paksa 21001

หนงั สอื เรียนสาระทักษะการเรยี นรู รายวิชาทกั ษะการเรียนรู (ทร21001) ระดบั มธั ยมศึกษาตอนตน หลักสตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศึกษาขน้ั พน้ื ฐาน พุทธศักราช 2551 สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร หามจาํ หนาย หนงั สือเรยี นเลมน้ีจัดพมิ พด วยเงนิ งบประมาณแผนดินเพื่อการศกึ ษาตลอดชีวิตสาํ หรบั ประชาชน ลขิ สทิ ธิ์เปนของ สํานักงาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ เอกสารทางวชิ าการลาํ ดบั ท่ี 41/2554

หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าทักษะการเรยี นรู (ทร21001) ระดบั มธั ยมศึกษาตอนตน ลิขสิทธเ์ิ ปนของ สํานักงาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ เอกสารทางวิชาการลาํ ดบั ที่ 41 /2554

คํานํา สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ไดดําเนินการจัดทํา หนังสือเรียน ชุดใหมนี้ขึ้น เพือ่ สําหรับใชในการเรียนการสอนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบ ระดับการศึกษาขั้นพืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551 ทีม่ ีวัตถุประสงคในการพัฒนาผูเรียนใหมีคุณธรรม จริยธรรม มีสติปญญาและศักยภาพในการประกอบอาชีพ การศึกษาตอ และสามารถดํารงชีวิตอยูใ น ครอบครัว ชุมชน สังคมไดอยางมีความสุข โดยผูเ รียนสามารถนําหนังสือเรียนไปใช ดวยวิธีการศึกษา คนควาดวยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรมรวมท้ังแบบฝกหัดเพื่อทดสอบความรูความเขาใจในสาระเน้ือหา โดยเมื่อศึกษาแลวยังไมเขาใจ สามารถกลับไปศึกษาใหมไ ด ผูเรยี นอาจจะสามารถเพ่ิมพูนความรูหลังจาก ศึกษาหนังสือเรียนนี้ โดยนําความรูไปแลกเปลี่ยนกับเพื่อนในชั้นเรียน ศึกษาจากภูมิปญญาทองถิ่น จากแหลง เรียนรูแ ละจากสือ่ อื่นๆ ในการดําเนินการจัดทําหนังสือเรียนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา ขัน้ พืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551 ไดรับความรวมมือที่ดีจากผูท รงคุณวุฒิและผูเกี่ยวของหลายทานที่คนควา และเรียบเรียงเน้ือหาสาระจากส่ือตางๆ เพ่ือใหไดส่ือที่สอดคลองกับหลักสูตร และเปนประโยชน ตอผูเ รียนทีอ่ ยูน อกระบบอยางแทจริง สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอขอบคุณคณะที่ปรึกษา คณะผูเรียบเรียง ตลอดจนคณะผูจัดทําทุกทานท่ีไดใหความรวมมือดวยดี ไว ณ โอกาสนี้ สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย หวังวาหนังสือเรียน ชุดนีจ้ ะเปนประโยชนในการจัดการเรียนการสอนตามสมควร หากมีขอเสนอแนะประการใด สํานักงาน สงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอนอมรับไวดวยความขอบคุณยิ่ง สาํ นกั งาน กศน.

สารบญั หนา คํานํา 1 สารบัญ 65 คําแนะนําการใชแบบเรียน 84 โครงสรา งรายวิชาทักษะการเรยี นรู ระดับมัธยมศกึ ษาตอนตน 142 179 บทท่ี 1 การเรยี นรูดว ยตนเอง บทท่ี 2 การใชแหลงเรียนรู บทท่ี 3 การจดั การความรู บทท่ี 4 การคิดเปน บทท่ี 5 การวิจยั อยา งงา ย

คําแนะนาํ การใชหนงั สือเรียน หนังสือเรียนสาระทักษะการเรียนรู ระดับมัธยมศึกษาตอนตน เปนแบบเรียนทีจ่ ัดทําขึน้ สําหรับ ผเู รยี นทเ่ี ปนนกั ศึกษานอกระบบ ในการศึกษาหนงั สือเรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู ผูเรยี นควรปฏบิ ัติ ดังน้ี 1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาใหเขาใจในสาระสําคัญ ผลการเรียนรูที่คาดหวงั และขอบขายเน้ือหา 2. ศึกษารายละเอียดเนือ้ หาของแตละบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามทีก่ ําหนด แลว ตรวจสอบกบั แนวตอบกิจกรรมที่กาํ หนด ถาผเู รียนตอบผดิ ควรกลับไปศกึ ษาและทําความเขาใจในเนื้อหา ใหมใ หเ ขา ใจกอ นทีจ่ ะศกึ ษาเรื่องตอไป 3. ปฏิบตั กิ ิจกรรมทายเร่ืองของแตละเรือ่ งเพือ่ เปนการสรุปความรูค วามเขาใจของเนือ้ หาในเรือ่ ง นัน้ ๆ อีกครัง้ และการปฏิบัติกิจกรรมของเนือ้ หาแตละเรือ่ ง ผูเ รียนสามารถนําไปตรวจสอบกับครูและ เพอื่ น ๆ ทีร่ ว มเรยี นในรายวชิ าและระดบั เดียวกันได 4. แบบเรยี นน้ีมี 5 บท คือ บทที่ 1 การเรยี นรดู ว ยตนเอง บทที่ 2 การใชแ หลง เรียนรู บทที่ 3 การจัดการความรู บทที่ 4 การคิดเปน บทที่ 5 การวิจัยอยางงาย

โครงสรา งการเรยี นรูดวยตนเอง ระดับมัธยมศกึ ษาตอนตน สาระสําคัญ รายวิชาทักษะการเรียนรู มเี นื้อหาเกีย่ วกับการพัฒนาทักษะการเรียนรูของนักเรียนในดานการ เรยี นรดู วยตนเอง การใชแ หลง เรียนรู การจดั การความรู การคดิ เปนและการวิจยั อยางงาย โดยมี วัตถปุ ระสงคเพื่อใหผูเรียนสามารถกาํ หนดเปาหมาย วางแผนการเรยี นรดู วยตนเอง เขาถงึ และเลือกใช แหลง เรยี นรูจัดการความรู กระบวนการแกปญหาและตัดสนิ ใจอยา งมเี หตผุ ล ที่จะสามารถใชเ ปน เคร่ืองมอื ช้ีนํา ในการเรียนรู ไดอ ยางตอ เนื่องตลอดชีวิต ผลการเรยี นรทู ่คี าดหวัง บทท่ี 1 การเรียนรดู วยตนเอง 1. สามารถวเิ คราะหความรจู ากการอาน การฟง การสังเกต และสรปุ ไดถ ูกตอ ง 2. สามารถจัดระบบการแสวงหาความรูใหกับตนเอง 3. ปฏิบัติตามขั้นตอนในการแสวงหาความรูเกี่ยวกับทักษะการอาน ทักษะการฟง และ ทักษะการจดบันทึก บทท่ี 2 การใชแ หลงเรียนรู 1. ผเู รียนมีความรู ความเขา ใจ เห็นความสาํ คญั ของแหลง เรยี นรู และหอ งสมดุ ประชาชน 2. ผูเ รียนสามารถใชแหลงเรียนรู หองสมดุ ประชาชนได บทท่ี 3 การจัดการความรู 1. วิเคราะหผลท่เี กิดขึน้ ของขอบขา ยความรู ตดั สินคณุ คา กาํ หนดแนวทางพฒั นา 2. เห็นความสัมพันธของกระบวนการจัดการความรู กับการนําไปใชการพัฒนา ชุมชนปฏิบัติการ 3. ปฏิบัติตามกระบวนการจัดการความรูไดอยางเปนระบบ บทท่ี 4 การคดิ เปน 1. อธิบายทบทวนความเชื่อพื้นฐานทางการศึกษาผูใหญ กับความเชื่อมโยงสู กระบวนการคิดเปนและปรัชญาคิดเปนได 2. จําแนก เปรียบเทียบ ตรวจสอบ ลักษณะของขอมูลดานวิชาการ ตนเอง และสังคม สิ่งแวดลอมที่จะนํามาใชประกอบการคดิ และการวเิ คราะหข อ มลู เพื่อแกป ญหาของ คนคดิ เปน ได

บทท่ี 5 การวจิ ยั อยางงา ย 1. อธิบายความหมายและประโยชนของการวิจัยอยางงายได 2. ระบขุ ้นั ตอนการวิจยั อยางงายได 3. ฝกทักษะสถิติงา ย ๆ เพ่ือการวิจยั ได 4. ระบุเคร่ืองมือการวจิ ยั เพ่ือเก็บรวบรวมขอมลู ได 5. ฝก ทักษะในการเขียนโครงการวิจัยอยางงาย ๆ ได ขอบขา ยเน้ือหา บทท่ี 1 การเรียนรูด ว ยตนเอง เร่ืองท่ี 1 ความหมาย/ และความสําคัญของการเรียนรูดวยตนเอง เร่ืองท่ี 2 การกาํ หนดเปา หมาย และการวางแผนการเรยี นรูดว ยตนเอง เรื่องที่ 3 ทักษะพื้นฐานทางการศึกษาหาความรู ทกั ษะการแกป ญ หา และเทคนคิ ในการเรยี นรดู ว ยตนเอง เรื่องที่ 4 ปจ จัยท่ที ําใหก ารเรียนรูดว ยตนเองประสบความสาํ เรจ็ บทท่ี 2 การใชแ หลงเรียนรู เร่ืองที่ 1 ความหมาย และความสําคัญของแหลงเรียนรู เร่ืองท่ี 2 หอ งสมดุ : แหลง เรียนรู เร่ืองท่ี 3 แหลงเรยี นรสู าํ คัญในชมุ ชน บทท่ี 3 การจัดการความรู เร่ืองท่ี 1 ความหมาย ความสําคัญ หลักการกระบวนการจัดการความรู เร่ืองที่ 2 การฝกทักษะ และกระบวนการจัดการความรู บทท่ี 4 การคดิ เปน เรื่องท่ี 1 ความเชื่อพื้นฐานทางการศึกษาผูใหญ และการเชื่อมโยงสูกระบวนการคิดเปน และปรัชญาคิดเปน เรือ่ งที่ 2 ลักษณะและความแตกตางของขอมูลดานวิชาการ ตนเอง และสังคม สิ่งแวดลอม รวมทั้งเทคนิคการเก็บขอมูลและวิเคราะห สังเคราะหขอมูล การคิดเปนที่จะ นํามาใชประกอบการคิด การตัดสินใจ แกปญหาของคนคิดเปน เร่อื งที่ 3 กรณตี วั อยางเพื่อการฝกปฏิบตั ิ

บทท่ี 5 การวจิ ยั อยางงาย เร่ืองที่ 1 ความหมายและประโยชนของการวิจัยอยางงาย เร่ืองท่ี 2 ขั้นตอนการวิจัยอยางงาย เร่ืองที่ 3 สถิติงา ย ๆ เพือ่ การวิจัย เรื่องที่ 4 เครื่องการวิจยั เพื่อเกบ็ รวบรวมขอมูล เร่ืองที่ 5 การเขียนโครงการวิจัยอยางงาย

1 บทที่ 1 การเรียนรูดว ยตนเอง สาระสําคัญ การเรยี นรูดวยตนเอง เปนกระบวนการเรียนรูท่ีผเู รยี นริเร่ิมการเรยี นรูดวยตนเอง ตามความสนใจ ความตอ งการ และความถนัด มเี ปา หมาย รูจักแสวงหาแหลงทรัพยากรของการเรยี นรู เลือกวธิ ีการเรยี นรู จนถึงการประเมินความกาวหนาของการเรยี นรขู องตนเอง โดยจะดาํ เนนิ การดว ยตนเองหรอื รว มมือ ชวยเหลอื กับผูอ่ืนหรือไมก ไ็ ด ทกุ วนั น้ีคนสว นใหญแสวงหาการศกึ ษาระดบั ที่สูงข้ึน จําเปน ตองรูวิธวี ินจิ ฉัย ความตองการในการเรียนของตนเอง สามารถกําหนดเปามายในการเรียนรูของตนเอง สามารถระบุแหลง ความรูทีต่ องการ และวางแผนการใชย ทุ ธวธิ ี สอ่ื การเรยี น และแหลง ความรเู หลา น้ัน หรอื แมแตป ระเมนิ และ ตรวจสอบความถูกตองของผลการเรียนรูของตนเอง มาตรฐานการเรยี นรูสามารถวิเคราะห เห็นความสาํ คัญ และปฏบิ ตั กิ ารแสวงหาความรจู ากการอาน ฟง และสรปุ ไดถูกตอ งตามหลักวชิ าการ ผลการเรียนรูท่ีคาดหวงั 1. สามารถวิเคราะหค วามรูจากการอาน การฟง การสังเกต และสรุปไดถกู ตอ ง 2. สามารถจัดระบบการแสวงหาความรูใหกับตนเอง 3. ปฏบิ ตั ติ ามขน้ั ตอนในการแสวงหาความรูเกี่ยวกับทักษะการอาน ทักษะการฟง และทักษะการ จดบนั ทกึ ขอบขา ยเน้ือหา เร่ืองที่ 1 ความหมาย/ และความสําคัญของการเรียนรูดวยตนเอง เร่ืองท่ี 2 การกาํ หนดเปา หมาย และการวางแผนการเรยี นรูดว ยตนเอง เร่ืองท่ี 3 ทักษะพื้นฐานทางการศึกษาหาความรู ทักษะการแกปญหา และเทคนิคในการเรียนรู ดว ยตนเอง เรื่องท่ี 4 ปจ จัยทที่ าํ ใหการเรียนรูดวยตนเองประสบความสําเร็จ

2 เรือ่ งท่ี 1 ความหมาย และความสาํ คญั ของการเรียนรดู ว ยตนเอง คาํ ตอบ คอื ในปจจุบันโลกมีความกาวหนาทางดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ความรูตาง ๆ ได เพิ่มขึ้นเปน อันมาก การเรียนรูจ ากสถาบันการศึกษาไมอาจทําใหบุคคลศึกษาความรูไ ดครบทัง้ หมด การ ไขวควาหาความรูด วยตนเอง จึงเปนอีกวิธีหนึง่ ที่จะสนองความตองการของบุคคลได เพราะเมือ่ ใดก็ ตามทีบ่ ุคคลมีใจรักทีจ่ ะศึกษา คนควา สิ่งทีต่ นตองการจะรู บุคคลนั้นก็จะดําเนินการศึกษาเรียนรูอยาง ตอเนือ่ งโดยไมมีใครตองบอก ประกอบกับระบบการศึกษาและปรัชญาการศึกษาเพือ่ เตรียมคนให สามารถเรียนรไู ดต ลอดชวี ิต แสวงหาความรดู ว ยตนเอง ใฝหาความรู รูแ หลงทรัพยากรการเรียน รูว ิธีการ หาความรู มีความสามารถในการคิดเปน ทําเปน แกปญหาเปน มีนิสัยในการทํางานและการดํารงชีวิต และมสี ว นรว มในการปกครองประเทศ การเรียนรูดว ยตนเอง สามารถชวยใหผเู รยี นพัฒนาและเพ่ิมศักยภาพ ของตนเองโดยการคนพบความสามารถและสิ่งที่มีคุณคาในตนเองที่เคย มองขามไป (“...it is possible to help learners expand their potential by discovered that which is yet untapped…”) (Brockett & Hiemstra, 1991)

3 การศึกษาตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551 เปนการ จัดการศึกษาทีม่ ีความเหมาะสมกับสภาพปญหา และความตองการของผูเ รียนทีอ่ ยูน อกระบบ ซึง่ เปนผูท ีม่ ี ประสบการณจากการทํางานและการประกอบอาชีพ โดยการกําหนดสาระการเรียนรู มาตรฐานการเรียนรู การจัดการเรียนรู การวัดและประเมินผล ใหการพัฒนากับกลุมเปาหมายดานจิตใจ ใหมีคุณธรรม ควบคูไป กบั การพฒั นาการเรยี นรู สรางภูมิคุมกนั สามารถจัดการกับองคค วามรู ท้งั ภูมิปญญาทองถิ่นและเทคโนโลยี เพ่ือใหผูเรียนสามารถปรับตัวอยูใ นสังคมที่มีการเปลีย่ นแปลงตลอดเวลา สรางภูมิคุม กันตามแนวเศรษฐกิจ พอเพียง รวมทั้งคํานึงถึงธรรมชาติการเรียนรูข องผูท ี่อยูน อกระบบ และสอดคลองกับสภาพเศรษฐกิจ สังคม การเมือง การปกครอง ความเจริญกาวหนาของเทคโนโลยีและการสื่อสาร ดังนั้น ในการศึกษาแตละรายวิชา ผูเ รียนจะตองตระหนักวา การศึกษาตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551 นี้ จะสัมฤทธิผลไดดวยดีหากผูเ รียนไดศึกษาพรอมทั้งการปฏิบัติตามคําแนะนําของครูแต ละวิชาทีไ่ ดกําหนดเนือ้ หาเปนบทตาง ๆ โดยแตละบทจะมีคําถาม รายละเอียดกิจกรรมและแบบฝกปฏิบัติ ตาง ๆ ซึ่งผูเรียนจะตองทําความเขาใจในบทเรียน และทํากิจกรรม ตลอดจนทําตามแบบฝกปฏิบัติที่ได กําหนดไวอยางครบถวน ซึง่ ในหนังสือแบบฝกปฏิบัติของแตละวิชาไดจัดใหมีรายละเอียดตาง ๆ ดังกลาว ตลอดจนแบบประเมินผลการเรียนรูเ พื่อใหผูเ รียนไดวัดความรูเ ดิมและวัดความกาวหนาหลังจากที่ไดเรียนรู รวมทั้งการทีผ่ ูเรียนจะไดมีการทบทวนบทเรียน หรือสิง่ ที่ไดเรียนรู อันจะเปนประโยชนในการเตรียมสอบ ตอ ไปไดอกี ดว ย การเรียนรูในสาระทักษะการเรียนรู เปนสาระเกีย่ วกับรายวิชาการเรียนรูด วยตนเอง รายวิชาการใช แหลงเรียนรู รายวิชาการจัดการความรู รายวิชาการคิดเปน และรายวิชาการวิจัยอยางงาย ในสวนของ รายวชิ าการเรียนรูดว ยตนเองเปนสาระการเรยี นรูเก่ียวกบั การพฒั นาทักษะการเรียนรู ในดานการเรียนรูดวย ตนเอง เปดโอกาสใหผูเรยี นไดศ กึ ษา คนควา ฝกทักษะในการเรียนรูด วยตนเอง เพือ่ มุง เสริมสรางใหผูเ รียนมี นิสัยรักการเรียนรูซ ึ่งเปนทักษะพืน้ ฐานของบุคคลแหงการเรียนรูท ี่ยัง่ ยืน เพื่อใชเปนเครือ่ งมือในการชีน้ ํา ตนเองในการเรยี นรไู ดอยางตอเน่อื งตลอดชวี ติ การเรียนรูดวยตนเอง (Self-Directed Learning) เปนแนวทางการเรียนรูห นึง่ ทีส่ อดคลองกับการ เปลี่ยนแปลงของสภาพปจจุบัน และเปนแนวคิดทีส่ นับสนุนการเรียนรูต ลอดชีวิตของสมาชิกในสังคมสูก าร เปนสังคมแหงการเรียนรู โดยการเรียนรูดวยตนเองเปนการเรียนรูทีท่ ําใหบุคคลมีการริเริ่มการเรียนรูดวย ตนเอง มีเปาหมายในการเรียนรูท ีแ่ นนอน มีความรับผิดชอบในชีวิตของตนเอง ไมพึง่ คนอืน่ มีแรงจูงใจ ทํา ใหผูเรียนเปนบุคคลที่ใฝรู ใฝเรียน ทีม่ ีการเรียนรูต ลอดชีวิต เรียนรู วิธีเรียน สามารถเรียนรูเ รือ่ งราวตาง ๆ ไดมากกวา การเรียนทีม่ คี รปู อนความรใู หเ พียงอยา งเดยี ว

4 การเรียนรูดวยตนเองเปนหลักการทางการศึกษาซึ่งไดรับความสนใจมากขึ้นโดยลําดับในทุกองคกร การศึกษา เพราะเปนแนวทางหนึ่งที่สนับสนุนการเรียนรูต ลอดชีวิต ในอันทีจ่ ะ หลอหลอมผูเ รียนใหมี ทักษะการเรียนรูต ลอดชีวิต ตามทีม่ ุง หวังไวในพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 และท่ีแกไข เพ่ิมเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 การเรียนรูดวยตนเอง เปนหลักการทางการศึกษาทีม่ ีแนวคิดพื้นฐานมาจาก ทฤษฎีของกลุม มนุษยนิยม (Humanism) ซึ่งเชือ่ วา มนุษย ทุกคนมีธรรมชาติเปนคนดี มีเสรีภาพและความ เปนตนเอง มีความเปนปจเจกชนและศักยภาพ มีตนและการรับรูต นเอง มีการเปนจริงในสิ่งทีต่ นสามารถ เปนได มีการรับรู มีความรับผิดชอบและความเปนมนุษย ดังนัน้ การทีผ่ ูเ รียนสามารถเรียนรูดวยตนเองไดนับวาเปนคุณลักษณะทีด่ ีทีส่ ุดซึง่ มีอยูใ น ตัวบุคคล ทุกคน ผเู รียนควรจะมคี ุณลกั ษณะของการเรียนรูดวยตนเอง การเรียนรูด วยตนเองจัดเปนกระบวนการเรียนรู ตลอดชีวิต ยอมรับในศักยภาพของผูเ รียนวาผูเ รียนทุกคนมีความสามารถทีจ่ ะเรียนรูสิง่ ตาง ๆ ไดดวยตนเอง เพื่อที่ตนเองสามารถที่ดํารงชีวิตอยูในสังคมที่มีการเปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลาไดอยางมีความสุข ในการปฏิบตั กิ ิจกรรมการเรียนรูในบทที่ 1 การเรียนรูดวยตนเองนี้ ผเู รยี นจะตอ งรวบรวมผลการปฏบิ ตั กิ ิจกรรมซง่ึ เปนหลักฐานของ การเรียนรู โดยใหผ ูเรียนบรรจุในแฟมสะสมผลงาน (Portfolio) ของ ผเู รียนแตละบุคคลดงั นัน้ เม่ือส้ินสดุ การเรียนรใู นบทที่ 1 ทกั ษะ การเรียนรูดว ยตนเองนี้ ผูเรียนจะตอ งมีแฟมสะสมผลงานสง ครู

5 แบบประเมินตนเองกอนเรยี น แบบวดั ระดบั ความพรอมในการเรียนรดู ว ยตนเองของผูเ รยี น ช่ือ........................................................นามสกุล...................................................ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนตน คาํ ช้ีแจง แบบสอบถามฉบับนี้ เปนแบบสอบถามที่วัดความชอบและเจตคติเกี่ยวกับการเรียนรูของทาน ใหท า นอานขอความตา ง ๆ ตอ ไปนี้ ซง่ึ มีดว ยกนั 58 ขอ หลังจากนั้น โปรดทําเครื่องหมาย  ลงในชองที่ตรงกับ ความเปน จริง ของตัวทานมากที่สุด ระดับความคิดเห็น หมายถึง ทา นรสู กึ วา ขอ ความนน้ั สว นใหญเ ปน เชน นห้ี รือมนี อยครงั้ ท่ไี มใ ช มากทสี่ ดุ หมายถึง ทานรสู กึ วา ขอ ความเกนิ คร่ึงมกั เปนเชน น้ี มาก หมายถึง ทา นรสู ึกวา ขอ ความจรงิ บางไมจรงิ บางคร่ึงตอครงึ่ ปานกลาง หมายถึง ทา นรสู กึ วา ขอ ความเปน จรงิ บา งไมบอ ยนัก นอ ย หมายถึง ทา นรูสกึ วา ขอ ความไมจ รงิ ไมเ คยเปนเชน น้ี นอยทส่ี ุด รายการคําถาม ความคิดเห็น 1. ขาพเจาตองการเรียนรูอยเู สมอตราบช่ัวชีวิต มาก มาก ปาน นอย นอย 2. ขา พเจา ทราบดวี าขา พเจา ตองการเรยี นอะไร ที่สุด กลาง ท่สี ุด 3. เมื่อประสบกบั บางสิง่ บางอยางที่ไมเ จา ใจ ขาพเจา จะหลีกเลย่ี งไปจากสิง่ น้ัน 4. ถาขา พเจา ตอ งการเรียนรสู ่งิ ใด ขา พเจาจะหาทางเรยี นรใู หไ ด 5. ขา พเจารักทจี่ ะเรียนรูอยเู สมอ 6. ขา พเจา ตอ งการใชเวลาพอสมควรในการเริม่ ศึกษาเร่ืองใหม ๆ 7. ในช้ันเรียนขาพเจาหวังทจี่ ะใหผ ูส อนบอกผูเรียนทง้ั หมดอยา งชัดเจนวาตอ งทํา อะไรบา งอยตู ลอดเวลา

6 รายการคําถาม ความคิดเห็น 8. ขา พเจา เชือ่ วา การคิดเสมอวา ตวั เราเปนใครและอยทู ่ีไหน และจะทาํ อะไร เปน มาก มาก ปาน นอ ย นอย หลักสาํ คัญของการศึกษาของทกุ คน ท่สี ดุ กลาง ที่สุด 9. ขา พเจา ทาํ งานดว ยตนเองไดไ มด นี ัก 10. ถา ตอ งการขอ มูลบางอยา งท่ยี งั ไมม ี ขา พเจา ทราบดีวาจะไปหาไดที่ไหน 11. ขา พเจาสามารถเรียนรูส งิ่ ตา ง ๆ ดว ยตนเองไดด กี วา คนสว นมาก 12. แมข า พเจาจะมคี วามคดิ ท่ีดี แตดูเหมอื นไมสามารถนาํ มาใชปฏบิ ัตไิ ด 13. ขาพเจา ตอ งการมีสว นรวมในการตดั สนิ ใจวา ควรเรยี นอะไร และจะเรยี นอยา งไร 14. ขาพเจาไมเคยทอถอยตอการเรยี นส่งิ ที่ยาก ถาเปน เรอื่ งทข่ี า พเจาสนใจ 15. ไมมีใครอน่ื นอกจากตวั ขาพเจา ที่จะตอ งรบั ผดิ ชอบในสงิ่ ทีข่ าพเจาเลือกเรียน 16. ขาพเจา สามารถบอกไดวา ขาพเจา เรยี นสิง่ ใดไดด หี รือไม 17. ส่งิ ทขี่ าพเจา ตอ งการเรียนรไู ดม ากมาย จนขาพเจาอยากใหแตละวนั มมี ากกวา 24 ชวั่ โมง 18. ถา ตัดสนิ ใจทจี่ ะเรยี นรอู ะไรกต็ าม ขาพเจาสามารถจะจดั เวลาทจี่ ะเรยี นรสู ิ่งนนั้ ได ไมว า จะมภี ารกจิ มากมายเพยี งใดกต็ าม 19. ขา พเจา มปี ญหาในการทาํ ความเขา ใจเร่อื งที่อาน 20. ถาขาพเจาไมเ รียนก็ไมใชค วามผิดของขาพเจา 21. ขาพเจาทราบดวี า เมอ่ื ไรท่ขี า พเจาตองการจะเรยี นรใู นเร่ืองใดเร่อื งหนี่งใหมาก ขน้ึ 22. ขอมคี วามเขาใจพอทจ่ี ะทาํ ขอ สอบใหไดคะแนนสงู ๆ กพ็ อใจแลว ถงึ แมวา ขา พเจายงั ไมเ ขาใจเร่ืองนั้นอยา งถอ งแทกต็ ามที 23. ขาพเจา คดิ วา หองสมดุ เปนสถานท่ีท่ีนา เบือ่ 24. ขาพเจาชน่ื ชอบผทู ี่เรยี นรสู ง่ิ ใหม ๆ อยเู สมอ 25. ขาพเจา สามารถคดิ คน วธิ กี ารตาง ๆ ไดหลายแบบสําหรับการเรยี นรูหวั ขอใหม ๆ 26. ขาพเจาพยายามเชือ่ มโยงส่งิ ที่กําลงั เรยี นกับเปาหมายระยะยาว ที่ตั้งไว 27. ขา พเจา มคี วามสามารถเรยี นรู ในเกือบทกุ เรอื่ ง ทขี่ า พเจา ตอ งการ จะรู 28. ขา พเจาสนกุ สนานในการคน หาคาํ ตอบสาํ หรบั คาํ ถามตา ง ๆ 29. ขา พเจา ไมช อบคาํ ถามทม่ี คี าํ ตอบถกู ตอ งมากกวา หนึง่ คําตอบ 30. ขาพเจา มคี วามอยากรูอยากเหน็ เก่ยี วกบั สง่ิ ตาง ๆ มากมาย

7 รายการคําถาม มาก ความคิดเห็น นอย ท่สี ดุ ที่สดุ 31. ขา พเจา จะดใี จมาก หากการเรยี นรูของขา พเจาไดส ้นิ สดุ ลง มาก ปาน นอย 32. ขาพเจา ไมไ ดส นใจการเรียนรู เม่อื เปรียบเทียบกับผอู ่ืน กลาง 33. ขา พเจาไมมปี ญ หา เกี่ยวกับทกั ษะเบอื้ งตนในการศกึ ษาคนควา ไดแ ก ทกั ษะการฟง อา น เขยี น และจาํ 34. ขา พเจาชอบทดลองสิ่งใหม ๆ แมไมแนใจ วา ผลนน้ั จะออกมา อยา งไร 35. ขา พเจา ไมช อบ เมื่อมีคนชีใ้ หเห็นถงึ ขอผิดพลาด ในสิ่งทขี่ าพเจา กาํ ลงั ทาํ อยู 36. ขาพเจามคี วามสามารถในการคดิ คน หาวธิ แี ปลกๆ ทจ่ี ะทาํ สงิ่ ตา ง ๆ 37. ขา พเจา ชอบคดิ ถงึ อนาคต 38. ขาพเจา มคี วามพยายามคน หาคําตอบในสิง่ ทีต่ อ งการรไู ดด ี เมื่อเทียบกบั ผอู ืน่ 39. ขา พเจาเห็นวาปญ หาเปนส่ิงทที่ า ทาย ไมใชสญั ญาณใหหยุดทาํ 40. ขาพเจาสามารถบงั คบั ตนเอง ใหก ระทาํ ส่ิงท่ี คิดวา ควรกระทาํ 41. ขา พเจา ชอบวธิ กี ารของขาพเจา ในการสาํ รวจตรวจสอบปญหาตาง ๆ 42. ขาพเจา มกั เปน ผนู าํ กลุม ในการเรียนรู 43. ขา พเจา สนกุ ท่ไี ดแลกเปลี่ยนความคดิ เห็นกบั ผอู ่นื 44. ขา พเจา ไมชอบสถานการณการเรียนรทู ที่ าทาย 45. ขา พเจา มคี วามปรารถนาอยางแรงกลา ท่จี ะเรียนรสู ่ิงใหม ๆ 46. ยงิ่ ไดเรียนรมู าก ขา พเจาก็ยิ่งรสู กึ วา โลกนน้ี าตืน่ เตน 47. การเรยี นรเู ปนเรื่องสนกุ 48. การยึดการเรยี นรทู ใี่ ชไ ดผลมาแลว ดกี วา การลองใชว ธิ ใี หม ๆ 49. ขา พเจาตอ งการเรียนรูใหม ากย่งิ ขน้ึ เพื่อจะได เปนคนทีม่ คี วามเจริญกาวหนา 50. ขา พเจาเปน ผรู บั ผดิ ชอบเกี่ยวกบั การเรียนรขู องขาพเจา เอง ไมมีใครมารับผดิ ชอบ แทนได 51. การเรยี นรถู งึ วธิ กี ารเรยี น เปน สิง่ ทสี่ าํ คญั สาํ หรบั ขาพเจา 52. ขา พเจาไมมีวนั ทจ่ี ะแกเกนิ ไป ในการเรยี นรสู ง่ิ ใหม ๆ 53. การเรียนรอู ยูตลอดเวลา เปน ส่ิงท่นี าเบื่อหนาย 54. การเรียนรเู ปน เครื่องมอื ในการดําเนินชีวติ 55. ในแตล ะปขาพเจา ไดเ รยี นรสู ่ิงใหมๆ หลายๆ อยา งดว ยตนเอง 56. การเรยี นรูไมไดทาํ ใหชีวิตของขาพเจา แตกตางไปจากเดมิ

รายการคําถาม 8 57. ขา พเจา เปน ผเู รียนทมี่ ปี ระสทิ ธภิ าพ ทั้งในชั้นเรยี น และการเรียนรูดวยตนเอง ความคิดเห็น 58 ขาพเจา เห็นดว ยกับความคดิ ทว่ี า “ผเู รียนคือ ผนู าํ ” มาก มาก ปาน นอ ย นอ ย ที่สุด กลาง ทีส่ ุด การเริ่มตนเรยี นรดู ว ยตนเองท่ดี ที ส่ี ุดน้นั เรามาเริ่มตนที่ความพรอมในการเรียนรู ดว ยตนเอง และทา นคงทราบในเบือ้ งตน แลว วา ระดบั ความพรอ มในการเรียนรูดวย ตนเองของทาน อยใู นระดบั ใด (มากที่สุด มาก ปานกลาง นอย นอ ยที่สุด) ความพรอมในการเรยี นรดู วยตนเอง ในการเรยี นรูดว ยตนเองเปนบคุ ลิกลกั ษณะสวนบคุ คลของผูเ รยี น ท่ีตองการใหเกิดขึน้ ในตัว ผูเรียนตามเปาหมายของการศึกษา ผเู รยี นทม่ี คี วามพรอมในการเรียนดวยตนเองจะมีความรับผิดชอบ สวนบุคคล ความรับผิดชอบตอความคิดและการกระทําของตนเอง สามารถควบคุมและโตตอบ สถานการณ สามารถควบคุมตนเองใหเปนไปในทิศทางที่ตนเลือก โดยยอมรับผลทเ่ี กิดข้ึนจากการ กระทําที่มาจากความคิดตัดสินใจของตนเอง

9 ความหมาย และความสาํ คัญของการเรยี นรดู วยตนเอง “เดก็ ตามธรรมชาติตองพึง่ พงิ ผูอ่ืนและตองการผูปกครองปกปอ งเลีย้ งดแู ละตัดสนิ ใจแทน เมื่อเติบโตเปนผใู หญก ็พัฒนามีความอสิ ระ พึง่ พิงจากภายนอกลดลงและเปน ตวั เอง จนมีคุณลักษณะการชน้ี ําตนเองในการเรยี นรู” การเรยี นรเู ปนเร่อื งของทกุ คน ศกั ด์ิศรขี องผูเรยี นจะมีไดเ มื่อมีโอกาสในการเลอื กเรยี นในเร่ืองท่ี หลากหลายและมีความหมายแกตนเอง การเรียนรูมีองคประกอบ 2 ดาน คือ องคป ระกอบภายนอก ไดแ ก สภาพแวดลอ ม โรงเรียน สถานศึกษา สิ่งอํานวยความสะดวก และครู องคประกอบภายใน ไดแก การ คิดเปน พึ่งตนเองได มีอิสรภาพ ใฝรู ใฝส รา งสรรค มีความคิดเชิงเหตุผล มีจติ สํานกึ ในการเรยี นรู มีเจตคติ เชิงบวกตอการเรยี นรู การเรียนรูท ีเ่ กิดขึ้นมไิ ดเกดิ ขึ้นจากการฟงคําบรรยายหรือทาํ ตามทคี่ รูผูสอนบอก แต อาจเกิดข้ึนไดใ นสถานการณตาง ๆ ตอ ไปน้ี 1. การเรียนรโู ดยบังเอญิ การเรียนรูแบบน้ีเกิดข้นึ โดยบงั เอิญ มิไดเ กดิ จากความต้ังใจ 2. การเรียนรดู ว ยตนเอง เปนการเรียนรูดวยความต้ังใจของผเู รียน ซ่งึ มีความปรารถนาจะรูใน เรื่องนั้น ผูเรียนจงึ คิดหาวธิ ีการเรยี นดวยวธิ กี ารตา งๆ หลังจากนั้นจะมีการประเมนิ ผลการเรยี นรูดว ยตนเอง จะเปนรูปแบบการเรียนรูที่ทวีความสําคัญในโลกยุคโลกาภิวัตน บุคคลซึ่งสามารถปรับตนเองใหตามทัน ความกาวหนาของโลกโดยใชสื่ออุปกรณยุคใหมได จะทําใหเปนคนที่มีคุณคาและประสบความสําเร็จได อยางดี 3. การเรยี นรูโดยกลมุ การเรียนรูแบบนเ้ี กดิ จากการทผี่ ูเรยี นรวมกลมุ กนั แลวเชิญผูท รงคุณวุฒิมา บรรยายใหกับสมาชิกทําใหสมาชิกมีความรูเรื่องที่วิทยากรพูด 4. การเรียนรูจากสถาบันการศึกษา เปนการเรียนแบบเปนทางการ มีหลักสูตร การประเมินผล มี ระเบียบการเขาศึกษาทีช่ ัดเจน ผูเ รียนตองปฏิบัติตามกฎระเบียบที่กําหนด เมือ่ ปฏิบัติครบถวนตามเกณฑที่ กาํ หนดก็จะไดร บั ปรญิ ญา หรอื ประกาศนยี บตั ร จากสถานการณการเรียนรูดังกลาวจะเห็นไดวา การ เรียนรูอ าจเกิดไดหลายวิธี และการเรียนรูนัน้ ไมจําเปนตองเกิดขึน้ ในสถาบันการศึกษาเสมอไป การเรียนรู อาจเกิดขึ้นไดจากการเรียนรูดวยตนเอง หรือจากการเรียนโดยกลุมก็ได และการทีบ่ ุคคลมีความตระหนัก เรยี นรอู ยูภายในจิตสาํ นึกของบุคคลน้นั การเรียนรูดวยตนเองจึงเปนตัวอยางของการเรียนรูใ นลักษณะทีเ่ ปน การเรียนรู ที่ทาํ ใหเกิดการเรยี นรตู ลอดชวี ติ ซงึ่ มีความสาํ คัญสอดคลองกับการเปลี่ยนแปลงของโลกปจจุบัน และสนบั สนนุ สภาพ “สังคมแหงการเรียนรู” ไดเ ปน อยางดี

10 “การเรยี นรูเปนเพื่อนท่ดี ที ่ีสุดของมนษุ ย” (LEARNING makes a man fit company for himself) ... (Young)... การเรียนรูดว ยตนเองคอื อะไร เมือ่ กลา วถึง การเรียนดวยตนเอง แลว บุคคลโดยทั่วไปมกั จะเขา ใจวาเปน การเรยี นท่ผี ูเ รยี น ทําการศึกษาคนควาดวยตนเองตามลําพังโดยไมตองพึ่งพาผูสอน แตแ ททีจ่ ริงแลว การเรียนดวยตนเองท่ี ตองการใหเกดิ ขึน้ ในตวั ผูเรียนนัน้ เปนกระบวนการเรยี นรูทผี่ ูเรียนริเริม่ การเรียนรูดว ยตนเอง ตามความ สนใจ ความตองการ และความถนดั มีเปาหมาย รูจกั แสวงหาแหลง ทรพั ยากรของการเรียนรู เลือกวิธกี าร เรยี นรู จนถงึ การประเมินความกา วหนา ของการเรียนรขู องตนเอง โดยจะดําเนินการดวยตนเองหรือรวมมือ ชว ยเหลือกบั ผูอ ื่นหรือไมก็ได ซ่งึ ผูเ รยี นจะตอ งมคี วามรบั ผดิ ชอบและเปนผคู วบคุมการเรียนของตนเอง ทั้งนี้การเรียนดวยตนเองนัน้ มีแนวคิดพื้นฐานมาจากแนวคิดทฤษฎีกลุม มนุษยนิยมทีม่ ีความเชื่อใน เรือ่ งความเปนอิสระและความเปนตัวของตัวเองของมนุษยวามนุษยทุกคนเกิดมาพรอมกับความดี มีความ เปนอิสระ เปนตัวของตัวเอง สามารถหาทางเลือกของตนเอง มีศักยภาพและสามารถพัฒนาศักยภาพของ ตนเองไดอยางไมมีขีดจํากัด รวมทัง้ มีความรับผิดชอบตอตนเองและผูอื่น ซึ่งการเรียนดวยตนเองกอใหเกิด ผลในทางบวกตอการเรียน โดยจะสงผลใหผูเ รียนมีความเชือ่ มัน่ ในตนเอง มีแรงจูงใจในการเรียนมากขึ้น มี ผลสัมฤทธิท์ างการเรียนสูงขึ้น และมีการใชวิธีการเรียนทีห่ ลากหลาย การเรียนดวยตนเองจึงเปนมาตรฐาน การศึกษาท่คี วรสง เสริมใหเกิดขึ้นในตัวผูเรียน ทุกคน เพราะเมือ่ ใดก็ตามทีผ่ ูเ รียนมีใจรักทีจ่ ะศึกษา คนควา จากความตองการของตนเอง ผูเ รียนก็จะมีการศึกษาคนควาอยางตอเนื่องตอไปโดยไมตองมีใครบอกหรือ บังคับ เปนแรงกระตุน ใหเกิดความอยากรูอ ยากเห็นตอไปไมมีทีส่ ิน้ สุด ซึง่ จะนําไปสูการเปนผูเ รียนรูต ลอด ชีวิตตามเปาหมายของการศึกษาตอไป การเรียนดวยตนเองมีอยู 2 ลักษณะคือ ลักษณะที่เปนการจัดการเรียนรูที่มีจุดเนนใหผูเรียนเปน ศูนยกลางในการเรียนโดยเปนผูรับผิดชอบและควบคุมการเรียนของตนเองโดยการวางแผน ปฏิบัติการ เรียนรู และประเมินการเรียนรูดวยตนเอง ซึง่ ไมจําเปนจะตองเรียนดวยตนเองเพียงคนเดียวตามลําพัง และ ผูเ รียนสามารถถายโอนการเรียนรูและทักษะทีไ่ ดจากสถานการณหนึง่ ไปยังอีก สถานการณหนึง่ ได ในอีก ลกั ษณะหน่ึงเปนลกั ษณะทางบคุ ลกิ ภาพท่ีมอี ยูใ นตัวผูท่ีเรยี นดวยตนเองทุกคนซึง่ มอี ยใู นระดบั ที่ไมเทา กันใน แตล ะสถานการณก ารเรยี น โดยเปนลักษณะที่สามารถพัฒนาใหสูงขึ้นไดและจะพัฒนาไดสูงสุดเมือ่ มีการจัด สภาพการจดั การเรยี นรูท่ีเออื้ กัน

11 การเรยี นดว ยตนเอง (Self-Directed Learning) เปนกระบวนการเรียนรูท ีผ่ ูเ รียนริเริม่ การเรียนรูดวย ตนเอง ตามความสนใจ ความตองการ และความถนัด มีเปาหมาย รูจ ักแสวงหาแหลงทรัพยากรของการ เรียนรู เลือกวิธีการเรียนรู จนถึงการประเมินความกาวหนาของการเรียนรูข องตนเอง โดยจะดําเนินการดวย ตนเองหรือรวมมือชวยเหลือกับผูอื่นหรือไมก็ได ซึง่ ผูเ รียนจะตองมีความรับผิดชอบและเปนผูค วบคุมการ เรยี นของ ตนเอง การเรียนรดู ว ยตนเองมีความสาํ คัญอยา งไร การเรยี นรดู วยตนเอง (Self-Directed Learning) เปนแนวทางการเรียนรหู นึง่ ทีส่ อดคลองกับการ เปลี่ยนแปลงของสภาพปจจุบัน และเปนแนวคิดที่สนับสนุนการเรียนรูตลอดชีวิตของสมาชิกในสังคมสูการ เปนสังคมแหงการเรียนรู โดยการเรียนรดู วยตนเองเปนการเรียนรูท่ที าํ ใหบ ุคคลมีการริเร่มิ การเรยี นรดู วย ตนเอง มเี ปา หมายในการเรียนรทู ่ีแนน อน มคี วามรับผดิ ชอบในชวี ติ ของตนเอง ไมพง่ึ คนอน่ื มีแรงจูงใจ ทํา ใหผูเรยี นเปนบุคคลท่ีใฝร ู ใฝเรยี น ท่ีมีการเรยี นรูตลอดชีวิต เรยี นรูว ธิ ีเรียน สามารถเรียนรเู รื่องราวตา ง ๆ ได มากกวา การเรียนทมี่ คี รูปอนความรูใ หเ พยี งอยา งเดียว การเรียนรูดว ยตนเองไดนับวาเปนคุณลักษณะทด่ี ี ทส่ี ุดซงึ่ มอี ยูใ น ตวั บคุ คลทกุ คน ผเู รียนควรจะมคี ณุ ลกั ษณะของการเรียนรูดวยตนเอง การเรียนรูดว ยตนเอง จดั เปน กระบวนการเรียนรูตลอดชวี ิต ยอมรบั ในศกั ยภาพของผูเ รียนวาผูเรียนทกุ คนมีความสามารถท่ีจะ เรียนรูสงิ่ ตา ง ๆ ไดดว ยตนเอง เพอ่ื ท่ีตนเองสามารถทีด่ ํารงชีวติ อยูใ นสังคมที่มีการเปล่ยี นแปลงอยตู ลอดเวลา ไดอยางมีความสุข ดงั นน้ั การเรยี นรูดวยตนเองมีความสาํ คญั ดงั น้ี 1. บคุ คลท่ีเรียนรดู ว ยการรเิ ร่มิ ของตนเองจะเรียนไดม ากกวา ดกี วา มีความต้ังใจ มีจุดมุงหมายและมี แรงจูงใจสูงกวา สามารถนําประโยชนจากการเรียนรูไปใชไดดีกวาและยาวนานกวาคนที่เรียนโดยเปนเพียง ผูร บั หรอื รอการถายทอดจากครู 2. การเรยี นรดู วยตนเองสอดคลองกับพัฒนาการทางจิตวิทยา และกระบวนการทางธรรมชาติ ทําให บุคคลมีทิศทางของการบรรลุวุฒิภาวะจากลักษณะหนึ่งไปสูอ ีกลักษณะหนึง่ คือ เมือ่ ตอนเด็ก ๆ เปน ธรรมชาติที่จะตอ งพงึ่ พิงผูอื่น ตองการผปู กครองปกปองเลี้ยงดู และตัดสินใจแทนให เม่ือเติบโตมีพัฒนาการ ขึน้ เรื่อยๆ พัฒนาตนเองไปสูความเปนอิสระ ไมตองพึง่ พิงผูปกครอง ครู และผูอืน่ การพัฒนาเปนไปใน สภาพที่เพิ่มความเปนตัวของตัวเอง 3. การเรียนรูด วยตนเองทําใหผูเรียนมีความรับผิดชอบ ซึ่งเปนลักษณะทีส่ อดคลองกับพัฒนาการ ใหม ๆ ทางการศึกษา เชน หลักสูตร หองเรียนแบบเปด ศูนยบริการวิชาการ การศึกษาอยางอิสระ มหาวิทยาลยั เปด ลวนเนนใหผเู รยี นรบั ผดิ ชอบการเรียนรเู อง

12 4. การเรียนรูด วยตนเองทําใหมนุษยอยูรอด การมีความเปลีย่ นแปลงใหม ๆ เกิดขึน้ เสมอ ทําใหมี ความจาํ เปน ท่ีจะตองศึกษาเรียนรู การเรียนรูดว ยตนเองจงึ เปนกระบวนการตอเนอ่ื งตลอดชวี ติ การเรยี นรูดวยตนเอง เปนคุณลักษณะที่สําคัญตอการดําเนินชีวิตที่มีประสิทธิภาพ ชวยใหผูเ รียน มีความตั้งใจและมีแรงจูงใจสูง มีความคิดริเริ่มสรางสรรค มีความยืดหยุน มากขึน้ มีการปรับพฤติกรรม การทํางานรวมกับผูอืน่ ได รูจ ักเหตุผล รูจ ักคิดวิเคราะห ปรับและประยุกตใชวิธีการแกปญหาของตนเอง จัดการกับปญหาไดดีขึ้น และสามารถนําประโยชนของการเรียนรูไปใชไดดีและยาวนานขึ้น ทําใหผูเรียน ประสบความสําเร็จในการเรียน การเรยี นรูด ว ยตนเองมีลักษณะอยางไร การเรยี นรดู วยตนเอง สามารถจาํ แนกออกเปน 2 ลกั ษณะสาํ คัญ ดงั น้ี 1. ลกั ษณะที่เปน บุคลกิ คุณลกั ษณะสว นบุคคลของผเู รียนในการเรยี นดว ยตนเอง จัดเปน องคป ระกอบภายในท่ีจะทําใหผ เู รียนมแี รงจงู ใจอยากเรยี นตอไป โดยผเู รยี นทมี่ ี คุณลกั ษณะในการเรยี นดวย ตนเองจะมีความรับผิดชอบตอความคิดและการกระทําเกี่ยวกับการเรยี น รวมท้งั รบั ผดิ ชอบในการบรหิ าร จดั การตนเอง ซึง่ มีโอกาสเกิดขึน้ ไดส งู สดุ เมอ่ื มกี ารจัดสภาพการเรียนรูท ีส่ งเสริมกัน 2. ลกั ษณะที่เปนการจดั การเรียนรูใหผเู รยี นไดเรยี นดว ยตนเอง ประกอบดว ย ขน้ั ตอนการวาง แผนการเรยี น การปฏิบตั ิตามแผน และการประเมินผลการเรียน จดั เปน องคป ระกอบ ภายนอกที่สงผลตอ การเรยี นดว ยตนเองของผูเรยี น ซ่งึ การจดั การเรยี นรูแบบนี้ผูเรยี นจะไดประโยชนจากการเรียนมากท่ีสุด Knowles (1975) เสนอใหใ ชส ญั ญาการเรยี น (Learning contracts) เปนการมอบหมายภาระงานใหแกผูเรียน วาจะตองทําอะไรบางเพื่อใหไดรับความรูตามเปาประสงคและผูเรียนจะปฏิบัติตามเงื่อนไขนั้น องคประกอบของการเรียนรดู ว ยตนเองมีอะไรบาง องคป ระกอบของการเรียนรูดวยตนเอง มีดงั น้ี 1. การวิเคราะหความตองการของตนเองจะเริ่มจากใหผูเรียนแตละคนบอกความตองการ และความสนใจของตนในการเรียนกับเพื่อนอีกคน ทําหนาที่เปนทปี่ รึกษา แนะนาํ และเพอ่ื นอกี คน ทําหนาที่จดบันทึก และใหกระทาํ เชน น้ีหมนุ เวยี น ทงั้ 3 คน แสดงบทบาทครบทั้ง 3 ดา น คือ ผูเสนอ ความตองการ ผใู หค าํ ปรกึ ษา และผคู อยจดบันทึก การสังเกตการณ เพอ่ื ประโยชนใ นการเรยี น รว มกนั และชวยเหลือซึ่งกนั และกันในทุกๆ ดา น

13 2. การกําหนดจุดมุงหมายในการเรียน โดยเริ่มจากบทบาทของผูเรียนเปนสําคัญ ผูเ รียน ควรศึกษาจุดมุงหมายของวิชา แลว เขยี นจดุ มงุ หมายในการเรยี นของตนใหช ดั เจน เนน พฤติกรรมท่ี คาดหวงั วดั ได มีความแตกตางของจุดมุงหมายในแตละระดับ 3. การวางแผนการเรยี น ใหผ เู รยี นกาํ หนดแนวทางการเรยี นตามวตั ถุประสงคท ี่ระบุไว จัดเนื้อหาใหเหมาะสมกับสภาพความตองการและความสนใจของตน ระบกุ ารจดั การเรยี นรใู ห เหมาะสมกับตนเองมากที่สุด 4. การแสวงหาแหลงวิทยาการทั้งที่เปนวัสดุและบุคคล 4.1 แหลงวิทยาการที่เปนประโยชนในการศึกษาคนควา เชน หอ งสมดุ พพิ ิธภัณฑ เปนตน 4.2 ทักษะตาง ๆ ทม่ี สี ว นชว ยในการแสวงแหลง วทิ ยาการไดอ ยา งสะดวกรวดเร็ว เชน ทักษะการตั้งคําถาม ทักษะการอาน เปนตน 5. การประเมินผล ควรประเมินผลการเรียนดวยตนเองตามที่กําหนดจุดมุงหมายของการ เรยี นไว และใหสอดคลองกับวตั ถุประสงคเกยี่ วกับความรู ความเขาใจ ทักษะ ทัศนคติ คานยิ ม มี ขน้ั ตอนในการประเมนิ คือ 5.1 กําหนดเปาหมาย วตั ถปุ ระสงคใหชดั เจน 5.2 ดาํ เนนิ การใหบ รรลุวตั ถุประสงคซ ง่ึ เปน ส่ิงสําคัญ 5.3 รวบรวมหลักฐานจากผลการประเมนิ เพอื่ ตัดสนิ ใจซึ่งตองต้งั อยบู นพน้ื ฐานของ ขอ มลู ทีส่ มบรู ณแ ละเช่ือถือได 5.4 เปรียบเทียบขอมูลกอนเรียนกบั หลังเรยี นเพ่ือดูวาผูเรียนมีความกา วหนา เพยี งใด 5.5 ใชแ หลงขอ มูลจากครูและผูเรียนเปนหลกั ในการประเมนิ องคป ระกอบของการเรยี นรูดว ยตนเอง ผูเรยี นควรมีการวิเคราะหความตองการ วเิ คราะห เนอ้ื หา กาํ หนดจดุ มงุ หมายและการวางแผนในการเรยี น มีความสามารถในการแสวงหาแหลง วิทยาการ และมีวิธใี นการประเมนิ ผลการเรียนรูดว ยตนเอง โดยมีเพอื่ นเปนผูรวมเรยี นรูไปพรอมกนั และมคี รเู ปน ผชู ้ีแนะ อาํ นวยความสะดวก และใหค าํ ปรึกษา ทัง้ น้ี ครูอาจตองมีการวิเคราะหความ พรอ มหรือทักษะท่ีจาํ เปนของผเู รียนในการกาวสูก ารเปนผูเรียนรูดว ยตนเองได

14 รายละเอียดกจิ กรรมการเรยี นรู กจิ กรรมที่ 1 ใหอธิบายความหมายของคําวา “การเรยี นรูดว ยตนเอง” โดยสังเขป กจิ กรรมท่ี 2 ใหอ ธิบาย “ความสําคัญของการเรียนรูดวยตนเอง” โดยสังเขป กิจกรรมท่ี 3 ใหสรุปสาระสําคัญของ “ลักษณะการเรยี นรูดว ยตนเอง” มาพอสังเขป กิจกรรมที่ 4 ใหสรุปสาระสําคัญของ “องคป ระกอบของการเรยี นรดู วยตนเอง” มาพอสังเขป

15 เร่ืองท่ี 2 การกําหนดเปา หมาย และการวางแผนการเรียนรูดว ยตนเอง กระบวนการในการเรยี นรูดว ยตนเอง ความรับผิดชอบในการเรียนรูดว ยตนเองของผูเรียน เปนสิ่ง สําคญั ท่ีจะนาํ ผเู รยี นไปสูก ารเรียนรูด ว ยตนเอง เพราะความรบั ผดิ ชอบในการเรยี นรูดว ยตนเองนน้ั หมายถงึ การทผ่ี ูเรยี นควบคมุ เนือ้ หา กระบวนการ องคประกอบของสภาพแวดลอมในการเรียนรูของตนเอง ไดแ ก การวางแผนการเรยี นของตนเอง โดยอาศัยแหลงทรัพยากรทางความรูตางๆ ที่จะชว ยนําแผนสกู ารปฏบิ ัติ แต ภายใตความรับผิดชอบของผูเรียน ผูเรียนรูดว ยตนเองตอ งเตรียมการวางแผนการเรียนรูของตน และเลือกสิง่ ทจ่ี ะเรยี นจากทางเลือกท่กี ําหนดไว รวมทั้ง วางโครงสรางของแผนการเรียนรูของตนอีกดวย ในการวาง แผนการเรยี นรู ผเู รียนตองสามารถปฏิบัติงานที่กําหนด วินิจฉัยความชวยเหลือที่ตองการ และทาํ ใหไ ดค วาม ชว ยเหลอื น้ัน สามารถเลือกแหลงความรู วเิ คราะห และวางแผนการการเรียนทั้งหมด รวมทั้งประเมิน ความกา วหนา ในการเรียนของตน ในการเรียนรดู วยตนเองผูเรียนและครูควรมีบทบาทอยางไร การเปรียบเทยี บบทบาทของครแู ละผูเรยี นตามกระบวนการเรียนรดู ว ยตนเอง บทบาทของผเู รยี นในการเรียนรดู ว ยตนเอง บทบาทของครใู นการเรียนรูดว ยตนเอง 1. การวเิ คราะหค วามตองการในการเรยี น 1. การวิเคราะหความตองการในการเรียน  วนิ ิจฉยั การเรียนรู  สรางความคุนเคยใหผูเรียนไววางใจ เขาใจ  วินิจฉัยความตองการในการเรียนรูของตน บทบาทครู บทบาทของตนเอง  รับรูและยอมรับความสามารถของตน  วิเคราะหค วามตองการการเรียนรูของผเู รียน  มีความรับผิดชอบในการเรียนรู และพฤติกรรมทต่ี องการใหเกิดแกผ ูเรียน  สรา งบรรยากาศการเรียนรูทีพ่ อใจดวยตนเอง  กําหนดโครงสรางคราว ๆ ของหลกั สูตร  มีสวนรวมในการระบุความตองการในการเรียน ขอบเขตเน้ือหากวา ง ๆ สรางทางเลือกที่หลากหลาย  เลอื กสิง่ ท่จี ะเรยี นจากทางเลือกตางๆ ที่  สรางบรรยากาศใหเกิดความตองการการเรียน  วิเคราะหความพรอมในการเรียนรูข องผเู รยี น กาํ หนด โดยการตรวจสอบความพรอมของผูเรียน  วางโครงสรางของโครงการเรียนของตน  มสี ว นรว มในการตดั สนิ ใจในทางเลอื กน้ัน  แนะนําขอ มูลใหผ ูเรียนคิด วเิ คราะหเ อง

16 การเปรียบเทยี บบทบาทของครแู ละผูเ รยี นตามกระบวนการเรียนรดู ว ยตนเอง (ตอ ) บทบาทของผเู รียนในการเรยี นรูดว ยตนเอง บทบาทของครใู นการเรียนรูดว ยตนเอง 2. การกําหนดจุดมงุ หมายในการเรียน  ฝกการกาํ หนดจุดมงุ หมายในการเรยี น 2. การกําหนดจดุ มงุ หมายในการเรียน  รจู ุดมุงหมายในการเรยี น และเรยี นใหบ รรลุ  กําหนดโครงสรางคราวๆ วัตถุประสงคการ เรยี นของวชิ า จุดมุงหมาย  ชว ยใหผเู รยี นเปล่ยี นความตอ งการทมี่ ีอยใู ห  รว มกันพัฒนาเปาหมายการเรยี นรู เปน จดุ มุงหมายการเรียนรทู ี่วัดไดเปนไดจริง  กําหนดจุดมุงหมายจากความตองการของตน  เปดโอกาสใหมีการระดมสมอง รว มแสดง ความคดิ เห็นและการนาํ เสนอ 3. การออกแบบแผนการเรียน  แนะนาํ ขอ มูลใหผ ูเรียนคิด วเิ คราะหเอง  ฝกการทํางานอยางมีขั้นตอนจากงายไปยาก 3. การออกแบบแผนการเรียน  การใชยุทธวิธีที่เหมาะสมในการเรียน  เตรียมความพรอมโดยจัดประสบการณการ  มีความรับผิดชอบในการดําเนินงานตามแผน เรยี นรู เสรมิ ทักษะท่ีจาํ เปน ในการเรียนรู  รวมมอื รวมใจรับผิดชอบการทํางานกลมุ  มสี ว นรว มในการตดั สนิ ใจ วิธีการทํางาน ตอ ง  รบั ผดิ ชอบควบคุมกิจกรรมการเรียนรขู อง ทราบวา เรื่องใดใชว ิธีใด สอนอยา งไร มสี ว นรว ม ตนเองตามแผนการเรยี นทก่ี าํ หนดไว ตัดสินใจเพยี งใด  ย่วั ยใุ หเ กดิ พฤตกิ รรมการเรยี นรู 4. การแสวงหาแหลง วิทยาการ  ผปู ระสานส่ิงทีต่ นเองรูกับสง่ิ ทผ่ี ูเ รยี นตองการ  ฝกคนหาความรูตามที่ไดรับมอบหมายจาก  แนะนาํ ขอ มูลใหผ ูเรยี นคิด วิเคราะหเองจนได แนวทางทแ่ี จม แจง สรางทางเลือกที่หลากหลาย แหลง การเรยี นรทู ่ีหลากหลาย ใหผ ูเ รยี นเลือกปฏิบัตติ ามแนวทางของตน  กําหนดบุคคล และสื่อการเรียนที่เก่ยี วของ 4. การแสวงหาแหลง วิทยาการ  สอนกลยทุ ธการสืบคนขอ มลู ถายทอดความรู ถาผูเรียนตองการ  กระตนุ ความสนใจชีแ้ หลง ความรู แนะนาํ การใชส ือ่

17  มสี ว นรว มในการสืบคนขอมลู รวมกับเพื่อนๆ  จดั รปู แบบเน้ือหา สื่อการเรยี นทเี่ หมาะสม ดวยความรับผิดชอบ บางสวน  เลอื กใชประโยชนจากกิจกรรมและยทุ ธวธิ ีท่มี ี  สงั เกต ตดิ ตาม ใหค ําแนะนําเมอื่ ผูเรยี นเกดิ ประสทิ ธภิ าพเพอื่ ใหบ รรลวุ ตั ถุประสงคทีก่ ําหนด ปญหาและตองการคําปรึกษา การเปรียบเทยี บบทบาทของครแู ละผูเ รยี นตามกระบวนการเรียนรดู ว ยตนเอง (ตอ ) บทบาทของผูเ รยี นในการเรยี นรดู วยตนเอง บทบาทของครใู นการเรียนรูดว ยตนเอง 5. การประเมินผลการเรยี นรู 5. การประเมินผลการเรยี นรู  ฝกการประเมนิ ผลการเรียนรดู ว ยตนเอง  ใหค วามรแู ละฝกผูเรยี นในการประเมินผลการ  มสี ว นรว มในการประเมินผล เรยี นรทู ห่ี ลากหลาย  ผเู รยี นประเมนิ ผลสมั ฤทธิ์ดว ยตนเอง  เปด โอกาสใหผูเรียนนาํ เสนอวธิ ีการ เกณฑ ประเมนิ ผล และมีสวนรว มในการตัดสนิ ใจ  จัดทําตารางการประเมินผลที่จะใชรวมกัน  แนะนาํ วิธกี ารประเมนิ เมื่อผูเรยี นมขี อ สงสัย

18 จะเหน็ ไดว า ท้งั ผูเรยี นและครตู องมีการวินจิ ฉัยความตองการสิง่ ทจ่ี ะเรียน ความพรอม ของผูเรยี นเกยี่ วกบั ทักษะท่จี ําเปน ในการเรยี น การกําหนดเปาหมาย การวางแผนการเรยี นรู การ แสวงหาแหลง วทิ ยาการ การประเมินผลการเรยี นรู ซึ่งครูเปน ผฝู กฝน ใหแ รงจงู ใจ แนะนาํ อาํ นวยความ สะดวกโดยเตรียมการเบื้องหลัง และใหค ําปรึกษา สวนผูเรยี นตองเปนผูเ ร่มิ ตนปฏบิ ตั ิ ดว ยความ กระตอื รอื รน เอาใจใส และมคี วามรับผิดชอบ กระทําอยา งตอ เนอ่ื งดวยตนเอง เรยี นแบบมสี ว นรว ม จงึ ทาํ ใหผูเรยี นเปนผูเรียนรูดวยตนเองได ดงั หลักการทวี่ า “การเรยี นรูตอ งเรมิ่ ตนทต่ี นเอง” และ ศกั ยภาพอนั พรอมท่จี ะเจริญเตบิ โตดวยตนเองนน้ั ผเู รยี นควรนาํ หัวใจนกั ปราชญ คอื สุ จิ ปุ ลิ หรอื ฟง คดิ ถาม เขยี น มาใชในการสังเคราะหความรู นอกจากน้ี กระบวนการเรียนรูในบริบททางสังคม จะเปน พลงั อนั หนง่ึ ในการเรียนรดู ว ยตนเอง ซึ่งเปนการเรียนรูใ นสภาพชีวติ ประจาํ วันที่ตองอาศยั สภาพแวดลอ มมสี ว นรว มในกระบวนการ ทําใหเกิดบรรยากาศการแลกเปลี่ยน พ่งึ พากัน แตภ ายใต ความเปนอิสระในทางเลือกของผูเรียนดวยวิจารณญาณที่อาศัย เหตผุ ล ประสบการณ หรือคาํ ชแ้ี นะ จากผูรู ครู และผูเ รียนจงึ เปนความรบั ผิดชอบรวมกนั ตอความสําเรจ็ ในการเรยี นรูดว ยตนเอง ลกั ษณะสําคัญในการเรยี นรูดวยตนเองของผูเ รียน มีดงั น้ี 1. การมีสวนรวมในการวางแผน การปฏบิ ัติตามแผน และการประเมนิ ผลการเรยี นรู ไดแก ผูเรยี นมี สว นรว มวางแผนกิจกรรมการเรียนรูบนพื้นฐานความตองการของกลุมผูเรยี น 2. การเรียนรูท ีค่ ํานึงถงึ ความสาํ คัญของผเู รียนเปน รายบุคคล ไดแ ก ความแตกตางในความสามารถ ความรพู น้ื ฐาน ความสนใจเรียน วธิ กี ารเรยี นรู จดั เน้ือหาและสอ่ื ใหเ หมาะสม 3. การพฒั นาทกั ษะการเรียนรูดวยตนเอง ไดแ ก การสืบคนขอมูล ฝกเทคนิคท่จี าํ เปน เชน การสังเกต การอานอยางมีจุดประสงค การบันทึก เปน ตน 4. การพัฒนาทกั ษะการเรียนรซู งึ่ กนั และกนั ไดแ ก การกาํ หนดใหผ ูเรยี นแบง ความรบั ผิดชอบใน กระบวนการเรยี นรู การทํางานเดี่ยว และเปนกลมุ ท่มี ที กั ษะการเรยี นรูตางกนั 5. การพัฒนาทักษะการประเมินตนเองและการรวมมือในการประเมินกับผูอื่น ไดแ ก การใหผูเรียน เขาใจความตองการในการประเมิน ยอมรับการประเมินจากผูอน่ื เปดโอกาสใหประเมินหลายรูปแบบ

19 กระบวนการในการเรยี นรูดว ยตนเอง เปน วธิ กี ารท่ีผูเรียนตองจัดกระบวนการเรยี นรดู ว ยตนเอง โดย ดาํ เนนิ การ ดงั น้ี 1. การวินิจฉัยความตองการในการเรียน 2. การกําหนดจุดมุงหมายในการเรียน 3. การออกแบบแผนการเรียน 4. การดําเนินการเรียนรูจากแหลงวิทยาการ 5. การประเมินผล การตอบสนองของผูเรยี นและครูตามกระบวนการในเรยี นรดู ว ยตนเอง มดี ังน้ี ขน้ั ตอน การตอบสนองของ การตอบสนองของครู ผูเรยี น 1. วินิจฉัยความตองการใน 1. ศึกษา ทําความเขาใจ 1. กระตนุ ใหผูเ รียนตระหนกั ถึงความจําเปนในการเรยี นรดู ว ย การเรียนรขู องผูเ รยี น คาํ อธบิ ายรายวชิ า ตนเอง 2. วินิจฉัยความตองการใน 2. วิเคราะหคําอธิบายรายวิชา จุดประสงค เนือ้ หา กิจกรรม การเรียนของตนเอง ท้ัง และการประเมนิ การเรยี นรายวิชา รายวิชาและรายหัวขอการ 3. อธิบายใหผ เู รียนเขา ใจคําอธบิ ายรายวชิ า เรียน 4. ใหคําแนะนําแกผูเรียนในการวินิจฉัยความตองการในการ 3. แบงกลุม อภิปรายเกี่ยวกับ เรียน ความตองการในการเรียน 5. อํานวยความสะดวกในการเรยี นแบบรวมมอื ในกลมุ เพื่อใหผ เู รยี นแตล ะคนม่ันใจ ในการวินิจฉัยความตองการ ในการเรียนของตนเอง 2. กําหนดจดุ มงุ หมายใน 1. ผูเ รียนแตละคนเขียน 1. ใหคําแนะนําแกผูเ รียนในการเขียนจุดมุง หมายการเรียนที่ การเรียน จุดมุงหมาย การเรียนในแต ถกู ตอ ง ละหัวขอการเรียน ท่ีวัดได สอดคลองกับความตองการ ในการเรียนของผูเ รียนและ อธบิ ายรายวชิ า

20 3. วางแผนการเรียนโดย 1. ทําความเขาใจเกี่ยวกับ 1. ใหคําแนะนําผูเรียนเกี่ยวกับความจําเปนและวิธีการวาง เขียนสญั ญาการเรยี น ความจําเปนและวิธีการวาง แผนการเรยี น แผนการเรียน 2. ใหค ําแนะนําผูเรยี นในการเขยี นสัญญาการเรียน 2. เขียนสัญญาการเรียนที่ ส อ ด ค ล อ ง กั บ คํ า อ ธิ บ า ย รายวิชา รวมทั้งความ ตองการและความสนใจของ ตนเอง ในการเรียนแตละ คร้ัง 4. เขียนโครงการเรียนรู 1. รวมกบั ผูสอนและเพอ่ื น 1. ใหค าํ แนะนําในการเขียนโครงการเรียนรูร ายวชิ า เขยี นโครงการเรียนรูของทัง้ 2. พจิ ารณาโครงการเรยี นรรู วมกบั ผูเรยี นโดยกระตนุ ให ชั้น โดยพจิ ารณาจาก ผูเรียนแสดงความคดิ เหน็ อยา งทวั่ ถึง โครงการเรียนรทู ผี่ ูส อนราง 3. รว มกับผเู รยี นสรปุ โครงการเรยี นรูใหเ หมาะสม มาและสญั ญาการเรยี นของ ทกุ คน 5. ดําเนินการเรยี นรู 1. ทบทวนความรูเ ดมิ ของ 1. ทดสอบความรูเดิมของผเู รยี น โดยใชเทคนคิ การต้งั คาํ ถาม ตนเองท่ีจําเปนสาํ หรบั การ หรือทดสอบ สรา งความรูใหม โดยการ ตอบคาํ ถามหรือทาํ แบบทดสอบ 5. ดาํ เนนิ การเรยี นรู (ตอ ) 2. ผูเรยี นแตล ะคน 2. ใหความรูเสริม เพื่อใหแนใ จวาผเู รียนจะสามารถเชอื่ มโยง ดําเนนิ การเรียนตามสญั ญา ความรเู ดิมกับ ความรูใ หมได การเรยี นอยา งกระตอื รือรน 3. ตงั้ คาํ ถามเพ่ือกระตนุ ใหผ ูเรียนคนหา คาํ ตอบและประมวล โดยการสืบคนและแสวงหา คาํ ตอบดว ยตนเอง ความรูเพอ่ื สนองตอบความ 4. สรางบรรยากาศทสี่ งเสรมิ การเรยี น ตอ งการในการเรียนดว ย 5. ใหค าํ ปรึกษา ใหขอ มลู ชวยเหลือ และอาํ นวยความสะดวก วธิ กี ารทห่ี ลากหลาย และใช ในกิจกรรมการเรียนของผูเรียนตามความจาํ เปน และความ แหลง ทรพั ยากรการเรียนที่ ตอ งการของผเู รียน เหมาะสมตามความตอ งการ 6. กระตุนใหผ ูเ รยี นใชความรูและ ประสบการณเดมิ ที่ ของตนเอง โดยนําความรู เกย่ี วขอ งกนั มาใชใ นการคน หาคาํ ตอบ โดยใหย กตวั อยา ง และประสบการณเ ดิมที่ หรอื เปรยี บเทียบเหตุการณทเี่ กยี่ วขอ งกับเร่อื งทเี่ รียน เกย่ี วขอ งกนั มาใชใ นการ 7. ติดตามในการเรยี นของผูเ รยี นตามสัญญาการเรียนและให

21 คนหาคาํ ตอบ คาํ แนะนาํ 3. แบงกลมุ เรยี นแบบ 8. ติดตามเปน ระยะๆ และใหข อมลู ปอ นกลบั แกผเู รียน รวมมอื เพอ่ื ศกึ ษาใน 9. บันทกึ ปญ หาและขอขดั ขอ งตา งๆในการดําเนินกิจกรรม ประเดน็ ทต่ี องตอบคาํ ถาม การเรียนเพ่อื เสนอแนะการปรับปรงุ ใหด ขี นึ้ โดยการปรบั จดุ มงุ หมายใน 10. ใหอ ิสระแกผ เู รยี นในการทํากจิ กรรม การเรยี นของ ผเู รียนแตล ะ และกระตนุ ใหผเู รยี นมีสวนรว มในกิจกรรมการเรยี นอยา ง คนเปน ของกลมุ แลว แบง เตม็ ที่ ยอมรบั ฟงความคดิ เหน็ ของผเู รยี น และไมตดั สนิ วา บทบาทหนาที่เพื่อแสวงหา ความคดิ เหน็ ของผเู รียนไมถกู ตอง ความรู โดยใชเทคนคิ การตั้ง 11. กระตนุ ใหผ เู รยี นสื่อสารความรคู วาม เขา ใจและแนวคดิ คําถามเพอื่ นาํ ไปสูการหา ของตนเองใหผ ูอน่ื เขา ใจอยา งชดั เจน คาํ ตอบ ท้ังนก้ี ลุมผูเ รียนแต 12. กระตุนใหผ เู รยี นมสี ว นรวมในการอภิปรายแลกเปลย่ี น ละกลุมอาจมรี ูปแบบในการ ความคดิ เห็นอยางกวา งขวางทงั้ ในกลมุ และชน้ั เรยี น ทํากลุมท่ีแตกตา งกัน 13. สังเกตการเรยี นของผเู รยี น บนั ทึก พฤตกิ รรมและ 4. ใชค วามคดิ อยางเต็มที่ มี กระบวนการเรยี นของ ผูเ รียน รวมท้งั เหตกุ ารณที่สงผลตอ ปฏิสมั พันธ โตต อบ คัดคาน การเรยี น สนบั สนนุ และ แลกเปลย่ี น 14. กระตุน ใหผ เู รียนสรุปความรคู วามเขาใจในบทเรียนดวย ความคิดเห็นและความรสู กึ ตนเอง ทเ่ี ปด กวา งในกลมุ และรับ 15. กลัน่ กรอง แกไ ข และเสรมิ สาระสาํ คญั ของบทเรยี นให ฟงความคดิ เห็นของผอู นื่ ชดั เจนและครอบคลมุ จดุ มุงหมายการเรยี น เพอ่ื หาแนวทางการไดม าซง่ึ 16. รว มกับผูเ รยี นอภิปรายเกี่ยวกับวิธีการเรียนท่ีมี คาํ ตอบท่ตี อ งการของตนเอง ประสทิ ธภิ าพ สง่ิ ทีส่ นับสนนุ และสิง่ ทขี่ ดั ขวางการเรยี น และของกลมุ 5. แสดงความสามารถของ ตนเอง และยอมรบั ความสามารถของผอู ่ืน 6. ตัดสินใจ และชว ย แกป ญ หาตางๆทเ่ี กิดข้ึนใน กจิ กรรมการเรยี น 7. ฝก ปฏบิ ตั ิทกั ษะทตี่ อง ศกึ ษาตาม จดุ มงุ หมายการ เรยี น 8. ขอความชว ยเหลอื จาก

22 ผูส อน ตามความเหมาะสม 9. ปรกึ ษาผูสอนเปน ระยะๆ ตามทร่ี ะบุไวใ นสัญญาการ เรยี นเพอ่ื ขอคาํ แนะนาํ ชวยเหลือ 10. ปรบั เปลี่ยนการ ดําเนนิ การเรียน ตามความ เหมาะสม และบันทกึ สิง่ ท่ี ปรบั เปล่ยี นลงในสญั ญาการ เรยี นใหช ดั เจน และนาํ ไป เปนขอ มลู ในการวนิ จิ ฉยั ตนเองเพ่อื ต้ังจุดมงุ หมายใน การเรียนครงั้ ตอ ไป 11. อภปิ รายและสรปุ ความรู ทไ่ี ดใ นกลมุ 12. นาํ เสนอวธิ ีการเรยี นและ ความรทู ่ไี ดต อ ท้งั ชั้น โดยใช รปู แบบในการแสดงออกใน สิง่ ทต่ี นไดเ รียนรทู ่ี หลากหลาย 13. อภิปราย แสดงความ คิดเหน็ สะทอนความรูส ึก และใหข อ เสนอแนะเกย่ี วกบั วธิ ีการเรยี นดว ยตนเองที่มี ประสทิ ธภิ าพ สงิ่ สนับสนุน และสง่ิ ขดั ขวางการ เรยี น 14. รวมกนั สรุปประเดน็ ความรทู ีไ่ ดใน ชัน้ เรียน 15. เขยี นรายงานผลการ เรียน ท้ังในดานเนือ้ หาและ วธิ ีการเรยี น รวมทั้ง ความรสู ึกเกีย่ วกับ

23 ความสาํ เร็จหรอื ไมส าํ เรจ็ ใน การเรยี นเปน รายบคุ คลและ รายกลมุ 6. ประเมนิ ผลการเรยี นรู 1. ประเมนิ ผลการเรียนของ 1. กระตนุ ใหผ เู รยี นตรวจสอบความรคู วามเขาใจของตนเอง ตนเอง โดยเปรียบเทียบกบั ตลอดเวลา จดุ มุงหมายในการเรียนของ 2. ประเมนิ การเรยี นของผเู รียนจากการสงั เกตพฤติกรรมใน ตนเอง การเรียน ความสามารถในการเรยี นตามสญั ญาการเรยี น และ 2. ใหเ พื่อนและครูชว ย ผลงานในแฟมสะสมงาน สะทอ นผลการเรยี น 3. ใหขอ มูลปอ นกลับแกผ ูเรยี นรายบคุ คลและรายกลมุ 3. ใหขอ มูลปอนกลับแก เกีย่ วกบั กระบวนการเรียนดวยตนเองและพฤตกิ รรมในการ เพอ่ื นในกลุม เรียนรวมทง้ั ใหข อเสนอแนะตามความ เหมาะสม กระบวนการเรยี นรูดว ยตนเอง ประกอบดวยข้ันตอน วินิจฉยั ความตองการในการเรียนรูของผูเรยี น กาํ หนดจุดมุงหมายในการเรียน วางแผนการเรียนโดยใชส ญั ญาการเรยี น เขียนโครงการเรียนรู ดําเนินการ เรยี นรู และประเมนิ ผลการเรียนรนู น้ั ผูเ รียนจะไดป ระโยชนจ ากการเรียนมากทีส่ ุด “สญั ญาการเรยี น ( Learning Contract)” เปน การมอบหมายภาระงานใหกับผูเรียนวาจะตอ งทาํ อะไรบา ง เพ่ือใหไ ดร บั ความรู ตามเปาประสงค และผเู รียนจะปฏบิ ตั ิตามเงื่อนไขนัน้ สญั ญาการเรยี น (Learning Contract) คาํ วา สัญญา โดยทั่วไปหมายถึง ขอตกลงระหวางบุคคล 2 ฝาย หรือหลายฝายวาจะทําการหรืองด เวนกระทําการอยางใดอยา งหนงึ่ ความจรงิ น้นั ในระบบการจัดการเรียนรูก ม็ ีการทาํ สัญญากันระหวา งครกู ับ ผูเรยี น แตส วนมากไมไดเ ปนลายลกั ษณอ กั ษรวา ถา ผูเ รียนทาํ ไดอยา งนนั้ แลว ผูเรียนจะไดรับอะไรบางตาม ขอ ตกลง สญั ญาการเรยี น จะเปนเคร่ืองมือท่ีชวยใหผ ูเ รยี นสามารถกําหนดแนวการเรียนของตัวเองไดด ียิง่ ขึ้น ทาํ ใหป ระสบผลสําเร็จตามจุดมุงหมายและเปนเครอ่ื งยืนยันที่เปนรูปธรรม ทานคงแปลกใจที่ไดยินคําวา “สญั ญา” เพราะคาํ น้เี ปนคาํ ท่ีคนุ หูกันดีอยู แตไ มแ นใ จวา ทานเคยได ยนิ คําวา “สญั ญาการเรยี น” หรือยงั คาํ วา สญั ญาการเรยี นมีผเู ร่ิมใชเปนคนแรกคือ Dr. M.S. Knowles ศาสตราจารย สอนวิชาการศึกษาผูใหญ มหาวิทยาลัย North Carolina State ในสหรฐั อเมรกิ า

24 คําวา สัญญา แปลตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน แปลวา “ขอตกลงกัน” ดังน้นั สัญญาการ เรยี น ก็คอื ขอ ตกลงท่ผี ูเ รยี นไดท าํ ไวกับครูวาเขาจะปฏบิ ัติอยางไรบา งในกระบวนการเรยี นรูเพือ่ ใหบรรลุ จุดมงุ หมายของหลักสูตรนั่นเอง สัญญาการเรียนเปนรูปแบบของการเรียนรูที่แสดงหลักฐานของการเรียนรูโดยใชแฟมสะสมผลงาน หรอื Portfolio 1. แนวคดิ การจดั การเรยี นรูในระะบบ เปน การเรียนรูที่ครูเปนผกู ําหนดรูปแบบ เน้ือหา กจิ กรรมเปนสว นใหญ ผูเรยี นเปนแตเ พียงผูปฏบิ ัตติ าม ไมไ ดมโี อกาสในการมีสว นรว มในการวางแผนการเรยี น นักการศึกษาทง้ั ใน ตะวนั ตกและแอฟรกิ า มองเห็นวาระบบการศึกษาแบบนี้เปนระบบการศึกษาของพวกจักรพรรดินิยมหรือ เปนการศึกษาของพวกชนชั้นสูงบาง เปนระบบการศึกษาของผูถูกกดขี่บาง สรุปแลวก็คือระบบการศึกษา แบบนีไ้ มไ ดฝ กคนใหเปนตัวของตวั เอง ไมไ ดฝ กใหค นรูจักพึ่งตนเอง จงึ มผี พู ยายามที่จะเปลยี่ นแนวคิด ทางการศึกษาใหม อยางเชนระบบการศึกษาที่เนนการฝกใหคนไดรูจักพึ่งตนเองในประเทศแทนซาเนีย การศึกษาที่ใหคนคิดเปนในประเทศไทยเราเหลานี้เปนตน รูปแบบของการศึกษาในอนาคต ควรจะมุงไปสู ตวั ผูเรยี นมากกวาตัวผูสอน เพราะวาในโลกปจจุบันวทิ ยาการใหม ๆ ไดเ จริญกา วหนา ไปอยา งรวดเรว็ มี หลายสงิ่ หลายอยางที่มนษุ ยจ ะตองเรยี นรู ถา จะใหแตม าคอยบอกกันคงทําไมได ดังนัน้ ในการเรียนจะตองมี การฝก ฝนใหค ิดใหรูจกั การหาวิธกี ารทีไ่ ดศ กึ ษาสิ่งที่คนตองการ กลา วงาย ๆ ก็คอื ผูเรยี นที่ไดรบั การศกึ ษา แบบท่ีเรียกวา เรยี นรเู พ่ือการเรยี นในอนาคต 2. ทําไมจะตอ งมีการทาํ สัญญาการเรียน ผลจากการวิจยั เก่ยี วกบั การเรียนรขู องผใู หญ พบวา ผูใหญจะเรียนไดดที ่ีสุดก็ตอ เมอ่ื การเรยี นรูด ว ย ตนเอง ไมใชการบอกหรือการสอนแบบที่เปนโรงเรียน และผลจากการวิจัยทางดานจิตวิทยายังพบอีกวา ผใู หญมีลกั ษณะท่เี ดนชัดในเร่ืองความตองการทีจ่ ะทาํ อะไรดว ยตนเองโดยไมตองมกี ารสอนหรือการช้ีแนะ มากนัก อยางไรก็ดีเมื่อพูดถึงระบบการศึกษาก็ยอมจะตองมีการกลาวถึงคุณภาพของบุคคลที่เขามาอยูใน ระบบการศึกษา จึงมีความจําเปนที่จะตองกําหนดกฎเกณฑขึ้นมาเพื่อเปนมาตรฐาน ดังนั้นถงึ แมจ ะให ผูเรียนเรยี นรดู วยตนเองก็ตามกจ็ าํ เปนจะตองสรางมาตรการข้นึ มาเพื่อการควบคมุ คณุ ภาพของผเู รียนเพื่อให มีมาตรฐานตามที่สังคมยอมรับ เหตุนี้สัญญาการเรียนจึงเขามามีบทบาทในการเรียนการสอนเปนการวาง แผนการเรยี นที่เปน ระบบ ขอดขี องสัญญาการเรียน คือเปน การประสานความคิดทว่ี า การเรยี นรู ควรใหผ ูเรยี นกําหนด และการศกึ ษาจะตองมีเกณฑมาตรฐานเขาดว ยกนั เพราะในสญั ญาการเรียนจะบง ระบวุ าผูเ รยี นตองการเรยี น

25 เรื่องอะไรและจะวัดวาไดบรรลุตามความมุงหมายแลวนั้นหรือไมอยางไร มีหลักฐานการเรียนรูอะไรบางที่ บงบอกวาผูเรยี นมีผลการเรียนรอู ยา งไร 3. การเขียนสัญญาการเรียน การเรยี นรดู วยตนเอง ซึง่ เริ่มจากการจัดทําสัญญาการเรียนจะมลี ําดบั การดําเนนิ การ ดงั น้ี ข้ันที่ 1 แจกหลักสูตรใหกับผเู รยี นในหลักสตู รจะตองระบุ  จุดประสงคของรายวิชานี้  รายช่อื หนังสืออา งองิ หรือหนังสือสาํ หรับที่จะศกึ ษาคนควา  หนว ยการเรียนยอ ย พรอมรายชื่อหนงั สืออา งองิ  ครอู ธบิ าย และทําความเขาใจกบั ผเู รียนในเร่ืองหลกั สตู ร จุดมุงหมายและหนว ยการ เรยี นยอ ย ขัน้ ที่ 2 แจกแบบฟอรมของสัญญาการเรียน จดุ มงุ หมาย แหลง วิทยาการ/วธิ ีการ หลักฐาน การประเมินผล เปนสวนที่ระบุวาผูเรยี น เปนสว นท่ีระบุวาผูเรียน เปน สวนท่มี สี ่ิงอางอิง เปนสว นที่ระบุวาผเู รียน ตองการบรรลผุ ลสําเรจ็ จะเรียนรูไดอยา งไร หรือยืนยนั ท่ีเปน สามารถเกดิ การเรยี นรู ในเร่ืองอะไร อยา งไร จากแหลงความรูใด รปู ธรรม ในระดบั ใด ท่ีแสดงใหเ ห็นวา ผูเ รียน ไดเ กดิ การเรียนรูแลว โดยเกบ็ รวบรวมเปน แฟมสะสมงาน ขนั้ ท่ี 3 อธิบายวิธีการเขียนขอตกลงในแบบฟอรมแตละชองโดยเริ่มจาก  จุดมุงหมาย  วิธกี ารเรยี นรหู รือแหลง วิทยาการ  หลกั ฐาน  การประเมินผล ขั้นท่ี 4 ถามปญหาและขอสงสัย ข้ันที่ 5 แจกตัวอยางสญั ญาการเรยี นใหผ ูเรยี นคนละ 1 ชดุ ขั้นที่ 6 อธิบายถึงการเขียนสัญญาการเรียน

26 ผูเรียนลงมือเขยี นขอตกลงโดยผเู รยี นเอง โดยเขียนรายละเอยี ดท้ัง 4 ชองในแบบฟอรม สญั ญาการเรยี น นอกจากน้ีผเู รยี นยังสามารถระบุระดับการเรยี นทัง้ ในระดบั ดี ดีเย่ยี ม หรอื ปานกลาง ซง่ึ ผเู รียนมคี วามตง้ั ใจท่ีจะบรรลุการเรยี นในระดบั ดเี ย่ียมหรือมีความตง้ั ใจทจี่ ะเรียนรใู นระดับดี หรือพอใจ ผเู รยี นก็ตองแสดงรายละเอยี ด ผูเรยี นตองการแตร ะดบั ดี คอื ผูเรียนตองแสดงความสามารถตามวัตถปุ ระสงค ทก่ี ลา วไวใ นหลักสตู รใหค รบถวน การทาํ สัญญาระดบั ดีเยย่ี ม นอกจากผูเรียนจะบรรลวุ ัตถปุ ระสงคต าม หลักสตู รแลว ผเู รียนจะตองแสดงความสามารถพิเศษเร่ืองใดเรื่องหนึ่งโดยเฉพาะ อันมีสว นเก่ียวขอ งกับ หลกั สูตร ขั้นที่ 7 ใหผูเรียนและเพือ่ นพจิ ารณาสัญญาการเรยี นใหเรียบรอ ย ตอไปใหผ ูเรียนเลือกเพอื่ นในกลุม 1 คน เพอ่ื จะไดช วยกันพิจารณาสัญญาการเรยี นรขู องท้งั 2 คน ในการพิจารณาสัญญาการเรียนใหพิจารณาตามหัวขอตอไปนี้ 1. จดุ มงุ หมายมคี วามแจม ชัดหรือไม เขาใจหรือไม เปน ไปไดจริงหรือไมบ อกพฤตกิ รรมที่จะใหเ กดิ จรงิ ๆ หรอื ไม 2. มจี ดุ ประสงคอ ื่นที่พอจะนํามากลาวเพิ่มเติมไดอีกหรือไม 3. แหลงวิชาการและวิธีการหาขอมูลเหมาะสมเพียงใด มีประสิทธิภาพเพียงใด 4. มวี ิธีการอืน่ อีกหรือไม ที่สามารถนาํ มาใชเ พ่อื การเรยี นรู 5. หลักฐานการเรียนรูมีความสอดคลองกับจุดมุงหมายเพียงใด 6. มหี ลักฐานอ่นื ท่พี อจะนํามาแสดงไดอ กี หรอื ไม 7. วิธีการประเมินผลหรือมาตรการที่ใชวัดมีความเชื่อถือไดมากนอยเพียงใด 8. มวี ิธีการประเมนิ ผลหรือมาตรการอ่นื อีกบางหรอื ไม ในการวดั ผลและประเมนิ ผลการเรยี นรู ขน้ั ที่ 8 ใหผูเรียนนําสัญญาการเรียนไปปรบั ปรุงใหเ หมาะสมอกี คร้งั หนง่ึ ขัน้ ท่ี 9 ใหผูเ รียนทําสญั ญาการเรยี นทีป่ รบั ปรงุ แลว ใหค รูและทปี่ รกึ ษาตรวจดอู ีกคร้ังหนง่ึ ฉบับที่เรยี บรอยใหด าํ เนนิ การไดต ามที่เขียนไวในสญั ญาการเรยี น ขั้นที่ 10 การเรียนกอนที่จะจบเทอม 2 อาทติ ย ใหผ เู รยี นนําแฟม สะสมงาน (แฟมเกบ็ ขอ มูล Portfolio) ตามที่ระบุไวในสัญญาการเรยี นมาแสดง ขนั้ ที่ 11 ครแู ละผูเ รียนจะตัง้ คณะกรรมการในการพจิ ารณาแฟม สะสมงานท่ผี ูเ รียนนํามาสงและ สงคนื ผูเรียนกอนส้ินภาคเรยี น

27 (ตวั อยาง) การวางแผนการเรยี นโดยใชส ญั ญาการเรยี น จดุ มุงหมาย วิธีการเรียนรู หลักฐาน การประเมินผล แหลง วิทยาการ 1. สามารถอธบิ าย 1. อา นเอกสารอา งองิ 1. ทาํ รายงานยอ ใหผเู รยี น 2-5 คน ประเมนิ ความตอ งการ ความ ทเี่ สนอแนะในหลกั สูตร ขอคดิ เหน็ จากหนังสอื รายงานและบนั ทกึ การ สนใจ แรงจงู ใจ 2. อา นเอกสารท่ี ทอี่ าน อภปิ รายการประเมินให ความสามารถและ เกย่ี วของอนื่ ๆ 2. บนั ทกึ การอภปิ ราย ประเมนิ ตามหัวขอ ตอ ไปนี้ ความสนใจของ 3. รวมกลมุ รายงานและ 3. ทาํ รายงานและ 1. รายงานครอบคลมุ ผใู หญไ ด อภปิ รายกับผเู รียนอ่นื เสนอแนะเกย่ี วกบั ทฤษฎี เนอ้ื หาตามความมงุ หมาย หรือกลุมการเรียนอนื่ การเรียนรเู พอ่ื นาํ ไป เพยี งใด ใชก บั นกั ศกึ ษาผใู หญ 54321 (โดยจดั ทาํ ในรูปแบบ 2. รายงานมคี วามชดั เจน แฟม สะสมงาน) เพยี งใด 54321 3. รายงานมปี ระโยชน ในการเรียนของนักศึกษา ผใู หญเ พียงใด 54321 โดยขา พเจา จะเรมิ่ ปฏิบัติตั้งแตวนั ท.ี่ ....เดือน.................พ.ศ. .........ถงึ วันท่.ี ......เดือน................พ.ศ. ....... ลงชื่อ.................................ผูทําสัญญา () ลงช่ือ.................................พยาน () ลงช่ือ.................................พยาน () ลงช่ือ.................................ครผู ูส อน ()

28 การประเมินผลการเรยี นโดยใชแฟมสะสมงาน การจัดทําแฟมสะสมงาน (Portfolio) เปนวิธีการสําคัญที่นํามาใชในการวัดผลและประเมินผลการ เรียนรูทใี่ หผ ูเรียนเรยี นรูดว ยตนเองโดยการจดั ทําแฟมสะสมงานทมี่ คี วามเช่อื พื้นฐานทสี่ าํ คญั มาจากการให ผูเรยี นเรยี นรูจ ากสภาพจรงิ (Authentic Learning) ซึง่ มีสาระสาํ คญั ท่ีพอสรปุ ไดด งั น้ี 1. ความเชือ่ พน้ื ฐานของการเรยี นรูตามสภาพจรงิ (Authentic Learning) 1.1 ความเชื่อเกี่ยวกับการจัดการศึกษา  มนุษยมีสัญชาตญาณที่จะเรียนรู มีความสามารถและมีความกระหายที่จะเรียนรู  ภายใตบรรยากาศของสภาพแวดลอ มทเ่ี ออ้ื อาํ นวยและการสนบั สนนุ จะทาํ ใหม นษุ ย สามารถทจี่ ะรเิ ร่มิ และเกดิ การเรยี นรขู องตนเองได  มนุษยสามารถที่จะสรางองคความรูจากการปฏิสัมพันธกับคนอื่นและจากสื่อที่มี ความหมายตอชีวิต  มนุษยมีพัฒนาการดา นรางกาย ดา นอารมณ ดา นสงั คม และดานสตปิ ญญาแตกตางกัน 1.2 ความเชอ่ื เก่ียวกับการเรยี นรู  การเรยี นรจู ะเร่มิ จากสิง่ ทเี่ ปน รูปธรรมไปสนู ามธรรมโดยผานกระบวนการการสํารวจ ตนเอง การเสริมสรางบรรยากาศของการเรียนรูและการสรางบริบทของสังคมใหผูเรียนไดปฏิสัมพันธกับ ผูเ รียนอืน่  การเรยี นรูมีองคประกอบทางดานปญญาหลายดานทั้งในดานภาษา คํานวณ พื้นที่ ดนตรี การเคลอื่ นไหว ความสมั พันธระหวางบคุ คลและอืน่ ๆ  การแสวงหาความรูจะมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้นถาอยูในบริบทที่มีความหมายตอชีวิต  การแสวงหาความรูเปนกระบวนการที่เกิดขึ้นตลอดชีวิต 1.3 ความเชื่อเกี่ยวกับการสอน  การสอนจะตองยึดผูเรียนเปน ศูนยก ลาง  การสอนจะเปนทั้งรายบุคคลและรายกลุม  การสอนจะยอมรับวัฒนธรรมทีแ่ ตกตา งกันและวธิ กี ารเรยี นรทู ี่เปนเอกลกั ษณข อง ผูเรยี นแตละคน  การสอนกับการประเมินเปนกระบวนการตอเนื่องและเก่ียวขอ งซึ่งกันและกนั  การสอนจะตองตอบสนองตอการขยายความรูที่ไมมีที่สิ้นสุดของหลักสูตรสาขาตาง ๆ

29 1.4 ความเชื่อเกี่ยวกับการประเมิน  การประเมินแบบนําคะแนนของผูเรียนจํานวนมากมาเปรียบเทียบกัน มีคุณคานอยตอ การพฒั นาศกั ยภาพของผูเรยี น  การประเมินตามสภาพจริง (Authentic Assessment) ไมใชสิ่งสะทอนความสามารถที่ มีอยูในตวั ผูเรียน แตจ ะสะทอ นถงึ การปฏิสมั พันธระหวางบคุ คลกบั สง่ิ แวดลอ มและความสามารถทแ่ี สดง ออกมา  การประเมนิ ตามสภาพจริงจะใหขอ มูลและขาวสารที่เที่ยงตรงเก่ียวกบั ผเู รียนและ กระบวนการทางการศึกษา 2. ความหมายของการประเมินตามสภาพจริง (Authentic Assessment) การประเมินตามสภาพจริง เปนกระบวนการของการสังเกตการณบันทึก การจัดทําเอกสารที่ เก่ียวกับงานหรือภารกิจที่ผเู รียนไดทํา รวมทงั้ แสดงวิธกี ารวาไดท าํ อยา งไร เพอ่ื ใชเ ปนขอมูลพ้นื ฐาน เกี่ยวกับการตัดสินใจทางการศึกษาของผูเรียนนั้น การประเมินตามสภาพจริงมีความแตกตางจากการ ประเมินโครงการตรงที่การประเมินแบบนี้ไดใหความสําคัญกับผูเรียนมากกวาการใหความสําคัญกับผล อันท่ีจะเกิดข้ึนจากการดูคะแนนของกลมุ ผูเรยี นและแตกตางจากการทดสอบเนอ่ื งจากเปน การวดั ผลการ ปฏบิ ัติจรงิ (Authentic Assessment) การประเมินตามสภาพจริงจะไดขอมูลสารสนเทศเชิงคุณภาพอยาง ตอ เนอ่ื งทีส่ ามารถนาํ มาใชใ นการแนะแนวการเรียนสาํ หรับผเู รยี นแตล ะคนไดเปนอยา งดี 3. ลักษณะทีส่ าํ คญั ของการประเมินตามสภาพจรงิ (Authentic Assessment)  ใหความสําคัญขอบการพัฒนาและการเรียนรู  เนนการคนหาศักยภาพนําเอามาเปดเผย  ใหความสาํ คัญกบั จดุ เดนของผูเ รียน  ยดื ถือเหตกุ ารณในชีวิตจริง  เนน การปฏิบัติจรงิ  จะตองเชื่อมโยงกับการเรียนการสอน  มุงเนนการเรียนรูอยางมีเปาหมาย  เปนกระบวนการเกิดขึ้นอยางตอเนื่องในทุกบริบท  ชวยใหมีความเขาใจในความสามารถของผูเรียนและวิธีการเรียนรู  ชว ยใหเกิดความรวมมือทั้งผูปกครอง พอแม ครู ผเู รยี นและบคุ คลอื่น ๆ

30 4. การประเมินผลการเรยี นโดยใชแฟมสะสมงาน แฟมสะสมงาน เปนวิธีการประเมินผลการเรียนรตู ามสภาพจริง ซึ่งเปนวิธกี ารท่ีครไู ดนําวธิ กี าร มาจากศิลปน (artist) มาใชในทางการศึกษาเพื่อการประเมินความกาวหนาในการเรียนรูของผูเรียน โดย แฟมสะสมงานมีประโยชนที่สําคัญคือ  ผูเรียนสามารถแสดงความสามารถในการทํางานโดยที่การสอบทําไมได  เปนการวัดความสามารถในการเรียนรูของผูเรียน  ชว ยใหผูเรยี นสามารถแสดงใหเห็นกระบวนการเรยี นรู (Process) และผลงาน (Product)  ชว ยใหสามารถแสดงใหเห็นการเรยี นรูท ี่เปนนามธรรมใหเ ปน รปู ธรรม แฟมสะสมงานไมใชแนวคิดใหม เปนเรื่องที่มีมานานแลวใชโ ดยกลุม เขยี นภาพ ศิลปน สถาปนิก นักแสดง และนักออกแบบ โดยแฟมสะสมงานไดถูกนํามาใชในทางการศึกษาในการเรียนการสอนทาง ดา นภาษา คณติ ศาสตร วทิ ยาศาสตร และวชิ าอื่น ๆ ทงั้ น้ีแฟม สะสมงานเปนวิธกี ารท่ีสะทอ นถึงวิธีการ ประเมินผลการเรียนรูตามสภาพจริง (Authentic Assessment) ซง่ึ เปน กระบวนการของการรวบรวม หลักฐานที่แสดงใหเห็นวาผูเรียนสามารถทําอะไรไดบางและเปนกระบวนการของการแปลความจาก หลักฐานทไี่ ดและมีการตัดสนิ ใจหรือใหค ณุ คา การประเมินผลตามสภาพจริงเปนกระบวนการที่ใชเพ่ือ อธิบายถงึ ภาระงานที่แทจ ริงหรอื real task ทีผ่ ูเรียนจะตองปฏบิ ัตหิ รือสรางความรู ไมใชสรางแตเพยี งขอมลู สารสนเทศ การประเมินโดยใชแฟมสะสมงานเปนวิธีการของการประเมินที่มีองคประกอบสําคัญคือ  ใหผเู รยี นไดแสดงการกระทํา - ลงมือปฏิบัติ  สาธติ หรอื แสดงทกั ษะออกมาใหเ หน็  แสดงกระบวนการเรียนรู  ผลิตชิ้นงานหรือหลักฐานวาเขาไดรูและเขาทําได ซึ่งการประเมินโดยใชแฟมสะสมงานหรือการประเมินตามสภาพจริง โดยวิธีการดังกลาวนี้จะ มีลักษณะทีส่ าํ คญั คอื  ชิ้นงานที่มีความหมาย (meaningful tasks)  มีมาตรฐานที่ชัดเจน (clear standard)  มีการใหสะทอนความคิด ความรูสึก (reflections)  มกี ารเช่อื มโยงกบั ชวี ิตจริง (transfer)  เปนการปรับปรุงและบูรณาการ (formative integrative)

31  เก่ยี วของกับการคดิ ในลําดบั ท่ีสูงขึน้ ไป (high – order thinking)  เนน การปฏบิ ัติทมี่ ีคณุ ภาพ (quality performance)  ไดผลงานท่ีมคี ณุ ภาพ (quality product) 5. ลักษณะของแฟมสะสมงาน นกั การศึกษาบางทานไดก ลาววา แฟมสะสมงานมลี ักษณะเหมือนกบั จานผสมสี ซึง่ จะเห็นไดวา จานผสมสเี ปน สวนที่รวมเร่อื งสีตา ง ๆ ทง้ั นแี้ ฟม สะสมงานเปนสิ่งทรี่ วมการประเมินแบบตาง ๆ เพ่ือการ วาดภาพใหเ ห็นวาผูเรียนเปนอยางไร แฟมสะสมงานไมใชถังบรรจุสิ่งของ (Container) ท่ีเปน ที่รวมของ สิ่งตาง ๆ ที่จะเอาอะไรมากองรวมไวหรือเอามาใสไวในที่เดียวกัน แตแฟมสะสมงานเปนการรวบรวม หลักฐานทม่ี ีระบบและมีการจดั การโดยครูและผเู รยี นเพอื่ การตรวจสอบความกา วหนา หรอื การเรยี นรู ดานความรู ทักษะและเจตคติในเรื่องเฉพาะวิชาใดวิชาหนึ่ง กลาวโดยท่ัวไป แฟม สะสมงานจะมีลกั ษณะทส่ี ําคญั 2 ประการคือ - เปน เหมอื นสิ่งทร่ี วบรวมหลักฐานทแี่ สดงความรูและทักษะของผเู รียน - เปนภาพที่แสดงพัฒนาการของผูเรียนในการเรียนรู ตลอดชวงเวลาของการเรียน 6. จดุ มุง หมายของการประเมนิ โดยใชแ ฟมสะสมงาน มดี ังน้ี  ชว ยใหครไู ดรวบรวมงานทส่ี ะทอ นถงึ ความสาํ คัญของนักเรยี นในวัตถปุ ระสงคใหญของการเรยี นรู  ชวยกระตุนใหผ ูเรียนสามารถจดั การเรยี นรขู องตนเอง  ชวยใหครูไดเกิดความเขาใจอยางแจมแจงในความกาวหนาของผูเรียน  ชวยใหผูเรียนไดเขา ใจตนเองมากยง่ิ ข้ึน  ชวยใหทราบการเปลี่ยนแปลงและความกาวหนา ตลอดชวงระหวางการเรียนรู  ชว ยใหผูเรียนไดตระหนักถึงประวตั กิ ารเรยี นรูข องตนเอง  ชวยทําใหเกิดความสัมพันธระหวางการสอนกับการประเมิน 7. กระบวนการของการจดั ทําแฟม สะสมงาน การจัดทําแฟมสะสมงาน มกี ระบวนการหรือขั้นตอนอยูหลายขั้นตอน แตทง้ั น้กี ส็ ามารถปรบั ปรุง ไดอยา งเหมาะสม Kay Burke (1994) และคณะ ไดก าํ หนดข้ันตอนของการทาํ แฟม สะสมงานไว 10 ข้ันตอน ดงั น้ี  ขั้นการรวบรวมและจัดระบบของผลงาน  ขน้ั การเลือกผลงานหลักตามเกณฑทก่ี ําหนด  ขั้นการสรางสรรคแฟมสะสมผลงาน

32  ขั้นการสะทอนความคิด หรือความรูสึกตอผลงาน  ขน้ั การตรวจสอบเพอ่ื ประเมนิ ตนเอง  ขั้นการประเมินผล ประเมินคาของผลงาน  ขน้ั การแลกเปลยี่ นประสบการณกับบุคคลอื่น  ข้นั การคัดสรรคและปรับเปลย่ี นผลงานเพ่ือใหทันสมัย  ขั้นการประชาสัมพันธ หรือจัดนิทรรศการแฟมสะสมงาน 8. รปู แบบ (Model) ของการทําแฟมสะสมงาน สามารถดําเนินการไดดงั นี้  สําหรบั ผูเ ริ่มทาํ ไมมีประสบการณม ากอ นควรใช 3 ข้ันตอน ข้นั ท่ี 1 การรวบรวมผลงาน ข้ันที่ 2 การคัดเลือกผลงาน ขั้นที่ 3 การสะทอนความคิด ความรูสึกในผลงาน  สําหรับผทู มี่ ปี ระสบการณใ หม ๆ ควรใช 6 ข้นั ตอน ขั้นท่ี 1 กาํ หนดจุดมงุ หมาย ขน้ั ที่ 2 การรวบรวม ขนั้ ที่ 3 การคัดเลือกผลงาน ขัน้ ที่ 4 การสะทอนความคิดในผลงาน ขัน้ ที่ 5 การประเมินผลงาน ขัน้ ท่ี 6 การแลกเปล่ยี นกับผูเรียน  สําหรบั ผูทีม่ ปี ระสบการณพอสมควร ควรใช 10 ขัน้ ตอนดงั ทีก่ ลา วขา งตน 9. การวางแผนทําแฟมสะสมงาน  การวางแผนและการกําหนดจุดมุงหมาย คําถามหลักที่จะตองทําใหชัดเจน ทําไมจะตอ งใหผ ูเรยี นรวบรวมผลงาน ทําแฟมสะสมงานเพื่ออะไร จุดมุงหมายที่แทจริงของการทําแฟมสะสมงาน คืออะไร การใช แฟมสะสมงานในการประเมินมีขอดี ขอเสียอยางไร

33  แฟมสะสมงานไมใชเปนเพียงการเรียนการสอนหรือการประเมินผล แตเปนทั้งกระบวนการ เรยี นการสอนและการวัดผลประเมนิ ผล  แฟมสะสมงาน เปนกระบวนการท่ีทาํ ใหผ ูเรยี นเปน ผูท่ีลงมือปฏิบัติเองและเรียนรูดว ยตนเอง  การใชแฟมสะสมงานในการประเมินจะมีหลักสําคัญ 3 ประการ เนอ้ื หา ตอ งเกย่ี วกับเน้ือหาทส่ี ําคัญในหลกั สูตร การเรยี นรู ผูเรยี นเปน ผูล งมือปฏิบัติเอง โดยมีการบูรณาการที่จะตองสะทอน กระบวนการเรียนรู ทัง้ ในเรอ่ื งการอาน การเขยี น การฟง การแกป ญหา และการคิดระดับที่สูงกวาปกติ 10. การเกบ็ รวบรวมชน้ิ งานและการจดั แฟมสะสมงาน  ความหมายของแฟมสะสมงานคือ การรวบรวมผลงานของผูเรียนอยางมีวัตถุประสงค เพื่อการแสดงใหเห็นความพยายาม ความกาวหนาและความสําเร็จของผูเรียนในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง  วิธีการเกบ็ รวบรวม สามารถจดั ใหอยูใ นรปู แบบของส่ิงตอไปนี้ แฟมงาน สมดุ บันทึก ตเู กบ็ เอกสาร กลอ ง อลั บมั้ แผนดิสก  วธิ กี ารดาํ เนินการเพ่ือการรวบรวม จดั ทาํ ไดโดยวธิ กี าร ดงั น้ี รวบรวมผลงานทุกชิ้นที่จัดทําเปนแฟมสะสมงาน คัดเรื่องผลงานเพื่อใชในแฟมสะสมงาน สะทอนความคิดในผลงานที่คัดเรื่องไว  รูปแบบของแฟมสะสมงาน อาจมีองคประกอบดังนี้ สารบัญและแสดงประวัติผูทําแฟมสะสมงาน สว นทแ่ี สดงวตั ถปุ ระสงค/จุดมุงหมาย สวนที่แสดงชิ้นงานหรือผลงาน สวนที่สะทอ นความคิดเห็นหรือความรสู ึก สว นทแ่ี สดงการประเมนิ ผลงานดว ยตนเอง สว นทแ่ี สดงการประเมนิ ผล สว นทเี่ ปน ภาคผนวก ขอ มลู ประกอบอ่ืน ๆ

34 กิจกรรมการเรยี นรู กิจกรรมท่ี 1 ใหสรุปบทบาทของผเู รยี นในการเรียนรูดวยตนเอง มาพอสงั เขป กจิ กรรมท่ี 2 ใหสรุปบทบาทของครูในการเรียนรูดว ยตนเอง มาพอสงั เขป กิจกรรมที่ 3 ใหเปรียบเทียบบทบาทของผูเรียนและครู มาพอสังเขป กิจกรรมที่ 4 ใหสรุปสาระสําคัญของ “กระบวนการเรยี นรูดว ยตนเอง” มาพอสังเขป กจิ กรรมท่ี 5 ใหผเู รยี นศึกษาสัญญาการเรียนรู (รายบุคคล) และปรกึ ษาครู แลวจัดทาํ รา งกรอบ แนวคดิ สัญญาการเรยี นรรู ายวชิ าทักษะการเรยี นรู

35 เรื่องท่ี 3 ทกั ษะพื้นฐานทางการศกึ ษาหาความรู ทกั ษะการแกป ญ หา และเทคนิคการเรยี นรดู วยตนเอง คําถามธรรมดา ๆ ทเ่ี ราเคยไดย ินไดฟงกันอยูบ อย ๆ กค็ ือ ทําอยา งไรเราจึงจะสามารถฟง อยา งรเู ร่อื ง และคิดไดอยางปราดเปรื่อง อานไดอยางรวดเร็ว ตลอดจนเขียนไดอยางมืออาชีพ ทั้งนี้ ก็เพราะเราเขาใจกันดี วา ทงั้ หมดนี้เปนทักษะพนื้ ฐาน (basic skills) ที่สําคัญ และเปนความสามารถ (competencies) ที่จาํ เปน สําหรับการดํารงชีวิตทั้งในโลกแหงการทํางาน และในโลกแหงการเรียนรู การฟง เปน การรับรูค วามหมายจากเสียงทไี่ ดยนิ เปนการรับสารทางหูการไดยินเปนการเริ่มตนของ การฟงและเปนเพียงการกระทบกันของเสียงกับประสาทตามปกติ จึงเปนการใชความสามารถทางรางกาย โดยตรง สวนการฟงเปนกระบวนการทํางานของสมองอีกหลายขั้นตอนตอเนื่องจากการไดยินเปน ความสามารถทจี่ ะไดรบั รูส ่งิ ท่ไี ดยิน ตคี วามและจบั ความส่งิ ทีร่ บั รูนั้นเขา ใจและจดจาํ ไว ซึ่งเปน ความสามารถทางสติปญ ญา การพดู เปน พฤติกรรมการส่ือสารท่ีใชกนั แพรหลายทว่ั ไป ผูพ ดู สามารถใชท ั้งวจนะภาษาและอวัจ นะภาษาในการสง สารตดิ ตอไปยงั ผูฟง ไดช ัดเจนและรวดเรว็ การพูด หมายถึง การสื่อความหมายของมนุษย โดยการใชเสียง และกิริยาทาทางเปนเครื่องถายทอดความรูความคิด และความรูสกึ จากผพู ดู ไปสูผ ฟู ง การอาน เปนพฤติกรรมการรับสารที่สําคัญไมยิ่งหยอนไปกวาการฟง ปจจุบันมีผูรนู กั วิชาการและ นักเขียนนาํ เสนอความรู ขอมูล ขาวสารและงานสรา งสรรค ตพี มิ พ ในหนงั สือและสง่ิ พิมพอนื่ ๆ มาก นอกจากนแ้ี ลว ขา วสารสาํ คญั ๆ หลงั จากนาํ เสนอดวยการพดู หรืออานใหฟ งผานส่อื ตา ง ๆ สว นใหญจ ะ ตพี มิ พร กั ษาไวเปนหลกั ฐานแกผูอานในช้ันหลัง ๆความสามารถในการอานจึงสําคัญและจําเปนยิ่งตอการ เปนพลเมืองที่มีคุณภาพในสังคมปจจุบัน การเขยี น เปน การถายทอดความรูสึกนึกคิดและความตองการของบุคคลออกมาเปนสัญลักษณ คอื ตัวอักษร เพื่อสือ่ ความหมายใหผอู ืน่ เขาใจจากความขา งตน ทําใหมองเห็นความหมายของการเขียนวา มี ความจําเปน อยา งย่ิงตอการสอื่ สารในชวี ิตประจําวัน เชน นักเรยี น ใชการเขียนบันทึกความรู ทําแบบฝกหัด และตอบขอสอบบุคคลทั่วไป ใชการเขียนจดหมาย ทาํ สญั ญา พนิ ยั กรรมและค้าํ ประกนั เปนตน พอ คา ใช การเขียนเพื่อโฆษณาสินคา ทําบัญชี ใบสั่งของ ทําใบเสรจ็ รบั เงิน แพทย ใชบ นั ทึกประวัติคนไขเขียนใบส่ัง ยาและอน่ื ๆ เปนตน

36 รายละเอียดกจิ กรรมการเรียนรู กจิ กรรมท่ี 1 คณุ เปน ผฟู งท่ีดหี รือเปลา ใหตอบแบบทดสอบตอไปนี้ ดวยการทําเครอ่ื งหมาย  ในชองคําตอบทางดานขวา เพื่อประเมินวา คุณเปน ผูฟงไดดแี คไ หน ลกั ษณะของการฟง ความบอ ยคร้ัง เสมอ สว น บางครง้ั นาน ๆ ไมเคย ใหญ ครัง้ 1. ปลอยใหผ ูพูดแสดงความคิดของเขาจนจบโดยไมขดั จังหวะ 2. ในการประชุม หรือระหวางโทรศัพท มกี ารจดโนต สาระสาํ คัญ ของสิ่งทไ่ี ดยนิ 3. กลาวทวนรายละเอยี ดท่ีสําคญั ของการสนทนากับผูพูด เพอื่ ให แนใจวา เราเขา ใจถูกตอ ง 4. พยายามต้งั ใจฟง ไมวอกแวกไปคดิ เร่อื งอ่นื 5. พยายามแสดงทา ทีวา สนใจในคาํ พดู ของผูอน่ื 6. รดู วี า ตนเองไมใ ชนกั สือ่ สารท่ีดี ถา ผกู ขาดการพดู แตผเู ดียว 7. แมวากําลังฟง กแ็ สดงอาการตา ง ๆ เชน ถาม จดสรปุ ส่ิงที่ไดฟ ง กลา วทวนประเดน็ สาํ คญั ฯลฯ 8. ทาํ ทาตา ง ๆ เหมอื นกาํ ลังฟง อยใู นที่ประชุม เชน ผงกศีรษะเหน็ ดว ยมองตาผูพ ดู ฯลฯ 9. จดโนต เกยี่ วกับรูปแบบของการสอื่ สารทไ่ี มใชค าํ พูดของคู สนทนา เชน ภาษากาย นาํ้ เสยี ง เปน ตน 10. พยายามท่จี ะไมแสดงอาการกาวราว หรอื ตื่นเตนเกนิ ไป ถามี ความคิดเห็นไมตรงกบั ผพู ูด

37 คําตอบท้งั 5 คาํ ตอบ (ในแตล ะชอง) มีคะแนนดังนี้ เสมอ = 5 คะแนน นาน ๆ ครง้ั = 2 คะแนน การฟง น้ันสําคัญไฉน สว นใหญ = 4 คะแนน “กาไรปพสดู ูกเปานรกเทราียกั รนษฟระงูหเกปนานรึ่งเปรรยี ะนตรสูกู ําอ คใญัหเทก่ีเดิปด ไมเ คย = 1 คะแนน ท่มี คีพวัฒามนสากําคารัญดทงั ่ีสนดุ น้ั ขจองึ งอคานจกเรลาาวไดวา การ กอ นทมทาี่เรเ่ีจราาาเกปจนะพอกยูดาารองฟะทไงุกรไวอมันอว กนา ไจ้ี สปะวนเปนั้นนหกนา่ึงรเฟปงนใผนล บางครัง้ = 3 คะแนน เราจคะรเอปบน คนราวัยขในองโคราํงพเรดูยี น สถานศกึ ษา แตเ มสอ่ืถเารนาทไดีท่ พ ํางดู าอนอกในไปทแี่ปลรวะชุม นาํ คะแนนจากทง้ั 10 ขอ มารวมกัน เพอ่ื ดูวา คณุ การปรึกษาหารือ การพูดคุย ฯลฯ แต จดั อยูในกลมุ นกั ฟง ประเภทไหนใน 3 กลุม ตอ ไปน้ี คาํ พพูดวเหกเลราานกน้ั็ไมกคจ็ อะยกสลบันมใจาทเปี่จนะนพาัฒยนเราาก”าร เขยี นฟคงาํ ทอ้ังธๆิบาทยก่ีขาอรงฟทง าเนปนทักษะในการ 40 คะแนนขนึ้ ไป จดั วา คุณเปนนกั ฟงชน้ั ยอด ......ตส...ัวือ่..เส.อ..าง..รบ..ท.า..่ีสง..ไาํ..หค.ก..ัญมจิ..ว.ขก.ทา.นร..าเร.าร.นม.ดา.ค.ฟทน..ิด.่ีง้ี .2ม.ไอ.ีใ.ดย.ค.ดา..รง.ีแ.เไ.คค.ร.ยไ..กถห..ับ.าน.ม ......ห...ล...า.ย...ๆ....ค..น....คอ...าํา.กจ...คล..ิดา..วว..ขา..กา..ง.า.ลร..าฟ..ง.ง.น.เ.ป.ี้..น...เ.ร..อ่ื ง 25-39 คะแนน คณุ เปน นกั ฟงทดี่ กี วา ผฟู งทว่ั ๆ ไป ......ง..า..ย...แ..ค...ร..ูว..า..เ.ข..า..พ...ูด..อ...ะ..ไ..ร..ก..ัน...บ...า ..ง..ก..็ถ..ือ...วา ......เ.ป...น...ก..า..ร..ฟ...ง..แ..ล...ว...ซ..ึ่ง..เ.ป...น...ค..ว..า..ม...เ.ข..า..ใ..จ..ผ. ิด ตาํ วา 25 คะแนน คุณเปนผูฟงทีต่ อ งพัฒนาทกั ษะ ......อ...ย..า..ง..ย..่งิ ...เ.พ...ร..า.ะ...ก..า..ร..ฟ...ง..ท..่ีแ...ท..จ...ร..ิง......... ......ห...ม...า..ย..ถ..งึ..ก...า.ร..ใ..ห...ค..ว..า..ม...ส..น...ใ.จ...ค..าํ ..พ...ดู ..อ...ย. าง การฟง เปน พเิ ศษ ......เ.ต...็ม...ท..ี่.จ...น..เ..ก..ิด..ค...ว..า..ม..เ.ข...า ..ใ.จ..ค...ว..า..ม..ห...ม...า..ยทุก ......น...ยั..ข...อ..ง..ค...ํา.พ...ูด...เ.ห...ล..า..น...ัน้ ....................... แตไ มว า จะอยูในกลุมไหนกต็ าม คุณกค็ วรจะ .............................................................. .............................................................. พฒั นาทกั ษะในการฟง ของคณุ อยเู สมอ เพราะวา ผูสง สาร .............................................................. (ทัง้ คนและอปุ กรณเ ทคโนโลยตี าง ๆ ) น้นั มกี ารเปล่ยี นแปลง และมคี วามซบั ซอ นมากขน้ึ อยตู ลอดเวลา  การพูดเปนวิธีการสื่อสารที่มนุษยใชกันมานาน นับพันป และในโลกนีค้ งไมมีเครื่องมือสือ่ สารใดที่สามารถถายทอดความคิด ความรูส ึกและ สิ่งตาง ๆ ในใจเราไดดีกวาคําพูด ถึงแมวาปจจุบันนี้ เทคโนโลยีในการสือ่ สารจะไดรับการพัฒนาไปถึงไหน ๆ แลวก็ตาม สาเหตทุ ่เี ปนเชนน้ี กเ็ พราะวา การพูดไมใ ชแ ตเพียงเสียงที่เปลงออกไป เปนคํา ๆ แตการพูดยังประกอบไปดวย น้ําเสียงสูง-ตํ่า จังหวะชา-เร็ว และทาทางของผูพูด ทีท่ ําใหการพูดมีความซับซอน และมี ประสทิ ธิภาพยง่ิ กวาเครอ่ื งมือส่อื สารใด ๆ การพูดนั้นเปรียบเสมือนดาบสองคม คือ สามารถใหทั้งคุณและ โทษแกตัวผูพ ูดได นอกจากนี้การพูดยังเปนอาวุธในการสือ่ สารทีค่ น สวนใหญชอบใชมากกวาการฟงและการเขียน เพราะคิดวาการพูดได มากกวาคนอ่นื นนั้ จะทาํ ใหต นเองไดเ ปรยี บ ไดประโยชน แตทั้ง ๆท่ีคิด อยางนี้หลายคนก็ยังพาตัวเองไปสูค วามหายนะไดดวยปากเขาทํานอง ปากพาจน ซึง่ เหตุทีเ่ ปนเชนนีก้ ็เพราะรูกันแตเพียงวาฉันอยากจะพูด โดยไม คิดกอนพูด ไมรูว าการพูดทีจ่ ะใหคุณแกตนเองไดนั้นควรมี ลักษณะดงั น้ี  ถกู จงั หวะเวลา  ภาษาเหมาะสม  เนอ้ื หาชวนตดิ ตาม  นาํ้ เสยี งชวนฟง

38 แนวการตอบ การพดู ทกุ ครั้ง จาํ เปนตอ งคดิ และเปน การคดิ กอนพดู กิจกรรมที่ 3 ใหอา นเร่ือง “การมองโลกในแงด ี” และสรปุ เรื่องท่ีอาน ใหไดป ระมาณ 15 บรรทัด เร่อื ง “การมองโลกในแงดี” ความหมายและความสําคัญของการมองโลกในแงดี การดําเนินชีวิตของมนษุ ยเ รานั้นไดใ ชค วามคดิ มาชว ยในการตัดสินใจเร่ืองราวตางๆ ท่ีอยรู อบตัวเรา ไดอยางเหมาะสม ซึ่งในบางครั้งการมองโลกโดยใชความคิดนี้ ก็อาจจะมีมุมมองได หลายดาน เชน ทางดานบวกและทางดานลบ การมองโลกในลักษณะเชนนี้ สามารถถายทอดความรูสึกนึก คิดออกมาทางจิตใจ เปน ตนวา ถามองโลกในแงดกี จ็ ะสง ผลตอ ความรูสกึ นึกคดิ ในดานดโี ดยทาํ ใหการ แสดงออกของคน ๆ นั้นมีความสุขตอ การดาํ เนินชีวติ ได แตในทางกลับกันถามองโลกในแงรายก็จะสงผล มายังความรูสึกนึกคิดทําใหจิตใจเกิดความวิตกกังวล ขาดความสุข และอาจจะทําใหมองคนรอบขางอยางไมเปนมิตรได ฉะนน้ั การมองโลกในแงด เี พ่ือใหเกดิ ประโยชนต อการ ดําเนินชีวติ ควรมหี ลักอยา งไร ลองฟงความคิดเห็นของบุคคลทั่วไปวาเขามีความ เขาใจกันอยางไรดูบาง การมองโลกในแงด ี หมายถึงมองสิ่งตาง ๆ หรือมองปญหาตางๆ ที่เขามาในทางที่ดี ในทางบวกไมใช ในทางลบ มีผลตอสุขภาพจิตของเราดวย มองสิ่งรอบขาง รอบตัวเรา และมองดู คนรอบขางดวย รวมทั้งมองตัวเราเองดวย สําหรับการมองโลกในแงดี คิดวาถาเรามองคนรอบตัวหรือมองเหตุการณที่ผานมา ถา เราคดิ ในส่ิงท่ดี ี คือ ไม คิดมาก คิดวาคงจะไมมีเหตุการณอะไรเขามาสูตัวเรา จะทาํ ใหจ ติ ใจเราเปนสขุ ซง่ึ จะสงผลถงึ ประสิทธภิ าพ ในการทํางานและครอบครัวของเราดวย หลกั การมองโลกในแงดี คําวา การมองโลกในแงดี โดยในแงของภาษาสามารถแยกออกเปน 3 คําแตกตางจากกัน คําทีห่ นง่ึ คือ การมอง คําที่สองคือ โลก คาํ ทส่ี าม คอื ในแงด ี

39 เปา หมายของการมอง คือ เพ่ือใหเ ห็นการจะเหน็ สิ่งใดเรามวี ิธีเหน็ 2 วธิ ี 1. ใชตามอง เรียกวามองเห็น เราเหน็ หองน้ํา กาแฟ เห็นสรรพสิ่งในโลกเราใชตามอง 2. คดิ เหน็ เรากบั คณุ แมอยูห า งกนั แตพอเราหลับตาเรายังนึกถึงคณุ แมไ ด เราไมไดไปเมืองนอกมา นานหลบั ตายงั นึกถึงสมัยเราเรยี นๆ ทีต่ รงนนั้ อยา งนเ้ี รียกวา คดิ เห็น เพราะฉะนั้นการที่จะเห็นสิ่งใดสามารถ ทําไดทั้งตากับคิด การมองโลกบางครั้งอาจมองดูเห็นปบคิดเลย หรือบางทไี มตอ งเห็นแตจ ินตนาการ ทา นคดิ และเห็น คําวาโลก เราสามารถแยกเปน 2 อยา ง คือ โลกท่ีเปน ธรรมชาติ ปาไม แมน้าํ ภูเขา อยางน้ีเรยี กวาเปน ธรรมชาติโลกอีกความหมายหนึ่ง คือ โลกของมนุษย พวกท่มี นษุ ยอยูเ รยี กวาสงั คมมนุษย เพราะฉะนัน้ เวลา มองโลกอาจมองธรรมชาติ บางคนบอกวามอง ภูเขาสวย เห็นทิวไมแลวชอบ เรียกวามองธรรมชาติ แต บางครั้งมองมนุษยดวยกัน มองเห็นบุคคลอื่นแลวสบายใจ เรียกวาการมองเหมือนกัน เพราะฉะนั้นโลกจึง แยกออกเปน 2 สว น คือธรรมชาติกับมนุษย คาํ วา ดี เปนคําทมี่ ีความหมายกวางมาก ในทางปรัชญาถือวาดี หมายถึงสิ่งที่จะนําไปสู ตัวอยางเชน ยาดี หมายถึงยาท่ีนาํ ไปสู คือยารักษาโรคน่ันเอง มดี ดี คอื มีดทนี่ ําไปสู คือสามารถตดั อะไรได หรืออาหารดี หมายความวาอาหารนําไปสูใหเรามีสุขภาพดีขึ้น เพราะฉะนน้ั อะไรที่นาํ ไปสสู กั อยางหน่ึงเราเรียกวา ดี ดใี น ท่นี ี้ดูได 2 ทางคือ นําไปทําใหเราเกิดความสุข หรือนําไปเพื่อใหเราทํางานประสบความสําเร็จ ชวี ติ เราหนี การทาํ งานไมได หนีชีวิตสว นตวั ไมไ ด เพราะฉะนน้ั ดูวา มองคนแลว ทาํ ใหเราเกดิ ความสขุ ทําใหทํางาน ประสบความสําเร็จ ถารวม 3 ตวั คือเราเห็น หรอื เราคิดเกี่ยวกับคน แลวทําใหเรามีความสุข เรามอง เราคิดกับคน ทําให เราประสบความสําเร็จ นี่คือความหมาย สรุปความสําคัญของคําวา การมองโลกในแงด ี คือ 3 อยางนี้ตอ งผูกพันกนั เสมอคือ การคดิ การทาํ และผลการกระทํา ถาเราคดิ ดีเราก็ทําดี ผลจะไดดดี วย ตัวอยางเชน เราคดิ ถงึ เรอ่ื งอาหาร ถา เราคดิ วา อาหารน้ี ดี เราซ้ืออาหารน้ี และผลจะมีตอรา งกายเรา ถาเราคิดถึงสุขภาพ เร่ืองการออกกาํ ลัง เราก็ไปออกกําลังกาย ผล ที่ตามมาคือ รางกายเราแข็งแรง เพราะฉะนั้นถาเราคิดอยางหนึ่ง ทําอยางหนึ่ง และผลการกระทําออกมาอยาง หนง่ึ เสมอ

40 ถาการมองโลกจะมีความสําคญั คอื จะชวยทําใหชีวิตเรามีความสุข เพราะเราคิดคนๆ นี้ในแงดี เรา จะพูดดีกับเขา ผลตามมาก็คือเขาจะมีปฏิกิริยาในทางดีกับเรา ถาเราคิดในทางรายตอเขา เชน สมมติคุณกําลงั ยืนอยู มีคนๆ หน่งึ มาเหยยี บเทา คณุ ถาคิดวาคนที่มาเหยียบเทาคุณ เขาไมสบายจะเปนลม แสดงวาคุณคิดวา เขาสุขภาพไมดี คุณจะชวยพยุงเขา แตถ า คณุ คิดวา คนนแี้ กลง คุณ แสดงวา คณุ มองในแงไมดี คณุ จะมีปฏกิ ิรยิ า คอื ผลกั เขา เม่ือคณุ ผลกั เขาๆ อาจจะผลักคุณและเกิดการตอสูก นั ได เพราะฉะนั้นคดิ ท่ีดีจะชวยทาํ ใหชีวิตเรามี ความสุข ถาคิดรายหรือคิดทางลบชีวิตเราเปนทุกข ถาคิดในทางที่ดีเราทํางานประสบความสําเร็จ ถา คดิ ในแง ลบงานของเราก็มีทุกขตามไปดวย (ทม่ี า: http://www.stou.ac.th/Thai/Offices/Oce/Knowledge/4-46/page6- 4-46.html) สุขหรือทกุ ขข ึน้ อยูกับอะไร? ขาวที่มผี ูถกู หวยรฐั บาลไดรางวัลเปนจาํ นวนหลายลา นบาท เรียกวาเปนเศรษฐีภายใน ชั่วขา มคนื คงเปนขาวที่ทุกทานผานตามาแลว และกด็ ูเหมือนจะเปนทุกขลาภอยไู มน อ ยท่ตี องหลบเล่ยี งผูท่มี าหยบิ ยมื เงนิ ทอง รวมทั้ง โจร-ขโมย จองจะแบงปนเงินเอาไปใช ในตางประเทศ ก็เคยมีการศึกษาถึงชีวิตคนที่ถูกหวยในลักษณะของกรณีศึกษาก็คนพบวาหลายตอ หลายคน ประสบความทุกขยากแสนสาหัสกวาเดิม หลายรายตองสูญเสียเงินทองจํานวนมาก มีอยรู ายหน่งึ ท่ี สุดทายกลับไปทํางานเปนพนักงานทําความสะอาด ความเปนจริงแลว พบวา วธิ ีคิด หรือโลกทัศนของเรา ตางหากที่บงบอกถึงความสามารถในการมีความสุขหรือความทุกข วิธคี ดิ อยา งไร นาํ มาซ่งึ ความสขุ ? คงไมใ ชว ธิ คี ดิ แบบเดยี วอยา งแนน อน แตวธิ คี ิดซง่ึ มอี ยหู ลายแบบและนาํ มาซึง่ ความสุขนัน้ มักมี พน้ื ฐานคลา ยๆกัน คือ การมองดานบวกหรือคาดหวังดานบวกรวมทั้งมองเห็นประโยชนจากสิ่งตางๆ (แมว า จะเปน เหตกุ ารณท ีเ่ ลวรา ยกต็ าม) แตก วา ท่ีคนเราจะ \"บรรล\"ุ ความเขาใจได ก็อาจใชเวลาเปนสิบๆ ป เลยทเี ดยี ว คริสโตเฟอร รีฟ อดีตดาราในบทบาทของซุปเปอรแมน ไดประสบอุบัติเหตุตกจากหลังมา เขาเคยให สัมภาษณใ นรายการหน่ึงวา เขาตองปรับตัวอยางมากในชวงแรกๆ แลวในที่สุด เขาก็สามารถมีความสุขได แมวาจะไมสามารถขยับแขนขยับขาไดดังใจนึกก็ตาม

41 ผูบรหิ ารคนหนง่ึ ของบริษัทในเครือเยื่อกระดาษสยาม เลา วา เขาโชคดที ี่ถูกลูกคา ดา เมอ่ื สิบกวาปท ่ี แลว ในเวลานน้ั ลูกคา ซ่ึงเปน ผูจดั การบรษิ ทั แถวถนนสาธปุ ระดษิ ฐ ไมพอใจเซลลขายกระดาษคนกอนเปน อยางยิ่งที่ปรับราคากระดาษโดยกระทันหัน จนทําใหบริษัทของเขาตองสูญเสียเงินจํานวนมากเขา (เซลลขาย กระดาษ) ทานนี้ไดใชความพยายามเอาชนะใจลูกคาคนนี้อยู 6 เดอื นเตม็ ๆ อนั เปนเวลาท่ีออเดอรล อ ตปรากฎ ข้ึน “ผมขอบคณุ วิกฤติการณในคร้ังนั้นมาก มันทําใหผมเขาใจในอาชีพนักขายและสอนบทเรียนที่สําคัญมา จนถงึ ปจจุบัน” จากตัวอยา งดังกลาว สามารถสรุปไดวา 1. ผูประสบความสาํ เร็จมักผานวิกฤติการณแ ละไดบ ทเรยี นมาแลว ทัง้ สนิ้ 2. ผูที่จะมีความสุขในการทํางานและใชชีวิตได ยอ มตองใชวธิ ีคิดทเ่ี ปนดานบวกซ่งึ ไดร ับการพิสูจน มาแลว หากอยากมีความสขุ ตอ งเรม่ิ จากการสรางความคิดดานบวก มองเหตกุ ารณอ ยางไดป ระโยชน (ท่ีมา: http://drterd.com/news/view.asp?id=4)

42 เร่อื งท่ี 4 ปจ จัยทท่ี าํ ใหก ารเรียนรูดว ยตนเองประสบความสําเร็จ ความพรอมในการเรียนรูด วยตนเอง (Self-Directed Learning Readiness : SDLR) เปนสิง่ สําคัญ และจําเปนอยางมากสําหรับผูท ีม่ ีความสนใจ มีความรักจะเรียนรูดวยตนเอง วัดไดจากความรูส ึก และความ คิดเห็นทีผ่ ูเรียนมีตอการแสวงหาความรู การทีบ่ ุคคลจะเรียนรูดวยตนเองไดนัน้ ตองมีลักษณะความพรอม ของการเรยี นรูดว ยตนเอง 8 ประการ ดงั นี้ 1. การเปดโอกาสตอการเรียนรู ไดแก การมีความสนใจในการเรียนรูม ากกวาผูอ ืน่ มีความพึงพอใจ กับความคิดริเริ่มของบุคคล มีความรักในการเรียนรูและความคาดหวังวาจะเรียนรูอยางตอเนื่อง แหลงความรู มีความดึงดูดใจ มีความอดทนตอการคนหาคําตอบในสิ่งที่สงสัย มีความสามารถในการยอมรับและใช ประโยชนจากคําวิจารณได การนําความสามารถดานสติปญญามาใชได มีความรับผิดชอบตอการเรียนรูของ ตนเอง 2. มีอัตมโนทัศนในดานของการเปนผูเ รียนทีม่ ีประสิทธิภาพ ไดแก การมีความมั่นใจในการเรียนรู ดวยตนเอง ความสามารถจัดเวลาในการเรียนรูไ ด มีระเบียบวินัยตอตนเองมีความรูใ นดานความจําเปนใน การเรยี นรู และแหลง ทรพั ยากรการเรียนรู มคี วามคิดเห็นตอตนเองวา เปน ผูทมี่ ีความอยากรูอยากเห็น 3. การมีความคิดริเริม่ และเรียนรูด วยตนเอง ไดแก ความสามารถติดตามปญหายาก ๆ ไดอยาง คลองแคลว ความปรารถนาตอการเรียนรูอ ยูเสมอ ชืน่ ชอบตอการมีสวนรวมในการจัดประสบการณการ เรียนรู มีความเชื่อมัน่ ในความสามารถที่จะทํางานดวยตนเองไดดี ชื่นชอบในการเรียนรู มีความพอใจกับ ทักษะการอาน การทําความเขาใจ มีความรูเ กีย่ วกับแหลงความรูต าง ๆ มีความสามารถในการวางแผนการ ทํางานของตนเองได และมีความคิดริเริ่มในเรื่องการเริ่มตนโครงการใหม ๆ 4. การมีความรับผิดชอบตอการเรียนรูของตน ไดแก การมีทัศนะตอตนเองในดานสติปญญาอยูใ น ระดับปานกลางหรือสูงกวา ยินดีตอการศึกษาในเรื่องทีย่ าก ๆ ในขอบเขตทีต่ นสนใจ มีความเชื่อมัน่ ตอ หนาทีใ่ นการสํารวจตรวจสอบเกีย่ วกับการศึกษา ชืน่ ชอบทีจ่ ะมีบทบาทในการจัดประสบการณการเรียนรู ดวยตนเอง มีความเชื่อมั่นตอหนาที่ในการสํารวจตรวจสอบเกีย่ วกับการศึกษา ชืน่ ชอบทีจ่ ะมีบทบาทในการ จัดประสบการณการเรียนรูดว ยตนเอง มีความรับผิดชอบตอ การเรียนรขู องตนเอง และมีความสามารถในการ ตดั สนิ ความกา วหนา ในการเรยี นรขู องตนเองได 5. รกั การเรยี นรู ไดแก มีความชน่ื ชมในการเรยี นรูส่ิงใหม ๆ อยูเสมอ มคี วามปรารถนาอยางแรงกลา ในการเรียนรู มีความสนุกสนานกับการสืบสวนหาความจริง