่ง� สอนและอบรมทาง วาจาเพีียงอย่่างเดีียวจึึงอาจกลายเป็็นการสั่่�งสอนให้้เชื่ �อโดยไม่่มีีเหตุุผลเชิิงประจัักษ์์ ซึ่่�งเป็น็ วิิธีีการที่่�ถููกโต้้แย้ง้ และต่อ่ ต้้านจากชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยรุ่่�นใหม่่ การปลููกฝัังหลัักคุุณธรรมของผู้้�ปกครองจึึงจำ�ำ เป็็นต้้องเริ่�มจากการปรัับเปลี่่�ยน ความคิิดเกี่�ยวกัับคนในช่่วงวััยนี้้� รวมถึึงปรัับเปลี่่�ยนมุุมมองที่่�มีีต่่อเทคโนโลยีีซึ่่�งเป็็น ปััจจััยสำำ�คััญต่่อชีีวิิตของชาวดิจิ ิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ ควบคู่่�กัับความเข้้าใจเรื่�องหลัักคุุณธรรม ที่่�ตนอยากให้้บุุตรนั้้�นมีีได้้เป็็นอย่่างดีี โดยผู้�้ ปกครองอาจเริ่�มด้้วยการสัังเกตหรืือพููดคุุย สนทนากัับบุุตรว่่าเขาเปิิดรัับช่่องทางจากสื่�ออะไรบ้้าง และข้้อมููลแบบไหนที่่�ทำ�ำ ให้้เด็็ก สนใจ แล้้วลองสำำ�รวจเนื้้อ� หาของสื่อ� ในช่่องทางนั้้น� ๆ ด้ว้ ยตนเอง ด้้วยวิธิ ีีการนี้�จ้ ะทำ�ำ ให้้ ผู้้�ปกครองเข้้าใจลัักษณะเนื้้�อหาที่่�เด็็กเลืือกเปิิดรัับผ่่านสื่่�อได้้ดีีขึ้้�น ทำำ�ให้้ผู้้�ปกครองเอง มีีทัักษะและเข้้าใจวิิธีีการใช้้สื่�อดิิจิิทััลของบุุตร รู้�้เท่่าทัันข้้อมููลสาระที่่�เด็็กเลืือกรัับ ที่่�สำ�ำ คััญคืือเข้้าใจที่่�มาของความคิิดของเด็็กที่่�เป็็นชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ในลำำ�ดัับต่่อไป ผู้้�ปกครองสามารถชี้�้แนะแหล่่งข้้อมููลที่่�มีีเนื้้�อหาสอดคล้้องกัับความสนใจของเด็็กที่่�คิิด ว่่าส่่งผลดีีต่่อบุุตรได้้มากยิ่�งขึ้�น หรืือแม้้แต่่การเป็็นเพื่่�อนเด็็กในการเปิิดรัับสื่�อที่่�บุุตรดูู ไปพร้อ้ ม ๆ กันั เช่น่ หากเด็ก็ ดููรายการที่่เ� กี่ย� วกับั การรีีวิวิ การใช้ช้ ีีวิติ ในรููปแบบต่า่ ง ๆ ของ เน็็ตไอดอลจากช่อ่ งรายการในยููทููบหรือื วิดิ ีีโอในเฟซบุ๊๊ก� ผู้�้ ปกครองสามารถใช้พ้ ฤติกิ รรม 77
ของเน็็ตไอดอลเหล่่านั้้�นมายกตััวอย่่างเปรีียบเทีียบ สอนให้้เห็็นว่่าพฤติิกรรมเหล่่านั้้�น ดีีหรืือไม่่ดีีอย่่างไร ควรทำ�ำ หรืือไม่่ควรทำ�ำ เพราะอะไร แต่่สิ่�งสำำ�คััญคืือผู้�้ ปกครองต้้องให้้ เวลา ให้ค้ วามสนใจ มีีความอดทน เปิดิ ใจ และตั้�งใจ ที่่จ� ะเรีียนรู้�้ไปพร้้อมกับั บุตุ รหลาน ของตนอย่่างจริิงใจ โดยลัักษณะการสอนหลัักคุุณธรรมเช่่นนี้้�จะทำำ�ให้้ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่รู้�้ สึึกว่่า เป็น็ สิ่่ง� ที่่เ� ด็ก็ ซึมึ ซับั ได้ใ้ นชีีวิติ ประจำ�ำ วันั และเป็น็ สิ่่ง� ที่่ใ� กล้ต้ ัวั เห็น็ ได้ใ้ นสถานการณ์ป์ ัจั จุบุ ันั จะทำำ�ให้้เด็ก็ รัับฟัังคำำ�สอนได้้ดีีขึ้้�น วิธิ ีีการสอนหลักั คุุณธรรมจากสถาบันั ครอบครัวั ให้้กับั ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่จะอยู่�ในรููปแบบของความใกล้้ชิิด ความไม่่เป็็นทางการ แต่่เด็็ก จะเห็็นได้้ในชีีวิติ ประจำำ�วัันที่่ค� ลุุกคลีีกัับสมาชิกิ ครอบครััว ที่่�สำ�ำ คัญั ที่่�สุดุ คืือบุตุ รจะจดจำ�ำ สิ่�งที่่�เห็็นอย่่างสม่ำ��ำ เสมอที่่�ผู้้�ปกครองทำ�ำ มากกว่่าสิ่�งที่่�พููดว่่าควรทำ�ำ และจะประเมิินด้้วย ตนเองว่่าสามารถนำ�ำ มาเป็น็ แบบอย่่างให้้พวกเขาได้้หรืือไม่่ ไม่่ว่่าจะเลืือกทำ�ำ ตามเพราะ ได้ซ้ ึึมซัับเป็็นส่่วนหนึ่่�งของเขาด้้วย หรือื เลือื กที่่จ� ะโต้้แย้้งว่่าไม่่ถููกต้อ้ ง เช่น่ การสอนวินิ ััย จราจร ถ้้าสมาชิิกในบ้้านละเมิิดระเบีียบวิินััยที่่�สั่�งสอนให้้คนในช่่วงวััยนี้้�เห็็นเสีียเอง คนในช่ว่ งวัยั นี้ก�้ ็จ็ ะไม่ย่ ึดึ คำ�ำ สั่่ง� สอนนั้้น� เป็น็ แบบอย่า่ ง แล้ว้ หันั ไปหาต้น้ แบบใหม่จ่ ากพื้้น� ที่่� อื่�น ๆ ทางสัังคมที่่�สร้า้ งความเชื่อ� มั่�นและความเชื่�อใจให้แ้ ก่่ตนเองได้้แทน ถึึงแม้้ว่่าชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่จะสามารถเข้้าถึึงข้้อมููลจากพื้้�นที่่�ต่่าง ๆ ได้้ง่่าย จนทำำ�ให้ต้ ้น้ แบบในการประกอบสร้า้ งคุณุ ธรรมมักั เป็น็ การผสมผสานกันั ระหว่า่ งต้น้ แบบ จากหลาย ๆ พื้้�นที่่� แต่่สถาบัันครอบครััวอัันมีีผู้�้ ปกครอง รวมไปถึึงการมีีครอบครััว ขยายของญาติิพี่่�น้้องและปู่่�ย่่าตายาย สามารถเป็็นต้้นแบบที่่�ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่เห็็น ได้้บ่่อยที่่�สุุด และยัังเป็็นต้้นแบบหลัักในการประกอบสร้้างหลัักคุุณธรรมให้้กัับคนใน ช่่วงวััยนี้้�อย่่างยาวนานและยั่�งยืืน เพราะเป็็นการได้้รัับการปลููกฝัังตั้�งแต่่เกิิดมาในช่่วง เยาว์ว์ ัยั อัันสอดคล้้องกัับการพััฒนาเรื่อ� งจิิตสำ�ำ นึึกในเรื่�องคุณุ ธรรมได้เ้ ป็็นอย่า่ งดีี เพราะ เป็น็ ช่ว่ งวัยั ที่่ป� ระกอบสร้้างอััตลัักษณ์ข์ องปััจเจกบุุคคล 78
สถาบัันการศึึกษากัับการถ่า่ ยทอดหลัักคุุณธรรม สำ�ำ หรัับบริิบทการเรีียนการสอนในสถาบัันการศึึกษาในปััจจุุบัันนั้้�น ครูู/อาจารย์์ ควรต้้องปรัับบทบาทจากผู้้�คอยหยิิบยื่�น (Provider) หลัักคุุณธรรมที่่�คิิดว่่าดีีมาเป็็น ผู้�้ร่่วมเดิินทางค้้นหาหลัักคุุณธรรมที่่�เหมาะสมไปพร้้อม ๆ กัับชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ (Journey Seeker) โดยส่ง่ เสริมิ ให้ค้ นในช่ว่ งวัยั นี้ไ�้ ด้ใ้ ช้ค้ วามคิดิ วิเิ คราะห์ล์ ่ว่ งหน้า้ ถึงึ การ ตััดสิินใจการกระทำ�ำ ของตนเองที่่�สามารถส่่งผลกระทบต่่อผู้้�อื่�นและส่่วนรวม เพื่่�อสร้้าง ความรับั ผิดิ ชอบต่อ่ ตนเองและสังั คม ซึ่ง่� ครููอาจารย์อ์ าจใช้ส้ื่อ� ผสมผสานเข้า้ มากับั บทเรีียน เกี่�ยวกัับคุุณธรรม เช่่น การเปิิดพื้้น� ที่่ถ� กเถีียงด้้วยการให้้ผู้้เ� รีียนจัับประเด็็นจากรายการ อย่่าง TED Talk หรือื พอดแคสต์์ เข้้ามาบููรณาการกับั กรณีีศึึกษาใกล้ต้ ัวั ผู้�เ้ รีียนในชุุมชน ที่่อ� าศัยั อยู่� ซึ่ง่� สื่อ� ที่่จ� ะนำ�ำ เสนอในห้อ้ งเรีียนอาจได้ม้ าโดยการให้ผ้ ู้เ้� รีียนได้ค้ ้น้ คว้า้ และเลือื ก เสนอตัวั สื่อ� มาก็ไ็ ด้้ ซึ่ง่� ครููทำำ�หน้า้ ที่่เ� ป็น็ ผู้�้ ดำำ�เนินิ การสนทนาและสอดแทรกหลักั คุณุ ธรรม ที่่เ� ด็็กควรได้้รับั เสริมิ ไปกัับประเด็น็ ที่่ผ� ู้�เ้ รีียนนำำ�เสนอหลัังจากที่่�ได้ฟ้ ัังได้้ชมสื่�อเหล่า่ นี้้� นอกจากนี้้� ครููควรมีีบทบาทในการชี้�้ให้้เห็็นถึึงกระบวนการต่่อยอดทางความคิิด ที่่�เกิิดจากการตกผลึึกในการสนทนาดัังกล่่าวด้้วยว่่า เรื่�องที่่�จะนำำ�ไปบููรณาการปรัับใช้้ ให้้เข้้ากัับวิิถีีชีีวิิตตามแบบของผู้�้เรีียนได้้อย่่างไร จุุดนี้�้ครููและผู้�้เรีียนอาจจะตกผลึึก เสนอกิิจกรรมนอกห้อ้ งเรีียนที่่ผ� ู้�เ้ รีียนและครููสามารถออกไปช่ว่ ยสัังคมได้อ้ ีีกด้ว้ ย อย่่างไรก็็ตาม ทางโรงเรีียนและสถาบัันการศึึกษาไม่่ควรประเมิินการทำ�ำ กิิจกรรม เพื่่�อส่่วนรวมและนำ�ำ กลัับมาเป็็นคะแนน เพื่่�อให้้ผู้้�เรีียนได้้เข้้าใจว่่าเป็็นสิ่่�งที่่�ทำ�ำ เพื่่�อสัังคม จริงิ ๆ ลักั ษณะการเรีียนรู้ห�้ ลักั คุณุ ธรรมเหล่า่ นี้จ�้ ะสอดคล้อ้ งกับั อัตั ลักั ษณ์ใ์ นช่ว่ งวัยั เรีียน ของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ คืือนอกจากจะเป็็นผู้�้ที่�มีีความมั่�นใจในตนเองและเปิิดรัับ ข้้อมููลข่่าวสารแล้้ว ยัังเป็็นผู้้�ที่�กล้้าแสดงออก มีีความคิิดเป็็นของตนเองสููง และสนใจ ต่่อสภาพแวดล้้อมทางสัังคมที่่�เกิิดขึ้้�นรอบตนเอง ซึ่�่งถ้้าหากยัังคงสอนหลัักคุุณธรรม ในโรงเรีียนด้้วยวิิธีีดั้้�งเดิิม หรืือมีีการแลกเปลี่่�ยนและวััดผลด้้วยคะแนน จะส่่งผลให้้ เกิิดกระแสต่่อต้้านและโต้แ้ ย้ง้ มากกว่่าการยอมรัับ 79
ดัังนั้้�นครููจึึงต้้องปรัับตััวจากการเป็็นแม่่พิิมพ์์เหล็็กที่่�ผลิิตคำำ�สอนเกี่ �ยวกัับหลััก คุุณธรรมเพีียงชุุดเดีียวไปเป็็นแม่่พิิมพ์์ยางที่่�มีีความยืืดหยุ่่�น พร้้อมผลิิตหลัักคุุณธรรม ที่่�หลากหลาย รวมถึึงเปิิดพื้้�นที่่�ให้้ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ได้้แสดงความเห็็นเกี่�ยวกัับ หลัักคุุณธรรมที่่�ได้้หยิิบยื่�นให้้พวกเขาด้้วย เพื่่�อเรีียนรู้�้และแลกเปลี่่�ยนทััศนะระหว่่างวััย เพื่่�อให้้ต่่างฝ่่ายต่่างเกิิดความเข้้าใจและสามารถปรัับตััวต่่อความแตกต่่างทางความคิิด ของแต่่ละรุ่่�นวััย นอกจากนี้้� การลดบทบาทจากผู้�้ พููด (Preacher) เป็็นผู้้�ฟััง (Listener) และผู้ใ�้ ห้้การช่ว่ ยเหลือื (Facilitator) จะทำ�ำ ให้ค้ รููทำำ�ความเข้้าใจชีีวิติ และสภาพแวดล้้อม ของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ได้้ดีียิ่่�งขึ้�น สามารถนำำ�มาประยุุกต์์ใช้้ในการเรีียนการสอน และสะท้้อนภาพคุุณธรรมตามความเป็็นจริิงที่่�จะให้้ผู้้�เรีียนสามารถเข้้าใจและสามารถ เชื่อ� มโยงคุุณธรรมกับั สภาพแวดล้อ้ มหรืือวิถิ ีีชีีวิิตที่่�แท้้จริิง วััฒนธรรมองค์ก์ รกับั การเรียี นรู้้�หลักั คุณุ ธรรมสำ�ำ หรับั วิชิ าชีีพ ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่มีีอััตลัักษณ์์ที่่�ให้้ความสำ�ำ คััญกัับความเท่่าเทีียมและชอบ พััฒนาตััวเองอยู่�เสมอ ดัังนั้้�นนายจ้้างยุุคนี้้�จึึงจำ�ำ เป็็นต้้องปรัับภาพลัักษณ์์จากการเป็็น หััวหน้้างานผู้้�มากด้้วยความรู้้�และประสบการณ์์หรืือผู้้�เชี่�ยวชาญ (Knowledgeable Person/Expert) มาเป็็นผู้้�นำำ�ทีีม (Coach) ที่่�เปิิดกว้้างต่่อความคิิดที่่�แตกต่่าง นอกจากนี้้�การจััดลำ�ำ ดัับความคิิดความสำ�ำ คััญของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ (Prioritization) อาจไม่่ตรงตามหลัักการทำำ�งานแบบดั้�งเดิิมของคนยุุคก่่อน เช่่น สิ่�งใดสามารถทำ�ำ ให้้ เสร็็จได้้ก่่อนในเวลาที่่�จำ�ำ กััดจะเลืือกทำ�ำ สิ่่�งนั้้�นก่่อน โดยไม่่ได้้คำำ�นึึงถึึงการจััดลำ�ำ ดัับความ สำำ�คัั ญ ข อ ง ง า น เ ป็็ น ห ลัั ก ไ ม่่ เ ห มืื อ น ค นยุุ ค ก่่ อ นที่่� จ ะ เริ่� ม จ า ก ก า รทำ�ำ ง า น ที่่�สำำ�คััญให้้ลุุล่่วงก่่อนการทำำ�งานที่่�ไม่่สำำ�คััญไว้้ภายหลััง แต่่ชาวดิิจิิทััลไทยจะให้้ ความสำำ�คััญกัับเรื่�องการใช้้เวลาเป็็นหลััก โดยจะเลืือกทำ�ำ งานที่่�เสร็็จเร็็วก่่อน เพื่่�อจะได้้มีีเวลาเพิ่่�มขึ้�นในการทำำ�กิิจกรรมอื่�น ๆ ทำำ�ให้้คนในช่่วงวััยนี้้�ชอบสภาพ การทำำ�งานที่่�มีีความยืืดหยุ่่�นและเปิิดกว้้างต่่อความคิิดของพวกเขา ให้้พวกเขาได้้ ตััดสิินใจเองว่่าจะบริิหารจััดการกระบวนการทำ�ำ งาน อย่่างไรเพื่่�อให้้บรรลุุผลสำำ�เร็็จโดย ไม่่ต้้องมากำำ�หนดว่า่ ต้้องทำำ�อย่า่ งไรบ้้างในรายละเอีียด 80
ทั้้�งนี้�้ นายจ้้างทั้้�งในองค์์กรภาครััฐและเอกชนจึึงควรสร้้างความเข้้าใจและปรัับ มุุมมองต่่อการทำ�ำ งานของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ให้้สอดรัับกัับการแสดงออกซึ่�่งตััวตนของ พวกเขา อีีกทั้้�งนายจ้้างจำำ�เป็็นที่่�ต้้องเรีียนรู้�้การใช้้เทคโนโลยีีให้้เท่่าทัันกัับคนรุ่่�นใหม่่ เพื่่�อเป็็นประโยชน์์ในการเข้้าใจถึึงวิิถีีชีีวิิตและพฤติิกรรมของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ ซึ่�่งจะ ส่่งผลดีีต่่อการสร้้างปฏิิสััมพัันธ์์ในองค์์กร ในการละลายพฤติิกรรมและอบรมขััดเกลา วััฒนธรรมองค์์กรให้้กัับชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ นอกจากนี้้� นายจ้้าง ต้้องคำำ�นึึงถึึงแนวคิิดในการทำ�ำ งานของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ที่่�ต้้องการการทำ�ำ งาน อย่่างมีีความสุุขโดยไม่่เอาเปรีียบคนอื่่�น และไม่่ต้้องการให้้ใครมาเอาเปรีียบตนเอง เช่่นกััน อีีกทั้้�งการที่่�นายจ้้างมีีวิิธีีการสั่่�งงานอย่่างชััดเจน ให้้เหตุุผลที่่�ทำ�ำ ให้้พวกเขา ได้้เห็็นภาพใหญ่่ ภาพรวมของผลลััพธ์์ในชิ้้�นงานนั้้�น ๆ จะทำ�ำ ให้้ไม่่เกิิดการทำำ�งาน ที่่�ซ้ำำ��ซ้้อนและช่่วยลดความขััดแย้้งในการทำ�ำ งานร่่วมกััน สิ่�งเหล่่านี้้�คืือหลัักคุุณธรรม ที่่ช� าวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่ใ่ ห้้ความสำ�ำ คัญั และมองหาในผู้�้ บังั คับั บัญั ชาที่่�ดีี บทบาทของรััฐในฐานะผู้้�กำำ�หนดหลัักคุุณธรรมสำ�ำ หรัับพลเมืือง ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่มีีทัักษะในการเลืือกรัับข้้อมููล มีีความถี่�ถ้้วนและรอบคอบ ในการแสวงหาข้้อมููลเพื่่�อเพิ่่�มพููนความรู้�้ให้้กัับตนเองอยู่่�ตลอดเวลา รััฐจึึงควรต้้อง เปลี่่�ยนบทบาทจากเป็็นผู้้�ควบคุุมข้้อมููลข่่าวสาร (Information Controller/Sensor) มาเป็็นผู้�้สนัับสนุุนและช่่วยเหลืือชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ให้้เข้้าถึึงข้้อมููลข่่าวสารที่่�จำ�ำ เป็็น (Information Supporter) เพื่่อ� พััฒนาศักั ยภาพของคนในช่่วงวััยนี้้� อีีกทั้้ง� รััฐยัังจำำ�เป็น็ ต้้องสำำ�รวจแนวโน้้มความต้้องการว่่ามีีข้้อมููลใดที่่�เด็็กรุ่่�นนี้�้สนใจและควรได้้รัับการเข้้าถึึง เพื่่อ� เป็น็ ประโยชน์ต์ ่อ่ ตัวั พวกเขา ซึ่ง่� อาจกระทำ�ำ ได้ผ้ ่า่ นการช่ว่ ยส่ง่ เสริมิ ผู้้�ปกครองในการ แสวงหาช่่องทางสื่�อที่่�ช่่วยสอนหลัักคุุณธรรมให้้กัับคนในช่่วงวััยนี้�้ อีีกทั้้�งรััฐยัังสามารถ ช่่วยส่่งเสริิมผ่่านการรณรงค์์ด้้วยสื่ �อโฆษณาที่่�เน้้นย้ำ�ำ�ค่่านิิยมที่่�ดีีและสอดคล้้องกัับวิิธีีคิิด ของคนในวััยนี้้�ในทางอ้้อม แต่่ไม่่ใช่่การหยิิบยื่�นให้้ว่่าสิ่�งที่่�เด็็กรุ่่�นนี้�้ควรมีีในฐานะหลััก คุุณธรรมควรมาจากชุุดความคิิดชุุดเดีียวตามนโยบายรััฐบาล นอกจากนี้�้ รััฐยัังมีีส่่วน ที่่�เป็็นกำำ�ลัังสำ�ำ คััญในการสนัับสนุุนครููและนายจ้้าง ส่่งเสริิมให้้ครููและนายจ้้างในองค์์กร มีีการเรีียนรู้�้เทคโนโลยีีอย่่างเท่่าทัันต่่อชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่และสามารถใช้้เทคโนโลยีี ได้้อย่า่ งมีีประสิทิ ธิิภาพอีีกด้ว้ ย 81
การนำ�ำ เสนอในประเด็็นที่่�กล่่าวมานี้�้แสดงให้้เห็็นอย่่างชััดเจนว่่า พััฒนาการและ ผลกระทบของเทคโนโลยีีนอกจากจะส่่งผลต่่อการเปลี่่�ยนแปลงโครงสร้้างสัังคมใน ภาพรวมในลักั ษณะของ Technological Disruption แล้้ว ภาวะดัังกล่า่ วยังั ส่ง่ ผลต่อ่ การเปลี่่�ยนแปลงอััตลัักษณ์์รุ่่�นของชาวดิิจิิทััล ทำ�ำ ให้้ชาวดิิจิิทััลไทยมีีอััตลัักษณ์์รุ่่�นที่่� แตกต่่างจากคนรุ่่�นก่่อน ซึ่�่งส่่วนหนึ่่�งเนื่่�องมาจากบทบาทของสื่�อ โดยเฉพาะสื่�อสัังคม ออนไลน์์ ซึ่ง�่ เข้้ามามีีอิิทธิพิ ลอย่า่ งยิ่ง� ต่่อชาวดิจิ ิิทัลั ไทยในปััจจุุบันั นอกจากนี้้� ชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยรุ่่�นใหม่ย่ ังั มีีมุมุ มองต่อ่ หลักั คุณุ ธรรมที่่แ� ตกต่า่ งไปจากเดิมิ การสอนหลัักคุุณธรรมให้้กัับคนในช่่วงวััยนี้�้จึึงจำ�ำ เป็็นต้้องอาศััยการทำ�ำ ความเข้้าใจเรื่�อง อัตั ลักั ษณ์ร์ ุ่่�นที่่ส� ามารถนำำ�กลับั มาใช้ใ้ ห้เ้ กิดิ ประโยชน์ใ์ นการส่ง่ เสริมิ ปลููกฝังั หลักั คุณุ ธรรม ทั้้�งรููปแบบของเนื้้�อหาและวิิธีีการสอนที่่�สอดคล้้องกัับคนรุ่่�นใหม่่ ความพยายามในการ ปลููกฝังั หลักั คุุณธรรมให้ค้ งอยู่� ลดการต่่อต้า้ น และมีีความยั่�งยืืน จึึงต้อ้ งอาศััยการเข้า้ ใจ ต้้นเหตุุของการเปลี่่�ยนแปลงที่่�ทำ�ำ ให้้คนในรุ่่�นนี้้�มีีองค์์ประกอบทางอััตลัักษณ์์อย่่างไร เป็็นสำ�ำ คััญ อีีกทั้้�งชี้�้ให้้เห็็นความสััมพัันธ์์ในรููปแบบที่่�พวกเขาเลืือกรัับได้้จากบุุคคลกลุ่�ม ต่่าง ๆ ในสัังคม เช่่น การสะท้้อนข้้อมููลไปถึึงผู้�้ ปกครองในแง่่ของการเป็็นตััวแบบที่่�ดีี ให้้กัับชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ได้้เห็็นเป็็นแบบอย่่าง และให้้ผู้้�ปกครองได้้ปรัับเปลี่่�ยน มุุมมองใหม่่เกี่ �ยวกัับการใช้้เทคโนโลยีีของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่จากการมองเทคโนโลยีี ในเชิิงลบ กลายเป็็นมุุมมองต่่อการใช้้เทคโนโลยีีให้้เป็็นประโยชน์์ต่่อการเรีียนรู้�้ ของลููก มากขึ้�น สำำ�หรัับครูู/อาจารย์์สามารถนำ�ำ ไปใช้้ประโยชน์์เพื่่�อเป็็นแนวทางในการสร้้าง ความเข้้าใจและหาแนวทางปลููกฝัังการเป็็นพลเมืืองดิิจิิทััลไทยที่่�ดีี โดยการปรัับตััวใน การเรีียนรู้้� มีีการใช้้สื่�อเทคโนโลยีีเพื่่�อใช้้ในการเพิ่่�มพููนและส่่งต่่อความรู้้�ให้้กัับนัักเรีียน นักั ศึกึ ษาให้ก้ ลายเป็น็ แรงงานที่่ม� ีีคุณุ ภาพในอนาคต ในขณะที่่น� ายจ้า้ งหรือื ผู้้�บังั คับั บัญั ชา ที่่�ต้้องทำำ�งานร่่วมกัับชาวดิิจิิทััลสามารถเตรีียมความพร้้อมเพื่่�อการปรัับตััวและทำ�ำ ความ เข้้าใจต่่ออััตลัักษณ์์และหลัักคุุณธรรมที่่�ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ยึึดถืือ เพื่่�อเป็็นประโยชน์์ ต่่อการสื่่�อสารในการทำำ�งานกัับชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่และรู้้�วิิธีีที่่�จะลดความขััดแย้้งใน องค์์กรระหว่า่ งคนต่า่ งวััย 82
อีีกทั้้�งความเข้้าใจในพฤติิกรรมของวััยรุ่่�นชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ยัังช่่วยผู้�้ ปกครอง ครูู นายจ้้าง และภาครัฐั ในยุุคดิิจิทิ ััล ในการประกอบสร้้างอััตลักั ษณ์แ์ ละหลัักคุุณธรรม ของคนรุ่่�นใหม่ใ่ นฐานะทุนุ มนุุษย์์ที่่�จะมีีศัักยภาพพัฒั นาประเทศไทย ทั้้�งยัังสามารถช่ว่ ย ให้้ผู้�้เกี่ �ยวข้้องเองได้้เริ่ �มต้้นปรัับตััวและเปลี่่�ยนรููปแบบบทบาทเพื่่�อให้้สอดรัับกัับทิิศทาง ในการพััฒนาศัักยภาพของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่และรู้้�เท่่าทัันต่่อการใช้้เทคโนโลยีี เพื่่�อจััดการและรัับมืือกัับผลกระทบที่่�จะเกิิดขึ้้�นในสัังคมจากการเข้้ามาของเทคโนโลยีี ได้อ้ ย่่างมีีประสิิทธิิภาพในยุคุ สัังคมไทย 4.0 ที่่�มุ่�งพััฒนาคนทุกุ ช่่วงวัยั ให้ม้ ีีคุณุ ภาพอย่า่ ง สมบููรณ์์ มีีวิินัยั ใฝ่ร่ ู้�้ มีีความรู้�้ มีีทักั ษะ มีีความคิดิ สร้้างสรรค์์ มีีทััศนคติทิ ี่่ด� ีี รัับผิดิ ชอบ ต่่อสังั คม มีีจริยิ ธรรมและคุุณธรรม โดยมีีวิสิ ััยทััศน์ใ์ ห้ส้ ังั คมไทยมีีคุณุ ธรรม เป็น็ รากฐาน สำ�ำ คัญั ในการดำ�ำ รงชีีวิติ สืบื สานความเป็น็ ไทย อยู่�ร่ว่ มกันั ด้ว้ ยความสงบ และเป็น็ พลเมือื ง ที่่�เข้้มแข็็งเพื่่�อสัันติิสุุข โดยต้้องมีีค่่านิิยมร่่วมในการสร้้างวิิถีีประชาธิิปไตยและความ เท่่าเทีียมเสมอภาคควบคู่่�กัับการมีีคุุณธรรม ลัักษณะนิิสััยที่่�ดีี และคุุณธรรมพื้้�นฐาน ที่่เ� ป็็นความดีีงาม 83
พื้�้ นที่�่ ความรู้้�กับการพัั ฒนาทัั กษะชาวดิิ จิิ ทัั ล เพื่่�อรองรัับองค์์กร 4.0 84
ชาวดิิจิิทััลซึ่่�งเป็็นกลุ่ �มประชากรที่่�เกิิดและเติิบโตมาในยุุคที่่�สัังคมมีีการพััฒนา เทคโนโลยีีอย่่างก้้าวกระโดด ได้้รัับอิิทธิิพลทางด้้านเทคโนโลยีีและนวััตกรรมอย่่างเต็็ม รููปแบบ และเป็็นกลุ่�มที่่�ถููกคาดหวัังในฐานะกำ�ำ ลัังหลัักและอนาคตของประเทศชาติิ ประชากรกลุ่ �มนี้้�ได้้เรีียนรู้�้และพััฒนาทัักษะเฉพาะตััวที่่�ได้้รัับการหล่่อหลอมจากการใช้้ เทคโนโลยีีในชีีวิิตประจำ�ำ วัันซึ่�่งถืือเป็็นทัักษะสำ�ำ คััญของชีีวิิตในยุุคดิิจิิทััล ไม่่ว่่าจะเป็็น ทัักษะการใช้้งานเครื่�องคอมพิิวเตอร์์หลากหลายรููปแบบ การจััดการงานได้้หลากหลาย ในคราวเดีียวกััน (Multitasking Skills) ทัักษะการแสวงหาข้้อมููลจากระบบเครืือข่่าย ทักั ษะด้้านภาษา และสามารถนำ�ำ ทัักษะเหล่่านี้�้มาปรับั ใช้ก้ ับั ชีีวิติ การเรีียน การทำ�ำ งาน และการใช้้ชีีวิิตประจำ�ำ วััน จนกลายเป็็นส่่วนหนึ่่�งของอััตลัักษณ์์เฉพาะของประชากร กลุ่�มนี้�้ อย่่างไรก็็ตาม การใช้้เทคโนโลยีีของชาวดิิจิิทััลได้้นำำ�ไปสู่่�รููปแบบการเรีียนรู้�้ ที่่�เปลี่่ย� นแปลงไป ซึ่�ง่ บางส่ว่ นสะท้้อนถึึงการลดทอนความรู้�แ้ ละทักั ษะบางประการที่่ถ� ููก คาดหวัังจากคนในรุ่่�นอื่่น� ๆ ว่า่ เป็็นความรู้�แ้ ละทัักษะที่่จ� ำ�ำ เป็็น นอกจากนั้้น� ชาวดิจิ ิิทัลั ได้้สร้้างรููปแบบการเรีียนรู้้�แบบใหม่่ที่่ไ� ม่ย่ ึดึ ติิดแค่ก่ ารเรีียน ในสถาบันั การศึกึ ษา ซึ่�ง่ สะท้อ้ นให้้เห็น็ ว่่า พื้้�นที่่�การเรีียนรู้ซ�้ ึ่่ง� เป็็นตัวั แทนในการขัดั เกลา คนรุ่่�นนี้�้ได้้มีีการปรัับเปลี่่�ยนรููปแบบและเพิ่่�มเติิม ขยายขอบเขตครอบคลุุมทั้้�งในพื้้�นที่่� ทางกายภาพเดิิมและพื้้�นที่่�บนโลกออนไลน์์ที่่�กว้้างไกลไม่่มีีที่่�สิ้�นสุุด พื้้�นที่่�การเรีียนรู้�้ เหล่่านี้�้มีีความสำำ�คััญอย่่างยิ่�งต่่อการเปลี่่�ยนแปลงในทัักษะ ความรู้�้ วิิธีีคิิด ตลอดจน พฤติิกรรม ซึ่่�งหล่่อหลอมให้้ชาวดิิจิิทััลสามารถก้้าวขึ้�นมาเป็็นทรััพยากรบุุคคล โดยเฉพาะการตอบสนองต่่อตลาดแรงงานและองค์์กรในยุุค 4.0 การทำำ�ความเข้้าใจ พื้้�นที่่�การเรีียนรู้�้เหล่่านี้�้จึึงมีีความสำำ�คััญต่่อการสร้้างรากฐานในการพััฒนาคนกลุ่ �มนี้้� ได้้อย่า่ งสอดคล้้องกัับอััตลักั ษณ์์ เพื่่อ� เป้้าหมายในการพััฒนาศัักยภาพได้อ้ ย่่างเหมาะสม ไม่่ว่่าจะเป็็นพื้้�นที่่�การเรีียนรู้�้ในสถาบัันการศึึกษาซึ่่�งปััจจุุบัันไม่่ได้้จำ�ำ กััดอยู่�เฉพาะใน ขอบรั้�วของสถาบัันเท่่านั้้�น รวมทั้้�งพื้้�นที่่�ความรู้้�ในบ้้านที่่�สามารถสร้้างได้้ผ่่านสมาชิิก ในครอบครััว ตลอดจนพื้้�นที่่�ความรู้�้บนโลกออนไลน์์ที่่�มีีขอบเขตกว้้างไกลกว่่าพื้้�นที่่� อื่�น ๆ และสุุดท้้ายคืือพื้้�นที่่�การเรีียนรู้้�ในฐานะแรงงานผ่่านการปฏิิสััมพัันธ์์กัับองค์์กร ในรููปแบบต่า่ ง ๆ 85
“ครูู” กับั บทบาทใหม่ใ่ นฐานะ “ผู้�สนับั สนุนุ ” การเรียี นรู้้� ในโลกปััจจุุบัันที่่�เต็็มไปด้้วยการลื่่�นไหลทางข้้อมููลที่่�เกิิดการแลกเปลี่่�ยน และแบ่่งปัันอยู่่�ตลอดเวลาบนโลกออนไลน์์โดยข้้ามข้้อจำำ�กััดในเรื่ �องของเวลาและ สถานที่่� อีีกทั้้�งการมุ่่�งสกััดเฉพาะประเด็็นสำ�ำ คััญของข้้อมููลเพื่่�อทำำ�ให้้ง่่ายต่่อความเข้้าใจ ก็็กลายเป็็นอีีกหนึ่่�งคุุณลัักษณะของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ที่่�บ่่งบอกว่่า วิิถีีชีีวิิตของชาว ดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่นั้้�นย่่างก้้าวไปด้้วยความรวดเร็็ว การรัับรู้้�ข่่าวสารสามารถทำ�ำ ได้้มากกว่่า หนึ่่�งทางในเวลาเดีียวกััน การทำ�ำ ให้้สั้�นและกระชัับเป็็นสิ่่�งหนึ่่�งที่่�ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ ต้้องการ ดัังนั้้�นสำำ�หรัับชาวดิิจิิทััลแล้้ว ครููจึึงไม่่ใช่่ศููนย์์กลางของข้้อมููลอีีกต่่อไป แต่่ได้้เปลี่่�ยนแปลงบทบาทจากผู้�้ให้้ความรู้้� (Knowledge Provider) เป็็นผู้�้กระตุ้้�น การเรีียนรู้�้ (Knowledge Facilitator) ผ่่านการใช้้สื่�อการสอนรููปแบบต่่าง ๆ โดยมีี วััตถุุประสงค์์เพื่่�อกระตุ้้�นกระบวนการคิิดของผู้้�เรีียนเป็็นหลััก ทั้้�งนี้้� ขึ้�นอยู่่�กัับเงื่�อนไข ทั้้�งในด้้านทรััพยากร บุุคลากร นโยบาย และรููปแบบการจััดการศึึกษาของสถาบััน การศึกึ ษาต่า่ ง ๆ ว่า่ จะสามารถส่ง่ เสริมิ กระบวนการเรีียนรู้ใ้� นลักั ษณะดังั กล่า่ วได้อ้ ย่า่ งไร สาระการเรีียนรู้้�กัับการใช้้ชีีวิติ ในยุคุ ดิจิ ิิทัลั จากการสำำ�รวจความคิิดเห็็นของชาวดิิจิิทััลที่่�มีีต่่อเนื้้�อหาวิิชาที่่�ตนคาดหวัังว่่า สถาบัันการศึึกษาควรถ่่ายทอดให้้กัับผู้�้เรีียนในยุุคปััจจุุบััน สำำ�หรัับชาวดิิจิิทััลในระดัับ อุดุ มศึกึ ษา อายุุ 19-23 ปีี สะท้อ้ นให้เ้ ห็น็ ว่า่ การใช้เ้ ทคโนโลยีีเป็น็ สิ่่ง� ที่่ส� ถาบันั ควรจะสอน มากที่่ส� ุุด ไม่ว่ ่่าจะเป็็นการเขีียนโปรแกรม พื้้�นฐานการใช้้คอมพิวิ เตอร์์ การใช้้โปรแกรม Office หรือื การใช้โ้ ปรแกรม Photoshop เป็น็ ต้้น โดยชาวดิจิ ิทิ ััลในวััยทำำ�งานตอนต้้น อายุุ 24-29 ปีี มีีความสนใจด้า้ นภาษาและเนื้้�อหาวิชิ าที่่�สอนการคิดิ วิเิ คราะห์เ์ ป็็นพิเิ ศษ ในขณะที่่�ชาวดิิจิิทัลั ในวััยทำ�ำ งาน อายุุ 30-38 ปีี คิดิ ว่่าวิิชาหรืือทักั ษะที่่ส� ถาบันั ควรจะ สอนมากที่่�สุุดคืือ การใช้้เทคโนโลยีีเพื่่�อที่่�จะนำ�ำ ไปประยุุกต์์ใช้้ในชีีวิิตประจำำ�วัันและ การทำ�ำ งาน ภาษา บุุคลิิกภาพ มารยาท หรืือการมีีระเบีียบวิินััย ที่่�กลุ่�มอายุุนี้�้ก็็คิิดว่่า สำ�ำ คัญั เช่่นกันั 86
จากผลการศึึกษาจะเห็็นได้้ว่่า การใช้้เทคโนโลยีีมีีความสำ�ำ คััญอย่่างยิ่�งในการ พััฒนาศัักยภาพในด้้านอื่่�น ๆ เนื่่�องจากเป็็นการเพิ่่�มคุุณภาพให้้กัับผลงาน เช่่น หาก ตััดต่่อคลิิปวิิดีีโอน่่าสนใจ อาจส่่งผลให้้ได้้รัับการประเมิินในระดัับที่่�ดีีขึ้้�น หรืือการ นำำ�เสนอที่่ด� ีี (การใช้้โปรแกรม PowerPoint) จะส่่งผลต่อ่ ความพึึงพอใจของลููกค้า้ หรืือ ผู้�ใ้ ช้้บริิการที่่จ� ะเพิ่่�มมากขึ้น� เช่น่ กััน ในขณะที่่�ภาษาอัังกฤษซึ่�่งปััจจุุบัันมีีการกำำ�หนดให้้ผู้�้เรีียนได้้เรีียนรู้�้ ตั้ �งแต่่ระดัับ ปฐมวัยั แต่ผ่ ู้เ�้ รีียนบางคนยังั ไม่ก่ ล้า้ ใช้ภ้ าษาอังั กฤษในการสื่่อ� สารกับั ชาวต่า่ งชาติมิ ากนักั เนื่่�องจากกลััวพููดผิิดไวยากรณ์์ จะถููกครููตำำ�หนิิและเพื่่�อนล้้อ ชาวดิิจิิทััลจึึงอยากให้้การ เรีียนภาษาอัังกฤษเน้้นที่่�การสื่่�อสารได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพมากกว่่าการใช้้ไวยากรณ์์ ถููกต้อ้ ง และฝึึกให้ก้ ล้้าพููดกล้า้ แสดงออกแทนที่่�จะกลััวความผิดิ พลาด อย่่างไรก็็ตาม จากผลการศึึกษายัังสะท้้อนให้้เห็็นว่่า มีีเนื้้�อหาการเรีียนการสอน ในบางรายวิิชาที่่�ชาวดิิจิิทััลกลัับเห็็นว่่าไม่่มีีความจำ�ำ เป็็นหรืือไม่่สอดคล้้องกัับการใช้้ชีีวิิต ในปััจจุบุ ันั สำ�ำ หรัับชาวดิจิ ิทิ ัลั ในระดับั อุดุ มศึึกษา (กลุ่�มอายุุ 19-23 ปี)ี คิดิ ว่า่ มีีวิชิ าเรีียน บางรายวิชิ าที่่เ� คยเรีียนในระดับั มัธั ยมศึกึ ษา แต่เ่ ห็น็ ว่า่ ยังั ไม่ส่ ามารถนำำ�มาประยุกุ ต์ใ์ ช้ไ้ ด้้ กัับการใช้้ชีีวิิตในโลกปััจจุุบััน เช่่น เย็็บผ้้า ลููกเสืือ ปลููกผััก เนื่่�องจากเห็็นว่่าปััจจุุบััน ไม่่จำำ�เป็็นต้้องทำำ�สิ่่�งเหล่่านี้�้ด้้วยตนเอง ส่่วนชาวดิิจิิทััลในช่่วงวััยทำำ�งานตอนต้้น (กลุ่�ม อายุุ 24-29 ปีี) คิิดว่่า วิิชาที่่�ตนยัังไม่่สามารถนำำ�มาเชื่�อมโยงกัับชีีวิิตประจำำ�วัันได้้ อาทิิ วิชิ าศิลิ ปะ ลููกเสือื รำำ�ไทย การท่อ่ งอาขยาน และกระบี่่ก� ระบอง เป็น็ ต้น้ และสำำ�หรับั ชาวดิิจิิทััลวััยทำ�ำ งานตอนปลาย (กลุ่�มอายุุ 30-38 ปีี) คิิดว่่า วิิชาท่่องจำ�ำ ทุุกวิิชา วิิชา ออกกำำ�ลัังกาย วิิชาศาสนา ตนเองยัังไม่่สามารถนำ�ำ ไปปรัับใช้ป้ ระโยชน์์ได้เ้ ท่า่ ที่่ค� วร ปรากฏการณ์์ดัังกล่่าวแสดงให้้เห็็นว่่า เนื้้�อหาในพื้้�นที่่�การเรีียนรู้�้ในสถาบัันการ ศึึกษาบางส่่วนได้้ถููกทำ�ำ ให้้เป็็นเรื่�องไกลตััวและจัับต้้องได้้ยากในความคิิดของผู้�้เรีียน ทำ�ำ ให้พ้ ื้้�นที่่�การเรีียนรู้�ใ้ นห้อ้ งเรีียนยังั ไม่่สามารถกระตุ้้�นความสนใจให้้แก่ผ่ ู้�เ้ รีียนได้้ ทำำ�ให้้ ผู้้�เรีียนไม่่สามารถที่่�จะพััฒนาความรู้้�หรืือทัักษะได้้อย่่างเต็็มที่่� เพราะไม่่ได้้เล็็งเห็็นความ จำ�ำ เป็็นของการเรีียนรู้�้ อีีกทั้้�งยัังไม่่เห็็นถึึงประโยชน์์ของการนำำ�สิ่่�งที่่�เรีียนเหล่่านั้้�นไปใช้้ 87
ให้ส้ อดคล้้องกับั การดำำ�เนินิ ชีีวิติ ประจำ�ำ วััน นอกจากนั้้น� การเรีียนที่่เ� น้น้ การฟัังบรรยาย จากผู้�้สอนอย่่างเดีียวจึึงไม่่สามารถกระตุ้้�นความสนใจของชาวดิิจิิทััลในยุุคสมััยนี้้�อีีก ต่อ่ ไป เพราะในมุมุ มองของชาวดิจิ ิิทัลั มีีความเห็น็ ว่า่ เด็ก็ สมัยั นี้้พ� ัฒั นาได้เ้ ร็ว็ และต้อ้ งการ สิ่�งดึึงดููดในการเรีียน เช่่น การนำำ�เครื่อ� งมืือเทคโนโลยีีใหม่่ ๆ มาประยุกุ ต์ใ์ ช้้กับั การเรีียน การสอนในห้้องเรีียน อีีกทั้้�งบางวิิชาที่่�การเรีียนการสอนมีีความซ้ำ�ำ�ซ้้อนกัันทำำ�ให้้ผู้้�เรีียน ไม่่ได้้มีีโอกาสเรีียนรู้�้สิ่�งใหม่่ ๆ ได้้เท่่าทัันการเปลี่่�ยนแปลงตามยุุคสมััย การศึึกษาที่่�ดีี ควรที่่�จะพััฒนาความรู้�้หรืือทัักษะในด้้านอื่่�น ๆ ที่่�เหมาะสมกัับบริิบทการใช้้ชีีวิิตและ การทำำ�งานในปััจจุุบัันนี้้�มากกว่่า เพราะความรู้�้และทัักษะในทุุกวัันนี้�้ควรจะมาจากการ สร้้างความคิิด ต่่อยอด มองไปข้้างหน้้า มากกว่่าการท่่องจำำ�ในสิ่่�งที่่�ได้้เปลี่่�ยนแปลงไป หรืือสิ่�งไม่่จำ�ำ เป็็นและในสิ่่�งที่่�ไม่่รู้้�ว่่าจะนำ�ำ ไปใช้้อย่่างไรในชีีวิิตประจำำ�วััน เพราะทุุกอย่่าง มีีการเปลี่่�ยนแปลงไปอย่่างรวดเร็็ว อีีกทั้้ง� มีีการคิดิ ค้้นนวััตกรรมใหม่่ ๆ เพื่่อ� ช่่วยอำ�ำ นวย ความสะดวกในการใช้้ชีีวิิตเป็น็ จำ�ำ นวนมาก อย่่างไรก็็ดีี ชาวดิิจิิทััลยัังเล็็งเห็็นว่่า การเรีียนการสอนที่่�ผ่่านมายัังมีีข้้อดีีในการที่่� จะช่่วยเอื้�อต่่อการพััฒนาความรู้้�หรืือทัักษะที่่�จะนำำ�ไปต่่อยอดได้้ โดยเฉพาะการเรีียน ระดัับอุุดมศึึกษาที่่�มีีความเปิิดกว้้างมากขึ้�น ทำำ�ให้้มีีโอกาสในการแสดงความคิิดเห็็นได้้ มากกว่่าการเรีียนในระดัับประถมศึึกษาหรืือมััธยมศึึกษา เพราะการได้้มีีโอกาสแสดง ศัักยภาพทางความคิิดของชาวดิิจิิทััลซึ่่�งอาจมีีมุุมมองต่่อสัังคมแตกต่่างจากคนรุ่่�นอื่่�น ๆ อัันเนื่่�องมาจากประสบการณ์์ชีีวิิตและสิ่ �งที่่�ได้้เรีียนรู้้�ผ่่านกระบวนการขััดเกลาทางสัังคม แตกต่า่ งกันั ซึ่่ง� จะนำ�ำ ไปสู่่�การแลกเปลี่่�ยนและสร้า้ งองค์ค์ วามรู้้ใ� นการที่่�จะนำำ�ไปต่่อยอด ในการทำ�ำ งานได้้ไม่่มากก็็น้้อย อีีกทั้้�งการเรีียนการสอนที่่�ผ่่านมายัังช่่วยในการฝึึกฝน ทัักษะการนำ�ำ เสนอผลงานความคิิดและการพููดในที่่�สาธารณะได้้เป็็นอย่่างดีี โดยจะ ส่่งผลดีีในระยะยาวต่่อการทำำ�งานในองค์์กรในอนาคต โดยเฉพาะการปููพื้้�นฐานในเรื่�อง การสื่่�อสารและการสร้้างปฏิิสััมพัันธ์์ระหว่่างกัันและกัันผ่่านสื่่�อใหม่่เป็็นสิ่่�งที่่�สำ�ำ คััญ เพื่่อ� ที่่จ� ะทำำ�ให้ก้ ารทำ�ำ งานในองค์ก์ รสามารถที่่จ� ะดำ�ำ เนินิ ไปได้อ้ ย่า่ งราบรื่น� และเป็น็ ไปตาม ประสิิทธิิภาพและเป้้าหมายที่่�องค์์กรกำ�ำ หนดไว้้ 88
Digital Literacy กัับความจำ�ำ เป็็นในการใช้พ้ ื้้�นที่่�การเรียี นรู้้�บนโลกออนไลน์์ การใช้้เทคโนโลยีีอย่่างคล่่องตััวได้้กลายเป็็นทัักษะที่่�จำ�ำ เป็็นของชาวดิิจิิทััลในการ แสวงหาข้้อมููล โดยจะขอยกตััวอย่า่ งคำำ�ให้ส้ ัมั ภาษณ์์ ดังั นี้้� “ความสามารถในการเสาะหาข้้อมููล จริิง ๆ มัันควรจะเป็็นอัันแรก ๆ ด้้วยซ้ำ��ำ แต่่พี่่�เอามาไว้้ข้้างหลััง เพราะว่่าทุุกวัันนี้้�เราเข้้าอิินเทอร์์เน็็ตได้้ทุุกคน เราก็็ควร สามารถที่่�จะเข้้าถึึงข้้อมููลเพื่่�อที่่�จะเช็็กอะไรหลาย ๆ อย่่าง เช่่น เวลาเราได้้รัับ ข้อ้ ความ ข้อ้ มููล อะไรสักั อย่่าง เราควรที่่จ� ะกลั่่น� กรองอย่่างแท้จ้ ริงิ โดยการหาข้อ้ มููล เบื้้อ� งต้้นครัับ ซึ่�งตรงนี้้พ� ี่่ว� ่่ามัันเป็น็ สิ่�งที่่จ� ำ�ำ เป็็น” (ชาวดิจิ ิทิ ััลรุ่่�นเก่า่ กลุ่�มอายุุ 24-38 ปี)ี จากคำำ�ตอบของชาวดิิจิิทััลที่่�ยกมาข้้างต้้นนั้้�นสามารถสะท้้อนได้้ว่่า จุุดเริ่�มต้้น ในการเสาะแสวงหาความรู้�้ ของคนรุ่่�นนี้เ้� ริ่ม� ต้น้ จากเครื่อ� งมือื การค้น้ หา (Search Engine) บนโลกออนไลน์์ ซึ่่�งแตกต่่างจากคนในรุ่่�นก่่อนที่่�เริ่�มต้้นจากการไปห้้องสมุุดเพื่่�อค้้นหา หนังั สือื ในการช่ว่ ยตอบคำำ�ถามในสิ่่ง� ที่่ต� ัวั เองอยากรู้ห�้ รือื สงสัยั แต่ท่ ุกุ วันั นี้แ้� ม้แ้ ต่ห่ ้อ้ งสมุดุ เองก็็ย้้ายฐานข้้อมููลมาอยู่�ในโลกออนไลน์์ นอกจากจะสามารถค้้นหาความรู้้�ทุุกอย่่างได้้ ผ่่านอิินเทอร์์เน็็ตแล้้ว ยัังสามารถเชื่�อมต่่อและแลกเปลี่่�ยนความรู้�้ กัับกลุ่�มคนที่่�มีีความ สนใจในเรื่�องราวเดีียวกัันอย่่างไร้ข้ ้้อจำ�ำ กััดในเรื่อ� งของเวลาและสถานที่่�อีีกด้ว้ ย ซึ่�ง่ ทักั ษะ ในส่่วนนี้�้จะต่่อยอดสู่่�การเรีียนรู้�้ได้้อย่่างรวดเร็็ว ตััวอย่่างเช่่น การทำำ�งานส่่งครููหรืือ อาจารย์์บางวิิชาต้อ้ งตััดต่่อวิดิ ีีโอหรือื สร้้างภาพยนตร์์ ซึ่ง�่ ต้้องอาศััยการค้น้ คว้้าออนไลน์์ เป็น็ ตััวช่่วย เนื่่อ� งจากไม่่มีีการเรีียนการสอนในเรื่อ� งนี้�โ้ ดยตรงในหลัักสููตร ทัักษะความสามารถในการเสาะแสวงหาข้้อมููลของชาวดิิจิิทััลนั้้�นยัังทำ�ำ ให้้เกิิด ความรู้้�แบบสกััดและสะสม ซึ่่�งจะก่่อให้้เกิิดการคิิดวิิเคราะห์์ (Analytical Thinking) ข่่าวสารหรืือข้้อมููลที่่�ตนเองได้้รัับ แต่่การแยกแยะว่่าสิ่�งไหนคืือข่่าวจริิงหรืือข่่าวปลอม นั้้�นอยู่ �บนพื้้�นฐานของความรู้�้และประสบการณ์์ของชาวดิิจิิทััลแต่่ละคนซึ่่�งมีีความ แตกต่่างกััน ดังั นั้้น� “การรู้้เ� ท่า่ ทัันดิิจิทิ ัลั (Digital Literacy)” จึึงมีีความจำ�ำ เป็็นอย่า่ งยิ่�ง 89
เพราะเป็็นการป้้องกัันตััวเองจากการใช้้ข้้อมููลที่่�ผิิดพลาดหรืือการเผยแพร่่ข้้อมููลเท็็จ ต่่อสาธารณะ จากการสััมภาษณ์์เจาะลึึกกลุ่�มนัักเรีียนนัักศึึกษาเกี่�ยวกัับการทำ�ำ รายงาน การศึึกษาค้้นคว้้าตามที่่�ได้้รัับมอบหมาย พบว่่าส่่วนใหญ่่เป็็นการค้้นคว้้าข้้อมููลจาก อิินเทอร์์เน็็ตโดยไม่่ได้้ให้้ความสำำ�คััญกัับความน่่าเชื่ �อถืือของข้้อมููลหรืือแหล่่งที่่�มาของ ข้้อมููล อีีกทั้้�งยัังคััดลอก ข้้อมููลมาใช้้ทั้้�งหมดโดยไม่่มีีการถอดความเป็็นการเขีียน ของตนเอง (Paraphrase) ทั้้�งนี้้� เพราะเข้้าใจว่่าแค่่อ้้างอิิงก็็เพีียงพอแล้้ว การค้้นหา ข้้อมููลด้้วยตนเองจึึงเป็็นเสมืือนดาบสองคมที่่�ให้้ทั้้�งด้้านดีี คืือการค้้นได้้ทุุกที่่�ทุุกเวลา แต่่ด้้านที่่�ควรระวัังคืือการนำ�ำ ข้้อมููลมาใช้้ นอกจากนั้้�น ชาวดิิจิิทััลยัังต้้องการข้้อมููล แบบปััจจุุบััน (Real Time) พวกเขาจึึงใช้้เทคโนโลยีีการสื่่�อสารตลอดเวลาตั้�งแต่่ ตื่�นนอนจนเข้้านอน เพื่่�อให้้ทัันต่่อสถานการณ์์และสามารถมีีส่่วนร่่วมในการสนทนา กัับเพื่่อ� นในกลุ่�มได้้ “ยุุคนี้้ม� ันั เป็น็ ยุุคของเทคโนโลยีไี ร้พ้ รมแดน เราสามารถติดิ ตามข่่าวในประเทศและ ต่่างประเทศแบบเรีียลไทม์ใ์ นแอปฯ ทวิิตเตอร์์ ข่่าวก็็จะขึ้�นมาไวมาก เช่่น เข้้าไป ดููที่่�แฮชแท็ก็ เราก็จ็ ะรู้�เ้ ลยว่่าข่่าวนี้้เ� ป็็นยัังไง อาจจะมีคี นสรุุปมาให้้เราเลยด้้วยซ้ำ��ำ ” (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ กลุ่�มอายุุ 19-23 ปีี) ข้้อจำำ�กััดของพื้้�นที่่�ความรู้�ในโลกดิจิ ิิทัลั การใช้เ้ ทคโนโลยีีในกระบวนการเรีียนรู้�้ ของคนรุ่่�นใหม่น่ ั้้น� พบข้อ้ สังั เกตจากมุมุ มอง ของชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นเก่า่ ดังั ต่อ่ ไปนี้้� มิิติิที่่� 1 ความรู้�ขั้�นพื้้�นฐานถููกลดทอน กล่่าวคืือ เมื่ �อเทคโนโลยีีเข้้ามาช่่วย ในการเรีียนรู้�้ ของคนรุ่่�นใหม่่ อาจทำ�ำ ให้้เกิิดการมองข้้ามความรู้้�ขั้�นพื้้�นฐานบางอย่่าง ที่่�มีีความสำ�ำ คััญ ซึ่่�งเป็็นความรู้้�ขั้�นพื้้�นฐานที่่�จะนำำ�ไปต่่อยอดหรืือเสริิมสร้้างให้้เกิิด การพััฒนาทัักษะใหม่่ ๆ ได้้ แต่่เมื่�อเทคโนโลยีีได้้เข้้ามาทำ�ำ ให้้กระบวนการเรีียนรู้�้ในขั้้�น พื้้�นฐานถููกข้้ามขั้�นตอนหรืือลััดขั้้�นตอน เพื่่�อให้้ผู้�้เรีียนสามารถค้้นหาคำำ�ตอบหรืือแสดง ผลลััพธ์์ได้้อย่่างรวดเร็็ว ดังั นั้้น� การได้้มาซึ่�ง่ ความรู้�้ที่�เป็น็ แก่่นของชุุดความรู้�้นั้น� ๆ จึึงได้้ 90
ถููกลดทอนแก่่นต้้นตอความเป็็นมาและคุุณค่่าไป ดัังนั้้�น การที่่�เทคโนโลยีีได้้เข้้ามา ทำ�ำ ให้้ชีีวิิตง่่ายขึ้�นได้้ทำำ�ให้้เกิิดการเรีียนรู้้�แบบข้้ามขั้�นตอนโดยมุ่�งใส่่ใจแต่่ผลลััพธ์์มาก จนเกิินไปและทำ�ำ ให้้ขาดการตระหนัักถึึงที่่�มา กระบวนการคิิด หรืือการตั้้�งต้้นของ ความรู้�้ ว่่าก็็มีีความสำ�ำ คัญั ด้้วยเช่น่ กััน ดังั จะเห็น็ ได้้จากคำ�ำ ให้ส้ ััมภาษณ์์หนึ่่ง� ดัังนี้้� “At least you ต้อ้ ง understand foundation ของมัันน่่ะ แล้้วอัันนี้้�มันั ก็จ็ ะไป relate กัับสิ่ง� ที่่ท� ำำ�ไมต้อ้ งรู้�้ เพราะ you brief กฎไง เพราะมัันมีกี ฎของมันั เพราะ มันั มีี foundation ให้้ you ศึกึ ษา you เลือื กที่่จ� ะ skip ไปเจอ answer ก่่อน ซึ่�งพี่่�รู้้�สึึกว่่าเราต้้องเข้้าใจกฎหรืือความรู้�้พื้�นฐานก่่อน ถึึงแม้้ว่่าเทคโนโลยีีมัันมีี ทางลััดให้้ แต่่เราก็จ็ ำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งรู้�้ทางตรงว่่ามัันผ่่านอะไรบ้า้ ง” (ชาวดิจิ ิทิ ััลรุ่่�นเก่่า กลุ่�มอายุุ 24-38 ปี)ี มิิติิที่่� 2 ทัักษะในการจััดลำำ�ดัับความสำำ�คััญของความรู้�ถู กมองข้้าม กล่่าวคืือ เทคโนโลยีีได้้เข้้ามาสร้้างทางลััดในการเรีียนรู้้�ของทุุกชุุดความรู้�้ จนอาจทำ�ำ ให้ช้ าวดิจิ ิิทัลั เลืือกที่่�จะจััดลำ�ำ ดัับความสำำ�คััญของงานตามกำ�ำ หนดส่่งมากกว่่าการทำ�ำ ตามความสำ�ำ คััญ ของงานเช่่นเดีียวกัับคนรุ่่�นก่่อนหน้้า แต่่มุ่�งไปสนใจในกำ�ำ หนดการส่่งและความรวดเร็็ว ในการทำำ�งานมากกว่่า โดยมองว่่างานใดที่่ท� ำ�ำ ได้้เร็็วและง่่ายควรที่่�จะรีีบทำำ�ให้้เสร็็จก่่อน และงานใดที่่ใ� กล้้กำ�ำ ลังั ส่่งก็ค็ วรที่่�จะรีีบทำำ�งานนั้้น� ให้เ้ สร็จ็ ก่่อน มิติ ิทิ ี่่� 3 ไม่่ก่อ่ ให้เ้ กิดิ ทัักษะใหม่่ เมื่�อความรู้�้พื้�นฐานไม่่เพีียงพอ ทำำ�ให้้ส่่งผลต่อ่ การ จัดั เรีียงลำำ�ดับั ความสำ�ำ คัญั ของชุดุ ความรู้�้ ซึ่ง�่ อาจเป็น็ อุุปสรรคต่่อการต่อ่ ยอดความรู้�ใ้ หม่่ เพราะเทคโนโลยีีเข้้ามาทำำ�ให้้กระบวนการเรีียนรู้้�เกิิดการข้้ามขั้�นตอน และส่่วนใหญ่่ ไม่่ได้้เป็็นการสร้้างความรู้�้ใหม่่ แต่่เป็็นการเรีียนรู้้�ในความรู้�้และทัักษะเดิิมที่่�ถููกทำ�ำ ให้้ ง่า่ ยขึ้�น ดัังเช่่นคำ�ำ ให้้สัมั ภาษณ์์หนึ่่�ง ดังั นี้้� “รู้้�สึึกว่่าถ้้าเราได้้ลงมืือทำำ�เองมัันจะสร้้างทัักษะการทำ�ำ งานได้้ดีีได้้ลึึกซึ้้�งกว่่าการใช้้ เทคโนโลยีมี าช่่วยแบบร้้อยเปอร์เ์ ซ็็นต์์ แต่่ว่่าเทคโนโลยีีก็็เป็็นส่่วนช่่วยส่่วนหนึ่่�งนะ หมายถึึงว่่ามาช่่วยซััพพอร์์ต จะบอกว่่าเราจะไม่่ใช้้เทคโนโลยีีเลยทั้้�งหมดมัันก็็ 91
ไม่่ได้้ แต่่แค่่เป็็นส่่วนซััพพอร์์ตดีีกว่่า ไม่่ใช่่เป็็นตััวหลััก ช่่วยซััพพอร์์ตเรา แต่่ก็็ นั่่�นแหละ เทคโนโลยีีไม่่ได้้เสริิมสร้้างทัักษะ แต่่ถ้้าเกิิดเราลงมืือทำำ�เองจะสร้้าง ทัักษะมากกว่่า พอเรารู้�้ สึึกว่่าได้้ทำ�ำ ได้้ลองอะไรด้้วยการจััดความคิิด ลงมืือจาก มืือเราแล้ว้ เราจะรู้�้ สึึกว่่ามัันสนุุกกว่่า มัันได้เ้ รียี นรู้�้ มากกว่่า” (ชาวดิจิ ิิทัลั รุ่่�นเก่า่ กลุ่�มอายุุ 24-38 ปีี) มิิติิที่่� 4 เรีียนรู้้�ได้เ้ ร็็วไม่่เท่่ามีีประสิิทธิิภาพ กล่า่ วคืือ ความรวดเร็ว็ ได้้กลายเป็็น สิ่�งที่่�ชาวดิิจิิทััลให้้คุุณค่่า เนื่่�องจากการเรีียนรู้้�ได้้เร็็วถืือได้้ว่่าเป็็นข้้อได้้เปรีียบอย่่างหนึ่่�ง ในการดำ�ำ รงชีีวิิตในยุุคแห่่งเทคโนโลยีี อย่่างไรก็็ตาม ความรวดเร็็วอาจทำำ�ให้้ละเลย หรืือขาดความรอบคอบจนทำำ�ให้้งานที่่�ออกมาไม่่ได้้ประสิิทธิิภาพที่่�ดีีเท่่าที่่�ควรจะเป็็น ดัังจะเห็็นได้้จากคำำ�ให้้สัมั ภาษณ์์หนึ่่ง� ดังั ต่่อไปนี้้� “การนำำ�เทคโนโลยีีเข้้ามาใช้้ไม่่ได้้ทำำ�ให้้ทุุกคนมีีทัักษะการวิิเคราะห์์ (Analytical Skill) ที่่�ดีีขึ้�นเพราะแต่่ละคนต่่างก็็พร้้อมที่่�จะรัับหรืือเรีียนรู้้�อะไรไม่่เท่่ากััน อีีกอย่่างคืือพอทุุกอย่่างมัันผ่่านเทคโนโลยีีแล้้ว มัันจะดููเหมืือนว่่าทุุกอย่่างมัันง่าย มัันดููแบบสะดวกไปหมด ซึ่�งในความเป็็นจริิงแล้้วชีีวิิตมัันไม่่ได้้ง่ ายขนาดนั้้�น แต่่ เราก็็เคยชิินไปแล้้ว ทำ�ำ ให้้เราขาดความรอบคอบ ทำ�ำ ให้้เรามัักง่่ายมากขึ้้�น เดี๋�ยวนี้้� อะไรเราก็็ต้้องพึ่่�งมัันน่่ะ พึ่่�งมัันเกิินไปอะไรอย่่างนี้้� ในระยะยาวเทคโนโลยีีอาจจะ ทำำ�ให้้เราไม่่มีีกระบวนความคิิด และไม่่ได้้ทำำ�ให้้เรามีีทัักษะอะไรใหม่่ ๆ นอกจาก ทักั ษะเดิิม ๆ ที่่ม� ีี แต่่ทำ�ำ ได้้ง่ายขึ้้�นเพราะมีเี ทคโนโลยี”ี (ชาวดิจิ ิิทัลั รุ่่�นเก่า่ กลุ่�มอายุุ 24-38 ปีี) จะเห็็นได้้ว่่า ถึึงแม้้พื้้�นที่่�ความรู้�้บนโลกดิิจิิทััลจะเป็็นประโยชน์์ต่่อการแสวงหา ความรู้้�ของคนรุ่่�นใหม่่อย่่างมากก็็ตาม แต่่จำำ�เป็็นต้้องนำำ�ไปใช้้ควบคู่่�กัับการรู้�้ จัักจััดการ ข้อ้ มููลและนำ�ำ เสนอข้อ้ มููลที่่�ถููกต้อ้ ง ซึ่ง�่ ถือื เป็น็ ความท้า้ ทายของสถาบันั การศึกึ ษาในยุคุ นี้�้ ที่่�ควรมีีบทบาทสำ�ำ คััญต่่อกระบวนการคิิดและชี้้�แนะแนวทางในการจััดการข้้อมููลของ ผู้เ้� รีียน ตลอดจนการปลููกฝังั องค์ค์ วามรู้้�พื้น� ฐาน แต่อ่ าจต้อ้ งปรับั เปลี่่ย� นรููปแบบการเรีียน การสอนให้้เน้น้ ที่่�การกระตุ้้�นให้ค้ ิดิ และเกิดิ กระบวนการเรีียนรู้้�ด้้วยตนเอง 92
ครอบครััวกัับพื้้น� ที่่�ความรู้�ใหม่่ใกล้้ตัวั เนื่่�องจากชาวดิิจิิทััลสามารถเรีียนหรืือค้้นหาข้้อมููลที่่�ไหนก็็ได้้ แม้้ว่่าโรงเรีียนและ มหาวิิทยาลััยยัังเป็็นสถาบัันหลัักในการถ่่ายทอดความรู้้� แต่่เมื่�อที่่�มา (Source) ของ แหล่่งความรู้�้เปลี่่�ยนแปลงไป บ้้านหรืือครอบครััวจึึงเป็็นส่่วนหนึ่่�งของพื้้�นที่่�ความรู้�้ได้้ เช่น่ กััน ประกอบกัับปัจั จุบุ ัันมีีหลักั สููตรออนไลน์จ์ ำำ�นวนมากทั้้�งจากมหาวิทิ ยาลัยั ต่า่ ง ๆ ผู้�้ ประกอบการที่่�มีีชื่่�อเสีียง ตลอดจนการแนะแนวอาชีีพและมีีผู้�แ้ นะแนวทางชีีวิติ (Life Coach) ที่่�สามารถเรีียนรู้�้ได้้ผ่่านโลกออนไลน์์ ดัังนั้้�นนอกจากมหาวิิทยาลััยที่่�จำำ�เป็็น ต้้องปรัับตััว สถาบัันครอบครััวก็็ต้้องปรัับตััวเช่่นเดีียวกััน เนื่่�องจากหน้้าที่่� (Function) ของสถาบัันครอบครััวเปลี่่�ยนแปลงไป จากเดิิมที่่�สถาบัันการศึึกษาทำำ�หน้้าที่่�ในการ ถ่่ายทอดความรู้�้ให้้กัับสมาชิิกของสัังคมเป็็นหลััก โดยสถาบัันครอบครััวมีีหน้้าที่่�ในการ เลี้้�ยงดูู ปลููกฝััง และขััดเกลา (Socialization) ให้้สมาชิิกในครอบครััวเป็็นบุุคคลที่่� พึึงประสงค์์ต่่อสัังคม แต่่ปััจจุุบัันเมื่�อลููกสามารถเรีียนรู้�้ได้้จากที่่�บ้้านมากขึ้�น พ่่อแม่่ จึึงต้้องเพิ่่�มหน้า้ ที่่เ� ป็็นผู้�้สอนหรือื ผู้�้ที่�คอยกระตุ้้�นการเรีียนรู้้�ให้ก้ ับั ลููกด้้วยเช่น่ กััน จากการสััมภาษณ์์กลุ่�มผู้�้เกี่�ยวข้้อง คืือกลุ่�มผู้้�ปกครอง พบว่่า ผู้�้ ปกครองใช้้พื้้�นที่่� หน้า้ จอโทรทัศั น์ห์ รือื การรับั ชมรายการที่่น� ำำ�เสนอผ่า่ นทางช่อ่ งยููทููบร่ว่ มกันั ในครอบครัวั โดยจะเปิิดรายการที่่�เป็็นประโยชน์์ เช่่น สารคดีี หรืือสิ่�งที่่�ลููกสนใจ บางครอบครััว สอนลููกจากบทเรีียนและแบบฝึึกหััดที่่�หาจากโลกออนไลน์์ นอกจากนั้้�น การเปิิด พื้้�นที่่�การเรีียนรู้�้ในครอบครััวไม่่เพีียงแต่่เป็็นแหล่่งเรีียนรู้้�สำ�ำ หรัับชาวดิิจิิทััลเท่่านั้้�น ยัังหมายรวมถึึงกลุ่�มผู้�้ สููงอายุุในครอบครััวที่่�สามารถเปิิดพื้้�นที่่�ความรู้�้และพื้้�นที่่� ปฏิิสััมพันั ธ์ใ์ นโลกออนไลน์ก์ ัับผู้�้อื่�นได้้เช่่นกันั “หนููสอนยายเล่่นไลน์ค์ ่่ะ จะได้ค้ ุุยกััน ยายจะได้้ไม่เ่ หงาด้ว้ ย” (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ กลุ่�มอายุุ 19-23 ปีี นครพนม) “คุุณปู่่�คุุณย่่าส่่งสติิกเกอร์ส์ วัสั ดีมี าให้้ทุุกวััน บางทีกี ็็ส่่ง Fake News มาบ้้าง ก็โ็ ทร กลับั ไปบอกว่่า อย่่าส่่งต่่อ ข่่าวมัันปลอม” (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ กรุุงเทพฯ กลุ่�มอายุุ 19-23 ปีี) 93
องค์ก์ ร 4.0 กัับพื้้น� ที่่ค� วามรู้�ในชีีวิติ การทำ�ำ งาน ตลาดแรงงานในกลุ่ �มชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ในทุุกวัันนี้้�และต่่อไปในอนาคตได้้เล็็งเห็็น ว่่า การมีีความรู้�้และทัักษะในด้้านโปรแกรมคอมพิิวเตอร์์เป็็นสิ่่�งที่่�จะช่่วยพััฒนาและ ต่่อยอดการทำำ�งานได้้มากยิ่�งขึ้�น เพราะงานต่่าง ๆ ล้้วนถููกขัับเคลื่�อนด้้วยระบบทาง เทคโนโลยีี การตระหนัักถึึงความสำำ�คััญในประเด็็นนี้�้จึึงได้้สร้้างการปรัับตััวขององค์์กร ต่่อการรัับคนเข้้ามาทำ�ำ งาน โดยพิิจารณาจากคุุณสมบััติิของการใช้้เทคโนโลยีี และ ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่เป็็นรุ่่�นที่่�เติิบโตมาพร้้อมกัับการใช้้ชีีวิิตที่่�ล้้อมรอบไปด้้วยเทคโนโลยีี จึึงทำำ�ให้้คนในรุ่่�นนี้้�จำำ�เป็็นที่่�จะต้้องมีีความรู้้�ความเข้้าใจในทัักษะทางด้้านโปรแกรม คอมพิิวเตอร์์ เพื่่�อเพิ่่�มโอกาสในการได้้รัับการคััดเลืือกเข้้าสู่�องค์์กรและสามารถแข่่งขััน กัับคนอื่่�น ๆ ได้้ เนื่่�องจากชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่เกิิดมาอยู่�ในยุุคของเทคโนโลยีี ทำำ�ให้้ สภาพแวดล้้อมที่่�เติิบโตมาของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ได้้ประกอบสร้้างมุุมมองความคิิดว่่า การมีีความรู้�้และทัักษะทางด้้านโปรแกรมคอมพิิวเตอร์์จะมีีผลสำ�ำ คััญต่่อในอนาคต ไม่่ว่่าจะเป็็นในแง่่ของการเรีียนหรืือการทำำ�งาน ดัังตััวอย่่างของผู้�้ที่�ให้้สััมภาษณ์์ ดังั ต่่อไปนี้้� “ต้้องมีีความรู้�้และทัักษะด้้านโปรแกรมคอมพิิวเตอร์์ พวกโปรแกรม PR ต่่าง ๆ โปรแกรมสร้า้ งเว็บ็ กราฟิกิ หรือื พวกเขียี นโปรแกรม สร้า้ งโปรแกรม เพราะปัจั จุุบันั เป็็นยุุคของเทคโนโลยีี ทุุกองค์์กรก็็ต้้องการคนที่่�ใช้้โปรแกรมได้้หลากหลาย ยิ่�งใช้้ โปรแกรมต่่าง ๆ ได้้มาก ก็็ยิ่�งมีีโอกาสได้้งานมากขึ้้�น” (ชาวดิิจิิทัลั รุ่่�นใหม่่ กลุ่�มอายุุ 19-23 ปีี) อย่่างไรก็็ตาม จากมุุมมองของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่าในเรื่�องวิิธีีคิิดเกี่�ยวกัับวััฒนธรรม องค์์กร พวกเขามองว่่า วััฒนธรรมองค์์กรในปััจจุุบัันไม่่สอดคล้้องกัับวิิถีีชีีวิิตและ ความรู้้�สึึกนึึกคิิดของพวกเขา โดยคำำ�ตอบส่่วนใหญ่่มีีความเกี่�ยวข้้องกัับการมีีวิิธีีคิิดที่่� ไม่่เปิดิ กว้า้ ง เพิิกเฉยต่อ่ การเปลี่่�ยนแปลง และการรับั ฟัังความคิิดเห็็นจากผู้�้อื่น� ยังั จำำ�กัดั โดยบางครั้ �งยัังยึึดโยงกัับความคิิดแบบเดิิมหรืือความคิิดของผู้้�มีีบทบาทในองค์์กรเป็็น ศููนย์์กลาง ในขณะที่่�คุุณค่่าที่่�ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่ามองวิิถีีการทำำ�งานและวััฒนธรรมองค์์กร 94
ที่่�ต้้องการคืือ การทำ�ำ งานภายใต้้วััฒนธรรมองค์์กรที่่�สามารถช่่วยให้้มีีโอกาสความ ก้้าวหน้้าในชีีวิิตและเพิ่่�มพููนทัักษะความรู้้�ได้้ตลอดเวลาเป็็นสิ่่�งที่่�สำ�ำ คััญสำำ�หรัับคนยุุค ดิิจิิทััลในการได้้พััฒนาตััวเองและสามารถนำำ�ความรู้�้ไปใช้้เพื่่�อสร้้างอรรถประโยชน์์ ในชีีวิิต โดยมีีประเด็น็ ที่่�น่่าสนใจ ดังั นี้้� การไม่ย่ อมรับั ระบบการสั่ง� การจากบนสู่�่ ล่่าง ประเด็็นแรกที่่�ชาวดิิจิิทััลระบุุว่่าเป็็นวิิธีีบริิหารจััดการองค์์กรที่่�ไม่่สอดคล้้องกัับ บริิบทการงานในปััจจุุบัันอีีกต่่อไปแล้้วคืือ การบริิหารจััดการแบบ top-down ที่่�การ ทำำ�งานอยู่ �ในกรอบของโครงสร้้างองค์์กรมากเกิินไปนั้้�นอาจจะไม่่ตอบโจทย์์ในเรื่ �อง การเพิ่่�มทัักษะของชาวดิิจิิทััลอีีกต่่อไป ดัังคำำ�ตอบของผู้�้ให้้สััมภาษณ์์ที่่�ได้้อธิิบายว่่า การบริหิ ารที่่เ� ป็น็ การสั่่ง� การจากด้า้ นบนสู่่�ด้า้ นล่า่ งไม่เ่ หมาะกับั คนรุ่่�นดิจิ ิทิ ัลั อย่า่ งไร ดังั นี้้� “การสั่่�งงานแบบ top-down มัันไม่่ได้อ้ ีีกต่่อไปแล้้ว ทุุกวันั นี้้� โอเค ถ้า้ อย่่างธุุรกิจิ บางอย่่างมัันอาจจะได้้ แต่่ว่่าส่่วนใหญ่่ ในสมััยนี้้�พี่่�ว่่าคนเราได้้รัับการศึึกษาและ การพัฒั นามุุมมองมาในระดับั หนึ่่ง� แล้ว้ จนกระทั่่ง� เรียี นจบ ดังั นั้้น� จะมาบอกเหมือื น สมัยั ก่่อนว่่า ลููกน้อ้ ง ความรู้แ้� กไม่เ่ ท่่าฉันั พี่่ว� ่่าสมัยั นี้้ท� ำ�ำ ไม่ไ่ ด้แ้ ล้ว้ เพราะว่่าสมัยั ก่่อน ที่่เ� ขาใช้ค้ ำ�ำ ว่่าอาบน้ำ��ำ ร้อ้ นมาก่่อน สมัยั นี้้ม� ีเี ครื่อ� งทำำ�น้ำ��ำ ร้อ้ นแล้ว้ เด็ก็ ก็ไ็ ด้ร้ ับั ความร้อ้ น มาพอ ๆ กัับที่่�ผู้�้ใหญ่่ได้้...การบริิหารงานแบบ top-down พี่่�ว่่ามัันจบไปแล้้วล่่ะ มัันเก่่าไปแล้้ว มัันปิดิ โอกาสการเรีียนรู้้�สิ่ง� ใหม่่ ๆ” (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นเก่า่ กลุ่�มอายุุ 24-38 ปี)ี เพราะฉะนั้้�นการสั่่�งงานแบบบนสู่่�ล่่างจึึงเป็็นวััฒนธรรมองค์์กรที่่�ไม่่สามารถที่่�จะ ดึึงดููดความสนใจให้้กัับชาวดิิจิิทััลได้้อย่่างเช่่นที่่�ผ่่านมา ด้้วยทัักษะที่่�เปลี่่�ยนแปลงไป ของชาวดิิจิิทััล ทั้้�งในแง่่ของการหาความรู้�้ได้้ด้้วยตััวเองผ่่านนวััตกรรมทางเทคโนโลยีี ที่่�ทัันสมััยและพร้้อมที่่�จะเข้า้ ถึึงข้้อมููลได้ต้ ลอดเวลา ส่่งผลต่่อความรวดเร็ว็ ในการทำ�ำ งาน ที่่�มากขึ้�น แตกต่่างจากวิิถีีการทำำ�งานแบบการสั่่�งการจากด้้านบนสู่่�ด้้านล่่างอย่่างสิ้�นเชิิง 95
ที่่�ทุุกอย่่างจะต้้องทำำ�เป็็นลำ�ำ ดัับขั้�นตอนอย่่างช้้า ๆ และคนทำำ�งานที่่�อยู่�ในระดัับล่่าง ก็็ต้้องรัับคำำ�สั่่�งจากคนที่่�อยู่�ในระดัับสููงกว่่าไปปฏิิบััติิ โดยที่่�ไม่่สามารถที่่�จะตั้�งคำำ�ถาม หรืือแสดงความเห็็นต่่อคำำ�สั่่�งเหล่่านั้้�นได้้ ดัังนั้้�นการสร้้างวััฒนธรรมองค์์กรให้้เหมาะสม กัับชาวดิิจิิทััลจึึงควรที่่�จะต้้องปรัับโครงสร้้างองค์์กรให้้มีีความยืืดหยุ่่�นและรัับมืือต่่อ สถานการณ์ท์ ี่่ม� ีีความเปลี่่ย� นแปลงได้้ เพื่่อ� จะเปิดิ พื้้น� ที่่ใ� ห้ค้ นในองค์ก์ รได้เ้ ปิดิ รับั สิ่ง� ใหม่่ ๆ นำ�ำ ไปฝึึกฝนและพััฒนาความรู้้�ทัักษะของตััวเอง โดยทุุกคนสามารถแลกเปลี่่�ยนข้้อมููล และความคิิดเห็น็ ที่่เ� ป็็นประโยชน์ต์ ่่อกันั หมดยุคุ วัฒั นธรรมองค์์กรแบบ “นาย” กับั “บ่่าว” ความคิิดของชาวดิิจิิทััลต่่อวััฒนธรรมองค์์กรนั้้�นไม่่ได้้มีีเฉพาะเรื่ �องของทัักษะ ที่่�เปลี่่�ยนแปลงไปเท่่านั้้�น แต่่ยัังมีีในของการให้้คุุณค่่า โดยในคำ�ำ สััมภาษณ์์จะเห็็นได้้ว่่า ชาวดิิจิิทััลได้้เห็็นความสำ�ำ คััญต่่อเรื่�องการปฏิิบััติิต่่อกัันอย่่างเท่่าเทีียม โดยไม่่คำ�ำ นึึงว่่า คนคนนั้้�นจะมีีตำ�ำ แหน่่งหรืือสถานภาพทางสัังคมเป็็นอย่่างไร แต่่ทุุกคนต่่างมีีความ เท่า่ เทีียมในฐานะที่่ม� ีีศักั ดิ์ศ� รีีของความเป็น็ มนุษุ ย์เ์ หมือื น ๆ กันั แต่ห่ ากจะมองในมุมุ ของ คนรุ่่�นก่่อนหน้้านั้้�น คุุณค่่าที่่�ถููกให้้ความสำ�ำ คััญอาจจะเป็็นในเรื่�องของการทำำ�งานอย่่าง หนัักเพื่่�อองค์์กร หรืือการมีีทัักษะหรืือความเชี่�ยวชาญเฉพาะตััวในงานที่่�ตนเองทำำ� เป็็นสำำ�คััญ มากกว่่าจะมองในมุุมเรื่�องของความเท่่าเทีียม ซึ่�่งถ้้าหากมองไปในมุุมของ สังั คมโลกทุุกวันั นี้้�จะเห็็นได้้ว่่า ประเด็น็ ความเท่า่ เทีียมก็เ็ ป็็นสิ่่ง� ที่่ค� นรุ่่�นใหม่ใ่ นยุุคดิจิ ิิทััล ให้้ความสำำ�คััญเป็็นอย่่างมาก ดัังนั้้�นการสร้้างวััฒนธรรมองค์์กรที่่�ดีีสำำ�หรัับชาวดิิจิิทััล จึงึ ควรสร้า้ งความเท่า่ เทีียมกันั ในองค์ก์ ร ไม่เ่ ลือื กปฏิบิ ัตั ิิ เปิดิ โอกาสให้แ้ สดงความคิดิ เห็น็ และเปิดิ โอกาสในการเรีียนรู้�้ให้้ผู้�้ที่�ทำ�ำ งานสามารถมีีทักั ษะที่่�มีีการพัฒั นาต่อ่ ยอดได้้ และ เกิิดการเรีียนรู้�้ในระยะยาวได้้อย่่างแท้้จริิง สอดคล้้องกัับทั้้�งในบริิบทของสัังคมตนเอง และบริิบทสังั คมโลก เพื่่�อจะได้ก้ ่่อให้้เกิิดการแลกเปลี่่ย� นข้้อมููลที่่ม� ีีประโยชน์ต์ ่่อองค์ก์ ร “เราควรมีี Open Door Policy ในองค์์กร คืือเวลามีีเรื่�องสำ�ำ คััญก็็สามารถเปิิด ประตููเข้า้ ไปพููดกัับเจ้า้ นายได้โ้ ดยไม่่ต้อ้ งคอย ไม่่ต้อ้ งแบบส่่ง request เพื่่อ� จะขอ 96
เข้า้ พบ คืือแบบ you มีปี ััญหาอะไร you สามารถพููดกับั นายได้้ แต่่ถ้า้ แบบองค์์กร ไทย ความเป็็นนายมัันคืือความเป็็นอะไรที่่�แตะต้้องไม่่ได้้ เถีียงไม่่ได้้ คุุยด้้วย ไม่่ได้้ มัันไม่่ดีี แล้้วก็็ hierarchy ของไทย คืือเข้้าใจว่่าอาจจะมีีตำำ�แหน่่งสููงกว่่า หรืือว่่าเงิินเดืือนอาจจะเยอะกว่่า แต่่ว่่ามัันก็็ควร treat ทุุกคนเป็็นคนเท่่ากััน จะเป็็น maid เป็็นเลขาฯ เป็็น ผอ. คือื มัันควรจะคุุยกันั ได้้ โดยไม่่ต้้องคอยเกรงใจ กันั และกััน เพราะมันั มีอี ะไรสำ�ำ คััญก็ต็ ้อ้ งพููดได้”้ (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นเก่า่ กลุ่�มอายุุ 24-38 ปี)ี การเปลี่�ยนแปลงด้้านบุคุ ลากรในยุุคการบริหิ ารราชการแบบ “มหาดไทย 4.0” แนวโน้้มของโครงสร้้างวััฒนธรรมองค์์กรในมุุมมองของชาวดิิจิิทััลในวััยทำำ�งานนั้้�น มีีความต้อ้ งการที่่จ� ะเห็น็ องค์ก์ รที่่ต� นเองทำำ�งานอยู่�มีความเป็น็ ลำ�ำ ดับั ขั้น� ที่่ล� ดลง และทำำ�ให้้ บรรยากาศในการทำำ�งานในองค์์กรเป็็นสิ่่�งที่่�ทุุกคนเข้้าถึึง เข้้าใจ และมีีส่่วนร่่วมในการ กำ�ำ หนดทิิศทางขององค์์กร โดยคำ�ำ นึึงถึึงตำำ�แหน่่งและระดัับขั้�นการบัังคัับบััญชาน้้อยลง เพื่่�อเพิ่่�มศักั ยภาพขององค์ก์ รที่่จ� ะสะท้อ้ นปััญหา รัับฟังั ซึ่่ง� กัันและกันั ร่่วมกัันแก้ป้ ััญหา เพื่่�อนำำ�พาองค์์กรไปสู่่�เป้้าหมายที่่�ตั้�งใจไว้้ได้้ และให้้ความเคารพต่่อกัันโดยที่่�ทุุกคน มีีสิิทธิิที่่�จะแสดงความคิิดเห็็นได้้อย่่างอิิสระแต่่มีีกาลเทศะ และรัับรู้�้ถึึงวิิสััยทััศน์์ของ องค์ก์ รร่ว่ มกันั อีีกทั้้ง� ส่ง่ เสริมิ พัฒั นาคนในองค์ก์ รให้ม้ ีีความรู้แ�้ ละทักั ษะที่่เ� ท่า่ ทันั ต่อ่ ความ เปลี่่�ยนแปลง และสามารถนำำ�เทคโนโลยีีมาใช้้ให้เ้ กิดิ ประโยชน์์ต่่อองค์ก์ รได้้อย่่างสููงสุดุ ทั้้�งนี้�้ องค์์กรในยุุค 4.0 ต้อ้ งการคนที่่�มีีทักั ษะและวิธิ ีีคิดิ ที่่�จํําเป็็นสํําหรัับการทำำ�งาน ในยุุคนี้�้ ได้้แก่่ ความคิิดในเชิงิ สร้้างสรรค์์ (Creative Thinking) ความคิิดในเชิงิ ออกแบบ (Design Thinking) การคิิดแบบรวบยอด (Conceptual Thinking) การทํํางานร่ว่ มกับั คนอื่่น� เป็น็ ต้้น อีีกทั้้ง� การบริิหารงานแบบเดิิม ๆ ในลักั ษณะของการสั่่ง� การและควบคุุม (Command and Control) นั้้�น ไม่่เหมาะต่่อความเชื่�อของชาวดิิจิิทััลที่่�ไม่่ยึึดติิดกัับ โครงสร้้างและตำำ�แหน่่ง แต่่มีีความต้้องการในแนวทางการบริิหารงานร่่วมกััน มีีความ เป็็นทีีมมากขึ้น� จะเห็็นว่่า แม้้ว่่าองค์ก์ รของรััฐเองก็ย็ ัังต้อ้ งการบุุคลากรที่่ม� ีีกระบวนการ 97
คิดิ ที่่เ� ป็น็ ระบบและสร้า้ งสรรค์์ ดังั นั้้น� การปลููกฝังั กระบวนคิดิ ควรเริ่ม� ที่่ส� ถาบันั ครอบครัวั ส่่งต่่อมาสู่�สถาบัันการศึึกษา เพื่่�อให้้หล่่อหลอมจนเกิิดเป็็นบุุคลากรที่่�มีีคุุณภาพและ เป็น็ ที่่�ต้้องการของตลาดแรงงานและประเทศชาติติ ่อ่ ไป 98
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
