FANAL_592564

รายงานวิจัยฉบบั สมบูรณ ช่ือโครงการภาษาไทย: การพัฒนาระบบฐานขอมูลเชิงบูรณาการเพื่อบริหารจัดการดานบริการสุขภาพและสถานะ สุขภาพของแรงงานขา มชาติ โดยประยุกตใชร ะบบเทคโนโลยีสารสนเทศภูมิศาสตร กรณศี ึกษา: ในพน้ื ที่เศรษฐกิจพิเศษ ภาคตะวนั ออก ช่ือโครงการภาษาอังกฤษ: The integration of GIS into a health information system for migrant health monitoring: In the Eastern Economic Corridor หนวยงานผดู าํ เนินการวจิ ัย มลู นิธิสถาบันเวชศาสตรปอ งกนั ศกึ ษา รายนามทีมวิจัย ดร.นพ.สุทศั น โชตนะพันธ ผวู ิจยั หลกั ผูวิจยั รวม ดร.วีระพงค เกดิ สิน ผวู ิจยั รว ม ผวู จิ ยั รวม นายยทุ ธนา ลลิ า ผูวิจยั รวม ผูวจิ ัยรวม นางสาวจฑุ าพร เกษร ผวู จิ ยั รว ม ผวู ิจยั รว ม นายเอกชัย กกแกว ผูวิจัยรว ม นางสาวจรยิ า ยมเสถียรกุล นายกนกศกั ดิ์ ชาญกล นางสาวลัดดาวรรณ เจรสารกิ ิจ นางสาวจรยิ า ดํารงศักดิ์ โครงการนไ้ี ดรับทุนอุดหนุนจากสถาบนั วิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) ความเหน็ และขอเสนอแนะทป่ี รากฏในฉบบั น้ีเปน ของผวู ิจยั มิใชค วามเห็นของสถาบนั วิจัยระบบสาธารณสุข 10 มถิ นุ ายน 2564 2

กติ ติกรรมประกาศ งานวิจัยฉบับนีส้ ําเร็จลงไดดวยดี เน่ืองจากไดรับความกรุณาอยา งสูงจากหนวยงานที่เกี่ยวของไดแกสํานักงาน สาธารณสุข และโรงพยาบาลประจําจังหวัดทั้งสามจังหวัดไดแก จังหวัดชลบุรี จังหวัดระยอง และจังหวัดฉะเชิงเทรา ทีมวิจัยทุกทานท่ีมงุ ม่ันปรบั ปรงุ แกไขขอบกพรองตาง ๆ ดวยความเอาใจใสอยางดียง่ิ ผูวิจัยตระหนกั ถึงความต้ังใจจริง และความทมุ เทของทุกทานและขอกราบขอบพระคุณเปนอยางสูงไว ณ ทีน่ ี้ ขอขอบพระคณุ มลู นธิ ิเวชศาสตรป อ งกนั ศกึ ษา สถาบันเวชศาสตรปอ งกนั ศกึ ษา และกรมควบคุมโรค ที่ใหการ สนบั สนุนการดําเนินงานตามโครงการวจิ ัยน้ี อน่ึง ผูวิจัยหวงั วา งานวจิ ยั ฉบบั น้ีจะมีประโยชนอ ยไู มนอย จงึ ขอมอบสวน ดีท้ังหมดนี้ใหแกเหลาคณาจารยที่ไดประสิทธิประสาทวิชาจนทําใหผลงานวิจัยเปนประโยชนตอผูที่เกี่ยวของ สําหรับ ขอบกพรองตาง ๆ ท่ีอาจจะเกิดข้ึนนั้น ผูวิจัยขอนอมรับผิดเพยี งผูเดียว และยินดีท่ีจะรบั ฟงคําแนะนําจากทุกทานทไ่ี ด เขา มาศึกษา เพ่ือเปนประโยชนใ นการพัฒนางานวิจัยตอไป คณะผวู ิจัย 10 มิถนุ ายน 2564 3

บทสรุปผบู รหิ าร การพฒั นาระบบฐานขอ มลู เชิงบรู ณาการเพื่อบรกิ ารจัดการดานบรกิ ารสขุ ภาพและสถานะสขุ ภาพของแรงงาน ขามชาติ โดยประยุกตใ ชระบบเทคโนโลยีสารสนเทศภูมศิ าสตร กรณศี ึกษา: ในพืน้ ทีเ่ ศรษฐกจิ พเิ ศษภาคตะวันออก การ พัฒนาระบบฐานขอมูลเพ่ือบริการจัดการดานบรกิ ารสุขภาพและสถานะสุขภาพของแรงงานขามชาติ เพื่อนําขอมูลมา บริหารจัดการดานบริการสุขภาพและสถานะสุขภาพของแรงงานขามชาติ โดยใชฐานขอมูล 43 แฟม จากคลังขอมูล สุขภาพของกระทรวงสาธารณสุข ซึ่งในการพัฒนาระบบแสดงครั้งนี้ ไดนําเสนอขอมูลผานแดชบอรด (Dashboard) และแสดงในรูปแบบแผนท่ีซ่ึงสามารถเขาถึงไดผานโปรแกรมเว็บเบราวเซอร(http://www.eecmigrants.com) โดย การแสดงผลประกอบดวย 3 หมวดหลัก ไดแก ขอมูลสถิติ ขอมูลเชิงพื้นที่ และตารางขอมูล และประกอบดวยหมวด ยอย 5 ดาน ไดแก ดานระบุตัวตน ดานการวินิจฉัย ดานการรักษา ดานผลการรักษา และดานสิทธิ์การรักษา เพ่ือเปน ฐานขอมูลใหผูที่เกี่ยวของนําไปใชในการบริหารจัดการขอมูลไดงายและรวดเร็ว อยางไรก็ตามยังมีปญหาและอุปสรรค ในการศกึ ษาดังท่ีจะกลา วถงึ ตอ ไป 1. ตัวระบบฐานขอ มูลในระดับกระทรวงสาธารณสุขยังไมสนับสนนุ การใชงานผานระบบอัตโนมัติ (API) ดังน้นั การนําขอมูลมาใชจึงจําเปนตองกระทําตามลําดับดวยโปรแกรมเมอรผานชองทางท่ีทางกระทรวงเปดใหบริการเทา น้นั และการเกบ็ ขอ มูลในระดบั หนวยงานยอยยงั ขาดเอกภาพมีการใชระบบงานทีแ่ ตกตา งกนั รวมถึงขอมลู ไมเ ปน ปจ จบุ ัน 2. ระบบฐานขอมูลอนุญาตใหใชขอมูลไดคร้ังละไมเกนิ 1,000,000 ระเบียน ซ่ึงในทางปฏิบัติการดาวนโ หลด ขอมูลถูกระบุตามชวงของวันเวลา ซ่ึงผูปฏิบัติงานจะไมทราบถึงปริมาณขอมูลที่ถูกเรียกใช เม่ือขอมูลท่ีประมวลผลมี ขนาดเกินกวาที่ระบบอนุญาต ผูปฏิบัติงานจึงจําเปนตองตัดแบงขอมูลออกเปนขอมูลขนาดเล็กพรอมท้ังทําบัญชี ระเบียนขอมูลทีบ่ นั ทึกถงึ ตําแหนง ลาสุดของขอมูลที่ถกู ตัดแบง กอนการดาวนโหลดเพื่อใหเ กิดความครบถว นของขอ มูล 3. ระบบฐานขอมูลไมสนบั สนุนการใชง านคาํ สงั่ สําเร็จรูป Offset ซึ่งเปนคาํ สง่ั ในภาษา SQL ท่ีทําใหผ ูใ ชคําสั่ง สามารถเลือกชวงของขอ มูลได ดงั นน้ั ทางทีมพฒั นาจงึ ไดวเิ คราะหขอ มูลและพบวา ขอ มูลในแตละตารางจะมวี ันที่กํากับ ทางทมี งานไดใ ชว ันที่เปน เกณฑใ นการตัดแบงขอ มูลเพื่อทาํ การวิเคราะห 4. การขาดการเช่ือมโยงของฐานขอมูลในสวนของเอกชน และหนว ยงานสาธารณสุขอื่นๆ เชน หนวยงานของ เทศบาล รา นขายยา 5. ขอมูลของแรงงานบางสวนไมครบถวนเน่ืองจากมีการเขาเมืองผิดกฎหมาย และบางคร้ังมีการแจงขอมูล ซา้ํ ซอ นเพ่อื ปกปดสถานะ รวมถึงขอ มูลยงั มีความซํา้ ซอ นกนั จากแบบสอบถามกลุมแรงงานขามชาติพบวา แรงงานสวนใหญม ีการศึกษาตํ่ากวาระดับมัธยม ประกอบดวย แรงงานหลักสามสัญชาติไดแก พมา กัมพูชา และลาว แรงงานตางดาวสวนใหญเขาเมืองแบบถูกกฎหมาย และมีการ ประกันสุขภาพ แตยังมีแรงงานตางดาวอีกสวนท่ีเขาเมืองผิดกฎหมายและไมมีหลักประกันสุขภาพ รายไดเฉลี่ยของ ครอบครวั ประมาณ 10,000 บาทตอเดอื น และมีรายจายเฉล่ียที่ 6,000 บาทตอเดอื น สว นใหญเ ขาถงึ ขอมูลดานสุขภาพ จากโทรทัศน โทรศัพทมอื ถือ เพอื่ น และนายจาง แรงงานตา งดา วสว นใหญจะเขาสถานพยาบาลใกลท่ีพกั อาศัย และมี ความพึงพอใจกับระบบบรกิ ารสุขภาพของไทย สิ่งทแี่ รงงานตางดาวอยากทราบขอมลู มากท่ีสุดคือ เร่อื งสิทธปิ ระโยชน ของตนในการทําประกนั สุขภาพ และการเขา รบั การบริการ 4

ปญหาที่เกิดขึ้นกับการใหบริการสุขภาพแกแรงงานขามชาติ พบวาปญหาสําคัญลําดับแรกไดแก 1. ภาระคารักษาที่เบิกจายไมไดในรายอนาถาหรือไมมีเงินจาย รองลงมาคือ 2. บุคลากรสุขภาพตองทํางานหนักขึ้น 3. โรคอุบัติใหมหรืออุบัติซ้าํ มีโอกาสแพรระบาดและควบคุมไดยาก 4. โรคที่ปองกันไดดวยวัคซนี มีโอกาสอุบัติซ้าํ จาก ลกู หลานแรงงานขามชาติ 5. การแยง ใชสทิ ธ์แิ ละทรัพยากรการรกั ษาพยาบาลของคนไทย 6. มปี ญ หาในการเบกิ จา ยคา ประกนั สุขภาพทีล่ า ชา ทําใหโรงพยาบาลขาดสภาพคลอ ง และ 7. ขาดประสิทธิภาพในการใชท รพั ยากรสขุ ภาพ ขอเสนอแนะจากการศึกษา ฐานขอมูลที่พัฒนาขึ้นสามารถใชในการวางแผนเพื่อการใหบริการสาธารณสุข สาํ หรับแรงงานขา มชาตใิ นพ้ืนทเี่ ศรษฐกจิ พเิ ศษภาคตะวันออกได แตย งั ตอ งการการพฒั นาดังนี้ 1. การจดั ทาํ มาตรฐานการระบุตวั ตนของแรงงานตา งดาวทม่ี ีเอกภาพ หรือมาตรฐานเดียวกนั เพือ่ ลดความซ้ําซอน ของขอมลู 2. หนวยงานควรเปดเผยขอมูล และการอนุญาตใหหนวยงานท่ีเก่ียวของเขาถึงฐานขอมูล โดยยังเปนไปตาม กฎหมายกําหนด 3. การจัดทํามาตรฐานขอมูลใหเปน ไปในลักษณะชุดขอมูลมาตรฐานที่เหมาะกับการเช่ือมโยงขอมูล และมความ ปลอดภยั ดา นการสือ่ สารขอมูลดานสุขภาพกับแรงงานขามชาตคิ วรเนน เร่อื งของการใชส อ่ื และภาษาทีก่ ลุม แรงงานขาม ชาติสามารถเขาใจ และเขาถึงได เชน โทรทัศน โทรศัพทมือถือ นายจาง และกลุมปญหาเรง ดวนดา นสุขภาพท่ีตอ งเรง การดําเนนิ การ ไดแก กลมุ โรคตดิ ตอและโรคอบุ ัติใหมอ บุ ัติซ้ํา สวนความเรง ดวนเชิงระบบบรกิ ารคือการแกป ญ หาจากผลกระทบของการใหบ ริการแกแรงงานขา มชาติ 5 ลาํ ดบั แรก ไดแก 1. ปญ หาการเพิ่มภาระงานของบุคลากรดานสาธารณสุข รองลงมาคือ 2. ปญหาการเกดิ โรคอุบัติใหม และโรคอุบัติซ้ํา ในประชากรไทย 3. ปญหาการระบาดของโรคในเด็กท่ีติดตามมากับแรงงานขามชาติ 4. ปญหาการ สญู เสยี งบประมาณในการดูแลรกั ษาแรงงานขามชาติ และ 5. ปญหาการแพรระบาดของโรคติดตอ ของแรงงานขามชาติ ตามลาํ ดบั หมายเหตุ รายงานฉบับน้จี ะไมม กี ารอภิปรายขอ มูลรายสภาวะหรือรายโรค การพจิ ารณาขอมูลในรายละเอียดสามารถดู ไดจ าก www.eecmigrants.com 5

Executive summary This project “The integration of GIS into a health information system for migrant health monitoring: In the Eastern Economic Corridor” is about utilizing data for health service and health status of migrant workers management. Migrants’ health information is extracted from 43 files of database, Health Data Center (HDC) dashboard, Ministry of Public Health. This new developed system presents data in Dashboard and mapping. Accordingly, the users can access migrant workers’ health information through web browser: http://www.eecmigrants.com. The web application has 3 main categories: statistical database, spatial database, and data table, which divided into 5 subcategories: Patient identification, Diagnosis, treatment, Treatment results, and Medical rights. This database assists users to manage health data quickly and effectively. However, there are problems and limitations in this study described as below: 1. The database system of Ministry of Public Health did not support the programmer to access information automatically via Application Programming Interface ( API) . Therefore, the programmer had to access data through only channel that the ministry allows, which was difficult to pull selected data out. Apart from that, the data collection at the sub-department level still was lack of unity. It used different systems to gathering data, it also contained out-of-date information. 2. This database system allowed us to retrieve 1,000,000 record at one time. In practice, downloads were specified by date and time. The programmer would not exactly know the amount of data that pulled out. As a results, when having information overload, the programmer had to split the big data into small size. Then, making a data account to keep track on latest download location. This would help acquiring full information. 3. The database system did not support the OFFSET in SQL command which allow users to select the range of data. Nevertheless, the development team analyzed data and found that data had date written in each table. Thus, we selected information by date to do analyze. 4. The database did not connect with other databases which belong to private sector and other public healthcare organisations (e.g., office of the Municipality, pharmacy). 5. Some of migrant workers’ information were incomplete due to illegal immigration. Also, when access healthcare, they used other workers’ information for hiding their undocumented status, causing duplicate data at that. 6

According to the interview with Burmese, Cambodian, Lao migrant workers, most of them had education lower than high school. Additionally, lots of migrant workers entered Thailand legally with health insurance. Some were undocumented immigrants. Their monthly income were about 10,000 baht and monthly average expenses were 6,000 baht. Mostly migrant workers accessed healthcare knowledge from television, mobile phone, friends and their employers. It is obvious that when they got sick, they would go to the nearest hospital. The finding revealed that they were satisfied with Thai healthcare service. Furthermore, migrant workers were interested to know about their right and benefit of health insurance and the access to healthcare service. The problems that arise from providing service to migrant workers were 1) the burden of medical expenses that patients could not afford to pay 2) healthcare workers even worked harder 3) there were a chance that emerging and re-emerging infectious diseases would be spread and difficult to control 4) a risk of recurrence of vaccine-preventable disease from migrant workers’ children 5) migrant workers took part in rights and medical resource that preserve for citizens 6) delayed payment of insurance did serious impact on hospitals’ financial management, and 7) inefficient use of health care resources. In spite of the fact that the recommendations from the study can help planning the more effective healthcare for migrants in the Eastern Economic Corridor, there are some points that need to be improved 1. Establishing the same standard for recognized migrant workers’ identification in order to reduce data redundancy. 2. Organizations should share relevant information, as well as, allow the others to access the data regarding the law. 3. Setting data standardization that can be connected to other database properly. Besides, create strong security for protecting the data. The effective way to sending health information to migrant workers, is using media in their own languages. According to that, they can easily access via television, mobile phone and their employers. Turning to urgent health issues in migrant workers, communicable disease and emerging and re-emerging infectious diseases should be taken care of as top priority. 7

The pressing issue in health system is to take action on the problems that come with proving healthcare service to migrant workers. As mentioned earlier, these problems are 1) increasing workload for healthcare workers 2) approaching emerging and re-emerging infectious diseases in Thai population 3) the outbreak of diseases in children of migrant workers 4) spending on healthcare expenditures for migrant workers 5) the spreading of communicable diseases in migrant workers, respectively. *This report will not include disease and condition information, please get these details on www.eecmigrants.com. 8









บทท่ี 1 บทนาํ หลกั การและเหตุผล จากสถานการณแรงงานขามชาติในประเทศไทย พบวาการยายถ่ินมีแนวโนมสูงขนึ้ ในแตละป โดยเฉพาะ พ้ืนท่ีเขตเศรษฐกิจ แรงงานขามชาติที่จดทะเบียนกับกระทรวงแรงงาน ก็เพ่ิมข้ึนจาก 826,329 คนในป 2549 เปน 1,133,851 ในป 2555 และเพ่ิมมากข้ึนถึง 1,445,575 ลานคนในป 2558 อีกทั้งยังมีแรงงานขามชาติท่ีไมไดข้ึน ทะเบยี นทปี่ จ จุบันยา ยถิน่ เขามาทํางาน สืบเนื่องจากนโยบายการเปดประชาคมอาเซยี นซึ่งเปน ปจจยั หนึง่ ท่ีเอ้ือใหมีการ เคลื่อนยายแรงงานไดอยางเสรมี ากข้นึ โดยเฉพาะในกลุม ของแรงงานขามชาติทแ่ี สวงหาโอกาสทางเศรษฐกิจท่ีดกี วาใน การทาํ งานในเขตพื้นที่เศรษฐกิจของประเทศไทย (กรมการจัดหางาน สํานักบริหารแรงงานตา งดาว, 2561) ตามแผน ยุทธ ศาสตรภายใต ไ ทย แลน ด 4 . 0 มี โ คร ง ก าร พั ฒ น าร ะเบี ย ง เศร ษฐกิ จพิเศษ ภาคตะวันออก (EEC) ภูมิภาคเอเชีย ในดานการผลิต การคา การสงออกและการขนสง ท้ังยังอยูก่ึงกลางระหวาง ประเทศกัมพชู า ลาว เมียนมา และเวียดนาม ที่กําลังเติบโตอยางรวดเร็ว ประเทศไทยจึงเปนตําแหนงที่ดีท่ีสุดของการ ลงทนุ ในอาเซยี น เพื่อเชือ่ มตอ กับกลมุ เศรษฐกิจในทวีปเอเชีย และเช่ือมโลก โดยในระยะแรกจะเปนการยกระดับพื้นท่ี ในเขต 3 จังหวัด ไดแก ชลบุรี ระยอง และฉะเชิงเทรา ใหเปนพ้ืนท่ีเขตเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออกเพ่อื รองรับการ ขับเคลื่อน เศรษฐกิจอยา งเปน ระบบและมีประสิทธิภาพ และสงเสรมิ การลงทนุ ซ่ึงจะเปนการยกระดบั อุตสาหกรรมของ ประเทศเพ่มิ ความสามารถในการแขง ขนั (สํานกั งานคณะกรรมการนโยบายเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก, 2561) ทํา ใหม โี ครงการกอสรา งตาง ๆ มากมาย เชน โครงการรถไฟความเรว็ สงู เชื่อม 3 สนามบิน โครงการสนามบินอตู ะเภาและ เมืองการบินภาคตะวันออก โครงการทาเรือแหลมฉบัง และโครงการทาเรืออุตสาหกรรมมาบตาพุด เปนตน สงผลให แรงงานตางดาวจํานวนมากยายถิ่นเขามาทํางานในพื้นที่เขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก (สํานักงาน คณะกรรมการนโยบายเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวนั ออก, 2562) การเคลื่อนยายถ่ินของแรงงานในประเทศไทยสวนใหญเปนแรงงานขามชาติจากประเทศเพ่ือนบานและ ผูตดิ ตาม การยายถน่ิ ชวยแกปญ หาการขาดแคลนแรงงาน แตในขณะเดยี วกันสง ผลกระทบตอ สังคมมีโอกาสเกิดปญหา ตา ง ๆ ตามมาได เชน โรคติดตอ การคามนุษย หรอื อาชญากรรม เปน ตน เน่อื งจากการมงุ พัฒนาเศรษฐกจิ ภาคการผลติ และการเชื่อมตอเสนทางการคาโลก (One Belt One Road) ดวยการเรงพัฒนาระบบเทคโนโลยีท่ีเปนโครงสราง พ้ืนฐานสําหรับการเดินทางและการขนสง การเปดเสรีการคา ซึ่งยังคงอยูบนความเหล่ือมล้ําของคุณภาพชีวิตปจจัย เหลานล้ี ว นสง ผลใหก ารเคล่อื นยายถิน่ ของประชากรมมี ากข้ึน ฉะนน้ั การดูแลสุขภาพของแรงงานขามชาติเปน ประเด็น สําคัญทางสาธารณสุข หนว ยงานดานสขุ ภาพระหวา งประเทศ อาทิ องคก ารอนามยั โลก (World Health Organization: WHO) และสมัชชาใหญแหงสหประชาชาติไดตระหนักในความสําคญั ของสุขภาพของแรงงานขามชาติ ดังปรากฏในมติสมัชชา อนามัยโลก WHR 60.27 ในป 2550 และ WHR 61.17 ในป 2551 ที่เรียกรองใหป ระเทศสมาชิกพฒั นาและปรบั ปรงุ นโยบายสขุ ภาพที่เหมาะสม และมีความจาํ เพาะกับแรงงานขามชาตมิ ากขึ้นเพ่อื การพฒั นาท่ียัง่ ยนื สําหรับประเทศไทย ไดคํานึงถึงความสมดุลระหวางความจําเปนทางเศรษฐกิจ และความมั่นคงทางสาธารณสุขของประเทศ โดยดําเนิน 13

นโยบายสรา งหลักประกนั สขุ ภาพ ดว ยการขายบตั รประกนั สุขภาพใหแ กแรงงานขามชาติทีไ่ มอยูในระบบประกนั สังคม ตั้งแตป 2547 ซึ่งบริหารจัดการโดยกลุมประกันสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข ควบคูกับการเรงรดั กระบวนการพสิ ูจน สัญชาติ ของกระทรวงมหาดไทย และการขอใบอนญุ าตทํางานของกระทรวงแรงงาน หนวยงานทางสาธารณสุขตา ง ๆ ไมวาจะเปนกระทรวงสาธารณสุข สํานักงานหลักประกนั สุขภาพแหง ชาติ หรือองคกรเครือขาย ตางก็กําหนดวิสัยทศั น ขององคกรสอดคลองกัน คือ การใหการดูแลสขุ ภาพของบคุ คล “ทุกคน” บนแผน ดนิ ไทย ในขณะท่ีกระทรวงแรงงาน ก็ คอย ๆ ประกาศมาตรการเชิงนโยบายเพอื่ ใหแรงงานตางดาวเขาสูระบบแรงงานท่ีถกู ตองมากขึ้น เพื่อใหสามารถสรา ง ระบบหลกั ประกันสขุ ภาพและการเขาถึงบริการไดค รอบคลมุ ย่งิ ข้นึ ดงั น้ันการศกึ ษาคร้ังนมี้ ีวตั ถุประสงคเ พ่ือพฒั นาฐานขอมูลสุขภาพแรงงานขามชาติในพืน้ ท่ีเขตพัฒนาพิเศษ ภาคตะวันออก และสรางระบบติดตามสุขภาพแรงงานขามชาติในพ้ืนที่เขตพัฒนาพเิ ศษภาคตะวันออกโดยประยุกตใช ระบบสารสนเทศภูมิศาสตรในการพัฒนาฐานขอมูลเชิงพื้นที่ใหอยู ณ จุดเดียว (One Stop Service) เพื่อติดตามดูแล สขุ ภาพของแรงงานขา มชาติ และสามารถนาํ ผลท่ีไดไ ปใชใ นการเฝาระวงั วางแผนการปฏบิ ัติงาน ใหม ปี ระสิทธิภาพและ เกดิ ผลเปน รูปธรรมมากยิ่งข้นึ วัตถปุ ระสงค 1. เพื่อพัฒนาระบบฐานขอมลู สําหรับการติดตามปญหาสุขภาพแรงงานขา มชาติในพนื้ ที่เศรษฐกจิ พิเศษ ภาคตะวันออก ซึ่งประกอบดวย 3 จังหวัด ไดแก ชลบุรี ระยอง และฉะเชิงเทรา ท้ังท่ีถูกกฎหมาย และเขาเมืองโดยไม ถกู กฎหมายโดยประยกุ ตใ ชร ะบบสารสนเทศภมู ศิ าสตร 2. เพื่อใหไดขอ มลู สุขภาพ และสถิติการเจ็บปวยของแรงงานขา มชาติท้ังท่ีถูกกฎหมาย และเขาเมืองโดย ไมถกู กฎหมายในพืน้ ที่เศรษฐกจิ พเิ ศษภาคตะวนั ออก ซง่ึ ประกอบดว ย 3 จงั หวัด ไดแก ชลบรุ ี ระยอง และฉะเชิงเทรา 3. เพ่ือวิเคราะหปญหา อุปสรรค และความทาทายในระบบบริการสุขภาพแรงงานขามชาติทั้งท่ีถูก กฎหมาย และเขาเมืองโดยไมถูกกฎหมายในพื้นท่ีเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก ซึ่งประกอบดวย 3 จังหวัด ไดแก ชลบุรี ระยอง และฉะเชิงเทรา การวิเคราะหปญ หา อุปสรรค และความทาทายในระบบบรกิ ารสุขภาพแรงงานขา มชาติ และสมมตฐิ านการวจิ ัย 1) แรงงานตางดาวจํานวนมากหลบหนีเขาเมอื งโดยไมไดขนึ้ ทะเบียนและไมไดตรวจสุขภาพ ซึ่งอาจเปน กลมุ ท่มี พี าหะนําโรคและกอใหเ กิดการแพรก ระจายของโรคติดตอได 2) แรงงานตางดาวที่เปนโรคติดตอไมมาตรวจสุขภาพและไมไดรับการรักษาอยางตอเนื่องบางรายพบ แพทยแลวไมกินยาตามแพทยสั่ง หรือไมไดปฏิบัติตามคําแนะนําของแพทยในการปองกันและดูแลตนเองทําใหโรคท่ี เปน อยูไมห าย 3) แรงงานตางดาวปดบังประวัติไมใหขอมูลท่ีชัดเจนเนื่องจากเกรงวาจะไมไดรับการรักษาทําใหไม สามารถรกั ษาไดเต็มประสทิ ธภิ าพ 4) แรงงานตา งดาวไมสะดวกเดนิ ทางไปโรงพยาบาลที่ข้ึนทะเบยี นไวเนื่องจากไกลจากท่ีพัก 5) แรงงานตางดาวมีท่ีอยูไมแนนอนทําใหไมสามารถติดตามการรักษาและควบคุมการแพรก ระจายของ โรคติดตอ ได 14

6) แรงงานตางดาวมาใชบริการจํานวนมากทําใหการตรวจคัดกรองโรคไมละเอียด เน่ืองจากบุคลากร อุปกรณทางการแพทยห องปฏบิ ตั ิการ และพ้นื ทีใ่ หบ รกิ ารมีจาํ นวนจํากัด 7) ผูรับผิดชอบในการประสานงานเกี่ยวกับการตรวจสุขภาพแรงงานตางดาวขาดแคลน และระบบ สารสนเทศทมี่ ีฐานขอมูลแรงงานตางดา วเพ่อื นาํ ไปใชส นับสนนุ การปฏิบัติงานดานสาธารณสขุ 8) การส่ือสารท่ีไมเขาใจกันระหวางแรงงานตางดาวกับแพทยหรือเจาหนาที่ ทําใหแรงงาน ตางดาวไม เขาใจคาํ แนะนาํ เกยี่ วกบั การดูแลและการปอ งกันตนเองท่ีถกู ตอ งจากแพทยหรือเจา หนา ที่ 9) เจาหนาทีข่ าดแรงจูงใจในการปฏบิ ตั ิงาน 10) งบประมาณไมเพยี งพอสําหรับใชในการบริหารจดั การ เชน การจางเหมาหนวยงานเอกชน ทําหนาท่ี แทนในสว นของภาระงานท่เี พม่ิ ขึน้ การจา งลามแปลภาษา เปน ตน 11) ความรว มมือจากนายจางในการนําแรงงานตางดาวไปข้ึนทะเบียนและทาํ ประกนั สุขภาพ เน่ืองจากมี แรงงานตา งดา วบางกลุม เมอ่ื ข้นึ ทะเบียนแลว เปล่ยี นงานและท่ีอยทู าํ ใหนายจางไมสามารถติดตาม ตวั ได 12) แรงงานตางดาวทําเอกสารประจําตัว บัตรประกันสุขภาพ หรือบัตรประจําตัวผูปวยหาย ทําให โรงพยาบาลหาประวตั ใิ นการรักษาไมพบและตอ งใชเวลาในการออกเอกสารใหม 13) กฎหมายไมเขม งวดตอ แรงงานตา งดาวและนายจางในการข้ึนทะเบียนและทําประกันสขุ ภาพ 14) นายจา งนําแรงงานตางดาวไปตรวจสุขภาพเพอ่ื นําใบรับรองแพทยไปตออายุใบอนุญาต ทาํ งานอยาง เดียว โดยไมทําประกนั สขุ ภาพ 15

บทที่ 2 การทบทวนวรรณกรรม การทบทวนวรรณกรรม (Literature review) 1. แรงงานตางดา ว หรือ แรงงานขามชาติ แรงงานตางดาวหรือแรงงานขามชาติ ถือไดวามีความสําคัญและความจําเปนตอการพัฒนาประเทศ อัน เน่อื งมาจากแรงงานในประเทศไทยมีจาํ นวนนอย และสว นใหญม หี นา ทก่ี ารงานในระดับทส่ี งู ขน้ึ ประกอบกบั การจัดการ เรียนการสอนในภาคแรงงานหรืออาชีวะไมคอยไดรับความนิยมเปนผลใหประเทศไทยจําเปนตองพึงแรงงานตางชาติ (นภสร เจริญโพธ,์ิ 2560) ไดใหความหมายของแรงงานตา งดาวหรือขามชาติหมายถงึ บุคคลผซู ง่ึ ไมม ีสัญชาตไิ ทย แตกม็ ี ผูใหความหมายท่ีแตกตางกันไปทั้งในแงกฎหมายและทางวิชาการแตความหมายของคนตางดาวตามพระราช กําหนดการบริหารจัดการทํางานของคนตางดาว พ.ศ. 2560 บุคคลธรรมดาซ่ึงไมมีสัญชาติ ขณะท่ีอนุสัญญาของ องคก ารแรงงานระหวา งประเทศ ไดบญั ญตั ิในมาตรา 11 นิยามคําวา “แรงงานตางดา ว” หมายถงึ บคุ คลท่ียายถ่ินที่อยู โดยมีวตั ถุประสงคท จี่ ะไดร บั การจา งแตไมรวมถงึ บคุ คลท่ียา ยถ่นิ ท่ีอยอู นั เนอื่ งจากเหตผุ ลสวนตวั 2. สถานการณก ารใชแ รงงานขามชาตใิ นประเทศไทย การทบทวนวรรณกรรม พบวาประเทศไทยมีความตองการแรงงานตางดาว เน่ืองจากขาดแคลนแรงงาน ระดับลางหรือแรงงานไรฝมือ โดยเฉพาะงานประมงและงานอตุ สาหกรรมตอเนอื่ ง งานภาคเกษตรกรรม งานกอสรา ง และงานคนรับใช การนําเขาแรงงานตางดาวในจํานวนท่ีเหมาะสมกับความตองการจึงมีความจําเปนเพือ่ การขยายตวั ทางภาคการผลิตและภาคอุตสาหกรรมของประเทศ โดยเฉพาะพ้ืนท่ีเขตเศรษฐกิจ แรงงานขามชาติที่จดทะเบียนกับ กระทรวงแรงงาน เพ่ิมขึ้นจาก 826,329 คนในป 2549 เปน 1,133,851 ในป 2555 และเพิ่มมากขึ้นถึง 1,445,575 ลานคนในป 2558 อีกท้ังยังมีแรงงานขามชาติท่ีไมไดขึ้นทะเบียนท่ีปจจุบันยายถ่ินเขามาทํางาน สืบเน่ืองจากนโยบาย การเปดประชาคมอาเซียนซง่ึ เปน ปจจยั หนึง่ ทเี่ ออ้ื ใหมกี ารเคลอ่ื นยายแรงงานไดอ ยางเสรีมากข้นึ โดยเฉพาะในกลมุ ของ แรงงานขา มชาติที่แสวงหาโอกาสทางเศรษฐกจิ ทดี่ ีกวา ในการทาํ งาน (กรมการจดั หางาน สํานกั บรหิ ารแรงงานตางดาว, 2561) จากรายงานผลการปฏิบัตงิ าน ประจาํ ปง บประมาณ 2560 พบวา คนงานตางดาวทไ่ี ดรบั ใบอนญุ าตทํางาน และคงเหลือทํางานอยูในประเทศไทย ในปงบประมาณ 2560 (ตุลาคม 2559 – กันยายน 2560) รวมทั้งสิ้น จํานวน 1,788,964 คน เปนผูไดรับอนุญาตทํางานตลอดชีพจํานวน 241 คน ประเภทช่ัวคราวจํานวน 103,132 คน แรงงาน ตางดาวตรวจสัญชาติและไดรับอนุญาตทํางานจํานวน 1,062,829 คน แรงงานตางดาวนําเขาตาม MOU จํานวน 500,440 คน ประเภทสง เสริมการลงทุนและกฎหมายอ่นื (มาตรา 12) จาํ นวน 45,013 คน ตา งดาวทเี่ ปนชนกลุมนอย (มาตรา 13) จาํ นวน 58,663 คน และตางดา วทเ่ี ขามาทํางานในลักษณะไป-กลับ หรอื ตามฤดูกาล จาํ นวน 18,646 คน เม่อื เปรียบเทียบกบั ปงบประมาณ 2559 พบวาคนตางดา วคงเหลือทํางานอยใู นประเทศไทยเพิม่ ขึ้นจาก 1,510,740 คน เปน 1,788,964 คน คิดเปน รอยละ 18.42 (กองยุทธศาสตรแ ละแผนงาน กรมการจดั หางาน, 2560) วันที่ 9 มกราคม 2562 พล.ต.อ.อดุลย แสงสิงแกว รัฐมนตรีวาการกระทรวงแรงงาน พรอมดวย นายจริ นทร จักกะพาก ปลดั กระทรวงแรงงาน นางเพชรรตั น สินอวย อธบิ ดีกรมการจดั หางาน และผบู ริหารระดบั สงู กระทรวง แรงงาน ลงพน้ื ทต่ี รวจความพรอ มและวางแนวทางการดําเนนิ การเปดศูนยบ รหิ ารเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก (EEC 16

Labour Administration Centre) ณ สถาบนั พัฒนาฝมือแรงงาน 3 ชลบุรี ต.หนองไมแ ดง อ.เมือง จ.ชลบุรี โดยมี นาย สชุ าติ พรชยั วิเศษกุล รองอธิบดีกรมการจดั หางาน รกั ษาการในตาํ แหนง ผตู รวจราชการกระทรวง นําตรวจเย่ยี ม ศูนย บริหารเขตพัฒนาพเิ ศษภาคตะวันออก กาํ หนดเปด ใหบ รกิ ารอยางเปน ทางการในวันท่ี 17 มกราคม 2562 โดยมี พล.อ. ประวิตร วงษสุวรรณ รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีวาการกระทรวงกลาโหม เปนประธานในพิธีเปดเพื่อเปนศูนย จัดหางานและพัฒนาแรงงานอยางเปนระบบ รองรับการเติบโตของอุตสาหกรรมในพื้นท่ี EEC ซ่ึงจะบริหารจัดการ ขอมูลแรงงานในพ้ืนท่ี EEC ใหบ รกิ ารผูสมคั รงาน และนายจา ง/สถานประกอบกิจการ วันที่ 17 มกราคม 2562 พล.อ.ประวิตร วงษสุวรรณ รองนายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีวาการ กระทรวงกลาโหม เปน ประธานในพิธเี ปด ศนู ยบรหิ ารแรงงานเขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก หรอื EEC พรอมเยีย่ มชม การใหบริการย่ืนคําขออนุญาตทํางาน และออกใบอนุญาตทํางานผานระบบ Single Window for Visa and Work Permit สําหรับคนตางดาวที่ทํางานในสถานประกอบการทไี่ ดร ับการสงเสริมการลงทุน การตรวจลงตราวีซาการทํางาน กิจกรรมความรวมมือในการพัฒนาแรงงานของหนวยงานในสังกดั กระทรวงแรงงาน เยี่ยมชมศูนยฝกอบรมเทคโนโลยี ระบบอัตโนมัติ และหุนยนต กิจกรรมนัดพบแรงงาน และมหกรรมอาชีพ โดยมี พล.ต.อ.อดุลย แสงสิงแกว รฐั มนตรีวาการกระทรวงแรงงาน นายจรินทร จักกะพาก ปลัดกระทรวงแรงงาน นางเพชรรตั น สนิ อวย อธบิ ดกี รมการ จดั หางาน ผบู ริหารระดบั สูงของกระทรวงแรงงาน รว มเปน เกยี รติในพิธี พรอ มนําเย่ยี มชมศนู ยฯ ศูนยบริหารจัดการแรงงานเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก จะเปนศูนยอํานวยความสะดวกดานแรงงาน ใหแ กน ายจาง นักลงทนุ ผปู ระกอบการ และแรงงาน ไดอ ยา งรวดเรว็ และเบด็ เสร็จ ตอบสนองความตองการของทุกภาค สวนดานแรงงานไดอยางแทจรงิ เพื่อตอบรับความตองการดานแรงงานของสถานประกอบการกวา 37,000 แหง และ แรงงานกวา 1,500,000 คน กระทรวงแรงงานเปน หนวยงานรวมกบั หนวยงานท้ังภาครฐั เอกชน และสถาบนั การศกึ ษา จัดทําฐานขอมูลเพื่อทําแผนปฏิบัติการ ในการใหบริการดานแรงงานที่ครอบคลุมท้ังการจัดหาแรงงาน การพัฒนาฝม ือ แรงงาน สวสั ดิการแรงงานและความปลอดภัยในการทํางาน และประกนั สงั คม อาํ นวยความสะดวกใหแกนายจางและ นักลงทุนในพ้ืนที่เพื่อตรวจลงตรา VISA และขอใบอนุญาตทํางาน (Work Permit) ซึ่งจะเปนการสรางความเช่ือมั่น ใหก ับผปู ระกอบกิจการท่ีจะเขามาลงทนุ ในพ้ืนที่ EEC (กรมการจดั หางาน, 2562) สาํ หรบั ในสวนของกรมการจัดหางาน ไดใหบ ริการจดั หางานแกคนหางาน ซึง่ ตงั้ แตเดอื น ตุลาคม – ธนั วาคม 2561 ไดบ รรจงุ านไปแลว 9,991 คน โดยบรรจุ งานใน 10 อุตสาหกรรมเปาหมาย จาํ นวน 2,165 อัตรา สว นใหญเปน ตาํ แหนง ชาง พ้ืนท่ีตามโครงการพัฒนาระเบียงเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก ซึ่งประกอบดวย 3 จังหวัด ไดแก ชลบุรี ระยอง และฉะเชงิ เทรา ถือเปนฐานการผลิตอุตสาหกรรมของประเทศ โดยเฉพาะอุตสาหกรรมปโ ตรเคมีพลงั งาน และ ยานยนต ที่มีผลิตภัณฑมวลรวมคิดเปนสัดสวน 1 ใน 5 ของประเทศ ประกอบกับมีความพรอมของระบบโครงสราง พ้ืนฐาน ทั้งทางถนน รถไฟ ทาเรือ และนิคมอุตสาหกรรม และยังเปนศูนยกลางการขนสงทางเรือของอาเซียน ซ่ึง เชื่อมโยงไปยังทาเรือน้ําลึกทวายของสาธารณรฐั แหงสหภาพเมียนมา ทาเรือสีหนุวิลล ของราชอาณาจักรกมั พชู า และ ทาเรือเตาของสาธารณรฐั สังคมนิยมเวยี ดนาม รวมท้ังเปนที่รจู ักของนักลงทุนท่ัวโลก (กองสิ่งแวดลอมชุมชนและพน้ื ที่ เฉพาะ, 2560) 17

3. แผนยุทธศาสตร/นโยบายบาย/กฎหมายที่เก่ียวกับแรงงานขามชาติ การประกาศใหพระราชกําหนดการบริหารจัดการการทํางานของคนงานตางดาว พ.ศ. 2560 พระราชกําหนดการนี้ มีวัตถุประสงคที่สําคัญคือ เพื่อใหการจัดระบบแรงงานตางดาวมีความสมดุลสนับสนุนการ ดําเนินงานของภาคธรุ กิจและสามารถควบคุมดูแลไดและสงเสรมิ การนําเขาแรงงานตางดาวอยา งถูกตองตามกฎหมาย ซ่งึ แรงงานตา งดา วจะไดรบั การคุมครองและมีสทิ ธิประโยชนตามทพี่ งึ ได (Migrant Working Group, 2560) กรมการจัดหางานมีภารกิจในการสง เสริมการมีงานทําทงั้ ในและตางประเทศ คุมครองคนหางาน เผยแพร ขาวสารตลาดแรงงาน แนะแนวและสงเสริมการประกอบอาชีพอิสระ และบริหารจัดการการทํางานของคนตางดาวให เปนไปตามที่กฎหมายกาํ หนด เพ่ือการบรรลุเปา หมายและเกิดผลสัมฤทธิต์ ามภารกจิ ของกรมการจัดหางานจงึ ตองมีการ จัดทําแผนยุทธศาสตรกรมการจัดหางาน (พ.ศ. 2560 - 2564) โดยมุง เนนการมสี วนรว มของบุคลากรจากหนวยงานใน สงั กดั ทกุ ระดับ รวมทั้งภาคีเครอื ขายท่ีเกี่ยวของทกุ ภาคสว น ซึง่ มีความสอดคลอ งกบั ยุทธศาสตรช าติ 20 ป นโยบายความมนั่ คงแหงชาติ พ.ศ. 2558 - 2564 นโยบายความมัน่ คงแหง ชาติเปน นโยบายระดับชาติ กาํ หนดข้ึนเพ่ือเปนกรอบในการดําเนินการดานความ มั่นคงของภาครัฐในระยะ 7 ป โดยไดประเมินสภาวะปวดลอมทางภูมิศาสตร สถานการณและการเปล่ียนแปลงของ บรบิ ทความมน่ั คง นาํ ไปสกู ารกําหนดทิศทางในการดําเนินการเพื่อรกั ษาผลประโยชนแ ละความมัน่ คงของประเทศ ซง่ึ มี นโยบายความมนั่ คงแหงชาติ พ.ศ. 2558 – 2564 ที่เกี่ยวของกับภารกิจกรมการจัดหางาน คือ นโยบายท่ี 7 จัดระบบ ปองกันและแกไขปญหาผูหลบหนเี ขาเมือง โดยเรงรดั การกําหนดสถานะบคุ ลท่ีชัดเจน การกําหนดสิทธิข้ันพืน้ ฐาน จัด ระเบียบการจางแรงงานโดยคํานึงถึงสิทธิและผลประโยชนของแรงงานตางดาวตามหลักสิทธิมนุษยชนขั้นพ้ืนฐาน ภายใตกฎหมายที่เก่ียวของและหลักเกณฑท่ีรัฐกําหนด และการพัฒนาระบบฐานขอมูลใหมีความทันสมัยที่สามารถ เชอื่ มโยงระหวางหนวยงานท่ีเกย่ี วขอ งอยางมีประสิทธภิ าพ วันท่ี 17 มกราคม 2562 โดยมี พล.อ.ประวิตร วงษสุวรรณ รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีวาการ กระทรวงกลาโหม เปนประธานในพิธีเปดเพ่อื เปน ศูนยจัดหางานและพฒั นาแรงงานอยางเปนระบบ รองรับการเติบโต ของอุตสาหกรรมในพ้ืนท่ี EEC ซ่ึงจะบริหารจัดการขอมูลแรงงานในพ้ืนที่ EEC ใหบริการผูสมัครงาน และนายจาง/ สถานประกอบกิจการ ประสานความรวมมือในการปฏิบัติงานในเฉพาะดานแรงงานกับสํานักงาน คณะกรรมการนโยบายเขตพัฒนาพเิ ศษภาคตะวันออก (สกพอ.) โดยแผนระยะส้ันจะใหบริการจัดหางาน พัฒนากําลงั แรงงาน คุมครองแรงงานและสิทธิประโยชนประกันสังคมรองรับเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก ไดแก 1) ประชุม บรู ณาการรวมในการขบั เคล่ือนศนู ยก ับหนวยงานภาครัฐ และภาคเอกชน 2) จดั หางานแรงงานและพัฒนาฝมือแรงงาน ใหสถานประกอบการ 3) เรงรัดสถานประกอบการที่มีลูกจางตั้งแต 100 คนขึ้นไปฝกอบรมลูกจางตนเองเพ่อื ยกระดับ ฝมือ 4) แนะแนวอาชพี ใหน ักเรียน นกั ศึกษาทจี่ ะจบการศึกษา 2561 เพอ่ื ปรบั ตวั เขาสูร ะบบการจา งงาน 5) ใหค วามรู ดานการคุมครองแรงงานและความปลอดภัยในการทํางานตามกฎหมายใหแ กแ รงงาน 6) ใหคาํ ปรึกษาแนะนําดานสิทธิ ประโยชนประกันสังคมและกองทนุ ประกันสงั คม 7) ขนึ้ ทะเบียนผปู ระกันตน 8) ใหบรกิ ารย่ืนคําขอรบั ประโยชนท ดแทน ผานตู TDM 9) ตรวจลงตราและอนญุ าตทํางาน 10) จัดทําขอมูลความตองการดานแรงงาน 11) ประชาสัมพันธสถาน ท่ีตั้ง ภารกิจ และการบูรณาการรวมกันในการประชาสัมพันธผานทางเว็บไซต โซเซียลมีเดีย สื่อมวลชน และปาย โฆษณา (สํานกั งานคณะกรรมการนโยบายเขตพัฒนาพเิ ศษภาคตะวนั ออก, 2562) 18

วันที่ 28 มิถุนายน 2559 คณะรัฐมนตรีไดมีมติเห็นชอบหลักการโครงการพัฒนาระเบียบเศรษฐกิจภาค ตะวันออก และมอบหมายใหร องนายกรฐั มนตรี (นายสมคดิ จาตศุ รีพทิ กั ษ) รวมกับกระทรวงคมนาคม กองทับเรือ และ หนวยงานท่ีเกยี่ วของพิจารณาจัดทําแผนการดําเนินโครงการและงบประมาณคาใชจายในปงบประมาณ พ.ศ. 2560 – 2561 เพ่ือนําเสนอคณะรฐั มนตรี โดยมีรายละเอียดที่เกยี่ วของกับแรงงาน คือ “กฎหมายและระเบียบท่ีเก่ียวของ เพื่อ สนบั สนุนและดงึ ดกู ารลงทนุ จากภาคเอกชน โดยเฉพาะการใหส ิทธิประโยชนดา นภาษี สทิ ธิการเชาท่ดี ิน และการจัดหา แรงงานรวมทัง้ การตั้งศนู ยบ รกิ ารเบด็ เสร็จการลงทนุ (One Stop Service) เพือ่ อํานวยความสะดวกแกน กั ลงทนุ ในการ ขออนมุ ัตอิ นุญาตการประกอบกจิ การและใหส ทิ ธิประโยชนตา ง ๆ” 4. การพัฒนาคุณภาพชวี ติ การใหบ รกิ าร และสถานสุขภาพแรงงานขามชาติ วันที่ 17 มกราคม 2560 คณะรักษาความสงบแหงชาติมีนโยบายสงเสริมการจัดตั้งเขตพัฒนา เศรษฐกิจพิเศษเพื่อสงเสริมการคาและการลงทุนและการอํานวยความสะดวกในการประกอบกิจการอันเปนปจจัย สําคัญตอการพัฒนาขีดความสามารถในการแขงขันของประเทศ และเพ่ือกระจายการพัฒนาไปยังพ้ืนที่ตาง ๆ โดย เหมาะสมกบั ศกั ยภาพของพน้ื ทอ่ี นั เปนการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน ซง่ึ นโยบายดงั กลาวสอดคลองกบั นโยบาย ของรัฐบาลในการพัฒนาเศรษฐกจิ พิเศษภาคตะวนั ออก (Eastern Economic Corridor) ท่ีครอบคลุมพ้ืนที่ 3 จังหวัด ไดแก ชลบุรี ระยอง และฉะเชิงเทรา ซึ่งมีศักยภาพในการพัฒนาดวยความพรอมทางดานการคมนาคม การขนสง โครงสรางพื้นฐาน ความตองการของผูประกอบการ การจัดหาทรัพยากรตาง ๆ และความเช่ือมโยงกับศูนยกลาง เศรษฐกจิ อน่ื ๆ ดุษฎี อายวุ ัฒน และภัทร แสนไชยสุรยิ า (2549) ใหความเห็นวา ชุมชนควรจะตอ งมรี ะบบเฝาระวัง ดานสุขภาพของแรงงานขามชาติ เพ่ือติดตาม และชวยเหลือแรงงานขามชาติ ในการตรวจสอบ แหลงงาน ตลอดจน สถานประกอบการวาไดดาํ เนินการตามสิทธิที่แรงงานควรจะไดร ับ เพ่อื ชวยลดความเสียหายทั้งในมิติของภาวะสุขภาพ โดยรวม โดยระบบเฝาระวังจะทําหนาท่ีเปนเครือขายทางสังคมใหก ับแรงงานขามชาติ และเห็นวาระบบเปนเครอื่ งมือ ตัวหนึ่งที่ชวยใหแรงงานขามชาติเขาถึงแหลงขอมลู และสามารถแลกเปลี่ยนขอมลู และนาํ ขอมูลมาเพอ่ื การตัดสินใจใน การอยูรวมกนั กับสงั คมไทย สุวิทย อินนามนา (2553) การพัฒนาคุณภาพชีวิตและการใหบริการแรงงานขา มชาติจําเปนตองเขาใจวิถีชีวิต และระบบการทํางานของกลุมเปาหมาย ในการศึกษาใชกระบวนการวิจัยเชิงคุณภาพ อาทิเชน การสํารวจชุมชน การ สงั เกต การสมั ภาษณ การสมั ภาษณเ ชงิ ลกึ จากแหลง ขอมูลตาง ๆ ในพื้นท่ศี ึกษาและไดใ หความเห็นวาการดูแลสุขภาพ ของแรงงานขา มชาติ องคก รทองถิ่น หนว ยงานราชการ และนายจา ง มบี ทบาทที่สําคัญในการพัฒนาคุณภาพชีวิตนอย มาก และยงั ขาดความเหมะสมและตอ เนอื่ งงานงานวิจัยไดเ สนอรูปแบบการพฒั นาคณุ ภาพชีวิตแกหนวยงานทเ่ี กี่ยวขอ ง 5. เทคโนโลยกี ารบริหารจดั การสุขภาพแรงงานขา มชาติ นวพรรณ เมธชนัน (2559) ใหความเห็นวาการเก็บขอมูลอยางเปนระบบและทําใหขอมูลมีความทันสมัย เปน พ้ืนฐานสาํ คญั ในการวางแผนและจัดการดานสุขภาพของแรงงานตางดาว ซึง่ อาจมกี ารนําขอมูลดังกลาวมาตอยอด เพอ่ื พัฒนาการจัดการเปน ประโยชนอยา งมากในเชงิ นโยบาย ในการจดั เก็บขอมูลอยางเที่ยงตรงและมีคุณภาพควบคูไป กับการพัฒนาระบบการจัดเก็บขอมูลจะชวยลดทัศนคติเชิงลบตอระบบการจัดเก็บขอมูลลงได และไดตั้งขอสังเกตวา การนาํ เทคโนโลยมี าผสานกบั การจดั การดา นสขุ ภาพในเชงิ ระบบและการจัดการสาธารณสุขทเี่ ก่ยี วขอ งกับแอพพลิเคชัน ตาง ๆ ยังขาดความตอเนื่อง ระบบสุขภาพแบบดิจิตอลเปนหนึ่งในเครื่องมือจะชวยติดตาม เฝาระวัง ไดอยางรวดเร็ว 19

สอดคลองกับงานวิจัยของ จินตนา ไซยวัณณ และคณะ (2559) ใหความเห็นวาระบบฐานขอมูลสามารถนําไปใช ประโยชนในการวางแผนงาน รวมถึงประยุกตการเกบ็ รวบรวมขอมลู ดวยอุปกรณพ กพาเคล่อื นท่ีที่มีรูปแบบการใชงานท่ี งา ยในนาํ เสนอ และประมวลผลขอมูลไดอยางมปี ระสทิ ธภิ าพ มธรุ ส ทิพยมงคลกลุ (2555) ใหความเหน็ วา การเกิดโรคมีลักษณะเฉพาะในพื้นที่ และไมไดเกดิ โดยบังเอิญ หรือโดยสุมลักษณะทางกายภาพและชีวภาพในแตละพื้นท่ีเปนตัวกําหนดใหการเกิดโรคมีลกั ษณะเปนกลุมกอนระบาด วิทยาภูมิศาสตรเปนเคร่ืองมือในงานสาธารณสุข โดยพรรณนาและวิเคราะหสถานการณโรคแตละพ้ืนท่ีตามปจจัย ประชากร สิ่งแวดลอม สังคม พฤติกรรม และพันธุกรรม รวมถึงประยุกตระบาดวิทยาเชิงนิเวศระบบเทคโนโลยี สารสนเทศภูมิศาสตร และสถิติเชิงภูมิศาสตร เพ่ือระบุปจจัยเชิงนิเวศท่ีเกี่ยวของกับสถานการณโรคในแตละพ้นื ท่ี ซ่ึง สามารถตดิ ตาม เฝา ระวังโรค รวมทงั้ สามารถนาํ ไปใชป ระโยชนในการวางแผนบริการ วางแผนปอ งกนั วางแผนควบคุม โรค และประเมินผลไดอยางมปี ระสทิ ธิภาพ พัทยา วรรชนะ (2545) ใหความเห็นขอมูลสถานะสุขภาพเปนสิ่งจําเปนอยางยิ่งตอการวางแผน สาธารณสุข เพราะเปนเครื่องบงชี้สภาวะสุขภาพอนามัยของชุมชนในดานตาง ๆ ชวงเวลาท่ีผานมาวาการรายงานผล สถานะสุขภาพโดยทั่วไปเปน การนาํ เสนอเพยี งดานใดดานหน่ึงหรอื เรื่องใดเรื่องหนงึ่ อีกท้ังยังขาดการบูรณาการขอมูล และไมมีการแสดงผลขอบเขตเชิงพ้ืนที่อยางชัดเจน ดังน้ันจึงใหความเห็นวาควรหาวิธีในการบูรณาการและแสดงผล ขอมูลสถานะสุขภาพในเชิงพื้นที่ดวยการประยุกตระบบสารสนเทศภูมิศาสตร เพ่ือเปนการเพิ่มคุณภาพขอมูลและ สนับสนนุ การวางแผนสาธารณสขุ ใหม ีประสทิ ธิภาพยงิ่ ขึน้ 6. กรอบแนวคิดการวิจัย (Conceptual framework) งานวจิ ัยครงั้ นเี้ ปน การพัฒนาระบบสารสนเทศภูมิศาสตรดานระบบบริการสุขภาพและสถานะสุขภาพของ แรงงานขา มชาติในพ้นื ท่เี ศรษฐกิจพิเศษภาคตะวนั ออก ซึง่ ประกอบดว ย 3 จงั หวัด ไดแก ชลบรุ ี ระยอง และฉะเชงิ เทรา โดยเรม่ิ เก็บรวบรวมขอมลู จากกลมุ เจา หนา ทีภ่ าครฐั กลุม เจาหนาทอ่ี งคก รเอกชน กลุมผปู ระกอบการ และกลมุ แรงงาน ขามชาติ จากน้ันเช่ือมโยงกับระบบสารสนเทศภูมิศาสตร (Geographic Information System : GIS) โดยผาน กระบวนการวิเคราะหขอมูลเชิงพ้ืนท่ี ในสวนของขอมูลเชิงคุณภาพใชการวิเคราะหเน้ือหา (Content Analysis) สวนขอมูลเชิงปริมาณ (Quantitative) ดานสุขภาพ ความคิดเห็นตอระบบประกันสุขภาพ และการเขาถึงการบริการ สุขภาพใชการวิเคราะหเนื้อหานําเสนอในเชิงสถิติเชิงบรรยาย (Descriptive Statistic) ซ่ึงประกอบดวยรอยละ (Percent) และตารางไขว (Cross-Tabulation) นําผลท่ีไดจากการวิเคราะหจัดเก็บไวในระบบคลาวดคอมพิวต้ิง (Cloud Computing) เพื่อแสดงผลขอมูลบนระบบเครอื ขายออนไลนผาน Web base application ซ่ึงออกแบบหนา เว็บแอพพลิเคชันใหใ ชง านงาย และเหมาะสมกับทุกเพศทกุ วยั (User friendly and universal design interface) อีก ทั้งยังประยุกตใชหลักการ Responsive User Interface Design ออกแบบสวนติดตอผูใชใหรองรับการทํางานบน อปุ กรณคอมพิวเตอรท ่ีขนาดหนา จอท่แี ตกตา งกันได 20

รปู ที่ 1 กรอบแนวความคิดวจิ ยั 21

บทที่ 3 ระเบียบวธิ วี จิ ยั และการดําเนินงาน ระเบียบวธิ ีวจิ ยั และการดาํ เนนิ งาน การศึกษาวิจัยเรื่องระบบสารสนเทศภูมิศาสตรดานระบบบริการสุขภาพและสถานะสุขภาพของ แรงงานขา มชาตใิ นพ้นื ท่เี ศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก ซ่ึงประกอบดว ย 3 จงั หวัด ไดแก ชลบุรี ระยอง และฉะเชิงเทรา แบงการดําเนินงานออกเปน 4 สวนหลัก คือ 1) การรวบรวมขอมูลท่ีเกี่ยวของกับแรงงานขามชาติ 2) การวิเคราะห ปญ หา อปุ สรรค และความทา ทายในการระบบบริการสขุ ภาพแรงงานขามชาติ 3) การจดั ทาํ ฐานขอมูลระบบสารสนเทศ ภมู ศิ าสตร และ 4) การพฒั นาระบบสารสนเทศภูมิศาสตรด านระบบบริการสขุ ภาพและสถานะสขุ ภาพของแรงงานขาม ชาติในพ้ืนท่ีเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก ซ่ึงประกอบดวย 3 จังหวัด ไดแก ชลบุรี ระยอง และฉะเชิงเทรา โดยมี วธิ กี ารดาํ เนินงานดงั น้ี 1) การศึกษาและรวบรวมขอมลู ทเี่ ก่ียวของ การรวบรวมขอ มูลทุติยภูมิท่ีเกยี่ วของกับแรงงานตางดาวและสขุ ภาพ จากหนวยงานหลกั ท่เี กี่ยวของทั้งที่ กระทรวงแรงงาน กระทรวงสาธารณสุข และสํานักงานตรวจคนเขาเมือง รวมถึงจากฐานขอมูลสุขภาพในพื้นที่ ตัวอยางเชน สถานพยาบาล โรงพยาบาล หรือ รพ สต. ในพ้ืนที่เศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก ซึ่งประกอบดวย 3 จังหวัด ไดแ ก ชลบรุ ี ระยอง และฉะเชงิ เทรา 1) ขอมูลจากแบบสอบถามที่ถามผูปฏิบัติงานดานสุขภาพและแรงงานจากองคกรภาครัฐและเอกชน นายจา ง และแรงงานขามชาติ 2) ขอ มลู จากการขอความอนุเคราะหขอมูลจากแหลง ขอมูล หรอื หนว ยงานทเี่ ก่ยี วของในพน้ื ที่เศรษฐกิจ พเิ ศษภาคตะวนั ออก ซ่งึ ประกอบดว ย 3 จงั หวัด ไดแ ก ชลบุรี ระยอง และฉะเชงิ เทรา 2) การศึกษาเชิงคุณภาพ (Qualitative Study) การศึกษานี้ใชการศึกษาเชิงคุณภาพ (Qualitative Study) เปนวิธีการดําเนินการหลักของงานวิจัย โดย วเิ คราะหเอกสาร รวมกับการสัมภาษณระดับลึก (In-depth interview) ผูใหขอมูลสําคญั เชน ผปู ฏิบตั ิงานดา นสุขภาพ และแรงงานจากองคกรภาครัฐและเอกชน นายจาง และแรงงานขามชาติที่อยูในระบบประกันสุขภาพ ระบบ ประกนั สังคม และไมไ ดอ ยูในระบบประกนั ใดๆ 3) กลุมเปาหมายของแหลง ขอ มลู ในการศึกษาน้ีเปนการรวบรวมขอมูลทุติยภูมิจากฐานขอมูลภาครัฐเดิมท่ีมีอยู ประกอบดวย สํานักบริหาร แรงงานตา งดาว (กระทรวงแรงงาน) สํานกั งานตรวจคนเขา เมอื ง สํานกั ระบาดวิทยา กองยทุ ธศาสตรแ ละแผนงาน กอง เศรษฐกิจและหลักประกันสุขภาพ (กระทรวงสาธารณสุข) โดยนํามาปรับใหเขากับระบบฐานขอมูลสารสนเทศทาง ภมู ศิ าสตรใหม และมขี อ มลู เชิงคุณภาพจากผูใหขอ มูลสําคญั (Key Information) เพ่ือสมั ภาษณเ ชงิ ลึก ทง้ั น้ี ผูใ ชขอมูล สําคัญจะเปนผูที่ทํางานเก่ียวกับแรงงานขามชาติ การบริการดานสุขภาพ และผูท่ีมีสวนไดสวนเสียซ่ึงไดแก กลุม เจาหนาท่ีภาครฐั กลุมเจาหนาทอ่ี งคก รเอกชน กลุมผูป ระกอบการ และกลุมแรงงานขา มชาติ 22

4) เกณฑการคัดเลือกผูเขารวมการวจิ ัยสว นเชิงคณุ ภาพ (Inclusion Criteria): ผเู ขารว มในการวจิ ยั มคี ุณสมบตั ิ ดังนี้ 1) เปน ผูท ที่ ํางานเก่ยี วของกบั แรงงานขา มชาติ การบริการดานสขุ ภาพ และผูท ีม่ ีสว นไดเสีย 2) สามารถสอื่ สารไดตามปกติ 3) อายุมากกวา 18 ป 5) เกณฑก ารคัดออกผูเขารว มการวจิ ยั (Exclusion Criteria): สาํ หรบั ผูทไี่ มอยใู นเกณฑก ารคดั เลอื กเขาเปน ผรู วมการวจิ ยั ในฐานผูใ หข อ มูลสําคญั ประกอบดวย 1) มปี ญ หาในการสื่อสาร และ/หรือมปี ญ หาการอานภาษาไทย 6) เกณฑการยุติการเขารวมการวิจัยสวนเชิงภาพ (Termination Criteria) การยตุ กิ ารเขา รวมการวิจยั สาํ หรบั การสาํ รวจน้ีจะเกิดข้นึ เมือ่ ผเู ขารวมวิจยั ไมตองการตอบคําถามใดๆ และจะ ไมถ กู บังคบั ใหตอบคําถามใด ๆ นอกจากน้นั แลวผูเขา รว มวิจยั สามารถทีจ่ ะยตุ กิ ารสมั ภาษณไ ดต ลอดเวลาทต่ี องการ 7) การดาํ เนินการหากผูเขารวมการวิจัยถอนตัวออกจากการวิจัยสวนเชิงคุณภาพ ในกรณีที่ผูเขารวมการวิจัยถอนตัวออกจากการวิจัยจะตัดขอมูลของผูน้ันออก และใชเกณฑการคัดเลือก ผูเขารว มการวจิ ัย (Inclusion Criteria) เพอื่ คดั เลอื กผรู ว มวิจัยทดแทน และกระบวนการวจิ ัยจะถกู ดําเนินการตอ ไป 8) กระบวนการวิจัยสวนเชิงคุณภาพ วิธีการศึกษานี้จะเปนการสัมภาษณระดับลึก โดยใชแนวคําถามผูเขารวมวิจัยจะถูกกําหนดตามเกณฑการ คัดเลือกผูเขารวมการวิจัย (Inclusion Criteria) หลังจากนั้น ประชากรตัวอยางจะไดรับการทาบทามใหเขารวม การศกึ ษา โดยไดร บั คําอธบิ ายโครงการ (Participant Information Sheet) การสมั ภาษณร ะดับลกึ จะใชเ วลา 45 – 90 นาที ทั้งนี้มีแนวคําถามในการสัมภาษณระดับลึกจํานวน 4 ชุด คือ สําหรับหนวยงานบริการสุขภาพ/ผูใหบริการสภุ าพ ภาครัฐและภาคเอกชน สําหรับผูประกอบการ/นายจาง สําหรับแรงงานขามชาติ และผูท่ีทํางานเก่ียวของกับนโยบาย แรงงานสุขภาพและประกนั สงั คม สําหรับประชากรตัวอยางจะไดเซ็นใบยินยอมเขารว มการศึกษา หรอื สามารถตอบตก ลงดวยวาจา (Verbal Consent) ประชากรตัวอยางจะไดรับการบอกกลาวเก่ียวกับวัตถุประสงคของการศึกษา กระบวนการสัมภาษณ การรักษาความลับของขอมูล และสิทธิท่ีจะเขารวมหรือถอนตัวจากการศึกษาในระหวางการ สัมภาษณ ในกรณีท่ีผูเขารวมการวิจัยถอนตัวออกจากการวิจัย เกณฑการคัดเลือกผูเขารวมการวิจัย (Inclusion Criteria) จะถูกนาํ มาใชในการคดั เลือกผูรวมวิจัยทดแทน และกระบวนการวจิ ยั จะถกู ดําเนนิ การตอไป 9) การศึกษาเชิงปริมาณ (Quantitative) การศึกษาเชิงปริมาณของการศกึ ษานี้ ดําเนนิ การเพอื่ เสริมสรางการศกึ ษาเชงิ คุณภาพ โดยใชแ บบสอบถาม (Questionnaire) แบบมีโครงสรางเลือกตัวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) สําหรับการรวบรวม ขอมูลเกี่ยวกับการเขาถึงบริการสุขภาพของแรงงานขามชาติ และขอเสนอแนะในการพัฒนาระบบบริการสุขภาพที่ เหมาะสมสําหรบั แรงงานขา มชาตกิ ลมุ ตา ง ๆ 23

10) ประชากรและกลุมตวั อยาง แรงงานขามชาติท่ีอาศัยอยูในพื้นท่ีเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก ซ่ึงประกอบดวย 3 จังหวัด ไดแก ชลบรุ ี ระยอง และฉะเชิงเทรา ซ่งึ ตองใชลา มและผูแปลภาษาเพอื่ สามารถเขาถึงขอมลู ไดง ายขนึ้ กลมุ ตวั อยาง ผูวิจัยไดดําเนนิ การหาจาํ นวนกลุมตัวอยา ง ดวยการใชสูตรการคํานวณหาสัดสวนของ Cochran (1953) โดยกําหนดความเชอื่ ม่ันรอ ยละ 95 และกําหนดคา ความคลาดเคลือ่ นที่ 0.05 สูตรการคํานวณ n = P(1 − P)Z 2 e2 โดย n = จาํ นวนกลุมตวั อยา ง P = สดั สว นของกลุมตวั อยางทตี่ องการศึกษาจากประชากรท้ังหมด e = คา ความคลาดเคลอื่ นอยูที่ระดบั 0.05 Z = คะแนนมาตรฐานจากการคํานวณระดบั ความเชื่อม่ัน (ความเช่อื มัน่ 95 % คะแนนมาตรฐาน=1.96) เมื่อนํามาแทนคา ในสูตรจะไดด ังน้ี n = P(1 − P)Z 2 e2 n = 0.5(1 − 0.5)1.962 (0.05)2 n = 384.16 คน ดังนั้นจะใชการสุมตัวอยางตองไมนอยกวา 384.16 คน ในการวิจัยคร้ังนี้ผูวิจัยใชจํานวนกลุมตัวอยาง จํานวน 400 คน เพ่ือเพิ่มความแนนอนและความเชอ่ื ม่ันในแบบสอบถาม การสุมกลุมตัวอยางที่ใชความนา จะเปน (Probability Sampling) เปนการสุมกลุมตัวอยางที่สมาชิกทุก ๆ หนวยของประชากร มีโอกาสอยางเทาเทียมกนั ท่จี ะเปนตัวแทนที่ดีที่เปนกลุมตัวอยางในการวจิ ัย โดยขอมูลที่รวบรวม แลว จะนํามาทดสอบนัยสําคัญทางสถิตทิ ี่ใชส ถติ ิเชิงอางองิ ซ่งึ ผลการวจิ ัยสามารถอา งอิงไปสูประชากรของการวิจัยได มี วิธีการสุมคือการสุมกลุมตัวอยางแบบช้ันภูมิ (Stratified Random Sampling) เปนการสุมตัวอยางแบบแบงชั้น เชน แบงตามอายุ อาชีพ ระยะเวลาในการอยูในประเทศไทย จังหวัด เปนตน ซึ่งการสุมแบบชั้นภูมิจะไดขอมูลที่มี ประสิทธิภาพกวาการสุมตัวอยางแบบงาย และลดความคลาดเคล่ือนที่เกิดขึ้นจากการสุมตัวอยาง (Krejcie and Morgan, 1970) เชน การสํารวจขอ มูลแรงงานตางดา วในพน้ื ที่ ECC จํานวน 186,851 คน ณ เดอื น กมุ ภาพนั ธ 2562 จาํ แนก เปนรายจงั หวัด ดังนี้ 24

จังหวดั จาํ นวน ฉะเชิงเทรา 24,365 ชลบุรี 110,342 ระยอง 52,144 รวม 186,851 การสํารวจตองการขนาดตัวอยาง 400 ตวั อยาง สามารถกําหนดสัดสวนจํานวนสมาชกิ ในแตละชัน้ ภูมิ โดยการ สุมตวั อยางแตละจังหวัด ดงั นี้ จังหวัด การคาํ นวณสัดสว น จาํ นวน ฉะเชงิ เทรา 24,365 (400/186,851) 52 ชลบรุ ี 110,342 (400/186,851) 236 ระยอง 52,144 (400/186,851) 112 รวม 400 จะเหน็ ไดว ากลุมตวั อยา ง 400 ตัวอยา ง จากขอ มูลแรงงานตา งดาวในพ้ืนที่ 3 จงั หวดั สามารถแบงสัดสวนตาม จํานวนประชากรท่ีอาศัยอยูใ นพืน้ ทเี่ พอื่ ดาํ เนินการเก็บแบบสอบถาม คือ จงั หวดั ฉะเชิงเทรา 52 ตวั อยาง จงั หวัดชลบุรี 236 ตวั อยาง และจงั หวดั ระยอง 112 ตวั อยาง เมื่อดําเนินการจัดทําแบบสอบถามเสร็จแลว จะตองนําไปทดลองใช (Try out) กับกลุมตัวอยางเพื่อปรับแก แบบสอบถามใหมีความเหมาะสม โดยสัดสว นแบบสอบถามกับตัวอยางคิดเปน รอยละ 10 ของแบบสอบถามฉบับจริง โดยมีวธิ ีการคาํ นวณแบบสอบถามทนี่ าํ ไปทดลองใช (Try out) ดงั นี้ สูตรการคาํ นวณ เม่อื n แทน จาํ นวนกลุม ตัวอยาง N = n ×10 100 N แทน จํานวนกลมุ ตวั อยา งที่ตองการนาํ ไปทดลองใช (Try out) 10 แทน รอ ยละของแบบสอบถาม กลุมสัมภาษณเชงิ ลกึ การวิจัยครัง้ นี้ ผวู ิจัยไดเกบ็ ขอ มลู จากการสัมภาษณโดยสัมภาษณเชงิ ลกึ เชิงลกึ (In-depth Interview) โดยเก็บ ขอมูลจากผใู หข อมลู สําคัญ (Key Informants) โดยใชวิธีเลือกแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) ผใู หข อมลู สาํ คัญ ผใู หข อ มูลสาํ คญั (Key Informants) ท่ีใชใ นการวจิ ัยครั้งนี้ไดแ บงออกเปน 3 กลมุ หลัก คอื 1. กลุมหนว ยงานภาครฐั เชน โรงพยาบาล โรงพยาบาลสงเสรมิ สุขภาพตําบล (รพ.สต.) โรงพยาบาล ชมุ ชน และโรงพยาบาลศูนย โดยมเี กณฑในการคดั เลือก ดังนี้ 25

- เปนผูที่มีหนา ที่เก่ยี วขอ งกบั การตรวจ วินิจฉัย หรือรักษาผูป ว ย - เปนผูทมี่ ปี ระสบการณทํางานซึ่งมีอายกุ ารทํางานไมนอยกวา 2 ป - เปน ผูท่มี ปี ระสบการณรักษาแรงงานตางดา ว 2. กลุม หนว ยงานภาคเอกชน เชน สถานประกอบการ หรือนายจา ง - เปนสถานประกอบการทีม่ ีการจดทะเบียนถูกตองตามกฎหมาย - เปนสถานประกอบการทจี่ ดทะเบียนมาแลว ไมน อยกวา 2 ป - เปนสถานประกอบการทมี่ แี รงงานตา งดาวทํางานประจํา ซึ่งมอี ายทุ ํางานไมนอ งกวา 1 ป 3. กลมุ ผนู ําชมุ ชน เชน อาสาสมคั รสาธารณสุขประจําหมบู า น (อสม.) หรอื กํานัน ผูใหญบาน - เปน ผูทีม่ ีบทบาทหนา ที่เกย่ี วกับการดแู ลชุมชนหรือสุขภาพ - เปน ผูท ่มี สี ว นท่เี ก่ยี วขอ งกบั สุขภาพของแรงงานตางดาว - เปนผูที่มีประสบการณทํางานซ่งึ มีอายุการทํางานไมน อ ยกวา 2 ป จังหวดั อําเภอ ภาครัฐ/อาํ เภอ กลุมผใู หสัมภาษณ จํานวนผูใ หสมั ภาษณ ภาคเอกชน/อาํ เภอ ผูนําชมุ ชน/อําเภอ ทงั้ หมด ฉะเชงิ เทรา 11 1 1 1 33 ชลบุรี 11 1 1 1 33 ระยอง 8 1 1 1 24 ในการสัมภาษณเชิงลึกคร้ังน้ี ผูวิจัยไดกระจายการสัมภาษณออกตามรายอําเภอของแตละจังหวัด โดยจะใช เปนตัวแทนขอมูลของรายอําเภอนน้ั ๆ ซ่ึงแตละอาํ เภอจะตองประกอบดวยกลุมผูใหสัมภาษณ 3 กลุมหลัก ไดแก กลุม หนวยงานภาครัฐ กลุมหนว ยงานภาคเอกชน และกลมุ ผูน ําชุมชน โดยผูวจิ ยั จะตองสมั ภาษณเ ชงิ ลึกของแตละกลุมอยาง นอ ย 1 คน เพ่ือใชเ ปน ตัวแทนขอมูลในการวิเคราะหของรายอําเภอ หากกลมุ ผูใหข อมูลสาํ คัญของอําเภอใดอําเภอหน่ึง ขาด ใหใ ชก ลุมตัวอยางผูใหข อ มูลทีอ่ ยพู ้นื ที่ใกลเคียงเปน ตวั แทนขอมูลของอาํ เภอน้ันๆ โดยผใู หข อมลู สาํ คัญจะตองไมใช บคุ ลเดียวกัน 11) การประมวลผล วเิ คราะหขอ มลู 11.1) การคาํ นวณขนาดกลุมตัวอยาง (Sample Size Calculation): การศึกษาน้ีเนนไปในเร่ืองการรับบริการดานสุขภาพของแรงงานขามชาติ ในพ้ืนที่เศรษฐกิจพิเศษภาค ตะวันออก ซ่ึงประกอบดวย 3 จังหวัด ไดแก ชลบุรี ระยอง และฉะเชิงเทรา โดยทําการสุมตัวอยางคือบุคคล (แรงงาน ขามชาติ) ใชวิธีการคัดเลือกแบบกําหนดโควตา (Quota Selection) เปนการคัดเลือกกลุมตัวอยางโดยการกําหนด สัดสวนของจํานวนกลุมตัวอยางแตละกลุมตามเกณฑการคัดเลือกผูเขารวมการวิจัย แลวเลือกตัวอยางท่ีมีลักษณะ ดังกลาวใหค รบตามจาํ นวนทีก่ าํ หนด 26

11.2) สถิติหรือวิธีการอืน่ ๆ ที่ใชใ นการวิเคราะหขอมูล (Data Analysis) ในการวิจัยคร้ังนี้ การวิเคราะหขอมูลเชิงคุณภาพใชการวิเคราะหเ นอื้ หา (Content Analysis) สวนขอมูล เชิงปริมาณดานสุขภาพ ความคิดเหน็ ตอระบบประกันสขุ ภาพ และการเขา ถึงการบริการสุขภาพใชการวิเคราะหเน้ือหา นําเสนอในเชิงสถิติเชิงบรรยาย (Descriptive Statistic) ซึ่งประกอบดวยรอยละ (Percent) และตารางไขว (Cross – Tabulation) 12) การจดั ทําฐานขอ มูลระบบสารสนเทศภมู ศิ าสตร 12.1) การจัดเตรียมฐานขอมูล โดยการปรับแกขอมูลใหอยูในรูปแบบมาตรฐานเดียวกัน เพ่ือใหสามารถ นําไปวิเคราะหตอได จากน้ันเชื่อมโยงขอมูลเชิงคุณลักษณะตาง ๆ กับขอมูลเชิงพื้นที่เพื่อสรางความสัมพันธทางพ้ืนที่ และจัดเก็บขอ มูลเชิงพืน้ ทใ่ี นระบบสารสนเทศภมู ิศาสตรใหอ ยูใ นรปู แบบดจิ ิทัล 12.2) การวิเคราะหขอมูลเชิงพ้ืนท่ีรวมกับขอมูลเชิงบรรยาย (GIS Data Analysis) โดยวิธีการซอนทับ ขอมูลเชิงพื้นที่เปน การวิเคราะหขอมูลหลายชั้นรวมกนั จากน้ันเช่ือมโยงฐานขอมูลทางดานลักษณะทางพื้นที่กบั ขอมูล เชิงเน้ือหา เพื่อดาํ เนนิ การวเิ คราะหเชงิ พน้ื ทแี่ ละสรางแบบจาํ ลองเชงิ พืน้ ที่ 12.3) การแสดงผลฐานขอ มลู และการนําเสนอขอมูล หลงั จากวิเคราะหขอมลู เรียบรอยแลว ในรูปของแผน ท่ี ตาราง และสรุปเปนรายจังหวัด โดยมีรายละเอียดครอบคลุมผลลัพธที่ได โดยมีการนําเสนอขอมูลในรปู แบบแผนท่ี การกระจายของตวั ของกลุมแรงงานขา มชาติ กลมุ โรค เปนตน สามารถเปนฐานขอ มูลทชี่ วยในการวางแผนและตดั สินใจ และควบคุมโรคได ซ่ึงการพัฒนาระบบฐานขอมูลท่ีมีประสิทธิภาพ จะตองมีองคประกอบของขอมูลที่สมบูรณ มีการ ประยกุ ตใชเ ทคโนโลยีท่ีทนั สมัยและเขาถงึ งาย มาชว ยในการดาํ เนนิ งาน สามารถนําผลไปประกอบการตัดสนิ ใจหรือวาง แผนการจัดการตอ ไปได 12.4) การจัดทํามาตรฐานขอมลู ระบบสารสนเทศภมู ิศาสตร เพอ่ื ใหมีมาตรฐานในการแลกเปลย่ี นขอ มูลทั้ง ท่ีอยใู นรูปแบบขอมูลเชิงพนื้ ที่ (Spatial Data) และขอ มูลคุณลักษณะ (Attribute) โดยท่ีการจัดทํามาตรฐานขอมูลน้ีจะ ชวยใหเกิดประโยชนในการแลกเปลี่ยนขอมูล โดยครอบคลุมเน้ือหาของมาตรฐานขอมูลหลัก ไดแก ระบบอางอิง ทางดานตําแหนงภมู ิศาสตรอ ันจะเปนพื้นฐานท่จี ะทาํ ใหขอมูลถกู นาํ มาใชไดอ ยา งถูกตอง 13) การพัฒนาระบบสารสนเทศภูมิศาสตรดานระบบบริการสุขภาพและสถานะสุขภาพของแรงงานขาม ชาตใิ นพ้ืนท่เี ศรษฐกิจพเิ ศษภาคตะวนั ออก 13.1) การออกแบบเชิงสถาปต ยกรรม (System Architecture Design) 27

รูปที่ 2 System Architecture Design 13.2) คุณลักษณะทวั่ ไปของระบบ 1) ระบบสามารถแสดงขอมูลการใหบริการแผนท่ีแบบ (Web Map Service: WMS) และสามารถ เรียกดขู อ มูลมาแสดงโดยใชเทคนิค Tile Caching คอื การแสดงผลขอมูลแผนที่ประเภทบิตแมป ไดอ ยางรวดเร็ว โดยแบง ขอ มลู เปนสว น ๆ แลวสงมาแสดงผลยงั เครื่องลกุ ขายซึง่ ไฟลจะขนาดเล็ก ซึง่ จะชว ยลดการใชแบนวิดและเวลาในการโหลดขอ มูล ในการแสดงผลขอมูลทีห่ นา เวบ็ ไซตไ ด 2) ระบบสามารถแสดงผลแผนท่ี บนคอมพิวเตอรสวนบุคคลหรืออุปกรณส่ือสารเคลื่อนท่ีไดอยาง เหมาะสม 3) ระบบสามารถแสดงขอมูลในรูปแบบของแผนท่ี ตาราง และกราฟ โดยเลือกแสดงอยางใดอยาง หนง่ึ หรือหลายอยา งพรอมกันได 4) ระบบสามารถแสดงคาขอ มลู ตาง ๆ เม่อื มกี ารคลกิ เมาสล งบนแผนท่ี 5) ระบบสามารถแสดงผลบนแผนทีใ่ นระดับ จงั หวัด อําเภอ และตาํ บล 6) ระบบสามารถแสดงแผนที่หลายช้ันขอมูล อาทิเชน ขอมูลสถานะสุขภาพ ขอมูลการกระจาย ขอมูลตําแหนงสถานประกอบการกิจการ ขอมูลตําแหนงองคกรดานแรงงาน ขอมูลตําแหนง หนวยงานของกระทรวงแรงงาน เปนตน 28

7) ระบบสามารถสงออกรายงานผลการวิเคราะหเ พื่อใหบริการขอ มลู ในรูปแบบไฟล Excel 8) ระบบสามารถดาวนโ หลดขอมูลไดต ามชว งเวลาและบรเิ วณพนื้ ทท่ี ีต่ องการ 13.3) คุณลกั ษณะการทาํ งานของระบบ 1) ระบบมีการเชื่อมตอกับฐานขอมูลในรูปแบบของ Web Services RESTful API คือ การเปด บริการขอมูล โดยผูท่สี นใจสามารถดึงขอ มลู ไดในรูปแบบไฟล XML หรือ JSON 2) ระบบสามารถใหบรกิ ารดาวนโหลดแผนทช่ี ั้นขอ มลู ตา ง ๆ ได 3) ระบบสามารถระบพุ ื้นท่ที ม่ี ีแนวโนมการกระจายตัวแรงงาน การเกิดโรค และสถานะสขุ ภาพ จาก ผลการวิเคราะห โดยแบงระดบั การประเมินได อาทิเชน การกระจายตัว(เพิ่มขึ้น-ลดลง) การเกิด โรค (เพิ่มขนึ้ -ลดลง) สถานะสขุ ภาพ (สขุ ภาพดี–สขุ ภาพแย) 13.4) การพฒั นาฟงกชนั การทาํ งาน การพัฒนาฟงกชันการทํางานของระบบ ในการปรับแตงบนโครงสรางของระบบการใหบริการขอมลู แผนที่สามารถจําแนกการทํางานออกเปน 3 สวน คือ สวนการจัดการขอมูล สวนบริหารจัดการขอมูล และ สวนของ การนําเสนอขอมลู ดังนี้ 1) สว นการจดั การขอ มลู มฟี ง กช ันการทาํ งานไดแ ก 1.1) การสรา งขอ มูลภมู ิสารสนเทศ - การสรา งขอมูล GIS - การแกไขขอมูลรายละเอยี ดคาํ อธบิ าย 1.2) ระบบการนาํ เขา และการสง ออกขอ มูลภูมิสารสนเทศ (GIS) 1.3) ระบบการนําเขา ขอ มูลผลการวิเคราะห 2) สวนการบริหารจดั การขอมูล มฟี งกชนั การทํางานไดแก 2.1) กระบวนการทํางานนําเขาขอมูลเชิงคุณภาพเขาสูระบบ (Extract – Transform – Load: ETL) 2.2) ระบบการใหบรกิ ารขอมูลภูมิสารสนเทศผา นเครือขายตามมาตรฐานกําหนดและสราง ขนึ้ โดย Open GIS Consortium: OGC - การบรหิ ารจัดการเคร่ืองแมข ายสาํ หรับใหบริการ - การจัดการชนั้ ขอมูลทใี่ หบ รกิ ารจากเครอ่ื งแมข าย 2.3) กระบวนการเลือกขอ มลู เพือ่ นําเสนอใหต รงตามเง่อื นไข เพอ่ื เรียกขอ มลู แสดงผลทหี่ นา เว็บไซต 3) สว นการนาํ เสนอขอ มลู มีฟงกช ันการทํางานไดแ ก 3.1) การนําเสนอผลการวิเคราะหต ามเงือ่ นไขของเวลา เชน รายเดอื น และรายป 3.2) การนําเสนอแผนท่ีที่มีแนวโนมการกระจายตัวแรงงาน การเกิดโรค และสถานะ สุขภาพ จากผลการวิเคราะห โดยแบงระดับการประเมินได อาทิเชน การกระจายตวั (เพิ่มข้ึน – ลดลง) การเกิดโรค (เพ่ิมข้ึน – ลดลง) สถานะสุขภาพ (สุภาพดี – สุขภาพ แย) ในระดับ จังหวัด อาํ เภอ และตาํ บล 29

3.3) การนําเสนอผลลัพธของการคํานวนในรูปแบบของตาราง กราฟ หรือ แผนภูมิ ท่ีมี ความสอดคลองกบั แผนท่ีทแ่ี สดงอยู 3.4) การคน หาขอ มลู ตามเงอ่ื นไข 3.5) การใหบรกิ ารขอมลู แบบ Web Service ทส่ี ําหรบั แลกเปล่ยี นขอ มลู ดังนี้ - ขอมูลสารสนเทศเพื่อการบริหาร (Non – Spatial Data) - ขอ มูลสารสนเทศภูมิศาสตร (Spatial Data) ขอบเขตของการวิจยั 1. พนื้ ทศ่ี กึ ษา การวิจัยครั้งน้ีไดทําการศึกษาในพื้นที่เศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก ซึ่งประกอบดวย 3 จังหวัด ไดแก ชลบุรี ระยอง และฉะเชิงเทรา ตามโครงการพัฒนาระเบียงเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก ซึ่งเปนแผนยุทธศาสตร ภายใตไทยแลนด 4.0 ดวยการพัฒนาเชิงพ้ืนท่ี โดยเปาหมายในการสงเสริมการลงทุน ยกระดับอุตสาหกรรม เพ่ิม ความสามารถในการแขงขัน สงผลใหมีความตองการแรงงานในกลุมตาง ๆ เดินทางเขามาทํางานในพ้ืนที่มีแนวโนม เพ่มิ ข้นึ อยางตอเนอ่ื ง เพอ่ื รองรบั การเตบิ โตของอุตสาหกรรมในอนาคต 2. รปู แบบการศกึ ษา รปู แบบในการศึกษาในลักษณะของการศึกษาจากขอมูลทุติยภูมิ ปฐมภูมิ และสัมภาษณผูที่เก่ียวขอ งหรือ รับผิดชอบกลุมแรงงานขามชาติโดยตรง ไดแก หนวยงานบริการสุขภาพ/ผูใหบริการสุขภาพภาครัฐและภาคเอกชน ผูประกอบการ/นายจาง แรงงานขามชาติ และผทู ีท่ าํ งานเกยี่ วขอ งกับนโยบายแรงงานสุขภาพและประกันสังคม เปน ตน ระยะเวลาการดาํ เนนิ งาน ระยะเวลาการดาํ เนินงานท่ใี ชใ นการดาํ เนินโครงการวิจยั คือ 2 ป ตัง้ แตปง บประมาณ 2562 – 2564 สถานท่ีทาํ การวิจัย ทดลอง หรอื การเก็บขอ มูล การดําเนินโครงการวิจัยครั้งนเ้ี ปนการทํางานรวมกัน 3 หนวยงาน คือ สถาบันเวชศาสตรปองกันศึกษา กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี และมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร โดยพ้ืนที่ทําการเก็บขอมูลแรงงานตางดาวในพื้นท่ีเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก ซึ่งประกอบดวย 3 จังหวัด ไดแก ชลบรุ ี ระยอง และฉะเชิงเทรา 30

บทที่ 4 ผลการศึกษา ตอนที่ 1 กระบวนการพัฒนาคลงั ขอ มลู สขุ ภาพแรงงานขา มชาตใิ นพื้นทเ่ี ศรษฐกจิ พิเศษ ภาพรวมของกระบวนการทใี่ ชใ นการพัฒนาคลังขอมูลดานสขุ ภาพของแรงงานตา งชาตใิ นเขตพน้ื ท่ี เศรษฐกจิ พเิ ศษนน้ั สามารถแสดงไดดังรปู ท่ี 3 ท่แี สดงขั้นตอนการรวบรวมขอ มลู จากแหลงตน ทาง (DATA Source) จาก คลงั ขอมูลสขุ ภาพกระทรวงสาธารณสขุ (Health Data Center: HDC) มาจัดเก็บในฐานขอมลู Hospital Big data ซึง่ มีลักษณะเปน ขอ มูลดิบ (RAW Database) ซึง่ ขอมูลจะถูกคดั แยกใหมเี ฉพาะขอ มลู แรงงานตา งดา วจากสถานพยาบาล ทง้ั หมดในเขตเศรษฐกจิ พเิ ศษเพ่ือมาจัดเก็บเทานนั้ ในข้ันตอนนี้ขอมลู จะถูกจัดเก็บทุกแฟม ทกุ แอทรบิ วิ ตข องขอมูลที่ ปรากฏในแหลง ขอมูลตน ทาง จากนนั้ ขอมูลจะถกู ดงึ ออกมาจัดเกบ็ และประมวลผลที่ฐานขอ มลู Web Databased และ GIS Databased สําหรับการจัดทําคาตาลอ็ กขอ มลู เพือ่ ใชประโยชนในการสบื คน การจัดทํารายงานสรุป และเพื่อ ประมวลผลขอมูลเชงิ ภูมสิ ารสนเทศของแรงงานขา มชาติผา นระบบแดชบอรด สารสนเทศ โดยผูใชงาน รปู ที่ 3 การเชอื่ มโยงรายการขอ มูลสุขภาพของแรงงานตา งดา วในเขตเศรษฐกิจพเิ ศษระหวา งแหลงเกบ็ ขอมลู ตน ทาง HDC กบั คลังขอมลู Hospital Big data และกลุมงานทป่ี ระมวลผลขอมูล รูปแบบการทํางานของระบบคลงั ขอมลู สขุ ภาพกระทรวงสาธารณสขุ (Health Data Center – HDC) ปจจุบันมีการใชเทคโนโลยีสารสนเทศในการเก็บรวบรวมขอมูลสุขภาพของทุกหนวยบริการในกระทรวง สาธารณสุขผา นโปรแกรมระบบสารสนเทศของหนว ยบริการ (Hospital Information System – HIS) ซ่ึงมหี ลากหลาย โปรแกรม โดยขอมูลดานสุขภาพจากหนวยบริการเหลานี้จะถูกรวบรวมไวในที่ระดับท่ีสูงข้ึนไปตาลําดับ กลาวคือใน 31

ระดับอําเภอ ระดับจังหวัด และในระดับกระทรวง โดยการเก็บรวบรวมในระดับกระทรวงจะเรียกวา “คลังขอมูล สขุ ภาพ (Health Data Center – HDC)” สามารถแสดงขัน้ ตอนการรวบรวมและจดั เกบ็ ขอ มูลไดด งั รูปที่ 3 รูปท่ี 4 การนาํ สงและจัดเกบ็ ขอ มลู คลังขอ มูลสขุ ภาพ HDC ในปจ จุบนั โปรแกรมระบบสารสนเทศ HIS ทถ่ี กู ใชงานมหี ลากหลายรูปแบบ สามารถจาํ แนกออกมาไดเปน 4 แบบ ดงั น้ี แบบที่ 1. คลงั ขอ มูลสุขภาพทีเ่ ปนทางการของกระทรวงสาธารณสขุ พัฒนาโดยสาํ นกั นโยบายและยุทธศาสตร รวมกับสํานักเทคโนโลยีสารสนเทศ สํานักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข เรียกวา Health Data Center หรือ HDC เปน ระบบทหี่ นวยบริการทุกแหงในสังกดั กระทรวงสาธารณสุขตองดาํ เนนิ การในทุกจังหวัด แบบที่ 2. คลังขอมูลสุขภาพท่ีพัฒนาขึ้นโดยหนวยงานสาธารณสุขในระดับจังหวัด เปนระบบที่พัฒนาโดย บคุ ลากรของบางจงั หวัด อาทิ TAKIS พัฒนาโดยสํานักงานสาธารณสุขจงั หวดั ตาก, WM Manager พัฒนาโดยสํานกั งาน สาธารณสุขจังหวัดสุพรรณบุรี, Hosxptools พัฒนาโดยสํานักงานสาธารณสุขจังหวดั นครราชสีมา, SData พัฒนาโดย สํานกั งานสาธารณสขุ จงั หวัดบรุ ีรมั ย โปรแกรมเหลานมี้ ีกระบวนการทาํ งานท่คี ลายคลึงกัน แบบท่ี 3. คลังขอมูลสุขภาพท่ีพัฒนาโดยสถาบันการศึกษา ระบบที่นาสนใจไดแก Thai Care Cloud พัฒนา โดยคณะสาธารณสขุ ศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน แบบท่ี 4. คลังขอมูลสุขภาพท่ีพัฒนาโดยเอกชน ไดแก ระบบคลังขอมูลสุขภาพของ บริษัท Bangkok Medical Software (BMS) การจัดเก็บ และประมวลผลขอมูลดานสุขภาพแรงงานขามชาติในโครงการวิจัยน้ี ไดดําเนินการตามลักษณะ ขอมูลพื้นฐานของระบบคลังขอมูลสุขภาพกระทรวงสาธารณสุข HDC ซึ่งมีแนวทางท่ีใชในการเลือกจัดเก็บขอมูล สามารถแบง ออกเปน 5 มติ ิ ดังตอไปน้ี a. ขอมูลที่สามารถระบุตัวบคุ คลของแรงงานขา มชาติ (Patient Identification) b. ขอ มลู ท่วี นิ ิจฉัยโดยแพทยถงึ พยาธิสภาพของผูปว ยที่เกิดข้นึ (Diagnosis) 32

c. ขอมลู ระบุวิธีการรักษา (Treatment) d. ขอ มูลระบุถึงผลการรกั ษา (Treatment Results) e. สิทธกิ ารรักษาทแี่ รงงานขา มชาติใช (Medical rights) จากแนวทางในการเลือกจัดเก็บขอมูล 5 ดาน นั้นสามารถออกแบบฐานขอมูลใหขอมูลเชื่อมโยงถึงกันดวย หลักการ star-schema ซ่ึงมีลักษณะตามรูปท่ี 5 ที่แสดงถึงการออกแบบฐานขอมูลและการเช่ือมโยงขอมูลในแตละ ดา นดวยคยี หลกั (Primary Key) รปู ท่ี 5 การออกแบบฐานขอ มลู และการเช่อื มโยงขอ มลู ทง้ั 5 ดาน ขอมลู รหสั โรงพยาบาล (HOSPCODE) เปนขอ มูลคียหลกั ที่ถกู ใชในการเช่อื มโยงขอมลู ในแตละมติ ิเขาหากัน แตเมือ่ ตองการลงรายละเอยี ดของขอ มูล เราสามารถใชแอทรบิ วิ ตอ่ืนๆ เชน ทะเบียนบุคคล (PID) เลขทีบ่ ัตรประชาชน (CID) เลขรหัสบาน (HID) หรอื รหัสประจาํ ตัวผูปวย (HN) เพอื่ ใชเ ช่อื มโยงถึงรายละเอยี ดเชิงลกึ ของขอมูล ข้ันตอนการพฒั นาคลงั ขอมลู นนั้ ทมี พฒั นาไดเลือกใชภาษา MySQL ในการพัฒนาฐานขอ มูลเพอ่ื จัดเก็บขอมูล สุขภาพ เน่ืองจากแหลงขอมูลตนทางจากกระทรวงสาธารณสุข เปนขอมูลท่ีมีลักษณะจัดเก็บขอมูลแบบมีโครงสรางท่ี พัฒนาโดยใชภาษา SQL และภายหลังจากประเมิณปริมาณของขอมูลและประสิทธิภาพของฮารดแวรของระบบ ฐานขอมูล Data warehouse ท่ีไดพัฒนาขึ้น ทีมงานจึงสรุปวาควรพัฒนาคลังขอมูลดวยภาษา MySQL เวอรชัน 8 ที่ สามารถรองรับท้ังการใชคําส่ัง SQL และการประมวลผลขอมลู จํานวนมาก โดยการเชอื่ มตอ ขอ มูลจากแหลงขอมูลตน ทางของกระทรวงสาธารณสุข (HDC) ทมี พัฒนาไดใชว ิธีการเช่ือมตอ ผานระบบ Virtual Private Network (VPN) เขาไปยังเว็บไซตสําหรบั HDC และทําการคนหาขอ มูลดว ยสครปิ ตภาษา SQL จากนั้นจึงทําการดาวนโหลดขอมูลมาพักไวท่ีคอมพิวเตอรตัวกลาง จากน้ันจึงทําการอัพโหลดไปยัง Data warehouse ท่ีพัฒนาข้ึนในงานวิจัยน้ี ซึ่งกระบวนการทั้งหมดเปนการปฏิบัติตามงานลําดับโดยโปรแกรมเมอร 33

เนื่องจากเหตุผลดานความปลอดภัยที่ฐานขอมูล HDC กระทรวงสาธารณสุขไดวางมาตรการไววาจะไมเปดใหบริการ เขา ถงึ ขอ มลู ดวยโปรแกรมเชือ่ มตอ แบบอตั โนมัติ (Application Program Interface : API) ภายหลงั การพฒั นาคลังขอมลู ทจี่ ดั เก็บขอ มลู แรงงานตางดา วในเขตเศรษฐกิจพเิ ศษขึน้ (Hospital Bigdata) ทาํ ใหม ีขอมลู ทีถ่ กู เก็บสะสมไวในระบบทั้งหมด 13 ตาราง เปน จาํ นวน 22,284,576 ระเบียน ท่แี สดงไดจ ากตารางขอมูลท่ี 1 (ขอมูลปรบั ปรงุ ลา สดุ เมื่อ 29 มีนาคม 2564) แสดงไดด ังตอน้ี ตารางขอ มลู ท่ี 1 : รายการตารางขอมูลทีจ่ ัดเก็บอยูบนคลงั ขอ มูล Hospital Bigdata จาํ นวน 13 ตาราง 1. ตารางขอ มูล address มีขอมูลจํานวน 1,443,732 ระเบยี น 2. ตารางขอมูล card มขี อ มลู จํานวน 1,397,005 ระเบยี น 3. ตารางขอ มูล charge_ipd มีขอมูลจาํ นวน 1,724,228 ระเบยี น 4. ตารางขอ มูล charge_opd มีขอมูลจาํ นวน 6,352,122 ระเบียน 5. ตารางขอมูล diagnosis_ipd มขี อมูลจาํ นวน 174,226 ระเบียน 6. ตารางขอ มูล diagnosis_opd มขี อมูลจํานวน 2,638,973 ระเบยี น 7. ตารางขอมูล drug_ipd มขี อมลู จาํ นวน 445,269 ระเบยี น 8. ตารางขอ มูล drug_opd มีขอมูลจาํ นวน 3,286,505 ระเบยี น 9. ตารางขอ มูล person มีขอมลู จํานวน 1,394,398 ระเบียน 10. ตารางขอ มูล procedure_ipd มีขอมลู จํานวน 57,304 ระเบยี น 11. ตารางขอ มูล procedure_opd มขี อ มลู จํานวน 1,113,944 ระเบียน 12. ตารางขอมลู service มีขอมลู จํานวน 2,226,376 ระเบียน 13. ตารางขอ มูล surveillance มีขอ มูลจํานวน 30,494 ระเบยี น จากแนวทางที่ใชในการเลือกจัดเก็บขอมูลที่แบง ออกเปน 5 มิติ ทาํ ใหม ีตารางขอมูลที่ทีมพัฒนาใหค วามสนใจ จาํ นวน 18 ตารางขอ มูล แตใ นการคน หาขอ มูลจากฐานขอ มูล HDC กระทรวงสาธารณสขุ นนั้ พบวามีตารางขอมูลที่ไม สามารถหาขอมลู ไดท้งั หมด 5 ตาราง แสดงรายช่ือไดในตารางที่ 2 ดังนี้ ตารางขอมูลท่ี 2 : รายการตารางขอ มลู ทส่ี ําคัญตอ การวิเคราะหขอ มูลแรงงานตา งดา ว แตไ มไดจ ัดเก็บอยูบนฐานขอมูล Hospital Bigdata จาํ นวน 5 ตาราง 1. care_refer 2. clinical_refer 3. drug_refer 4. investigation_refer 5. refer_history โดยสาเหตทุ ่ไี มม ีการจดั เกบ็ ขอ มูลที่มีรายการตามตารางท่ี 2 เกิดจากทร่ี ะบบฐานขอ มูล HDC ไมไดม กี ารบันทกึ ขอมูลท่ีเก่ียวของกับบุคคลท่ีไมไดใชสัญชาติไทยที่ใชบริการโรงพยาบาลในจังหวัดกลุมเปาหม ายทั้ง 34

3 จังหวัดไดแก ฉะเชิงเทรา ชลบุรี และระยองไว จึงทําไมมีการจัดเก็บขอมูลในตารางเหลาน้ีบนฐานขอมูล Hospital Bigdata นอกเหนือจากการจัดเก็บขอมูลท้ัง 43 แฟมจากแหลงขอมูลตนทาง HDC จากกระทรวงสาธารณสุขแลวน้ัน ทีมพัฒนายังไดจัดทําตารางขอมูลเพ่ิมเติมเพ่ือเพิม่ ประสิทธิภาพ และชวยอํานวยความสะดวกในการเขาถึงเพือ่ ใชงาน ขอ มลู จากระบบ HDC ซง่ึ มีรายละเอยี ดดงั ตารางที่ 3 ตารางขอ มูลท่ี 3 : รายละเอยี ดขอ มูลทถี่ ูกจดั เก็บในตารางขอมลู ช่อื hospital detail เพ่ือเพ่ิมประสิทธิภาพในการ เขาถึงขอมลู ชื่อตาราง Hospital detail No NAME DESCRIPTION PK TYPE WIDTH NOT NULL 1 HOSPCODE รหสั สถานพยาบาล ตามมาตรฐานกอง Y Varchar 30 Y ยุทธศาสตรแ ละแผนงาน 2 NAME ชอื่ สถานพยาบาล N Text - N 3 TYPE ประเภทสถานพยาบาล N Text - N 4 ADDRESS ทอี่ ยูสถานพยาบาล N Text - N 5 ROAD ถนนทีต่ ้งั ของสถานพยาบาล N Text - N 6 MOO หมทู ีต่ ้งั ของสถานพยาบาล N Text - N 7 ZIPCODE รหสั ไปรษณยี ท่ีต้ังของสถานพยาบาล N Text - N 8 TAMBON ตําบลท่ีตง้ั ของสถานพยาบาล N Text - N 9 AMPUR อาํ เภอทต่ี ัง้ ของสถานพยาบาล N Text - N 10 CHANGWAT จงั หวดั ที่ตง้ั ของสถานพยาบาล N Text - N 11 LEVEL ระดบั ของสถานพยาบาล N Text - N สว นขอมูลทงั้ หมด 43 แฟมทไี่ ดจากการถายโอนเพื่อจดั เกบ็ ไวในฐานขอมลู RAW Data มรี ายละเอียดแสดงได ดังตารางที่ 4 ท่ีปรากฏอยใู นสว นเอกสารอางอิง ปญหาอปุ สรรคท่ีพบในการพฒั นาคลงั ขอมลู Hospital Big data 1) ตวั ระบบ HDC ในระดับกระทรวงไมสนับสนุนการใชงานผา นระบบ API ดังนน้ั การนาํ ขอมูลมาใชจึงจําเปนตอง กระทาํ ตามลําดับดวยโปรแกรมเมอรผา นชองทางทีท่ างกระทรวงเปดใหบรกิ าร 2) ระบบ HDC ในระดับกระทรวงอนุญาตใหดาวนโหลดขอมูลไดคร้ังละไมเกิน 1,000,000 ระเบียน ซ่ึงในทาง ปฏิบัติการดาวนโหลดขอมูลถูกระบุตามชวงของวันเวลา ซ่ึงผูปฏิบัติงานจะไมทราบถึงปริมาณขอมูลที่ถูก เรียกใช เมื่อขอมูลท่ีประมวลผลมีขนาดเกินกวาท่ีระบบอนุญาติ ผูปฏิบัติงานจึงจําเปนตองตัดแบงขอมูล ออกเปนขอมูลขนาดเล็กพรอมท้ังทําบัญชีระเบยี นขอมลู ท่ีบันทึกถึงตําแหนงลาสุดของขอมลู ท่ีถูกตัดแบง กอ น การดาวนโ หลดเพื่อใหเกิดความครบถวนของขอ มลู 35

3) ระบบ Big data ไมสนับสนุนการใชงานคําส่ัง Offset ซ่ึงเปนคําสั่งในภาษา SQL ที่ทําใหผูใชคําสั่งสามารถ เลือกชวงของขอมูลได ดงั นนั้ ทางทมี พฒั นาจงึ ไดว ิเคราะหขอ มูลและพบวา ขอมูลในแตล ะตารางจะมีวนั ท่ีกํากับ ทางทีมงานจงึ ไดใ ชวันที่เปน เกณฑในการตัดแบงขอ มลู ตอนที่ 2 การจัดทาํ ฐานขอ มูลสารสนเทศภมู ิศาสตร การจดั ทําฐานขอมูลสารสนเทศภมู ศิ าสตร ประกอบดวยการดาํ เนินงาน 3 สวน ประกอบดวย 1) การจัดเตรียม ฐานขอ มลู 2) การวเิ คราะหขอมูลเชงิ พน้ื ที่ และ 3) การแสดงผลฐานขอ มูลและการนําเสนอขอ มลู ดงั รูปที่ 6 ซ่งึ แตละ สว นมีรายละเอยี ดการดาํ เนินงาน ดงั ตอ ไปนี้ รปู ท่ี 6 การจัดทําฐานขอมูลสารสนเทศภมู ิศาสตรแ ละการวิเคราะหข อ มูลเชงิ พื้นที่ การจดั เตรียมฐานขอมลู ดําเนินการปรับแกขอมูลใหอยูในรูปแบบมาตรฐานเดียวกัน เพื่อใหสามารถนําไปวิเคราะหตอได จากนั้น เช่ือมโยงขอมูลเชิงคุณลักษณะกับขอมูลเชิงพ้ืนที่เพ่ือสรางความสัมพันธทางพ้ืนท่ี และจัดเก็บขอมูลเชิงพื้นที่ในระบบ สารสนเทศภูมิศาสตรใ หอ ยใู นรูปแบบดิจทิ ัล พรอ มกับการจัดททํามาตรฐานขอ มูลระบบสารสนเทศภูมิศาสตร เพ่ือใหมี มาตรฐานในการแลกเปลย่ี นขอมลู โดยการจัดทํามาตรฐานขอมลู น้ีจะชวยใหเ กดิ ประโยชนใ นการแลกเปลีย่ นขอ มลู โดย ครอบคลมุ เน้ือหาของมาตรฐานขอมูลหลัก ไดแ ก ระบบอา งอิงทางดานตําแหนงภูมิศาสตรอันจะเปนพืน้ ฐานทจ่ี ะทําให ขอ มลู ถูกนาํ มาใชไดอ ยา งถกู ตอง จากขอมลู ท่รี วบรวมไดส ามารถแบงขอมูลออกเปน 2 ประเภท ดงั นี้ 1. ขอมลู เชิงพ้ืนท่ี (Spatial data) ประกอบดวย ขอบเขตการปกครอง ระดบั จังหวัด อาํ เภอ และตําบล จาก กรมการปกครอง เสน ทางคมนาคม จากกระทรวงคมนาคม สถานบรกิ ารสขุ ภาพระดับจงั หวัด อําเภอ และโรงพยาบาล สง เสรมิ สขุ ภาพตําบล จากระบบสารสนเทศภูมิศาสตรทรัพยากรสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข (กระทรวงสาธารณสุข, 2563) และ Google Map 36

2.ขอมูลเชิงลักษณะ (Non-Spatial data) ประกอบดวย ทําเนียบสถานบริการสุขภาพสังกัดสํานักงาน ปลัดกระทรวงสาธารณสุข (กองบริหารการสาธารณสุข, 2563) ขอมูลจาก 43 แฟม ซึ่งไดคัดเลือกขอมูลที่จําเปน สาํ หรับใชในการวเิ คราะห ประมวลผล และแสดงผลขอ มลู ทางหนา Web Application มาจํานวน 17 แฟม การวิเคราะหขอมูลเชงิ พื้นท่ีรวมกับขอ มลู เชิงบรรยาย (GIS Data Analysis) ทําการเชื่อมโยงฐานขอมูลเชิงพน้ื ท่กี ับขอมูลเชงิ เนอ้ื หา ประกอบกับการพิจารณาถึงการแสดงผลขอ มูลเพ่ือให สอดคลอ งกับความตอ งการของผูใชง านความเหมาะสมระหวางเครอ่ื งมือที่ใชว ิเคราะหและขอ มูลที่มีอยู ประโยชนของ ผลการวเิ คราะหทผ่ี ใู ชงานสามารถนําไปใชป ระโยชนต อไปได การแสดงผลขอมลู และการนาํ เสนอขอมูล การแสดงผลระดับขีดความสามารถตามระบบบรกิ ารสุขภาพ และแสดงความหนาแนน ของโรงพยาบาล การแสดงผลระดับขีดความสามารถตามระบบบริการสุขภาพอางอิงจากขอมูลจากทําเนียบสถานบริการ สขุ ภาพสังกัดสาํ นกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสุข ไดมกี ารกําหนดระดับการจัดบรกิ ารไว 3 ระดบั ดังนี้ 1) ปฐมภูมิ (Primary Care) เปนบริการท่ีอยูใกลชิดประชาชนและชุมชนมากท่ีสุด จึงเนนท่ีความ ครอบคลุม มีการบริการผสมผสาน ทั้งในดานการรักษาพยาบาล การสงเสริมสุขภาพ การปองกันควบคุมโรค ฟนฟู สภาพ จัดบริการปฐมภูมิในเขตพ้ืนท่ีชนบท สถานีอนามัย ศูนยสุขภาพชุมชน สําหรับในเขตเมืองอาจเปน ศูนยบริการ สาธารณสขุ ของกรุงเทพมหานครหรือศูนยแพทยช ุมชน แบงเปน - สถานบริการสาธารณสุขชุมชน (สสช.) - ศูนยส ุขภาพชมุ ชนเมือง (ศสม.) - โรงพยาบาลสงเสรมิ สขุ ภาพตาํ บล (รพสต.) 2) ทุตยิ ภูมิ (Secondary Care) เปนบริการท่ใี ชเ ทคโนโลยีทางการแพทยในระดบั ทีส่ งู ขนึ้ เนน การบรกิ าร รักษาพยาบาลโรคที่ยาก ซับซอนมากข้ึน ไดแก โรงพยาบาลชุมชนในระดับอําเภอ โรงพยาบาลทั่วไปในระดับจังหวัด และโรงพยาบาลในสงั กดั กระทรวงกลาโหม - โรงพยาบาลชมุ ชนแมข า ย (M2) - โรงพยาบาลชมุ ชนขนาดใหญ (F1) - โรงพยาบาลชมุ ชนขนาดกลาง (F2) - โรงพยาบาลชมุ ชนขนาดเลก็ (F3) 3) ตติยภูมิและศนู ยการแพทยเฉพาะทาง (Tertiary Care and Excellent Center) เปนการบรกิ ารท่ีใช เทคโนโลยีทางการแพทยข ้ันสูง มีความสลับซับซอนมาก มีบุคลากรทางการแพทยใ นสาขาเฉพาะทาง สังกัดกระทรวง สาธารณสุขท่ีเปนโรงพยาบาลศูนย สถาบันเฉพาะทางตางๆ หรือหรือสังกัดมหาวิทยาลัย เชน โรงพยาบาลในโรงเรียน แพทยระบบสงตอผูปวย ตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2550 บัญญัติวา รัฐตองจัดและสงเสริมการ สาธารณสขุ ใหป ระชาชนไดร ับบริการท่ไี ดม าตรฐานและมปี ระสิทธภิ าพอยา งท่วั ถงึ กระทรวงสาธารณสุข - โรงพยาบาลศนู ย (A) - โรงพยาบาลทวั่ ไปขนาดใหญ (S) - โรงพยาบาลท่วั ไปขนาดเลก็ (M1) 37

สวนขอมลู ความหนาแนน ของโรงพยาบาลใชข อมูลสถานพยาบาลในพ้นื ท่ี โดยใชคําส่ังการวเิ คราะห Hotspot และจัด แสดงผลในรปู แผนทีโ่ ดยใชขอมูลป 2563 ตัวอยา งแสดงในรูปท่ี 3.1 ถงึ 3.3 รูปท่ี 7 การแสดงผลระดบั ขีดความสามารถและแสดงความหนาแนน ของโรงพยาบาล จังหวัดระยอง รูปท่ี 8 การแสดงผลระดบั ขดี ความสามารถและแสดงความหนาแนน ของโรงพยาบาล จงั หวัดชลบุรี 38

รปู ท่ี 9 การแสดงผลระดับขีดความสามารถและแสดงความหนาแนนของโรงพยาบาล จังหวดั ฉะเชิงเทรา การแสดงผลจาํ นวนผูปวย การศกึ ษาและการสรุปจาํ นวนผูปวยที่เปนชาวตางดาวท่ีเขารับการใชบรกิ ารจากสถานพยาบาลตาง ๆ ทําโดย ศึกษาจากขอมูลกลุมตัวอยางผูปวยรวมจํานวน 1,230,067 ระเบียน จากขอมูลแฟม PERSON จ.ระยอง การศึกษา จําแนกขอมูลพบวา จากชุดขอมลู ตัวอยา งมจี ํานวนผูปว ยท่ีไมใชค นไทยประมาณรอยละ 47.68 ซ่ึงหมายรวมถึงผูปว ยท่ี เปนชาวตางชาติท้ังหมด จากน้นั นําขอ มูลทีจ่ ําแนกเฉพาะชาวตา งชาตมิ าทําการจาํ แนกชาวตางดา วโดยอาศยั ขอมูลรหัส เช้ือชาติ (RACE) สัญชาติ (NATION) และรหัสความเปนคนตางดาว (LABOR) จากนั้นทําการเช่ือมขอมูลตารางเขา กบั ขอมูลเชิงพ้ืนท่ีท่ีแสดงตําแหนงของสถานพยาบาลโดย Primary key คือ รหัสสถานบริการ (HOSPCODE) เพ่ือการ แสดงผลเชิงพืน้ ที่ (รูปที่ 10) 39

รปู ท่ี 10 การเชือ่ มขอ มลู ตารางและการแสดงผลเชงิ พ้นื ที่ จากการวิเคราะหเพื่อจัดกลุมและจําแนกขอมูลท้งั หมดสามารถสรุปเปนรอยละของผูปว ย (แรงงานตา งดาวใน พ้ืนท่ี) ท่ีเขาใชบริการแตละสถานพยาบาลตัวอยางแสดงในรูปที่ 11 และรูปที่ 12 โดยสามารถแสดงรอยละของ ชาวตา งชาตจิ ําแนกตามศักยภาพของสถานบรกิ ารไดดังรูปท่ี 13 40

รูปท่ี 11 รอยละของผูปวย (แรงงานตางดา วในพื้นท่ี) รูปที่ 12 รอยละของผูปวย (แรงงานตา งดาวในพืน้ ท่)ี 41

รูปที่ 13 รอยละของชาวตา งชาตจิ าํ แนกตามศกั ยภาพของสถานบรกิ าร การวิเคราะหร ะยะเวลาการเขาถงึ สถานพยาบาลแตล ะระดับ จากการจัดเก็บขอมูลสถานพยาบาลในรูปแบบฐานขอมูลเชิงพ้ืนท่ี (Spatial Database) ทําใหสามารถนํา ขอมลู มาวิเคราะหเชิงพนื้ ทไี่ ดอยางหลากหลาย ตัวอยางเชน การแสดงการกระจายของสถานพยาบาลแตละระดับ ตาม เกณฑการแบงระดบั สถานบรกิ ารในสงั กัดสํานกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสุข (2554) ตามระบบภูมิศาสตรส ารสนเทศ (Geographic Information System: GIS) ไดแก ระดับปฐมภูมิ ระดับทุติยภูมิ และระดับตติยภูมิ โดยการแบงระดบั สถานบรกิ ารรในสงั กัดสํานกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสุข แสดงดงั ตารางท่ี 0.1 นอกจากน้ียังสามารถนําขอมูลมาวิเคราะหหรือแสดงผลรวมกันขอมูลท่ีเก่ียวของ เชน การแสดงจํานวนของ ผูปวย จํานวนและประเภทของโรค ของสถานพยาบาลแตละระดับ เปนตน ซึ่งจะชวยใหเขาใจลักษณะและจํานวน ผูปว ยท่ีเขามารับบริการท่ีสถานพยาบาล ดังน้นั ขอมูลดังกลา วจะชว ยสนับสนุนการดาํ เนินงานของผูเก่ียวของท้งั ในสวน ของการกําหนดนโยบาย หรอื การจดั สรรทรัพยากร เพ่อื ใหก ารบรกิ ารดานสุขภาพเกดิ ประสทิ ธภิ าพอยา งสูงสุด การกําหนดระดับการบริการของสถานพยาบาลโดยกระทรวงสาธารณสุข ซ่ึงจะมีหนาท่ีแตกตางกันไป ตั้งแต การสง เสรมิ ปอ งกนั ฟน ฟู และรกั ษาโรคเบอ้ื งตน ในระดับปฐมภมู ิ การรักษาโรคทว่ั ไป และเฉพาะทาง สาขาหลักและ รอง ในระดับทุติยภูมิ และการรักษาโรคเฉพาะทางสาขาตอยอด ในระดับตติยภูมิ ดังนั้นการกําหนดพ้ืนท่ีบริการและ การเขา ถึงบรกิ ารของสถานพยาบาลจึงความสําคัญ เนอื่ งจากขอ มูลดงั กลาวจะแสดงการเขาถึงบรกิ ารในระดับตาง ๆ ที่ มคี วามเทาเทยี มและสอดคลองกบั การดําเนนิ งานการปองกันและรกั ษาโรค โดยศูนยม าตรฐานรหัสและขอมูลสขุ ภาพแหงชาติ กระทรวงสาธารณสขุ ไดม ีการกําหนดตัวชีว้ ดั ของระดับการ เขาถึงบริการสุขภาพแตละระดับดังตารางที่ 0.2 (กลุมขอมูลทรัพยากรและมาตรฐานรหัส, 2554) ซ่ึงประกอบดวย ตัวชีว้ ดั ไดแ ก ระยะทาง เวลาและประชากรข้ันตา่ํ โดยทค่ี ณะผูว จิ ยั ไดน ําขอมลู ตัวช้ีวัด ดานระยะทาง และดานเวลา มา วิเคราะหเพ่อื แสดงผลในเชงิ พืน้ ทขี่ องการเขาถึงบรกิ ารสุขภาพแตละระดบั 42

ตารางที่ 0.1 ระดบั สถานบรกิ าร หนวยบริการสุขภาพ ระดบั สถานบรกิ ารสาธารณสขุ ชมุ ชน (สสช.) ปฐมภมู ิ ศูนยส ุขภาพชุมชนเมือง (ศสม.) โรงพยาบาลสงเสรมิ สขุ ภาพตาํ บล (รพสต.) (Primary care) โรงพยาบาลชุมชนแมขา ย (M2) โรงพยาบาลชมุ ชนขนาดใหญ (F1) ทุติยภูมิ โรงพยาบาลชมุ ชนขนาดกลาง (F2) (Secondary Care) โรงพยาบาลชมุ ชนขนาดเล็ก (F3) โรงพยาบาลศูนย (A) ตตยิ ภูมิ โรงพยาบาลท่วั ไปขนาดใหญ (S) (Tertiary Care) โรงพยาบาลทัว่ ไปขนาดเล็ก (M1) ตารางท่ี 0.2 ตัวชี้วัดของระดบั การเขาถึงบรกิ ารสขุ ภาพ ตัวช้ีวัด ระดับ / ปฐมภมู ิ ทุติยภมู ิ ระดบั สงู ตติยภมู ิ ระดับตน ระดบั กลาง ระดับตน ระดับสูง ระยะทาง (.กม) 22.5 45 67.5 90 202.5 247.5 240 270 เวลา (นาท)ี 30 60 90 120 1 ลา น 2 ลาน ประชากรข้ึนต่าํ 80,000 150,000 หลักเกณฑอ น่ื ๆ สภาพเศรษฐกิจ สงั คม การศกึ ษา คมนาคม งบประมาณ นอกจากน้ีการเขารับบริการดานสุขภาพของผูปวย ซ่ึงพิจารณาในเรื่องของความสะดวกในการเขารับบริการ เปน หลัก ดงั น้นั การวเิ คราะหพนื้ ท่บี รกิ ารและการเขาถงึ สถานพยาบาลจงึ มีความสําคญั เนอ่ื งจากเพ่ือใหก ารบริการดาน สขุ ภาพเกดิ ประสิทธภิ าพสูงสุด จําเปน ตองมกี ารวเิ คราะหในเรอ่ื งของพ้ืนที่บริการและการเขาถงึ ไดอ ยางครอบคลุมและ เทา เทยี มกันในทกุ พื้นที่ จากขอ มูลขา งตน คณะผวู ิจยั ไดว ิเคราะหพ้ืนท่ีบรกิ ารและการเขาถึงสถานบริการระดับตาง ๆ (Service Area) โดยใชวิธีการวิเคราะหโครงขายระบบคมนาคมในพ้ืนท่ีศึกษา (Network Analysis) และคํานึงถึงตัวแปรดานเวลา เดนิ ทางเปน สําคัญ ระยะเวลาการเขาถึงสถานบรกิ ารระดับตติยภมู ิ ระดับทุติยภูมิ และระดบั ปฐมภูมิ แสดงดังรูปท่ี 11 รปู ที่ และรูปที่ 13 ตามลาํ ดบั จากตัวชีว้ ดั ของระดับการเขาถึงบริการสุขภาพดา นเวลา (ตารางที่ 0.2) สถานบรกิ ารระดับทุติภมู แิ ละตตยิ ภูมิมี คาเวลาต้งั แต 60–270 นาทนี นั้ คณะผวู จิ ัยไดทําการวเิ คราะหเบ้อื งตน แลว พบวาสามารถครอบคลุมพ้ืนท่บี รกิ ารในพื้นที่ ศึกษาทั้ง 3 จังหวัดไดหมด จึงไดทําการลดชวงเวลาใหสั้นลง เพื่อใหเห็นลักษณะของการเขาถึงบรกิ ารระดับตาง ๆ ใน เชิงเวลาและเชงิ พื้นทไี่ ดชัดเจนขึน้ โดยใชกรอบเวลาการเขาถึงบริการของสถานพยาบาลระดบั ตาง ๆ ในชวงเวลาไมเกนิ 30 นาที 43

รปู ท่ี 14 การเขาถึงบรกิ ารระดับตติยภูมิ (โรงพยาบาลศนู ย รพ.ทั่วไปขนาดใหญ - เล็ก) รูปที่ 15 การเขา ถึงบรกิ ารระดับทุตยิ ภูมิ (M2 F1 F2 F3) 44

รปู ท่ี 16 การเขา ถึงบรกิ ารระดบั ปฐมภมู ิ (สสช. ศสม. รพสต.) การวเิ คราะหการกระจายตัวของโรคที่เฝา ระวังทางระบาดวิทยา การวิเคราะหการกระจายตัวของโรคที่เฝาระวังทางระบาดวิทยา (รง.506) จากฐานขอมูลดานสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข (43 แฟม) ซึ่งเลือกการแสดงผลเฉพาะโรคเฝาระวงั ทางระบาดวิทยา ประกอบดวยการใชขอมลู จากตาราง person และ surveillance ดวยการเขียนคําสั่งเพ่ือประมวลผลดวยโปรแกรม R Studio เพื่อสรางตาราง แสดงโรคท่ีเฝาระวังทางระบาดวิทยา และทําการเช่ือมโยงกับขอมูลเชงิ พื้นท่ี (ขอบเขตการปกครองระดับตาํ บล) ทําให ไดขอมูลการเกิดโรคเฝาระวังทางระบาดวิทยาของแตละตําบลในพนท่ีศึกษา ซึ่งจะถูกนําไปเก็บไวในฐานขอมูลของ ระบบ สําหรับนําไปแสดงผลในรูปแบบกราฟเชิงสถิติและแผนท่ีผานระบบ web browser น้ัน จากการศึกษาขอมูล ตัวอยางพบวา โรคที่เฝาระวังทางระบาดวทิ ยาท่ีพบมากท่ีสุด 5 อันดับแรก ไดแก 1) กระเพาะอาหารกับลําไสอักเสบ และลําไสใหญอักเสบจากการติดเช้ือ 2) กระเพาะอาหารกับลําไสอักเสบและลําไสใหญอักเสบจากสาเหตุที่ไมระบุ รายละเอียด 3) กระเพาะอาหารกับลาํ ไสอกั เสบ และลําไสใหญอักเสบจากการติดเชือ้ และจากสาเหตทุ ไ่ี มร ะบุ 4) ไข ไม ระบุรายละเอียด และ 5) อาหารเปนพิษจากเช้ือแบคทีเรีย ไมระบุรายละเอียด โดยขอมูลจํานวนผูปวยท้ัง 5 โรค ดังกลา ว สามารถนาํ มาพลอ็ ตกราฟแสดงสดั สวนของจํานวนผปู วยแตละโรคในชวงเวลาแตละปไดดังรปู ท่ี และสามารถ แสดงผลขอ มูลในรปู แบบกราฟจํานวนผปู วยรายป (เชงิ เวลา) และแผนท่จี าํ นวนผูปวย (เชิงพื้นท่)ี 45

รูปท่ี 17 ระบบการแสดงผลขอ มูลโรคท่เี ฝา ระวังทางระบาดวิทยา รปู ท่ี 18 สดั สวนของจาํ นวนผปู ว ยแตละโรคในชว งเวลาแตละป 46

กระเพาะอาหารกบั ลาํ ไสอักเสบและลาํ ไสใ หญอ ักเสบจากการติดเชือ้ (A090) จํานวน 1,102 ราย รูปที่ 19 จํานวนผูปวยเชิงเวลาและเชงิ พ้นื ท่ี (A090) 47

กระเพาะอาหารกบั ลาํ ไสอกั เสบ และลําไสใหญอักเสบจากสาเหตุที่ไมร ะบุรายละเอยี ด (A099) จาํ นวน 1,031 ราย รปู ท่ี 20 จาํ นวนผปู วยเชิงเวลาและเชงิ พื้นที่ (A099) 48

กระเพาะอาหารกบั ลาํ ไสอักเสบ และลาํ ไสใ หญอักเสบจากการตดิ เชื้อและจากสาเหตทุ ไี่ มระบุ (A09) จาํ นวน 854 ราย รูปที่ 21 จาํ นวนผูปว ยเชงิ เวลาและเชงิ พืน้ ท่ี (A09) 49

ไข ไมระบรุ ายละเอยี ด (R509) จํานวน 449 ราย รูปท่ี 22 จํานวนผปู วยเชิงเวลาและเชิงพ้นื ที่ (R509) 50